2015 - 4 / december - vvnk · raadtsingel 97. het museum ligt op loop-afstand van het station. als...

2015 - 4 / december

• 14t/m17januari2016:Int.ArtDeco&DesignBeurs• Zaterdag30januari2016:uitreikingScriptieprijs

2015enbezoekNationaalOnderwijsmuseum,Dordrecht.

• Zaterdag19maart2016:AlgemeneLedenvergaderinginAlkmaar.

BELANGRIJKE DATA

• Van het bestuur: mededelingen, InternationaleArtDeco&Design Beurs,Algemene Ledenvergadering2016(pag.2).

• Evenementen: zaterdag 30 januari 2016, uitreikingScriptieprijs 2015 en bezoekNationaalOnderwijs-museuminDordrecht(pag.4).

• Internationale Art Deco & Design Beurs 2016:oproepvrijwilligers(pag.7).

• VillaDeZeemeeuw(pag.8).• OproepvoorinformatieoverdeV.A.N.K.(pag.10).• JohannaEngelbertaKuiper1896-1956(pag.11).• JacobusAbrahamHuizinga:meubelfabrikant(pag.14).• Boekbespreking: Beeld van Samuel Klinkenberg

beeldhouwer,1881-1970(pag.17).• Zilveren objecten van Eissenloeffel naar Drents

Museum(pag.22).• Tentoonstellingsagenda(pag.23).

IN DIT NUMMER

VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST 1900

nieuws- en informatieblad

VAN HET BESTUUR

MededelingenDitbladisalweerhet laatstenummer

van 'Rond1900' inhet jaar2015.Hetbe-stuur wenst u allen gezellige feestdageneneenvoorspoedig2016.Wijzijnalweerdrukbezigomeenhopelijkvooruaantrek-kelijkexcursieprogrammavoor2016samentestellen.

Internationale Art Deco & Design beursEengoedetraditie,waareeneindeaan

dreigde te komen, is gelukkigweer in erehersteld.Debeursbiedtonsals altijdeenmooipodiumominbredekringbekendheidaanonzeverenigingteverschaffen.Ziever-derinditblad.

Algemene ledenvergadering 2016Onze Algemene Ledenvergadering zal

plaatsvindenopzaterdag19maart2016inAlkmaar.

Noteertualvastdedatuminuwnieuweagenda. Nadere bijzonderheden volgen ineenvolgendnummervan'Rond1900'.

VVNK Nieuwsbrief 2015 nr 4 pagina 3VVNK Nieuwsbrief 2015 nr 4 pagina 2

Fotoimpressie bezoek Drents Museum op 28-11-2015 (40 deelnemers).Foto's Eef de Hilster

Fotoimpressie bezoek aan Tilburg op 25-10-2015 (45 deelnemers).Foto's Eef de Hilster

EVENEMENTEN

Zaterdag 30 januari 2016 Uitreiking Scriptieprijs 2015 en bezoek Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht.

Beschrijving excursie

Na de uitreiking van de Scriptieprijs2015 zal de winnaar een presentatie ver-zorgenover het onderwerp van de scrip-tie.Vervolgens zal de heer Jacques Dane,collectiebeheerderenonderzoeker,onsietsvertellenoverhetgebouwwaarinwezittenenoverdearchitect.NadelunchvervolgtdeheerDanemeteenverhaaloverdever-anderingen inhetonderwijsaanhetbeginvande20eeeuw.

Derondleiding inhetgebouwen langsde collectie zalworden toegespitst op deperiode rond 1900. Natuurlijk zal er ookaandachtzijnaananderetijden.Maarnaderondleidingkuntuooknogopeigengelegen-heiddeanderevoorwerpenbekijken.

Nationaal OnderwijsmuseumHet Nationaal Onderwijsmuseum is

sinds2015gevestigdinhetgerestaureerde

gebouw Holland van de verzekeringmaat-schappij de 'Holland van 1859'. Dit ge-bouw is in 1937 ontworpen door Syboldvan Ravesteyn (1889-1983) en in 1939 ingebruik genomen. Hij ontwierp voor ditgebouwookhetmeubilair.

Het museum toont voorwerpen vanvoormalige bewaar- en kleuterscholen,scholen voor lager onderwijs en ook vanhet voortgezet (beroeps)onderwijs. Decollectie omvat zo'n 350.000 voorwer-pen en kent een aantal verzamelgebiedenzoals (afbeeldingen van) schoolgebouwenen -meubelen, schoolbehoeften, leermid-delen,schoolplaten,werkvanleerlingenen(school)boeken.Zo is eronder anderhetmodelvandeslakvanAuzouxtezien,eenslakgemaaktvanpapier-maché,dielaatzienhoeingewikkeldeenslakisgebouwd.Maarerzijnmeerbijzondereschoolvoorwerpeninhetmuseumtezien.Ennatuurlijkzijnerookvoorwerpenuitdetijddatwezelfnaarschoolgingen.

GebouwDeHollandheeftonlangseenprijsgewonnenindecategorieRenovatie/Reparatie.DitisbekendgemaakttijdenshetjaarlijkseBetonprijsdinervan18november2015. HetNationaalOnderwijsmuseum istrots dat dit gebouw getransformeerd tot

eenprachtigmuseumgebouw!"Het gebouw uit 1939 is nu na een

eerdere verbouwing uit 1980 zowel quareparatie/restauratie als reconstructie teruggerestaureerdmetmodernetechniekenzo-alsKathodischebeschermingomhetzwaaraangetaste gebouw voor uiterlijke vormge-vingquaoorspronkelijkebelevingweertoon-baartemaken.Hierbijisdirectbijhetterugrestaureren ingezet op energielabelA en isereenfunctioneleverbeteringmeegegeven."

De architectSyboldvanRavesteynwerd1921archi-

tectvoordeNederlandseSpoorwegen(NS).

HijheeftdoorheelNederlandvoordeNSstations en seinhuizen ontworpen. NaastzijnwerkvoordeSpoorwegenbegonhijinde jaren 1920 ook een eigen architecten-praktijk.InUtrechtontwierpVanRavesteynrond1932 aandePrinsHendriklaan voorzijngezineenwoonhuisdatnoggebaseerdwasophetNieuweBouwen.Maaruitver-langennaararchitectonischschoonheidalssurplusvandenieuwezakelijkheidbesloothijgaandewegomgebogenlijnenenvlakken,ornamenten en toegepaste kunst te ver-vlechteninzijnontwerpen.Zoveranderdehijvanhetboegbeeldvandenieuwezake-lijkheidineenpleitbezorgervaneenhoogst

ProgrammaDordrecht11:00uur Ontvangstmetkoffie/theeendagversgebak11:30uur Uitreikingscriptieprijs&presentatiewinnaar

inCommissarissenkamer12:30uur Lezing'InleidingopDeHollandencollectie

vanhetNationaalOnderwijsmuseum'13:00uur Lunch13:45uur Lezing'Onderwijsrond1900'14:15uur Rondleidinglangsdemeestbijzondereobjectenuitdecollectie15:15uur Einde

VVNK Nieuwsbrief 2015 nr 4 pagina 4 VVNK Nieuwsbrief 2015 nr 4 pagina 5

VVNK Nieuwsbrief 2015 nr 4 pagina 7

INTERNATIoNALE ART DEco & DESIGN BEURS 2016: oPRoEP VRIJWILLIGHERS

VVNK Nieuwsbrief 2015 nr 4 pagina 6

individueleenextravagantestijl,diehetbestkan worden omschreven als Nederlandseneobarok.

Een beroemd ontwerp van VanRavesteynisDiergaardeBlijdorpinRotter-dam(bouwjaar1939-1941).Hijisdaarmeeeenvandeweinigearchitectenterwerelddieeengeheledierentuinnaareigeninzichtheeftmogenontwerpen.

Tussen 1947 en 1963 ontwierp VanRavesteyn verder een twintigtal beton-nen Purfina-tankstations voor Petrofina.HetPurfina-tankstation inEnschedeendeEuropatunnelinHengelozijninmiddelsaan-gewezenalsRijksmonument

VanRavesteynoverleed in1983 inhetRosaSpierHuisteLaren.

Aanmelding en kostenAanmelden vóór 20 januari 2016 via

de website www.vvnk.nl/evenementen ofalleen als dat niet kan via bijgaande aan-meldstrook.

Dekostenvoordezeexcursiebedragen€22voorledenen€28voorintroducees.Jongerent/m26jaarbetalen€11.Betalinggeschiedtopdeplaatsvanhetevenement.

Adres en bereikbaarheidHet Nationaal Onderwijsmuseum is

gevestigd in Dordrecht, Burgemeester deRaadtsingel 97.Hetmuseum ligt op loop-afstandvanhetstation.

Als u het station uitloopt gaat u naarlinksenna500meterligthetmuseumaanuwrechterhand.

Rondom het museum zijn meerdereparkeermogelijkheden.Leterwelopdatualleenmetcontantgelden/ofparkeerkaartkuntbetalen.Betaaldparkerenvanmat/mza9:00-22:00.

Bij parkeerterrein Weeskinderendijkkunt u gratis parkeren.Vanaf het parkeer-terreinwandeltuongeveer in10minutennaarhetmuseum.

Telefonische bereikbaarheid op de dag zelfElsvanVeggel 0618317871TheadeHilster 0623483329

Komend jaar vindt de Inter nationale Art Deco & Design Beurs voor de 18e keer plaats in de Grote Kerk in Den Haag. De beurs zal worden gehouden van donderdag 14 januari t/m zondag 17 januari 2016.

Deze grootste publieksbeurs voorArtDeco&DesignbiedteenvoorNederlandunieke selectie vanorigineel, gewaarmerktwerk vandemeest vooraanstaandenatio-naleeninternationalegaleriesenkunstaan-biedersvanArtDeco,ArtNouveau,Nieu-weKunst,AmsterdamseSchoolenDesignuitdeperiode1880-1980.

Toonaangevende galeries van Neder-landse Art Nouveau, Nieuwe Kunst, ArtDeco,Amsterdamse School en Design uitdeperiode1880-1980aangevuldmetdeel-nemersuitBelgiëpresenterenzichmethetmooisteuithuncollectiesophetgebiedvaninde20steeeuwtoegepastekunst.

Utreftnetalsanderejareneenzeerrui-mekeusaanophetgebiedvanglas,aarde-werk,meubelen,klokken, lampen,sieraden,zilver,boeken,tapijten,affiches,wandversie-ringendesignuitdejaren50,60,70en80.

LocatieGroteKerkTorenstraat2513AMDenHaag

OpeningstijdenDonderdag14januari13:00-19:00Vrijdag15januari 11:00-19:00Zaterdag16januari 11:00-19:00Zondag17januari 11:00-18:00

Toegangsprijzen€ 12,50 per persoon, kinderen tot 12

jaaronderbegeleiding:gratis

Oproep vrijwilligersDeVVNKgeeftweeractedeprésence

met een stand bemenst door leden. Datblijkt erg effectief voor de werving vannieuwe leden en naamsbekendheid.Mochtu belangstelling hebben één of meer dag-delenindestandaanwezigtezijndanheelgraag! Laat u dit dan liefst vóór de kerst-dagenwetenmaaruiterlijk4 januarid.m.v.het strookje in deze nieuwsbrief. U kuntde data onder voorbehoud opgeven. Ukuntookaandehandvanhetstrookjeeenemailsturennaarsecretaris@vvnk.nlondervermelding'beurs'.Uontvangtberichtmetnadereinstructies.Ustaatmetz'ntweeën.

Uheeftgratistoegangenkuntbuitenuw'dienstperiode'natuurlijkzelfrondkijken.

Tijdensdebeurs iséénvandeVVNK-bestuursledenbereikbaarvia

06-53811260of06-23483329.


Adres: Wagenaarweg 30 2597 LP Den Haag Status: Rijksmonument Architect: Henry van de Velde

HetrijksmonumentVillaDeZeemeeuwinhetWestbroekparkindenHaagisinver-schillendeopzichteneenbijzonderhuis.Hetisin1901-1902ontworpendoorHenryvandeVelde,de toonaangevendearchitectvandeBelgischeartnouveau.Hijkreegdeop-dracht van huidarts en kunstverzamelaarW.J.H.Leuring.Leuringwasgoedbevriend

met de kunstenaar Johan Thorn Prikker,eenvandeoprichtersvandeHaagsekunst-handelArtsandCrafts,dieeenbelangrijkerolheeftgespeeldindeverspreidingvandeartnouveaualsdenieuwekunst.HetwasThornPrikkerdieLeuringincontactbrachtmetVan deVelde.OokThorn Prikker zelfwerdingeschakeldbijdebouwvandevilla.Op verzoek van Leuring ontwierp hij deopzienbarendesgraffito,diezichindecen-trale hal over de gehele wand achter detrapuitstrekt.

Net zo vernieuwend als de gekozenarchitectuurstijl was de organisatie vande plattegrond waarbij de vertrekken omde centrale hal zijn gegroepeerd, in plaatsvanvolgensdetraditioneleindelingmetdekamersaanweerszijdenvandegang.

Deze andere wijze van indeling vanwoningen isafkomstiguitEngelandenhadVan deVelde zes jaar eerder ook bij zijneigen woonhuis bij Brussel toegepast. Devillaheefteenonregelmatigeenlangwerpige

plattegronddiebepaaldisdoordevormvanhetbouwperceel.Viaeenvestibulebetreedtmendecentralehal,hethartvanhethuis,waar alle kamersopeenorganischewijzerondomgerangschiktzijn.Tweedeuren,linksen rechts van de trap, bieden toegang totdeveelhoekigewoonkamerdiezichomdecentralehalheenbuigt.Groterameneneenkleine driehoekige serre bieden een riantuitzicht over het park. Helemaal rechts isdestudeerkamer,alstegenhangerhelemaallinksdekeuken.Detrapsplitstzichnavijftredenintweeënenkomtaanweerszijdenuitopeengalerij.Halentrappenhuiskrijgenlichtviaeenkoepelmetblankglas.Dekoe-pelbevindtzichopdezolderverdiepingenwordtomgevendooreenijzerenhekwerk.

Dekapvandevilla isbovendekoepeltransparant gemaakt met behulp van eenzadeldak met glazen ramen dat onderdeelvormt van de kapconstructie. De aan-kleding van het interieur is sober gehou-den; de vestibule is belegdmet egaal rodetegels,demurenzijneenvoudigwitenhetgrenen houtwerk, voorzien van ingetogenartnouveausnijwerk, isonbeschilderd.Alleaandacht bij binnenkomst gaat uit naar deveelkleurigesgraffitovanThornPrikker.Hijmaaktedezemetbehulpvandebeeldhou-werJohanAltorf.Meteenfijnbeiteltjekrab-dehijindenogzachtepleisterlagenlijnenenvlakkenweg,zodatuiteindelijkdevoorstel-lingtevoorschijnkwam.Dezeeeuwenoudetechniek,afgeleidvanhetItaliaansesgraffiaredatkrabbenbetekent,zouinNederlandpasin de periode van dewederopbouw gere-geldworden toegepast.Dekunstenaar liethetbijditeneexperiment.Hiernaheefthijgeensgraffitomeergemaakt.

Devillastaatmomenteeltekoopvooreenvraagprijsvan€ 1.950.000.

Uiteraard stellen wij pogingen in hetwerkomeenexcursienaarditbijzonderepandteorganiseren.Totnutoehelaaszon-derresultaat.Erbestaatechterdemogelijk-heidomdevillavanbuitenenvanbinnenvirtueel tebekijkenviaeenfilmpjedatopYouTubeisgeplaatst.HetfilmpjeisgemaaktinopdrachtvanhetMuseumBoijmansVanBeuningen.Volgdelink

www.youtube.com/watch?v=AcuAi-MB0cI

Meerfoto'szijntezienop:www.funda.nl/koop/den-haag/huis-

48203801-wagenaarweg-30/

VILLA DE ZEEMEEUW

Villa De Zeemeeuw, hal.

Villa De Zeemeeuw, plattegrond BG.

Villa de Zeemeeuw, voorgevel.

Villa De Zeemeeuw, lichtkoepel.


In het Kinderboekenmuseum Het Schooltje van Dik Trom is tot half maart 2016 een tentoonstelling over de schrijfster Johanna Kuiper. Wie was zij?

Thea de Hilster

KindertijdJohanna Engelberta Kuiper, roepnaam

Hannie,wordtop10maart1896geboreninWarga (Fr) ineendoopsgezinde familie.HaarvaderAbramKornelisKuiper isdaardominee.Haarmoeder is Jetje (HenriëtteSophia) Muller. Het gezin verhuist enkelekeren tot haar vader in de Singelkerk inAmsterdamberoepenwordt.

HanniegaatnaardeschoolvanCornelisVrij, waar naast de gewone vakken veelaandachtwordt besteed aanmuziek, dans,tekenen,handarbeidengymnastiek.Zevindtschoolnietzoleuk,zeisregelmatig(school)ziek.Zekannietgoedmeekomen,lijkthet.Hetspellengaatnietgoed,zeschrijftlettersin de verkeerde volgorde. Nu zouden wezeggendat ze dyslectisch is.Toen zeimendatzenietvlijtiggenoegwasenbeterhaarbestmoestdoen.

Toch begint ze al op jonge leeftijdmet schrijven. Het eerst bewaarde stukjebestaat uit vier schriftkantjesmet de titel:Nieuw Weekblad, redactie J.E. Kuiper.

Inhetvoortgezetonderwijsgaathetbe-ter,zeslaagtvoorhaareindexamenvanhetgymnasiumengaat theologiestuderen.Zewordtactieflidvandeprogressievechriste-lijke studentenvereniging NCSV. Zomer1920haalt zehaar kandidaats en leertopeen zomerkamp de Duitse Hilde Hoppe

endiensverloofdeWillVölgerkennen.Zehoudthaarhelelevencontactmethen.

Moeder en schrijverZestoptmethaarstudieenwordtbegin

1921bijdeStaatsmijnenwoninginspectrice.Daar wordt ze lid van de SDAP (SociaalDemocratische Arbeiders Partij). Ze ver-trektereind1922endoetenige tijdhet-zelfdewerkinRotterdam.

Eind1923raaktzeongehuwdzwanger.Haar zoonWillem wordt 18 juli 1924 inSchlüchern(bijFulda)geboreninaanwezig-heidvanHilde.MetkleineWillemverblijftzetot1928periodesinDuitslandenItalië.

Alsalleenstaandemoedermoetzehaareigen kost verdienen.Vanaf 1925 verschij-nen er regelmatig artikelen van haar handinhetbladDe Stroom, eenvrijzinnig gods-dienstigweekblad.Datjaarvertaaltzehaareerstetweeboeken:uithetEngelsPilo JanenuithetDuitsWijde vlucht.Zegaatookzelf boeken schrijven:haareerstemeisjes-boekRiek Noordhofheeftveelautobiografi-

JoHANNA ENGELBERTA KUIPER 1896 – 1956

Portret van Hannie op 14 jarige leeftijd, tekenaar nog onbekend, 1910.

Amy Stenvert

Alsafsluitendonderdeelvanmijnstudie– het masterprogramma museumconser-vator aan de Universiteit vanAmsterdam–schrijfikeenscriptieoverdeNederland-scheVereenigingvoorAmbachts-enNijver-heidskunst(V.A.N.K.).DeV.A.N.K.werdin1904opgerichtdooreengroepkunstnijve-raarsenzoutot1942bestaan.Op15juni1904 werden als bestuursleden gekozen:Klaas van Leeuwen (voorzitter), WillemPenaat(vice-voorzitter),HermanHana(eer-stesecretaris),Jac.vandenBosch(tweedesecretaris) en Th. Molkenboer (penning-meester). De belangrijkste doelstellingenvandeorganisatiewarenhetstimulerenvan

enbijdragenaandeontwikkelingvandeam-bachts- en nijverheidskunst en het behar-tigen van de vakbelangen. Zij verwoorddeen verbeeldde haar ideeën onder anderedoordeuitgave van rapporten, circulaires,tijdschriften, jaarboeken, jubileumuitgavenen initiatie van en deelname aan bepaaldetentoonstellingen.

Het doel van het scriptieonderzoek istweeledig.Allereerstbrengthetdegeschie-denisvandeV.A.N.K.inkaartdoormiddelvanhistorischonderzoek.Daarnaast,en inhet verlengde hiervan, zal de relatie tus-sendeverenigingendemoderniteitnaderonderzochtworden.Denadrukwordtdaar-bijgelegdophetambivalentekaraktervandeverenigingtenaanzienvandemoderni-seringendedaaruitvoortkomendemoder-neconditie.DeV.A.N.K. lijktdaarmeeeenalternatieve moderniteit te representerendienietdirectgeschaardkanwordenonderdenoemer'modern'of'antimodern'.

IkzouerggraagincontactkomenmetVVNK-leden die beschikken over archief-materiaalofanderwerkvandevereniging,inhetbijzonderuitdeperiode1904-1914.Ikzouhetopprijsstellenwanneerucon-tactmetmijopneemtviae-mail:

[email protected].

Alvasthartelijkdank!

oPRoEP oM INfoRMATIE oVER DE V.A.N.K.

Affiche Tentoonstelling van kunstwerken in het Stedelijk Museum te Amsterdam., 1911.Ontwerper: Walter van Diedenhoven.Drukker: Dieperink & Co.Afmetingen: 86 x 64 cm.


schetrekjes.MetmedewerkingennaareenideevanPhilipKohnstammverdieptHanniezichinBijbelsefiguren.Hetleidttotdeuit-gavevanVan Gods Geslacht. Karakters uit den Bijbel.ZezalhaarhelelevenoverenmetdeBijbelverhalenschrijven.

Al het schrijfwerk stuurt ze naar haarmoederdiedetaalfouteneruithaaltenal-les inhetnetoverschrijft.Zezaldit jarenvoorhaardochterblijvendoen,ookaliszehetnieteensmethaarlevenswijze.

Hanniekeertin1928terugnaarNeder-land en krijgt een woning inAmsterdamNoord, waarschijnlijk door bemiddelingvan haar minnaar FloorWibaut, wethou-der van de SDAP met volkshuisvesting inzijn portefeuille. In die tijd schrijftHannieartikelen voor diverse bladen: De Stroom,

De werkende Vrouw en De Proletarische Vrouw.Dat laatste blad ismede opgerichtdoorMathildeWibaut,devrouwvanFloor.Mathildeschrijftookkinderverhalenindatblad.HannieblijftpolitiekactiefenwordtinhetdistrictsbestuurvandeSDAPgekozen.

Zekanzichnuechtwelschrijvernoe-men: ze vertaalt boeken uit het Duits enEngels,schrijftkinderboekenenopiniëren-de bijdragen voor diverse bladen. Ze cor-respondeertmetHildeenzoekthaarregel-matigop.

Tot1935verschijnenernog11kinder-boeken,25vertalingenvanboekenuithetEngelsenDuitsenvelebijdragenvoordi-verseweekbladen.ZeschrijftinmiddelsookinHet Kind, blad voor ouders en opvoeders.

GetrouwdBegin1934wordtzenaeenkortston-

dige relatie weer zwanger en belandt inZweden,waarop23oktoberzoonRikhetlevenslicht ziet, weer in aanwezigheid vanHilde.Nu heeft ze als ongehuwdmoederdezorgvoor tweekinderen.Nahaarver-blijfinZwedengaatzeookvertalenuithetZweedsenhetNoors.

Enkelemaanden na haar terugkeer uitZwedenvraagtdomineeKlaasAbeSchipperhaar ten huwelijk. Hij is net benoemd inEtersheim (nu gemeente Zeevang). Voorhemishetgeenbezwaardatzejarenouderisentweekinderenheeft.Zezegtuiteinde-lijkjaentrouwtop6november1935.

Hannieheefteendruklevenindepas-torie: huishouden met kinderen, schrijvenenvertalenenveelpastoraalwerk.Klaasisbezigmetzijnpromotieenrondtdataf in1938.

InspiratieDoorhaarreizendoetzeinspiratieop

voorhaarboeken.ZozijnertitelsalsMieps

en Gé in Zweden,ofAls we eens in Lapland woonden.Als in 1938 RieMastenbroek enNina Senf als zwemmers succes hebbenschrijft zeDe Waterhoentjes. Na een vraagvan de uitgever over seizoensgebondenverhalen komt De Jaargetijden uit. Somsspeelteenverhaalzichafinhaaromgeving.Indezomervan1940komenerkinderenuit het gebombardeerde Rotterdam naarEtersheim.Hannie heeft even haar beden-kingen,maariemandzegt:"Danschrijfjeertocheenboekover".EnzokomtZijgaannaar buiten tot stand. In De zangers van den prins vertelt ze een geschiedkundigegebeurtenis: tijdensde tachtigjarigeoorlogiserrond1580eendijkdoorbraakenover-stromingindebuurtvanEtersheim.

OorlogIn de oorlog krijgen ze onderduikers.

's Nachts schrijft ze aan een kinderbijbel

tussenalhetillegalewerkdoor.Naeeninvalindepastorie,waarbijdeonderduikersenKlaas worden gearresteerd en de woningverzegeld wordt, verblijft Hannie groten-deels inAmsterdam. Haar manuscript entypemachinewordenstiekemuitdepasto-rie gehaald, zodat ze verder kan schrijvenaandebijbel.

Nadeoorlogkeertde familie terug inEtersheim.Ze blijven er totdatKlaas eind1948 verlamd raakt door een beroerte.HaarBijbel voor de jeugd ziet in die perio-de het licht. KlaasAbe overlijdt 10 febru-ari1949,slechts42jaaroud.HanniekeertterugnaarAmsterdam.

DeBijbeldiezeheeftgeschrevenisvoordewatoudere jeugdenzekrijgtdevraagom ook voor de jongere kinderen Bijbel-verhalenteschrijven.Datdoetzemetveelplezier.Als zeeind1955op reis gaatnaarIndonesië zijn de verhalen bijna klaar.Tij-denshaarvakantieoverlijdtzeenwordtinIndonesiëbegraven.

De Kinderbijbel. Oude en Nieuwe testa-mentkomtin1959postuumuit.Detweededrukheet:De kinderbijbel van Johanna Kuiper.

Als Johanna E.Kuiper heeftHannie 36vlot leesbare boeken bijgedragen aan dejeugdliteratuur.

Dit verhaal is grotendeels gebaseerd op de dissertatie Johanna E. Kuiper 1896-1956, Gewaagd leven van Ferdinand van Melle.

Jetje Kuiper-Muller (Hannies moeder) geportretteerd door Georg Rueter, 1929.

W.C. Georg Rueter (1875-1966) heeft meerdere Kuipers geportretteerd. In de tentoonstelling is van zijn hand ook het olieverfportret te zien van Hannies vader op 43 jarige leeftijd (1907).

Johanna E. Kuiper, De Waterhoentjes, J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1940. Bandontwerp: Marten Toonder.


Fred OotjersGastconservatorVeenkoloniaal Museum Veendam

We schrijvenhet jaar 1915. Aande Westersingel inhartje van de stadGroningen is het inde 'MeubelfabriekNederland' van J.A.Huizinga een enal bedrijvigheid enklinktvanallekantenhetgeklopengezaag

van de tientallen werknemers die drukbezigzijndemeubelstevervaardigenwaar-mee de fabriek sinds haar oprichting eenonweerlegbarereputatieheeftopgebouwd.Deeigentijdseontwerpenzijnzeerintrekentekoopbijdebeterewoninginrichtings-zakeninheelNederland.

Goedhonderdjaarlaterisdefaamvande 'Nederland'echtergeheelverdamptenvindt de naam 'Huizinga' alleen nogweer-klank bij een handvol kenners en liefheb-bers. Sic transit gloria mundi: alle roem

is vergankelijk. In het geval van Huizingaechter is die vergankelijkheid ál te vroegingezet en toe aan een rehabilitatie. HetVeenkoloniaal Museum geeft met de ten-toonstelling 'Jacobus Abraham Huizinga:meubelfabrikant'de'Nederland'haarvoor-aanstaandeplekindekunst-encultuurge-schiedenisterugdiezeverdient.

Nieuwe KunstDetentoonstellingzoalsdietotenmet

6maart2016inhetVeenkoloniaalMuseumgepresenteerdwordt,spitstzichtoeopdemeubelen zoals die door de fabriek ont-worpen en vervaardigd zijn in de sobere,rationalistischevormgevingvandeNieuweKunst en gepropageerd werd door met

name Berlage en diens geestverwanten.Belangrijkeontwerpersvoordefabriekwa-renAnton Johan Sanders (1869-1909) enArnoldWillem Kort (1881-1972) en inci-denteelzoudenookW.PenaatenH.W.MolontwerpenvoorHuizingahebbengemaakt.

IndejarentwintigvoerdeHuizingaen-kelemeubelenuitnaarontwerpvanledenvan de Groningse kunstenaarsverenigingDePloegenvandearchitectA.R.Wittop-Koningenindejarendertignaarontwerpvan P. Bromberg.Andere namen die in de

secundaire bronnen opduiken als ont-werpers voorHuizinga zijn JoBoer,HarmEllens,J.vanderMey,AndriesvanDriesum,JanWiegersenA.Alexander.

Complete woninginrichtingBij de meubelfabriek 'Nederland' kon

menterechtvooreencompletewoningin-richtingenindetoonzalenindefabriekaandeWestersingel–in1905werdeennieuweshowroom aan de Blekerstraat gebouwdinJugendstildoorAntonSanders-werdennaastdeeigenproductenvanHuizingaookmeubelenvan'tBinnenhuisenDeWoning(onderanderevanMolenPenaat)verkocht,glasenkoperwerkvanJanEisenloeffel,kera-miekvanAmstelhoekenDeDistel,tapijten

JAcoBUS ABRAHAM HUIZINGA: MEUBELfABRIKANT

Jaco

bus

Hui

zing

a cir

ca 1

900.

Meu

belfa

brie

k N

eder

land

(lin

ks) c

a. 19

00.

Prom

otie

ans

ichtk

aart

toon

zaal

, 190

5.M

eube

lmak

ers

ca. 1

910.

Salo

ntaf

el c

a. 19

20.

Thee

tafe

l ca.

1920

.

Toon

zale

n Bl

eker

stra

at G

roni

ngen

.


van Bouwens en Colenbrander, borduur-werkvanVanReesema&Nierstrasz,aarde-werkvanWillemBrouwerenVanderHoefenbatikwerkvanJessurundeMesquita.

Huizinga & RodenbergEen jaar na het overlijden van Jacobus

Huizinga in 1937 worden de fabriek aandeWestersingel en de toonzalen aan deBlekerstraat afgestoten en verkocht. Indatzelfdejaarwordthetpandvandevoor-maligeWaalseKerkaandeVismarktaange-kochtomverbouwdtewordentotwinkel,toonzalen,magazijnen en kantoren van de'Nederland'. In 1955 fuseertHuizingametde firma Rodenberg en heet vanaf dan'Huizinga & Rodenberg'. Na de overnamein1971/72doorPanderverdwijntdenaamHuizinga&Rodenbergvandegevel.In1984gaatPandermetallefilialenfaillietenneemtHeroBolwijn jr. de vestiging inGroningenover en herdoopt het in 'Huizinga &Rodenberg'.

VerloopDe winkel aan deVismarkt heeft tot

1999eenflorerendbestaan.Daarnawordtze verkocht aanmevrouw E.L.Noordhof-NiezenenkomtereeneindeaanHuizinga& Rodenberg in de stad Groningen: dewinkel verhuist naar Haren. Daar bestaatze totaanhet faillissement in2005onderdevertrouwdenaam.DefirmaPatberguitGroningen neemt uit het faillissement al-leen de meubelstoffeerderij en de naamover. Sinds 1 januari 2014 is de meubel-stoffeerderij aandeWeeshuisgang inGro-ningengevestigdmetalleeneenatelierenonderdenaamPatberg.DenaamHuizinga&Rodenberg prijkt slechts bescheiden enzonder feitelijke betekenis op de bedrijfs-wagen.

HaverzaalEen verhaal apart binnen de tentoon-

stellinginhetVeenkoloniaalMuseumvormthetoeuvrevande 'houtsnijder'Wilhelmus- 'Willem' - Antonius Theodorus Haver(1870-1937). Haver werkte van 1893 tot1917bijdefirmaHuizingaenontwikkeldezichtotmeester-meubelmakerengafonderandere leidingaande leerling-houtsnijders.Daarnaast werkte hij ook als zelfstandigkunstenaarendeedveelwerkvoordiverserestauratiesindestadGroningenmaarookindeprovincie.DeStichtingW.A.T.Haver– in 1997 door de kleinzoon van Haveropgericht naar equivalent van de StichtingSchoneKunstenrond1900-pleital jarenvoordiensrehabilitatie,eenstrevendatmetdeinrichtingvaneenaparte'Haver-zaal'bin-nendetentoonstellinginhetVeenkoloniaalMuseummogelijkeenextrastimulanskrijgt.

Zieook:www.meubelfabriekhuizinganederland.nl

Beeld van Samuel Klinkenberg beeldhouwer, 18811970Tekst: Ineke KetKlinkenberg, inleiding Mieke van der Wal.Uitgeverij TIEM, Baarn, 2015.Ingenaaid, 180 blz. waarvan 110 blz. uitsluitend met afbeeldingen, plm. 200 afbeeldingen, € 27,50.Uitgave mede mogelijk gemaakt door financiële steun van de VVNK.

Eddy Engelsman

Vorig jaardebio-grafie over BerthathoeSchwartzenberg,nualweereenprach-tige biografie overeenfamilielidvaneenvanonzeleden.Dezekeer van Ineke Ket-Klinkenberg over debeeldhouwer SamuelKlinkenberg.

Eenhoutenwerkkistjemetgereedschap,een paar kartonnen dozen en dikkemap-pen vol foto's, schetsboekjes, diploma's,krantenknipsels, albums, glasnegatieven, eneenkasboek.

Dat was de nalatenschap van haaroudoom die VVNK-vriendin Ineke Ket-Klinkenberg indeschootgeworpenkreeg.Daarnavolgdeeen langeontdekkingstochtnaarzijnoeuvre,naarwaarhetwerd ten-toongesteld,enhoezijnwerkwerdgewaar-deerd.Deauteurheeftmetdieerfenisalsuitgangspunteenuitvoerigbeeldgeschetstvan de beeldhouwer.Met heel veel foto's.'A

ap' (

1932

) doo

r W.A

.T. H

aver

.

BoEKBESPREKING

Afb. 1 Samuel Klinkenberg.Afb. 2 werkkistje.


In het hoofdstuk 'Kunstberichten' citeertze uitvoerig uit de vaak in beeldende taalgeschrevenlovenderecensiesindagbladen.Hierdoorkrijgjeeengoedbeeldvandeop-vattingenvandekunstcriticioverhetwerkvan Samuel Klinkenberg, maar vooral ookvan de vele tentoonstellingen waaraan hijdeelnam,endedierenplastiekendieerwer-dengetoond.Zijnvogelswerdenhetmeestgewaardeerd.Debeeldenwarenrealistischverbeeld, maar in een stilerende richting.Zijnwerk lijktverwantmetdatvanTjipkeVisser. Zelf zei Klinkenberg: "Men moetietstezeggenhebben,datwilzeggenmenmoetinzijnonderwerpietsandersziendanzoiets als een foto. Ermoet dus iets per-soonlijks aanhetkunstwerk ten grondslagliggenendaarnaastmoetmen instaatzijnditpersoonlijketotuitingtebrengeninhetmateriaalwaaringewerktzalworden."

In een uitvoerige en verhelderende in-leidingdoorkunsthistoricusMiekevanderWalisKlinkenberginhetjuistehistorischeperspectiefgezet.Alseenrodedraadlooptdoordieinleidingdatbeeldhouwkunstindeeerstedecenniavandetwintigsteeeuwveelminder aandacht kreeg dan schilderkunst.Depositievanbeeldhouwerswasdanookniet rooskleurig. De NRC citeert een in-gezonden brief hierover vanTjipkeVisser,die volgensdekranteen "treffendeklachtaanditbladhadgezondenoverdenellen-digen toestand, waarin de beeldhouwersverkeren."

UhuHet begon allemaal met de Uhu, een

73 cm hoge ooruil, in 1913 gesneden inteakhout. Ineke Ket-Klinkenberg had eenfoto van haar oudoom in zijn atelier metde Uhu op de achtergrond (afb 3).Al inmaart 1913was dieUhu te zien geweestop de tentoonstelling van de Haarlemse

kunstenaarsverenigingKunstZijOnsDoel,(KZOD)waarKlinkenberglidvanwas.HetHaarlemsDagbladoordeeldetoenoverdeUhudatKlinkenberg"deeervandebeeld-houwkunst ophield." Het was voor zijndoen een flink beest,want hetmerendeelvan zijn beeldjes waren van "bescheidengrootte". Een paarmaanden later in 1913wasdeUhu te zienopde tentoonstellingvan Kunstwerken door LevendeMeestersinArnhem. In verschillende kranten werdhem daarvoor opnieuw lof toegezwaaid.H.M.KoninginWilhelminakochthetbeeldvoor250gulden.DeOprechteHaarlemseCourant maakte daar zelfs melding van.Bijna honderd jaar later, in 2011, was hetvoor InekeKet een emotionele gebeurte-nistoenzeopdeSotheby'sveilingvandenalatenschapvanprinsesJulianaooginoogmetdezelfdeUhukwamtestaan.Haarver-rukking sloeg over op de omstanders en

zij stimuleerden haar om verdere naspeu-ringennaarhaaroudoomtedoen.Hetwashetlaatstezetje,omdatdeplannendaartoeeigenlijkalbestonden(afb4).

MeubelmakertekenleraarKlinkenberg was opgeleid tot meubel-

maker. Geen wonder dat hij zijn meestewerkeninhoutheeftgesneden.Maaralsnelhaaldehijallerleitekenaktesenin1911werdhijleraarhandtekenenaandegemeentelijkeH.B.S. inHaarlem, tot zijn pensionering in1953.Hij gaf zijn leerlingenpraktijkgerichtonderwijs door er op uit te trekken, on-dermeer naarmusea.Naast zijn baan alsleraarishijaltijdbeeldhouwergebleven.Nazijnaanstellingwerdhijmeteen lidvandeHaarlemsekunstenaarsverenigingKunstZijOnsDoel(KZOD),waarhijgeregeldwerkinzond.DeKZODisbijna200jaargeledenopgerichtenzitalsinds1841boveninhet

oudeWaaggebouw.Heelwatillusterekun-stenaars als de beeldhouwer Jan Bronner,AntonMauveenJanWiegmanhebbendaarvanmodelgetekend.HeelbijzonderdusdatdefeestelijkepresentatievanhetboekoverSamuelKlinkenbergop28oktoberjl.indetekenkamer van het KZOD plaats vond.Klinkhamer heeft in verschillende steden,vrijwel altijd op groepstentoonstellingen,geëxposeerd.Tot in Brussel, Boedapest enStockholmaantoe.

BeeldhouwersAanvankelijk werden op die tentoon-

stellingen voornamelijk schilderijen ge-toond.Maarin1918waserindeHaagscheKunstkring een tentoonstelling met alleenmaar beeldhouwwerken. Dat was eendoorbraak. De beeldhouwers vonden dater meer aandacht voor beeldhouwkunstmoest komen en richtten nog tijdens dietentoonstelling in 1918 deNederlandscheKring vanBeeldhouwers (NKvB) op.Klin-kenbergwaseenvandeoprichtersenwerdlater zelfs bestuurslid. Daar bleef het nietbij.Debeeldhouwerswerdenooktotactie

Afb 4 Ineke Ket-Klinkenberg met Uhu op de veiling.

Afb. 3 Samuel Klinkenberg in zijn atelier.

Ineke Ket-Klinkenberg overhandigt in de tekenkamer van KZOD het eerste exemplaar

aan drs. Kriszti Vákár, conservator Moderne en Hedendaagse Kunst, RKD.


opgeroepenomlaterdatjaareententoon-stellingmetalleenmaarbeeldhouwwerkente houden, het liefst in het Stedelijk Mu-seum inAmsterdam. Ze hadden namelijkgeconstateerd dat 'beeldhouwwerken opSchilderijententoonstellingenmeestalslechtverlichtzijnenonwillekeurigzoogeplaatst,datzealszaalversieringdienstdoen,endenbezoeker zoodoende niet opvallen." Diezo gewenstebeeldententoonstelling kwamer inderdaad, al in1919,deeerste vandeNKvB.Klinkenbergwasermettienbeeld-jesinebben-,mahonie-encoromandelhoutvertegenwoordigd.Naasteenbizon(afb5)eneenvaraanwarendatallemaalvogels.IndatzelfdejaarlietKlinkenbergeenleeuwtjeenachtvogelszieninPulchriStudioinDenHaag.DeNRCwas lovendoverhetwerkvanKlinkenberg:"Hijverrastopnieuwmetzijnpittigediereninzwartebbenhout."

Dieren DedierentuinArtis inAmsterdamwas

ook opgericht om wetenschap, kunst encultuur te bevorderen. Het was een po-

pulaire werkplek voor beeldhouwers.Klinkenbergwas er vaak te vinden, en hijhaderzelfseeneigenruimtevoorzijnspul-len.Ook andere beeldhouwers als JosephMendesdeCosta,LambertusZijlenJohanAltorfdedener inspiratieop.Een liggendepanter die Klinkenberg in 1927 voor eengrafmonument maakte, voor de tweededirecteurvanArtis,dr.C.Kerbert,isin1991vandeNieuweNoorderbegraafplaatsnaarArtisverplaatstenstaaternogsteeds(afb.6).Debronzengedenkplaatopdatmonu-mentwastrouwensgedrevendoorGeorgeHenriLantman,overwiein2014ookalzo'nmooie biografie is gemaakt. In 1931werdookinhetPaleisvoorSchooneKunsteninBrussel een NKvB-tentoonstelling gehou-den.Ookhierweerveeldieren.Klinkenberghadeenvogelinhouteneenbeerinivoor

ingezonden. Hij werkte meestal in hout,vooral in coromandel- en ebbenhout (afb.7).Toch heeft hij ook zo'n dertig werkeninbronsgemaakt,waarvanruimdehelftinportretten, vooral reliëfs.De auteur telde,voorzovervielna te gaan,78objecten inhout en brons, en 23 objecten in ivoor.Ivoor vond hij "hetmooistemateriaal omkleinefigurenuittebeelden."Hijgebruikteivoorvanolifant,walrus,nijlpaardofpotvis.

Tijdensdeoorlogbegonhijcameeënuitschelpen te snijden, in de vorm van gesti-leerde 'dierenportretten'diezijnverwerkttotbrochesenhangers.58stuks.Hetvroegvanhemeengrotetechnischevaardigheid.

Lieve manInekeKet-Klinkenbergschrijftookover

de persoonlijke kanten van haar oudoom.

Ze noemt hemeen sociaal voelendmens,eneen"lieveenbuitengewoonvriendelijke,innemendeman.Hijmaaktebescheideneneerlijkwerkenging,zichvoorzichtigoriën-terend,metzijntijdmee."Tussen1919en1926zietdeauteureenhiaat indeverza-meling vergeelde recensies. Zij veronder-steltdatdelangdurigeziekteenhetlatereoverlijdenvanzijnvrouwin1921daarmeete maken hebben gehad. Hij bleef achtermetzijndochterCaroline.

Aan het slot van het boek staat eensoort epiloog, door de auteur 'Relatie'genoemd.Het zijn drie familiale, persoon-lijkeontboezemingen,zoalsvandeechtge-nootvandeauteur.Opheteerstegezichtlijkendezewatoverbodig in eenbeschrij-vingvandekunstenaar.MaarnalezingvanalhetvoorgaandehebjeSamuelKlinkenbergwatbeterlerenkennen,endanmisstaandiedriekortepersoonlijkeervaringenmetdebeeldhouwerniet.

UhuHoe is het eigenlijk die Uhu vergaan?

ZoalsgezegdkwamdeUhuin2011opdeveiling bij Sotheby's. Het boek vermeldthetnietmaarSotheby'shadhetbeeldwatslordigindecatalogusbeschreven:"SamuelKlinkenberg (born 1881), German School,anoakfigureof'Uhu',circa1920.Estimate200—300EUR."LeefdeKlinkenbergdannog?Duitseschool?Eiken?Circa1920?Nuditboekerishoevenwezo'nbeschrijvingindetoekomstnietmeertegentekomen.DeUhuwerd niettemin verkocht, en welvoor € 4.375,-, aan iemand die hem opwaardewistteschatten.HijkwamterechtinBussum indeCollectieMeentwijck,dienog een aantal andere dierplastieken vanKlinkenbergbevat.

Afb. 5 Bizon.

Afb. 6 Liggende panter op grafmonument Dr. Kerbert.AFb. 7 Beer.


Amsterdam-Stadsarchief020-2511511/www.stadsarchief.amsterdam.nlVincent van Gogh, 400 dagen in Amsterdam; 18 december 2015 – 17 april 2016.

VoordatVincent van Gogh de kunste-naar werd die we nu kennen, verbleef hijruimeenjaarinAmsterdamvoorzijnstudietheologie; hij wilde predikant worden. Hijschreef in deze periode vele openhartigebrievenaanzijnbroerTheo.Dezebrieven–metprachtigebeschrijvingenvandestadaan de hand van verschillende schilderijenenprenten–vormenhetuitgangspuntvanVincentvanGogh,400dageninAmsterdam.Van Gogh is in feite de conservator vandezetentoonstelling,waarinwedestadziendoordeogenvande24-jarigestudentdiedachtdathijdomineezouwordenennognietwistdathijkunstenaarwas.

"'t Is eenmooie stad hier" schrijftVanGoghin1877aanzijnbroerTheo,"watzou

ikgraagUallerleidingenhierwijzenenlatenzien."Aan de hand van zijn gedetailleerdebrievenkruipenweindehuidvandejon-geVanGoghdie inAmsterdamoveralomzichheenschilderijenwaarneemtenopdiemanierdestadschildert,niet inverfmaarinwoorden.Doorzijneerderewerkindekunsthandelheefthijeenschataanbeeldenin zijn geheugen opgebouwd.Veel kunste-naars enwerken die hijmet namenoemtendiedestadtotlevenbrengenzijnopdetentoonstellingtezien:Rembrandt,JacobenMatthijsMaris, GustaveDoré,Millet, JozefIsraëls, Bosboom, Cornelis Springer, JanSluijters,PietMondriaanenJamesWhistlerbijvoorbeeld.

OoktweeolieverfschetsenvanAmster-dam vanVanGogh zelf zijn te zien, nadathijzichin1880volledigophetkunstenaar-schaphadgericht.Dezeschilderijendiehijin1885maaktevandestaddiehijzovaakinwoordenheeftgeschetst,zullenvoorheteerst sinds vele jaren samen te zien zijn.ZijvormendeafsluitingvandetijddieVanGoghinAmsterdamdoorbracht.

DenHaag-GemeenteMuseumDenHaag070-3381111/www.gemeentemuseum.nlKleur ontketend, Moderne kunst in de Lage Landen, 18851914; t/m 03 januari 2016.Indekorteperiodetussen1885enhet

beginvandeEersteWereldoorlogvindt inde schilderkunst van de Lage Landen eenmoderne Renaissance plaats. Kleur wordtbevrijd van de ketenen van de zichtbarewerkelijkheid.Gras kan ineens koel blauwzijn,eengezicht ishelderpaarsenbomenkleurenrood.Kleurheefteeneigenbeteke-nisgekregen.Hetiseenvandebelangrijkstemomentenindemodernekunstgeschiede-nis.DeinspiratiekomtvandeFranse(neo)

HetDrentsMuseumbreidtzijncollec-tie Kunst 1885 - 1935 uit met een uniekpaarzilverenkandelaarseneenbijzonderezilveren bonbonschaal. De kandelaars vanzilvermetemail, lapis lazulienazuriet zijnontworpen door edelsmid en sierkunste-naarJanEisenloeffel(1876-1957)enin1902vervaardigd.Dezilverenbonbonschaal,metroodbruin en wit email en turquoise, iseveneens ontworpen door Eisenloeffel enin1906uitgevoerddoorCarel J.A.Begeer.Deaankoopismogelijkgemaaktdoorsteunvan de Stichting Beringer Hazewinkel, deBankGiro Loterij en de StichtingVriendenvanhetDrentsMuseum.DekandelaarsenbonbonschaalzijnvanafmediodecembertezienopdeafdelingKunst1885-1935.

"De aangekochte zilveren objectenvan Eisenloeffel zijn een belangrijke aan-vulling op de 'Loving Cup', een huwelijks-bokaaluit1924,endebijzonderehanglampvan gebronsd kopermet vensteremail dievorig jaar aande collectie vanhetDrentsMuseum zijn toegevoegd", aldusAnnabelleBirnie,directeurDrentsMuseum.Hetmu-seumheeftdeobjectenaangekochtopdePANAmsterdambijJacobJ.RoosjenSRI®.

Zilveren kandelaarsOpdevoetvandezilverenkandelaars

zijn lichtblauwe enwit geëmailleerde geo-metrische versieringen in de champlevétechniekaangebracht,evenalsbovendevoetenonderdevetvanger.Dehoekigvormge-gevenstamlooptuitnaarderondevetvan-ger.Denodusinhetmiddenvandestamisingelegdmetcabochongeslepenlapislazuli

enazuriet.Voorzovernubekendis,zijndetweekandelaarsuniekindezevormgeving.

Zilveren bonbonschaalHetschaaltjeisovaalvanvormenheeft

aandebovenzijdeeenbredegeometrischerandvanroodbruineenwitteemaillevlak-jes.Het schaaltje is aanweerszijdenbezetmet een cabochon geslepen turquoise. Inderechte,liggendegrepeniseenpatroontezienvanvierkantjes.Vieruitlopendevoetjeshoudenhetschaaltjestaande.Hetbonbon-schaaltjeisontworpendoorJanEisenloeffelenvervaardigddoorCarelJ.A.Begeer.

ZILVEREN oBJEcTEN VAN EISENLoEffEL NAAR DRENTS MUSEUM

Paar

zilv

eren

kan

dela

ars,

1902

, Jan

Eise

nloe

ffel.

Zilve

ren

bonb

onsc

haal

met

em

ail e

n tu

rquo

ise, 1

906,

on

twer

p Ja

n Ei

senl

oeffe

l, uitv

oerin

g C.

J. A

. Beg

eer.

TENTooNSTELLINGAGENDA per december 2015

Vincent van Gogh, Singel. 1885. Stichting Collectie P. & N. de Boer.

zijn in die tijd te zien op talrijke wereld-tentoonstellingen,opdesalonsinParijseninexclusievegaleriesenzewordenaange-kochtdoordegrootsteFranseenbuiten-landsemusea.

Oosterse invloeden - in eerste instan-tie met name uit Japan, later vooral uitChina–warenessentieelvoorhetontdek-kenvaneennieuwevormentaal.DeFransekeramisten bleven continu zoeken naarvernieuwing en originaliteit. De art decoopenbaarde zich zelfs voor het eerst bijeenaantalParijsekeramisten.Deinspiratieuitdenatuur,typischvoordeartnouveau,werdtoenverlaten.Inbeideperiodesech-terkondendeFransentijdlozehoogtepun-tenbereiken.Zekwamentoteenschijnbareeenvoud, gekenmerkt door pure vormen,nieuwe texturen en bijzondere glazuren.De Nederlandse keramist Bert Nienhuisbeschreefin1921hetwerkvanzijnFransecollega EmileDecoeur, een van de groot-steFransekeramistenuitde20eeeuw,heeltreffend als 'wondere schoonheden in gla-zuurenvorm'.

Tentoonstellingenrondditthemazijn-zelfsinFrankrijk-zeldzaam.Inonslandwashetlaatsteuitgebreideoverzichtin1913tezieninhetStedelijkMuseum.Ruimhonderdjaar later is het hoog tijd om deze kera-

miekkunstweertetonen,medenaaraanlei-dingvanhetpromotieonderzoekvanMarcLambrechtsaandeRijksuniversiteitLeiden.Erwordenruim170objectengetoond,af-komstiguitdecollectievanhetGemeente-museumDenHaagenprivébezit,maarookuitcollectiesvanhetRijksmuseum,hetDe-signMuseumGentendeKoninklijkeMuseavoorKunstenGeschiedenisinBrussel.

Doesburg-LaliqueMuseum0313-471410/www.musee-lalique.nlArt Nouveau – Fleurs, Faune, Femmes; t/m 1 januari 2016.Deartnouveauhaalthaarinspiratieuit

denatuur.DeFransenformulerenditaandehandvandedriegroteF'en:Fleurs,Fauna,Femmes.

Deperiodevandeartnouveau(1890-1910)kenmerktzichdooruiterstminutieusuitgewerkte natuurlijke vormen van lijnenendetails.Binnendezekunststromingheeftdevrouwdehoogsteplaatsindecyclusvanhet leven. Zij heerst doormiddel van hetbloemenrijkoverdehemelenenmetfaunaoverdeaarde.Zijvormthethoofdelementdatallesverbindt.

Tijdens deze tentoonstelling zijn naastde objecten van René Lalique eveneenswerkenvananderegrotekunstenaarsuitdeart nouveau periode te bezichtigen waar-onder van Horta, Majorelle, Mucha, Gallé,


impressionisten,maardekunstenaarsindeLageLandengevenhiereengeheeleigenin-vullingaan.

Het Gemeentemuseum toont de wis-selwerking tussen beide landen met zo-wel duidelijke verschillen als overeen-komsten. Deze unieke tentoonstelling ismedemogelijk door de renovatie van hetKoninklijk Museum voor Schone KunsteninAntwerpen(KMSKA),waardoor de top-stukkenuit de collectie nu kunnen reizen.Van de Franse godfathers van kleur alsClaude Monet, Paul Signac, Henri Matisseen Paul Cézanne tot demeesters van deLageLandenalsLeoGestel,JanToorop,PietMondriaan,JamesEnsor,JanSluijters,HenryVandeVeldeenRikWouters:zekomenal-lemaalsamenenhetresultaat iseenwaarfeestvoorhetoog.

Indetentoonstellingiserspecialeaan-dacht voor de Belgische kunstenaar RikWouters (1882-1916). Deze schilder enbeeldhouwer liet in de korte tijd dat hijleefdeeenschitterendoeuvrena.Zijnschil-derijen,metdaarinvaakeenhoofdrolvoorzijnvrouwNel,zinderenvankleurenlicht.InBelgiëishijdepubliekslieveling.InNeder-landheefthijnognieteerderdeaandachtgekregendiezijnwerkverdient.Indeten-toonstellingwordtnueenvolledigezaalaanhemgewijd.

Céramiques sublimes; t/m 03 april 2016.Vanafheteindevande19etothetbegin

vande20eeeuwbeleeftdeFransekeramiekeenbloeiperiode. Inde jaren1890 ishaarpositieuniek: inFrankrijkwordtdemeesthoogstaandeenprogressievekeramiekvande wereld gecreëerd. De tentoonstelling'Fransekeramiek1875-1945-Céramiquessublimes' in het Gemeentemuseum DenHaag biedt een prachtig overzicht van deFranse keramiekkunst vanaf haar ontstaantot de jaren na deTweedeWereldoorlog.Nietalleeneenlustvoorhetoogvanlief-hebbersvanartnouveauenartdeco,maarookinteressantvoorkennersophetgebiedvankeramiek.

'Fransekeramiek1875–1945-Cérami-ques sublimes' vertelt het verhaal vanon-afhankelijke kunstenaars. Van kunstenaarsdie niet of nauwelijks gebruiksgoedmaak-ten, maar kunstobjecten van uitzonder-lijk niveau.Het zijn deze kunstenaars,metpioniersalsChaplet,DelahercheenCarriès,die een voortrekkersrol speelden in eenperiodewaarindedecoratievekunsteneenevenwaardige plaats verwerven naast debeeldende kunsten. Keramische objecten

Rik Wouters, Herfst.

Piet Mondriaan, Rode wolk.

Andre Mettey.

Mucha.

Katwijk-KatwijksMuseum071-4013047/www.katwijksmuseum.nlVisserstruien; t/m 30 april 2016.HetboekVISSERSTRUIEN2vanStella

Ruheisonlangsverschenen.Daarvoorheeftzij na twee jaar intensief onderzoekweer65historischevisserstruienopoudefoto'suit 55Nederlandse vissersplaatsen gevon-den, die voor het boekdoor breisters uithethelelandopnieuwzijngebreidinheden-daagsewollengarens.Nadezeersuccesvol-le eerste tentoonstellingVISSERSTRUIENOPNIEUW GEBREID met 45 truien uithaar boek VISSERSTRUIEN worden alletruienuitboek2éndemeeste truienuithet eerste boek opnieuw in het KatwijksMuseumgeëxposeerd indesettingwaarinze rond 1900 door vissers gedragenwer-den.

In veel Nederlandse vissersplaatsenwaar nog geheel onbekende truien zijn

gevonden,wasmenzichnietofnauwelijksmeer bewust van het feit dat hun vissersuit die tijd in zelfgebreide truien werkten– een gewoonte die door contacten metEngelse en Schotse vissers was overge-nomen - maar bleken die wel degelijk tehebbenbestaan.Vandezetruien,tussenca1870 en ca 1925 uitsluitend door vissersgedragenalsbovengoed,zijnnogmaarwei-nigorigineleexemplarenbewaardgeblevenomdat ze meestal eindigden als dekzwab-ber.Detruienwerdenbeschouwdalswerk-goed, waren tot ca 1950 dé vissersdrachtenvormendebasisvanhetfeitdatwijnumassaal truien dragen. Zewaren indertijdgebreidvanwollensajet–dienunietmeerbestaat-metmotievendieuitsluitendzijnopgebouwd uit variaties van recht, ave-rechtenkabels.Doorgaanswarendetruiengebreidinzwart,grijs,diverseblauwen-vankorenblauw totmarine en alles wat daar-tussenzit-ofnaturel.Degebruiktemotie-


Daum,Guimard,VandeVeldeenJanToorop.Zijplaatsendeperiodevandeartnouveauvoordebezoekerineenbrederecontext.

Erzijneenhonderdvijftigtalartnouveaukunstwerkenuitbinnen-enbuitenlandop-gesteld. Deze kunstwerken komen vanuitmondialemuseazoalshet"MuséedesArtsdécoratifs","MetropolitanMuseumofArt"."Bröhan-Museum" en van internationalecollectioneurs.

Een groot deel van de werken is nieteerderineenmuseumtentoongesteld.

Onder de vele werken bevinden zichbeelden, vazen, grafisch werk, juwelen enmeubilair.Dematerialen variëren van glas,brons,hout,zilvertotgoud.

De tentoonstelling zal visueel onder-steund worden door middel van touch-screensenbeeldschermenmetoudefilm-opnames van de wereldtentoonstelling inParijsin1900.

Het museum toont tijdens de exposi-tieorigineleopnamesvandeactriceSarahBernhardt,RenéLaliqueenLoieFüller.

Heerenveen-MuseumBelvedère0513-644999/www.museumbelvedere.nlGoed Gekozen; t/m 6 maart 2016.

Van 1900 tot nu collectie Van Toledo.De collectie Van Toledo omvat meer

dan100jaarmodernekunstuitdeperiode1900-2015. In 'GoedGekozen'wordt eenzorgvuldigsamengesteldeselectiegetoond.

Vijf aandachtsgebieden markeren inchronologische volgorde de ontwikkelingvan de verzameling: van het Hollands ex-pressionisme (o.a. Leo Gestel, Else Berg,CharleyToorop),hetGroningerexpressio-nisme(o.a.JanWiegers,JanAltink,HendrikWerkman), de lyrisch abstracte schilder-kunst(o.a.BramvanVelde,GeervanVelde,Willem Hussem), en de generatie rondZero(o.a.JanSchoonhoven,WalterLeblanc,BernardAubertin),totdeeigentijdsekunst(o.a.Auke deVries, KoenVermeule, EmoVerkerk).

Else Berg.

Jan Wiechers.


Whistler; t/m 17 januari 2016.Eénvandehoogtepuntenbijdeopening

vanSingerLaren in1956washet schilde-rijSymhonyinwhite.TheGirlinthemuslinDress van JamesAbbottMcNeillWhistler(1834–1903). Ruim twintig jaar geledenwerddeauthenticiteitvanhetschilderijbe-twijfeld.Sindsdien ishetnietmeer teziengeweest.SingerLarenheefthetschilderijla-tenonderzoekenenditkunsthistorischenmateriaal-technisch onderzoek toont aandathetdoekweldegelijkvandehandvanWhistler is. Inde tentoonstellingDehandvanWhistler,tezienvan14oktobert/m17januari2016,wordthetprocesvanauthen-ticatieen restauratie inbeeld gebrachtenzijnprachtigewerkenvandezegroteAme-rikaansemeestertezien.

Kirchner, Paradijs in de bergen; 9 december t/m 10 april 2016.In2016viertSingerLarenhaar60-jarig

bestaan. Als start van dit bijzondere jaarpresenteertSingerdetentoonstellingoverwerkvanErnstLudwigKirchner(Aschaffen-burg1880–Davos1938).Kirchnerbehoorttotdebelangrijkstekunstenaarsuitdeeer-stehelftvandetwintigsteeeuw.HijiséénvandeoprichtersvandeDuitseexpressio-nistischekunstenaarsbewegingBrücke.

Na een zenuwinzinking, aan het beginvan de EersteWereldoorlog, verhuist hijnaarhetZwitsersealpendorpFrauenkirch(Davos). In het isolement van de bergencreëert hij zijn eigen paradijs en legt datvastinwoordenbeeld.

Een overzicht van Kirchners werk uitde ruim twintig jaardiehij inZwitserlandwoonde, is van 9 december 2015 t/m 10april2016tezieninSingerLaren.Deten-toonstelling is gemaakt in samenwerkingmethetKirchnerMuseumDavos.

ven hadden een eigen, vooral bezwerendebetekenis.Alletruien,ookdiemetdezelfdemotieven,werdendoordeindividuelebrei-stersandersgebreid,waardoordevariatieenormwas.Ditfraaiebreiwerkvantallozeanoniemevrouwenenmeisjes,waaruitbij-zonder vakmanschap en grote creativiteitspreekt, is uniek erfgoed.De visserstruienzijnvaneenprachtigeeenvoudendemooiepatronensprekendaaromooknunogheelveelmensenaan.

Laren-SingerMuseum035-5393939/www.singerlaren.nlSinger Highlights; t/m 17 januari 2016.In SingerHighlights presenteert Singer

Larenrecentverworvenaanwinstenincom-binatiemet hoogtepunten uit de collectie.Het is de ambitie van Singer Laren omde verscheidenheid van het Nederlandsemodernismetelatenzien.

Zo is de collectie aangevuldmetwerkvan belangrijke Nederlandse avant-gardis-ten.In2013kreegSingerLarenJanSluijters''StaandNaaktopderuggezien'geschonken.HetmonumentalewerkmaakteSluijtersin1910 op het hoogtepunt van zijn luminis-tische periode. Ook Lodewijk Schelfhout,tijdgenoot van Sluijters, is met een nieuwwerk vertegenwoordigd in de collectie. InRivage,Ardennesuit1910 inspireerdendelandschappen in de Ardennen Schelfhouttoteenkubistischevormentaal.

Ookzalernieuwwerktezienzijnvanbekende Larense schilders zoals AntonMauveenLouLoeber.Eenbijzondereaan-vullingopdecollectiezijntweebelangrijkewerkenvanJozefIsraëls,deHaagseSchool-schilder die Laren als kunstenaarsdorpheeft ontdekt. Ze zijn onderdeel van de10nieuwe, permanentebruiklenen vandeRijksdienstvoorhetCultureelErfgoeddie

Singerin2014aandecollectieheeftkunnentoevoegen.

In 2015 ontving Singer Laren van ver-zamelaar Renée Smithuis een omvangrijkeschenking schilderijen van de BergenseSchool. Deze expressionistische schilders-groep was beïnvloed door het kubismeen maakte expressief, figuratief werk inverzadigde,stemmigekleuren.Dezebelang-rijkecollectievanmeerdan80werkenistezienindetentoonstellingBergenseSchool.DeeersteHollandseexpressionsten,diete-gelijkertijdmetSingerHighlightstezienis.

SingerHighlightsisvanaf20september2015t/m17januari2016tezienindetuin-zalenvanSingerLaren.

Jan Sluijters, Staand naakt op de rug gezien, 1910.

James Abbott McNeill Whistler, Symphony in White. The Girl in the muslin Dress / Symfonie in wit. Meisje in mousseline jurk, ca. 1870, olieverf op doek, Singer Laren, Schenking Anna Singer-Brugh 1956.

Ernst Ludwig Kirchner, Grosses Liebespaar (Ehepaar Hembus), 1930, Kirchner Museum Davos.

Oosthuizen - KinderboekenmuseumHetSchooltjevanDikTrom06-20477917/hetschooltjevandiktrom.nlJohanna Kuiper (18961956), (kinderboeken)schrijver en domineesvrouw in Etersheim; t/m 20 maart 2016.Zieeldersinditblad.

Rotterdam-Chabotmuseum010-4363713/www.chabotmuseum.nlHenk Chabot, Mens , dier, polder; Landschappen, dieren figuurstukken; t/m 28 februari 2016.Dit isdetweedetentoonstelling inhet

kadervanhetherdenkingsjaar2015,waarin

het bombardement op Rotterdam wordtherdachtendevrijheidgevierd.Decollec-tie schilderijen vanChabotuitdeperiode1940–1945vormtdekerncollectievanhetChabot Museum. Een selectie werken uitdezeperiodewordtnuineenbrederecon-textbelicht.

SchilderenbeeldhouwerHenkChabot(1894-1949) woonde en werkte aan deRotte,netbuitendestadRotterdam.Hierschilderdehijineenbescheidenatelierzijnomgeving: mensen, dieren, polders. In deoorlogsjaren schilderde hij op indrukwek-kendewijzehetberoemdeschilderijBrandvan Rotterdam, maar ook onderduikers,gevangenenenmensenopdevlucht.Ookin demonumentale landschappen en dier-stukkenwordenuniversele thema'saange-sprokenenzijndeemotiesvandietijd-decrisisjaren en de daaropvolgende oorlogs-jaren-voelbaar.

Detitel'Mens,dier,polder'isgebaseerdop de wijze waarop Chabot zelf beknoptoverzijnwerksprak.Kernachtigerkanhetbijna niet. Hij schildertmensen, dieren enpolders. Ook in de oorlogsperiode. Deselectievandeschilderijenvoor'Mens,dier,polder' is voor een belangrijk deel geba-seerd op een serie glasnegatieven van de


fotograafAdWindigvanvlaknadeoorlog,dierecentzijnteruggevondenindearchie-venvanhetMariaAustria Instituut inAm-sterdam. Van deze glasnegatieven zijn nunieuwe zwart/wit fotoafdrukken te zien.Veelvandegefotografeerdewerkenzijnindetentoonstellingopgenomen.OpvallendisdatChabot een aantalwerken later heeftaangepast of zelfs geheel overschilderdheeft.

In de tentoonstelling 'Mens, dier, pol-der'iseenaantalnognieteerdergetoondeschilderijenvanChabottezien.ZoookhetschilderijLachendekop,waarvandeverblijf-plaatslangetijdonbekendwas.

Tilburg-NederlandsTextielmuseum013-5367475/www.textielmuseum.nlAan boord, Linnengoed voor de grote vaart, 19001970; t/m 30 oktober 2016.Meteenrijkekeuzeaantafeldamasten

anderhuishoudtextielwordteenbeeldge-schetst vanhet linnengoed aanboord vandegrotepassagiersschepenvanca.1900tot1970.HetwerdspeciaalvoorNederlandserederijenalsdeHolland-AmerikaLijnofdeKoninklijke Hollandsche Lloyd ontworpen.DetentoonstellingtoonttafeldamastuitdecollectievanhetTextielMuseumenservies-goed, geïllustreerdebrochures,eenbijzon-derscheepsmodel,uitdecollectiesvanHetScheepvaartmuseum Amsterdam en hetMaritiemMuseumRotterdam.

Inheteerstekwartvande20steeeuwgroeitdepassagiers-envrachtvaartwereld-wijdexplosief.Nederlandserederijen,zoalsdeHolland-AmerikaLijnofdeKoninklijkeHollandscheLloyd,exploitereneennetwerkvan lijndiensten, van China en Japan, totAfrikaenZuid-Amerika.Deschepenwor-den ruimer en comfortabeler.Vooral voorde1e klasse komener grote en luxueuze

ruimtes:eenrook-,muziek-endamessalon,conversatie-eneetzalen.Deversieringvanhet interieur krijgt steeds meer aandacht.Kunstenaarswordeningeschakeldommeu-bels,wanden,vloerenénlinnengoedteont-werpen. Inde tentoonstelling 'Aanboord',toont het TextielMuseum tafeldamast enanderlinnengoedmetfraaie,opdescheep-vaarttoegesnedenpatronen.

Van tafellaken tot closetdoekDineren in de 1e klasse vindt vanzelf-

sprekend plaats aan met damast gedektetafels. De Nederlandse linnenweverijenleveren in de periode 1900 tot 1970 dui-zendentafellakens,servetten,vingerdoekjes,maarookdroogdoeken inallerlei vormen.Thee-, closet-enwerkdoeken: alleswordtvoorzienvaneenpassendpatroonof logovan de rederij. De 'moderne' vormgevingdoet in het eerste kwart van de 20steeeuwzijnintrede.Geenkopieënmeervanhistorische patronen, maar textieldessinsindestijl vandeartnouveau.TheoNieu-wenhuisontwerptin1938voordeKNSM(Koninklijke Nederlandsche Stoomboot

Johanna E. Kuiper, Renzo en Lucia, een vertelling van liefde en trouw uit de 17e eeuw. Ontleend aan de roman van Manzoni I Promessi Sposi. Illustraties: B. Midderigh-Bokhorst. Alkmaar, N.V. Gebr. Kluitman,1929.

Blik op de tentoonstelling Henk Chabot.

Tafellaken Koninklijke Hollandsche Lloyd, Ontwerper: onbekend, Jaar: 1929, Materiaal: linnen

Techniek: damastgeweven, Uitvoering: W. J. van Hoogerwou & Zn. (Boxtel) Collectie TextielMuseum,

Fotograaf: Joep Vogels.

secretariaat

DeZevenProvincië[email protected]

redactie rond 1900teksten

[email protected]

vormgeving

EefdeHilster

[email protected]

Amsterdam-VanGoghMuseum020-5705200/www.vangoghmuseum.nlMunch : van Gogh; t/m 17 januari 2016.

Assen-DrentsMuseum0592-377773/www.drentsmuseum.nlSchildersparadijs Drenthe; het landschap als inspiratiebron 18501930; t/m 15 mei 2016.De Glasgow boys; t/m 7 februari 2016.

Nieuw-Buinen-KeramischMuseumGoedewaagen0599-616090/www.keramischmuseumgoedewaagen.nlHoogtepunten uit de keramiek van Art Nouveau en Art Deco, sieraardewerk, potterie, tegels en tegeltableaus, plastiekjes, herzien en aangevuld; t/m 23 december 2015.Tegelkunst rond 1900, bruiklenen uit de collectie Meentwijck; t/m 23 december 2015.

Tentoonstellingenuitgebreidbeschrevenineerderverschenenuitgavenvan'Rond1900'

Maatschappij) damast in art nouveau stijl;metdriemaster,inktvissenenschelpen.ZijntijdgenootChrisLebeautekenteendamast-patroonmetgestileerdemeeuwenvoordeKPM(KoninklijkePaketvaartMaatschappij).DeHolland-Amerika Lijn houdt hetmeeringetogen en toont meestal slechts haarlogo inde stijl vandenieuwezakelijkheid.NadeTweedeWereldoorlogwordteraan

de vormgeving van het scheepslinnengoedminder aandacht besteed. Het passagiers-vervoer loopt terug endebestellingenbijdelinnenweverijennemengeleidelijkaf,tot-datomstreeks1970voorvelefabriekenhetdoekvalt.Ditluidtheteindeinvandepro-ductievanlinnengoedinNederland.

Veendam-VeenkoloniaalMuseum0598-364224/www.veenkoloniaalmuseum.nlJacobus Abraham Huizinga: meubelfabrikant; t/m 6 maart 2016.Zieeldersinditblad.

Tafellaken Rotterdamsche Lloyd (RL) met werkschrift fa. Elias, Ontwerper: onbekend, Jaar: 1936, Materiaal: linnen, Techniek: damastgeweven Uitvoering: J. Elias Textielfabrieken (Eindhoven) Collectie TextielMuseum, Fotograaf: Joep Vogels.

2015 - 4 / december - vvnk · raadtsingel 97. het museum ligt op loop-afstand van het station. als...

Documents