20110524 grontmij
TRANSCRIPT
Transitie van de gebouwde omgeving:uitdaging voor de komende decennia
Grontmij, 24 mei 2011
Prof. Jan Rotma
Twitter.com/Jan_Rotmans
Gebouwde Omgeving
gebouwde omgeving verantwoordelijk voor 41% energiegebruik
50-80% CO2-reductie is noodzakelijk de komende decennia
vereist een transitie van de gebouwde omgeving
Transitiefundamentele verandering van structuur, cultuuren werkwijzen op systeemniveau
structuur: institutionele opbouw, economischestructuur, fysieke structuur
cultuur: gedeelde beelden, waarden,paradigma’s en perspectief
werkwijzen: routines, regels, gedrag
fundamentele omslag in denken, organiseren, handelen
we bouwen wel goed, maar
we bouwen niet de goede dingen
Huidige regime in de bouwsectorstructuur
gefragmenteerd, traditonele bouwketen
aanbodgestuurd, weinig diversiteit
cultuurmono-cultuur, conservatief
laag innovatief vermogen
werkwijze
‘hit and run’, korte termijn rendement
traditionele aanbesteding
Transitie Bouwsector
Transitie van de bouwsector is noodzakelijk
van naar
aanbod vraag
product dienst
economisch maatschappelijk
20 jaar
DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase20 jaar
In welke fase van de transitie zit de bouw?
”Wijdverspreide toepassing van
het nieuwe paradigma
Kante
lpunt
Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma
Regieraad Bouw
PSIBouw
Tijd
Opbo
uw va
n duu
rzame
same
nlevin
gl
Bouw zit hier
Consolidatie
Waar staat de bouw nu?
bouw is volop aan het vernieuwen
veel innovatie op projectniveau
toch blijft innovatie achter bij andere sectoren
vernieuwing nog te kleinschalig met weinig partijen
regime: dominante structuur, cultuur en werkwijzen met macht en gevestigde belangen
niche: opkomende, afwijkende structuur, cultuur en werkwijzen op klein schaalniveau
niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime overnemen; regime beschermt zich daartegen door deniche onschadelijk te maken of op te nemen
transitie = regime-wisseling = machtswisseling
Transitie = Machtsovername
3 op 5 bouwbedrijven zullen sneuvelen
bedrijven die met “oude technologie” bezig zijn
en onvoldoende investeren in duurzame innovatie
zullen niet overleven
Transitie is Slagveld
Duurzaamheid komt in het DNA
van de bouw en wordt de motor
Visionaire Opgave Bouw
bouw dienstbaar aan de samenleving
richt zich op ruimtelijke omgeving i.p.v. gebouwde object
eindgebruiker kan zelf product samenstellen
duurzaam in termen van energie- en materiaalgebruik
flexibel, ontwerpend bouwen is standaard
stimuleer innovatieruimte voor koplopers
doorontwikkelen van vernieuwingsbeweging
focus op kansrijke niches klimaatadaptief bouwen (op water)duurzaam bouwen (gebiedsontwikkeling)
bouw iconen: duurzame voetbalstadions, drijvende wijken
verduurzaam gebouwde omgeving (bestaande voorraad)
Transitieagenda voor de Bouw
Gebouwde Omgeving in 2030
energie producerend
groen
blauw
gezond
organisch
gebruiken daken en gevels
Stichting Urgenda
Dutch Research Institute For Transitions
Dutch Research Institute For Transitions
Floating City
water recreation
ecology:wetlands
technology: floating foundation
energy: decentral heat/cold storage
mobility: floating highway, water taxi
living / working units
Doorbraakplan
gebouwde omgeving energieneutraal in 2025
alle bestaande woningen, kantoren, scholen energieneutraal
inspiratie
transitie van kolen naar gas van 1955 tot 1965vrijwel gehele Nederlandse woningvoorraad
werd voorzien van gasaansluiting voor ruimteverwarming en koken
Urgentie
over 20 jaar is elk huis met een gasaansluiting
een groot risico voor een woningcorporatie
Gebouwde omgevingenergieneutraal door:
1. gebouwschil zo energiezuinig mogelijkgoed isoleren en zuinige installaties
2. duurzame energie opwekkenzonne-PV, zonneboilers, wind, omgevingswarmte
3. oppervlakte ontwikkelingenergie, water, fijn stof/NOx
Kosten / Batentotale kosten tot 2020
140 miljard Euro [73 miljard energiebesparing][67 miljard duurzame energie]
totale baten tot 2020
terugverdientijd, vermeden CO2-uitstootwerkgelegenheid (40.-50.000 banen per jaar)waardestijging vastgoed
> 140 miljard
Kosten / Baten
• investering voor woningbezitter: 20.000 Euroterugverdientijd is 10 jaar 6 jaar bij WOZ-waarde korting
• investering voor woningcorporaties: 15.000 Euroterugverdientijd is 12 jaar < 10 jaar bij WOZ- korting
• eigenaars van bedrijfspanden:terugverdientijd is 10 jaar 6 jaar bij 1/3 overheidssteun
• energiebedrijven:terugverdientijd is 10 jaar bij 3000 Euro per MW windenergie
Verduurzaming = Waardencreatie
het verduurzamen van de woningvoorraad is gunstig voor:
- economie [werkgelegenheid]
- bouwsector
- waarde van vastgoed
- milieu
- samenleving
- burgers en woningcorporaties
Dus……
technisch kan het in 15 jaar
financieel is het haalbaar
maatschappelijk is het voordelig
hoe krijgen we het georganiseerd?
Transitie Aanpak
• beginnen met koplopergemeentes
• slimme strategie van verleiding, beloning, verplichting en voorlichting
• bepalende partijen mobiliseren: gemeentes, corporaties, energiebedrijven, investeerders
• drie sporen: energiebesparing, duurzame energie enoppervlakte ontwikkeling
• in elke gemeente coalitie met investeerder
Pilots
met koplopers starten in 10 gemeenten
[corporaties, energiebedrijven, gemeenten, investeerder]
wie meedoet wordt beloond
daarna landelijk opschalen vanaf 2015
Wat betekent dat voor Grontmij?
structuur
cultuur
werkwijze
Cultuurverandering Adviesbureausdominante paradigma
‘ingenieurs’ paradigma
technische maakbaarheid
ontwerp wordt gemaakt, ingenieurs aan de slag
volgend, niet leidend
‘U vraagt en Wij maken het’
Cultuurverandering Adviesbureaus
nieuw paradigma
‘co-creatie’ paradigma
gezamenlijk ontwerp maken
actieve rol al aan het begin van het proces
vanuit overkoepelend concept
Nieuwe Rol Adviesbureaus
initiatiefnemer
makelaar / schakelaar
mede ontwerper
creëren van waarden
leidend, niet volgend
mede verantwoordelijkheid voor het hele proces
Verduurzamen Woonwijk in Friesland
participatief proces / bewoners heel actieve rol
rol adviesbureau
beleggen informatiebijeenkomst(en)
subsidies regelen bij SEV
participatief proces begeleiden
investeerders interesseren
Nieuwe Werkwijze Adviesbureaus
op hoger abstractieniveau meedenken
conceptueel en ontwerpend
integrale werkwijze
gebiedsgericht
vanuit integraal duurzaamheidsconcept
Nieuwe Rol/Werkwijze Adviesbureausvan:
• volgend
• uitvoerend
• ingenieurs
• partieel
• economisch
naar:
• leidend
• ontwerpend
• conceptontwikkelaars
• integraal
• maatschappelijk
Structuurverandering Adviesbureaus
flexibel, adaptief management
vanuit lange termijn visie
niet permanent reorganiseren
innovatieruimte (5-10%)
zoeken, leren, experimenteren
reserveer 5-10% ruimte voor duurzame innovatiecreëer niches binnen bedrijf voor koplopers
ontwikkel lange-termijn perspectiefvanuit nieuwe structuur, cultuur, werkwijze
doe mee met duurzame innovatie-experimentenniche-experimenten
sluit nieuwe coalities met a-typische partijenongedachte combinaties kunnnen innovatief zijn
zet in op cultuurverandering binnen bedrijfscholing, competentieontwikkeling
Transitie binnen een bedrijf
gericht op
het creëren van maatschappelijke waarde
lange-termijn
co-productie
welzijn, kwaliteit en ecologisch behoud
persoonlijke ontwikkeling van mensen
Nieuw business model
Transitie Strategie
• mobiliseer koplopers binnen bedrijf
• ontwikkel transitieplan met koplopers
• start doorbraakprojecten met koplopers
• opschalen van succesvolle doorbraakprojecten
kleine initiatieven kunnen voor doorbraken zorgen
transitie in de bouw is in volle gang, moet alleen nog sneller
bouwtransitie gaat het speelveld onomkeerbaar veranderen
mega-transitieproject: verduurzaming gebouwde omgeving
vraagt om andere rol en werkwijze van adviesbureaus
ook Grontmij zal fundamenteel moeten veranderen
pro-actief, adaptief, co-creatief, verbindend, ruimte biedend
Conclusies