2014 drought lessons learned & recommendations by baton begolli
DESCRIPTION
2014 Drought Lessons Learned & Recommendations by Baton BegolliTRANSCRIPT
DIALOGU KOMBËTAR PËR THATËSI
PIKA 3.3
Thatësia 2013/2014: mësimet e nxjerra dhe
rekomandimet
12.11.2014
Baton Begolli
Këshilltar për Politika Ujore, Këshilli Ndërministror për Ujëra
Korniza për Menaxhimin e Thatësisë (2011)
Një vlerësim gjithëpërfshirës i nevojave dhe
veprimeve për menaxhimin e thatësisë dhe
përmbytjeve
• Institucional dhe Politikave
• Korniza e Menaxhimit të të dhënave
• Sistemet për përkrahje të vendim-marrjes
& Paralajmërimi i hershëm
• Planet e KRU-ve për menaxhimin e
thatësisë
Task Forca e Ujërave (2011)
DMCSEE Janar 2014
Kronologjia e thatësisë së fundit
Qershor 2012 - mars 2014 u karakterizua me një mungesë të
zgjatur të reshjeve të cilat ishin poshtë normales
Viti hidrologjik tetor’12 – shtator’13 më i thati që nga 1951
436 mm krahasuar me një vit normal 599mm (5% probabilitet)
Nga qershori 2013: muaj të njëpasnjëshëm të thatë
thatësirë meteorologjike thatësire hidrologjike
Dhjetor 2013 - muaji i 5 më i thatë nga 1927
Shkurt 2014 - më i thati në historinë hidrometeorologjike (2.1 mm
reshje)
Standardized Precipitation Index (SPI) - Prishtina
Furnizimi me ujë
Batllava – Prishtinë Përlepnica – Gjilan
Deri në mars 2014 liqenet e furnizimit me ujë (Batllavë, Badovc & Përlepnicë) ishin
në 25% të niveleve normale - pothuajse të shterur.
≤ 6-8 javë të furnizimit me ujë për më shumë se 500.000 qytetarë
Shuarja e thatësisë!
Prilli 2014 - muaji më i lagësht!
227 mm vs. 51 mm
1 në 2000 vite!!!
Vendimi i Këshillit për menaxhimin e thatësisë
KNMU në mbledhjen e tretë (5 shkurt 2014) themeloi një Grup ndërinstitucional pune
për të menaxhuar situatën e thatësisë.
GP: Sekretariati, KRU Prishtina, MZHE, MMPH, AME, Komuna e Prishtinës, komuniteti i
donatorëve... Detyrat ishin:
Analizimi i situatës.
Vlerësimi i propozimeve teknike dhe politikave.
Informimi i Këshillit/Qeverisë për situatën dhe masat.
Propozimi dhe marrja e masave teknike dhe të politikave për menaxhimin dhe kapërcimin
e situatës.
Në takimin e pestë të Këshillit (5 nëntor 2014) u aprovua raporti mbi mësimet dhe
rekomandimet nga kjo thatësi.
Masat e menjëhershme
Transfer of water from Ujmani to Badovc
~ 300-400 m of corroded pipe needs replacement / wastewater discharge
prohibition / 400-600 l/s depending on pressure
Drill / use alternative wells to relieve dependency on Batllava (Llukar, F.
Pajtimi) & Badovc (Gërmia) + other sources.
Increase inspectorate & reduce commercial losses
Immediate stop of all irrigation / carwashes?
Support awareness campaigns for rational use and clean-ups
Start implementing Drought Management Framework!
Ongoing: RWC drought management plan (generic one by June’14; detailed
for Gjilan by July’14) + early warning system (drought and floods), e.g.
2006 flood, 2007 drought
Mësimi 1 - Të dhënat në dispozicion
Rekomandimet
Thellimi i njohurive për reshjet në nivelin e KRU-së është thelbësore: staf,
trajnim.
MZHE t’i obligojë KRU-të që të fillojnë me përcjelljen e rregullt të reshjeve,
të identifikojnë dhe të raportojnë këto të dhëna për çdo muaj në IHMK.
KRU-të duhet të përcjellin reshjet në secilën zonë të burimeve ujore. P.sh.
fabrikat për trajtimin ujit ideale 24 orë punë
IHMK-ja duhet ta marrë përgjegjësinë kryesore për instalimin e këtyre
matësve si dhe për trajnimin e vëzhguesve të KRU-ve.
Memorandumi të Mirëkuptimit ndërmjet IHMK-së dhe secilës KRU.
KRUj dhe komunat e interesuara të përfshihen në rrjet NËSE mund të ofrojnë
vend të sigurt dhe staf të besueshëm.
KRU-të duhet të përdorin ISR për identifikimin e rreziqeve në zhvillim për
shkak të mungesës së reshjeve.
Mësimi 2 - Përfshirja e KRU-ve në monitorimin e
reshjeve
Rekomandimet
Vëzhgues meteorologjik në secilin nga katër stacionet meteorologjike të
qeverisë. Mangësitë në të dhëna të mënjanohen.
Ministria të caktojë linjë buxhetore vjetore fikse për vëzhguesit rural.
Trajnimi i monitoruesve: përdorin tabelat themelore për llogaritje,
verifikimin e të dhënave dhe për kontrollin e cilësisë.
IHMK-ja të mbështetet me një ekspert të jashtëm afatgjatë.
Të dhënat e shimatësve manual të dorëzohen tek IHMK-së jo më vonë se në
ditën e 5-të të muajit. Të dhënat që nuk merren nga IHMK-ja në datën e
caktuar duhet vazhdimisht të kërkohen nga IHMK-ja.
Mësimi 3 - Sistemi i paralajmërimit të hershëm
Rekomandimet
ISR për secilin rajon të monitorohet nga IHMK dhe të transmetohet direkt në
uebfaqen e AMMK dhe/ose Agjencisë për Menaxhimin e Emergjencave
IHMK-ja të procedojë të gjitha të dhënat nga stacionet jo më vonë se në
ditën e 7-të çdo muaji, të llogaritë vlerat e ISR-së dhe të përditësojë
informatat.
KRU-të të zhvillojnë procedura për rrezikun nga thatësira të bazuara në
nivelet e alarmit të diktuara nga vlerat ISR-së nga shimatësit e tyre.
ISR-ja do të raportohet edhe në Bazën e të dhënave të ambientit në
Kosovë (KED)
Secili shimatës i regjistruar në KED do ta ketë një skedar të ISR-së lidhur me
të, i cili rillogaritet çdo herë kur futen të dhëna të reja. Vlerat momentale të
ISR-së për 1, 2, 3, 4, 6 dhe 12 muaj llogariten automatikisht, si dhe historiku
i ISR-së gjithashtu kontrollohet për secilin stacion.
Mësimi 4 - Plani kombëtar i menaxhimit të
thatësirës dhe i menaxhimit të emergjencave
Rekomandimet
MMPH, si kujdestar i burimeve ujore, të obligojë Departamentin e Ujërave
(dhe/ ose Autoritetin e ardhshëm të pellgut lumor) që menjëherë të zhvillojë
një Plan kombëtar për menaxhimin e thatësirës. Ky plan (apo këto plane në
nivel pellgu) duhet të koordinohen dhe rregullohen në kuadër të planeve
më të gjëra për menaxhimin e pellgut lumor.
MMPH-ja duhet të bashkëpunojë me AME në përgatitjen e një urdhri
administrativ mbi procedurat për përcjelljen e thatësirës dhe për
menaxhimin e emergjencave.
KNMU-ja do të obligojë të gjitha institucionet gjegjëse që t'i përgjigjen
hartimit të dokumenteve të mësipërme.
AME duhet të sigurojnë që planet e menaxhimit të thatësirës të jenë brenda
pritjeve të planeve të reagimit emergjent.
Mësimi 5 - Monitorimi i thatësirës dhe planet e
menaxhimit nga KRU-të
Rekomandimet
Kërkohet angazhim më i madh pro-aktiv në monitorimin e reshjeve.
ZRRUK dhe Njësia për Politika dhe Monitorimin e Ndërmarrjeve Publike
(MZHE) të sigurojnë që KRU-të hartojnë rregullat operative për të gjitha
burimet kryesore.
KRU-të të zhvillojnë plane të menaxhimit të rrezikut të thatësirës, duke
shfrytëzuar udhëzimin teknik të bërë nëpërmjet asistimit të GIZ-it. Planet
duhet të përfshijnë vlerësimin e rrezikut dhe veprimet lehtësuese.
KNMU duhet të përsëris planin e menaxhimit të thatësirës në KRU
Hidromorava tek KRU-të tjera.
ZRRUK të detyrojë KRU-të që të zhvillojnë dhe përditësojnë planet e
menaxhimit të rrezikut të thatësirës, si kusht gjatë procesit të licencimit.
Mësimi 6 - Zonat e mbrojtura ujore
Rekomandimet
Të ndërpritet shkarkimi i ujërave të zeza dhe hedhja e mbeturinave
përgjatë kanalit Ibër-Lepenc.
KRU-të (+MZHE & komunat?) të ndërtojnë sistemin e kanalizimit nëpër
fshatrat përgjatë kanalit. Përkohësisht, gropa septike.
Ndërtimet rreth Liqenit të Batllavës, në zonën e caktuar për mbrojtjen e
ujërave, duhet të ndalohen. Fshatrat përreth, në veçanti Orllani, duhet të
kenë një impiant për trajtimin e ujërave të zeza.
Pompat e derivateve afër liqenit të Badovcit të zhvendosen menjëherë!
MMPH-ja duhet të mbrojë zonat e mbrojtura dhe vazhdimisht të bëjë
mbrojtjen e të gjitha këtyre zonave. Zbatimin e vendimeve dhe
mirëmbajtjen nuk mund ta kenë KRU-të! MMPH-ja është kujdestari i
përcaktuar i të gjitha burimeve ujore dhe në këtë mënyrë duhet të marrë
përgjegjësinë e plotë
Mësimi 7 - Zhvillimi i burimeve ujore
Rekomandimet
KRU Prishtina duhet menjëherë të hartojë një plan emergjent për Batllavën.
Hulumtimi gjeologjik (MZHE) dhe MMPH-ja duhet të përfundojnë një studim
hulumtues të ujërave nëntokësore dhe të ndërtojnë një rrjet monitorimi (të
cilësisë dhe të sasisë).
Zhvillimi i resurseve ujore alternative
Të hulumtohet plani për një rezervuar rezervë në Krivarekë që mund të
mbushë liqenet e Përlepnicës dhe Badovcit.
MZHE të obligojë KRU-të që të vlerësojnë se çfarë shkalle të popullsisë
(urbane) në të vërtetë është e qëndrueshme sa i përket burimeve ujore që
janë në dispozicion.
Qeveria duhet të ndajë buxhet emergjent për fatkeqësitë natyrore (në këtë
rast për thatësira).
Mësimi 8 - Humbjet e ujit
Rekomandimet
MMPH-ja të përcjell lejet ujore për KRU-të dhe të mbledhjen e obligimeve
financiare.
MZHE të obligojë KRU-të të përgatisin planet afatgjata të investimeve për
reduktimin e humbjeve reale.
ZRRUK-i të obligojë KRU-të që të raportojnë mbi humbjet teknike vs.
komerciale.
KRU-të të forcojnë disiplinën në punë në reduktimin e humbjeve të dukshme
si dhe shpeshtojnë inspektimit.
MMPH-ja duhet të promovojnë teknologji për kursimin e ujit dhe industri me
shpenzim efikas të ujit brenda një zone specifike të burimit të ujit.
PMTh duhet parë si pjesë integrale të objektivave teknike dhe financiare të
planit të biznesit të kompanisë së ujit
Fushata për ndërgjegjësimin e popullatës në kursimin e ujit
Mësimi 9 - Objektet strategjike dhe inventari
Rekomandimet
Komunat + KRU të bëjnë vlerësimin e realizueshmërisë teknike për të
përfshirë të gjitha objektet e tilla në skemat për furnizim të pandërprerë
me ujë.
Nëse teknikisht e parealizueshme, komunat duhet që menjëherë të marrin
parasysh zgjidhjet alternative nëpërmjet puseve apo cisternave.
AME ta kryejë dhe ta përditësojë rregullisht inventarizimin e pajisjeve.
Mësimi 10 - Përdorimi jo-esencial i ujit
Rekomandimet
Të zbatohen masa graduale më të ashpra në çdo fazë të thatësirës.
Këto masa politikisht të vështira duhet të diskutohen paraprakisht me
grupet e duhura të interesit, të miratohen, dhe të mbështeten në një plan të
publikuar të KRU-ve kundër thatësirës.
Ju faleminderit!