21 aralik 1963 kanli noel, kumsal facİasi ve bugÜne

93

* Doç.Dr.,AtılımÜniversitesiUluslararasıİlişkilerBölümBaşkanı,AtılımKıbrısAraştırmalarıveUygulamaMerkezi(AKAUM)Müdürü,([email protected]).

ÇTTAD, XI/23, (2011/Güz), s.s.93-121

21 ARALIK 1963 KANLI NOEL,KUMSAL FACİASI VE BUGÜNE YANSIMALARI

Ulvi KESER*

Özet16 Ağustos 1960 tarihinde Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğünde

kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti Rumların Enosis hayalleri yüzünden uzun süre yaşamaz veKıbrıstarihineKanlıNoelolarakgeçenve21Aralık1963günüpatlakverensaldırılarbaşlar.BusaldırılarınenacımasızıiseLefkoşa’nınKumsalbölgesindeBinbaşıNihatİlhan’ınevineyapılansaldırıdırvebugünBarbarlıkMüzesihalinegetirilenevdebulunan9kişiden2kadınve3küçükçocukhayatınıkaybetmişveRumlarınAkritasPlanıçerçevesindebaşlatılanbusoykırımhareketitarihinutançsayfalarındanbirisihalinedönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler: Akritas, Kanlı Noel, EOKA, Kumsal, Barbarlık Müzesi.

21stDECEMBERBLOODYCHRİSTMAS,KUMSALDISASTERANDTHEREFLECTIONSTODAY

AbstractCyprusRepublicfoundedundertheauspicesofTurkey,theUK,andGreece

hasneverlastedsolongjustduetoEnosisdreamsofGreekCypriotpeopleontheisland,andGreekCypriotatrocity,namelyBloodyChristmastowardsTurkishCypriotshavebrokenoutin21stDecember1963.ThemosttragiconeofalltheseatrocitieshashappenedatMajorNihatİlhan’shomelocatedattheKumsalDistrictofNicosia.2womenandthreekidsoftotally9personswhohavetriedtohideathomewhichhasgotturnedtobeMuseumofBarbarismtodayinthathorrordayhave lost their lives.AsaresultofGreekatrocity in theframeofAkritasPlaninCyprus,thisgenocideactivityhasturnedtobeoneoftheshamepagesofthehistory.

Key Words: Akritas, Bloody Christmas, EOKA, Beach, Museum of Barbarism.

Ulvi KESER

94

ÇTTAD, XI/23, (2011/Güz)

Giriş

48yılönceRumlartarafındangerçekleştirilenveKıbrısTürktarihineolduğukadardünyainsanlıktarihinedekarabirlekeolarakdüşenKumsalKatliamıaradanbuncayılgeçtiktensonraKuzeyKıbrısTürkCumhuriyeti(KKTC)’ndebazıçevrelertarafından ısıtılarak kamuoyunun gündemine tekrar getirilmiş ve söz konusukatliamdakarısıveüçküçükçocuğunukaybedenbirTürkSilahlıKuvvetleri(TSK)mensubuBinbaşı‘çirkin’kelimesiylebiletarifedilemeyecektürdensaçmasapanvemesnetsizsuçlamalarlakarşıkarşıyakalmıştır.GazeteciArifHasanTahsin’insonderecevecizşekildevehakkınıvererekifadeettiğiüzereavuçiçikadarbiryerolanKıbrısadasınınkuzeyindebugünKKTColarakbilinentopraklardayaşayanvegerekçalıştıkları basın-yayın kuruluşlarının merkezlerine, gerekse yaşadıkları evlerinebirkaçdakikamesafedeolan,belkideönündenyüzlercedefageçtikleri;ancakbirkerebileziyaretetmeyidüşünmedikleribumüze-evleilgiliolaraktemelsiz,gayrıciddi,bilimselliktenuzak,tarihigerçeklerisaptırarakyazılaryazanlarınifadeettikleribunlarıkalemealanlaraçısındantambiryüzkarasıdır.Rumlardışındaherkesibuolaydansorumlututan,baştaTürkMukavemetTeşkilatı(TMT)olmaküzereTürkSilahlı Kuvvetleri, o dönem Kıbrıs’ta görev yapan Kıbrıs Türk Kuvvetleri AlayıKomutanlığı(KTKA)vebizzatBinbaşıNihatİlhan’ınkendisiolmaküzereherkesisuçlayanbuinsanlarınaklınanedenseMakarios’un,Yorgacis’in,NikosSampson’unveGrivas’ınelikanlıçetecilerigelmemektedir.BuçalışmadaAralık1963dönemindeKıbrıs’tayaşananlarbilimselverilerevebelgeleredayanarakortayakonulacaktır.Bubağlamdadönemiyaşamışolanlar,sözkonusuolaydönemindebizzatoevdeyaşamış ve olayın mağduru konumundaki başta Hasan Kudum’un ifadeleriylebölgedeoperasyonyapmayagidenveo evinhemenönünde saldırıyauğrayarakağıryaralananTMTmensubuYılmazBoravebuevebelkideosaldırısonrasındailkdefagirenkişiolanNevzatUzunoğlu’nundaanlattıklarındanistifadeedilecektir.Çalışmanın ilerleyenbölümlerindebizzatBinbaşıNihat İlhan1 tarafındanyapılanaçıklamalaradayerverilecektir.AyrıcaBarbarlıkMüzesi’ndebulunanvemüzeyiziyaret edenlerin duygu ve düşüncelerini yazdıkları anı defterlerine aktarılanlardabuçalışmakapsamınaalınacaktır.Tarihenotdüşmekbağlamındabelirtilmesigerekenbirbaşkanoktaisesözkonusumüzedekianıdefterlerinden2000yılındanöncesineaitolanlarınbuharolupuçtuğuvekimliğibelirsizkişilerceimhaedildiğidir.

1. Dünden Bugüne Kıbrıs

21 Aralık 1963 tarihine gelmeden önce Kıbrıs tarihine bakılacak olursastratejik açıdan Doğu Akdeniz’in düğüm noktasını teşkil eden Kıbrıs adasınınAnadoluveSuriyekıyılarınaolanyakınlığı,EgeDenizi’ningirişveçıkışınaetkisiveMısırileSüveyşKanalı’naolanyakınlığıylasondereceönemlibirkonumdaolduğugörülür.2Adanın1878tarihindeİngiltere’yeverilmesininhemenardındanbaşlayan

1 NihatİlhanhalenTürkSilahlıKuvvetleri’ndekihizmetinitamamlamışveTuğgeneralrütbesiyleemekli olmuş bir subaydır; ancak kamuoyunda TuğgeneralNihat İlhan olarak değil, KumsalFaciasıdönemindenkalanhatıralarçerçevesindeBinbaşıNihatİlhanolaraktanınıpbilindiğindenbuçalışmadadakendisindenBnb.Nihatİlhanolarakbahsedilecektir.

2 BCA.030.01.64.394.29.

21 Aralık 1963 Kanlı Noel: Kumsal Faciası ve ...

95


süreçteKıbrıslıRumlarınveYunanistan’ındaMegaliİdeadoğrultusundaEnosis’igerçekleştirme çabaları hız kazanır. Daha İngiltere’nin adada resmen yönetimidevraldığıgündenitibarenbaşlamaküzereEnosisyönündeçabalar1912senesinde,Osmanlı İmparatorluğu’nun Büyük Savaş’a girdiği dönemde, savaş sonrasında,Lozan Anlaşması sürecinde artarak devam eder. Bu yöndeki taşkınlıkların enbüyüklerindenbiriside 21Ekim1931’de3 gerçekleşir veRumlar İngiliz idaresinekarşı isyan başlatırlar. Bunun sonucunda Anayasa, Yasama Meclisi, Belediyeseçimleri,siyasipartileraskıyaalınır,basınasansüruygulanır,eğitimüzerindesıkıbir denetleme başlar. Ancak bu davranışın arkasında İngiliz idaresinin özellikleKıbrıslıTürklerisindirmeyeyönelikolarakplanlıbirgirişimisözkonusudur4.Buolaydan16yılsonra,Yunanistan27Şubat1947’dealdığıbirkararla“Yunanistan’ınKıbrıs’laBirleşmesi”gerektiğinikabuledervebunubütündünyayailaneder.Buarada Michael Mouskos’un 1948’de Kition Piskoposu olarak adaya dönmesiyleEnosisfaaliyetleriyledoluyenibirdönembaşlar5.21Kasım1949tarihindeBirleşmişMilletleremüracaatedenYunanlılar“AnavatanYunanistan’labirleşmekiçinself-determinasyonhakkınınhalkımızatanınmasınıistiyoruz.”diyerek6adada15Ocak1950tarihindeplebisityaparlar.PlebisitveakabindeKıbrısRumlarınınayaklanmagirişimlerinin meydana getirdiği gerginlikler Kıbrıs meselesinin fiili olarak 1950yılından itibaren uluslararası boyuta taşınmasına neden olur. Ayrıca Yunanistan16Ağustos 1954 tarihinde “halkların eşit hakları ve self-determinasyon ilkesininBirleşmiş Milletlerin himayesi altında Kıbrıs halkına uygulanması” isteğiyleBirleşmişMilletleremüracaateder;ancakbuteklifreddedilir.BöyleceYunanistanileKıbrısRumtarafıişisilahyoluilehalledebileceğidüşüncesinekapılırvebudüşünceile bir yeraltı örgütü kurma yoluna gider.’ ve daha önce “öldürmeyi bilmeyen”7 PEONgençlik teşkilatını kuranGrivas8 böylece öldürmeküzere EOKA’yı ortayaçıkartır. Böylece 1 Nisan 1955 gecesinden itibaren Kıbrıs adasını neredeyse 20Temmuz1974gününekadarkangölüne çevirenbirkargaşaortamıortaya çıkar.Kıbrıs’ta Rumların Türklere yönelik faaliyete geçecekleri konusunda İngilizlerindebilgisininbulunması sonucunda İngiltere İçişleriBakanlığıdahareketegeçer9. İngilizlerbuaradaTMTmensuplarınıncesaretlerisayesindeherhangibirdurumakarşıkoyabilecekleri;ancakgerekirseKıbrısTürkAlayı’ndanvehattaTürkiye’dende yardım sağlayacakları düşüncesindedir. İngilizlermuhtemelen TMT’nin Rumsaldırılarınakarşıalarmdurumunageçirildiğinitahminetmekleberaberbukonudaellerinde pek fazla bilgi olmadığındanda yakınırlar; ancak “çok sıkı, sonderecesadıkvedisiplinli”birörgütolaraknitelendirdikleriTMTiçinesızmakpekdekolaydeğildir10.İngilizleregöreTürklerherdaimbıçaklarıtörpülemişlervesavaşahazır

3 ŞükrüS.Gürel,Kıbrıs Tarihi 1878-1960,İstanbul,1984,s.169.4 TMT‘nin Limasol kadrosundan merhum Macit Aydınova ile 13 Temmuz 2003’de Girne’de

yapılangörüşme.5 ClementDodd,Storm Clouds Over Cyprus,TheEothenPressYay.,Cambridgeshire,2002,s.9.6 AhmetGazioğlu,Kıbrıs Tarihi İngiliz Dönemi ( 1878 - 1960 ),CyrepYay.,Lefkoşa,1997,s.115.7 Dünya,2Haziran1958.8 DahasonraadadanayrılıpYunanistan’adönmekzorundakalanGrivas’aemekliAlbayolmasına

rağmen 1959 Londra ve Zürih antlaşmalarının imzalanmasının ardından sınır dışı edilerekAtina’yadöndüğündebirgecedeolağanüstütoplananYunanhükümetitarafındanKorgenerallikrütbesiverilecektir.BCA.030.01.64.394.29

9 FO.371/168967-XC14311.10 A.g.a.

Ulvi KESER

96


durumdadırlar11.Olupbitenlerihenüzkavrayamayanİngilizleriseneyapacaklarınıbilmezbirdurumdadırlar12.EOKA’nıntedhişfaaliyetleriartarakdevameder;ancakTürk tarafında bu faaliyetlerle ilgili kıpırdanmalar da başlamıştır13. 1Nisan 1955tarihinde başlayan ve artarak şiddetlenen olaylar karşısında Kıbrıslı Türkler detamamennefsimüdafaayayönelikolarakKaraçete,Volkan,9Eylül,TürkMukavemetTeşkilatı gibi organizasyonların içine geçerek kendilerini savunmaya çalışırlar.AncakKıbrıs konusundaYunanistan’da veKıbrıslı Rumlar arasındakindendahafarklıdüşünenlerdebulunmaktadır14.

2. TMT’nin Yeryüzüne Çıkışı

Bütün hayatı çelişkilerle dolu olarak geçen ve EOKA’nın elinde adetabir oyuncak olanMakarios15 2Mart 1961 günü EOKA’cı Fotis Pittas’ın FrenarosköyündedikilenbüstününaçılışındaEOKA’cılarıneserinitamamlamakiçinbirlikberaberlikiçindeolmalarıgerektiğiniveonlarınkanlarıylatemeliniattıklarıbinayıtamamlamakişinedevametmelerigerektiğinibelirtir.DiğertaraftanEOKA’nınelikanlıliderlerindenNikosSampson’un16kurduğuOPEK(KıbrısRumlarınıKorumaTeşkilatı)1961Nisan’ındaBaşkanPromitheusimzasıylayayımladığıbirbildiriylehemKıbrıslıTürklereveTürkiye’ye, hemdeRumlaragözdağıvermeğeçalışır17. Türk toplumunun “Kıbrıs Rum olduğu kadar Türk’tür.” şeklindeki sağduyuluyaklaşımına her zaman “Ben Kıbrıs’ım, Kıbrıs benimdir.”şeklinde cevap verenKıbrıs Cumhuriyeti’nin ilk CumhurbaşkanıMakarios 15Ağustos 1962’deKykkoManastırı’nda yaptığı konuşmada yine Enosis hayalinden bahseder.18 1960-1963yılları arasındaki 3 yıl içinde Londra ve Zürih anlaşmalarının isabetsiz ve kendiiradesinin dışında imzalandığını tekrarlayıp duran Makarios, Enosis hedefineulaşabilmekiçinKıbrısCumhuriyeti’niatlamatahtasıolarakgörür.EOKA’nınbütün

11 A.g.a. 12 İkinciDünyasavaşıdönemindeİngilizordusunda“katırcı”olarakgörevyapanAliTilkiile10

Temmuz2003tarihindeLefkoşa’dayapılangörüşme.13 “1Nisan1955öncesiRumlarınböylebirhazırlıkiçerisindeolduklarınısezinliyorduk,hissediyorduk.

Rumgazetelerininyazıları,Rumilerigelenlerininbeyanatlarıböylebirmücadeleyegirişecekleriizleniminiveriyordu...OzamanTürklerinbirkuruluşlarıyok.Birbaşıbozuklukdevamediyor.Bazıvatanınısevenmilliyetpervergençlerkendiaralarındatoplanarakküçükküçükderneklerkurarak mücadeleye katılma kararı aldılar... Burada tabii kendilerini koruyan bir hami, birdevletleri yoktu o zaman...” TMT Lefkoşa Sancağı Kovanbeyi merhumNevzat Uzunoğlu ileGirne’de13Temmuz2003tarihindeyapılangörüşme.

14 AlexisHeraclides,Yunanistan ve “Doğu’dan Gelen Tehlike” Türkiye, İletişimYay., İstanbul,2003,s.250.

15 Makarios1958yılındayaptığıaçıklamalardaartıkEnosis’einanmadığını,adanınneYunanistan’ane deTürkiye’ye verilmesini istemediğini, Enosis fikrinin artık çokderinlere gömüldüğü içinyeryüzüne çıkarmanın imkân ve ihtimali olmadığını ve Enosis’ten vazgeçerek yeni yollararadığınıbelirtmiştir.Halkın Sesi,23Eylül1958.

16 15Temmuz1974darbesisonrasındaidamlayargılanarakhapseatılanNikosSampson’unbabasıoğluna yaptıkları bir ziyarette karısı ve iki çocuğuna onun için “Çok dikkatli olunuz. Bir aniçin bile üzgün durmayınız. Niko’muzun ölüme mahkûmiyeti üzüntü belirtisi olmamalıdır.Özellikle vatanımızındüşmanları, İngilizler karşısındaböyle bir izlenimbırakamayız.Uluslararasıözgürlüğündüşmanıİngilizlersiziböylegörürlersehalkımızınözgürlükisteğikarşısındakidirenmesininazalmaktaolduğunusanaraksevineceklerdir...”der.KıbrısTürkMilliArşivi,Nikos Sampson’un Anıları,ÖzelBülten,s.8

17 AydınAkkurt,Bir İhanetin Belgeseli (Dr. İhsan Ali),AkdenizHaberAjansıYay.,1996,Lefkoşa,s.22.18 RaufR.Denktaş,Rauf Denktaş’ın Hatıraları,C.V,BoğaziçiYay.,1997,İstanbul,s.223.


97


ilerigelenlerikilitnoktalardagörevleregetirilirvegizlisilahlanmayadahızverilir.MakariosbununiçinbudönemdebütüngücünüAnayasanınveözellikleTürklerleilgili olan 13.maddenindeğiştirilmesi yönündeyoğunlaştırır.OluşturulanKıbrısCumhuriyeti’niyıkmayavedahasonraortayaçıkacakAkritasPlanı19 ileadadakibütünTürklerikatletmeyeyönelenRumlaroluşturulanCumhuriyetinkorunmasınada müsaade etmezler. 1959 Zürih ve Londra Anlaşmaları’ndan sonra Atina’dayayımlanmaya başlayan ve Atina’dan Kıbrıs’ta bulunan EOKA mensuplarınagönderilen“Agonitis/Mücadeleci“isimligizliRumgazetesiyleilkdefaortayaçıkanve 21Nisan 1966’daGrivas yanlısı yayın yapanPatris gazetesinin ana hatlarıylayayınladığı ve EOKA liderlerinden Polikarpos Yorgacis’den CumhurbaşkanıMakarios’a, Nikos Sampson’dan Glafkos Klerides’e kadar birçok kişinin kanlıkatliamlarından sorumlu olduğu, adını bir IX. yüzyıl Bizans destanından alan“AkritasPlanı”uygulamayakonulur20.

3. 21 Aralık 1963 ve Kanlı Noel Haftası

SaldırıyageçenEOKA’cılarınbaşındaiseYunanistan’dadarbegirişimindebulunan General Kizikis vardır ve NATO silahlarıyla teçhizatlanmış Rumlaraemir komuta etmektedir. Savunma Bakanı Yorgacis, Makarios’un şahsi doktoruVassosLyssaridesveNikosSampson’unidaresindekiEOKA’cılarAkritasPlanı’nıuygulamaya geçerler. Bütün bunların arkasında ise Rumların yapmak istedikleribir şey vardır; Kıbrıs Türk liderlerini ortadan kaldırmak, TMT hakkında sağlıklıbilgi toplamak, Kıbrıs Türklerini içeriden parçalayacak faaliyetlerde bulunmak,Kıbrıs Türk toplumu ile Türkiye arasındaki bağları zayıflatıp koparmak,Akritasdoğrultusunda sözdeTürk-Rumdostluğunumüdafaa etmekve sonolarakyıllarboyuşüphelendikleriancakvarlığınıpekönemsemedikleribirTürkdirenişörgütüolupolmadığınıöğrenmek21.BuaradaTMTBayraktarlığıise(X)günününgeldiğifikrindenhareketle22Aralık1963Pazargünübütünsancaklarahareketegeçmeleriiçinemirverir22;

19 RumlarınodönemdekifaaliyetleriveAkritasPlanıkonusundaKuzeyKıbrısTürkCumhuriyeti’ndeokumakta olan Kıbrıslı Türk öğrencilerin bilgilendirilmesi maksadıyla CumhurbaşkanlığıtarafındanhazırlatılanveKKTCKurucuCumhurbaşkanıRaufR.Denktaş tarafındanokullaragönderilen bir çalışma ise dönemin Milli Eğitim Bakanı tarafından okullarda dağıtılmaz vedepolardatutulur.AynıdüşünceyapısıbugünadadaKıbrısTürkkimliğiniortadankaldırarakKıbrıslılıkbilinciyaratmayaçalışanzihniyettir.TMTMağusaSancağımensubuMertkodisimliNecmiGençayile27Temmuz2005tarihindeGaziMağusa’dayapılangörüşme.

20 2Haziran1968tarihindeRaufDenktaşveKıbrısRumlideriKleridisarasındaBeyrut’tayapılangörüşmelerdeKleridis buplanı şöyle savunur; ”Oplanı biliyorum.Akritas namımüstearınınYorgacis’eaitolduğudoğrudur, fakatplanıyazanvehazırlayanodeğildir.SizdeolduğugibibizdedeYunansubaylarıgençlerimizieğitimetabitutuyorlardı.Birteşkilatkurmuşlardı.Herşeyihazırlarlar,imzaiçinYorgacis’egetirirlerdi.Yorgacisdebunlarıimzalardı.FakatşimdiYunanlılararadançekilmişlerdirvehalkYunanidaresinintadınıiyicetatmıştır.”Denktaşisebunakarşılık“Planın1962başlarındahazırlandığını,Türkgençlerinin1960-1963yıllarıarasındaTürksubaylarıtarafındaneğitilmedikleriniveEnosisiçinhazırlananvetatbikedilenbirplanmevcutken1960-1963yıllarıarasındaMakarios,Enosis istemiyordu.” iddiasınıngülünçolduğunubelirtir.RaufR.Denktaş,Rauf Denktaş’ın Hatıraları, C.V, Boğaziçi Yay.,Temmuz 1997, İstanbul. Ayrıca Bkz.:ZaimM.Necatigil,The Cyprus Conflict,KemalLimitedYay.,Lefkoşa,1982,s.s.46-48.

21 AydınAkkurt,YakınMücadeleTarihimizinBilinmeyenYönleriveYorgacis’inCasusları,AkdenizHaberAjansıYay.,İstanbul,Ekim1998,s.65.

22 TMT Lefkoşa Sancağı Kovanbeyi merhum Nevzat Uzunoğlu ile 13 Temmuz 2003 tarihinde

Ulvi KESER

98


“...Buaradavurulan,yaralanan,öldürülenTürkleroluyordu.Rumlarınköyleri bastıkları oluyordu ve biz hiçbir tedbir almıyorduk bunlara karşı çünkügizliydik,yeraltındaydık.21Aralık’taRumsaldırılarıbaşlayınca,yerüstüneçıkmakmecburiyetinde kaldık çünkü topluca taarruza maruz kaldık. Lefkoşa’nın etrafıgeceleyinRumpolislerince,EOKA’cılarcaablukaaltınaalınıyordusivilarabalarla.Arabaların içinde sivil giyinmiş polisler, EOKA’cılar telsizlerle yer yer tatbikatyapıyorlardı,konuşuyorlardı.Bizdeonlaraçaktırmadanonlarıtakipediyorduk.BirgeceLefkoşaErkekLisesi binası içerisindebiznöbetteykengizlice sivil bir arabaGirne Caddesi’nden geçerek Atatürk büstüne ateş etti. Biz de dışarıya dağıldıkfakat kaçtılar. Ertesi gün lise binasının orada gezerken talebelere ateş ettiler veartık komutanların emriyle mecbur olduk ve yeryüzüne çıktık... Şöyle ki 63’teolaylar patlak verdiğinde silahımız yoktu ama biz eğer yürüseydik zaman çokmüsaitti.Rumlardurmayacaktıamabizedendiki ‘Bunefismüdafaasıdır.Bununötesinegeçmeyin.Türkiyegelecek,müdahaleedecekvenegerekliyseoyapılacak’.TMTsondereceinançlıTürkiye’ye,bağlılık,sadakat,büyükbirsadakatlebağlılıkvar. O zaman, ‘Bir disiplinsizlik yapmayalım, karşı taraftan, anavatandan yanlışdeğerlendirilmeyelim.’ diye çekiniyorsunuz... Bu çerçevede olaylar gelişiyor vekâhonlarbizimTürkbölgelerimizdedevriyegeziyorlar,kâhbizonlarınpeşlerinetakılıyoruz…Böylesıcak temaslarbaşladıvebusıcak temaslarnihayet21Aralık1963’teTahtakale’deyoklanmakistemeyen2gencimizi,karısıylaberabergeçsaattebirlokantadanveyahutdabirsinemadançıkmışlarvepolisdurdurttuyoklayacaklar.Yoklanmakistemediğiiçinoradakibuailekurşunlanıyorveolayoradanbaşlıyor.ErtesigünAtatürkanıtına,KızLisesi’neateşaçılıyor.KızöğrencileryaralanıyorvearkasındanbizimAspavadiyebildiğimizLefkoşa’dayüksek,stratejikbirbinadanyoldangeçmekteolanbirvatandaşımızıyaralıyorlarveolaylar tutuşuyor.Derhalbizeçanaklarıçıkarmaemriveriliyor…Gerçektenbüyükbirheyecanlabaşlıyoruz.BizimnormalzamanlardaRumsaldırılarınakarşısorumluolduğumuzLefkoşanasılsavunulacak?Bütünkasabaveköyler savunmaçerçevesi içerisindeherkesyerinialıyor.RumlarLefkoşa’yasaldırıyorlarvebütünağırlıklarınıLefkoşa’yaveriyorlar.Neden? Çünkü Lefkoşa düştüğü takdirde bu mesele de biter ama maalesef bugerçekleşmediçokşükür.Gâvurlarsükûtuhayaleuğradıve21Aralık’tabaşlayanolaylar25Aralık’akadardevamettive25Aralık’taKaymaklıboşaltılıyor.HalkımızoradangöçediyorvehemenyanıbaşındakiHamitköy’egöçediyorve25Aralık’tajetlerimizLefkoşaüzerindeuçuncaMakariosateşkesikabuletmekzorundakaldıamabudaolaylarınsonaermesinisağlayamamıştır”…

Türkleri toptan yok etmek için İçişleri Bakanı Yorgacis tarafındansilahlandırılaneskiEOKA’cılarınTürklereacımasızdavranışlardabulunması,dahasonradayollarabarikatlarkurarakTürkmotosikletlileridurdurmalarıvedayakveküfürlekimliklerinigöstermelerini istemeleriyleyükselentansiyon21Aralık1963Cumagünü02.00’deiyiceyükselir23;

“...EOKA, Kıbrıs’ı Yunanistan’a ilhak etmek gayesiyle Yunanlartarafından 1955’te kurulmuş bir terörist organizasyondur. 1960’da yerini ex-EOKA organizasyonuna bırakmıştır. Başları olan emekli Yunan Albayı Grivas

Girne’deyapılangörüşme.23 BCA.030.01.64.394.29.


99


mecburenYunanistan’adönmüşveemekliolduğuhalde resmengeneralliğe terfiettirilmişti.Grivas’ınKıbrıs’takalanbütünyardımcılarıbuseferruhaniliderlerininbaşkanlığında milli gayeleri olan Enosis için çalışmaya devam edeceklerini ilanettiler.ÖnceenmahirlerindenbiriMr.Yorgacis,İçişleriBakanıoldu.Artıkçetesinisilahlandırmakiçinİngilizpolisiengelideyoktu. İşsadece80yıldaplanlıYunangöçleri sayesinde 40’a 60’tan 20’ye 80’e düşürdükleri Türk-Yunannispetini sıfıra100yapıvermeyekalmıştı.BöyleceeskiYunanmedeniyetininsözdevarisiolanbubiravuçkanlımuhterisiçinDoğuRomaİmparatorluğu’nuihyaederekrüyalarınıgerçekleştirmekyolundasıraAnadoluveKıbrıs’agelmişoluyordu”…

Rumların ve EOKA’nın bütün baskı, tedhiş ve olumsuz davranışlarınakarşılık TMT’nin özellikle komuta kademesinde görev yapanların sağduyulu vesoğukkanlı girişimleriyle sivil Rumların zarar görmesinin de önüne geçilir. NeacıdırkiözellikleAralık1963 tarihindeKıbrıslıTürklerinsağduyuluyaklaşımlarıveTMT’nin sivilRumları korumayayönelikgirişimleri aynı karşılığıRumlardangörmeyecektir;24

“Sancaktarlığa”Tunçbilek,9Aralık1963

KöyümüzünKumsalbölgesidiyebilinenMehmetAkifCaddesiüzerindeBayMuvaffakNecdet’eaityeniinşaatınkalıpişlerimaalesefbirRum’averilmiştir.Bunu bahane eden ve kalıpçılık sanatı ile iştigal eden birkaç arım bana şikâyetederekbuişindoğruolmadığınısöylemekteveRum’untahtalarınıyakacaklarındanbahsetmektedirler.Bendeyapacakları bu işindoğruolmadığınıvehiçbir zamanböyle bir şeye tevessül etmemelerini kendilerine tebliğ etmiş bulunmaktayım.İlerideherhangibirhadisezuhurundaarılarınisimleriyanımdamahfuzdur”.

Tahtakale mahallesinde Girne’den Lefkoşa’daki evlerine dönen25 ikiarabadaki6erkekvedörtkadındanZekiHalilveCemaliyeEmiraliRumpolislerinkırmızı ışıkta kendilerini durdurup evlerinden sadece birkaç yüz metre uzaktaüzerlerinemakinelitüfeklerleateşaçmalarıylahayatlarınıkaybederler26;

“...Birkaçdakika içinde,evdeuyuyanüççocuğuylaeşiŞenay’ınyanındaolacaktı.Gelecekhaftayirmidördünebasacakeşinindoğumgününü,doğumgünüpartisini,üçyaşındakikızını,onsekizaylıkoğlunu,gülüpoynayacaklarıvehenüzbeşhaftalıkikincioğlunuşımartacağıtatilidüşünüyordu”…

KendilerinitanıyanvekimlikkontrolübahanesiylearabalarındançıkartılanTürklerdenbirisinintanıyıp“Opolisdeğil,OlympiakosFutbolKulübü’ndenYanni.”diyebağırdığıkişi iseburadamasumsivilTürklereateşaçarakölümlerinesebepolanRumPolisBaşmüfettişiPandelis’dir27.“BizYorgacis’inadamlarıyız.”diyerekmasuminsanlarıöldürenbusivilveüniformalıRumpolislerinbaşındakiPandelidisRumlarıngözünde“ElleriTürkkanı ileyıkanmışgerçekbirElenkahramanıdır.”BundansonragelişenolaylariseKıbrıstarihineKanlıNoelolarakgeçecektir28;

24 KTMA,TMTArşivi.DosyaNo.1188/37ve298/007.25 H.ScottGibbons,Peace Without Honour,Adayay.,Ankara,1969,s.2.26 H.ScottGibbons,a.g.e.,s.2.27 RaufR.Denktaş,Rauf Denktaş’ın Anıları,Boğaziçiyay.,İstanbul,1996,s.296.28 HamideDoğrusöz,“21Aralık”,Güvenlik Kuvvetleri Dergisi,Mart1990,S.10,Lefkoşa,s.33.

Ulvi KESER

100


“Bitmek tükenmek bilmeyen Rum - Yunan şovenizmi, kana doymayanRum - Yunan işbirliği. Türk olana, Türk doğana, Türk yaşayana karşı insanlığasığmayanbiröfkeydibu.İşteböylebirsoysuzluğa,böylebirçirkinliğekarşıdirendiinsanlar.Öylebirkavgadırkibu,çokazyaşanmıştırdünyadaveçokazyaşanacak...Savunmasız, silahsız, çoluk çocuk, genç, ihtiyar, kadın, erkek demeden vurulduinsanlar.AdınaEnosisdedikleribiriğrençrüya,birkötühayalvebirkâbusuğruna.Neinsanhaklarısözkonusuolduozamanlar,nebarışgünleri.Nededostlukvekardeşlik türküleri bu kadar gözdeydi. Çünkü vurulan Türklerdi. O zamanlarvurulanlarbizimağabeylerimiz,kardeşlerimizdi,anamızbabamızdı.Yokedilmekistenenbizdik.Soykırımderlerbununadına”…

AkritasPlanı’nıyürürlüğekoyanveaktifhareketetümadasathındageçenRumlaradadakiTürknüfusuortadankaldırmakiçinseferberolurlar29;

“...Geçim sıkıntısından %35’i komünist olan Rumları Yunanistan’dangöç yolu ile artırmak imkânı kalmadığına göre çaresiz Türkleri sıfıra indirmekgerekiyordu. Bunun için hepsini öldürmek gibi insanlığa sığmayan davranışlaradalüzumyoktu.‘Girit’tede130.000Türkünasılkolaycabertarafetmiştik.Sadeceöldürmeyebaşlayacaktın.10köyükatletsen,yaksan,yıksan90köydekendiliğindenboşalıverirdi..Geçimimkânındanmahrumşehirlerdesıkıntıçekerkenbirdeoradaterörebaşladınmıvatanbütünüileseninoldudemektir.Yalnızişebaşlamakiçinruhanivepolitikliderintavsiyesineuyarakzamanınıkollamaklazımdı.’PolitikacıMakarioshararetlibirRusdesteğiileyürüteceğidavasınıbaşkanseçimlerinedoğruçekingenbirAmerikabulacağıümidiyle1963sonundaelealmanınuygunolacağınıkestirmişti.Plan,önceEnosis’eengelolananayasayıdeğiştirmeküzereöldürerek,yakarakyıkarakTürkleriyıldırmayagirişmek, sonradagarantiverendevletlerinvaki olacak kanunimüdahalesini bahane ederekBirleşmişMilletlere başvurmak.NiçinChristmas?EOKA’cıİçişleriBakanınahünerinigöstermekzamanıgelmiştir.1963 Aralık ayında Türk polislerinin silahları toplanır, Rum polislere makinelitüfeklerdağıtılır.Rumgençleridesivilpolisgibisilahlandırılır.ChristmashaftasıbuimansızlariçinmasumOrtodokshalkasaldırışlasuçlandırılarakMüslümanTürkleritoplu imhaya kalkışmanın en uygun zamanıdır elbette. İmansız kalplerini dehızlandırmaküzere6yılönceİngilizlerinöldürmüşolduğubirçeteciarkadaşlarınınanıtınabombakonulur.BunutabiidirkihainTürkleryapmıştır.Derhalex-EOKAcemiyetişahlanırveTürklerüzerindesonzaferinyakındakazanılacağınıilaneder.Radyovetelevizyonlardaex-EOKA’nınbutebliğiheyecanlıbir ifadeyledefalarcayayınlanır.BöylecehükümetinresmiyayınorganlarıvasıtasıylavatandaşTürklerekarşıvatandaşRumlarhareketegeçirilmekistenir.Türkmahallesinehâkimyüksekotellerin üst katlarında odalar tutulur, ağırmakineli tüfekler yerleştirilir. Yunanordusunun silahları elbette Yunanistan için savaşan bu kahramanların elindeolacaktır. SonolarakBakan,Türk jandarmakomutanınınelindeki jandarmasilahdeposununanahtarlarınıalır.Böylece21Aralık1963gününevarılmıştır”…

Kıbrıslı Rumların bütün tahriklerine rağmen Türkiye ise sorunu hukukiyollardan çözebilmek için uğraşmaktadır ancak bütün bu gayretler sonuçsuzkalacaktır30.

29 BCA.030.01.64.394.29.30 BA.030.01.64.394.29.


101


4. Kumsal Katliamı

24AralıkSalıgünüdeRumların saldırılarıbütünşiddetiyledevameder.Kumsalbölgesininölübölgeolarakdüşünülereksavunmasızbırakılmasıüzerine,uzunzamandırbubölgedeTürklerleyaşayanveTürkleştiğizannedilenAvrağamiisimliErmeniasıllıbirRum’unbubölgedeTürkdirenişiolmadığınıRumlarahabervermesiyle Rum katliamları da derhal başlar. Terezepulos kod isimli bir Yunansubayının komutasındaki 150’den fazla Rum bu bölgede bulunan Severis UnFabrikası’ndakiRumlarınateşdesteğiyleKumsalbölgesinegelirlerveLefkoşa’nınKumsal semtinde İrfan Bey Sokak, 2 numarada oturmakta olan KTAK doktoruBinbaşıNihat İlhan’ın 37yaşındaki eşiMürüvet İlhan, çocuklarıMurat,KutsiveHakansaklandıklarıküvetiniçindeRumlartarafındankatledilirvedünyabasınıbuolayıanındabütündünyayayansıtır31;

“Kuşatılmış Türk tarafını dolaşmama izin verilmişti. Kumsal bölgesinegötürüldüm ve kırık cam parçaları üzerinden yürüyerek bahçesinde portakalağaçlarıolanveetrafındasahipsizsiyahbeyazbirkedidolaşanyeşilbeyazbirevegirdim.Buevinbanyosusankimezbahaymışgibihertarafkaniçindeydivebanyodabirbirine sarılmış kan içinde bir kadın ve üç çocuğu ölü yatıyordu. Buna bitişikodadadabirbaşkaölükadınvardı.RehberimbuikincikadınınveçocuklarınseçkinbirTürk’ünailesiolduğunuveKıbrıslıRumlartarafındanöldürüldüğünüsöyledi.Türktarafındanereyebaktıysamheryerdesavaştançıkmışkasabagörüntüsüverentrajik işaretler vardı. Kum torbaları, nöbetçilerin konumları, ellerinde silahlar,yüzlerindeyorgunlukifadesiolankederliinsanlar.Yoksullarayardımmerkezindeyaralarınınüzerineyaslanankadınlar,erkeklertanımadıklarıbirdünyayaboşboşdikkatlice bakarken anlatıyorlar; ‘Onlar dumdum kurşunları kullandılar. Bizimaskerlerimiz iseAnkara’dangelen ‘Hareketetmeyin.’emrineuydular.Yunanlılarsivilgiyinmişlerdivebizesaldırdılar”.

EvindeolupbitenlerdenhabersizolanBinbaşıNihatİlhan’aacıhaberiçobanHüseyin getirir. Kendisine çocukların sütünü, ekmeğini götürüp götürmediğinisoranBinbaşıİlhan’açobanHüseyin‘Hayırgötürmüyorum.Çocuklarınızartıkneekmekyiyor,nepeyniryiyor.OnlarAllah’ınakavuştu.’cevabınıalır32;

“…OndansonratelefonettikveAlaykomutanıolarakHasanSağlamgeldiyerine.Ondansonradedimki ‘Efendimbakınbirçobanvardıvebanagelipdediki ‘Sizin çocukları Farukdiyebirüsteğmene söylemişbinbaşımıgöreceğimdiye.Nesuiçiyorlar,neekmekyiyorlar.Allahlarınakavuştuonlar.BendeBinbaşı’mınistediklerini götürmüyorum, haberi olsun.’ demiş. Faruk geldi, böyle sarsıntıgeçirmiş, ağlamış falan. ‘Faruk neden ağlıyorsun, ne oldu?’ dedim. ‘Böyle böyleolmuş.’ dedi. ‘Yahu yalandır, sen bakma, yalandır.’ dedim ve ona inanmadım.OndansonraHasanSağlamgelinceona söylediveoda ‘Yoköylebir şey.’dedi.‘Beni eve kadar götürürmüsünüz?’ dedim, ‘Hayır, götüremem ama sen gelmekistiyorsan.’ dedi. Bakın artık ayın 27’si olmuş. 18’inden 27’sine. O rahmetlilerayın 24’ünde katledilmişlerdi ‘Ben seni götüremem ama sen gelmek istiyorsan

31 Daily Mail,28Aralık1963.32 EmekliTuğgeneralNihatİlhanile25Haziran2007günüAnkara’dayapılangörüşme.

Ulvi KESER

102


ambulanslagelamaaskersözüverkieveuğramayacağız.’dedi.BenevdenAlay’agelirken o Kanlıdere’nin kenarından geliyorum. Söz uğramayacağım, dönüpbakmayacağımbileeve.’dedim.Elçiliğegittim.ElçilikteYüzbaşıDişHekimiİlhanCumhurTürkervardı,HâkimSüleymanAlanvardıveHâkimSüleymanAlanbenikarşıladı.Üstümbaşımtozolmuş,sakalımuzamış.Dedimki‘Nejiletmakinemvar,nedetıraşsabunumvar.Buelçiliktetıraşmalzemesivarmı?Şöylebiryıkanayım,banyonuzvarmı?Birdetıraşmakinesiverirseniztıraşolayım.’dedim.Neysetıraşsabunubulamadılarveelsabunuylatıraşoldum,çıktımvegeneetraftakimseyok.

NeHasanSağlamvar,nedeherhangibirsubayvar.’ElçiBeyseniistiyor.’dedilerveelçininodasınagirdimve ‘Hayrola?’dedim.Dediki ‘Böyleböyle işte,kaybettiniz çocuklarınızı.’ ‘Hayrola kaçırdılarmı ailemi ve çocuklarımı?’ dedim.‘Hayır,hayırkatlettiler.’dedi.‘Allah’ımaşükürlerolsun,vatansağolsun.’dedim.Elçi bana ‘Nedenöyle söyledin?’diye sordu.Dedimki ‘Efendimyakaçırsalardı.Küçücükçocuk4yaşında,6yaşında.Kimbilirhangidağdaçobanolacaklardı.Yahanımımıneyapacaklardı?Birdenbireböyleferahladım,vatansağolsun.’dedim”…

Bütünbunlaryaşanırken içeriyehamilebirRumkadınlaberberlikyapankocasınıgetirirlerveBinbaşıİlhan’a‘Rumlarailenizivurdu.Sizdehamilekadınlakocasınıöldürünkiiçinizsoğusun’derler.Durumuancak28AralıkgünüöğrenebilenBinbaşıNihatİlhan,LefkoşaBüyükelçisi’nekendisineyardımcıolmasınıricaeder33;

“…’Yalnızsizdenbirricamvar.BanaGenelkurmayBaşkanlığıileTürkiyeileirtibatkurdurun.’dedim.’Şuandabağlantımızyok.’dedi.Büyükelçi‘Bağlantımızyok.’deyince‘Kesikmi?’dedimveoda‘Evet,kesik.’diyecevapverdi.Ozamankokteylde tanıştığım İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’nden bir Pilot Tuğgeneralvardı.Büyükelçi’ye ‘Müsaadeedermisinizbana İngilizKraliyetHavaKuvvetlerikarargâhınıbağlasınlar?’diyesordum.

İngilizsubayına‘Başımaböyleböylebirşeylergeldi.Çocuklarımınhepsinikatletmişler, eşimi de. Ben onları Türkiye’ye götürmek istiyorum.’ dedim. ‘AmaZürihAnlaşmalarıvar,İngiltere,YunanistanveTürkiyevar.Benbuzırhıkıramamamabensanayardımedeceğim.Bensanahemenzırhlıbiraraçgöndereceğim.Birde kamyon göndereceğim. Eşini, çocuklarını oradan aldır ve bizim buraya gel.Benseniİngiltere’yeuçuracağım.’dedi.‘Cebimde500küsurİngilizLirasıvar.Benbununlaİngiltere’deneyaparım?’dedim.‘Hayır,hayırhiçparayalüzumyok.Benseni hemenbugün İngiltere’ye gitmeküzereuçağa bindireceğimve oraya,HavaKuvvetleriKomutanı’nadatelefonedeceğim.Çokmuhterembirzattır.Hemensanabirtayyarehazırlamışolacaklar.OnunlaTürkiye’ninistediğinvilayetinegidersin.’dedi. Ben de teşekkür ettim.Ondan sonra da kamyon geldi. SüleymanAlan da,DişHekimi İlhanCumhurTürkerdeevegittiler.SağolsunKıbrısTürkleriböyletahtalardan yapmışlar (tabutları) herhalde, elbiselerini de üstlerine koymuşlar.Üzerlerine de bayrak örtmüşler. Kamyonlarla böyle geldiler işte elçiliğin önüne.Zırhlıaraçdaelçiliğinönünegelmişti.Onlarıgötürmüştühavaalanına.

Tam arabalara bindik, bir baktım karnı burnunda bir kadın, yanındamesleğinisordumkocasıberbermiş.Yanındadakadınveçocuğununelinitutmuşdurumda. Kadın böyle tir tir titriyor, adam da ağlıyor. Yahu niye ağlıyorsun

33 Adıgeçengörüşme.


103


dedim.Dedikidoğumubaşladıvesularıgeldikarımın.Hastaneyegötüremiyorumkorkumdan, yolda beni çevirirler öldürürler diye. ‘Benim arkadaşım var KayaBekiroğlu.Telefonedeyimgitonunyanına.’dedim.TelefonettimveonlarıKayaBekiroğlu’nunhastanesinegönderdim”…

Bu noktada son derece hassas bir durum var çünkü Bnb.Nihat İlhan’ınsondereceolağanbirdurummuşgibianlattığıbusahnedeeksikolanayrıntılardasözkonusudur.ElçiliktekenditelaşıylaboğuştuğubirandadoğumsancılarıçekenkarnıburnundakiRumkadınlakorkudantirtirtitreyenkocasıdaorayagetirilirveoradabulunanlardanbirisibelindençıkardığıTakaroftabancayıBob.Nihatİlhan’auzatırveRumlar tarafındanöldürülenkarısıveçocuklarının intikamınıbuaileyiöldürerekalabileceğinisöyler.BuhareketeBnb.İlhan’ıntepkisisonderecesertvebeklenmedikolur.HamilekadınınderhalhastaneyeyetiştirilmesigerekmektedirveilginçtirkidahasonradanalınanbilgileregörebuRumkadınıuzunsüredirçocuklarıolmadığıiçintedavigörmektedirvebelkidebusonşanslarıolacaktır.Herşeydenönce bir insanolduğunu, bir hekimolarakHipokrat yemini ettiğini vehangi ırkvemillettenolursaolsunherkeseyardımetmesigerektiğinibelirtenBnb.İlhanbirTürksubayıolarakdasivilveçaresizbirinsanıöldürmeninhiçbirkuralaveahlakauymayacağını söyleyerek kendisine silahuzatan kişiye de tepki gösterir.Hamilekadının hastaneye gönderilmesinin ardından Bnb. İlhan tekrar kendi derdinedüşer34;Tarihe‘KumsalKatliamı’olarakgeçenve‘teksuçlarıbabalarınınbirTürksubayıolmasıolanmasumçocuklarınRumlar tarafındankatledildiği’35buolayıngerçekleştiğievdahasonraevinsahibiHasanYusufKudumtarafından‘BarbarlıkMüzesi’halinegetirilir.ÖteyandanNikosSampsontaraftarlarıveKKTC’deyaşayanbazıkişilertarafındanyıllarsonrabukatliamıTürklerinyaptığıveRumlarakarşıbirtahrikunsuruolarakkullanılmakistendiğişeklindebazıiddialarilerisürülür36;

“...Bunu söyleyen, yani Rum söylese neler yaptığını, Rum söyler bunuTürk’emaletmek içinamabunuRum’danalıp ta içimizeyaymak isteyenbirkaçkişivar.Tabiitutarsızbirşeydir.Kumsalbirbölgeiçerisindebirevdeğilbiryöredir.Kumsalbölgesi içerisindegelipdekatliamıyapanlarınkimlerolduğunubilenvehattabunlarakarşıavtüfeğiylesavaşaninsanlarvardır.Onuniçinbuiddiatutarbirşeydeğildir.MeselamahkememukayyetiHasanBeyvardı.HasanBeygelenlerinsakallı,sakallarıuzamışRumlarolduğunu,komandokılığındaYunanlılarolduğunu,bunlarınetrafındaRumlarolduğunugörenvebunlarakarşısavaşanbir insandır.Dolayısıylabututmayanbiryalandır”…

BukonudafarklıTMTbirimlerindegörevyapandöneminTMTmensuplarıdaböylebirkıyımınEOKAtarafındanyapıldığı,TMTtarafındanyapılmasınınsözkonusuolamayacağı,BinbaşıNihatİlhan’ınisealarmdurumundaolanbirbirliktenbukadarkülliyetlimiktardasilahvemermialarakvekimseyegörünmedenbölgeyegelmesinin ve ailesini katletmesinin de imkânsız olduğunu belirtirler37. Aynıkonuyla ilgili olarak Karamehmet lakaplıMehmetManavoğlu’nun da bu olayın

34 Adıgeçengörüşme.35 Daily Telegraph,15Şubat196436 KKTC Kurucu Cumhurbaşkanı merhum Rauf R. Denktaş ile 8 Temmuz 2003’de Lefkoşa’da

yapılangörüşme.37 TMTMağusaSancağımensubuMertkodisimliPetekBeyiNecmiGençayile27Temmuz2005

tarihindeGaziMağusa’dayapılangörüşme.

Ulvi KESER

104


nedenKıbrıslıTürklerveTMTaleyhinekullanıldığıkonusundabazı saptamalarısözkonusudur38;

“...KıbrısTürk’üokadarkenetlenmiştikiTMT’ye,Denktaş’aveTürkiye’ye.Bu bağı koparmak çok zordu. Bu bağı koparmak için, bu üç şeyin yara almasıgerekirdi. Sistemli bir şekilde suçlamaya gittiler TMT’yi... Biz 1976’da GüvenlikKuvvetleri kurulunca (TMT’yi) onlara teslimettik, çekildikvebizkapandık. ‘BiztarihteTMTolarakyerimizi aldık.’dedik.O şekildebaşladılarki illabizvurdukdoktoruneşiniveçocuklarını.Onun(oevin)içerisindeoevsahibi,kızı,birbaşkakız da vardı. Ev sahibi kaçtı, kız lavabonun altına sindi. Rumlar gelip bunlarıvurduğunda kızı da gördüler ve onu da vurdular ama o dizlerinden yaralandı.Ölümcülyaraalmadı.Kızcağızdiyorki‘BiziRumlarvurdu.’Bukaçanlardiyorki‘Rumlargeldi.’Onlarahiçbiriinanmaz.‘TMTvurdu,kastenvurdu.TMTTürkaskerigelsinburayadiyevurdu.’diyorlar.Sistemlibirşekildeeğitilerekböylebaşlatıldı...Türkiye’denkovulan63-64yıllarındaveyahutdakorkupdakaçan,eğitiminibırakıpda buraya gelenler onlar öyle bir planlı çalışmaya girdiler ki izah edemem size.Nasılbeyinyıkıyorlar?Bizdekibutolerans...Şimdibeştebirliğiz.EOKAhaladahakendini tutuyor. Esas EOKA 63’te ortaya çıkmıştı yeryüzüne. 63’te biz de çıktıkyeryüzüne.AmaonlardahasonraEOKA-Bdiye,EOKA-Cdiyetekrarsaklandılaryeraltına.Aynışahıslarolsakiaynışahıslardı.AmabizyapamadıkçünküGüvenlikKuvvetleriartıkkontrolaltındadır”…

Kumsal’daolupbitenlerkonusundakonuşmasıgerekenlerinbaşındagelenYılmazBoradaortayaçıkanyalanlarveiftiralarkonusundaşunlarıifadeeder39;

“...Mantıkendüşünelim.Kumsalbaskınıyapıldığındabizebiremirgelmişti.5kişi,Lefkoşabirliklerinden seçkin5arkadaşun fabrikasındanLefkoşa’yı tehditedenağırmakinelisilahlarvardır.Gidiponlarıbertarafedeceğiz.5kişibizeemirverilmiştisaat4.50-5.00’da.Bizkarargâhımızadöndük.Vaktingelmesini,ortalığınkararmasını bekliyoruz ve 5 arkadaş görevin ifasına gidecektik. İlk akşam, saat7.00-7.30’databiiAralıkayıvekaranlık.Bizyolaçıkmadanbaskınyapıldı.BunlarKumsal’ı bastı. Bizim başımızdaki abimiz Nevzat Uzunoğlu, Bayraktarlık’a,Sancaktarlık’asordu.Tabiiböylebirşeyyoktu,baskınyoktu.Buarkadaşlargidecekmi?Unfabrikasınagideceklermi?ÇünküKumsal’daneolduğu,neolupolmadığıbelli değil dendi. Emir kesin dendi. Hayır, arkadaşlarımız gidecekler, ne isterseolsun. Biz de bu emri verenlere ‘Gitmeye hazırız.Ne isterse olsun.40’ dedik ve 5arkadaşçıktık.Aytambaşımızınüstündeparlıyordu,mehtaptıvekarşıyıçokgüzelgörüyordum.Böyleyarımayşeklindeydik.Benbuuçtaydım,diğerarkadaşdadiğeruçtaydı.Geriemniyetisağlayanbirarkadaşvardı.Yanemniyetisağlayanbunlardıve biz de cephe emniyetini sağlıyorduk. İlerlerken elimizde külliyetli miktardapatlayıcıvardıvemakinelisilahlarvardı.

Böyle ilerlerken, un fabrikasına yaklaşacağımızda un fabrikasına yakınbugünbirsitevaroradakiEfruzMüdüroğluSitesidiyekiolaylarıntammerkezi

38 TMT Limasol SancağındanmerhumMehmet Y.Manavoğlu ile 25 Ağustos 2004’de Girne’deyapılangörüşme.

39 TMTDerneğiBaşkanıYılmazBoraile13Temmuz2003tarihindeGirne’deyapılangörüşme.40 ‘Ne isterse olsun.’ ifadesi Kıbrıslı Türkler tarafından ‘Ne olursa olsun.’ anlamında kullanılan

yöreselbirifadedir.


105


oradaydı ve bu olaylar orada cereyan etmişti. Bnb. İlhan’ın evi de oradaydı. Bizilerlerkenmuazzambirçatışma,silahsesiduyarım.Görüyordumbenveizlemeye,görmeyeçalıştım.Nedir?Baktımkarşımızdabukapıkadarmesafedeçakılyığınıvar. İnşaat vardı orada. O çakıl yığınının hemen arkasında miğferli bir askeryükseldi böyle.Habire soldan sağabizi taradı.Beşimizideyere serdi.Yani bençokiyihatırlarım.Otomatikdeğildimakinelitabancam.Bendedokundumvekarşıtarafındadüştüğünügördümmüsademede.Yani aynı andaobizeateş açarken,bendehernasılsagayriihtiyaridokundumtetiğe.O,otarafadüşerken,bunuçokiyi hatırlarım, biz dedüştük 5 arkadaş.Üçümüz şehit oldu.Kaldı ikimiz ve benkendimegeldiğimde –olay 7.30’da oldu.- gece saat 9.30-10.00’du.Yani epeyi kankaybettik.Kankaybettiktensonradaherhaldebayıldık.Kendimegeldiğimzamanbaktım ki Rumlar kaçıyorlar. Şimdi gelen birlik bizim öncü birlikti, Arkadan daherhalde başka bir birlik gelecekti. Rumlar alelacele öldürdüklerini öldürdüler,diğerbütüninsanları,sakinleriesiralıpgittilervebiztamolayınüzerineolmuştukorayagittiğimizde.

Bu Hasan Kudum Bey’i çok iyi hatırlarım, bunlar saklandı. Bu insanlarBinbaşı İlhan’ın evindeydiler. Girdiler, zavallı kadını (Hasan Kudum’un eşi)tuvaletiniçindebeldenvurdular.Okadın,zavallınelerçekti.Bizimlebirlikteyaralıkafilesi olarak gitmişti Ankara Hastanesi’ne. Küvetin içinde Bnb. İlhan’ın karısı,çocukları, yani orada beyinler sıçramış. Yalnız Rumlar orada birkaç... KatsonisdiyeRumBinbaşınınmiğferibulunduorada.Buresimlenmiştir.Rumlarbüyükbirpanikhalindekaçmışlardır.YoksaRumzatenorayayerleşmeyegelmiştir.AvramidiyeTürkçekonuşanamaTürkolmayanbir insanotururduoradaveTürkhalkıiçinde yıllarca yerleşmiş yabancı bir unsur ve ondan sonra öğrenildi ki telsizlemuazzambirhaberleşmevardıveobölgesavunmasızkalmıştı.AslındabizimTMTolarakyaptığımızsavunmaplanlarındaoradabiraçıklıkgörüyorduk.Orayınasılkapatacağız. Kapatacağız, kapatacağız (derken) kapatamadık ve olaylar patlakverdi.Nitekimbuhaberleşmetamyerinibulduveorayageldilerellerinikollarınısallayarakvekırdılar,vurdular,döktüleramakalmadılar.Banagörekalmamalarınınsebebiiştegidenbu5kişilikbizimekibinarkasındandahabüyükbirbirliğingeleceğiinancıylaRumtoplanıpkaçtı.OnuniçinolayınTMTilehiçbiralakasıyoktur.YaniRumyaptığıhareketibitirdiveRumkaçarkenbizdeönlerinegittik.Zatenonlarartıkaldılaresirlerigidiyorlarartık.Bizivuran,sonemniyetisağlayaninsanmıydı?Obizekarşıboşalttısilahını.Bizdeonaboşalttık.Yanineticedeolaybu”…

5. Kumsal Faciası ve Bugüne Yansımaları

Kumsal bölgesinde meydana gelen olay sonrasında ilk TMT ekipleri deyardımekipleriyleberaberbölgeyegelirler;41

“Şimdi bu işler olurken 21Aralık’tan önce ben lojistik sorumluluğumundışında bir de tabur komutanlığı görevini aldım hadiseler başlamadan önce.KovanbeyioluncaLefkoşaSancağı’nınbütünkovanları,petekleribanabağlanmışoldu.Sayıolaraktamhatırlamıyorumama11.bölük,22.bölük,33.bölük,44,55ve

41 TMT Lefkoşa Sancağı Kovanbeyi merhum Nevzat Uzunoğlu ile 13 Temmuz 2003 tarihindeGirne’deyapılangörüşme.

Ulvi KESER

106


66.bölükvardı.Altıbölükleberaberbirağırsilahbölüğü,birdeyedekbölüğüvardı.Yani8bölükvebunlarınherbirininpersoneli160’tanfazlaydı.Benozamanhemtabur komutanıydım, hem lojistik sorumlusuydum.21 Aralık’tan sonra karşılıklıçarpışmalarımızbaşladı.Biztaarruzettik,onlartaarruzettifalan.Bizimyeregömülüolanmalzemelerden,mermilerdenbirçoğunemkaptığıiçinçokzordurumadüştük.Mermimizazaldı.Üçpatlar,beşpatlamazdurumageldik.

KumsalhadiseleriningecesininertesisabahıbengörevliolarakOrtaköy’eçekilmişolayınAlay’ınbir taburunagiderekoradanbirmiktarmermiricaetmekiçinemiralmıştım.Yolaçıktımveanayola,Ortaköyyolunaçıkamayacağımıziçinderenin içinden geçecektim. Köşklüçiftlik’ten dere boyundan giderken Kumsalmevkiinegeldiğimdeoradabiracayiplikhissettim.OradaBurhanTunaisimliyinebizim sancağabağlı,maariftemüfettişlik yapanbir arkadaşa tesadüf ettim.Banaheyecanla ‘Nevzatbeygel,gel.’dedi.AtladımarabadankoşakoşaveBinbaşınınçocuklarının vurulduğu eve geldim. Evin girişinde basamaklar hep kan içinde.Kurşunlanmış kapı delik deşik bir vaziyette. Kapıdan içeriye girdiğimde evinhemen kuzey tarafında banyo odası ve kapısı delik deşik. Banyonun içerisindehanımyatıyorrahmetlik.Kucağındada3çocuğuyatıyor.Onlarvurulmuşvaziyette.Kanları,beyinparçalarıduvarlarasıçramış,tavanayapışmışvaziyette.

Tabii ben onları görürken Lefkoşa’ya haber gitti. Derhal vasıtalar, polis,gazeteciler geldi.O zaman burada görevli olan gazeteciÖmer SamiCoşar vardırahmetlik.Ogeldi.SoruşturmabaşladıvetahkikatyapıldıvemermilerinNATO’yaait veTürkyapısı olduğu,MKE’ye ait olduğuvebununancakYunanAlayı’ndabulunacağıkanısınavarıldı.TürkyapısıçünküNATOmermileriniTürkiyeyapıyorveNATOülkelerinesatıyorduveYunanistandaoradanalıyordu.7.62çapındaki7.62mermilerM-1’lerde kullanılıyordu. Bizim elimizde o tip silah yoktu. OradabirdeYunanordusunaaitkaskbulundu.Onlaroradauğraşırkenbenyanodayagirmekistedim.Evinbatıyadöndüğündeyolabakanodasına(dönüp)kapıyıaçmakistedim.Kapıyıaçmak istedimamabirağırlıkhissettim.Kapı tamaçılmıyoramakatı bir şey de yok arkasında.Kapı esniyor böyle hafif hafif. Kapıyı biraz sertçeittirdiğimde bir inilti duydum içeriden. Yavaş yavaş kapıyı açtığımda ayaklarınıkapıyadoğruuzatmışürkekbirkadınıböyleoturuyorkengördüm.‘Korkmahanımkızım. Bende Türküm. Sizi kurtarmaya geldik.’ dedim.Kucağındada yavru birbebekboşbirbiberonuçekiştiriyor.Kadınyaralı,yavrubebekyaralı.Çünküonlarıkapınındışındanvurdular.Kadıncağızokadarızdırabına,acısınarağmen‘Amanbizikurtarın.Hastaneyegötürün.Açız, sütverin.’ falandemedi. ‘Abibenkarşıkisarıpanjurluevdeoturuyorum.MozaikçiSalahiBey’inevidir.Albuanahtarıvegitkapıyıaç.İçeriyegirdiğindesoltaraftayatakodamızvardır.Etrafısayvanlıkbüyükbir yatak göreceksin. O sayvandı yırtıp sök. Başucumuza yakın o şilteyi kaldır.Arasındabirtabancavar.Alotabancayıamca.Bizalamadıköcümüzü,intikamımızıbuRum’dan,barisizalın.’dedi42.

42 SözkonusubuyaralıkadınlailgiliolarakgazeteciAhmetTolgay’ınköşesineaktardıklarıiseşuşekildedir;“Aynıkadın25Aralık’takendisiniAdiloğluKliniği’ndetedaviedenDr.AytenBerkalp’ekonuşurkendeaynışeylerisöyledi.Ankara’yagönderilenvekendisineprotezkoltakılankadındahalenhayattadır.BanyokatliamınınilkfotoğraflarıTMTtarafındançekildi.BufotoğraflarbasınadağıtılmaküzeredahasonrayineTMTtarafındanbasıngörevlilerineçektirilen fotoğraflardançok farklıdır.Hiçbir zamankamuoyuna sunulmayan ilk amatör fotoğraflarhepgizli dosyada


107


Ben o evden ayrıldıktan sonra derhal o eve gittim. Kapıyı açtım vemevzubahisodayagirdim.Şiltelerinarasındaotabancayıbuldumvehakikatenotabancadanbizuzunmüddet yararlandık.O tabancahadiselerden sonra ailesineteslim edilmiştir. Yani demek istediğimo kadar yaralı, aç susuz, korku geçirmişolmasınarağmenhiçbirpanikeserigöstermedikadıncağız.Çocuğumyaralıdiyeağlamadı, sızlamadı. Tabancayı, silahın yerini tarif etti bana ve gittim aldım. Ozaman ikna oldum ki bu cemaat içerisinde böyle kadınlarımızmevcut olduktansonrabizbudavayıkazanacağız.Zatenbizinançlıydıkamahalkımızdabuinancıtaşıdığınagörekatiyenzaferbizimolacaktırdiyedüşündüm.

Tabiioradanaldılarcenazeleri.Neyapılacaksayapıldı.Oartıkbizimişimizdeğildi. Fazlasını takip edemedik. Birçok hadiseler oldu.Köylere baskınlar oldu.Şehitler verdik. İlk şehitlerimiz Lefkoşa’dan doldu. Lefkoşa’ya civar köylerdengelenlerden de oldu. Bunları Lefkoşa dışına çıkıp defnetme imkânımız yoktu.Lefkoşa’daşimdiyerindeşehitlikolanTekkebahçesivar.İşteonlarıoradaçukurlaraçarakgömmekmecburiyetindekaldık.BirgünLefkoşa-LarnakayolundakiArpalıkköyüne baskın verdi Rumlar.Oradan şehitler, yaralılar getirdiler.Musa ismindekardeşleri TMT’de 13-14 yaşlarında bir çocuk getirdiler. Kafatası yok.Hindistancevizininkabuğugibibomboşkafadururveoçocuğunceplerindeavfişeğibulduk.Fişeği açıp bakınca içindepiyade tüfeklerininmermi çekirdeklerindenbuldukkibunlaroradaavtüfeğikullanıyorlardı.Attıklarızamandüşmanaetkiliolabilmesiiçinbarut,saçmayerineçocukonlarıyerleştirmişti.Silahlarıdolduruyorveabilerineveriyordu. Tabii orada az kişiydiler ve hepsi de şehit oldular. Onları defnettik.Birçokköydeböylehadiseleroldu”.

tutuldu.Halenherkesinbilgisindeolanomeşhurfotoğraftakigörüntücesetlerinellenmesindensonraortayaçıkangörüntüdür.İlkfotoğraflardagörülebilentekyüzenküçükçocuğunyüzüdür.Mizansenihazırlayan,kiokişibüyükihtimalleünlügazeteciÖmerSamiCoşar’dır;manzaranındaha etkili bir hal alması düşüncesindeydi. Diğer fotoğrafları çekmek için daha sonra “FotoBasın”olarakbilinenMustafaBey’inMemduhErdaleşliğindeolayyerinegönderildiğidoğrudur.Neden Memduh Erdal verilmişti yanına? Çünkü Erdal’ın kayınpederinin evi oralardaydı vebölgeyiçokiyibilirdi.HazırladıklarıAkritasPlanıuyarıncaRumveYunanlılarbölgedekikatliamısürdüreceklerdi.(Herkesinbirkezdahabumenhusplanıokuyupdeğerlendirmesitavsiyeedilir.)Erdoğan Rifat, av tüfeğiyle ateş etmeye başlayınca Türkmücahitlerin bölgedemevzilenmeyebaşladıkları düşüncesine kapıldılar. Erdoğan’ın av tüfeğiyle defaatle ateş açtığı bilinmektedir.Yaylım ateşle öldürülmeden önce Erdoğan Rıfat katliamcılardan birini ağır yaraladı.Hayattaolan ve Şehit Aileleri Derneği’nde görevli bulunan merhum Erdoğan’ın eşi Nevin Hanımbudurumların tanığıdır.RumyadaYunanyaralınınolayyerindenkaçırılması başarıldı amaAmerikanyapısısonmodel45’likTomson’uilemiğferiolayyerindekaldı.Tomson’unkemeriüzerinde“Katsonis”adıyazılıydı.HembusilahvehemdeolayyerindentoplanandiğerobjelerdiğermateryallebirlikteTürkiye’yegitti. (Kumsalkatliamıylailgiliolarakolayıyaşayanlardanvetanıklardanalınanifadelerde,TMT’ninbağlıolduğuGenelKurmaybaşkanlığınınarşivlerinegirmiştir. Olayın gerçek mahiyeti bütün çıplaklığıyla bu ifadelerdedir.) Katsonis’in silahı vediğerobjelerinbirkısmı İstanbul’dakiAskerîMüze’debulunmaktadır.Araştırmacıgazetecilergidiporadagörebilirler.Katliamgecesi bölgeden toplanarakRum tarafınakaçırılanların çoğuhala hayattadır. Bunlar yaşananların tanığıdırlar. Katliamın TMT tarafında yapıldığı ilk defaRumpropagandacılartarafındanbirkaçyılönceTürkleribirbirinedüşürmekiçinyapıldığındaSayınNihat İlhan ilk ve son kez konuşarak bu iddiaları yalanlamış ve ailesini kimlerin şehitettiğininetşekildesöylemiştir.BilhassaçarpışmalarınbaşladığıilkgünlerdeTMT’ninkontrolüveyönlendirmesi tamamenTürkiyeli subaylardaydı.TMT’nin içindebu subaylardanhabersizsinekbileuçamazdı.Türkiye’ninKıbrıs’amüdahalesinisağlamakgibibirdüşünceyleTMT’ninbuTürkiyelisubaylartarafındanöylebirkomployaaletedilmesinasıldüşünülebilir?”Ayrıntılıbilgiiçinbkz.Kıbrıs,5Mart2007.

Ulvi KESER

108


BuaradaaynıbölgedeyaralanmışolanTMT’cilerderhalDr.NecdetÜnel’inAdiloğluKliniği’nesevkedilir.Saldırılarıngittikçeyoğunlaşması,dünyanınbütünbuolupbitenlerdenhabersizolmasıveyardımgelmemesiüzerinedünyakamuoyunabilgiakışınısağlamaküzereyeniyollararanır.TCLefkoşaBüyükelçiliği’ninteleksiaracılığıylabilgivebelgegöndermekyeterliolmadığındanilketaptatedavilerininyapılabilmesi için Ankara’ya gönderilmesi kararlaştırılan 28 yaralının 28 Aralık1963tarihindegidecekolmasıbelgelerinyaralılarınaracılığıylaulaştırılmasıfikrinigündemegetirir.BukonuylailgiliilkfikirTürkiye’yeönemlibelgelerinyaralılarınsargı bezleri arasında ulaştırılması şeklindedir ve Dr. Necdet Ünel’in düşüncesihemenonaygörür.TürkuçaklarınınLefkoşa’dakiuluslararasıhavaalanınainişlerinemüsaadeetmeyenRumlarAnkara’dantıbbiyardımgetirenbiruçağınKızılhaç’ınkontrolünde olmak şartıyla yaralılarla beraber adadan ayrılmasına izi verirler.UçaklaadadançıkarılacaklararasındaAnkaraValiMuavinidebulunmaktadır.Bufırsat çok iyi değerlendirilir veDr.KayaBekiroğlu,Dr.NaimAdiloğlu,Dr. EzelÖrfi,Dr.ŞemsiKazım,Dr.OsmanveKimyagerCahitRüstemsözkonusuyaralılarıameliyathaneye alırlar. Böylece 28 Aralık 1963 tarihinde Kızılay aracılığıyla 3Rum,3 İngiliz, 3Türk subayıngözetimindeLefkoşa’danAnkara’yagönderilecekyaralılardanYılmazBora,VuralCevdet ve İbrahimDavulcunun sargı bezlerininarasınagizlibelgelerözenleyerleştirilir.BuyaralıkafilesindeYılmazMehmet,VuralCevdet, Mustafa Ahmet, Cemal İbrahim, Enver Ferhat, Mehmet Şükrü, BurhanGarip,ErdemEsenyel,HasanMustafa,İbrahimMustafa,YusufSalih,SalahiSalih,NevzatMollaMehmet ve Çetin Salih bulunmaktadır.43 Türkiye’den gelen askerîbir uçakla Etimesgut Havaalanı’na, oradan da Ankara Hastanesi’ne sevk edilenbütünvücutları alçıya alınmış sözde ağır yaralılarKıbrıs’tanbelgeve fotoğraflargetirdikleriniilkdefaBaşbakanİsmetİnönüveKaraKuvvetleriKomutanıOrgeneralCemalTural’aaçıklarlar.İyileşmelerinimüteakipKıbrıs’adönmekisteyenyaralılaradöneminHavaKuvvetleriKomutanıOrgeneralİrfanTansel‘GerekirsesiziGönyeliovasınaparaşütleatarız.Meraketmeyinaslanlarım.’der.5Şubat1964’deKıbrıs’adönenYılmazBoraogünlerdeKıbrıslıTürklerinduygularınıyansıtanbirmektupyazıpKızılay’agönderir44;

“Sizlere geç yazdığımdan dolayı özür dilerim. Biz Kıbrıslı Türkler maalesef haberleşmek imkânından mahrum bulunmaktayız. Karşı karşıya kaldığımız en önemli konulardan bir tanesi de budur. Anavatanımıza ayak bastığımız günden ayrılacağımız ana kadar Kızılay’ın bize gösterdiği çok sıcak ve yakın alaka hafızalarımızda birer parlak hatıra olarak kalacaktır. Kızılay’ın bu davada gösterdiği başarı Kıbrıs Türk’ünün tarihinde parlak bir yer işgal edecektir. Ne mutlu sizlere ki, böyle cemiyetin başları bulunuyorsunuz... Kıbrıs Türk’ü, Kızılay denince sevinç gözyaşları dökmektedir. Eğer bugün burada hayat varsa o hayat Kızılay sayesinde temin edilmiştir. Kızılay’ımızın bu davadaki başarısı eşine rastlanmayacak süratte olmuştur. Adamızın en ücra yerlerine kadar Kızılay’ın şefkatli elleri uzanarak birçok arkadaşlarımızın hayatı kurtarıldı. Kızılay bizim daima sönmeyecek bir meşalemiz olarak kalacaktır. Kıbrıs Türk’ü sizlere ilelebet minnettar kalacaktır. Sağ olunuz, var olunuz. Allah Türk ulusunu her çeşit belalardan korusun”.

43 KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4TürkiyeDışişleriBakanlığıKıbrısBürosutarafındanKızılayGenelBaşkanlığınagönderilen27Ocak1964tarihlive740.119/315sayılıyazı.

44 MehmetAli Gökdel, ”Mücadele Tarihinden Bir Yaprak”,Güvenlik Kuvvetleri Dergisi, Lefkoşa,Kasım1987,s.26.


109


BuaradahastanedetedavilerinintamamlanmasınınardındantekrarKıbrıs’adönmekisteyenyaralılarlailgiliolarakKıbrısadasındaRumlartarafındançıkarılmasımuhtemelzorluklarkonusundaönceliklebiraraştırmayapılırveardındanDışişleriBakanlığıtarafından“…BeşKıbrıslıyaralınınKıbrıs’adöneceklerinin,gerekliemniyettedbirlerinin alınması için BM Kumandanlığı nezdinde teşebbüste bulunulmaküzere Cumhurbaşkanlığı muavinliğine bildirildiği ifade edilmekte ve muteberpasaporthamiliolmamalarıbahanesiylebundanevvelkiyaralıkafilesiningelişindeRumlarınçıkardığımüşküllerintekerrürünemeydanvermemekbakımındanbahsigeçenşahıslarınmuteberpasaportlaKıbrıs’agelmelerininsağlanması”45…denilir.KızılayGenelMüdürlüğütarafındanikincigrupolarakKıbrıs’agönderilecekolanhastalarlistesindeNecatiAhmet,NemciSüleyman,AyşeHalil,NövberAliveIşınİbrahim de bulunmaktadır. Kızılay tarafından hazırlanan ve Kıbrıs’a tedavileritamamlanmasına rağmen çeşitli sebeplerle dönmeyenler arasında Kemal Hıfzı,Nemci Süleyman, Ayşe Halil, Növber Ali, Işıl İbrahim, Hasan Yusuf (Gudum),NecatiAhmet,AyşeCahit,JaleElenveUlviyeisimlikadındabulunmaktadır.Bulisteye göreHasan Yusuf GudumMersin’e gitmiş ve orada Günaydın Oteli’ndemasraflarıKızılaytarafındankarşılanmakşartıylamisafiredilmektedir.AyrıcaAyşeHalil,NövberAlivekızıIşılİbrahim’leilgiliolarakise“Birevdemisafirkalıyorlarve(Kıbrıs’a)gitmekistemiyorlar”46.notudüşülmüşdurumdadır.Budurumyaşadıklarıağır saldırı sonrasındaortayaçıkan travmayabağlıolarakbu insanlarınoanıbirdahahatırlamakistememeleriveaynıacıyıbirdahayaşamayadayanamayacaklarıendişesiyleadayadönmekistemediklerişeklindeyorumlanabilir.GidemeyeceklerleilgiliolarakhazırlananikincibirlistedeiseHacettepeHastanesi’ndetekrartetkiktengeçecekHüseyinHalil Salih, siyasi nedenlerle adaya gidemeyenKemalHıfzı veMersin’deGünaydınOteli’ndekendiparasıylakalmaktaolanHasanYusufGudumdabulunmaktadır47.

KızılayGenelMüdürlüğütarafındanikincigrupolarakKıbrıs’agönderilecekolan hastalar listesinde Necati Ahmet, Nemci Süleyman, Ayşe Halil, NövberAli ve Işın İbrahim de bulunmaktadır. Gidemeyecekler listesinde ise HacettepeHastanesi’ndetekrartetkiktengeçecekHüseyinHalilSalih,siyasinedenlerleadayagidemeyenKemalHıfzıveMersin’deGünaydınOteli’ndekendiparasıylakalmaktaolan Hasan Yusuf Gudum da bulunmaktadır48. Bu arada Kumsal bölgesindekiRumsaldırısındaağıryaralanarakTürkiye’yegetirilenAyşeHalil,NövberAlivekızıIşınİbrahim’leilgiliolarakAnkara’daderhalilkmüdahaleyapılırveyaralılarhastaneyekaldırılırlar.SözkonusuyaralılarımerakedenlerarasındaAvustralya’nınVictoriabölgesindeyaşamaktaolanAyşeHalilveNövberAli’ninkardeşleriNevzatMustafa da bulunmaktadır ve konuyla ilgili olarak Kızılay GenelMerkezine birmektup göndererek “Pek sayın bayan veya bay! BirKıbrıslı olup 7 seneden beriAvustralya’da bulunmaktayız. Kıbrıs’ta çıkan son karışıklıklar yüzünden AyşeHalil İbrahimve küçük bir kız çocuğunun geneNövberAliCafer ismindeki kız

45 KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4DışişleriBakanlığıtarafındanKızılayDerneğiGenelBaşkanlığınagönderilen11Mayıs1964günve1680(17358)sayılıyazı.

46 KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4KanlıNoelDosyası.47 KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4TürkiyeKızılayGenelBaşkanlığıtarafındangönderilen20Şubat

1964tarihlive7676sayılıyazı.48 KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4TürkiyeKızılayGenelBaşkanlığıtarafındangönderilen20Şubat

1964tarihlive7676sayılıyazı.

Ulvi KESER

110


kardeşleriminyaralıolarakAnkara’yakaldırıldıklarınıhaberaldık. İyileştilermi?Hala daha oradalar mı hiç bilmiyoruz ve çok merak ediyoruz. Eğer hala dahaAnkara’daysalaronlardanbizebirhaberveyahutadreslerinigöndermekmümkündeğil mi acaba? Çok rica ediyoruz bizden bunu esirgemeyiniz, adreslerini bizebildirinveyahutiyiveyakötübirhaber.AyşeHalilİbrahim24yaşlarında,NövberAliCafer36yaşlarında.Saygılarımla”49.der.Konuylailgiliolarakverilencevaptaise“KızkardeşinizAyşeHalil,NövberAliveIşınİbrahimhaberdaredilmiş,kendilerihalenAnkara’dabulunduklarındansizemektupyazmalarıhususundaayrıcailgilimemurumuzatalimatverilmiştir.Adıgeçenakrabalarınıztedaviedilmişoluphalensıhhidurumlarıgayetiyidir”50denilir.

28Aralık1963tarihindebaşlayansargıbezleriiçerisindebelgevefotoğrafgönderme işlemi daha sonra da devam eder. Türkiye’ye tedaviye gönderilenyaralılarınhemenhepsininbacağı,kolu,belidoktorlartarafındanalçıyaalınır.Buesnada Türkiye’ye ulaştırılması istenilen belgelerle Türk gazetecilerin çektiklerifotoğraflar da özel zarflar içinde sargıların altlarına yerleştirilir ve İngiliz askerîaraçlarıyla Rum havaalanına getirilen yaralılar buradan Türkiye’ye gönderilir51. Kanlı Noel saldırılarının başladığı günlerde Bnb. Nihat İlhan’a ait evde Rumsaldırılarınamaruz kalan ve eşinin hayatını kaybettiği saldırı sonrasında kendisideağıryaralanarakTürkiye’yegetirilenHasanYusufGudumdaAnkara’datedavialtınaalınır52;

“BenKıbrıslıyaralılardanHasanGudum31Ocak1964 tarihindeayaktantedaviyedevametmeküzerehastaneden taburcuoldum.Halenayaktan tedavimde sona ermiş bulunmaktadır. Bayramdan sonra 18 Şubat 1964 günü Mersin’egitmekvebirmüddetMersin’dekaldıktansonraKıbrıs’adönmekarzusundayım.Müessesenizcehakkımdauygungörülecekişleminyapılmasınıdiler,yardımlarınızakalbiteşekkürlerimiarzederim.”

KumsalFaciası’nıyaşayanlardanAyşeHalil İbrahim iseKızılay’akızınınaldığıyaraylailgiliolarakbirmüracaattadahabulunur53;

“Kıbrıs’taki olaylar sırasında Doktor Nihat İlhan’ın evinde yaralanaraktedavi edilmek üzere Ankara’ya geldik. Ankara Hastanesi2nde 47 gün tedavigördükve taburcuolduk.KüçükIşın’ınayağı iyiolmadı.Ayrıcabirçekilmevar.TıpFakültesiOrtopediKliniği’ndeyenidentedaviedileceğitarafımızabildirildi.TıpFakültesi’ndeyatmasıhususundayardımvealakalarınızıricaederim.”

Bumüracaatın ve yardım isteğinin alınmasının hemen ardındanTürkiyeKızılayDerneğiGenelMüdürlüğü adınaM.AkınveDr.R.Turan imzasıylaTıpFakültesiDekanlığıileirtibatageçilirve“…Kıbrıs’tangelenyaralıırkdaşlarımızdan

49 KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4NevzatMustafatarafındanKızılay’agönderilenmektup.50 KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4Kıbrıs’ayardımKomitesitarafındanNevzatMustafa’yagönderilen

6Nisan1964tarihlive10760sayılıyazı.NevzatMustafatarafındanKızılay’agönderilenmektup.51 M.SaidArifTerzioğlu,”KıbrısTürkleriveTürkiyeKızılayDerneği”,Güvenlik Kuvvetleri Dergisi,

Lefkoşa,Kasım1988,S.6,s.2.052 HasanYusufGudumtarafındanKızılayGenelBaşkanlığınagönderilen10Şubat1964tarihlive

6.150sayılıyazı.KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4KanlıNoelDosyası.53 AyşeHalilİbrahimtarafındanKızılayDerneğiGenelBaşkanlığınagönderilen9Mart1964tarih

ve10.001sayılıyazı.KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4KanlıNoelDosyası.


111


AyşeHalil İbrahim’denalınan9Mart1964tarihlidilekçedeayağındanyaralanankızı Işın’ın Ankara Hastanesi’nde yapılan ilkmüdahalede ayağının iyi olmadığıbildirilmektevefakültenizeşifahenmüracaatettiklerindefakültenizdetedavisininyapılacağıkanısındaolduğunuzdanbahsedilerekderneğimizinyardımvealakalarınırica etmektedirler. Gerekli muayenenin yapılarak tedavisinin fakültenizdeyapılacağına dair bir belgenin gönderilmesini rica ederiz.”54 denilir. Öte yandanNövberAliCafer,AyşeHalil İbrahimvekızı Işıladına imzalanan27Mayıs1964tarihli yazı da aynı evde Rum saldırısına uğrayan bu insanların duygularını vedurumlarınıyansıtır55;

“Kıbrıs’ta kanlı olayların başladığı ilk günlerde ağır şekilde yaralanmışolduğumuzdananavatanınbizlerekarşıduyduğuilgisayesindeKızılaytarafındananavatanagetirildik.Buradagördüğümüztedavivehürmetlersayesindeyenidenhayatımızıkazandık.Tedavimizsırasındadevletbüyüklerinden,bizitedaviettirenKızılay’dan, Ankara Hastanesi personelinden ve ırkdaşlarımızdan maddi vemaneviyardımlarlaçoksıcakalakagördük.Bunlarıhayatımızboyuncaenkıymetlibirerhatıraolarakdaimamuhafazaedeceğiz.Buradanayrılırkenanavatana,onunkıymetli,müessesesiKızılay’aveher türlüderdimizleyakından ilgilenenHediyeHanım’aenkalbiteşekkürlerimiziarzederiz”.

Kızılay tarafındanKanlıNoel saldırısı sonrasındaTürkiye’yegetirilenveAnkara’datedavileriyapılansözkonusuNövberAliCafer,AyşeHalilİbrahimvekızıIşıl’lailgiliolarakdahasonrakigünlerdebaşkataleplerveisteklerdeolacaktır56;

“Kıbrıs’tanhastaolarakgelenvetedavileriikmaledilenNövberAliCafer,AyşeHalilİbrahimvekızlarıIşılkendiarzularıylaLondra’yagitmekistemişlerdir.Ancak derneğimiz tarafından tedavileri ikmal olunan hastaların Kıbrıs’a uçaklagönderilmeleri sağlandığındanLondra’yakadarmasraflarıkarşılayamayacağımızkendilerine bildirilmiştir. Bunun üzerine derneğimizden Kıbrıs’a kadar uçakbilet ücretlerinin kendilerine ödenmesini ve Kızılay’dan badema hiçbir taleptebulunmayacaklarına dair yazılı olarak belge ibraz etmişler ve Londra’ya gidişmasraflarınıKıbrısTürkKültürDerneğibuşekildekarşılamışbulunmaktadır”.

TMT mensubu Nevzat Uzunoğlu tarafından Kumsal’daki evde ağıryaralı olarak kurtarılan ve buradaki saldırı sonrasında elini kaybeden Növberİbrahimoğlu’nunkızkardeşiAyşeCankanyıllarsonrayaşadıklarınıdilegetirirvebuolayınRumlartarafındangerçekleştirildiğinibelirtir57;

“...Bakınişteburadangirdikurşun,tambacağımınyanından.Buradanetlereksiktir.Çocuğun(IşılCankan)daayağınarastgeldi.Ogece,eveateşaçarakgirdiler.HasanDayıdışarıdaydı.Girerçıkardı.BizbirgeceönceŞifaHanımdaydık.Ogecedebaskınolacağınıdüşünmedik.Amabirşeylerolursadiyehepberaberolmaya

54 TürkiyeKızılayDerneğiGenelMüdürlüğüadınaM.AkınveDr.R.TuranimzasıylaTıpFakültesiDekanlığınagönderilen9Mart1964tarihliresmiyazı.KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4KanlıNoelDosyası.

55 KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4KanlıNoelDosyası.56 Türkiye Kızılay Derneği Genel Müdürü M. Akın imzasıyla Kıbrıs’a Yardım Komitesi’ne

gönderilen3Haziran1964tarihve2.203(211)sayılıyazı.KGMA.K.4634,D.1964-65,9/4KanlıNoelDosyası.

57 AysuBasriAkter’denakt.:Kıbrıs,4Mart2007.

Ulvi KESER

112


çalışıyorduk.MürüvvetHanımlarda toplandık...Kapıdakidelik,hâlâdurur,hanibenimelimegirdi.Herkesevdeydi.Banyoyagirdik.Tuvalete,FerideHanımgirdi.Ooradayalnızdı.Biz,hepimizbiryerdeydik.HasanDayıdabizimlebanyodaydı.Onunkolunaisabetetmiştikurşun.Çokbirşeyolmadı.MürüvvetHanım,küvetegirdi.‘Bençocuklarıalıpburayagiriyorum.’dedi.Gördüm,çocuklarınıüstünealdısarmaladıvesırtüstüküvetiniçineyattı.Benkapınınarkasındaydım.Kurşunelimegirdi.Hâlâ kolumu kestikten sonra bile saçma yerinde duruyor. Kız kardeşimindoğrudanüstünesıktılarkurşunu.Kurşunlar,bacağınınbirtarafındangirip,diğertarafından çıktı. Bütün bacağı parçaladı. O, lavabonun altına girmişti. Hiç sesçıkarmadı, fukara. Işıl, 2yaşındaydı. ‘ZidoEnosis’ gibibir şeylerduydukgaliba.Hasan dayı, ‘Basıldık.’ dedi. Herkes, ışığı söndürelim dedi. Işıkları söndürdükve banyoya saklandık. Kaç kişi girdiğini hiç görmedik. Bilmiyoruz... Ben çıktımyürüyerek,HasanDayıileberaber.Vasıtabulduk,bizidoktoragötürdüler.Söyledimolanları...Evlendim.Evliydimozaman.10yıldageçindim.Amaelimböyleolduğuiçinkocambeni istemedi.Boşandık.Ogeceesirleralıpgittiler.Onlargörmüştür,evegirenleri.Yenievliydim.1939doğumluyum,24yaşındaydım,ozaman.61’deevlenmiştim.Bizböyleşeyleryaşamadıydıkkiozamanakadar.Yabancıydık,silahsesine.Erkekyoktabiievde.Onlarmücahittiler.Herkesdışarıdaydı.65yaşındabirkadındıFerideHanım.70yaşındadaHasanDayı.Biziçağırdılar‘Gelin,hepberaberolalım.’dediler.Gittik.Yarımsaatgeçmedi,silahsesleriniduyduk.Sesleriduyup,banyoyasaklandık.Kahvaltılıkbirşeylerhazırladık,çocuklara.Yedikyemedik,olayoldu.Odurumdaateşaçtıklarındahiçbirşeygörmedik.Amanereyekalkacaktık?Kalkabildikmikorkudan?Kankaybettik, odurumdahiçbir şeyhatırlamıyorum.Ya. Geceyi geçirdik ertesi gece de kaldım. İşte, öldürmeyen Allah öldürmüyor.Ama burada ilk müdahale yapıldı. Sonra yarı baygın Türkiye’ye götürüldük. 2günsonra.Hersene,Aralık’tagelirler,birşeylerçekerler.Amabenkonuşmadım,kolay değil. (İlhan ailesiyle) Tabii konuşur, görüşürdük ama öyle çok da değil.Çocuklarayumurtaisterlerdi,arasıra.Bazen,yaHasanDayıgeliralırdı,bazendebenuzatırdım.Olayiştebizimyaşadığımız.

Aynıevdeağıryaralanarakelinikaybedenvebudurumsonrasındakocasıtarafından terk edilenNövber İbrahimoğlu da yaşadıklarını anlatır ve bu olayınRumlartarafındangerçekleştirildiğinibelirtir58;

“Ben 1928doğumluyum. 35 yaşındaydım, o zaman.Kapıdakidelik, hâlâdurur,hanibenimelimegirdi.Herkesevdeydi.Banyoyagirdik.Tuvalete,FerideHanımgirdi.Ooradayalnızdı.Biz,hepimizbiryerdeydik.HasanDayıdabizimlebanyodaydı. Onun koluna isabet etmişti kurşun. Çok bir şey olmadı.MürüvvetHanım küvete girdi. “Ben çocukları alıp buraya giriyorum” dedi. Gördüm,çocuklarını üstüne aldı sarmaladı ve sırt üstü küvetin içine yattı. Ben kapınınarkasındaydım.Kurşunelimegirdi.Hâlâkolumukestiktensonrabilesaçmayerineduruyor.Kızkardeşimindoğrudanüstünesıktılar,kurşunu.Kurşunlar,bacağınınbir tarafından girip, diğer tarafından çıktı. Bütün bacağı parçaladı.O lavabonunaltına girmişti. Hiç ses çıkarmadı fukara. Işıl, 2 yaşındaydı. Olay akşam üzeri6 buçuk 7 sıraları oldu. (İçeriye girenlerin ve kaç kişi olduklarının)Hiç farkındadeğiliz.Ama ‘ZidoEnosis’gibibir şeylerduydukgaliba.HasanDayı, “basıldık”

58 A.g.g.,4Mart2007.


113


dedi. Herkes, ışığı söndürelim dedi. Işıkları söndürdük ve banyoya saklandık.(Binbaşıogece) Hanımınatelefondasöylemiş.Amaneredenbilelimki, (Rumlar)kapıyıkırıp,içerigirecek,sonradabanyokapısınaateşaçacak.Kaçkişigirdiğinihiçgörmedik.Bilmiyoruz.Bizi‘Öldü.’deyipbıraktılar.İlkkapıyaateşettiler.Biziçerigirdiğimizdekapıyıkilitlemiştik.Banyonuniçinedetamisabetetti,çünkükapınınkarşısındaydı,banyo.MürüvvetHanım,çocuklarıüstünde,bütünkurşunlarıoyedi.Sabahakadarkanlarıniçindekaldık.Eğer,benbuelimi,banyodakiyüzhavlusuileçekipdesarmasaydım,kankaybındanölebilirdim.Evindeğil,misafirsin.Neredene var, ne bileceksin. İşte hemenoradabuldumhavluyuve sardım elime, yoksaölürdüm,herhalde.Saldırıdansonrahiçbirigelmedi.Sabahakadar,taşınüstündekaldık. Kutsicik, sabaha kadar ‘su’ diye inledi. Soğuk kış günü, 23 Aralık’ta,yerimizden kıpırdayamadık, korkudan. Ben çıktım yürüyerek, Hasan Dayı ileberaber.Vasıtabulduk,bizidoktoragötürdüler.Söyledimolanları.Bengidiyorumdedim.Rumlartekrarbenibulursadiyedekorkuyordum.‘Belki,bizsağlamgiderizvebiridegelirsenialırvehastaneyegetirir.’dedim.Yürüyerekyolaçıktım.Sabah07.00’ye doğruydu. Sonra vasıta bulduk.O gün akşama kadar, hatta ertesi günekadar kendimi bilmez durumdaydım. Bayılmışım. Orada, beni ameliyat ettiler.Bir gece sonra Türkiye’ye gönderdiler bizi. Beraberdik uçakta. Çocuk da yaralıayağı,sedyeninüzerinde,götürdülerbizi.İlkresmiçekendendeemindeğilim.Birdönemgazeteyazmıştı.Fotobasındiyebirgazetecivarmış,onungeldiğiniduyduk.Hastaneyegötürdülerbizi.Sonraameliyataalındık.Arkadandayaralılarıalmakiçinuçakgeldi.ArayaBarışGücü,KızılHaçgirdi.UluslararasıHavaalanı’ndanuçtuk.Ben5ayAnkara’dakaldım2buçukay,hastanedeyattım.Bakkızım,bueltakmadır.Mayısıniçinde,koptukopuyor,tekrarAnkara’yagönderdiler,beni,olaydansonra.Londra’yadagittim,tamirettiler.Üstündentekrarderikapladılar.Buşekildeişimigörüyorum.Buolmazsazor.Birşeyyapamam.Meselabıçağıböylearayasıkıştırıp,kesebiliyorum.Elimi buradakestiler. Polisin karşısındaki kliniğegötürdüler beniogece.Kızkardeşim,birgecedahakaldı.Bacağıyaralıolduğuiçin.Yürüyemezdi.Onuertesigün,alıpgetirdiler.Şimdibabamınevindekalıyorumkızım,ben.Annembabam öldü, Onların evinde kalıyorum. Evlendim. Evliydim o zaman. 10 yıl dageçindim.Amaelimböyleolduğu içinkocambeni istemedi.Boşandık.Çocuğumolmadı.Adamdaydıkusur. ‘Birelli ilegeçinemem.’dedi.İştebendeozamandanberidir, annemle babamın evindeyim. Mora’da. 40 yıl bu hafta bitiyor. (İlhanailesiyle)Benhiçtanışmadım.Benkızkardeşimde,oakşammisafirdim.Şansabak,benmisafirgeldim,’Hepimiztoplanalım.’dediler.‘Neolacağız?’diyorduk,sürekli.‘Sokaktanateşolursaisabetetmez,banyoyagirin.’demişbinbaşıhanımına.Ogeceesirleralıpgittiler.Onlargörmüştürevegirenleri.1haftadereninkarşıtarafındakaldıbuesirler.Dereniniçindebirdedilsizbirkadınvardı,çocuklu.Onunkocasınıdaogecevurdular.FatmaHanım’ınkocasınıdavurdular.Hergüngazeteokumuyoruzki.(Buolayıyaşayanlarolarak,buolayıTürkleryaptıkuşkusudilegetirildiğinde)Amasinirleniyoruztabii.Olayıbizyaşadık.Herkesdoğruyuyazsınistiyoruz.BiziRumlartaradıogece.Türklerdeğildi”…

Kutsi İlhan’ın anaokulu öğretmeni olan Birsen Şemsettin de o dönemdeyaşadıklarınışusözlerleifadeeder59;

59 A.g.g.,4Mart2007.

Ulvi KESER

114


“…63olaylarındabiliyoruz,KızılhaçarayagirdiveBMileKızılhaçbirlikteRumların kontrolünde, Kıbrıs’taki yaralıları, Türkiye’ye uçurdular. Ölenler birbinbaşınınailesiolduğuiçindahafazlaonlarkonuşuldutabii.FerideHanım,60’ınüzerindeydi.Oeviyaptılar.Herhaldebirsüresonraihtiyaçhissettilervearkayadabirevyaptılar.Kendileriarkaevdeoturuyordu.Binbaşıyadaevikiraladılar.Amabinbaşının,3taneoğlançocuğuvar.Enküçüğü1buçukyaşlarındafalan,kucaktaydı.FerideHanımçokbeceriklibirhanımdı.Oküçükoğlanapijamalardiker,patiklerişlerdi.MürüvvetHanımilebirbirleriniçokçokseverlerdi.İyigeçinirlerdi.MürüvvetHanımbiryeregideceğindedeçocuklaraFerideHanımbakardı.Nepişirseonlaradaverirdi.FerideHanımbizimköydendi.BenhemFerideHanımıbiliyorum,hemçocuğu.Çocuk(Kutsi)benimöğrencim.MürüvvetHanımdahergüngelirgider,çocuğuokulagetirirdi.Biraskerleberabergelirlerdiokula.Yabinbaşıgelir,çocuğubırakırdı yadaMürüvvetHanım.Her ikisi ile de görüştüğüm için beni evlerinedavetederlerdi.SondaHaticeBozkurtilebirliktegitmiştikEvinbirholüvardı.Benoholübiliyorum.Bütünodalar,oholeaçılırdı.Birbaşkaoda,sonradakoridorvardı.Olaydan 15 gün önce de ben, Mürüvvet Hanım’da misafirdim. Kutsicik, FerideHanım ile beraber fala bakıyordu. FerideHanım fal bakarken, ona da öğretmiş.‘Öğretmenim falınıza bakayım.’ dedi, bana. Ben de kahve içtim. O da güya, 4yaşında falbakıyor.EnbüyüğüdeKöşklüçiftlik İlkokulu’ndaokuyordu.Perihanhocahanımdaonunöğretmeniydi.Enküçükleri1yaşındaydı,Murat.MürüvvetHanımise30-35yaşlarında,biraz iriyarı,Zonguldaklıbirhanımdı…BuinsanlarkapıyıkırıpiçerigirdiklerindeBinbaşınınşapkasınıveduvardaasılıfotoğraflarınıgörünce ifrit oldular ve odalara ateş aça aça girdiler. Belki onları görmeselerdibu insanlarıdaesiralacaklardı.ErdoğanRifat’ınevivardıyakınlarda…ErdoğanRifat’ı,ateşettiğiiçindamdavurdular.Binbaşınınevindedebunlaryaşanıncadiğerevlerdendeesirler toplayıpgittiler. (Buolayıyaşayanlarolarak,buolayıTürkleryaptıkuşkusudilegetirildiğinde)Benhergünokuyupyakındantakipediyorum.Oyüzdendegerçeklerinortayaçıkmasınıistedim.‘Nedenbusöylentilervar.’diyesiniroluyorum”.

BinbaşıNihat İlhan’ın eşininveüç çocuğunun cenazelerini askerî uçaklaElazığ’agötürmesininardındanKumsalbölgesindekievlerideaynışekildekalırvemuhafazaedilir.BinbaşıİlhanoevebirdahagiremezveözeleşyalarıdadahasonraTürkiye’yegönderilir60;

“…Bizimevdenher şeygeldi, yalnızher şeyparçalanmış.MeselaMieleçamaşırmakinesiparçalanmış,motoruparçalanmışvaziyettegeldi.Fırınİngilteremalıydı,mermideğmişemayesiparçalanmış.OndansonraBoschbuzdolabınayaomuzlarıyla, ya dirsekleriyle vurmuşlar ve çökertmişler. Çocukların bisikletlerivardı, eşyaları vardı. Albümleri, ayakkabıları, kıyafetleri var, hepsini buradasergileyeceğiz”…

60 KatliamsonrasıevdengetirileneşyalarsadeceİlhanailesineaitözeleşyalardırvehalenAnkara’dayaşamaktaolanBnb.İlhanveailesiKıbrıs’takievdenartakalanlarıderleyiptoplamaklameşgulolmaktadırlar.Özeleşyalarlailgiliolarakhazırlanacaksergicamekânlarınınkurulmasıylaberaberbu özel eşyalar evde bu özel camekânlarda sergilenecek ve korunacaktır. Emekli TuğgeneralNihatİlhanile25Haziran2007günüAnkara’dayapılangörüşme.


115


HasanYusufGudumtarafındandahasonrakigünlerdeBaşbakanlığadabirmüracaattabulunulur61;

“SayınBaşbakanımız,

Budilekçemibaşımyaslı,gözlerimyaşlıolarakyazıyorum.ÇünküKıbrıshadiselerinde Doktor Nihat İlhan’ın şehit olan çocuklarıyla birlikte benim ailemde şehit olmuşvebendeyaralanmıştım.Var olsundevletimiz sayesindeKızılayvasıtasıyla yalınız 23 kişi hususi olarak Ankara Hastanesi’ne getirildim. 34gün tedavi olduktan sonra hamdolsun tedavi gördüm. Yalnız sağ kolum sakatkalmıştır.1Şubat1964günühastanedentaburcuolduğumdaKızılaybana150liraharçlıkvermişti.FakatKıbrısyaşayışşartlarınauymayanAnkarahavasınınsoğukhavasınatahammüledemediğimdenMersin’egönderilmekliğimiistedimveKızılaybana150 liradahavererekbirhafta evvelMersin’e sevkedildim.Şuhalegöre1Şubat1964günündenberiburada21gündürmezkûr250lirailegeçindim.ŞimdiMersin’deGünaydınOtel’inde350kuruşgecedeyatakücretivermekteyim.Parambitti. Kızılay’a ve alakadar makamlara müracaat ettim, bir netice alamadım. Bumağduriyetimiefkârıumumiyeyeneşredilmesindüşüncesiyleyüksekmakamınızaarzetmeyidüşündüm.Küçükbir teşebbüsünüzmağduriyetimenihayetverebilir.Buhusustakilütfunuzuyüksekdüşüncelerinizdensaygılarımlailetirim”.

KumsalFaciası’nıyaşayanlardanAyşeHalil İbrahim iseKızılay’akızınınaldığıyaraylailgiliolarakbirmüracaattadahabulunur62;

“Kıbrıs’taki olaylar sırasında Doktor Nihat İlhan’ın evinde yaralanaraktedavi edilmek üzere Ankara’ya geldik. Ankara Hastanesi’nde 47 gün tedavigördükve taburcuolduk.KüçükIşın’ınayağı iyiolmadı.Ayrıcabirçekilmevar.TıpFakültesiOrtopediKliniği’ndeyenidentedaviedileceğitarafımızabildirildi.TıpFakültesi’ndeyatmasıhususundayardımvealakalarınızıricaederim”.

Bumüracaatın ve yardım isteğinin alınmasının hemen ardındanTürkiyeKızılayDerneğiGenelMüdürlüğü adınaM.AkınveDr.R.Turan imzasıylaTıpFakültesiDekanlığıileirtibatageçilirve“…Kıbrıs’tangelenyaralıırkdaşlarımızdanAyşeHalil İbrahim’denalınan9Mart1964tarihlidilekçedeayağındanyaralanankızı Işın’ın Ankara Hastanesi’nde yapılan ilkmüdahalede ayağının iyi olmadığıbildirilmektevefakültenizeşifahenmüracaatettiklerindefakültenizdetedavisininyapılacağıkanısındaolduğunuzdanbahsedilerekderneğimizinyardımvealakalarınırica etmektedirler. Gerekli muayenenin yapılarak tedavisinin fakültenizdeyapılacağına dair bir belgenin gönderilmesini rica ederiz.”63 denilir. Öte yandanNövberAliCafer,AyşeHalil İbrahimvekızı Işıladına imzalanan27Mayıs1964tarihli yazı da aynı evde Rum saldırısına uğrayan bu insanların duygularını vedurumlarınıyansıtır64;

61 AynımüracaatınaltınadüşülenveKızılayDerneğiGenelBaşkanlığınadagönderilennottaise”Yapılan yardımları inkâr ettiği vesaikle kendisine ispat edildi. Kendisi GenelMerkez’e geldi,görüşüldü, özür diledi.” yazmaktadır. Hasan Yusuf Gudum tarafından Başbakanlık YüksekKatınayazılan21Şubat1964tarihliyazı.KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4KanlıNoelDosyası.

62 AyşeHalilİbrahimtarafındanKızılayDerneğiGenelBaşkanlığınagönderilen9Mart1964tarihve10.001sayılıyazı.KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4KanlıNoelDosyası.

63 Türkiye Kızılay Derneği GenelMüdürlüğü adınaM. Akın ve Dr. R. Turan imzasıyla Tıp FakültesiDekanlığınagönderilen9Mart1964tarihliresmiyazı.KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4KanlıNoelDosyası.

64 KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4KanlıNoelDosyası.

Ulvi KESER

116


“Kıbrıs’ta kanlı olayların başladığı ilk günlerde ağır şekilde yaralanmışolduğumuzdananavatanınbizlerekarşıduyduğuilgisayesindeKızılaytarafındananavatanagetirildik.Buradagördüğümüztedavivehürmetlersayesindeyenidenhayatımızıkazandık.Tedavimizsırasındadevletbüyüklerinden,bizitedaviettirenKızılay’dan, Ankara Hastanesi personelinden ve ırkdaşlarımızdan maddi vemaneviyardımlarlaçoksıcakalakagördük.Bunlarıhayatımızboyuncaenkıymetlibirerhatıraolarakdaimamuhafazaedeceğiz.Buradanayrılırkenanavatana,onunkıymetli,müessesesiKızılay’aveher türlüderdimizleyakından ilgilenenHediyeHanım’aenkalbiteşekkürlerimiziarzederiz”.

Kanlı Noel saldırılarında ağır yaralanarak hayatta kalmayı başaran buinsanlarlailgiliolarakbaştaKızılayolmaküzeredevletinyetkilibütünkurumlarıtarafındanhertürlüyardımvedesteksağlanmayaçalışılır.Ankara’dabufaaliyetlerolurkenNövberAli’ninLondra’dayaşamaktaolankardeşitarafındangiyecekeşyasıgönderilir65;

“Kıbrıs’tan yaralı olarak gelen veAnkaraHastanesiHariciye Servisi’ndeeli kesilmek suretiyle ameliyat geçiren bir hanımhasta için İngiltere’den kardeşitarafından gönderilen ve Ankara Posta Gümrük Başmemurluğuna gelmişbulunankadıngiyim eşyası için 204.43 lira vergi ve resim tahakkuk ettirilmiştir.Gümrükmevzuatındabukabileşyalarınmuafolarakverileceğinedairbirhükümbulunmamakla beraber durumBakanlığımıza sorulmuş, herhangi birmuafiyetinuygulanmasınınimkândâhilindeolmadığıbildirilmiştir.Yaralıvehastabirvatandaşiçin gönderilmiş olan bu eşyalara ait vergilerin yardım için toplanan paralardanödenmesininmümkünolupolmadığının,mümkünolduğutakdirde204.43liranınPosta Gümrük Başmemurluğuna yatırılmasına, gümrük makbuzunun takdimedileceğinemüsaadeleriniziarzederim”.

Gümrüğegelensözkonusuyardımeşyalarınauygulanan204.43liravergininödenmesiiçinKızılay’ayapılanmüracaatdamaalesefkabuledilmeyecektir66;

“Kıbrıs’taki elim tecavüzler sırasında bütün aile efradı öldürülen Dr.Binbaşı Nihat İlhan’ın evinde kurşunla yaralanan Növber Ali’ye derneğimizceimkânlarımız nispetinde giyim eşyası verilmiştir. Kıbrıs’tan üzerindeki entari ilegelenmezkûrhastayaİngiltere’denyardımolarakgönderilenelbiseiçinidarenizcetahakkukettirildiğibildirilen204.43liragümrükresmininidaremizceödenmesineimkânbulunamamaktanüzüntüduymaktayız.Ancakderneğimizmezkûrmuhtacabirecnebimemlekettenyardımolarakgönderilengiyimeşyasınıgümrükresmindenmuaf olarak çıkarmaya tavassutu arzulamaktayız. Yerinde olacağını takdiredeceğinizden emin olduğumuz bu yardım isteğimiz hakkındaki mütalaalarınınbildirilmesinemüsaadelerinizidilerim”.

Öteyandan21Aralık1963sonrasıilkyaralıkafilesiylegelenKıbrısTürklerikonusundaDışişleriBakanlığıveKızılayarasındadabazıyazışmalarsözkonusudur

65 Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Ankara Gümrük Müdürlüğü tarafından Kızılay GenelMüdürlüğünegönderilen2Mart1964tarihve77.561sayılıyazı.KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4KanlıNoelDosyası.

66 Türkiye Kızılay Derneği Genel Müdürlüğü adına K. Akadur ve M. Akın imzasıyla Kıbrıs’aYardımKomitesi’negönderilen5Mart1964tarihve7.522sayılıyazı.KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4KanlıNoelDosyası.


117


vebazıKıbrısTürklerininRumlartarafındanasiilanedilipedilmediğikonusundabilgialınmayaçalışılmaktadır67;

“1-Kıbrıs’tanyaralıolarakyurdagetirilerektedavileriyapılanvetaburcuedilerek Kıbrıs’a dönmek arzusunu izhar eden ırkdaşlarımızın durumu vebunlardan Vural Cevdet, Kemal Hıfzı ve Yılmaz Mehmet’in söylendiği üzereKıbrıs Rum Radyosu tarafından filhakika asi ilan edilip edilmedikleri LefkoşaBüyükelçiliğimizdensorulmuştur.

2- Alınan cevapta gerek Rum Radyosu’nu daimi olarak dinleyen BasınMüşavirliğimizden,gerekDr.Küçük’ündairesindenalınanmalumatagöreherhangibirTürk’ünismenasiilanedildiğinedairbirhaberinneşredilmediğianlaşılmıştır.

3-BununlaberaberyaralılarTürkiye’yegiderkenuçağabinmedenresimleriçekilmişveTürkiye’debasınveradyovasıtasıylaisimleriaçıklanmışolduğundanbunlar Rumlar tarafından tespit edilmişlerdir. Bu bakımdan şu sırada Kıbrıs’agitmelerininkendileriiçinmuhtemelenbirtakımzorluklarasebebiyetverebileceğicihetlebirmüddetdahabeklemelerininuygunolacağıLefkoşaBüyükelçiliğimizcetelkinolunmaktadır”.

Rumların ada sathında bulunan Türk yerleşim merkezlerine ve Türkköylerinesaldırılarıkorkusalmaamacını çoktangeridebırakıpvahşiyanebirhâlalır. Bu saldırıların en tipik örneği hastanedeki Türk hastaların katledilmesidir68. LefkoşaDevletHastanesi’nde hastabakıcılık yapanVeliMehmet, aynı hastanedehastaolarakyatanMenteşZorbaisimligençbirokulmüdürü,ŞefikaHasan,ayrıcahastahanedekioğlunakanvermeküzeregelenTremeşe/ErdemliköyündenYusufPekrivebabasınınkanıylaiyileşmeyibeklerkenbabasıylaaynıkaderipaylaşanveRumlarınvücudundakibütünkanıçektiktensonraölümeterkettiklerioğulAhmetYusuf Pekri de69 Rumvahşetinden kaçamayanTürkler arasındadırlar ve hastanebaşhemşiresiTürkanAziz’inodasındakatledilmişlerdir70;

“Birgörgütanığı-Kıbrıslıolmayanbirhemşire-dahasonrasilahlıYunanlarınTürkhastalarısorarakkoğuşlaradaldıklarınısöyledi.Çoğununcerrahirahatsızlıklarıvardı.Silahlıadamlarbattaniyeleriveçarşaflarıçekipsargılarınısöktüler.HastalarbağırıpbayılırkeniçerigirensilahlıadamlardonukbirifadeyleTürkhastalarınsargıbezleri arasında silah sakladıkları ihbarını aldıklarını söylediler.Bu21kişiyi alıpgötürdülervebirdahaonlarıgörenolmadı”.

Ayrıca İngiltere’deTheGuardian gazetesinde yayımlananvedaha sonradaKıbrısRumKesimi’ndehaftalıkTheCyprusWeeklydergisinin8-14Nisan1988sayısındagün ışığınaçıkanİngilterehükümetininbir raporunagörede23Aralık1963günüLefkoşaDevletHastanesi’ndeki25Türkhastabirdenbireyataklarından

67 DışişleriBakanlığıtarafındanGenelSekreterYardımcısıNecdetKentimzasıylaKızılayDerneğiGenelMüdürlüğünegönderilen20Ocak1964tarihve740.119/240(3.131)sayılıyazı.KGMA.K.4634,D.1964–65,9/4KanlıNoelDosyası

68 PierreOberling,Kıbrıs Faciası,TürkTarihKurumuYay.,Ankara,1990,s.769 MehmetS.Emircan,Ulusal Varoluş Mücadelemiz Şiirler II,Lefkoşa,1997,s.22-2470 H.ScottGibbons,A.g.e.,AdaYay.,Ankara,1969,s.65.AyrıcaBkz.RaufR.Denktaş,Rauf Denktaş’ın

Anıları,CiltI,BoğaziçiYay.,İstanbul,1996,s.18-19

Ulvi KESER

118


kaybolmuşlardır71.İngilizistihbaratsubayıTeğmenMartinPackard’ın72dahasonrayaptığıaraştırmaneticesindekiaçıklamasışöyledir73;

“İlk görevlerimden biri hastanede kaybolan Kıbrıslı Türk hastalara neolduğunuaçıklığakavuşturmaktı.ÇökmüşhükümettenbirKıbrıslıRumBakanlagizligörüşmeleryeralmıştı.Kısabiraraştırmadansonrayerelşayialarıteyitetmeimkânıolmuştur.RumsağlıkpersonelininyataktayatmaktaolanTürkhastalarınboğazlarınıkestikleriaşikarolmuştu.Cesetlerdahasonrabirkamyonayüklenerekşehrin kuzeyindeki bir çiftliğe götürülüp orada doğrama makinelerindengeçirildiktensonratoprağaserpiştirilmişti”.

12 Ocak 1964 tarihinden itibaren St. John’s Ambulance Corps’a bağlıolarakİreneCheckleyveKızılhaçyetkililerininbütünadadayapmayabaşladıklarıkayıplarınbulunmasıfaaliyetlerindehastanedetedaviedilmeyibeklerkenRumlarcakaçırılan ve kendilerinden bir daha haber alınamayan kayıp 21 Türk de vardır.Sonundabu21TürkhastanınöldürüldükleriveAyiosVasilios/Ayvasıl’dabirküçükmezarlığagömüldükleriortayaçıkar.KazılanbölgedenmasumTürklerincesetleriçıkartılırancakkimliklerivehangibölgedenburayagetirilereköldürüldükleritespitedilemez74vebuinsanlarınkimlikleribelirsizliklerinikorur75;

“...Yunanmilli politikasının hala aynı zehirle beslenmekte olduğunu sonKıbrıs olayları da açıkça göstermiştir. Politik maksatlarla yıldırmak için de olsabir kütle halinde imhaya kalkışabilmek, kadınları, ihtiyarları, hastaları, yaşınıdoldurmamış bebeklere varıncaya kadar çocukları soğukkanlılıkla öldürebilmekcanavar ruhlubile olsalar adi katillerin eseri olamaz.Bu soğukkanlı katiller isterüniformalıKıbrıslıYunanpolisi, isterYunanbirliğininsubayıveyaaskeri, isterseüniformasızpolisyardımcısıolsunlarçocukluktanitibarenbumaksatlayetiştirilmişolmasalaroinsanıdondurancinayetleriişleyemezlerdi.BuYunangüvenlikkuvvetimensuplarının ruhları (ailesi, okulu, kilisesi el ele çalışmak suretiyle) dikkatlezehirlenmiş olmasa bu başarıya erişilemezdi. İşte bu şuursuzca saldırgan YunanpolitikasınınkurnazcaveısrarlatatbikisayesindeKıbrıs’ta19.yüzyılınortasındaki40.000kişilikYunancakonuşanazınlıkYunangöçleriyleyüzyıl içindeonkatınaçıkıvermişti. Yunanistan’ın kendi nüfus artış temposu 10 yılda %10’dur. 1951sayımısonucu7.632.801,1961sayımısonucu8.357.526.DemekkiYunanlarKıbrıs’taanavatanlarındanolduğundan4katdahahızlıçoğalmışlardır.TabiiYunanplanınınbu çoğunlukelde etmek safhasında İngiliz sömürge idaresininmaddivemanevidesteğibüyükolmuştur.YunanlılarıngönlünükazanmakiçinRuslarlayapageldiğiyarışmanınşaşkınlığıileböyleceKıbrıs’ıçılgınYunankalabalığınınavucunateslimeden İngilizler sonradan pişman oldular ama iş işten geçmişti artık. Yunanistan,RusveYunankuşatmasıaltındakiTürkiye’ninaçıkkalabilmişsondenizulaştırmayolunu kesen Kıbrıs adasına el koyma hakkını ilan etmişti bile. Yine Atina’dangönderilen gerillacı subayların idaresinde bir terör organizasyonu kurulur. İdareebedi düşman Türklerin elinde değildir. Aksine Ruslar kadar kuvvetli Yunandostu İngilizlerin elindedir. Fakat planı baştan beri desteklediği haldemademki71 PierreOberling,a.g.e.,s.s.7-8.72 Sabahattinİsmail,”Kıbrıs”,Kıbrıs Mektubu Dergisi,C.II,No.I,Ankara,Ocak1989,s.s.83-86.73 RaufR.Denktaş,Rauf Denktaş’ın Anıları,CiltI,BoğaziçiYay.,İstanbul,1996,s.1974 H.ScottGibbons,A.g.e.,AdaYay.,Ankara,1969,s.s.137-13875 BCA.030.01.64.394.29.


119


dönekİngiliztammeyvealınacağısıradabumızıkçılığıyapmıştır,onlardadersinialmalıdır. Onlar da Ortodoks Yunan kilisesinin ve Avrupa büyük devletlerininortakeseriolanmodernYunanmilliyetçiliğininölçütanımazmeziyetlerinibizzattatmalıdır.Açıkçailanolunarakİngilizaskeri,sivilikahramanYunanlartarafındanarkadan vurularak yok edilir. Hükümet tesisleri, binaları bombalanır. Hükümetgörevlisi Kıbrıslılar, Türk veya Yunan olsun haindirler. Terör yaratmak içininsafsıcayokedilirler.YunanveRusgenelkurmaylarıgayetiyibilirlerkiKıbrısileTürkiye’ninkuşatılmasıtamamlandıktansonrabirkomünistatağınakarşıTürkiyeüzerinde başarılı bir savunma savaşı verebilmek Batı dünyası için çok güçtür.Amerika’nın Türkiye uğruna nükleer bir savaşı göze alabilecek kadar fedakârolacağınıdüşünmek iseabestir. İşteozaman1948’deUSAGenelkurmayBaşkanıOmarNçBradley’in ‘Türkiye,Batıdünyası savunmahattınındışındadır.’Beyanıgerçekanlamınıkazanacaktır.TürkordusunundaAvrupaTürkiye’siniveülkeninkalbivegözbebeğiİstanbul’usavunabilmesihemenhemenimkânsızdır.Ozaman30milyonTürkdostunuyanlışseçmeninveyaerkekçedostlukgöstermişolmanıncezasını çekecektir. Ya da Türkiye bu kâbusu görmeden dalmış olduğu dostlukuykusundanuyanıverecektir”…

Sonuç

Kıbrısadasınıyıllarboyuncakangölüneçeviren,önceYunanistandestekliolarakkurulanEOKAtedhişörgütüyleadayıyaşanmazhalegetiren,ardından21Aralık 1963 tarihinde adada yaşayan bütün Kıbrıs Türklerini topyekûn ortadankaldırarakKıbrıs’ıbirYunanadasıhalinegetirmek içinhareketegeçenRumlarınplanları21Aralık1963günübaşlayanveKıbrısyakın tarihineKanlıNoelolarakgeçen süreçte bütün çıplaklığıyla ortaya çıkar. 1960 yılında kurulan KıbrısCumhuriyeti’nindefiilenortadankalktığıbutarihtensonraadadaartıkhiçbirşeyeskisiolmazveistikrarvegüvenortamındanyoksunadaRumsaldırılarısonrasındahiçhuzurbulamaz.15Temmuz1974günüadayıYunanadasıhalinegetirmekiçinhareketegeçenveMakarios’udevireneskiEOKAmensubuNikosSampson’unbuoldubittigirişimisonrasındaTürkiye’ningarantörlükhaklarınıkullanarakadayamüdahaleetmesiiseönceKıbrısTürkFedereDevleti’nin,ardındandaKuzeyKıbrısTürkCumhuriyeti’nintesisedilmesineveadayahuzurvebarışortamınıngelmesinenedenolur.

Ulvi KESER

120


KAYNAKÇAI. Arşiv Kaynakları

BaşbakanlıkCumhuriyetArşivi(BCA)

İngilizForeignOffice/DışişleriArşivi(FO)

KızılayGenelMüdürlüğüArşivi(KGMA)

KıbrısTürkMilliArşivi(KTMA)

II. Basılı Kaynaklar

AKKURT, Aydın, Bir İhanetin Belgeseli (Dr. İhsan Ali), Akdeniz Haber AjansıYay.,1996,Lefkoşa.

AKKURT,Aydın,YakınMücadeleTarihimizinBilinmeyenYönleriveYorgacis’inCasusları,AkdenizHaberAjansıYay.,İstanbul,Ekim1998.

DENKTAŞ,RaufR.,RaufDenktaş’ınHatıraları,CiltV,BoğaziçiYay.,Temmuz1997,İstanbul.

DENKTAŞ,RaufR.,RaufDenktaş’ınAnıları,CiltI,BoğaziçiYay.,İstanbul,1996.

DODD,Clement,StormCloudsOverCyprus,TheEothenPressYay.,Cambridgeshire,2002.

EMİRCAN,MehmetS.,UlusalVaroluşMücadelemizŞiirlerII,Lefkoşa,1997.

GAZİOĞLU,Ahmet,KıbrısTarihiİngilizDönemi(1878-1960),CyrepYay.,Lefkoşa,Eylül1997.

GİBBONS,H.Scott,PeaceWithoutHonour,AdaYay.,Ankara,1969.

GÜREL,ŞükrüS.,KıbrısTarihi1878-1960,İstanbul,1984

HERACLİDES,Alexis,Yunanistanve“Doğu’danGelenTehlike”Türkiye,İletişimYay.,İstanbul,2003.

NECATİGİL,ZaimM.,TheCyprusConflict,KemalLimitedYay.,Lefkoşa,1982.

OBERLING,Pierre,KıbrısFaciası,TürkTarihKurumuYay.,Ankara,1990.

III. Makaleler

DOĞRUSÖZ,Hamide,“21Aralık”,GüvenlikKuvvetleriDergisi,Mart1990,Sayı10,Lefkoşa,s.33.

GÖKDEL,MehmetAli, ”MücadeleTarihindenBirYaprak”,GüvenlikKuvvetleriDergisi,Lefkoşa,Kasım1987,s.26.


121


İSMAİL,Sabahattin,”Kıbrıs”,KıbrısMektubuDergisi,CiltII,No.I,Ankara,Ocak1989.

TERZİOĞLU,M.SaidArif,”KıbrısTürkleriveTürkiyeKızılayDerneği”,GüvenlikKuvvetleriDergisi,Lefkoşa,Kasım1988,Sayı6,s.20.

IV. Süreli Yayınlar

Dünya

Halkın Sesi

Daily Mail

Daily Telegraph

Kıbrıs

V. Sözlü Tarih Çalışması

TMT‘ninLimasolkadrosundanmerhumMacitAydınova ile13Temmuz2003’deGirne’deyapılangörüşme.

İkinciDünyasavaşıdönemindeİngilizordusunda“Katırcı”olarakgörevyapanAliTilkiile10Temmuz2003tarihindeLefkoşa’dayapılangörüşme.

TMTLefkoşaSancağıKovanbeyimerhumNevzatUzunoğluileGirne’de13Temmuz2003tarihindeyapılangörüşme.

TMTMağusaSancağımensubuMertkodisimliNecmiGençayile27Temmuz2005tarihindeGaziMağusa’dayapılangörüşme.

EmekliTuğgeneralNihatİlhanile25Haziran2007günüAnkara’dayapılangörüşme.

KKTCKurucuCumhurbaşkanıRaufR.Denktaşile8Temmuz2003’deLefkoşa’dayapılangörüşme.

TMTLimasolSancağındanmerhumMehmetY.Manavoğluile25Ağustos2004’deGirne’deyapılangörüşme.

TMTDerneğiBaşkanıYılmazBoraile13Temmuz2003tarihindeGirne’deyapılangörüşme.

21 aralik 1963 kanli noel, kumsal facİasi ve bugÜne

Documents