ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١

هاي رزمیفیزیولوژي ورزشی پایه و مبانی علم و تمرین و کاربرد آنها در ورزش

علی اصغر فالحی: گردآوري و ترجمه

دانشجوي دکتري فیزیولوژي ورزشی دانشگاه تهران

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢

)بیوانرژي(فیزیولوژي ورزشی پایه : بخش اول

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣

مقدمه

و .پروتئینها چربیها ،(با سوختن مواد اصلی سه گانهنوسازي انرژي . نرژي نیاز داردبدن انسان هنگام فعالیت هاي بدنی به نوسازي امی فرایند انرژي زایی زیستی نامیده تولید انرژي از منابع انرژي زا . در چرخه هاي مختلف انرژي انجام می شود) کربوهیدراتها

اینکه فعالیت بدنی و انقباض عضالت به انرژي نیاز دارند منابع انرژي زا به طور پیوسته باید به انرژي تبدیل شده با توجه به . شودو از ،اصوال خستگی چیزي نیست جز عدم دسترسی صحیح و کافی به منابع انرژي.و پاسخگوي نیازهاي فزاینده فعالیت باشند

. زشی اختالل در مسیرهاي تولید اترژي و عدم تولید میزان کافی انرژیاستدالیل اصلی بروز خستگی هنگام فعالیت هاي وربه طور اختصاصی سیستم هاي انرژي ... فعالیت ورزشی گوناگون با توجه به ماهیت فیزیولوژیکی، مدت زمان، شدت، تواتر و ژي غالب در آن فعالیت ورزشی و میزان ویژه اي را به کار می گیرند از این رو اصوال ماهیت فعالیت هاي ورزشی به سیستم انر

کلید موفقیت در کند و تندتقویت مسیرهاي انرژي زا و ذخیره بهتر و بیشتر منابع انرژي . استفاده از مسیرهاي انرژي وابسته استعالیت بیوانرژي ف(امروزه طراحی تمرینات با توجه به سیستم انرژي غالب ،از این رو.ون فعالیت ورزشی استانواع گوناگ

ی، و درصد استفاده از سیستم هاي انرژي و ماهیت فیزیولوژیکی فعالیت ورزشی انجام می شود و بیوانرژي علم و تمرین)ورزشی.ویژه فعالیت هاي ورزشی گوناگون وجود دارد

انواع مختلف دراین دو فصلعلم و تمرینیو کاربرد کاربردي فصل بیوانرژي در فعالیت هاي ورزشی، اصول 3شامل این بخشبه بررسی سیستم هاي انرژي گوناگون و چگونگی استفاده از آنها هنگام فعالیت در فصل اول. ورزش هاي رزمی می باشد

ز اصول علم و تمرینی کاربردي را در فصل دوم خالصه اي ا. ورزشی و اصول و اصطالحات کاربردي در این زمینه می پردازیمو علم و تمرین گفته شده در دو فصل ) بیوانرژي(م اصول استفاده از مبانی فیزیولوژي کاربردي وضیح خواهیم داد و در فصل سوت

.، کارته ، تکواندو، جودو، کیک بوکسینگ ارائه می دهیمورزش هاي رزمیاول و دوم را با توجه به انواع مختلف

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤

تبدیل انرژي زیستی

سلولها باید ازیک ساختارسازمان یافته کامل . میشود گفتهبه جریان انرژي در سیستمهاي موجود زنده ، انرژي زایی زیستی. اعمال پیچیده حیاتی ر ابه خوبی انجام دهند ،برخوردار باشند تا بتوانند با جذب انرژي از محیط

واکنشهاي شیمیایی سلولی

پیوندهاي . ي حبس شده در پیوند هاي شیمیایی انواع مولکولها صورت می گیرد انتقال انرژي دربدن ازطریق آزاد شدن انرژانتقال این نوع انرژي در . شیمیایی که داري مقدار نسبتا زیادي انرژي پتانسیل هستند اغلب پیوندهاي پر انرژي نامیده میشوند

به افزودن ،قبل از اینکه انجام بگیرنددها،ن فراینبسیاري از ای. رشته از فرایند هاي شیمیایی درون سلولی استسلول نتیجه یک ، به دلیل افزایش انرژي به فرایند شیمیایی محصول نهایی داراي انرژي آزاد بیشتري نسبت به مواد بنابراین. نیاز دارند انرژي

. ه میشوند ، واکنشهاي همراه با دفع انرژي نامیدواکنشهایی که انرژي از دست می دهند. واکنش زاي اولیه است

کربوهیدرات ها به صورت گلوکز، : منابع انرژي زاي سه گانه بدن که در فرایندهاي شیمیایی درون سلولی شرکت دارند عبارتندازدر این بخش به طور خالصه این . چربی ها به صورت اسیدهاي چرب آزاد و به میزان کمتر پروتئینها به صورت اسیدهاي آمینه

. می کنیممنابع انرژي را مرور

کربوهیدراتها

کیلوکالري انرژي در بدن 4یبا از هر گرم کربوهیدرات تقر. و اکسیژن تشکیل شده اند ، هیدروژن ،کربوهیدراتها از اتمهاي کربنتوسنتز کربوهیدرات تولیدب در حضور انرژي خورشیدي طی فرایندي به نام فآّربنیک و د کهان از ترکیب انیدریگیا. د میشود زاآ

گلوکز و فروکتوز از نوع تک . دو قندیها و چند قندیها -2تک قند ها - 1اصوال به سه شکل وجود دارند ،کربوهیدراتها. می کننداین ماده در غذاها و در دستگاه گوارش در اثر تجزیه چند قندیها . نام قند معروف است ه گلوکز اغلب ب. قندیهاي ساده هستند

دو قندیها از ترکیب دو . و شیرین ترین کربوهیدراتهاي ساده است می شودمیوه جات و عسل یافت فروکتوز در. می شوددیده مالتوز نیز . براي مثال قند معمولی یا شکر از دو تک قندي یعنی گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است . تک قندي به وجود می آیند

چند . چند قندیها از سه تک قندي یا بیشتر تشکیل شده اند .آیدماده دو قندي است که از ترکیب دو مولکول گلوکز بوجود میقندیها ممکن است بسیار ریز و فقط از ترکیب سه تک قندي ویا بسیار درشت و از ترکیب صدها مولکول تک قندي تشکیل شده

. لترین نوع چند قندي نباتی هستندوسلولز و نشاسته از متدا. می شوندچند قندیها معموال به دو گروه نباتی و حیوانی تقسیم . باشد رژیم غذایی و در نتیجه سلولز به صورت فیبر درمی شودآنزیمی که سلولز را تجزیه می کنند در دستگاه گوارش بدن انسان یافت ن

و می شودنشاسته پس از ورود به داخل دستگاه گوارش خیلی سریع تجزیه . می شودن اینکه مصرف شود از طریق مدفوع دفع بدو

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥

واژه اي است گلیکوژن.می شوده عنوان یک منبع انرژي فوري مورد استفاده سلولها قرار می گیرد ویا به صورتهاي مختلف ذخیره بگلیکوژن از طریق پیوستن مولکولهاي گلوکز به یکدیگر در داخل. نی به کار می رودا ذخیره در بافتهاي حیواهکه براي چند قندي

براي مثال سلولهاي عضالنی به هنگام فعالیتهاي بدنی و ورزش گلیکوژن را به مولکولهاي گلوکز تجزیه . به وجود می آیدسلولو انرژي آن براي انقباض عضالنی مورد استفاده قرار ) می شوداین فرایند تجزیه گلیکوژن یا گلیکوژنولیز نامیده . ( می کنند

و پس از آزاد شدن در خون مورد استفاده می شودوقع الزم به گلوکز تجزیه ، گلیکوژن ذخیره شده درکبد در معالوه بر این. گیردمی. می شودمجموع گلیکوژن ذخیره دربدن زیاد نیست و پس ازانجام چند ساعت ورزش پیوسته مصرف .بافتهاي فعال قرار می گیرد

م کربوهیدرات روند ذخیره گلیکوژن رژیمهاي غذایی ک. سوخت وساز گلیکوژن درسلول یک فرایند دائمی و پویا است،بنابراین. بدن را تضعیف می کند، در حالی که رژیمهاي غذایی پر کربو هیدرات آن را تقویت می کند

حفظ ذخایر قندي خون، کبد و عضالت براي انجام فعالیت ورزشی و به تاخیر انداختن خستگی از اهمیت زیادي برخوردار جمله مباحثی است که مورد توجه فیزیولوژیست هاي ورزشی و مربیان تیم هاي ورزشی است از این رو افزایش این ذخایر از

استفاده از رژیم هاي غذایی با ترکیبات مختلفی از کربوهیدرات به همراه نوشابه هاي ورزشی قبل از فعالیت، در هنگام . می باشددر ورزش . ، شدت و مدت فعالیت بسیار مهم می باشدبا توجه به ماهیت) دوره بازیافت(فعالیت و بعد از فعالیت هاي ورزشی

با توجه به ماهیت سرعتی و مدت زمان کوتاه فعالیت و هر راند استفاده از منابع کربوهیدراتی حین فعالیت مقدور هاي رزمی وز مسابقات متعددي نبوده و اهمیت زیادي ندارد ولی با توجه به اینکه این مسابقات ممکن است چند راند ادامه یابند در یکر

برگزار شود استفاده از منابع کربوهیدراتی بین راندها و مسابقات می تواند از تحلیل بیشتر منابع گلیکوژنی و توان ورزشکار .جلوگیري کند

چربیها

نسبت انیدرید ، امامی شونداگر چه عناصري که چربیها را تشکیل می دهند مشابه همان عناصري هستند که در کربوهیدراتها یافت ، زیرا بدن منبع انرژي بسیار خوبی استچربی ذخیره شده در. ز کربوهیدراتها است اکربنیک به اکسیژن در چربیها به مراتب بیشترکیلو کالري انرژي آزاد می کند که نزدیک به دو برابر انرژي 9هر گرم چربی تقریبا . هر واحد وزن آن کالري زیادي آزاد می کند

به . می شودودر گیاهان و بافتهاي حیوانی یافت می شودچربی درآب حل ن.می شودز کربو هیدراتها و پروتئینها آزاد است که ا.مرکب تقسیم می شوندوسادهچربی هاي دسته دوبه طور کلی چربیها

تري گلیسریدها از سه مولکول اسید چرب آزاد و یک . شوندچربیهاي ساده یا خنثی دربدن معموال شامل تري گلیسریدها میبعد از تجزیه، بخش . مولکول گلیسرول تشکیل شده اند تري گلیسریدها بیشترین مقدار چربی ذخیره دربدن را تشکیل میدهند

اي ورزشی طوالنی اسید چرب تري گلیسیرید ها می تواند در مسیرهاي تولید انرژي هوازي انرژي تولید کند و در هنگام فعالیت ه.مدت و باشدت کم تا متوسط مورد استفاده قرار گیرند

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٦

ها لیپوپروتئین، فسفولیپیدهاو شامل چربیهاي مرکب از چربیهاي خنثی همراه با سایر مولکولهاي غیرچربی تشکیل شده اند اسکلتی به هنگام ورزش مورد استفاده چربیهاي مرکب به عنوان یک ماده انرژي زا توسط عضالت. می شوندمشتقهایچربیو

کیل فسفولیپیدها از ترکیب لیپیدها با اسید فسفریک تش. روه از چربیهاي مرکب زیستی هستندفسفولیپیدها یک گ. قرار نمی گیرند ف سلولی و غالءنقش زیستی فسفولیپیدها متنوع است و در ساختار غشا. می شوندو اصوال در سلولهاي بدن ساخته دانشده

اصوال لیپو پروتئین،. لیپوپروتئین یکی دیگر از چربیهاي مرکب است . اي عصبی را می پوشاند وجود دارندعایقی که اطراف تاره. شود و حامل چربیها در خون استدر کبد ساخته می

اده رزش مورد استفاین چربیها هم به عنوان یک ماده انرژي زا به هنگام و. آخرین گروه چربیهاي مرکب هستندمشتقهاییچربمولکولهاي این چربیها مشتق شده ازسایر چربیهاي مرکب هستند و یا از ترکیب چربیهاي ساده .عضالت اسکلتی قرار نمی گیرند

کلسترول یکی از اجزا معمولی غشاء .کلسترول متداولترین نوع چربیهاي مشتق شده است . یا جربیهاي مرکب به وجود می آیند عالوه بر نقش کلسترول ساخت . می شودصرف غذایی نیز موند و همراه با موادتمام سلولها است وبه وسیله سلولها ساخته میش

اگر چه کلسترول نقشهاي . ن نیز مورد استفاده قرار می گیردسلولی در تشکیل هورمونهاي جنسی مانند استروژن و تستوستروءغشا. دارد اما افزایش سطح کلسترول در خون یا بروز و پیشرفت بیماري عروق قلبی ارتباطزیستی بسیاري دارد ،

پروتئینها

پروتئینها آنزیمها،،نوع اسید آمینه مختلف براي ساخت انواع بافتها20داقل ح. پروتئینها از ترکیب اسیدهاي آمینه به وجود می آیند ذایی ي آمینه ضروري همراه با مواد غشوند وباید به عنوان اسیدهاساخته نمیبدناسید آمینه در داخل9. ي خون و غیره الزم است

به "باندهاي پپتیدي "مصرف شوند پروتئینها از به هم پیوستن اسید هاي آمینه به یکدیگر به وسیله پیوندهاي شیمیایی به نام اصوال پروتئین ها در فرایندهاي .زاد می کندکالري انرژي زیستی آد پروتئینی تقریبا چهار کیلوهر گرم ازموا. وجود می آیند

ابتدا الزم ،انرژي مورد استفاده قرار بگیرندبراي اینکه پروتئینها به عنوان یک منبع.شوند مگر در شرایط خاصانرژي زا وارد نمی زمان هاي پروتئین ممکن است به عنوان یک ماده انرژي زا در . هاي آمینه تجزیه شوندري یعنی اسیداست به واحد هاي ساختا

کبد به گلیکوژن اول آْالنین که یکی از اسیدهاي آمینه است در. شوند به دوصورت مصرف هاي طوالنی مدت ورزشپایانی ي هستند وبه طورمستقیم ممکن است در ل تبدیل به مواد واسطه سوخت وسازبسیاري از اسیدهاي آمینه که قاب،دوم. تبدیل شود

می این ترکیبات واسطه اي در عضالت اسکلتی به عنوان یک منبع انرژي استفاده . فرایندهاي انرژي زایی زیستی شرکت کنند . شوند

فسفاتهاي پرانرژي

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٧

مهمترین فسفات پرانرژي )ATP(دنوزین تري فسفاتآ.راي انقباض عضالنی استترکیبات فسفات پر انرژي منبع فوري انرژي باکثر سلولها بدون ذخیره ولی با توجه به اهمیت باالي آنتنها مولکول حامل انرژي در سلول نیست ATPالبته . سلول هاست

هنگام انجام انواع مختلف فعالیت ها سلول ها محدود می باشدATPاز طرفی با توجه به اینکه ذخایر .فورا می میرنداز آنکافییک بخش آدنین -1: از سه بخش عمده تشکیل شده است ATPساختار هر مولکول.صورت مداوم باید دوباره سازي شوندبهدنوزین دي فسفات و فسفات غیر آلی به آاز ترکیب ATP. یک بخش از سه فسفات به هم پیوسته-3یک بخش ریبوز و-2

به همین دلیل . می شودذخیره Piو ADPمقداري از این انرژي در پیوند شیمیایی میان . به وجود آیدتاانرژي نسبتا زیاي نیاز داردو براي انجام می شوداین پیوند را میشکند این انرژي آزاد ATPaseهنگامی که آنزیم . می شوداین پیوند باند پر انرژي نامیده .کار مورد استفاده قرا ر می گیرد

دستگاه (کراتین فسفاتشکسته شدنازطریق- 1:مورد استفاده قرار می گیرند عبارتندازATPیمیایی که براي تولید ازفرایندهاي ش. )دستگاه هوازي(از روند اکسایشی-3و)دستگاه گلیکولیز(از روند گلیکولیز یا تجزیه شدن گلوکز و گلیکوژن-2)فسفاژنATPتشکیل . را بی هوازي می نامند هااین فراینداز این رو ضور اکسیژن نداردیا گلیکولیز نیازي به حCPازطریق ATPتشکیل

باید توجه داشت همانگونه که در ادامه خواهد آمد، . که آن را فرایند هوازي می نامندازطریق اکسایشی به حضور اکسیژن نیاز داردبا توجه به ماهیت و متغیرهاي فعالیت ورزشی وند ولی در همه انواع فعالیت هاي ورزشی هر سه دستگاه تولید انرژي فعال می ش

. معموال یک دستگاه غالب تر است که در دوران آماده سازي سهم بیشتري از تمرین را به خود اختصاص خواهد داد

از طریق روند بی هوازي ATPتولید

و تشکیلADPبه)CP(انتقال گروه فسفات و انرژي همراه با باند کراتین فسفاتATPساده ترین و سریعترین روش تولیدATPد شکسته شدنبه مجر. شودواکنش به وسیله کراتین کینازکاتالیز می. استATPو تشکیلADP+Pi شیورزدر آغاز فعالیت،ATP بسیار کمی، سلولهاي عضالنی مقدار با این وجود. می شودازطریق واکنش کراتین ساختهCP بنابراین مجموع . ذخیره دارندATP که از طریق واکنشCP مجموع . ناچیز استمی شودتولیدATPوCP دستگاهذخیرهATP-CP نامیده "سیستم فسفاژن "یا

نیاز دارد و ATPبه CPبازسازي . شدید استو قادربه تولید انرژي براي شروع فعالیت ورزشی یا ورزشهاي کوتاه مدت ومی شود.رگشت به حال اولیه انجام می گیرداین فرایند فقط در زمان ب

از اهمیت بسیار تگاه فسفاژن هنگام فعالیتبا توجه به اینکه ماهیت ورزش هاي رزمی کوتاه مدت، توانی و سریع می باشد سهم دس:نکتهبین راندها و بازیافت یک مسابقه تا مسابقه بعدي بسیار مهم می و همچنین بازیافت منابع فسفاژن در دوره بازیافتباالیی برخوردار است

. باشد

گلیکولیز .می شودتولید کند گلیکولیز نامیده ATPدومین فرایندي که قادر است بدون درگیري و حضور اکسیژن به سرعت به زبان ساده ، گلیکولیزیک .شوددیل میبتفرایندي است که در آن گلوکز یا گلیکوژن به دو مولکول اسید پیرویک یا اسید الکتیک

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٨

نوع آنزیم 9به کار می رود در این مسیر Piو ADPمسیر بی هوازي است که براي انتقال باند انرژي از گلوکز براي به هم پیوستن گلوکز از هر مولکولبه طور خالصه ،. درگیر میشود وتمامی واکنشها در محیط سارکوپالسم سلول عضالنی صورت می گیرد

. و دو مولکول اسید پیرویک یا اسید الکتیک به دست می آید ATPدرپایان فرایند گلیکولیز دو مولکول

کولیز با شکسته شدن گلیکوژن به یاگر فرایند گلداشت که ،توجه باید . افزودن گروههاي فسفات است ATPهدف از به کار بردنگلیکوژن نیاز ي به فسفردار شدن با اضافه کردن. ( اضافه شود ATPکه یک مولکولعنوان ماده اولیه شروع شود، تنها الزم است

ATPز دو مولکولیدرمراحل پایانی فرایند گلیکول)ندارد ، بلکه به وسیله فسفات غیر آلی فسفریله میشودATP در دو مرحله ازATPمور استفاده قرار گیرد دو مولکول لیز کوییند گله عنوان ماه اولیه در فرالوکز بگاگر ،می شودواکنشهاي شیمیایی ساخته

یونهاي هیدروژن از مواد غذایی در فرایند .استATPاگر گلیکوژن ماده اولیه باشد حاصل پایانی سه مولکولتولید می شود و )NAD(نیکوتین آدنین دي نوکلئوتید. منتقل میشوند"مولکولهاي حامل "وبه وسیله می شوندانرژي زایی زیستی پی در پی جدا

اتمهاي هیدروژن و انرژي همراه آنها بوسیله. دو مولکول حامل مهم بیولوژیکی هستند)FAD(و فالوین دنین دي نوکلئوتیدNAD,FAD تا از طریق فرایند هوازي انرژي آنها به صورتمی شوندبه داخل میتوکندري انتقال دادهATP و سپس مصرف ذخیره

به NADهر مولکول .می شودفسفات جدا - 3دو اتم هیدروژن از گلیسر آلدئید درطی واکنشهاي شیمیایی روند گلیکولیز ،. شود اگر الزم باشد که فرایند گلیکولیز ادامه یابد اتمهاي آزاد . در می آید NADHو به صورت می شودیک اتم هیدروژن احیا

در محیط وجود داشته باشد تا NADو این امر نیاز دارد که به قدر کافیمی شوندحمل NADولکلهاي هیدروژن باید به وسیله م. را دریافت کنند می شودفسفات جدا -3اتمهاي هیدروژن که از گلیسر آلدئید

، اتمهاي هیدروژن از مولکولها می توانند به ؟ اگر اکسیژن کافی وجود داشته باشد می شودبازسازي NADHاز NADچگونه به داخل میتوکندري حمل شوند و در روند واکنشهاي شیمیایی هوازي براي "شاتل"کمک یک فرایند شیمیایی رفت وبرگشت

آنگاه اسید پیرویک ،با هیدروژن وجود نداشت باشدرکیب اگر اکسیژن کافی در میتوکندري براي ت. تولید مورد استفاده قرار گیرند واکنش شیمیایی را دي هیدروژناز آنزیمی است که این اتالکت.می شودهیدروژنها را جذب می کنند و به اسید الکتیک تیدیل

دلیل NADاین دوباره سازيبنابر. استNADاز NADHفرآورده پایانی این واکنش اسید الکتیک و بازسازي . کاتالیز می کند. تولید اسید الکتیک و ادامه فرایند گلیکولیز است

وقتی یک مولکول ، الکترونهایی از یک دهنده الکترون دریافت میدارد گفته می شود که احیا شده است ؛ وقتی مولکولی الکترون به بیان . ی و جفت شده انددوتایهمیشهواکنشهاي اکسید واحیا ء. د فرایند اکسایش انجام گرفته استاز دست می دهد می گوین

مولکولی که الکترونها را از دست میدهد، . ه مولکول دیگري ابتدا اکسیده شودشود مگر اینک، یک مولکول نمی تواند احیاءدیگرمل اکسیژن یک عا.می شوده امل اکسید کننده یا اکسنده نامیدعامل احیاء کننده و مولکولی که الکترونها را دریافت می کند ع

انتقال سلولها از این واقعیت بهره می برندواز اکسیژن به عنوان یک گیرنده الکترون در مرحله پایانی زنجیره . اکسنده قوي است

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٩

نیکوتین آدنین دي نوکلئوتید و فالوین آدنین دي نوکلئوتید دو مولکولی هستند که نقش مهمی به عنوان . الکترونی استفاده می کنند،به طور خالصه.یافت کنندمولکول می توانند دو الکترون درهر یک از این دو. نرژي زایی زیستی ایفا می کنندر اعوامل اکسنده د

انرژي پایانی این فرایند . ن گلوکز یا گلیکوژن به اسید پیرویک یا اسید الکتیک تبدیل می شوندآگلیکولیز فرایندي است که در گلوکز یک مولکول شش کربنی و . آیندتجزیه گلوکز یا گلیکوژن به دست میاست که به ترتیب از ATPدویا سه مولکول

دو مولکول اسید پیرویک یا مولکولهاي اسید پیرویک و اسید الکتیک هر یک داراي سه کربن هستند بنابراین از هر مولکول گلوکز،بیشتر وارد ATPاگر اکسیژن در میتوکندري حضور داشته باشد اسید پیرویک براي تولید . می شودلکول اسید الکتیک تولید مودو

. می شودروند هوازي

در روند هوازي ATPتولید

ه خنقش اصلی چر.زنجیره انتقال الکترونی-2س وبچره کر-1یتوکندري صورت می گیرد از طریق هوازي در داخل مATPتولیدجدا کردن هیدروژن . به عنوان حاملهاي هیدروژن است NADد اکسایشی یا پروتئینها و به کار بردنس تکمیل کردن فراینبکر

این انرژي در زنجیره انتقال الکترونی براي ترکیب. ازاین نظر اهمیت دارد که هیدروژنها به طور بالقوه حاویانرژي هستند ADP,Piو تبدیل آنها بهATPکسیژن آخرین گیرنده هیدروژن در پایان زنجیره انتقال الکترونی است ا.ر می گیردمورد استفاده قرا

. نامیده می شود "فسفر دار شدن اکسایشی"از طریق هوازي ATPتولید . می شودکه در نتیجه آب ساخته

چرخه کربس

دانشمند درك ما را نسبت به این تحقیقات اولیه این . چرخه کربس به افتخار هانس کربس دانشمند بیوشیمی نامگذاري شده است مولکول دو که یک"آ –استیل کو "ي ورود به چرخه کربس الزم است که مواد اولیه به برا. ند نسبتا پیچیده بیشتر کرد فرای

استیل بهکه پیرواتباید توجه داشت. دآ هستن–کربوهیدراتها،چربیهاوپروتئینها قابل تبدیل به استیل کو .کربنی است تبدیل شوندو می شودکیب اکسالواستیک ترآ با اسید –استیل کو ،سپس. درمی آید CO2و سومین کربن آن به صورت می شودآ تیدیل –کو

در ادامه شش واکنش پیوسته صورت می گیرد تا اسید اکسالواستیک بازسازي شود و . یک مولکول اسید سیتریک به وجود می آید دو می شودز هر مولکول گلوکز که وارد فرایند گلیکولیز ا.زاد گردد و این چرخه پی در پی ادامه پیدا کند آCO2دو مولکول

به این معنی که . می شودتبدیل آ-مولکول اسید پیرویک به وجود می آید که در صورت حضور اکسیژن به دو مولکول استیل کوکربس جدا ساختن هیدروژنها و نقش اصلی چرخه. می شوده کربس هر مولکول گلوکز سبب ایجاد دو چرخش درمسیر چرخ

و مولکولNADHدر هر چرخه سه مولکول. می شودس باولیه مختلف است که وارد چرخه کرژي همراه آنها از مواد انرFADH می شودساخته.

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٠

اکسید دین واکنش شیمیایی که بتا؟ اسیدهاي چرب طی چنمی شوندچربیها و پروتئینها چگونه وارد فرایند سوخت وساز هوازي پروتئین به ،همانطور که قبال اشاره شد.می شوندو سپس وارد چرخه کربس می شونددیل بآ ت–به استیل کومی شودن نامیده اسیو

یت انرژي مصرفی در جریان یک فعال% 15تا 5زیرا که، کمتر از . عنوان یک منبع انرژي اصلی به هنگام ورزش به حساب نمی آید .از تجزیه پروتئینها به دست می آیدطوالنی مدتورزشی

شکل ومحل ورود آن را به می شودنوع اسید آمینه اي که تشکیل .پروتئینها باید به اسیدها آمینه تیدیل شوند براي سوخت و سازاسید هاي آمینه می توانند به گلوکز یا اسید پیرویک تبدیل شوند و برخی دیگر زبرخی ا. فرایند انرژي زایی زیستی تعیین می کند

چربیها یا ،ربس از طریق اکسایش کربوهیدراتهاچرخه ک.آیا مواد واسطه اي در مسیر چرخه کربس تبدیل می شوند –به استیل کوژي الزم براي تشکیآلنزیمهایی که واکنشهاي شیمیایی در پروتئینها الکترونها را به زنجیره انتقال الکترونی هدایت می کند تا انر

. چرخه کربس را کاتالیز می کنند مهیا شود

زنجیره انتقال الکترونی

از طریق هوازي زمانی ATPتولید. ق هوازي در داخل میتوکندریها انجام می گیردیازطرATPدفسفر دار شدن اکسایشی با تولیمورد استفاده قرار ADPبراي افزودن فسفر بهFADH,NADHاه با حاملهاي هیدروژن مانندمیسر است که انرژي بالقوه همر

یی که همراه با باند پر انرژي الکترونهاحاملهاي احیا شده هیدروژن نمی توانند مستقیما با اکسیژن واکنش نشان دهندبلکه،. گیرددر جریان عبور . می شوندنام سیتوکروم به طرف اکسیژن هدایت اتمهاي هیدروژن هستند طی چندین مرحله از انتقال الکترون به

. می شونددآزاATPو تشکیل ADPانرژي الزم براي اضافه شدن فسفر به الکترونها در فرایندهاي سیتوکرومی ،

ATPخالص از تجزیه هر مولکول گلوکز در فرایند گلیکولیز شامل دو مولکولATPمیتوکندري حضور اگر اکسیژن در . استکه در فرایند گلیکولیز به وجود می آید می تواند از طریق مکانیسم رفت وبرگشت وارد NADHداشته باشد دو مولکول

در که از تجزیه گلیکوژنATPمقدار . می شوددیگر ساخته ATPمیتوکندري شود وبه کمک انرژي همراه با آنها شش مولکول. تمولکول اس39د به وجود می آیفرایند گلیکولیز

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١١

سیستم هاي تولید انرژي هنگام ورزش هاي مختلف

فعالیت ورزشیهنگامتولید انرژي در بدندستگاههاي

. بر زمان استراحت افزایش پیدا کندبرا15انرژي مصرفی تمام بدن به هنگام اجراي یک فعالیت ورزشی سنگین ممکن است تا برابر زمان استراحت افزایش پیدا 200انرژي مصرفی عضالت اسکلتی به هنگام اجراي یک فعالیت ورزشی سنگین ممکن است تا

. به هنگام ورزش برخوردار باشند ATPبدیهی است که عضالت اسکلتی باید از توانایی زیادي براي تولید و مصرف . د کن

واکنشهاي متابولیکی نسبت به ورزش

ی به کار مATPثانیه به طول می انجامد فرایندهاي بی هوازي براي تولید 10از در فعالیتهاي ورزشی کوتاه مدت و شدید که کمتراز ترکیب هر دو فرایند بی هوازي و و ATPفعالیتهایی شبیه دوي مارتن اصوال فرایندهاي متابولیکی هوازي را براي تولید . رود

. د میبرند وهوازي س

مراحل انتقال از استراحت به ورزش

تغییرات متابولیکی در عضالت اسکلتی در آغاز فعالیت براي تولید انرژي مورد نیاز باید رخ دهد ؟ در هنگام انتقال از چه استراحت یک ورزش سبک یا متوسط اکسیژن مصرفی به سرعت افزایش پیدا می کند ودرمدت یک تا چهار دقیقه به حالت

به طور ناگهانی افزیش پیدا نمی کنند تا به حالت پایدار برسد و این امر به در واقع اکسیژن مصرفی. یکنواخت و پایدار می رسد شواهد نشان می دهد که در آغاز فعالیت .در شروع فعالیت ورزشی است ATPدلیل شرکت منابع انرژي بی هوازي در تولید

ند تولید ند گلیکولیز و در آخر روبه عنوان یک منبع انرژي زایی زیستی غالب و برتر است و پس از آن فرایATP-CPسیستم

نوع فعالیت بدنیمدت زمان اجراي فعالیت بدنیسیستمهاي اصلی انرژي

CP , ATP متر 100دوي –پرتاب فوتبال –دویدنهاي فوتبال ثانیه20کمتر از–

هندبال-بسکتبال –تنیس –گلف

PC , ATP و گلیکوژنغیر هوازي

متر 100متر، اسکیت سرعت شناي 400و 200ثانیه90تا 30کمتر از سرعت

متر، حرکات ژیمناستیک، بوکس، کشتی800ثانیه تا چند دقیقه90از گلیکوژن و هوازي

فوتبال، دو صحرانوردي، اسکی استقامت)دقیقه بیشتر5(بیش از چند دقیقه هوازي

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٢

از طریق متابولیسم ATPهنگامی که اکسیژن مصرفی به یک حالت یکنواخت و پایدار رسید نیاز بدن به . انرژي هوازي قرار دارند. هوازي تامین میشود

ضعیت متابولیکی جدید بین هنگام انتقال از حالت استراحت به فعالیت ورزشی به دلیل عدم تطابق اولیه سیستمهاي انرژي با وعدم تطابق ایجاد می شود به طوري که تقاضا براي اکسیژن از میزان عرضه آن عرضه و تقاضاي مواد مورد نیاز براي تولید انرژي

واژه کسر اکسیژن به نارسایی جذب اکسیژن .توسط دستگاه گردش خون پیشی می گیرد که این خود موجب کسر اکسیژن می شودبه ویژه می توان کسر اکسیژن را تفاوت میان جذب اکسیژن در چند دقیقه اول شروع فعالیت و . شودز فعالیت اطالق میالزم در آغا

. شود درنظر گرفتمقدار اکسیژنی که پس از رسیدن به حالت پایدار مصرف می

اختالف زمان میان فرد تمرین کرده و . زمان رسیدن به حالت پایدار در یک فرد تمرین کرده نسبت به تمرین نکرده کوتاهتر است تمرین نکرده در رسیدن به حالت پایدار به این دلیل است که فرد تمرین کرده داراي کسر اکسیژن کمتري در مقایسه با تمرین

-قلبی فرد تمرین کرده از یک توانایی بهتر براي تولید انرژي زیستی برخوردار است که این برتري درنتیجه سازگاري .نکرده است و در نتیجه تولید اسید می شودفعالسیستم تولید انرژي از طریق هوازي در یک فرد تمرین کرده زودتر. عروقی و عضالنی است

. ایسه با تمرین نکرده کمتر استقتمرین کرده در اوایل فعالیت در مالکتیک در یک فرد

ورزش کوتاه مدت و شدید

تولید ATPمقدار . می شودوتاه مدت وشدید اصوال از طریق فرایندهاي بی هوازي تامین انرژي الزم براي اجراي یک فعالیت ک. یا گلیکولیز به مدت فعال بستگی دارد ATP-CPشده از سیستم

ورزش دراز مدت

در . می شوداصوال از طریق متابولیسم هوازي فراهم ) بیشتر از ده دقیقه (انرژي الزم براي اجراي یک فعالیت ورزشی دراز مدت فعالیت ورزشی دراز . پایدار و یکنواخت باقی می مانداکسیژن مصرفی در یک حالت ،یک چنین فعالیتهاي متوسط وزیر بیشینه

بنابراین یک حالت پایدار در این .ژن مصرفی افزایش بیشتري پیدا کندکه اکسیمی شودب مدت در یک محیط گرم ومرطوب سبفعالیت مستمر با شدت نسبتا زیاد سبب افزایش تدریجی اکسیژن مصرفی در مدت فعالیت می . نوع از فعالیتها مشاهده نمیشود

. شود

ورزش فزاینده آزمون

تا فرد به مرحله واماندگی و افزایش می یابدی شود که شدت و میزان تالش در طی آنه فعالیتی گفته مورزشی فزاینده بفعالیت سیستم قلبی و عروقی و میزان حداکثر مصرف اکسیژن مودر اصوال براي ارزیابی تواناییآزمون هااین. خستگی مفرط برسد

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٣

از .است) VO2max(حداکثر اکسیژن مصرفی بهترین شاخص براي ارزیابی توان سیستم قلبی و عروقی. استفاده قرار می گیردورزشی فزاینده به وسیله پزشکان آزمون هاي. استVO2 max،آمادگی قلب وعروقنظر دانشمندان ورزشی معتبرترین شاخص

عروقی –براي معاینه بیمارانی که احتماال به بیماري قلبی مبتال هستند ویا به وسیله کارشناسان ورزش براي ارزشیابی آمادگی قلبیعموما با فشار کار کم براي اجراي مرحله گرم کردن شروع تستهاي ورزشی فزاینده ،. مورد استفاده قرار می گیرندنیزارانورزشک

فشار کار .مودنی به تحمل و ادامه کار نباشدتا زمانی که آزمی شودمی شود و سپس در هریک تا سه دقیقه بر میزان فشارکار افزوده ازدیاد سرعت یا شیب نوار گردان افزایش این افزایش فشار کار روي چرخ ، کار سنج که با پا یا دست رکاب زده را می توان با

هنگامی .افزایش اکسیژن مصرفی با توجه به میزان ازدیاد کار یک رابط مستقیم خطی دارد تا زمانی که به حداکثرمی رسد. می شود . فشار کار بر میزان جذب اکسیژن نمی افزاید که اکسیژن مصرفی به حد اکثر می رسد ازدیاد

آستانه الکتات

تجمع آن از فعالیت مسیرهاي بی . الکتیک محصول جانبی سوخت گلوکز یا گلیکوژن در مسیر گلیکولیز بی هوازي استاسیدان تجمع اسید هر چه شدت فعالیت ورزشی بیشتر باشد میز. هوازي می کاهد و به طور غیر مستقیم موجب خستگی میشود

یک . درشروع تستهاي ورزشی فزاینده ، سطح اسید الکتیک خون به صورت یک سبک نمایی باال می رود .الکتیک نیز بیشتر استدر حالی که حداکثر اکسیژن مصرفی فعالیت می کند مشاهده میشود ،% 60تا 50که با چنین نمایی براي یک فرد تمرین نکرده ،

حداکثر اکسیژن % 85تا 65یعنی با شدت . ( رد تمرین کرده باید بیشتر باشد تا چنین نمایی مشاهد شود شدت فعالیت براي یک فپژوهشگران معتقدند که افزایش ناگهانی اسید الکتیک مورد نیاز عضالت فعال باید از طریق متابولیسم بی هوازي تامین ) . مصرفی

. گردد

آستانه بی »تجسم مرحله افزایش منظم اسید الکتیک خون به هنگام فعالیت به کار می رود متداولترین واژه اي که براي نمایش و را آستانۀ الکتات ) میلی مول در لیتر4تا 2(آنافزایش ناگهانی سطح اسید الکتیک فراتر از سطوح استراحتییعنی . است» هوازي

در عضالت اسکلتی است افزایش سطح عدم استفاده از اکسیژندلیل افزایش اسید الکتیک به هنگام ورزشهاي فزاینده به . می نامند. داننداسید الکتیک خون را نشانه ازدیاد متابولیسم بی هوازي در عضله فعال به دلیل کمبود اکسیژن در سلولهاي عضالنی می

یکدیگر واحدهاي حرکتی تند و ارعضالت اسکلتی داراي دو نوع تار کند انقباض و تند انقباض می باشند و دسته جات آن ها کنو تارهاي می شوندیج فعالیتهاي ورزشی سریع و شدید بستارهاي عضالنی تند انقباض به هنگام اجراي. د انقباض را می سازدکت

. می شوندعضالنی کند انقباض اجراي فعالیتهاي ورزشی دراز مدت و آرام فرا خوانده

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٤

درگیر شدن هرچه بیشتر تارهاي . می شوندتارهاي عضالنی کند انقباض زودتر فراخوانده اصوال در آغاز فعالیتهاي ورزشی فزاینده توجیه نهایی براي .می شودسبب افزایش سطح تشکیل اسید الکتیک و در نتیجه بروز مرحله آستانه الکتات تند انقباضعضالنی

در . شی فزاینده باشد به هنگام اجراي فعالیتهاي ورزبروز آستانه الکتات ممکن است به سرعت انتقال و دفع اسید الکتیک از خون. اسید الکتیک را از خون جذب می کنند ) مانند کبد ، عضالت اسکلتی ، قلب و غیره ( برخی از بافتها هرزمان معینی از فعالیت ،

ورود اسید الکتیک به خون = تراکم اسید الکتیک خروج اسید الکتیک از خون –

با توجه به این امر تراکم اسید الکتیک خون را می توان به دلیل افزایش تولید اسید الکتیک ویا کاهش دفع اسید الکتیک از خون . دانست

کاربرد عملی آستانه الکتات

براي مثال . استدر برآورد شدت انجام هر ورزش و شاید هم درتدوین و تنظیم برنامه هاي تمرینی آستانه الکتات کاربرد مهم. معیار مناسب و مفید براي پیش بینی موفقیت یک دونده استفامت باشدآستاته الکتات ،

عوامل تعیین کننده نوع سوخت

عالوه بر این ، کربوهیدراتها به عنون ماده . در فعالیتهاي ورزشی سنگین و شدید کربوهیدراتها منبع اصلی براي تولید انرژي هستند. رژي در آغاز فعالیت آهسته به متوسط و سنگین مورد استفاده قرار می گیرند اصلی براي تولید ان

هنگام اجراي فعالیتهاي دراز مدت یک انتقال تدریجی از میزان سوخت کربوهیدراتها به طرف متابولیسم چربیها و افزایش سهم هنگام اجراي فعالیتهاي ورزشی نقش دارند ی منبع اصلی سوخت بهیعواملی که در تعی. آنها در تولید انرژي مشاهده می شود

حضور کافی هر یک از منابع انرژي در سلولهاي عضله فعال ، عوامل تنظیم کننده فرایند گلیکولیز ، چرخه کربس و : عبارتند از . زنجیره انتقال الکترونی

تنظیم سوخت وساز مواد کربوهیدرات

بیشترین مقدار کربوهیدراتی که به عنوان منبع انرژي به هنگام اجراي فعالیتهاي ورزشی مورد استفاده قرار می گیرد ازطریق گلیکوژن یا گلوکز از طریق گلکولیز .می شودگلیکوژن ذخیره شده در داخل عضله تامین می گردد واز طریق خون وارد عضله

ابولیسم کربوهیدراتها می بنابراین هر عاملی که روند گلیکولیز ر اتحریک کند بر میزان مت. د وارد فرایند انرژي زایی زیستی میشوناکسیژن در سلولهاي عضالنی حضور ندارد فعالیت چرخه کربس . در تنظیم سوخت وساز مواد کربو هیدرات سهم دارند وافزاید

و گلیکولیز تنها منابعی هستند که در چنین شرایطی قادر به ATP-CPبنابر این سیستم. می شودو زنجیره انتقال الکترونی متوقف . هستند ATPتولید

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٥

تنظیم سوخت وساز مواد چربی

مازاد انرژي جذب شده به صورت چربی در داخل بدن وقتی انرژي زیادي جذب بدن شود و مقدار کمی از آن مصرف شود ،اغلب . می شودگرم چربی در بدن 450مصرف مواد غذایی سبب ذخیره حدود کیلوکالري از طریق3500ذخیره . می شودذخیره

عامل اصلی که نقش چربی ر ابه عنوان یک ماده اولیه .چربی ها به صورت تري گلیسیرید در داخل سلولهاي چربی ذخیره میشود. انرژي زا به هنگام فعالیت ورزشی تعیین می کند حضور چربی در داخل سلولهاي عضالنی است

ابتداي تري گلیسیرید باید در طی فرایندي به نام لیپولیز به سه مولکول اسید در سیستم انرژي زایی زیستی قرار بگیرد ،اگر چربی می سپس اسیدهاي چرب آزاد حاصل از تجزیه گلیسیرید به استیل کوآ تبدیل . چرب آزاد و یک مولکول گلیسرول تبدیل شود

متابولیسم چربیها شبیه کربوهیدراتها به وسیله عواملی که فرایند لیپولیز را کنترل می . ار می گیرند ودر داخل چرخه کربس قرشونداین آنزیمها تا . می شوندتري گلیسرید به وسیله آنزیم هاي لیپاز به اسید هاي چرب آزاد و گلیسرول تجزیه . کنند تنظیم می شود

فعالیتهاي ورزشی شدیدتر . وراپی نفرین و گلوکاگن تحریک نشوند غیر فعال هستند نزمانی که به وسیله هورمونهاي اپی نفرین ،که روند ترکیب مجدد اسیدهاي چرب آزاد و گلیسرول می شوداز سطح آستانه الکتات سبب افزایش تراکم اسید الکتیک در خون

زاد به عنوان ش حضور اسیدهاي چرب آحاصل این فرایند کاه. و تشکیل تري گلیسرید در سلولهاي چربی را تقویت می کند کربوهیدراتها به عنوان منابع اصلی و اولیه تولید انرژي مورد . مواد اولیه انرژي زا در داخل سلولهاي عضالنی فعال خواهد بود

. استفاده قرار می گیرند

یشترین مقدار . می شودچربیها جلوگیري وقتی که کربوهیدراتها در داخل سلولهاي عضالنی کم یا تخلیه شود از متابولیسم : نکتهازذخیره گلیکوژنداخل عضله به حضور می شودکربوهیدراتی که از طریق گلیکولیز به هنگام اجراي فعالیتهاي ورزشی تجزیه

. گلوکز و فعالیت آنزیم گلیکوژن سنتتاز بستگی دارد

واکنشهاي سوخت وسازي : بازیافت پس از فعالیت ورزشی

مقدار اکسیژن .باالتر زمان استراحت ادامه داردخل عضالت تا چند دقیقه پس از پایان فعالیت ورزشی در سطحسوخت وساز دامصرفی پس از پایان فعالیتهاي ورزشی شدید به مراتب بیشتر از مقدار اکسیژن مصرفی پس از پایان فعالیتهاي ورزشی سبک و

به کار می شودواژه وام اکسیژن براي مقدرا اکسیژن مازادي که پس از پایان فعالیت نسبت به زمان استراحت مصرف .ستمتوسط ابراي جبران کسر می شودکه نسبت به زمان استراحت پس از پایان فعالیت مصرف استاکسیژن مازاديوام اکسیژن . میرود

.اکسیژنی است که در ابتداي فعالیت به وجود می آید

دقیقه پس از تمام فعالیت جبران می 30وام اکسیژن را می توان به دو بخش تقسیم کرد وبخش آهسته اي که پرداخت آن بیشتر از بخش سریع براي .بخش سریع وام اکسیژن شیب تند است وبخش آهسته قسمت از منحنی که داراي شیب مالیم است . شود

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٦

مصرف شده و بخش آهسته براي فرایند اکسایشی تبدیل اسید الکتیک گلیکوژن در و جایگزینی اکسیژن ذخیره ATP-CPبازسازيکتیک به گلیکوژن به مصرف می وام اکسیژن براي تبدیل اسید ال% 20شواهد اخیر نشان مید هد که تنها . داخل کبد قرار می گیرد

در عضله CPس از قطع فعالیت براي بازسازيحداقل بخشی از اکسیژن مصرفی بالفاصله پچندین امکان وجود دارد اول ،. رسدعالوه بر این ضربان قلب و تعداد تنفس پس از چند دقیقه از پایان فعالیت . و اکسیژن ذخیره شده قبلی در داخل بدن به کار میرود

ژن مصرفی مازاد برزمان باالتر از مقدار طبیعی با قی می ماند ، بنابراین ، هر دو سیستم قلبی و تنفسی براي این فعالیت به اکسیافزایش . افزایش دماي بدن به هنگام فعالیت و حضور هورمونهاي خاصی است که داخل خون در گردشند. استراحت نیاز دارند

اسید الکتیک خیلی سریعتر با اجراي فعالیت سبک پس از قطع ورزش . می شوددماي بدن سبب ازدیاد میزان سوخت وساز فعالیت ورزشی سبک و مستمتر فرایند اکسایش اسید . ه ورزشکار بدون حرکت باشد و استراحت کند سنگین دفع میشو تا اینک

. حداکثر مصرفی است % 40تا 30فعالیت در مرحله برگشت به حال اولیه . الکتیک را در مرحله برگشت تقویت می کند

منابع و مآخذ

ترجمۀ عباسعلی گائینی، مریم کوشکی . بیوشیمی فعالیت ورزشی). 1977(رین هافگ. ران موگان، میکائیل گلیسون و پائول ال. 1.تهران. انتشارات سمت). 1385(جهرمی، محمدرضا حامدي نیا، مهرداد فتحی

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٧

ترجمۀ عباسعلی گائینی، فهیمه اسفرجانی، محمدعلی سردار، بهمن میرزایی . بیوشیمی علوم ورزشی). 2001(هوستون.میکائیل یی.2.تهران. انتشارات دانشگاه پیام نور). 1385(

... عباسعلی گائینی، ولی ا: ترجمه. 2و 1اصول بنیادین فیزیولوژي ورزشی جلد ). 2000(رابرتس . رابرگز، اسکات اُ.رابرت آ.3.تهران. انتشارات سمت. دبیدي روشن

ضیاء معینی، فرهاد رحمانی : ترجمه. 2و 1بدنی جلد فیزیولوژي ورزشی و فعالیت (......). کاستیل. دیوید ال-ویلمور. جک اچ.4.انتشارات مبتکران، تهران). 1383(نیا، حمید رجبی، حمید آقاعلی نژاد، فاطمه سالمی

.تهران. انتشارات دانشگاه پیام نور). 1375(نیکبخت... ترجمه حجت ا). 1(فیزیولوژي ورزش .... .5

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٨

مقدمه

خالصه اي از مبانی و اصول کاربردي علم و تمرین: بخش دوم

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

١٩

استفاده کاربردي از پژوهش هاي انجام شده در حوزه فیزیولوژي ورزشی و دیگر علوم ورزشی حیطه نوین و کاربردي علم تمرین و روش شناسی هاي کاربردي است که علم تمرین همانگونه که از نام آن نیز درك می شود، نظریه ها. را به وجود آورده است

تمرین، سازگاري، پاسخ به . آمده استتیم هاي ورزشیدر زمینه آماده سازي ورزشکاران به کمک مربیان به ویژه مربیان بدنسازدر حیطه ... تمرین و همچنین مبانی فیزیولوژیکی نظیر مقادیر الکتات و آستانه آن، بازیافت پس از تمرین، توانایی هوازي بیشینه و

با توجه به این موضوع که . فیزیولوژي ورزشی از اصطالحات رایج در بین فیزیولوژیست ها و تمرین گران تیم هاي ورزشی اندعلم و تمرین حیطۀ بین رشته اي است و از اغلب علوم ورزشی نظیر فیزیولوژي ورزشی، روانشناسی ورزشی، بیومکانیک ورزشی،

م گرفته است مطمئنا حیطه کاربردي آن بسیار وسیع بوده و اصوال با توجه به تحقیقات و پیشرفت هاي وا... یادگیري حرکتی و با توجه به . صورت گرفته در چند دهه اخیر اصوال ما امروزه شاهد انتشار کتب بسیار تخصصی در رشته هاي گوناگون هستیم

کتب شاهد انتشاراز این پسي و علوم ورزشی کاربديدستیابی اغلب کشورها به تکنولوژنزدیک شدن سطوح رقابت ها و ، ورزش هاي رزمی و تخصصی علم و تمرین در رشته هاي ورزشی نظیر فوتبال، شنا، ورزش هاي قدرتی، ورزش هاي استقامتی

مشترك و پایه هر چند مبانی علم و تمرینی ویژه اي در رابطه با هر رشتۀ ورزشی وجود دارد ولی اصول و مبانی . خواهیم بود... . اي نیز در همۀ رشته هاي ورزشی وجود دارد که بخش اعظم این کتب را در هر صورت به خود اختصاص خواهد داد

ورزش هاي رزمی از دسته ورزش هایی هستند که به تمرینات ویژه و مهارت هاي خاصی نیاز دارند که آنها را از دیگر ورزش ورزشی به اندازه ورزش هاي رزمی به چابکی، توان و سرعت اندام نیاز داشته باشد از این رو شاید کمتر. ها متمایز نموده است

ماهیت این ورزش ها به . آماده سازي ورزشکاران از نظر بدنی و مهارتی به تمرینات و ممارست هاي طاقت فرسا و ویژه نیازداردا زمان مسابقه بلکه زمان بازیافت بین راندها، بازیافت یک مسابقه گونه اي است که با توجه به فشرده بودن دوره مسابقات، نه تنه

مانند دیگر رشته هاي ورزشی . تا مسابقه بعدي و زمان بازیافت از یک روز تا روز بعد بسیار مهم بوده و به تمهیدات ویژه نیاز داردمبانی فیزیولوژیکی پایه، بیوانرژي ینات مناسب به مبانی پایه اي علم و تمرینی در این ورزش ها نیز بسیار مهم بوده و طراحی تمر

در این بخش در ابتدا یک سري از مفاهیم پایه در علم و تمرین و بعد از آن . ورزشی و مبانی علم وتمرین کاربردي نیاز دارد توجه به کستردگی البته با . مبانی کاربردي که بیشتر در این ورزش مورد نیاز است به طور خالصه به بحث گذاشته خواهد شد

تئودور بومپا که "نظریه ها و روش هاي تمرینی "موضوعات علم و تمرینی استفاده از منابه مفید به تحریر درآمده نظیر کتاب .توسط اساتید با تجربه ما به زبانی ساده و گیرا ترجمه شده است به فهم بیشتر مربیان این رشته کمک شایانی می کند

در علم و تمرینمفاهیم پایه

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٠

تعریف برنامه ریزي تمرین.هاي از پیش تعیین شدهبرنامه ریزي عبارتست از پیش بینی عملیات براي رسیدن به هدف

؟ می کنیمبرنامه ریزيچرا.استدستیابی به اهداف از پیش تعیین شده دلیل اصلی برنامه ریزي

کدامند؟فواید برنامه ریزيتعیین اهداف –1صرفه جویی در هزینه ها -2استفاده بهینه از زمان -3) مالی –انسانی ( بهره وري بیشتر از منا بع -4

طراحی تمرین چیست؟منظور توسعه قابلیت هاي ه ري مشخص مبتنی بر اصول علمی براي تمرین بنظام و ساختاطراحی تمرین فرایندي است که داراي

.می باشدن ورزشکارا) روانی –تاکتیکی –تکنیکی –جسمانی ( مختلف تعریف تمرین ورزشی

با انجام تمرین .نی می شودبدقابلیت هايکه انجام آن موجب افزایش و توسعه توانایی یا هدف من استفعالیتی تمرین ورزشی.می شود ،توانمند ترسریعتر ،ورزشکار قوي تر،هاي بدنی

کدامند؟عوامل موثر در برنامه ریزي.عوامل موثر در برنامه ریزي را می توان در چند دسته طبقه بندي کرد

o سیستم یا سیستم هاي انرژي درگیرo زمانبندي تمرینo فصول تمرینیo فاکتور هاي آمادگی جسمانیo سن

چیست؟اهمیت و ضرورت طراحی تمرینطراحی و برنامه ریزي کلید موفقیت است.علمی برخوردار استطراحی تمرین از پشتوانه.کارآیی برنامه را باال می برد.اثر شانس و تصادف را کم می کند.به واکنش هاي فیزیولوژیکی و روانی ورزشکار توجه می کند.به تسهیالت، تجهیزات و امکانات توجه می کند.

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢١

به پیشرفت ورزشکار توجه می کند.

سازگاري تمریناین تغییرات ساختاري و فیزیولوژیک در . است که از تکرار منظم ورزش به وجود می آیدسازگاري تمرین حاصل دگرگونیهایی

نتیجه فشارهاي ویژه اي است که ورزشکار با فعالیت مداوم به بدن خود وارد می کند و به حجم، شدت و تکرار تمرین بستگی .دارد

چرخۀ بیش جبرانیهمانگونه که در .وژیک براي تحریک بدنی و روانی قبل از مسابقۀ مهم اشاره داردرابطۀ بین فعالیت و بازسازي به عنوان مبانی بیول

چرخۀ بیش جبرانی بدین ترتیب است که بدن بعد از اجراي فعالیت ورزشی در تمرین خستگی را .شکل زیر مشاهده می شودیل شده و فراتر از سطوح طبیعی افزایش ذخیرة بیوشیمیایی بدن تکم) IIمرحلۀ (هنگام دورة استراحت ). Iمرحله (تجربه می کند

رخ می ) IIIمرحله ( بدن به طور کامل ذخیره هاي خود را جبران می کند و به دنبال آن مرحلۀ بازسازي یا بیش جبرانی. می یابدك اگر ورزشکار نتواند محر. هنگامی که سازگاري باالتري روي می دهد عملکرد و کارایی ورزشکار دو برابر می شود. دهد

در .که فایده هاي هنگام بیش جبرانی کاهش می یابد) IVمرحله (دیگري را در زمان مناسب به کار بندد بازگشت روي می دهد .نمدار زیر چرخۀ بیش جبرانی جلسه تمرینی ارائه شده است

رزشی شدید مانند هاي وفعالیت . تغییر بیش جبرانی به نوع و شدت تمرین بستگی دارد. ساعت است24بیش جبرانی تقریبا 24براي ایجاد بیش جبرانی به ممکن است ایجاد می کندCNSممکن است با توجه به فشار زیادي که بر ورزش هاي رزمی

6در حالی که، بعد از ورزش هاي استقامتی بیش جبرانی بعد از . دنساعت نیاز داشته باش48تا 36ساعت و گاهی اوقات حدود

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٢

در نمودار زیر پس از دوره تمرینی سطح هموستازجدیدي به وجود آمده است که دوره بیش جبرانی .دهدساعت روي می 8تا .بعدي از آن نقطه آغاز می شود

بی تمرینیهر گاه همۀ تغییرات فیزیولوژیک و روان شناختی مورد انتظار از تمرینات به وجود آید، سطوح به دست آمده حفظ شود یا بهبود

وقتی چنین محرکی قطع شود، عملکرد ورزشکار به خطر می . اهده شود، آنگاه به تحریک تمرینی شدیدي نیاز استبیشتري مشیکی بیماري، تصادف یا : دو دلیل اصلی براي قطع تمرین وجود دارد. افتد و ختی از نظر روانی دچار اختالل و نا آرامی می شود

.و دیگري کناره گیري از تمرین) خارج از فصل(قطع تمرین هنگام مرحلۀ انتقال

منابع انرژيکاربرد نیرو و انقباض عضله براي به کارگیري نیرو در برابر : کار عبارت است از. انرژي، ظرفیت ورزشکار براي اجراي کار است

که در بخش همانگونه. انرژي پیش نیاز الزم براي اجراي فعالیت بدنی هنگام تمرین و مسابقه به شمار می رود. یک مقاومتفیزیولوژي کاربردي و بیوانرژي گفته شد ما انرژي را از تبدیل مواد غذایی در سطح سلول عضله به ترکیب پرانرژي بهنام آدنوزین

منابع مورد نیاز اصلی انرژي هنگام فعالیت ورزشی . به دست می آوریم که در سلول عضالنی ذخیره می شود) ATP(تري فسفات در شکل زیر سیستم هاي انرژي ، میزان مشارکت آنها در تولید انرژي و زمان بندي تولید .ده شده استدر شکل زیر نشان دا

.انرژي توسط این سیستم ها را نشان می دهد

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٣

هر سه سیستم انرژي بی هوازي بی اسید هاي رزمیبا توجه به این نمودار و زمان مورد نظر براي فعالیت هاي ورزشی در ورزشی در زیر جدولی است که به ما درصد مشارکت .الکتیک، بی هوازي با اسید الکتیک و هوازي در فرایند تولید انرژي مشارکت دارند

.سیستم هاي انرژي درگیر در ورزش هاي گوناگون را شنان می دهد

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٣

هر سه سیستم انرژي بی هوازي بی اسید هاي رزمیبا توجه به این نمودار و زمان مورد نظر براي فعالیت هاي ورزشی در ورزشی در زیر جدولی است که به ما درصد مشارکت .الکتیک، بی هوازي با اسید الکتیک و هوازي در فرایند تولید انرژي مشارکت دارند

.سیستم هاي انرژي درگیر در ورزش هاي گوناگون را شنان می دهد

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٣

هر سه سیستم انرژي بی هوازي بی اسید هاي رزمیبا توجه به این نمودار و زمان مورد نظر براي فعالیت هاي ورزشی در ورزشی در زیر جدولی است که به ما درصد مشارکت .الکتیک، بی هوازي با اسید الکتیک و هوازي در فرایند تولید انرژي مشارکت دارند

.سیستم هاي انرژي درگیر در ورزش هاي گوناگون را شنان می دهد

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٤

اصول تمرینواحد متمایزي از تربیت بدنی و ورزش است که بر مبناي علوم بیلوژیک، روان شناختی و تربیتی تئوري و روش شناسی تمرین،

.راهبردها و مقرراتی که به طور منظم براي هدایت تمرین به کار می روند، اصول تمرین شناخته می شوند. اصول ویژه اي دارد.دام اشاره مختصري می شوداصول اصلی تمرین در چند بخش خالصه می شوند که در زیر به هر ک

اصل مشارکت فعال-1در این زمینه مربی باید با خالقیت و روش هاي مربی گري مناسب سعی کند انگیزش و مشارکت ورزشکار را در تمرین باال ببرد

.تا از انجام تمرینات نتایج مورد نظر به دست آیدپیشرفت همه جانبه-2

زش ها به صورت عمومی تر در سنین کودکی، تمرینات اختصاصی در سنین نوجوانی و این اصل به موضوع انجام تمرینان و وراختصاصی شدن زودهنگام مشکالتی را در پی دارد که در جدول زیر نشان . به دست آمدن عملکرد عالی در هنگام بلوغ اشاره دارد

.داده شده است

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٥

اختصاصی سازي-3از این رو روش تمرین باید مسابقات ورزشی استرقابت در انجام برنامه هاي ورزشی افزایش توانایی ورزشکار برايهدف از

.برگرفته از ورزش اختصاصی و تمرین هایی براي توسعۀ قابلیت هاي زیست حرکتی باشدویژگی فردي-4

رد، باید با هر ورزشکار به طور انفرادي با توجه به قابلیت ین ایده استوار است که مربیان بدون توجه به سطح عملکااین اصل بربرنامه ریزي فردي باید بر اساس سطح تحمل به . ها، ظرفیت، ویژگی هاي یادگیري وي و ویژگی هاي آن ورزش رفتار کنند

ضعیت تمرین و ظرفیت تحمل فرد، بازگشت به حالت اولیۀ ورزشکار، ساختار بدنی و ولیت ورزشی باشد به فرد، جنسیت، فعا.تندرستی ورزشکار طراحی شود

تنوع-5شیوه هاي ورزشی گوناگونی را طراحی ورزشکاران خود همواره بایدیک مربی خالق و با توانایی باال براي حفظ مشارکت فعال

.کند و از خستگی و دلزدگی ورزشکاران بکاهد

پیشرفت تریجی بار-6تمرینی در همۀ ورزش ها باید رعایت شود اصل اعمال تدریجی بار و پیشرفت تدریجی از مهمترین اصولی که در طراحی برنامۀ

اهمیت زیاد این اصل به این دلیل است که اعمال بار زیاد بدون ایجاد سازگاري در سیستم هاي فیزیولوژیک و . بار می باشدبه ورزشکار آسیب هاي شدید سوخت و سازي ورزشکار موجب خستگی، پیش رسی و بیش تمرینی می شود و ممکن است

. براي اعمال بار می توان از الگوهاي گوناگونی استفاده کرد که در شکل هاي زیر آورده شده است. جسمانی و روحی وارد کندا البته هر کدام از این الگوها براي پیشرفت سیستم هاي خاصی از بدن کاربرد مطلوب تري دارند از این رو استفاده از هر یک از آنه

.در نمودار زیر پیشرفت بار تمرینی در طی روزهاي تمرین نشان داده شده است.به هدف تمرین وابسته است

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٦

.در تصویر زیر نشان داده شده استنسبت بین افزایش بار و سازگاري در بین فاکتورهاي آمادگی جسمانی مختلف

متغیرهاي تمرینکارایی هر فعالیت بدنی . آناتومیک، فیزیولوژیک، زیست شیمیایی و روان شناختی می شودهر فعالیت بدنی موجب تغییرات

هنگام طراحی تمرینات باید به . ، وتعداد آن عملکرد است)شدت(، بار و سرعت)حجم(حاصل مدت زمان، مسافت و تکرار ، شدت، تواتر و پیچیدگی نوع فعالیت متغیرهاي تمرینی توجه داشت و اصوال تمرینات باید بر اساس متغیرهاي تمرینی حجم

.طراحی شودحجم

حجم تمرینات شامل زمان . حجم بخش اصلی تمرین ، پیش نیاز کمی دستاوردهاي جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی به شمار می رودیکی که فرد در زمان یا دورة تمرین، مسافت پیموده شده یا مقدار وزنۀ جابه جا شده در واحد زمان و تکرار هر تمرین یا عامل تکن

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٧

در واقع حجم کار مجموع کارهایی است که یک فرد در طول یک جلسۀ تمرین یا یک مرحلۀ . معینی اجرا می کند می شود.تمرینی اجرا می شود

شدتهر قدر، مفدار کاري که . بخش کیفی فعالیت ورزشی ورزشکار در یک زمان معین است و یکی از اجزاي مهم تمرین است

جدول زیر معیار شدت را براي تمرینات سرعتی و .در واحد زمان اجرا می کند بیشتر باشد، شدت تمرین بیشتر استورزشکار.قدرتی نشان می دهد

.سطح در جدول زیر نشان داده شده است4تغییرات شدت بر اساس واکنش ضربان قلب در

.بدینصورت که هر چه شدت فعالیت افزایش یابد از حجم برنامه کاسته می شودبین شدت فعالیت و حجم آن ارتباط وجود دارد

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٨

)فراوانی(تواتر تواتر ارتباط بین مرحلۀ کار و . تعداد دفعاتی که ورزشکار محرکها را در واحد زمان دریافت می کند تواتر تمرین می گویند

1به 1یا 1به 2براي مثال براي توسعۀ استقامت نسبت تواتر . داستراحت را در تمرین بیان می کند و با واحد زمان تعریف می شو.استفاده می شود

پیچیدگی.پیچیدگی مهارت به هماهنگی نیاز دارد که باعث افزایش شدت تمرین می شود. پیچیدگی به درجۀ دشواري تمرین اشاره می کند

استراحت و بازگشت به حالت اولیه: فصل چهارمهمچنین برخی از . به ویژه ورزشکاران زبده، در یک روز دو بار یا بیشتر در تمرینات سخت شرکت می کنندبیشتر ورزشکاران

رشته هاي ورزشی مانند ورزش هاي رزمی در یک روز ممکن است چندین رقابت را انجام دهند که فواصل بین رقابت ها براي عالوه . ورزشکار فشار فیزیولوژیک و روانشناختی زیادي وارد شوددر این شرایط ممکن است بر . آنها بسیار مهم و با ارزش است

براي مقابله با این استرس ها . براین، ورزشکار ممکن است از جوانب دیگر مانند اجتماع و حریفان نیز تحت فشار باشد.قرار کنندورزشکاران باید تعادل مناسبی بین تمرین، زندگی اجتماعی و بازگشت به حالت اولیه یا بازیافت بر

یکی از مهمترین روش هایی که به ورزشکاران کمک می کند بر محدودیت هاي تمرینی غلبه کنند و عملکرد خود را افزایش دهند .روش هاي بازگشت به حالت اولیه است

.بازگشت به حالت اولیه بخش مهمی از تمرین است

بازیافت بعد از برنامه ها و تمرینات ورزشیمبانی بازیافت

زد که در صورت عدم بازیافت استرس هاي جسمانی و روانی زیادي به ورزش کار وارد می سا،شدیدرقابت هاي ورزشیبعد از انجام یک وهله فعالیت ورزشی شدید ذخایر انرژي بدن تحلیل رفته، . مشکالت حادي را براي ورزشکار در پی خوا داشت

درون خون افزایش یافته ، آسیب هاي مولکولی و سلولی در بدن رخ می دهد و به ...متابولیت هاي نامطلوب نظیر الکتات، اوره و در صورتی که تمهیدات ویژه اي براي بازگردان ذخایر انرژي از . طور کلی سطوح هموستاز یا شرایط پایدار بدن به هم می ریزد

و دفع مواد زاید بدن صورت نگیرد دست رفته در حین ورزش، ترمیم آسیب هاي کوچک و بزرگ و استراحت روحی و روانیشرایط بدن ورزشکارا براي انجام مسابقه یا برنامه ورزشی بعد محیا نبوده گاهی اوقات منجر به آسیب، دلزدگی و بیش تمرینی می

هاي از این رو بازیافت رکن اصلی برنامه هاي آماده سازي و مسابقات در ورزش ها و به ویژه ورزش هایی است که رقابت . شود.فرایند چند بعدي است که به عوامل درونی و بیرونی وابسته استبازیافتاز طرفی .فشرده و یک روزه داند

بازیافتمل موثر بر عوا.سال در مقایسه با ورزشکاران جوان تر به زمان بیشتري براي بازیافت نیاز دارند25ورزشکاران باالتر از سن : سن.1

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٢٩

جنسیت.2عضالنی در تمرینکاربرد نوع تار .3

تارهاي تند انقباض . ورزشکاري که به جاي تمرین سرعتی از استقامتی استفاده می کند بازگشت به وضعیت اولیۀ کوتاهتري دارد.زودتر خسته می شوند

عوامل روانی.4دستیابی و جایگزینی ریزمغذي ها. 5انتقال موثر انرژي و دفع فراورده هاي زائد. 6

بازیافتمنحنی بخش تقسیم می می شود که در هر بخش 3این منحنی به . در نظر گرفتمنحنی را می توان در قالب بازگشت به حالت اولیه

به ) از چند دقیقه تا چند ماه(اینکه زمان بازیافت کامل چقدر طول بکشد . درصدي از بازگشت به حالت اولیه انجام می شوداي و روش هاي بازیافت و عدم ابتال به خستگی و واماندگی کوتاه مدت یا بیش تمرینی سیستم انرژي به کار رفته و منابع تغذیه

.بستگی دارد)ساعت طول می کشد6دقیقه تا 6حدود .(این بخش مربوط به بازسازي سوخت و ساز عضله است% 70اول 3/1)طول می کشدساعت 24تا 6حدود (بازسازي سوخت کل ارگانیسم % 20دوم 3/1)ساعت طول می کشد24حدود . (نشان دهنده بازیافت سیستم عصبی مرکزي است% 10سوم 3/1

)طبیعی و به روش فیزیوتراپی(بازیافتروش هاي طبیعی حرکت : برخی از متداول ترین روش هاي به کار رفته عبارتنداز. روش هاي طبیعی به هیچ گونه دستگاه ویژه اي نیاز ندارند

درمانی یا استراحت فعال، و استراحت کامل یا استراحت غیرفعال

حرکت درمانی یا استراحت فعالدر این هنگام نباید شدت فعالیت از . حرکت درمانی یا استراحت فعال به دفع فراورده هاي زاید هنگام فعالیت متوسط اشاره دارد

تا 10درصد دیگر بین 26درصد اسیدالکتیک در ده دقیقه اول و 62حدود . درصد ضربان قلب بیشینۀ ورزشکار بیشتر باشد60.دقیقه دفع می شود20

استراحت کامل یا استراحت غیر فعال.بسیار مهم استخواب شبانه در استراحت و بازیافت غیر فعالساعت 9تا 8

بازیافتروش هاي فیزیوتراپی

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٠

ماساژ، گرمادرمانی، سرمادرمانی،حمام آب گرم و سرد، : عبارتندازروش هاي فیزیوتراپی شیوه هاي درمانی خاصی دارند که، شیمی درمانی)طب سوزنی یا طب فشاري(اکسیژن درمانی، هوا درمانی، ارتفاع درمانی، بازتاب درمانی

بازیافتروش هاي روانشناختی ر آهسته تر از یک سلول عضالنی جایگاه خستگی در سیستم عصبی مرکزي قرار دارد چون بازسازي یک سلول عصبی هفت براب

در زیر چند روش روانشناختی بازیافت.روانی توجه شود- است باید به بازگست به حالت اولیه عصبی

روش هاي آرام سازي.1روش هاي آرام سازي کمک می کنند تا تون اعصاب سمپاتیک کاهش یابد، ضربان قلب پایین بیاید، کشیدگی و تنش عضله

.یژن مصرفی و سوخت و ساز سلولی کاهش یابد و کنترل روانی بهتر شودکاهش یابد، اکسواکنش آرام سازي، آرام بخشی تدریجی عضله، تمرین تلقیح استرس، بازخورد زیستی، مدیتیشن : روش هاي ارام سازي عبارتنداز

تصویرپردازي بصري، کنترل تنفسفوق طبیعی، مشاوره با روان شناس ورزشی، یوگا، آرام سازي عمیق عضله با خود هیپنوتیزمی،

بازگشت به حالت اولیه ویژه ورزشهنگام تمرین و مسابقه، اگر بدن به سرعت به حالت اولیه باز نگردد، ممکن است که ورزشکار نتواند به انداز کافی تمرین کند و

.دنداز این رو باید مربیان اقدامات اساسی به کار ببن. عملکرد مورد نظر زا به دست آوردچند تن از محققین پیشنهاد کردند که ورزشکاران در حوزه هاي مختلف باید از شیوه هاي مختلف بازگشت به حالت اولیه استفاده

.کنندتنی، یوگا، طب سوزنی، اکسیژن درمانی، ماساژ با آب –شیوه هاي آرام سازي روانی : براي حوزة عصبی روانی

.را در نظر بگیرند... گرم و سرد و تنی، یوگا-عضالنی، از شیوة ماساژ با آب گرم و سرد، ماساژ، آرام سازي روان- براي سیستم عصبیشیوة اکسیژن درمانی، تمرین روان تنی، ماساژ، طب فشاري، : در حوزةغدد درون ریز و سوخت و سازي

شیمی درمانیسرد ، ماساژ، آرام سازي روان براي سیستم قلبی و تنفسی به شیوه هاي اکسیژن درمانی، ماساژ با آب گرم و

تنی، طب فشاري و رژیم غذایی سرشار از مواد قلیایی با توجه به اینکه ورزشی مانند کیک بوکسینگ ورزشی پرشدت است سیستم عصبی روانی، عصبی عضالنی و قلبی و

.تنفسی در آن نیاز به بازیافت دارد

از تمرین و مسابقهبازیافت

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣١

عوامل مداخله گر مانند بیماري، . اید از مدت زمان الزم براي بازیافت سیستم هاي انرژي آگاهی داشته باشندمربیان و ورزشکاران بجدول زیر توصیه هاي الزم در مورد بازیافت سیستم ها را . کم ابی و عدم تغذیه صحیح می تواند بازیافت آنها را به تاخیر اندازد

.زم براي بازیافت پس از فعالیت ورزشی شدید ارائه شده استدر جدول زیر توصیه هایی جهت زمان ال.دارد

قبل از مسابقهبازیافت خوردن مقدار کمی غذا قبل از . یک تا دو روز قبل از مسابقه از تکنیک هاي آرام سازي عصبی عضالنی و روانی باید استفاده شود

20، )با شاخص قندي پایین(کربوهیدرات% 60غذایی باید شامل کیفیت رژیم . مسابقه به دیافراگم کمک می کند بهتر باال بیاید.درصد پروتئین معادل شود20درصد لیپید و

هنگام مسابقهبازیافت بین مسابقه ها و هنگام توقف می توانید براي آرام کردن حوزه هاي عصبی روانی و عملکردهاي متفاوت روانی از روش هاي

. و نمک اضافه بین نیمه هاي مسابقه) گرم20(با مقداري گلوکز ) آب میوه(یدنی هاي آمادهمصرف نوش. استفاده کنیدبازیافتبین مسابقات ورزشکار باید بدون هیجان و کامال ساکت استراحت کند . ماساژ بین دو نیمه نیز برالبرخی از ورزش ها خوب است

.با استفاده از روش هاي عصبی و عضالنی و روانیبقهپس از مسابازیافت

بالفاصله پس از اتمام مسابقه باید روشهاي بازیافت استفاده شود که عبارتنداز فعالیت سبک براي دفع مواد زاید و پرداخت وام .براي دفع سموم و رادیکال هاي آزاد... ماساژ و اب درمانی و . اکسیژن، تغذیه مناسب براي بازیافت منابع انرژي

خستگی و بیش تمرینی

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٢

افت ییا سندرم بیش تمرینی از پیامدهاي بازیافت نامناسب و افزایش شدت، حجم و میزان برنامه بدون نوجه به بازبیش تمرینی نشانه هاي بیش تمرینی درجدول زیر آمده .کافی منابع انرژي از دست رفته است و معموال با کاهش سطح اجرا مشخص می شود

.است

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٣

.ممکن است باعث بیش تمرینی شوند در جدول زیر خالصه شده اندفعالیت هایی که

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٤

.نشانه هاي بیش تمرینی با توجه به شیوع آنها در تحقیقات در جدول زیر خالسه شده است

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٥

.در جدول زیر شیو ه هایی براي درمان بیش تمرینی آورده شده استکنترل، درمان و پیشگیري از بیش تمرینی

توان، چابکی، سرعت و استقامت عضالنی و قلبی و عروقیقدرت،شیوه هاي تمرینی براي بهبود

هر کدم از عوامل آمادگی جسمانی، طبیعتا روش هاي تمرینی هر یک از این عوامل نیز با هم یزیولوژیکی ویژهبا توجه به مبانی فتمرین قدرت، توان، چابکی و سرعت با توجه به همسانی بیشتر سیستم . متفاوت بوده و روش شناسی خاص خود را می طلبد

تند در صورتی که افزایش استقامت قلبی و هاي انرژي شیوه هاي تمرینی مشابهی دارند و اغلب کوتاه مدت و پر شدت هس.عروقی با توجه به مبناي انرژي متفاوت شیوه هاي تمرینی طوالنی مدت و کم شدت را در بر می گیرد

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٦

توان، چابکی، سرعتقدرت،شیوه هاي تمرینی براي بهبود

سیستم . اندکوتاه مدت و پر شدتهمانگونه که گفته شد تمرینات براي افزایش و بهبود قدرت توان، چابکی و سرعت اغلب فسفاژن و گلیکولیتیک بوده در صورتی که زمان تمرن افزایش یابد یا زمان بازیافت بین انرژي غالب در این نوع تمرینات بیشتر

. ست ها یا تکرار ها کم شود سیستم انرژي هوازي نیز درگیر می شود

و توانقدرت

کسی سعی دارد عملکرد ورزشی خود را بهبود ببخشد بیش از هر چیز باید به افزایش اگر . قدرت توانایی به کار بردن نیروستاستفاده از روش هاي افزایش دهنده .این موضوع در ورزش هایی که به توان نیازمندند اهمیت بیشتري دارد. قدرت خود بپردازد

. ر می کندبرابر پیشرفت را سریع ت12تا 8قدرت در مقایسه با مهارت هاي تخصصی رشته

منابع مهم مقاومت خارجی را می توان . ورزشکاران می توانند با غلبه بر مقاومت هاي خارجی یا داخلی قدرت را بهبود بخشندبا این حال اغلب . وزن بدن فرد، توپ مدیسین بال، باندها و طناب هاي قابل ارتجاع، دمبل، هالتر، مقاومت ثابت: اینطور نام برد .ین قدرتی با وزنه هاي آزاد اجرا می شوندبرنامه هاي تمر

روش هاي افزایش قدرت

از این رو روش . انتخاب روش هاي افزایش قدرت باید با نوع قدرت مورد نیاز و همینطور ورزش مورد نظر ارتباط داشته باشد:برخی از مهمترین روش هاي افزایش قدرت. هاي افزایش قدرت متعددي وجود دارند

نه هاي آزاد استفاده از وز

روش از 4در اینجا . با توجه به نوع عضالت درگیر در ورزش و با استفاده از روش هاي پیشرونده می توان قدرت را افزایش داد:روش هاي افزایش قدرت بیشینه که با وزنه هاي آزاد انجام می گیرد را معرفی می کنیم

%110، %100، %90،%80: میزان بار به طور مداوم افزایش می یابد–Aروش

%110، %110، %100، %100، %90، %90، %80، %80: میزان بار به طور مرحله اي افزایش می یابد- Bروش

%80، %90، %100، %100، %90، %80: افزایش و کاهش می یابد) هرمی(میزان بار به صورت مداوم- Cروش

%90، %100، %95، %100، %90، %85، %90، %80: میزان بار به طور موجی افزایش می یابد-Dروش

.تعداد تمرین ها در هر جلسه بین چهار و هشت و تعداد تکرار ها بین یک و پنج است

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٧

توان

: توان را می توان به کار بردن قدرت در کمترین زمان ممکن تعریف کرد و آن را می توان با سه گروه از تمرینات افزایش داد. پالیومتریک به صورت پرشی یا با استفاده از وزنه و تمرینات انعطاف پذیري و جست و خیزتمرین با وزنه هاي آزاد، تمرینات

در رابطه با تمرینات با وزنه هاي آزاد باید گفت که معموال تمرینات توانی بعد از دوره هاي افزایش قدرت انجام می گیرد و معموال بارهاي به کار رفته . ل زمان به توان تبدیل می شودقدرت به دست آمده در این مرحله در غالب حرکات سریع و با حداق

. فاصله استراحت تعداد ست ها و تکرارها متغیر و به قدرت و نوع ورزش بستگی دارد. کمتر و حرکات بسیار سریع تر می باشدین نوع تمرینات حداکثر بهره را البته اگر الگوي تمرینات توانی با وزنه را به توان به نوع مهارت ورزشی نزدیک کرد می توان از ا

.گرفت

تمرینات پالیومتریک از دسته تمریناتی است که به طور ویژه توان حرکتی اندام و عضالت مختلف را با شیوه هاي مختلف تمرینی ت از شیوه هاي مختلف تمرینا. در دهه اخیر استفاده از این تمرینات طرفداران بیشتري پیدا کرده است. افزایش می دهد

پالیومتریک می توان به پرش هاي درجا، پرش هاي ایستاده، پرش ها و جهش هاي چندگانه، پریدن، تمرینات جعبه، تمرینات با واحد حجم تمرینات پالیومتریک تعداد تماس پاها یا پرتاب به وسیله دست ها می . توپ مدیسنبال و پرش هاي عمقی اشاره کرد

این تمرینات و ماهیت ورزش هاي رزمی به نظر می رسد استفاده از این تمرینات براي افزایش همچنین با توجه به پویایی . باشدالبته مطمئنا این شیوه تمرینی نیز همانند دیگر شیوه . توان اندام تحتانی و فوقانی در ورزش هاي رزمی بسیار مفید واقع شود

برخی از مهمترین روش هاي . نجام آنها مورد توجه واقع شودتمرینی داراي اضول و مبانی ویژه اي است که می بایست قبل از ا.تمرین پالیومتریک در زیر معرفی می شوند

پرش هاي درجا-1

شدت این تمرینات . این پرش ها چنانچهاز نام شان پیداست، با فرود در همان مکانی که پرش شروع می شود، کامل می شوندبا کاهش فاصله زمانی استراحت بین پرش ها می توان شدت . دت انجام می شوندنسبتا کم است و معموال با استراحت کوتاه م

.این گونه پرش ها را افزایش داد

پرش ایستاده-2

این تمرین می . عموما این پرش ها به صورت عمودي یا افقی انجام می شوند. در پرش ایستاده بر حداکثر کوشش تاکید می شود.هر تالش برگشت گام به حالت اولیه صورت می گیردتواند چندین بار تکرار شود و بین

پرش ها و جهش هاي چندگانه-3

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٨

این تمرینات می توانند به تنهایی یا با یک مانع . پرش ها و جهش هاي چندگانه در واقع ترکیبی از پرش هاي درجا و ایستاده اند.ایجاد شوند

تمرینات جعبه-4

شدت این تمرینات بسیار متغیر و از . گانه با پرش هاي عمقی ترکیب می شوددر تمرینات جعبه جهش ها و پرش هاي چند .شدت تمرین به تعداد پرش ها و ارتفاع جعبه بستگی دارد. شدت کم تا شدت هاي بسیار زیاد متغیر است

تمرینات با توپ مدیسنبال. 5

توجه به اندازه و ابعاد توپ و همچنین وزن و تعداد و با. این شیوه تمرینات بیشتر براي افزایش توان اندام فوقانی انجام می شود.مسافت پرتاب ها حجم و شدت این تمرینات را می توان تغییر داد

چابکی

از . در واقع چابکی همان به کار بردن قدرت و توان در هنگام اجراي حرکات پویا همراه با تغییر جهت ومسیر حرکت می باشداندام مختلف به همراه حرکات پویا در ورزش مورد نظر به بهبود چابکی در ورزش مورد نظر این رو ترکیب تمرینات توانی در

.کمک می کند

تمرینات سرعتی

با توجه به اینکه سرعت بخش از تمرینات توانی است با انجام تمرینات توانی و قدرتی سرعت نیز بهبود پیدا مر کند ولی به این . زیادي سرعت با توجه به ارتباط باالي آن با نوع و درصد تارهاي تند انقباض ، وراثتی استنکته نیز باید توجه داشت که بخش

از . البته در برخی از ورزش هاي پویا و توانی همچون ورزش هاي رزمی سرعت اندام هنگام حرکات ایستا و پویا بسیار مهم استقدرتی به بهبود سرعت اندام و سرعت عمومی بدن کمک می این رو تمرینات سرعتی با و بدون وسیله و اغلب بعد از تمرینات

.کند

استقامت عضالنی و قلبی و عروقیتمرینات براي بهبود

از مهمترین نوع تمرینات براي .با انجام تمرینات با وزنه ولی با تکرار هاي زیاد بهبود بخشیداستقامت عضالنی را می توان این تمرینات با الگوي تمرینی عضالت مختلف و به صورت . افزایش استقامت عضالنی می توان به تمرینات دایره اي اشاره کرد

.چرخه اي با افزایش تکرار ها در عضالت مختلف به بهبود استقامت عضالنی کمک می کند

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٣٩

ورزش هاي انفرادي و تیمی به مرینات ورزشی هستند که تقریبا همۀی از مهمترین تتمرینات براي بهبود استقامت قلبی و عروقبا توجه به نوع ورزش و ماهیت حرکتی و فیزیولوژیکی ورزش مورد نظر .انجام آنها و بهبود استقامت قلبی و عروقی نیاز دارند

از مهمترین و پرکاربردترین شیوه هاي تمرین . استشیوه هاي تمرین هاي قلبی و عروقی یا توان هوازي بسیار متنوع و گوناگون استقامت قلبی و عروقی می توان به تمرینات تداومی کم شدت و پرشدت، تمرینات اینتروال پر شدت، تمرینات فارتلک، تمرین

هاي تمرینی ویژه هر البته در بین برنامه . تحمل اسید الکتیک، تمرین اکسیژن مصرفی بیشینه ، تمرین آستانه بی هوازي اشاره کردیک از رشته هاي ورزشی در صورتی که استراحت بین تکرار ها کاهش پیدا کند سیستم هوازي بیشتر درگیر شده و استقامت

با این حال با توجه به ماهیت تناوبی بودن به همراه دوره هاي بازیافت تکراري در ورزش .هوازي ورزشکاران نیز بهبود می یابدبهترین شیوه تمرین که عالوه بر تقویت سیستم هوازي سیستم هاي بی هوازي را نیز تقویت می کند، تمرینات هاي رزمی به نظر

. اینتروال و به ویژه تمرینات اینتروال پر شدت است

پر شدتتمرینات اینتروال

ره دارد که با فاصله بازیافت و واژه اینتروال ضرورتا اشاره به روش شناخته شده خاصی اشاره ندارد بلکه به همه روش هایی اشارکات در هر یک از ورزش هاي رزمی را می توان به صورت این رو تمامی مهارت ها و همچنین حاز . استراحت انجام می شود

نوع البته استفاده از این.اینتروال و با شدت حداکثر انجام داد و مشابه با الگوي مسابقات زمان بازیافت بین تکرار ها را تنظیم کردتمرینات با توجه به اثرات و فواید ثابت شده اخیر آنها در افزایش و بهبود توان قلبی و عروقی به ویژه در مقایسه با تمرینات

از جمله این محققین پژوهشگر نروژي است که در زمینه بهبود توانایی قلبی و . تداومی پر حجم سنتی ، در حال افزایش می باشدعالوه بر این من در پروژه کارشناسی ارشد خود با استفاده از این . نوع تمرینات پر شدت را توصیه می کندعروقی استفاده از این

. به نتایج با ارزشی دست یافتمPOST CABGشیوه تمرینی به منظور بهبود توانایی قلبی و عروقی بیماران

منابع و مآخذ

انتشارات ). 1387(ترجمه محمدرضا کردي، محمد فرامرزي ). علم تمرین(تمرین نظریه و روش شناسی ). 1999(تئودور اُ بومپا .1.تهران. سمت

. انتشارات کمیته ملی المپیک). 1385) (31تک آموز (محمدرضا کردي، فیزیولوژي تمرینات پالیومتریک اثربخش یا آسیب زا . 2.تهران

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٠

تمرینی ورزش هاي رزمیمبانی فیزیولوژیکی و علم و : بخش سوم

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤١

مقدمه

طبیعتا افرادي. دان باال نیاز دارچابکی، قدرت و تودر دسته ورزش هاي توانی قرار دارند و موفقیت در آنها به ورزش هاي رزمی در کنار تمرینات واین عوامل فیزیولوژیکی برخوردارند بصورت ژنتیکی از سطوح باالیی از در ورزش هاي رزمی موفق اند که

ضربات و حرکات در این ورزش ها اصوال سیستم هاي توانیبا توجه به ماهیت . مناسببه حداکثر این قابلیت ها دست یافته انداز طرفی،. عنوان سیستم هاي انرژي غالب مورد استفاده قرار می گیرندبهانرژي سریع یعنی فسفاژن و گلیکولیتیک در طول راندها

سیستم ودقیقه 40تا20طول می کشد کل زمان مسابقه بین دقیقه اي3تا 2راند12تا 3اینکه معموال مسابقات بین با توجه بهنرژي غیرهوازي با هوازي نیز به منظور بازسازي ذخایر از دست رفته سیستم فسفاژن و دفع عوامل زاید تولید شده در مسیر هاي ا

به طور خالصه در . انرژي این ورزشکاران کمک می کند از این رو تقویت آن بسیار مهم استبه تامین تا حد زیادي اسید الکتیک ورزشکار به فراخوانی انرژي به طور تقریبا مساوي از سیستم هاي هوازي و بی هوازي نیاز دارد البته در ،اغلب ورزش هاي رزمی

یان و ورزشکاران می بایست توجه داشته باشند که تقویت هر دو از این رو مرب. این رابطه ممکن است استثنا نیز وجود داشته باشدسیستم هوازي و بی هوازي گام هاي اساسی در راه کسب موفقیت در این ورزش ها است و بدین منظور بخش اساسی دوره هاي

و بی هوازي اختصاص تمرینی و آماده سازي تقریبا به طور مساوي و با کمی اغماض باید به آماده سازي هر دو سیستم هوازي 3تا 2رقابت –دقیقه اي 1بازیافت -دقیقه اي3تا 2رقابت (همچنین با توجه به ماهیت اینتروالی همۀ ورزش هاي رزمی . یابد

یکی از که هم اکنون به عنوان به شیوه هاي گوناگون ) HIT(انجام تمرینات اینتروال پر شدت می رسدبه نظر...) دقیقه اي و بهترین شیوه تمرینی ،وه هاي تمرینی به منظور کسب سازگاري هاي قلبی و عروقی و بی هوازي شناخته شده استشیبهترین

البته با توجه به ماهیت ویژه هر یک از ورزش هاي رزمی . براي آماده سازي سیستم هاي انرژي ورزشکاران این رشته ها می باشد.تعدیالتی نیز باید صورت گیرد

و ونیازمندي هاي فیزیولوژیکی باال با توجه به شدت . در رابطه با ورزش هاي رزمی دوره هاي بازیافت استموضوع مهم دیگرروز برگزار 2فشار زیادي که در حین رقابت به ورزشکاروارد می شود همچنین ماهیت دوره مسابقات که اغلب یک روز یا نهایتا

هاي تیم مربیگري و مربیان بدن ساز، رویکرد. یت باالیی برخوردار استمی گردد زمان هاي بازیافت در این ورزش ها از اهم

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٢

، زمان هاي )که اغلب یک دقیقه می باشد( روانشناسان ورزشی در زمان استراحت یا بازیافت بین راندهاو متخصصان تغذیه بین روز اول تا روز بعد بقه بعدي وبین راندها، یک مسابقه تا مسابازیافت بین یک مسابقه تا مسابقه بعدي و زمان هاي بازیافت

ختن خستگی و ارائه و به کار بردن برنامه هاي بازیافت مناسب به منظور به تاخیر اندااز این رو،. مسابقات بسیار مهم می باشدسد به نظر می ربا توجه به این موضوع، . ر استب هاي ورزشی ناخواسته از اهمیت قابل توجهی برخوپیشگیري از بروز آسی

ورزشکارانی در رشته هاي رزمی موفقند که توان انرژتیک و بازیافتی باالیی داشته باشند و مهارت هاي تکنیکی و تاکتیکی را نیز . از آنها بهره گیرندبا توجه به موقعیتدر سطح باال فرا گرفته باشند تا

به طور خالصه مبانی فیزیولوژیکی برخی از مهمترین ورزش هاي رزمی ،در این فصل سعی می شود با توجه به منابع انتشار یافتهشامل بوکس، جودو، کاراته، تکواندو و کیک بوکسینگ معرفی گردد و در بین هر کدام از این ورزش ها به مبانی علمی و کاربردي

.و فیزیولوژیکی در هر کدام از این ورزش ها اشاره شود

بوکس

بوکسفیزیولوژیکی اصول

ش هدف کسب امتیاز زدر این ور. یک دقیقه زمان استراحت بین راندها می باشدبه همراهدقیقه اي 2راند 4بوکس آماتور شامل بوکسور ،براي کسب امتیاز و دفاع در برابر حمالت حریف. صحیح با ضربات مشت و دفاع صحیح در برابر ضربات حریف است

مهارت ها را می توان با تمرینات فشرده در باشگاه . نیاز داردزي ویژه ايرت هاي خاص و دوره هاي آماده سابه مهابه دست آورد در حالی که مهمترین )مشت زدن سریع و سنگین به کیسه و طناب زدن،sparring،1تمرینات سایه زدن(بوکس

پژوهش ها نشان داده اند که ارتباط قوي بین میزان آسیب و سطح آمادگی . بخش آماده سازي جسمانی تمرین هاي هوازي استبه ویژه در سال هاي اخیر که ماهیت ورزش گرچه اجزاء تکنیکی و تاکتیکی نقش مهمی بازي می کنند، . جسمانی وجود دارد

. ظرفیت هوازي بوکسورها به دلیل ماهیت هاي دفاعی و تهاجمی بوکس اهمیت زیادي یافته است،ي تر شده استبوکس پویا

به دلیل ) فرایند تولید انرژي بی هوازي بدون تجمع اسید الکتیک(بی هوازي بی اسیدالکتیک ، نقش سیستم انرژي این ورزشدرمهمترین فاکتور استقامت هوازي است و ) VO2max(داکثر اکسیژن مصرفی ح. زمان زیاد راندها و رقابت نادیده گرفته شده است

آستانه بی ،دیگر متغیر مهم اجراي هوازي. به طور معمول با ارزیابی تبادالت گازي در شرایط آزمایشگاهی ارزیابی می شوداست که در آن نقطه اسید الکتیک شدتی از فعالیت ورزشی گفته شد، بخش اولهمانگونه که در است که ) اسید الکتیک(هوازي

ایجاد شده به در ورزشکاران تمرین کرده به دلیل سازگاري هاي فیزیولوژیکی. فراتر از سطوح استراحتی شروع به تجمع می کند

1.shadow boxing

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٣

3نشان دادند که و همکارانش2جیکوپژوهشی، در . آستانه الکتات خون در درصد باالیی از ظرفیت هوازي رخ می دهد،تمرینبا توجه به . داردنیازهوازيعملکرد بیشتر سیستمبه دقیقه اي 2وهله 5دقیقه اي و یا 2وهله 4در مقایسه با دقیقه ای3ه وهل

دقیقه اي تغییر 2راند 5تا 4دقیقه اي را به 3راند 3زمان راند ها را تغییر داد و(AIBA)3این نتایج انجمن بین المللی بوکس آماتورمسابقه قهرمانی بزرگساالن در 10و المپیک7ماري آسیب هاي مسابقات تجزیه و تحلیل گذشته نگر آبه این تغییر،با توجه. داد

و)Ko(٤ناك اوتدقیقه اي شیوع2نشان داد بعد از جایگزینی راند هاي NIBAتوسط کمسیون پزشکی2003تا 1980سال هاي شکل (%. 2.15به % 9.47به میزان قابل توجهی کاهش یافته است یعنی از ) RSCH(٥توقف مسابقه توسط داور به دلیل اسیب به سر

کاهش نشان داد که احتماال به دلیل % 0.0به % 17.4از RSCHو 2004Koتا 1980در مسابقات المپیک ).1-12و جدول 12-1.کس آماتور نیز بود استفاده اجباري از گارد سر، بهبود داوري و سخت گیري در زمینه کنترل پزشکی بو

ناك اوت با ضربه به سر، KO-H( شد قوانینتعدیلو بعد ازمرتبط با دوره هاي زمانی RSCHو KOمقایسه . 1-12شکل RSCH ،توقف مسابقه توسط داور به دلیل آسیب سرRSCIتوقف مسابقه توسط داور به دلیل آسیب(.

2.Jako3.International Amateur Boxing Association (AIBA)4 .knockout5.referee stopped the contest because of head blow

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٤

توقف مسابقه توسط داور به دلیل آسیب سر ، )KOH(دلیل ناك اوت با ضربه به سر میزان وهله هاي توقف به . 1-12جدول )RSCH ( ، توقف مسابقه توسط داور به دلیل آسیب)RSCI ( ،به درصد2003تا 1982در مسابقات جهانی .

دلیل آسیب سر ، توقف مسابقه توسط داور به )KOH(وهله هاي توقف به دلیل ناك اوت با ضربه به سر . 2-12جدول)RSCH ( توقف مسابقه توسط داور به دلیل آسیب ،)RSCI ( به درصد 2004تا 1980در مسابقات المپیک .

)ظرفیت استقامتی(آمادگی قلبی و عروقی . در بوکس آماتور می باشدکی از مهمترین بخش هاي آماده سازیجسمانیافزایش آمادگی قلبی و عروقی یا ظرفیت هوازي ی

تمرینات هوازي . تم قلبی و عروقی آماده تر به بوکسور اجازه می دهد که در راندهاي آخر از آمادگی بهتري برخوردار باشدسیسبخش مهمی از تمرینات footingدویدن و . ظرفیت هوازي قلب و ریه ها را بهبود می بخشد) براي مثال دویدن(منظم

دویدن بر سطوح سخت . شدت و بار کار می باشددویدن در سراشیبی روش مناسبی براي افزایش. بوکسورها را تشکیل می دهدپوشیدن . از این رو، بهتر است دویدن بر روي سطوح شنی و یا خاکی انجام شوداست به پاها و پشت آسیب برساند، ممکن

gumshieldsیدن کمک می کند که بوکسور هنگام دویدن از تنفس عمیق که در هنگام بوکس مورد نیاز است استفاده هنگام دو. ورزش هوازي و بی هوازي استترکیبی از ) دویدن با سرعت هاي گوناگون در هنگام فعالیت(دوي اینتروال . کند

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٥

جودو

فیزیولوژي جودوکار

یک مسابقه جودو بیش از .فیزیولوژیکی قابل توجهی را بر بدن جودوکار تحمیل می کندجودو از ورزش هایی است که نیازهاي به تولید انرژي یک جودوکاربنابراین،. نیاز داردباالحاکثر، فعالیت پایدار، قدرت و چابکیهايتالشبهدقیقه طول می کشد و 5

هوازي باال براي حفظ سطح شدت فعالیت براي زمان بیش از از مسیرهاي گلیکولیتیک در هنگام حرکات انفجاري و نیز به ظرفیت از مهمترین این تغییرات کهتمرین هاي جودو منجر به سازگاري هایی در بدن جودوکاران زن و مرد می شود. نیاز دارددقیقه5

ن نخبه و غیر نخبه وکارامطالعاتی به بررسی نیمرخ فیزیولوژیکی جود. یت هاي هوازي و بی هوازي استسازگاري بهبود ظرفحداکثر (توان هوازي حداکثر . گزارش کردهاندی جودوکاران وزن هاي مختلف توجهی در ویژگی هاي فیزکتفاوت قابلپرداختند

اگرچه، توان هوازي بیشینه به . با افزایش وزن در جودوکاران نخبه و غیر نخبه افزایش می یابد)لیتر در دقیقهبه اکسیژن مصرفیپژوهش هاظرفیت هوازي .به طور معکوس با وزن متناسب است)کیلوگرم/ حداکثر اکسیژن مصرفی(کیلوگرم از وزن بدنازاي هر

در دقیقه، گزارش کرده اند که نشان دهنده ظرفیت هوازي باالي جودوکاران / کیلوگرم/ لیتر7تا 5بیشینه جودوکاران را در دامنه ظرفیت بی هوازي اندام .اندام تحتانی و فوقانی جودوکاران نیز در سطح باالیی قرار داردعالوه براین، ظرفیت بی هوازي. می باشد

در .ر ورزشکاران قابل مقایسه است تحتانی جودوکاران با کشتی گیران، ورزشکاران پاورلیفتینگ، ژیمناست ها و دیگارزیابی با استفاده از حرکت پرس سینه بیشینهو) هند گریپ(قدرت سنج دستی استفاده ازباکاناداییقدرت جودوکارانپژوهشی

تا 70دامنه کیلوگرم و در دامنه هاي وزنی مختلف در 100رس سینه بیشینه میانگین پنتایج این تحقیق نشان می دهد . شده استجودوکاران در مقایسه انعطاف پذیري عمومی. ازي اندام فوقانی ارتباط دارداین میزان با ظرفیت بی هو. کیلوگرم می باشد140

.نشان دهنده انعطاف پذیري باالتر جودوکاران می باشد6با استفاده از آزمون نشستن و رسیدنو کشتی گیرانبا جامعه عمومی

پذیري مشابهی را نشان انعطافکانادایی با شناگران مورد مقایسه قرار گرفتند هر دو گروه در پژوهش دیگري که جودوکارانبه دیگر پژوهش ها نشان می دهند جودوکاران . ایپراکستنشن کمتري را نشان دادندجودوکاران میزان ه، در ناحیه شانهتنها دادند

.دارند نیاز االتر از متوسط، ظرفیت و توان هوازي خوب و انعطاف پذیري و قدرت بیشتر از حد متوسطی بظرفیت هوازيدرصد چربی جودوکاران نخبه . میانگین درصد چربی بین جودوکاران نخبه و غیر نخبه و گروههاي وزنی و جنسی متفاوت است

.است بوده متفاوت % 12پیشیننتایج تاپژوهش هاي در البته . نیز کاهش می یابد% 4در هنگام رقابت تا است که% 5حدود

6.sit and reach test

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٦

تکواندو

تکواندوکارانویژگی هاي فیزیولوژیکی

این زمان کوتاه فشارهاي در . دقیقه طول می کشد2مسابقات تکواندو ون بین المللی تکواندو هر راندبا توجه به قوانین فدراسیمقادیر ضربان قلب و در پژوهش خودو همکارانش7هلر.بهسیستمهاي انرژي تکواندوکار وارد می کندفیزیولوژیکی زیادي

رقابت هاي تکواندو در این پژوهش،قهرمان.را گزارش کردند) ساله20.9(جوان مرد و زن تکواندوکار الکتات خون بزرگساالن و همکارانش نیز 8برکادز. میلی مول بر لیتر داشته اند13.4میلی مول بر لیتر و برنده مردان الکتاتی معادل 15.8زنان الکتاتی معادل

، که مشابه با الگوي بازیافت گزارش کردند 9مبارزه کاملساله را در پی مسابقات 15دختران و پسران ناچیزضربان قلب بازیافت درگیر بودن آزمودنی ها در کمپ تمرینی در زمان آزمون گیري بوده دقیقه بود که احتماال این موضوع به دلیل 10الکتات پس از

دقیقه استراحت 1دقیقه اي با 3سه راند (بعد از سومین راند ) ساعت1از بعد (و همکارانش بازیافت آهسته الکتات 10لی. استدر نتایج پژوهشی که انتشار نیافته است. نشان دادندرا ) ساله21تا 20.5(تکواندو دانشگاهی مردان کره اي مسابقه ) بین راندها

ورزشکاران تکواندوکار مالزیایی جوان در انتهاي مسابقه دامنه مقادیر الکتات خون که استآمده)11دبلیو پیتر، و جی اس تانگ(در این پژوهش . ساله بوده است18ملی مول بر لیتر به ترتیب در پسران و دختران 15تا 5.3میلی مول بر لیتر و 15.8تا 6.6

.امکان ارزیابیالکتات دوره بازیافت وجود نداشته است

، دوندگان دوي مشابهی با ورزشکاران سه گانه12ریخت بدنیان سطوح بین المللیتکواندوکاردر پژوهشی نشان داده شد وزنشان بلندتر و میانگین گروهها از قد آنهاولیدارند صحرانوردي و صخره نوردان، و الغري آنها با ورزشکاران استقامتی

د درحالی که مردان دانشگاهی تکواندوکار تکواندوکاران تفریحی کار زن انگلیسی تیپ بدنی اندومورفی دارن.سنگین تراستدرصد چربی نسبی تام مردان تکواندوکار سطوح بین المللی ،14و پیتر13تاف. مزومورفی دارند-تیپ بدنی اندوتفریحی انگلیسی

یی معادل تحقیقات نشان می دهد درصد چربی تکواندوکاران نخبه کرواسیا.گرارش کردند% 12.0و این میزان را در زنان % 7.5را . است% 19.2و مردان دانشگاهی مالزیایی % 31.2ساله 18، دختران مالزیایی جوان % 15.3

7.Heller8.Bercades9.Full contact10.Lee11.W. Pieter and J.S. Thung12 .somatotype13.Taaffe14.Pieter

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٧

پیتر .تسهیالت و امکانات بیشتر براي تمرین ضربه پا و دست و درصد چربی کم به تکواندوکارا اجازه شتاب سریع تر را می دهدت ، نیرو و سرعت در دامنه حرکا15و همکارانش ارتباط معنی دار و متناقضی بین توده بدنی، توده بدون چربی، اندازه حرکت

تحریکات موثر براي ایجاد سازگاري تکواندوکارانو همکارانش نتیجه گرفتند که 16توسکویک. ضربه با دست و پا مشاهده کردنددر . پیشنهاد شده است را دریافت می کنند) ACSM(زي که توسط کالج طب ورزشی امریکا هاي قلبی و عروقی و آماده سا

به جز انعطاف پذیري ورزشکاران تفریحی ویژگی هاي قلبی و عروقی و قدرتی گزارش کردند 18، و وینوزا17تامپسونحالی کههرچند که پیتر و همکارانش و . ضعیف استبه طور کلی که در مقایسه با جمعیت سالم بی تحرك هم سن و جنس بهتر می باشد

توسکوویک و همکارانش نشان دادند اگر شدت، تواتر و مدت زمان تمرینات تکواندو کافی باشد فواید آمادگی قلبی و عروقی در بر تمرینات قدرتی تاکید کنند بلکه تمرینات هوازي و بی هوازي نیز تنها پیشنهاد می کند تکواندوکاران نباید 19هونگ. پی دارد

پژوهشگرانی استقامت هوازي وبی هوازي تکواندوکاران نخبه زن ومرد را . باید در دستور برنامه روزانه تکواندوکاران قرار گیردکیلوگرم در دقیقه / میلی لیتر50تا 42ن و کیلوگرم در دقیقه براي مردا. میلی لیتر61تا 54در دامنه VO2maxبر اساس مقادیر

.به طور خالصه نتایج تحقیقات در مورد استقامت هوازي تکواندوکاران را نشان می دهد15.1جدول . براي زنان گزارش کردند

.در تکواندوکاران) کیلوگرم در دقیقه. میلی لیتر (Max Vo2. 15.1جدول

15.momentum16.Toskovic17.Thompson18.Vinueza19.Hong

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٨

که در تحقیق تاف و باالیی دارندظرفیت بی هوازي باال به توده بدنی تکواندوکاران نسبتنشان دادند و همکارانش20هلرنتیجه گرفت که می توان از ورزش تکواندو براي بهبود توان و ظرفیت بی هوازي 21ملهیم. همکارانش نیز گزارش شده است

عت و زمان عکس العمل در تکواندوکاران مهمتر انعطاف پذیري، قدرت، سرو همکارانش نشان داد هلر همچنین . بهره گرفتدر بیشترينسبی و مطلقفلکشن زانوي 22کشتاور اوج ایزوکینتیک،پیتر و همکارانش نشان دادند تکواندوکاران تفریحی. است

گیري از راي پیشد این عضالت را بمقایسه با گروه کنترل دارند که البته بر اساس نتیجه گیري دیگر پژوهشگران تکواندوکاران بای.. بروز آسیب تقویت کنند

انعطاف پذیري بیشتر و توان انفجاري باالتري در ،سابقچکوسلواکیهلر و همکارانش گزارش کردند که تکواندوکاران اهل تامپسون و ونوزا نیز نشان دادند تکواندوکاران تفریحی انعطاف پذیر تر از افراد بی تحرك اند و . مقایسه با گروه بی تحرك دارندیري، استقامت عضالنی، توان نظیر انعطاف پذنشان دادند توانایی حرکتی عمومیو پیتر 23سوزانا. استقامت عضالنی بیشتري دارند

توان انفجاري باالتر را در تکواندوکاران د، در حالی که مارکوي و همکارانشانفجاري در نتیجه تمرین در طول زمان بهبود می یاب. زن با موفقیت بیشتر را گزارش کردند

با موفقیت آنها ایرانی دوکاران نخبۀ مرد هاي پیکري، فیزیولوژیکی و ترکیب بدن تکوانارتباط بین ویژگیدر آن در پژوهشی که ارزیابی ) سانتیمتر55/180کیلوگرم و قد 6/73سال، وزن 75/25میانگین سن (تکواندوکار مرد نخبه 20.مورد بررسی قرار گرفت

ول ، طول اندام تحتانی و ط)BMI(هاي پیکري ترکیب بدنی، قد، وزن، درصد چربی بدن و شاخص تودة بدن از ویژگی. شدندآزمون ایلی (، چابکی )آزمون سارجنت(و توان بی هوازي ) آزمون شاتل ران(هاي فیزیولوژیکی، توان هوازي باالتنه و از ویژگی

موفقیت . سنجیده شد) آزمون استورك(و تعادل ) یارد40آزمون دو (، سرعت )آزمون خمش به جلو و عقب(پذیري ، انعطاف)نویزهاي پژوهش نشان یافته. گذاري شدالمللی ارزششده در مسابقات کشوري، آسیایی و بینهاي کسبتکواندوکاران باتوجه به مقام

و r=559/0(و توان بی هوازي ) <05/0Pو r=474/0(پذیري ناحیۀ کمر ، انعطاف)<05/0Pو r= 486/0(داد بین تعادل 05/0P> (همچنین ارتباط بین سن . داري وجود داردبا موفقیت تکواندوکاران نخبه ارتباط معنی)335/0=r 149/0وP>( وزن ،

)014/0=r 935/0وP>( قد ،)032/0-=r 392/0وP> .( طول اندام تحتانی)065/0=r 068/0وP>( توان هوازي ،)251/0=r و286/0P>( سرعت ،)224/0=r 409/0وP>( چابکی ،)392/0-=r 086/0وP> (پذیري به جلو و انعطاف)180/0=r و450/0P>(توان گفت موفقیت در رشتۀ تکواندو به عوامل زیادي پژوهش میاین باتوجه به نتایج . دار نبودبا موفقیت معنی

پذیري عالی کمر براي داشتن دامنۀ حرکات خوب در ناحیۀ کمر، حفظ تعادل بستگی دارد و تکواندوکار موفق مرد باید انعطافهاي سریع و براي انجام ضربات و مهارتباالهاي گوناگون و توان بی هوازي تمناسب براي افزایش ضربات امتیازآور در موقعی

.براي کسب موفقیت مهم باشدعواملی چون سرعت و چابکی تکواندوکارانبه نظر می رسدتقویت همچنین . انفجاري داشته باشد

20.Heller21.Melhim22.isokinetic peak torque23.Suzana

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٤٩

کاراته

هاي فیزیولوژیکی کاراته کارمندینیازو کوتاه ) PCr، و ATP(و به سیستم هاي انرژي سریع و فوري رقابتی ورزشی است پر شدت، فعالیتی است متناوب، کاراتهبسیار متغیر است و به در سطوح مختلف شدت کاراته مبارزه .نیاز داردATPبراي دوباره سازي ) گلیکولیز بی هوازي(مدت

ضربات بیشینه مشت ،حمالت ناگهانی،کاراته کاران و دوره هاي مشاهده و میزان حرکت کاراته کار به طرفین رویکرد استراتژیکشدت سطوح . ورزش کاراته همچنین ترکیبی از دوره هاي اجراي پر شدت و کم شدت است. ها، ضربات پا و دفاع بستگی دارد

سطوح شدت را می توان تقسیم بندي کرد به : تگی داردرقابت بسیار متغیر است و به سطوح متفاوت مبارزه ها بسمشاهده: Iسطح تکنیک هاي ساده یا آماده سازي: IIسطح تعامل متقابل: IIIسطح

در مطالعه ).16.1شکل (حتی در سطح قهرمانی جهان، برخی از مبارزه ها می تواند بیشتر فیزیکی و برخی دیگر تاکتیکی باشد راندي، 3سطح 4داراي مبارزه ها% 1مبارزه قهرمانی جهان مشاهده شد که تنها 50) 3یا سطح (شدت دوره هاي پري ازتعداد

3سطح 29درصد نیز بیش از % 9و 29تا 21مبارزه ها بین % 26، 20تا 11مبارزه ها بین % 10،20تا 4مبارزه ها بین % 45که از ناحیه انکشتان دست بالفاصله بعد از (کمیته نخبه کارانکاراتهمیانگین مقادیر الکتات خون در رقابت هاي. راندي دارند

بود که نشان ) 12.7تا 8.7نفر، دامنه 20تعداد (میلی مول در لیتر 11.1حدود ) اتمام رقابت در مسابقات قهرمانی جهان ارزیابی شدمیلی مول در لیتر 8.79نیزکاتاکاران نخبهمقادیر الکتات خون میانگین ). 16.2نمودار (است هارقابتاین دهنده نیازهاي باالي

این تغییرات احتماال نشان دهنده نیازهاي متفاوت رقابت هاي کاتا می . گزارش شده است) 10.9تا 6.8نفر در دامنه 9تعداد (ده ضربان قلب کاراته کار کمیته می باشد که نشان دهن16.4و 16.3شکل ). دقیقه متغیر است2ثانیه تا 40که در مدت زمان (باشد

این. به وسیله دستگاه ارزیابی کننده ضربان قلب در رقابت هاي انتخابی کاراته ملی اسپانیا ارزیابی شده است

. سطوح شدت مسابقه پایانی دو دوره از مسابقات قهرمانی جهان نشان دهنده تفاوت قابل توجه در شدت مسابقات رقابت هاي کاراته است. 16.1شکل

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٠

ضربان قلب در .دقیقه اي یکی از راندهاي آمادگی براي مسابقات قهرمانی اروپا3ضربان قلب تیم ملی کمیته در هنگام یک مبارزه پ شدت . 16.2نمودار .ضربه در دقیقه قرار دارد175اغلب زمان باالتر از

توجه کنید به شدت . ساعت جلسه تمرینی کمیته تیم کاراته اسپانیا2در طول ) که با مانیتور پوالر ارزیابی شده است( ضربان قلب . 16.3نمودار .دقیقه اي3هاي باالي مبارزه

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥١

توجه کنید که سطوح . دقیقه اي رقابت کاتاي تیم کاراته اسپانیا85در طول جلسه تمرینی ) که با مانیتور پوالر ارزیابی شده است(ضربان قلب. 16.4نمودار .وهله هاي فعالیت هاي پر شدت مشابه هستند با رقابت هاي کمیته

1996براي شرکت در مسابقات قهرمانی جهان در اسپانیا در سال )نفر5از بین هر (انتخاب یک نفر در هر دستهرقابت ها با هدف .انجام گرفت

کیک بوکسینگ

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٢

. در آن ضربات زیادي با بخش هاي مختلف بدن رد و بدل می شودک بوکسینگ از ورزش هاي رزمی است کهورزش کیبا توجه . فاکتورهاي مهم و اصلی در این ورزش سرعت باال، توان و قدرت عضالنی، چابکی و همچنین توانایی ذهنی باال می باشد

3ل ه اي انجام می شود و اغلب شامدقیق2تا 1دقیقه اي با فواصل استراحتی 4تا 2به اینکه مسابقات کیک بوکسینگ در راندهاي راند می باشد همۀ سیستم هاي انرژي فسفاژن، گلیکولیتیک بی هوازي و فسفوریالسیون 12راند و در برخی از سبک ها تا 5تا

م سیست،ماهیت توانی و قدرتی دارند از نظر اهمیتاین ورزشبا توجه به اینکه حرکات و ضربات در .هوازي در آن درگیر هستندتم سدقیقه اي مسابقه سی20تا 10با توجه به زمان از طرفی،. فسفاژن و گلیکولیتیک بی هوازي از اهمیت بیشتري برخوردارند

.هوازي نیز اهمیت باالیی دارد

سیستم هاي انرژي

از ATPبازسازي . نشان می دهدکیک بوکسینگجدول زیر میزان مشارکت سیستم هاي انرژي را با توجه به مدت زمان انجام 12با توجه به اینکه هر مسابقه کیک بوکسینگ تا . بسیار ضروري استبیشینهبرون ده توانی به منظور تولیدمسیرهاي بی هوازي

دقیقه می باشد اهمیت سیستم هوازي براي بازیافت سیستم هاي بی هوازي مثل 4تا 2راند ممکن است طول بکشد و هر راندي کیک . دیده شده است ارتباط قوي بین توانایی سیستم هوازي و بازیافت سیستم فسفاژن وجود دارد. اژن بسیار مهم استفسف

کیک ورزشبا توجه به اینکه. خود را از منابع متابولیسم هوازي به دست می آورندATPدرصد از 50بوکسورها بیش از شار قرار می دهد از این رو مربیان باید برنامه هاي ویژه اي براي تقویت بوکسینگ هر دو سیستم هوازي و بی هوازي را تحت ف

دیده شده است کاهش آمادگی هوازي و غیرهوازي با افزایش بروز آسیب همراه بوده همچنین . هر دو سیستم داشته باشنداز کشتی گیران آماتور باالتر و ) کیلوگرمی76تا 68(کیک بوکسور حرفه اي 4پژوهش نشان داد میانگین ظرفیت بی هوازي .است

درصد مشارکت سیستم هاي انرژي هوازي و بی .میانگین سیستم هوازي آنها از کاراته کاران و بوکسورهاي حرفه اي باالتر است.هوازي در هنگام فعالیت ورزشی پرشدت در جدول زیر نشان داده شده است

هوازي در هنگام فعالیت ورزشی پرشدتدرصد مشارکت سیستم هاي انرژي هوازي و بی . 2-19جدول

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٣

عوامل موثر در موفقیت در ورزش هاي رزمی

عوامل چندي وجود دارند که مربیان و ورزشکاران براي موفقیت هر چه بیشتر باید آنها را توجه به ماهیت ورزش هاي رزمی با :عبارتندازرزمی کارانبه طور خالصه مهمترین عوامل موثر در موفقیت . بیشتر مد نظر قرار دهند

استراحت و بازیافت کافی.1تغذیه مطلوب.2تقویت سیستم هاي انرژي و مسیرهاي سوخت و سازي درگیر در فعالیت.3یادگیري مهارت ها.4آمادگی روان شناختی.5

روش هاي تمرینی مهم براي تقویت سیستم هاي انرژي و توان هوازي و بی هوازيبه صورت اینتروال و تناوبی است مهمترین و بهترین شیوة تمرینی که به هاي رزمیبا توجه به این موضوع که ماهیت ورزش

یکی از اشکال مهم تمرینات توانی (تقویت هر دو سیستم هوازي و بی هوازي ورزشکاران کمک می کند، تمرین اینتروال پر شدت . می باشدهاي رزمیدلیل اهمیت این روش تمرینی مشابه بودن ماهیت انجام آن با ماهیت ورزش . می باشدHIT24یا ) و قدرتی

تمرینات اینتروال پر شدت

انجام می به همراه زمان هاي بازیافت مشخصدر تکرارهاي متعدد با حداکثر شدت ممکندر این نوع تمرین فعالیت مورد نظر . تحت فشار قرار دهدعالیت ها باید به گونه اي باشد که سیستم گلیکولتیک بی هوازي را به خوبی مدت زمان انجام این ف. گیرد

مدت زمان مناسب براي تحت فشار . کاهش فواصل استراحت بین تواتر ها به تقویت سیستم هوازي کمک می کندعالوه براین،به طور کلی تمرینات . است2به 1کار به استراحت در آنها دقیقه و نسبت 2ثانیه تا 15سیستم گلیکولیز بی هوازي قرار دادن

دویدن سریع و سرعتی در : براي مثالاستاینتروال براي کیک بوکسورها مستلزم انجام فعالیت هاي ورزشی سرعتی شدید بعد از مناسب و کافینکته مهم که نباید فراموش کرد بازیافت. ...و تدافعی توانیکوهپایه ها و تپه ها، حرکات سرعتی پرقدرت

.ساعت زمان نیاز دارد48به شدت است کهتمرینات اینتروال پر

24High Intensity Interval

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٤

در این فعالیت . نیاز داردثانیه 15کمتر از در مدت زمانفعالیت هاي سرعتی با شدت حداکثر نیز به انجامتقویت سیستم فسفاژن. نیاز داردثانیه استراحت50ثانیه اي حداکثر به همراه 10وي باشد براي مثال د5به 1ها تواتر یا نسبت کار به فعالیت باید

دیگر روش هاي تمرینی

رزمی دیگر روش هاي تمرین توانی ممکن است در برنامه تمرین توانی ،عالوه بر تمرینات اینتروال براي بهبود سیستم بی هوازيا وزنه به صورت انفجاري، تمرینات پالیومتریک، تمرینات تمرین ب: شیوه هاي تمرینی دیگر مهم عبارتنداز. قرار گیردکاران

.چابکی

حین حرکت ها انجام می گیرد با کاهش زمان انتقال بین انقباض درون گرا و برون گرا ،تمرینات پالیومتریک.و شامل پرشها با یک پا، پریدن از روي جعبه هاي ویژه، پرتاب توپ مدیسنبال می باشد

پر ) رقص پا(مسیر با سرعت ممکن و شتاب گرفتن می باشد و از طریق تمرینات با پا چابکی توانایی تغییر.شدت در رینگ بهبود می یابد

تکرار تمرینات توانی باید با تمرکز باالي ذهن، حداکثر نیرو و توان و در حداقل زمان ممکن انجام گیرد تا به بهبود توان و : نکتههاي بازیافت اهمیت زیادي دارد چرا که عدم بازیافت کافی بین ست ها از عملکرد و در این رابطه دوره. قدرت منجر شود

همچنین نباید در خستگی تمرینات انجام گیرد زیرا در این حالت ورزشکار نمی . توانایی کیک بکسور در ست بعدي می کاهد.وجود داردبروز آسیبتواند حداکثر توان خود را به کار گیرد و احتمال

:مثال

انفجاريبه صورتوزنه تمرینی

تکراري 6ست 6تا 5: حجم

. باشد1RMدرصد 90تا 75بین : شدت

جلسه 3تا 2: تواتر هفتگی

تمرینات پالیومتریک

تایی10ست 10به صورت ) حرکت پرشی به صورت لی لی100(تماس 100حدود : حجم

10به 1: تواتر

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٥

ساعت72تا 48: زمان بازیافت

تمرینات قدرتی

تمرینات قدرتی می تواند حداکثر قدرت انقباض عضالنی و قدرت انقباض زیر حداکثر را افزایش دهد که هردو نکات کلیدي در این تمرینات پایه اي براي تمرینات توانی هستند و با تقویت ساختار عضالنی اسکلتی از آسیب پیش گیري . توسعۀ توان هستند

.می کنند

باشد که با درگیري چند مفصل همراه است براي مثال حرکت پرس نیمکت مشابه با پرتابیتمرینات قدرتی باید شامل حرکات حرکتی 12شود که بتوان با آن چند ست ت کیک بوکسور باید وزنه اي انتخاببراي تقویت قدر. مشت زدن به صورت مستقیم

12ست 6با افزایش حجم تمرینات از . ته می شودسبیشتر شود از قدرت کا15از سریع را انجام داد در صورتی که تعداد تکرار .تکراري قدرت افزایش نمی یابد

دقیقه5تا 2:بین ست هازمان بازیافت

ساعت 48:بازیافت بین جلسات

.کاهش زمان استراحت و افزایش تکرار ها موجب تقویت سیستم هوازي می شود: نکته

ي حداکثربهبود ظرفیت هواز

همچنین در صورتی که هدف دوره تمرینی . براي بهبود ظرفیت هوازي حداکثر به انجام تمرینات اینتروال و استقامتی نیاز استه تقویت سیستم هوازي نیز با کاهش زمان استراحت بین ست ها ببی هوازي و هوازي باشد می توانشان تقویت هر دو سیستم

... وان به وسیلۀ انجام فعالیت هاي استقامتی مانند دوها، تمرینات دویدن با کیسه هاي شنی و ظرفیت هوازي را می ت. پرداخت.تقویت کرد

:مثال

VO2max% 80تا 60: شدت

دقیقه30تا 20: زمان هر جلسه

جلسه در هفته به همراه دیگر تمرینات4: تواتر

.از طریق محاسبه ضربان قلب هدف نشان می دهدجدول زیر نحوة محاسبه دامنۀ مورد نظر شدت فعالیت ورزشی را

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٦

.محاسبه شدت فعالیت ورزشی هدف از طریق ضربان قلب ذخیره. ---- جدول

:نکات مهم

.در نهایت تمام تمرینات انجام شده باید به صورت اختصاصی و مشابه با شرایط مسابقه در رینگ مسابقه انجام گیرد.1

با توجه به اهمیت دامنه حرکتی مفصل در بهبود تکنیک ها و جلوگیري از بروز آسیب باید تمرینات کششی دینامیک و استاتیک . 2.باشدرزمی کاراننیز از برنامه هاي اصلی

ه مطلوب و ریجی شدت تمرینات و حجم آنها قبل از برنامۀ مسابقه ، تغذیدکاهش تازبراي جلوگیري از بروز بیش تمرینی باید . 3.استراحت غافل نشد

منابع و مآخذ1. Ramin Kordi • Nicola Maffulli Randall R. Wroble •W. Angus Wallace (2010). Combat

Sports Medicine. Springer.بوکس

2. 1 . Jako P . Safety measures in amateur boxing . Br J Sports Med. 2002 ; 36 : 394 – 395 .3. 2. Jako P. Doctors for boxers and boxing: AIBA Medical Commission . In: Jako P (ed)

Doctorsat Ringside. Hungary : AIBA publication ; 2006 , pp. 143 – 198 .4. 3. Glen J. Conditioning for Amateur Boxing .Ludlow : Sports Fitness Systems ; 1983 .

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٧

جودو5. Thomas . Physiological profiles of the Canadian National Judo Team. Can. J. Sport

Sci4(3):142–7.6. Vidalin H , Dubreil C . jodokas ceinture noire,Suivi physiologique: etudesbiometriqueset

bioenergetique . Suivi de l’entrainement. Med Sport 1988 ; 62 (4) : 184 – 9.7. Callister R et-al. . Physiological Characteristics of elite judo athletes . Int J Sport

Med1991 ; (12) : 196 – 2038. Taylor AW , Brassard L . A physiological profile of the Canadian judo team . J Sports

Med PhysFitness 1981 ; (21) : 160 – 49. Bar-Or O . The Wingate anaerobic test: an update on methodology, reliability and

validity .Sports Med 1987 ; 4 : 381 – 94 .10. Little NG . Physical performance attributes of junior and senior women, juvenile, junior

andsenior men judokas . J Sports Med Phys Fitness 1991 Dec ; 31 (4) : 510 – 2011. Sharrat MT et al . A physiological profile of elite Canadian freestyle wrestlers . Can J

ApplSport Sci 1986 ; 11 : 100 – 512. Cox MH et al. The physiological assessment of the Canadian national Swimming Team:

areport to the Canadian Amateur Swimming Association (1989), unpublished13. Sharp NCC et al . Anaerobic power and capacity measurements of the upper body in elite

judoplayers, gymnasts and rowers . Scottish J Phys Educ 1988 ; 16 (2) : 26 – 3714. Formosi I . Body composition, somatype and some motor performance in judiosts . J

SportsMed Phys Fitness 1980 ; 20 : 431 – 415. Ohyabu Y et al . Cardiac silhouette in well-trained Japanese judo athlets . Int J Sports

Cardiol1987 ; 4 (1) : 43 – 616. Amtmann J, Cotton A. Strength and conditioning for judo. National Strength and

ConditioningAssociation Vol 27; (2):26–31.تکواندو

اصغر فالحی علی، کیوان مرادیان ، یداهللا محمودي ، عباسعلی گائینی .١٧: دوره،1389، نشریه علوم زیستی ورزشی.نخبۀمردباموفقیتآنهاهایپیکري،فیزیولوژیکیوترکیببدنیتکواندوکارانارتباطبینویژگی..4: ، شماره1

18. Heller J , PeričT , Dlouhá R , Kohlíková E , Melichna J , Nováková H . Physiologicalprofiles ofmale and female taekwondo (ITF) black belts . J Sports Sci .1998 ; 16 (3) : 243– 249 .

19. Bercades LT, Hilbert C, Ferrin A, Bricken H, Lochner L, Pieter W. Heart rate responseto a simulatedtaekwondo competition. International Conference on Current Research IntoSport Sciences;1994 July 28–30; St. Petersburg Research Institute of Physical Culture, St.Petersburg, Russia.

20. Bercades LT, Ferrin A, Hilbert C, Bricken H, Lochner L, Pieter W. Lactate kineticsduring asimulated taekwondo match. International Conference on Current Research IntoSport Sciences;1994 July 28–30; St. Petersburg Research Institute of Physical Culture, St.Petersburg, Russia.

21. Lee SK. A study to verify changes in blood component levels due to taekwondocompetition.In: ICHPER.SD 40th World Congress Proceedings. Seoul: KyungheeUniversity; 1997, pp.264–266.

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٨

22. Olds T, Kang SJ. Anthropometric characteristics of adult male Korean taekwondoplayers. In:OTSC Organizing Committee (ed) The 1st Olympic Taekwondo ScientificCongressProceedings. Seoul: Korean National University of Physical Education; 2000;pp. 69–75.

23. Chan K , Pieter W , Moloney K . Kinanthropometric profile of recreational taekwondoathletes .Biol Sport 2003 ; 20 (3) : 175 – 179 .

24. Taaffe D, Pieter W. Physical and physiological characteristics of elite taekwondoathletes.In: Commonwealth and International Conference Proceedings. Vol. 3. SportScience. Part 1,Auckland, New Zealand: NZAHPER, 1990, pp. 80–88.

25. MarkovičG , Mišigoj-Durakovi M , Trnini S . Fitness profile of elite Croatian femaletaekwondoathletes . Coll Anthropol .2005 ; 29 (1) : 93 – 99 .

26. Aiwa N, Pieter W. Sexual dimorphism in body composition indices in adolescent martialartsathletes. Braz J Biomotric. 2007; 1(3) 56–64.

27. Pieter W . Performance characteristics of elite taekwondo athletes . Kor J Sport Sci .1991; 3 :94 – 117 .

28. Pieter F , Pieter W . Speed and force of selected taekwondo techniques . Biol Sport .1995;12 (4) : 257 – 266 .

29. Toskovic NN , Blessing D , Williford HN . The effect of experience and gender oncardiovascularand metabolic responses with dynamic taekwondo exercise . J Str CondRes .2002 ; 16 (2) :278 – 285 .

30. Thompson WR , Vinueza C . Physiologic profile of Tae Kwon Do black belts . SportsMedTrain Rehab .1991 ; 3 (1) : 49 – 53 .

کاراته31. http://www.wkf.net.32. Francescato MP , Talon T , Di Pampero PE . Energy costs and energy sources in karate .

Eur JAppl Physiol .1995 ; 71 : 335 – 361 .33. Imamura H , Yoshitaka Y , Uchida K , et al . Heart rate responses and perceived exertion

duringtwenty consecutive karate sparring matches . Aus J Sci Med Sport .1996 ; 28 : 114– 115 .

34. Nunan D. Development of a sports specific aerobic capacity test for karate. A pilotstudy.J Sports Sci Med. 2006: 47–53

35. Santiago M , Arriaza R . Heart rate and blood lactate during high level karatecompetition . 5thCongress on Karate Medicine . Rio de Janeiro (Brazil) , 1998 .

36. Arriaza R , Leyes M . Injury profile in competitive karate: prospective analysis of threeconsecutiveWorld Karate Championships . Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc .2005 ;13 (7) :603 – 607 .

37. Zetaruk MN , Violán MA , Zurakowski D , Micheli LJ . Injuries in martial arts: acomparison offive styles . Br J Sports Med .2005 ; 39 : 29 – 33 .

38. Macan J , Bundalo-Vrbanac D , Romic G . Effects of the new karate rules on theincidence anddistribution of injuries . Br J Sports Med .2006 ; 40 : 326 – 330 .

کیک بوکسینگ39. Powers SK , Howley ET . Exercise Physiology: Theory and Application to Fitness

andPerformance , 5th ed . New York : McGraw-Hill ; 2004 .40. Kraemer WJ . Physiological adaptations to anaerobic and aerobic endurance training

ولی اله کاشانی-پایهفیزیولوژي ورزشی-کمیته آموزش فدراسیون ورزشهاي رزمی

٥٩

41. programs . In: Baechle TR , Earle RW (eds) Essentials of Strength Training andConditioning ,2nd ed . Champaign, IL : Human Kinetics ; 2000 , pp. 137 – 168 .

42. Birrer RB . Trauma epidemiology in the martial arts: the results of an eighteen-yearinternationalsurvey . Am J Sports Med .1996 ; 24 : S72 – 9 .

43. Sanders MS , Antonio J . Strength and conditioning for submission fighting . StrengthCond J .1999 ; 21 : 42 – 5 .

44. Zabukovec R , Tiidus PM . Physiological and anthropometric profile of elite kickboxers.J Strength Cond Res .1995 ; 9 : 240 – 2 .

45. MacDougall JD , Hicks AL , MacDonald JR , et al . Muscle performance and enzymaticadaptationsto sprint interval training . J Appl Physiol .1998 ; 84 : 2138 – 42 .

46. Chu DA . Jumping into Plyometrics , 2nd ed . Champaign, IL : Human Kinetics ; 1998 .