24065 poradnik budowa sieci ii

8/17/2019 24065 Poradnik Budowa Sieci II

1/258

Poradnik

dla samorządowców

BUDOWA SIECI

SZEROKOPASMOWYCH

PROJEKT TECHNICZNY,

BUDOWA I EKSPLOATACJA SIECI

Eugeniusz W. GacaKrzysztof J. Heller

Paweł M. Marchelek

F u n d a c

j a W s p o m a g a n i a W

s i 2 0 1 1


2/258

BUDOWA SIECI

SZEROKOPASMOWYCH

PROJEKT TECHNICZNY,BUDOWA I EKSPLOATACJA SIECI

CZĘŚĆ IIWydanie II zaktualizowane

Poradnik dla samorządowców

Eugeniusz W. Gaca, Krzysztof J. Heller, Paweł M. Marchelek

Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2011


3/258

Autorzy:

Eugeniusz W. GacaKrzysztof J. HellerPaweł M. Marchelek

Redakcja techniczna: Monika DolińskaKorekta językowa: Claudia Snochowska-Gonzalez, Monika DolińskaNakład: 2000 egz.Publikacja bezpłatna

Publikacja została przygotowana we współpracy pomiędzy Urzędem

Komunikacji Elektronicznej i Fundacją Wspomagania Wsi.

Publikacja została snansowana ze środków Polsko-AmerykańskiejFundacji Wolności w ramach programu „Wieś aktywna. Budowaniespołeczeństwa informacyjnego e-VITA III” (wydanie I) oraz FundacjęWspomagania Wsi (wydanie II zaktualizowane). Druk snansowanyze środków Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Wydanie II zaktualizowane

Wydawca:Fundacja Wspomagania WsiUl. Bellottiego 1,01-022 Warszawawww.witrynawiejska.org.plwww.fww.org.pl

Druk i oprawa:Drukarnia UPI

Al. Bohaterów Września 900-973 Warszawawww.upi.pl

ISBN: 978-83-60600-01-6 (druk)ISBN: 978-83-60600-02-3 (pdf)

© Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2011


4/258

3

Szanowni Państwo,

Z dużą przyjemnością oddajemy w Państwa ręce uaktualnioną dru-gą część poradnika dotyczącego budowy i zarządzania sieciami tele-komunikacyjnymi. Od wydania pierwszej edycji upłynęły prawie dwalata. Przez ten czas na rynku telekomunikacyjnym wiele się zmieni-

ło. Jako Polska możemy się poszczycić pozytywną dynamiką zmianypoziomów cen usług dostępu do Internetu. Ceny w ciągu ostatnichlat zdecydowanie zmalały. Rynek Internetu w Polsce rozwijał się bar-dzo dynamicznie, obejmując swoim zasięgiem coraz szersze gronoodbiorców. Bezpośrednim tego odzwierciedleniem była rosnąca war-tość segmentu i liczba klientów. W 2010 roku blisko 6,1 mln osóbposiadało stacjonarny i około 2,8 mln dostęp do Internetu mode-mami 2G/3G. W porównaniu z rokiem 2009 przybyło w sumie około1 mln nowych użytkowników. Nie są to wyniki, które nas zadawalają.Należy podjąć wielki wysiłek organizacyjny i nansowy w celu zapew-

nienia dostępu do Internetu na poziomie europejskim.Zwiększenie dostępności do usług wymaga wybudowania nowej

infrastruktury telekomunikacyjnej, którą będą mieli do dyspozycjiklienci. Aby dotrzeć do każdego potencjalnego odbiorcy, bez wzglę-du na to czy mieszka w mieście czy na terenach określonych „bia-łą plamą”, należy zaplanować i wybudować sieć telekomunikacyjną.Koszty budowy nowych sieci są wysokie. Operatorzy czy samorządynie są w stanie ponieść ich samodzielnie. Dlatego Unia Europejskazwróciła uwagę, że należy wspomóc rozwój infrastruktury teleko-

munikacyjnej w Polsce. Zostały na ten cel przeznaczone konkretnekwoty z budżetu Unii. Środki te są kierowane do samorządów, abyzgodnie z potrzebami mieszkańców były inwestowane. Samorządymają duże doświadczenie w samodzielnym zarządzaniu inwestycja-mi infrastrukturalnymi. Budowa nowych sieci telekomunikacyjnychto dla Państwa wyzwanie. Dlatego chcąc wyjść naprzeciw Państwapotrzebom, przekazujemy kolejny podręcznik, przygotowany wewspółpracy przez Urząd Komunikacji Elektronicznej i organizacjepozarządowe – Fundację Wspomagania Wsi i Polsko-AmerykańskąFundację Wolności. Znajdziecie tu Państwo pomoc w zakresie prowa-

dzenia inwestycji telekomunikacyjnych.Życzę Państwu powodzenia w realizacji nowych wyzwań i trzymam

kciuki za końcowy efekt w postaci zadowolenia mieszkańców z dostę-pu do usług internetowych.

Z poważaniem

Anna StreżyńskaPrezes

Urzędu Komunikacji Elektronicznej


5/258


6/258

5

Spis treści

WSTĘP 9

PROCES INWESTYCYJNY W TELEKOMUNIKACJI1 11

Organizacja inwestycji i technologia wykonania1.1budowy sieci 14Działania formalno-prawne1.2 18Działania w sferze społecznej: likwidacja1.3wykluczenia cyfrowego oraz efektu koniktuspołecznego w inwestycjach telekomunikacyjnych 19Zarządzanie inwestycją telekomunikacyjną i jej1.4eksploatacja 20

PIERWSZY ETAP BUDOWY SIECI2

SZEROKOPASMOWYCH 23

Planowanie budowy sieci2.1 24Koncepcja sieci2.2 29Studium wykonalności2.3 34Założenia techniczno-ekonomiczne2.4(werykacja studium wykonalności w terenie) 37

WYTYCZNE DO BUDOWY SIECI3

SZEROKOPASMOWYCH ZE ŚRODKÓWPUBLICZNYCH 39

Zasady dokonywania interwencji3.1 40Modele interwencji3.2 44Sposób prowadzenia dopuszczalnej interwencji3.3 46

SPOSÓB REALIZACJI INWESTYCJI4SZEROKOPASMOWYCH W WARUNKACH

POLSKICH 55

Określenie potrzeb – analiza popytu4.1 56Analiza możliwości interwencji4.2 58Dopuszczalna pomoc publiczna4.3 64

ORGANIZACJA PROCESU INWESTYCYJNEGO5 73

Prawa i obowiązki poszczególnych uczestników5.1budowy sieci pasywnej 75Prawa i obowiązki poszczególnych uczestników5.2budowy sieci aktywnej 80

Wybrane przykłady modeli realizacji inwestycji5.3budowy sieci 81


7/258

6

Inżynier kontraktu lub kierownik projektu5.4– wybór modelu zarządzania projektamibudowy sieci szerokopasmowych 89Zarządzanie projektem według zasad FIDIC5.5 93Polityka ochrony środowiska i obszarów Natura 20005.6 95Współpraca jednostki samorządowej w procesie5.7

budowy sieci szerokopasmowych z wykorzystaniemśrodków publicznych z innymi przedsiębiorcamitelekomunikacyjnymi 101Najważniejsze zmiany w projekcie Ustawy5.8o wspieraniu rozwoju usług i sieciszerokopasmowych w telekomunikacji 105

PROJEKT BUDOWLANY BUDOWY SIECI6 113

Wybór wariantu współpracy z projektantem6.1 117Obowiązki projektanta.6.2Procedura wyboru projektanta 119Materiały przedprojektowe6.3 121Zakres i forma projektu budowlanego części pasywnej6.4 123Zawartość projektu budowlanego budowy6.5sieci warstwy pasywnej 125Zawartość projektu budowlanego budowy6.6sieci z wykorzystaniem technologii radiowej 126Projekt wykonawczy6.7 129Umowa o prace projektowe6.8 130

Udział uczestników procesu inwestycyjnego6.9 w projektowaniu 130Kontrola postępów prac projektowych6.10 131Odbiór projektu budowlanego i ocena efektywności6.11zaproponowanych rozwiązań 132Pozwolenie na budowę6.12 134

BUDOWA SIECI SZEROKOPASMOWYCH7 135

Budowa infrastruktury optycznej drogą rozwoju7.1społeczeństwa informacyjnego miast i wsi 137Dostęp abonencki7.2 138Wybór sposobu realizacji budowy7.3sieci szerokopasmowych 140Analiza wpływu otoczenia prawnego na proces7.4budowy sieci szerokopasmowych 141Zakres rzeczowy przedmiotu budowy sieci.7.5Przygotowanie procedury wyboru wykonawcy.Wybór wykonawcy budowy sieci 143Kosztorys budowlany7.6 151

Przedmiar robót7.7 153Kosztorys inwestorski7.8 154Kosztorys ofertowy7.9 155Harmonogram realizacji budowy7.10 156


8/258

7

Umowa na budowę sieci7.11 159Rozpoczęcie budowy sieci szerokopasmowych7.12 160Dokumenty niezbędne podczas prowadzenia budowy7.13 161Kontrola jakości robót budowy sieci i współpraca7.14z innymi uczestnikami procesu budowy 162Odbiór budowy sieci7.15 164

Inwentaryzacja powykonawcza7.16 166Zakończenie procesu budowlanego7.17 168Uruchomienie i rozruch sieci szerokopasmowej7.18 168Zakończenie inwestycji telekomunikacyjnej7.19i przekazanie do eksploatacji 169Rozliczenie końcowe inwestycji7.20 169

EKSPLOATACJA I UTRZYMANIE SIECI8 171

Eksploatacja i utrzymanie sieci telekomunikacyjnych8.1w świetle Prawa telekomunikacyjnego 176Eksploatacja i utrzymanie sieci telekomunikacyjnych8.2z punktu widzenia operatora infrastruktury 179Zarządzanie zasobami sieci8.3 186System paszportyzacji sieci8.4 187Nadzór i kontrola nad eksploatowanymi sieciami8.5światłowodowymi 193Utrzymanie sieci szerokopasmowych8.6 194Kwalikacja kadry oraz oprzyrządowanie operatora8.7infrastruktury pasywnej 194

Prowadzenie rozliczeń8.8 195MODELE EKSPLOATACJI I UTRZYMANIA SIECI9 201

Operator infrastruktury9.1 202Modele eksploatacji sieci.9.2Metodyka wyboru optymalnego rozwiązania 203Model I – równy dostęp9.3 204Model II – pojedynczy usługodawca prywatny9.4 206Model III – pełna kontrola instytucjonalna9.5 207Koszty jako podstawowy czynnik wyboru modelu9.6eksploatacji sieci 208Spółka celowa jako operator sieci szerokopasmowej9.7 210Spółka majątkowa ppp realizatorem budowy sieci.9.8Operator infrastruktury jako inwestor NGN 212Przykład zintegrowanej budowy rurociągu kablowego9.9i kanalizacji teletechnicznej dla potrzebsieci szkieletowej i dostępowej w Toruniu 216Współpraca przedsiębiorcy telekomunikacyjnego9.10z jednostką samorządową, na przykładzie projektu

zrealizowanego w Grodzisku Mazowieckim 218REALIZACJA ZADAŃ SZEROKOPASMOWYCH10W DZIESIĘCIU KROKACH 221


9/258

8

ŹRÓDŁA INFORMACJI I WSPARCIA11 227

Instytucje odpowiedzialne za projekty wspierające11.1powstanie społeczeństwa informacyjnego 228Organizacje przedsiębiorców telekomunikacyjnych,11.2rzeczoznawców i budowniczych telekomunikacji 228Organizacje pozarządowe11.3 228Stowarzyszenia zawodowe11.4 229Konsultanci i rmy doradcze11.5 229Firmy zajmujące się budową i eksploatacją sieci11.6 230

LITERATURA12 231

ZAŁĄCZNIK13 235

Wykaz ważniejszych norm zakładowych13.1 236Zasady projektowania i budowy sieci13.2

szerokopasmowej dla potrzeb sieci szerokopasmowej– warunki techniczne dla projektanta i wykonawcybudowy sieci 238


10/258

9

Wstęp

Oddajemy do Państwa dyspozycji II wydanie drugiej części poradni-ka, który powstał ze wspólnej inicjatywy Urzędu Komunikacji Elektro-nicznej, Fundacji Wspomagania Wsi i Polsko-Amerykańskiej FundacjiWolności. Ma on na celu dostarczenie wiedzy niezbędnej dla sprawnego

przeprowadzenia procesu inwestycyjnego w telekomunikacji. Pierwszaczęść poradnika1, wydana w 2008 roku, obejmowała zagadnienia związa-ne z planowaniem i przygotowaniem inwestycji. Część druga2 natomiastdotyczyła opracowania projektów technicznych oraz procesu budowyi eksploatacji sieci.

W I wydaniu zdecydowaliśmy się na niewielkie powtórzenia tema-tów poruszanych w części pierwszej, gdyż naszym zdaniem należałoprzypominać, jak wielkie znaczenie dla efektów końcowych ma dobreokreślenie celów właśnie na etapie planowania sieci. Druga część porad-nika nie jest jednak rozwinięciem tematów z pierwszej części, dotyczy

bowiem innych aspektów budowy i eksploatacji sieci.Wydana też została trzecią część poradnika3, której celem było po-

kazanie problemów (i ich rozwiązań) dotyczących ostatniego poziomusieci, to znaczy warstwy dostępowej, obejmującej także abonenta inazywanej „ostatnią milą”.

W tej części poradnika omówimy kwestie związane z kolejnymietapami procesu inwestycyjnego: nansowaniem budowy, sporzą-dzaniem dokumentacji projektowej, samą budową oraz eksploatacjąwybudowanej sieci. Odwołamy się przy tym do doświadczeń dzia-

łających już podmiotów eksploatujących infrastrukturę. Zwrócimytakże uwagę Czytelnika na zmiany prawne, jakie miały miejsceod czasu wydania pierwszej części poradnika i I wydania częścidrugiej, oraz na wymagania obowiązujące przy budowie sieci sze-rokopasmowych z wykorzystaniem środków publicznych i środ-ków UE. Wykorzystamy tu także doświadczenia związane z proce-sem notykacji projektów w Komisji Europejskiej. Uwzględnimytakże wnioski płynące z licznych spotkań i konferencji z udziałemróżnych środowisk zainteresowanych realizacją procesów inwesty-cyjnych w telekomunikacji. Podkreślimy wagę otoczenia, w jakim

przyjdzie realizować inwestycję, i wynikającej z niego strukturyorganizacyjnej przedsięwzięcia. Omówimy również podstawo-we wymogi formalno-prawne w zakresie prowadzenia inwestycji:od uzyskania decyzji o lokalizacji celu publicznego, aż do odbiorukońcowego inwestycji i przekazania do eksploatacji. Pokażemy, jaksporządzić specykację istotnych warunków zamówienia na prowa-dzenie prac projektowych i wykonawczych, a także zdeniujemyobowiązki poszczególnych uczestników procesu inwestycyjnego.

1 Budowa sieci szerokopasmowych – planowanie i przygotowanie koncepcji. Poradnik dla samorządowców.Część I, Jarosław M. Janiszewski (red.), Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2011.

2 Budowa sieci szerokopasmowych. Projekt techniczny, budowa i eksploatacja sieci.Poradnik dla samorzą-dowców. Część II. E. Gaca, K. Heller, P. Marchelek, Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2009.

3 Ostatnia mila. Budowa i eksploatacja teleinformatycznej sieci dostępowej. Poradnik dla operatorów i samo- rządowców. W. Baług (red), Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2010.


11/258

10

Kolejne wydanie naszego poradnika stanowi jedną z nielicznychpozycji w tak kompleksowy sposób omawiających problematykę in-westycji w telekomunikacji. Liczymy na to, że przyda się wszystkimosobom odpowiedzialnym za budowę sieci szerokopasmowych wPolsce.


12/258

11

Proces inwestycyjny1.w telekomunikacji


13/258

Internet

Sieć szerokopasmowa

Punkt styku

Węzeł dostępowy

R ealizator ostatniej mili

Abonent Obszar działania i oceny inwestycji

Obszar finansowania EU

ISPn

SSz - n

ISP1

ISP2

ISP3

ISPi

ISPj

ISPn

12

P r o c e s i n

w e s t y c y j n y w t e l e k o m u n i k a c j i

Wstępnym etapem każdego procesu inwestycyjnego jest etap or-ganizacyjny, w którym powstaje pomysł realizacji danej inwestycji– w naszym przypadku budowy gminnych sieci szerokopasmowych.Etap ten, poparty określeniem potrzeb i możliwości oraz analizą ryn-ku lokalnego, często koncentruje się na identykacji ewentualnychproblemów, przestudiowaniu doświadczeń innych jednostek samo-

rządowych i wyciągnięciu z nich wniosków. Należy jednak pamiętać,że cel i sposób prowadzenia inwestycji infrastrukturalnych przez sa-morządy jest nieco inny niż w przypadku operatorów telekomunika-cyjnych, prowadzących działalność komercyjną. Nie wszystkie zasadyprowadzenia inwestycji komercyjnych mają zastosowanie w naszymprzypadku – na przykład celem inwestycji samorządowej jest pokry-cie siecią całego terenu, a nie jedynie wybranych, najbardziej atrak-cyjnych biznesowo obszarów. Jeżeli uznamy za możliwą realizacjęnaszego pomysłu i uzyskamy jego akceptację przez władze samorzą-dowe, wówczas możemy przystąpić do jego opisania. W ten sposóbpowstają założenia wstępne realizacji przedsięwzięcia, które stano-wią podstawę do podjęcia działań profesjonalnych, gdzie uzyska-nie satysfakcjonujących efektów jest rezultatem przede wszystkimwiedzy i kompetencji w przeprowadzeniu całego procesu inwesty-cyjnego. Należy mieć na uwadze, że budowa sieci szerokopasmowejsensu stricto nie może być celem samym w sobie. Jest ona dopieropoczątkiem, fundamentem, na którym powstanie cały „ekosystem”pozwalający na dostęp do krajowych i światowych usług, zasobówinformacji i wiedzy.

Rys. 1. Zależności i powiązania w rozpatrywanych sieciachszerokopasmowych


14/258

Wykonawcy robót liniowych,firmy budowlane

Jednostkisamorząduterytorialnego

Dostawcy systemów

Operatorzy

Dostawcytreści

Projektanci sieci

Dostawcysprzętu i usług

Dysponenci prawa drogiWłaściciele infrastrukturyliniowej

Zakładykomunalne

Społeczność

lokalna

Ssz

Ssz

Ssz

SszSsz

Ssz

Ssz

Ssz

13

P r o c e s i n w e s t y c y j n y w t e l e k o

m u n i k a c j i

Celem tej części poradnika nie jest przygotowanie jednostki sa-morządowej do samodzielnego prowadzenia inwestycji telekomuni-kacyjnych, ale dostarczenie wiedzy niezbędnej do sprawnego prze-prowadzenia procesu inwestycyjnego, który zmierza do zbudowaniainfrastruktury umożliwiającej szerokopasmowy dostęp do Internetu,a następnie do jej eksploatacji.

Rys. 2. Uproszczony model „sił” działających na koncepcje realizacjisieci szerokopasmowych

Jednostki samorządowe w Polsce nie mają doświadczenia w pro-wadzeniu inwestycji budownictwa telekomunikacyjnego i w kiero-waniu przedsiębiorstwem telekomunikacyjnym. Dlatego w dużymstopniu posługujemy się własnym doświadczeniem, zdobytym przyokazji prowadzenia inwestycji telekomunikacyjnych przez niezależ-nych operatorów telekomunikacyjnych, którzy począwszy od 1993

roku realizują w Polsce procesy inwestycyjne w telekomunikacji,i jednocześnie eksploatują nowoczesne sieci i systemy zarządzania,obsługujące kilka milionów abonentów. Zdobyliśmy także doświadcze-nie jako autorzy opracowań projektowych dla jednostek samorząduterytorialnego. Będziemy się więc często odnosili do tych doświadczeńw czterech podstawowych segmentach działań:

organizacji inwestycji i technologii wykonania budowy sieci;•działań formalno-prawnych;•działań w sferze społecznej (likwidacja efektu wykluczenia cyfro-•

wego, problem koniktu społecznego w inwestycjach telekomuni-kacyjnych);zarządzania inwestycją telekomunikacyjną i jej eksploatacji.•Przedstawimy je pokrótce.


15/258

odnowienierekonfiguracja

update/upgradeoptymalizacja

rozbudowamonitoring

Utrzymaniei

eksploatacja

PD0

PD1

PD2

PD3

PDA

Organizacja Studium

wydajnościStudium

przedrealizacyjne

Projektowanietechnicznebudowy

Budowa

14

P r o c e s i n


Organizacja inwestycji i technologia wykonania1.1budowy sieci

Działania w tej sferze można podzielić na następujące etapy, po-przedzone stosownymi decyzjami:

PD0 (Punkt Decyzyjny 0 – przystąpienie do organizacji);•PD1 (przystąpienie do rozpoczęcia prac nad studium wykonalnoś-•ci);PD2 (studium przedrealizacyjne);•PD3 (projektowanie techniczne budowy i rozpoczęcie działań re-•alizacyjnych);PDA (decyzja o uruchomieniu i eksploatacji).•

Rys. 3. Od pomysłu do eksploatacji

Głównym celem naszego procesu inwestycyjnego w telekomunika-cji jest wybudowanie sieci szerokopasmowej, a możliwości dojścia doetapu rozpoczęcia budowy jest bardzo wiele, szczególnie gdy znaj-dujemy się na początku tego procesu. Im bliżej do etapu budowy,tym mniej mamy możliwości wyboru, a skutki ewentualnych zmianzawsze rodzą konsekwencje: nansowe, terminowe, braku uzyska-nia spodziewanych rezultatów itp. Efekt ten jest zilustrowany zwę-

żającym się „korytarzem możliwości”, przedstawionym na poniższymrysunku.


16/258

M o ż l i w o ś ć w y b o r u

Organizacja Studiumwykonalności

Studiumprzedrealizacyjne

Projektowanie Budowa

15


m u n i k a c j i

Rys. 4. Skala możliwości wyboru w poszczególnych fazach procesuinwestycyjnego

Na rys. 4 przedstawiamy gracznie poszczególne fazy procesuinwestycyjnego:

Organizacja• – ocena pomysłu realizacji przedsięwzięcia inwesty-cyjnego, poszukiwanie informacji zewnętrznych i wewnętrznychmających wpływ na realność planowanej inwestycji telekomuni-kacyjnej. Rezultatem działań w tej sferze jest podjęcie decyzjio przystąpieniu do realizacji pomysłu, jego modykacji lub odrzu-ceniu.Studium wykonalności• (pre-feasibility study) – wstępna ocenamożliwości i uwarunkowań organizacyjno-technicznych, pozwala-

jących na podjęcie decyzji o realizacji planowanej inwestycji.Studium wykonalności jest obowiązkowym załącznikiem do wniosku

o donansowanie inwestycji ze środków unijnych. Konsekwencjąpozytywnej decyzji jednostki samorządowej jest rozpoczęcieetapu szczegółowych analiz techniczno-ekonomicznych, marketin-gowych i prawnych. Efektem tych prac jest:Studium przedrealizacyjne• (feasibility study) – które jestpierwszą roboczą, techniczną wersją projektu budowy. Na tym eta-pie możliwe jest jeszcze sporządzenie dodatkowych analiz, którew konsekwencji powinny doprowadzić do zatwierdzenia przez jed-nostkę samorządową decyzji o budowie sieci szerokopasmowej,

na wyznaczonym obszarze, w określonej technologii, umożliwia- jącej określonym odbiorcom dostarczenie zdeniowanych usług,na założonych zasadach, eksploatowanej przez wydzielonegooperatora infrastruktury i posiadającej punkty styku z innymi


17/258

16

P r o c e s i n


przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi. W ramach studium przed-realizacyjnego często wykonuje się tak zwany program funkcjo-nalno-użytkowy (PFU), który jest dokumentem pośrednim międzyogólną koncepcją sieci a projektem budowlanym i wykonawczym.PFU bywa używany jako część specykacji istotnych warunkówzamówienia przy postępowaniach na wykonanie inwestycji metodą

„zaprojektuj i wybuduj”.Projektowanie techniczne budowy• – wybór projektanta, umo-wy, przygotowanie materiałów do projektowania, koordynacja.Budowa• – wybór wykonawcy, przygotowanie terenu, realizacjabudowy, zakup sprzętu i wyposażenia wraz z instalacją i uru-chomieniem, testy techniczne, szkolenia i certykacja przyszłejkadry, udokumentowanie procesów i procedur: uruchomieniowych,systemowych, stanowiskowych i awaryjnych, wybór i wdrożeniesystemów jakościowych, systemów monitorowania i kontroli.Eksploatacja i zarządzanie• – odbiory techniczne od wykonawcówbudowy na poziomie elementu sieci, systemu i usługi, uruchamianiesystemów telekomunikacyjnych i rozliczeniowych dla abonentówi dostawców dostępu do globalnej infrastruktury, świadczenieusług, utrzymanie sieci, spełnianie wymagań technicznych zwią-zanych z działalnością telekomunikacyjną, zapewnienie jakościusługi na wymaganym poziomie, zapewnienie bezpieczeństwa sie-ci w każdej z jej warstw, zapewnienie mechanizmów współpracyze służbami specjalnymi, utrzymanie odpowiedniego poziomu zgod-nego z wymaganiami związanymi z bezpieczeństwem i obronnością

państwa – to tylko wybrane aspekty eksploatacji i zarządzania sie-cią telekomunikacyjną. Dodatkowo całość powinna zostać wpisanaw model ekonomiczny prowadzonych działań, z dokładną analiząźródeł przychodu, analizą kosztów prowadzenia przedsiębiorstwaoraz takiego zbilansowania całości, aby zysk netto był zgodnyz zasadami określonymi przez UE w ramach przyznanych środkówpomocowych (jeżeli realizacja projektu przewiduje wykorzystanieśrodków UE). Poza technicznym aspektem prowadzenia przedsię-biorstwa na zasadach określonych w Prawie telekomunikacyjnym,kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celu ma nie tylko pobież-

na znajomość, ale i wiedza – poparta badaniami i dogłębną analizą– na temat potencjalnych podmiotów chętnych do zainwestowaniai wybudowania „ostatniej mili”, czyli sieci dostępowej łączącej wy-budowany ze środków unijnych węzeł z abonentem. Równocześniecelem nadrzędnym nadal pozostaje eliminacja „białych plam”w dostępie do Internetu i niedopuszczenie do wykluczenia cyfro-wego grup mieszkańców naszego kraju, nie zaś jedynie wybudo-wanie sieci szerokopasmowych.

Przy tej okazji możemy zapytać, dlaczego już na etapie planowa-nia budowy sieci, przy tak wielu elementach, o które należy zadbać,żeby wbić łopatę w ziemię, konieczne jest jeszcze przeprowadzenieanalizy źródeł przychodu. Otóż koszty eksploatacyjne w przypadku


18/258

odnowienierekonfiguracja

update/upgradeoptymalizacja

rozbudowa

monitoring

Utrzymaniei

eksploatacja

Wpływy – od operatorów ostatniej miliPrzy obsłudze jednostek samorządowych – opłata za świadczone usługiDzierżawa infrastruktury innym przedsiębiorcom telekomunikacyjnymDzierżawa infrastruktury zakładom pracy – sieci wewnątrzzakładowe

Przychód netto zgodniez zasadami okreslonymiprzez Radę UE

Umowy utrzymaniowe

Punkt styku

Kadra

Obsługa awarii,remonty bieżące

Audyty,sprawozdawczość

Podatki, licencje, koncesje,opłaty np. energia el.,dzierżawy, ubezpieczenia,ochrona

17


m u n i k a c j i

zaawansowanych technologii, do jakich niewątpliwie należy zaliczyćprzedsięwzięcia telekomunikacyjne, są bardzo wysokie. Poza opłata-mi formalnymi znaczną część środków pochłaniają umowy serwisowez dostawcami elementów sieci bądź poszczególnych systemów.Zmiany technologiczne i legislacyjne czy też wymagania co do pozio-mu świadczonych usług powodują konieczność ciągłego uaktualnia-

nia zakupionych elementów, bądź to od strony sprzętowej (rzadziej),bądź software’owej (bardzo często – update/upgrade). Zagadnieniate zostaną przybliżone w rozdziale poświęconym eksploatacji sieci.

Kolejnym znaczącym elementem kosztowym jest CZS – centrumzarządzania siecią, zarówno z powodu wymaganej obsady (liczba+ kompetencje), jak i z powodu kosztów systemów informatycznychpozwalających na zarządzanie siecią (monitorowanie, kontrolowanie,zabezpieczanie, dynamiczna rekonguracja w przypadku awarii, re-dundancja – CZS podstawowe, CZS zapasowe). System billingowy,system bezpieczeństwa sieci, system CRM – to kolejne elementy,z których nie można zrezygnować przy tworzeniu przedsięwzięciatelekomunikacyjnego. Brak zrozumienia dla zagadnień związanychz eksploatacją sieci telekomunikacyjnej wraz z jej wszystkimi istotny-mi elementami, mógłby zostać potraktowany jako lekkomyślność lubwręcz niegospodarność w dysponowaniu środkami publicznymi.

Rys. 5. Uproszczony model przychodów i rozchodów

przedsiębiorstwa telekomunikacyjnego


19/258

18

P r o c e s i n


Działania formalno-prawne1.2

W tej grupie działań wyróżniamy:Spełnienie wymagań prawnych• – istotne dla etapu przygoto-wania materiałów przedprojektowych; konieczne działania to np.uzyskanie wymaganych uzgodnień, opinii, decyzji administracyj-nych, pozwoleń, zawiadomień wynikających z obowiązującegoprawa, prowadzenie procedur przetargowych, umowy.Spełnienie wymagań wynikających z użytych źródeł nan-•sowania – konieczna jest tu wstępna analiza dokumentów wy-maganych do złożenia wniosku na nansowanie inwestycji, ocenaźródeł nanso wania projektu (jeżeli realizacja projektu przewi-duje wykorzystanie środków UE), analiza zagadnień związanychz występowaniem pomocy publicznej (czy występuje i czy jest onadopuszczalna).Zdobycie informacji o planach miejscowych• – jest niezbędne

dla oceny możliwości i trybu prawnego prowadzenia inwestycji lubokreślenia trybu uzyskania decyzji administracyjnych w sprawiewarunków zabudowy i zagospodarowania terenu, z analizą przy-datności lub możliwości wykorzystania poszczególnych lokalizacji,dokumentacją geologiczną, geodezyjną itp.Analizę obowiązków• – czyli zdeniowanie obowiązków stronw procesie inwestycyjnym, wybór optymalnej metody realizacjibudowy sieci, określenie obowiązków narzuconych przez specjalnewymagania dla dokumentacji projektowej, związanych z wymoga-mi ochrony środowiska, programu Natura 2000 itp.Spełnienie wytycznych realizacji inwestycji• – model inwe-storski, opracowanie harmonogramu dyrektywnego inwestycji,negocjacje nansowania, umów i kontraktów dostawczych.Spełnienie wymagań związanych z eksploatacją i zarządza-•niem – czyli wymagań formalno-prawnych związanych z działal-nością jednostki samorządowej jako przedsiębiorcy telekomunika-cyjnego i z działalnością operatora infrastruktury; wybór modeluorganizacyjnego.

Szczególną uwagę należy zwrócić na współzależności między po-szczególnymi działaniami, by nie dopuścić do zatrzymania uruchomio-nego procesu przez niekompletność dokumentacji w poszczególnychobszarach. Planowanie zintegrowane, mechanizmy kontroli zmian,sposoby komunikacji (wewnątrz zespołu prowadzącego przedsię-wzięcie, ale i na zewnątrz), oceny ryzyka, wyznaczenie ścieżki kry-tycznej, procesy eskalacji problemów, procesy wprowadzania zmian,priorytetyzacja działań – to tylko wybrane elementy umożliwiającepowodzenie przedsięwzięcia.


20/258

19


m u n i k a c j i

Działania w sferze społecznej: likwidacja1.3wykluczenia cyfrowego oraz efektu koniktuspołecznego w inwestycjach telekomunikacyjnych

Już w fazie przedinwestycyjnej jednostka samorządowa musi roz-począć działania informacyjne, które mają na celu przedstawieniemieszkańcom wszystkich korzyści wynikających z dostępu do Internetui zarażenie ich ideą budowy sieci szerokopasmowej. Ludziom, którzynie mają na co dzień dostępu do Internetu, trudno sobie wyobrazić,

jakie oszczędności i zyski przynosi taki dostęp. Równocześnie brakświadomości może wzmacniać ich niechęć wobec celów władz gminy,powiatu czy województwa.

Działania w tej sferze są ważne zarówno przy budowie sieci sze-rokopasmowych doziemnych, naziemnych, jak i radiowych. Zawszeprzy realizacji tego typu projektów mamy do czynienia z konieczno-ścią przejścia przez teren wielu różnych właścicieli i zarządców te-

renu i z ingerencją w środowisko społeczne i przyrodnicze. Równieżinfrastrukturę radiową (maszty czy wieże) trzeba lokalizować w ściśleokreślonych technicznie i technologicznie miejscach. Stąd jednostkasamorządowa, przystępując do realizacji projektu budowy sieci tele-komunikacyjnych jako inwestor, musi uwzględnić konieczność wypra-cowania przyjaznych relacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami pro-cesu inwestycyjnego a społecznością lokalną. Doświadczenie uczy,że często mamy tu do czynienia z koniktem interesów. Wymaga ondziałań neutralizujących: wywoływania pozytywnych reakcji i stwa-rzania przychylnej opinii o celu inwestycji, sposobie jej realizacji, alei o uwarunkowaniach technicznych wynikających ze stosowanej tech-nologii dostępu szerokopasmowego. Na tym etapie jednostka samo-rządowa powinna też przygotować się do rozwiązań alternatywnych,np. w zakresie lokalizacji masztów radiowych.

Bardzo istotne są także kontakty z bezpośrednimi kontrahentami(np. z właścicielami gruntów). Mogą one przybierać formę kontaktówosobistych, listów, spotkań środowiskowych, sympozjów, uczestnic-twa w przedsięwzięciach przygotowanych przez organizacje społecz-ne i ekologiczne. Szczególnie owocne mogą być spotkania pomiędzy

gminami – tymi z dostępem do Internetu i tymi bez takiego dostępu.Wymiana doświadczeń, podzielenie się wiedzą na temat pozytywnegowpływu dostępu do Internetu (a za jego pośrednictwem do zasobówwiedzy i informacji) może okazać się nadzwyczaj pożądana. Nic niewpływa tak stymulująco na rozwój, jak dobrobyt sąsiada!

W fazie inwestycyjnej projektowania i budowy sieci największe ry-zyko wiąże się z protestami lokalnej społeczności, tworzącej opiniępubliczną. Z doświadczeń autorów wynika, że właśnie stąd biorą sięproblemy z projektowaniem i budową sieci i z zachowaniem terminównakreślonych w harmonogramach. Przyczyny powstałych w trakcie

realizacji koniktów są często banalne, ale ich skutki nieodwracalne.Działania w tej sferze są więc bardzo ważne dla przebiegu procesubudowy, a koszty wchodzące tu w grę – bardzo wysokie. Wielokrotnie


21/258

Elementy, które z uwagi na swójcharakter są rozdzielne:studnie, kable, maszty,urządzenia dostępowei koncentrujące,urządzenia pomocnicze,agregaty, klimatyzatory,siłownie, dehydratoryitp.

Elementy, które można uznać za wspólne dla każdej z sieci

szerokopasmowych 1, 2, 3,..., n:Centrum Zarządzania Siecią,

system billingowy, system CRM,testbed, magazyn części;

działy wspomagające:księgowość, kadry

itp.

Elementy, które z uwagi na swój charakter mogą być wspólnedla pewnych obszarów geograficznych: obszary brzegowegmin, powiatów, województw, zespoły utrzymaniowe na tychterenach (ze względu np. na wymagany czas usunięcia awarii)

SSz-1

SSz-2 SSz-3

20

P r o c e s i n


bowiem to jednostka przesądza o wykluczeniu całej społecznościz dostępu do infrastruktury. Nie należy informacji o planowanychinwestycjach przed mieszkańcami ukrywać – przeciwnie, trzeba ichw odpowiedniej formie informować. Uważać trzeba jednocześniena przedwczesne obietnice i deklaracje, które w przyszłości trudnobędzie spełnić.

Bardzo pożyteczną publikacją, zawierającą szczegółowe propozy-cje organizacji i przebiegu spotkań informacyjnych z mieszkańcamigminy, jest książka Metoda e-VITA4.

Zarządzanie inwestycją telekomunikacyjną1.4i jej eksploatacja

Działania te obejmują cały proces inwestycyjny, poczynając odplanowania, poprzez realizację procesu projektowania i budowy sieci,aż do etapu zarządzania siecią telekomunikacyjną i jej eksploata-cji. Dotyczy to również planowania nansowego inwestycji, a takżebieżącej werykacji kosztów wykonania poszczególnych zadań. Nakażdym etapie konieczne jest ciągłe monitorowanie efektów budowysieci i bieżąca ocena ewentualnych niezgodności z przyjętymi zało-żeniami lub harmonogramami, jak również stosowanie programównaprawczych. Niezbędna jest tu też koordynacja planu budowy siecina określonym terenie i zapewnienie uzyskania efektów przyjętychw koncepcji budowy sieci.

Rys. 6. Współistnienie wielu sieci szerokopasmowych

4 Metoda e-VITA. Poradnik dla samorządowców, Marzena Łotys (red.), Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa2007.


22/258

21


m u n i k a c j i

Sieć telekomunikacyjna, niezależnie od tego, czy będzie to siećszkieletowa, dystrybucyjna czy dostępowa, nigdy nie zostanie wy-budowana w całości, raz na zawsze, gdyż ciągle będzie podlegałamodernizacji, modykacji lub rozbudowie o nowe elementy. Sieci ITCnależy traktować podobnie jak żywe organizmy, podlegające ciągłymprzemianom. Stąd model zarządzania siecią przez jednostkę samo-

rządową powinien być także rozstrzygnięty na możliwie najwcześniej-szym etapie.Biorąc pod uwagę z jednej strony istnienie sieci sąsiadujących

z planowaną inwestycją, z drugiej zaś znaczne koszty związanez utrzymaniem i zarządzaniem siecią, jak również koszty ogólne po-wołanego podmiotu, należałoby – mając na uwadze źródło nansowa-nia – poszukiwać takich modeli organizacyjnych, które prowadziłybydo minimalizowania kosztów: od konsolidacji, poprzez centralizację,na outsourcingu kończąc. Ten ostatni rodzaj usług jest świadczonytakże na polskim rynku przez wiele podmiotów specjalizujących sięw tego typu usługach (zarządzaniem siecią, utrzymaniem części linio-wej, billingiem, rachubą płac, księgowością itd.).


23/258


24/258

23

Pierwszy etap budowy2. sieci szerokopasmowych


25/258

24

P i e r w s z y e t a p b u d o w y s i e c i s z e r o k o p a s m o w y c h

Pierwszy etap budowy regionalnych sieci teleinformatycznychzostał szczegółowo omówiony w pierwszej części poradnika. Stąd teżw niniejszym rozdziale dokonano jedynie krótkiego przypomnieniatej problematyki, zwracając jednocześnie uwagę na związek międzyprzyjmowanymi w czasie pierwszego etapu budowy rozwiązaniami,a dalszymi etapami, obejmującymi proces projektowania i budowa-

nia, ale przede wszystkim eksploatacji i utrzymania sieci.Władze samorządowe, podejmując inicjatywę budowy sieci sze-rokopasmowej na swoim terenie, muszą być świadome ograniczeńwynikających z wytycznych Unii Europejskiej. Zgodnie z tymi wytycz-nymi należy minimalizować wpływ, który mógłby zaburzyć działanierynku telekomunikacyjnego. Problematyka ta zostanie szczegółowaomówiona w rozdziale 3 i 4.

Planowanie budowy sieci2.1

Proces inwestycyjny, którego celem jest budowa infrastrukturyteleinformatycznej, rozpoczyna się zwykle od analizy potrzeb spo-łeczności lokalnej, przeprowadzonej pod kątem realizacji samorzą-dowych strategii rozwoju i obowiązków samorządu w tym zakresie.Wejście w życie Ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwo-

ju usług i sieci szerokopasmowych5 (tzw. „megaustawy”), w istot-ny sposób zmieniło obowiązki uczestników procesów inwestycyjnychw telekomunikacji. Szczegółowo problematyka ta zostanie omówionaw rozdziale 5.7 i 5.8.

Jak podkreślono w pierwszej części poradnika, przed rozpoczę-

ciem wszelkich prac planistycznych samorząd powinien zdecydowaćo priorytetach planowanego przedsięwzięcia i efektach, jakie zamie-rza uzyskać z przeprowadzenia projektu inwestycyjnego. Przedewszystkim powinien:

określić, jaki obszar geograczny (województwo, powiat, gmina)•będzie objęty procesem budowy sieci, zdeniować te jego części,które nie zostaną objęte w całości lub we fragmentach (z róż-nych zresztą przyczyn) projektem budowy, z uzasadnieniem takichdecyzji, a także oceną skutków;zbadać dotychczasową dostępność usług na danym obszarze•geogracznym i określić potencjalne zapotrzebowanie na usługi(obecnie i w przyszłości), określić wskaźniki demograczne,makroekonomiczne regionu itp. Samorząd lokalny może też budo-wać sieć w celu zaspokojenia własnych potrzeb, pozostałe zasobyprzeznaczając do obsługi mieszkańców;dokonać inwentaryzacji zasobów technicznych przedsiębiorców•telekomunikacyjnych (kable, węzły teletransmisyjne, wieże radio-we), w miarę możliwości również zasobów innych przedsiębiorców,np. zakładów energetycznych, przedsiębiorstw miejskich dostar-

czających centralne ogrzewanie, wodę i gaz, przedsiębiorstw od-prowadzających ścieki, a także zasobów takich, jak sieci kolejowe,

5 Ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych (Dz.U. z 2010, Nr 107,poz. 675). Zob: mapa zasięgu Internetu i telefonii stacjonarnej umieszczona na str. www.uke.gov.pl.


26/258

25

P i e r w s z y e t a p b u d o w y s i e c i s

z e r o k o p a s m o w y c h

sieci przesyłu rurociągów naftowych, sieci specjalne, sieci drogowe,a nawet sieci dużych zakładów przemysłowych. Inwentaryzacja po-winna także uwzględniać dane udostępniane przez UKE, w szcze-gólności zawarte w opracowanym przez UKE „Raporcie pokrycia te-rytorium RP istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną” 6, a takżeokreślić wstępnie, na ile i na jakich zasadach dysponenci infra-

struktury są zainteresowani współpracą z samorządem dla długo-terminowego wynajmu ich zasobów technicznych w modelu IRU;zgodnie z zaleceniami KE sprawdzić poprawności posiadanych da-•nych oraz zwerykować aktualny stan i planowanych inwestycji,poprzez publiczne konsultacje, trwające minimum 30 dni. W tymcelu należy upublicznić informacje dotyczące planowanej interwen-cji oraz przesłanek, na podstawie których została przeprowadzonaanaliza, zadając pytanie, czy planowana inwestycja jest zasad-na oraz czy przedstawiony stan faktyczny nie stoi w sprzecznościz prowadzonymi lub planowanymi inwestycjami7;ustalić potencjalne obszary interwencji, dokonując podziału ob-•szarów na „czarne” (gdzie podaż usług pokrywa zapotrzebowa-nie), „szare” (gdzie usługi dostępu do Internetu są świadczonew sposób niewystarczający)8, a następnie dokonać analizy przewi-dywanej interwencji pod kątem jej dopuszczalności w przypadkuuzyskania pomocy publicznej;ustalić, w jaki sposób samorząd lokalny zamierza zarządzać pro-•

jektem budowy sieci szerokopasmowej: samodzielnie na poziomiemarszałka województwa, burmistrza miasta i gminy lub wójta gmi-

ny, przy współpracy wielu gmin, przy współpracy z przedsiębior-cami telekomunikacyjnymi, czy korzystając z pomocy rm spe-cjalistycznych niebędących przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi(w myśl ustawy Prawo telekomunikacyjne);zdecydować, kto i na jakich zasadach będzie eksploatował wy-•budowaną sieć szerokopasmową i nią zarządzał. Infrastrukturawybudowana z wykorzystaniem środków unijnych musi należećdo samorządu co najmniej przez pięć lat od daty nansowegozakończenia projektu. W tym czasie konieczne jest zapewnienienansowania na utrzymanie, eksploatację wybudowanej sieci

i zarządzanie nią, należy także uwzględnić wydatki związane z jejodtworzeniem9;określić, jaki będzie preferowany model współpracy z dostawcą usługi•do końcowego abonenta: czy będzie to współpraca z przedsiębiorcątelekomunikacyjnym na zasadach partnerstwa publiczno-pry-watnego10, czy współpraca na zasadach koncesji na usługi11, czy

6 Zob: mapa zasięgu Internetu i telefonii stacjonarnej umieszczona na str. www.uke.gov.pl.7 Pod uwagę należy wziąć 3-letni horyzont czasowy.8 Wytyczne KE odnośnie wyznaczania obszarów „białych”, „szarych” i „czarnych” znajdują się w dokumencie

„Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odnie- sieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych” (2009/C 235/04). Zobacz także Rozdział 4.3.1.9 Środki na niezbędne wydatki mogą pochodzić z różnych źródeł, niekoniecznie z budżetu JST, ale w fazie pla-

nowania należy tę kwestię uwzględnić.10 Ustawa z dn. 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (DzU z 2009 r., nr 19, poz. 100).11 Ustawa z dn. 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (DzU z 2009 r., nr 19, poz. 101).


27/258

26


współpraca z dostawcami usług internetowych (ISP12) uzyskują-cymi hurtowy dostęp do szkieletu (ISP mogą ubiegać się o środkina prowadzenie swej działalności z Programu OperacyjnegoInnowacyjna Gospodarka – działanie 8.4.13);ustalić, kto zapewni dostęp do abonenta końcowego• 14, ale takżeumożliwi dostęp do Internetu o odpowiedniej przepustowo-

ści (punkt styku) oraz zapewni połączenie z sieciami publiczny-mi, tworząc możliwość korzystania np. z usług VoIP15 (telefoniainternetowa) i innych usług wymienionych wcześniej. Rozpatrujączakres przedsięwzięcia i założony cel, należy ciągle mieć na uwa-dze, iż inwestycja leżąca w rękach samorządu to jedynie „pomost”pomiędzy siecią publiczną/globalną a węzłem dostępowym. Celosiągnięty zostanie dopiero po połączeniu sieci publicznej z abo-nentem końcowym – użytkownikiem/konsumentem – poprzez siećdostępową;określić planowany zakres usług, jakie mają być oferowane•w efekcie realizacji projektu budowy sieci szerokopasmowej:dostęp do Internetu, usługi transmisji danych dla jednostek sa-morządu terytorialnego lub dla publicznych punktów dostępu doInternetu (PIAP), telewizja cyfrowa, monitoring wizyjny, zdalnyodczyt liczników itp.;zdeniować zasady niedyskryminującej dostępności do sieci dla•operatorów telekomunikacyjnych, określić, kto jest odpowiedzialnyza ustalanie nansowania eksploatacji przy zachowaniu warunkówi zasad określonych przez Radę UE w zakresie ustalania wartości

„znaczącego przychodu netto” (wyznaczonego na poziomie 25%kosztu całkowitego inwestycji);oszacować parametry brzegowe wartości nakładów inwestycyj-•nych, mogące stanowić podstawę do optymalizacji projektu przezwykonawców koncepcji budowy sieci;określić możliwe źródła nansowania projektu;•i wreszcie przygotować szacunkowy plan realizacji inwestycji.•

Planowanie budowy sieci jest najważniejszym etapem w całymprocesie inwestycyjnym i kończy się powstaniem założeń koncepcji

sieci dla danego obszaru. Przyjęte założenia stanowią też podsta-wowy element specykacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ)w przetargu na wyłonienie wykonawcy koncepcji budowy sieci.Przykładową SIWZ przedstawiono w rozdz. 10 pierwszej części porad-nika. Należy podkreślić, że prawidłowe sporządzenie planu budowysieci i jego wszechstronna werykacja jeszcze na tym etapie inwe-stycji pozwoli jednostce samorządowej w przyszłości uniknąć ryzyka

12 ISP – Internet Service Provider , dostawca Internetu, rma oferująca usługę dostępu do Internetu.13 Program Innowacyjna Gospodarka: http://www.poig.gov.pl/Strony/default.aspx.

14 Zob. Ostatnia mila. Budowa i eksploatacja teleinformatycznej sieci dostępowej. Poradnik dla operatorów i sa-morządowców. W.Baług (red), Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2010.15 VoIP (Voice over Internet Protocol) – technologia cyfrowa umożliwiająca przesyłanie dźwięków mowy za

pomocą łączy internetowych lub dedykowanych sieci wykorzystujących protokół IP(źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/VoIP).


28/258

InwestycjaEksploatacja

Czas

Z a a n g a ż o w a n i e

27



nierzetelnego, niekompletnego sporządzenia koncepcji budowy sieciprzez projektantów nieposiadających odpowiedniej wiedzy, doświad-czenia zawodowego w eksploatacji i zarządzaniu sieciami teleko-munikacyjnymi lub praktyki branżowej niezbędnej dla wykonawcówkoncepcji sieci. Ryzyko to należy minimalizować chociażby poprzezustalenie w ofertach przetargowych odpowiednio wysokich kryteriów,

jakie muszą spełnić wykonawcy. Problematyka ta również zostałaszczegółowo omówiona w pierwszej części poradnika.

Rys. 7. Zaangażowanie inwestora w czasie realizacji procesuinwestycyjnego

Zaangażowanie jednostki samorządowej w dużym stopniu uzależ-nione jest od przyjętego modelu prowadzenia procesu inwestycyj-

nego. Modele te omówimy szczegółowo w rozdz. 5.3. Trzeba jednakpodkreślić, że wbrew potocznemu przekonaniu zaangażowanie jed-nostki samorządowej jako inwestora w problemy czysto inwestycyjnemaleje w czasu trwania inwestycji, natomiast znacznie wzrasta jejzaangażowanie w zagadnienia dotyczące eksploatacji sieci w czasie,gdy inwestycja zaczyna być realizowana.

Specyka budowy sieci telekomunikacyjnych będzie wymuszałaczęsto równoległą realizację nurtu budowy sieci pasywnej i aktywnej.Ze względu na proces pozyskiwania pozwoleń na budowę i wynikającez niego niejednoczesne rozpoczynanie i kończenie budowy poszcze-

gólnych odcinków, będziemy też mieli do czynienia z odcinkowym po-krywaniem obszarów celowych inwestycji. Ukończone odcinki/relacjewszędzie tam, gdzie to możliwe, powinny być jak najszybciej włą-czane do ruchu po podpisaniu protokołu odbioru. Pozwoli to na roz-poczęcie świadczenia usług oraz na aktywne monitorowanie bezpie-czeństwa majątku jednostki samorządowej. Poza tym udzielona przezwykonawców gwarancja rozpocznie swój bieg od momentu podpisa-nia protokołu odbioru, a nie od momentu, kiedy cała sieć zostanieukończona. Biorąc to wszystko pod uwagę, należy uwzględnić i to,

że ogarnięcie całości przedsięwzięcia jest możliwe jedynie poprzezprowadzenie zintegrowanego planowania inwestycji.Warto już na etapie planowania sieci poruszyć także kwestię eks-

ploatacji. Wielokrotnie bowiem okazuje się, że niewłaściwe zdenio-


29/258

Ps1 Ps2 Ps3 Ps4

OrganizacjaStudium

wydajnościStudium

przedrealizacyjne

Projektowanietechnicznebudowy

Budowa

Ps5

Ps– prawdopodobieństwo sukcesu etapui

P= Ps – prawdopodobieństwo sukcesu pełnego procesu inwestycyjnegoi

28


wanie potrzeb obniża wydatki inwestycyjne na początku inwestycji, jednak zysk może okazać się pozorny z uwagi na bardzo wysokiekoszty eksploatacyjne po zakończeniu inwestycji, lub też w przypad-ku wystąpienia niedopasowania technologicznego. W procesie pro-

jektowania należy mieć na uwadze pełen „cykl życia” projektowanegorozwiązania. Praktyka dowodzi, że problemy związane z eksploatacją

sieci rozpoczynają się w zasadzie już na początku procesu inwesty-cyjnego, a następnie w miarę upływu czasu poziom zaangażowaniainwestora wzrasta. Umiejętność oddzielenia naturalnych proble-mów implementacyjno-integracyjnych od problemów wynikającychz wprowadzanych zmian jest kluczowa dla sprawnej realizacji inwe-stycji. Proces monitorowania i kontroli wprowadzanych zmian orazścisła kontrola specykacji poszczególnych elementów to niezbędneminimum zapewniające powodzenie przedsięwzięcia.

Należy też zadbać o to, by werykacja przyjętego przez samorządplanu budowy sieci odbywała się jednak przy udziale niezależnychekspertów: pracowników wyższych uczelni, członków izb gospodar-czych, specjalistycznych podmiotów zajmujących się doradztwem czystowarzyszeń branżowych. Popełnione błędy lub brak precyzyjnychrozstrzygnięć w poszczególnych kwestiach już na etapie planowaniabudowy sieci, tworzenie niekompletnych założeń do opracowywa-nej koncepcji budowy sieci, wynikające chociażby z braku wiedzy,kompetencji i doświadczenia pracowników samorządowych w zakre-sie telekomunikacji, będą przynosić coraz dokuczliwsze skutki nakażdym kolejnym etapie procesu budowy sieci szerokopasmowej.

W konsekwencji może to przeszkodzić w uzyskaniu zakładanych efek-tów przedsięwzięcia.

Rys. 8. Realizacja procesu inwestycyjnego

Z rachunku prawdopodobieństwa wynika, jak ważne jest powodze-nie realizacji każdego z etapów procesu inwestycyjnego. Zakładającdla uproszczenia, iż każdy z etapów zostanie wykonany z równymprawdopodobieństwem poprawności 90%, prawdopodobieństwo

ukończenia z sukcesem całego przedsięwzięcia jest już równe tylko59%. Taki wynik może być zaskakujący, gdyż jakże często spotyka-my się ze stwierdzeniem: „to tylko +/- 10%”.


30/258

Usługi

Sieć aktywna:systemy nadzoru,

billing itp.

Sieć aktywna:urządzenia i aparaty

Sieć pasywna:dukty kablowe, światłowody,studnie, słupy, maszty, wieże

29



Koncepcja sieci2.2 16

Po zwerykowaniu założeń planu sieci można przejść do kolejne-go etapu prowadzenia procesu inwestycyjnego budowy sieci szero-kopasmowej – opracowania koncepcji budowy sieci. Opracowanie towymaga od jego autora wiedzy i doświadczenia zarówno techniczne-go, operacyjnego, jak i ekonomicznego. Podobnie jak podstawowezagadnienia związane z planowaniem sieci, również problematykaopracowania koncepcji sieci została bardzo szczegółowo omówionaw pierwszej części poradnika.

Można przyjąć zasadę, że opracowanie koncepcji budowy sieci jestnajczęściej uszczegółowieniem założeń przyjętych na etapie plano-wania budowy sieci. W koncepcji budowy sieci często werykuje sięte założenia (i techniczne, i nansowe), określa techniczne sposobyprowadzenia budowy i ustala czas oraz nakłady niezbędne na reali-zację inwestycji.

Rys. 9. Warstwy sieci

Jak szczegółowo przedstawiono w pierwszej części poradnika, naopracowanie koncepcji sieci składa się przede wszystkim:

werykacja danych z inwentaryzacji zasobów, obejmująca zebra-• nie i uporządkowanie informacji o istniejących na danym obszarzesieciach transmisyjnych lub elementach infrastruktury telekomu-nikacyjnej, które mogą być wykorzystane w projektowanej sieci.Dotyczy to także: lokalizacji węzłów światłowodowych, wykorzy-stania częstotliwości, możliwości pozyskania powierzchni koloka-cyjnych, lokalizacji masztów i wież radiowych, informacji o lokal-nych operatorach ISP i przedsiębiorcach telekomunikacyjnych;ustalenie zakresu usług, jakie powinny być świadczone w sieci po•

jej wybudowaniu, i nakreślenie horyzontu czasowego i warunków

ich rozwoju;

16 Zob. również: Budowa sieci szerokopasmowych – planowanie i przygotowanie koncepcji. Poradnik dla samorządowców. Część I , Jarosław M. Janiszewski (red.), Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2011,rozdz. 6.


31/258

30


opracowanie koncepcji struktury sieci. Dla sieci szerokopasmowych• jest to najczęściej struktura trójwarstwowa, obejmująca war-stwy: szkieletową, dystrybucyjną i dostępową. Często projektantw koncepcji budowy sieci musi także ustalić hierarchiczność pro-

jektowanej sieci, określić analizę przewidywanego ruchu teletran-smisyjnego, ustalić obszar, jaki będzie przez tę sieć obsługiwa-

ny oraz zdeniować rodzaj dostarczanych usług w funkcji czasu.Opracowując koncepcję struktury, należy pamiętać o odpowied-nim doborze urządzeń i elementów infrastruktury z typoszeregówproducentów poszczególnych elementów, oraz o ich przyszłej roz-budowie;wybór technologii budowy sieci szerokopasmowych oraz topologii•zycznej i logicznej budowanej sieci w każdej z jej warstw, a takżeustalenie możliwości, celowości i zakresu ewentualnego wykorzy-stania istniejącej infrastruktury innych właścicieli. Dla wszelkichrozwiązań należy sporządzić co najmniej jedno rozwiązanie zastęp-cze, w szczególności w miejscach, w których zakłada się wykorzy-stanie infrastruktury innych właścicieli – mogą oni z biegiem czasuzrezygnować ze współpracy/udostępnienia swoich zasobów;zdeniowanie wymagań dla systemów zarządzania siecią, a tak-•że systemów wspierających zarządzanie klientami, które obejmu-

ją m.in. prowadzenie bazy abonenckiej, rozliczeń abonenckich,współpracy międzyoperatorskiej itp.;dokonanie wyboru technologii i sposobu zabezpieczenia sieci oraz•sprecyzowanie wymagań, jakim mają podlegać zaproponowane

przez dostawców rozwiązania;propozycja struktury cen usług; proponowane ceny muszą być•dostępne nansowo dla mieszkańców obszarów zdeniowanychw planie budowy sieci jako obszary „białe”, czyli te, w których ist-niejąca infrastruktura jest szczątkowa lub w ogóle jej brak. Analizętaką należy wykonać, mimo że projektowana sieć, z uwagi nawarunki nansowania, z jednej strony będzie włączona do siecipublicznej poprzez punkt styku, z drugiej zaś kończyć się będziena węźle dostępowym. Wysokość proponowanych cen będzie mia-ła bowiem duże znaczenie w rozmowach z chętnymi na budowę

lub przyłączenie sieci dostępowej „ostatniej mili”. W koncepcjinależy uwzględnić także oferty na usługi w sieciach teletransmi-syjnych operatorów komercyjnych, chociażby sieci komórkowych.Opracowując koncepcję budowy sieci projektant musi wykazaćwariantową analizę różnych czynników, uwzględniając ponadtouwarunkowania wynikające z pomocy publicznej. Problematyka po-mocy publicznej zostanie szczegółowo omówiona w rozdz. 3 i 4;oszacowanie nakładów inwestycyjnych niezbędnych do zbudowa-•nia sieci, przy czym zawsze trzeba liczyć się z tym, że mogą one

w istotny sposób różnić się od tych, które zostaną określone naetapie projektów technicznych. Nakłady na budowę sieci są po-chodną wielu czynników, dlatego należy zwrócić szczególną uwagęna rzetelność ich ustalenia;


32/258

31



ustalenie możliwych, ale i koniecznych kontaktów z przedsiębior-•cami telekomunikacyjnymi lub z innymi operatorami, a także okre-ślenie wstępnych zasad i warunków współpracy z nimi – to dośćzłożone i długotrwałe procesy. Im później się je rozpocznie, tymz trudniejszej pozycji negocjacyjnej się startuje;podstawowe założenia modelu eksploatacji i utrzymania sieci,•

obejmującego następujące działania:administrowanie siecią – monitorowanie działania elementów.sieci, zarządzanie ruchem (zarządzanie zasobami i usługami,archiwizacja zdarzeń), zabezpieczenie sieci – ustawienia, moni-torowanie zapór, poziom jakości świadczonych usług;serwis sieci – lokalizowanie i usuwanie uszkodzeń i awarii ele-.mentów sieci, paszportyzacja sieci, przeglądy i prace konser-wacyjne;rekonguracja sieci – rozbudowa sieci o nowe elementy pa-.sywne lub aktywne, zmiany konguracji struktury sieci, czylizmiany przebiegów tras kablowych, zmiany pojemności kabli(zwielokrotnianie przepływności), funkcjonalności urządzeń,likwidacja elementów sieci;testowanie uaktualnień, rozszerzeń, łat programowych w śro-.dowisku testowym przed dopuszczeniem do implementacjiw sieci;wprowadzanie zaplanowanych uaktualnień oprogramowania.– upgrade, wprowadzanie nowych funkcji (niejednokrotnie nie-zbędnych) – update, wprowadzanie „tymczasowych łat progra-

mowych” – zapewniających poprawne działanie elementu bądźsystemu;udokumentowanie procesów i procedur; każda z procedur po-.winna zostać zwerykowana i zatwierdzona, pracownicy prze-szkoleni i tam, gdzie jest to wymagane, certykowani;ustanowienie punktów kontrolnych, zdeniowanie ich oceny.oraz czynności, jakie muszą zostać wykonane po przekroczeniuzałożonych parametrów.

propozycje modelu eksploatacji sieci uwzględniające realne możli-•wości budowanej sieci szerokopasmowej, ale także dotychczasowe

doświadczenia i modele działania przedsiębiorców telekomunika-cyjnych, którzy często korzystają z outsourcingu specjalistycznychrm, chociażby dla obniżenia kosztów zarządzania, eksploatacjii utrzymania ich własnych sieci, czy też z powodu wymogów nakła-danych np. przez Prawo telekomunikacyjne albo Ustawę o ochroniedanych osobowych17. Proponowane modele eksploatacji sieci win-ny uwzględniać faktyczne koszty eksploatacji i utrzymania czynnejsieci, do której przyłączeni są inni operatorzy, w dwóch podstawo-wych grupach: koszty technicznego utrzymania sieci oraz koszty

transmisji do sieci krajowej;uzasadnienie ekonomicznej i technicznej celowości budowy wła-•snych łączy w relacjach, w których istnieje realna możliwość wy-

17 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U z 2002 Nr 101, poz.926 z późn.zm).


33/258

32


korzystania już istniejących zasobów infrastruktury telekomunika-cyjnej;analiza prawnych aspektów budowy i eksploatacji sieci, ze wskaza-•niem podstawowych uwarunkowań wynikających z zapisów Ustawyo planowaniu przestrzennym i o realizacji inwestycji celu publicz-nego, ale także z ustawy Prawo budowlane i przepisów z zakresu

ochrony środowiska i innych. Analiza powinna też uwzględniać po-ziom wrażliwości proponowanych w koncepcji rozwiązań technicz-nych, ekonomicznych i technologicznych na skutki proponowanychzmian w tym zakresie, chociażby wynikających z implementacjidyrektyw europejskich obejmujących ten obszar działania;zintegrowany harmonogram realizacji inwestycji, obejmujący•cały przebieg procesu inwestycyjnego budowy sieci: począwszyod opracowania założeń do koncepcji budowy sieci, poprzez opra-cowanie koncepcji i projektów budowlanych, proces budowy, poprzekazanie do eksploatacji. Harmonogram powinien uwzględniaćtakże czas potrzebny na doprowadzenie do końca i uprawomoc-nienie się wszelkiego rodzaju spraw formalno-prawnych: decyzjiadministracyjnych, procedur wynikających z trybu przetargowegowyłaniania wykonawców, ale też wymagań KE;przedstawienie wszelkich zagrożeń, jakie wynikają lub mogą wy-•niknąć z przyjęcia zaproponowanych w koncepcji rozwiązań tech-nicznych, organizacyjnych czy formalno-prawnych. Konieczna jestocena ryzyka w poszczególnych obszarach wraz z planem jego eli-minowania lub minimalizowania. Powinny zostać także wyznaczo-

ne osoby odpowiedzialne za realizację planu oraz daty dostarcze-nia rozwiązań alternatywnych w przypadku materializacji ryzyka.

Podczas planowania koncepcji budowy sieci szerokopasmowej na-leży mieć na uwadze wszystkie jej aspekty, poczynając od warstwyzycznej (dukty, maszty, kable, fundamenty, pomieszczenia koloka-cyjne), poprzez urządzenia i aparaty, i kończąc na integracji całościi uruchomieniu systemów zarządzania, billingu, CRM itd.


34/258

Siećszerokopasmowa

Sieć:

dukty, kable,maszty

Pozwolenia,zezwolenia,uzgodnienia

Certyfikaty,aprobaty,

dopuszczenia

Modelowanieprocesów

biznesowych

Urządzenia Systemy

Projektowanie Projektowanie

i konfiguracjaRozwójaplikacji

Budowa

Nadzór

i odbiory

Instancja

Testowanie,

akceptacja

Integracja

Testy funkcjonalne,

akceptacja

33



Rys. 10. Budowa sieci szerokopasmowej w rozbiciu na podstawowemoduły realizacyjne

Jak już wcześniej wspominaliśmy, problematyka opracowania kon-cepcji budowy sieci została bardzo szczegółowo omówiona w pierw-szej części poradnika. Trzeba jednak podkreślić, że opracowaniekoncepcji budowy sieci wymaga zarówno dużej wiedzy technicznej

i ekonomicznej, jak i doświadczenia w prowadzeniu działalności ope-ratorskiej i inwestycyjnej. Jednostka samorządowa, która przyjmujeod projektanta opracowaną koncepcję budowy sieci, zazwyczaj niedysponuje wystarczającym doświadczeniem w tym zakresie i po-winna skorzystać ze wsparcia niezależnych audytorów i ich wiedzyeksperckiej. Podobnie zatem, jak to miało miejsce przy ostatecznymzatwierdzaniu planów budowy sieci, w przypadku odbioru koncepcjibudowy sieci również należy dokonać dogłębnej werykacji przyjętychw niej założeń i analiz, a najlepiej uczynić to przy udziale niezależ-nych ekspertów: pracowników wyższych uczelni, członków izb gospo-darczych, specjalistycznych podmiotów zajmujących się doradztwemczy stowarzyszeń branżowych. Oczywiście najlepszym rozwiązaniembyłoby uczynić to także we współdziałaniu z przyszłym partnerem


35/258

34


w eksploatacji i utrzymaniu sieci, i to niezależnie od przyjętego osta-tecznie modelu organizacyjnego.

Należy także przyjąć odpowiednią metodykę werykacji i oceny,oraz posiadać dostęp do bazy benchmarków wraz ze zdeniowanymprocesem benchmarkingowym18. Ma to tym większe znaczenie, imobszar opracowania jest większy, a jednostka samorządowa nie zde-

cydowała jeszcze o modelu zarządzania projektem inwestycyjnymi eksploatacją sieci. Trzeba przypomnieć, że we współczesnych mo-delach eksploatacji sieci operatorzy sieci w celu redukcji i optymali-zacji kosztów utrzymują na poziomie kraju elementy, które mogą byćrozpatrywane jako wspólne. Realizowane jest to w modelu SharedService, Managed Service lub Outsourced Service. Modele te odno-szą się zarówno do CZS (centrów zarządzania siecią; NOC – NetworkOperation Center ), jak i do centrów zarządzania relacjami z klien-tem (CRM – Customer Relation Management ), fakturowania (BillingServices), telefonicznych centrów kontaktowych (CC – Call Center ),centrów zarządzania bezpieczeństwem sieci (NSC – Network SecurityCenter ). Zatwierdzona koncepcja budowy sieci stanowi podstawę dosporządzenia projektów technicznych sieci. Ponieważ większość pro-

jektów budowy sieci będzie realizowana przy wykorzystaniu fundu-szy europejskich, w celu uzyskania środków należy spełnić wymaga-nia stawiane w odpowiednim programie operacyjnym. Wiąże się toz koniecznością przygotowania studium wykonalności.

Studium wykonalności2.3 19

Zawartość studium wykonalności została bardzo szczegółowoomówiona w pierwszej części poradnika. Należy pamiętać, że kon-cepcja budowy sieci i studium wykonalności zawierają wiele elemen-tów wspólnych. Koncepcja stanowi dokument pierwotny, natomiaststudium jest zawsze jej rozwinięciem, m.in. o takie elementy, jak:

analiza możliwości nansowania projektu;•odniesienie projektu do strategii regionu, kraju, Unii Europejskiej;•szczegółowe analizy ekonomiczne;•analiza korzyści społecznych z realizacji przedsięwzięcia;•analiza rozwiązań technicznych w wielu wariantach, z określeniem•kryteriów wyboru rozwiązania efektywnego i z jego uzasadnie-niem.

Szczegółowa zawartość studium wykonalności wynika z wymagańokreślonych w konkretnym programie operacyjnym, z którego chce-my skorzystać. W praktyce inwestycyjnej, przy wykorzystaniu nan-sowania ze środków unijnych, studium wykonalności zawsze stanowiuzupełnienie koncepcji budowy sieci. Zawartość analiz niezbędnychdo wykonania studium wykonalności oraz treść innych dokumen-

tów potrzebnych do złożenia wniosku o donansowanie ze środkówpublicznych zostanie przedstawiona w rozdziale 3 i 4.

18 Więcej na ten temat: Christopher E. Bogan, Michael J. English Benchmarking jako klucz do najlepszych praktyk , tłum. P. Fraś, A. Kanclerz, J. Dobrzański, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2006.

19 Budowa sieci szerokopasmowych – planowanie i przygotowanie koncepcji. Poradnik dla samorządowców.Część I , Jarosław M. Janiszewski (red.), Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2011, rozdz. 9.


36/258

35



Studium wykonalności kończy pierwszy etap przygotowania bu-dowy sieci szerokopasmowej, obejmujący tak zwane studia i analizyprzedinwestycyjne. Na ich podstawie inwestor może podjąć decyzjęo akceptacji:

programu funkcjonalnego budowanej sieci;•oferty, jaką dostarczy samorządowi, a poprzez operatorów sieci•

dostępowych użytkownikom końcowym;modelu działania w przyszłości;•sposobu nansowania kosztów;•wartości kosztorysowej inwestycji (WKI);•harmonogramów: przygotowania, nansowania i realizacji inwe-•stycji.

Po uzyskaniu gwarancji nansowania będzie można przystąpićdo drugiego etapu przedsięwzięcia, obejmującego projektowaniei budowę sieci szerokopasmowej. Z doświadczenia autorów wy-nika jednak, że ten etap, pochłaniający największe środki nansowei generujący wysokie koszty (przede wszystkim związane z budowąsieci), powinien być poprzedzony podjęciem decyzji w następującychzasadniczych kwestiach:

w jaki sposób realizowane będą obowiązki wynikające z Prawa•telekomunikacyjnego;w jaki sposób zarządzany będzie proces inwestycyjny budowy•sieci;

jak przebiegać będzie proces odbioru wybudowanej sieci, kto prze-•

prowadzi testy funkcjonalne i w jaki sposób sieć zostanie prze-kazana do eksploatacji (opracowanie metodologii testowania sieciszerokopasmowych oraz szczegółowe testy integracyjne i funkcjo-nalne powinny zostać uwzględnione na etapie projektowania – sąto opracowania kosztowne, aczkolwiek niezbędne do prawidłowe-go odbioru sieci; należy mieć również na uwadze fakt, że najpraw-dopodobniej elementy sieci pochodzić będą od wielu dostawców,a w takim przypadku określenie podmiotu odpowiedzialnego zatesty integracyjne jest kluczowe dla powodzenia całej inwestycji);w jaki sposób wybudowana sieć szerokopasmowa będzie zarzą-•

dzana i eksploatowana, przy czym zarządzanie i eksploatację nale-ży rozumieć bardzo szeroko: od struktury organizacyjnej, poprzezhierarchię podejmowania decyzji, po systemy wspomagające,monitorujące, kontrolujące i zabezpieczające;czy przyjęte w koncepcji modele będą zgodne z wytycznymi do•budowy sieci szerokopasmowych z wykorzystaniem środków pu-blicznych.

W kolejnych rozdziałach omówimy te kwestie, dając Czytelnikom

pogląd na temat wyzwań, przed jakimi na każdym etapie budowy sta- je inwestor w branży telekomunikacyjnej. Trzeba bowiem pamiętać,że początek drugiego etapu procesu inwestycyjnego, czyli projekto-wanie, zawsze zaczyna się od żądań wysuwanych przez projektanta,


37/258

36


by inwestor lub wskazany przez niego podmiot wydał szczegółowewarunki i wymagania dla sporządzenia projektów i dla budowy siecitelekomunikacyjnych20. Również dla procesu budowy sieci, a takżeetapu trzeciego, czyli eksploatacji i utrzymania sieci, konieczne

jest wcześniejsze uzgodnienie wymagań przyszłego operatora infra-struktury dotyczących warunków jej przyjęcia i zasad odbioru od wy-

konawcy wybudowanej sieci szerokopasmowej21

.Wymagania formalno-prawne dotyczące projektowania i budowykanalizacji kablowej powinny być zgodne z obowiązującymi przepi-sami szczegółowymi. Do głównych aktów prawnych należy tu zali-czyć: Ustawę Prawo budowlane22, Ustawę o drogach publicznych23,Ustawę Prawo Geodezyjne i Kartograczne24, Ustawę o udostępnia-niu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwaw ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowi-sko25, Ustawę o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyj-nych26, Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkówtechnicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie27,Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków, jakimpowinny odpowiadać telekomunikacyjne obiekty budowlane i ichusytuowanie28. Operatorzy telekomunikacyjni, ale także operatorzyinfrastruktury bazują często na własnych wymaganiach techniczno-eksploatacyjnych. Można pomocniczo wykorzystać nie obowiązującedo 2007 roku Zarządzenie Ministra Łączności do Prawa telekomu-nikacyjnego29, w którym określono wymagania dotyczące budowyinfrastruktury telekomunikacyjnej w miejscowościach, wzdłuż dróg

publicznych, kanałów i dróg wodnych oraz w pobliżu lotnisk, a takżepodano warunki, jakim ta infrastruktura powinna odpowiadać w przy-padku współkorzystania z: torów kolejowych, dróg publicznych, drógwodnych i kanałów, linii i urządzeń energetycznych oraz urządzeńsłużących do przesyłania płynów i gazów, w przypadku skrzyżowaniasię z nimi lub zbliżania do nich.

20 Warunki i wymagania dotyczące budowy sieci – zob: Telefonia DIALOG SA – Projektowanie i budowa sieci telekomunikacyjnej. ZN-02/TD SA-01/3 Ogólne zasady projektowania i budowy sieci kablowych. TP SA– Norma zakładowa ZN-96 TP SA-011 Telekomunikacyjna kanalizacja kablowa, ogólne wymagania techniczne.Netia SA – Normy zakładowe projektowania i budowy sieci.

21 Zob. np.: www.ericsson.pl; www.eltel.pl, www.sprint.pl.22 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 Nr 156, poz.1118 z późn.zm.).23 Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U z 2007 Nr 19, poz. 115 z późn.zm.).24 Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo Geodezyjne i Kartograczne (Dz.U. z 2005 Nr240, poz.2027 z późn.

zm.).25 Ustawa z dnia 3 pażdziernika 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo-

łeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 Nr 199,poz.127 z późn.zm.).

26 Ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U. z 2010 Nr 106,poz. 675).

27 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinnyodpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 15.06.2002).

28 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 22 czerwca 2011 zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków,jakim powinny odpowiadać telekomunikacyjne obiekty budowlane i ich usytuowanie (Dz.U. z 2011 Nr 115,poz.773).

29 Zarządzenie Ministra Łączności z 12 marca 1992 w sprawie warunków budowy linii telekomunikacyjnychwzdłuż dróg publicznych, kanałów i dróg wodnych oraz w pobliżu lotnisk i w miejscowościach, a także wa-runków, jakim te linie powinny odpowiadać (MP z 1992 Nr 13, poz.95).


38/258

37



Założenia techniczno-ekonomiczne (werykacja studium2.4wykonalności w terenie)

Elementem kończącym pierwszy etap budowy sieci szerokopasmo-wych jest sporządzenie założeń techniczno-ekonomicznych (ZTE),zawierających ustalenia określające cel i zadania inwestycji oraz cyklrealizacji i podstawowe wskaźniki ją charakteryzujące. ZTE opróczpowyższych danych powinny także określać przewidywane koszty in-westycji, a także uzasadnienie wyboru odpowiedniego wariantu mo-delu inwestycyjnego. Warianty modeli inwestycyjnych zostaną omó-wione w rozdziale 5.3.

Założenia techniczno-ekonomiczne opracowują jednostki zajmują-ce się projektowaniem, organizacje naukowo-badawcze lub też spe-cjalnie do tego celu powołane zespoły specjalistów. ZTE są podstawądo sporządzenia projektu technicznego. Poniżej przedstawiamy kon-kretny przykład takiego opracowania, który obrazuje, w jaki sposób

powinny być przygotowane i jakie elementy powinny zawierać ZTEdla budowy sieci szerokopasmowej30.

W ramach realizacji projektu „Szerokopasmowe Lubuskie” na zlece-nie benecjenta środków europejskich, czyli Telekomunikacji PolskiejS.A, rma TP Teltech przygotowała dokumentację pt. „Założeniatechniczno-ekonomiczne (ZTE) na całość inwestycji, obejmującą 12powiatów na terenie województwa lubuskiego”. ZTE jest to działanieprzedrealizacyjne, mające na celu jak najdokładniejsze określeniezakresu projektu. ZTE tworzy ogólną koncepcję sieci, zestawiając jąz realnymi warunkami środowiskowymi i technicznymi. Jest doku-mentem pośrednim między ogólną koncepcją, a nalnym projektem.Materiałem wyjściowym do ZTE były materiały przygotowane na po-trzeby wniosku o donansowanie, określające wymagany zakres re-alizacji i wstępne założenia zawarte w studium wykonalności.

Zakres opisujący wymagania technicznych budowy sieci zawierał:dane tabelaryczne uwzględniające:1.

wykaz relacji linii OTK przewidzianych do budowy;.wykaz złączy i odgałęzień do budowy na istniejących OTK;.

wykaz istniejących relacji (łączników) przewidzianych do roz-.

budowy;długości relacji kablowych;.ilość włókien w kablach przeznaczonych do realizacji w projek-.cie;identykację kaskad..

mapę poglądową z przedstawieniem przebiegów linii światłowodo-2.wych, będących przedmiotem realizacji; wymagania szczegółowe opisujące zasady modernizacji istnieją-3.cych linii, wykorzystanie istniejącej infrastruktury, stosowane ma-

teriały, technologie i standardy przyjęte przez benecjenta (w tymprzypadku inwestora).

30 Opracował: Dariusz Kowalczyk-Tomerski – TP Teltech sp. z o.o. Warszawa.


39/258

38


ZTE podzielone było na kilka części. Jednym z najważniejszychzadań była identykacja widocznych przeszkód terenowych (budyn-ki, wiadukty, mosty, cieki wodne, tory kolejowe, skrzyżowania dróg,itd.), werykacja nawierzchni i możliwości budowy w pasie drogowymoraz oszacowanie podziemnych przeszkód (skrzyżowania i zbliżeniaz innymi sieciami – wodociągi, kanalizacja ściekowa, gaz, energe-

tyka). Ten etap pozwolił uzupełnić dane o infrastrukturze istniejącej(kanalizacja, rurociągi kablowe) zawarte na mapach będących w po-siadaniu benecjenta, a udostępnionych na czas realizacji zadania.Dane pozyskiwane były również z własnych zasobów mapowych i mapogólnodostępnych. Przyjęto, że opracowanie zostanie przygotowa-ne z dokładnością do pojedynczego odcinka relacji światłowodowej,a dane zostały umieszczone w zbiorczej tabeli zakresów rzeczowychpozwalającej tworzyć również podsumowania dla gmin i powiatów.Przygotowano również zbiorczą tabelę rzeczową z agregacją dla całe-go województwa i zachowaniem podziału na powiaty.

Finalna dokumentacja przygotowana w podziale na powiaty zawie-rała oprócz zbiorczych tabel rzeczowych, opis techniczny ze wskaza-niem zawartych relacji w poszczególnych gminach, charakterystykętechniczną, rysunki z zaznaczonymi przebiegami trasowymi planowa-nych i istniejących linii optotelekomunikacyjnych i lokalizacjami szafna mapach, uproszczone schematy logiczne sieci z uwzględnieniemdługości linii, pojemności linii, złączy kablowych. Kolejnym elemen-tem dokumentacji były przygotowane kosztorysy w układzie dla po-szczególnych relacji zawierające: przedmiar robót, zestawienie mate-

riałów, robocizny i sprzętu oraz pozycje związane z projektowaniem,pozwoleniami i uzgodnieniami.Przygotowanie „ZTE Lubuskie” było niewątpliwie sporym wyzwa-

niem organizacyjnym z racji przewidywanego czasu realizacji (oko-ło 2,5 miesiąca) i zakładanego zakresu. W ramach zadania zostałaopracowana dokumentacja dla 12 powiatów obejmująca obszar całe-go województwa, dla linii światłowodowych dających w sumie ponad1440 km szacowanej długości trasowej. Przygotowano szczegółowekosztorysy dla wszystkich relacji – ponad 400 kosztorysów, około540 rysunków i schematów, a całość została wydrukowana w 4 eg-

zemplarzach dla każdego powiatu i dodatkowo uzupełniona wersjąelektroniczną.

Dzięki zaangażowaniu i wsparciu wielu osób opracowanie zosta-ło przygotowane w terminie, zgodnie z zamówieniem i wymaganymipowyżej wytycznymi, dzięki temu jest dokumentem pozwalającymprecyzyjnie zwerykować zakres techniczny realizacji i oszacowaćkoszty zadania.


40/258

39

Wytyczne do budowy3. sieci szerokopasmowych ze środków publicznych


41/258

40

W y t y c z n e d o b u d o w y s i e c i s z e r o k o p a s m o

w y c h z e ś r o d k ó w p u b l i c z n y c h

W pierwszej części poradnika, w rozdziałach 2.11. i 10.5, poświęco-nych sporządzaniu studium wykonalności (SW), stwierdzono, że musiono – oprócz omówienia wszystkich dostępnych źródeł nansowania– wskazać:

z których funduszy można skorzystać;• jakie warunki należy spełnić;•

jaka dokumentacja jest niezbędna do przygotowania wniosków• o nansowanie; jakie jest ryzyko związane z pozyskiwaniem środków.•

Ponieważ od czasu opublikowania pierwszej części poradnika na-stąpiły dość istotne zmiany w przepisach, chociażby poprzez opu-blikowany ostatnio projekt wytycznych Komisji Europejskiej doty-czących inwestowania w infrastrukturę szerokopasmową ze środkówpublicznych, uznaliśmy za celowe uzupełnienie i uaktualnienie treścipodanych w poprzedniej części poradnika oraz w pierwszym wyda-niu drugiej części poradnika. Wykorzystaliśmy tu nasze doświad-czenia, zdobyte w czasie wykonywania opracowań projektowych dla

jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto w ostatnich dwóchlatach w ramach procesu prenotykacji pomocy publicznej w roz-mowach z Komisją Europejską (Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji– DG COMP) uzyskano wiele doświadczeń zmierzających do prak-tycznego doprowadzenia do skutecznego rozwiązania kwestii użyciaśrodków publicznych do budowy infrastruktury szerokopasmowej.Doświadczenia te są również uwzględnione w niniejszej publikacji.

Szczegółowe wymagania dotyczące zawartości SW są określonew ramach danego programu operacyjnego. Ponieważ jednak są onedo siebie dość zbliżone, omówione przez nas wymagania powinnybyć zgodne z wymaganiami stawianymi przez istniejące programyoperacyjne.

Sporządzenie studium wykonalności jest warunkiem koniecznymdo tego, aby samorządy lokalne mogły skorzystać ze środków pomo-cy publicznej. Przygotowane studium zawiera wiele analiz dotyczą-cych planowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Rezultaty analizi wnioski końcowe dotyczące wyznaczonego obszaru, określonej tech-

nologii, zdeniowanych usług dla docelowych odbiorców, przyjętychpunktów styku z innymi przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi orazprzyjętego modelu eksploatacji sieci, powinny pozwolić jednostce sa-morządowej na zatwierdzenie koncepcji budowy sieci szerokopasmo-wej. Ponieważ właściwe sporządzenie studium wykonalności ma takduże znaczenie, zdecydowaliśmy się w niniejszym rozdziale przedstawićcałość problematyki z nim związanej.

Zasady dokonywania interwencji3.1

Interwencja publiczna może dotyczyć:sfery popytu;•sfery podaży.•


42/258

41

W y t y c z n e d o b u d o w y s i e c i s z e r o k o p a s m o w y c h z e ś r o d k ó w p u

b l i c z n y c h

Pobudzenie popytu dotyczy sytuacji, w której istnieją wystarcza- jące środki techniczne do zaspokojenia popytu

24065 poradnik budowa sieci ii

Documents