25 sporządzanie sprawozdań finansowych

„Projekt współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI

Anna Rudzińska

Sporządzanie sprawozdań finansowych 341[02].Z5.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci: mgr Krystyna Kielan mgr Jolanta Rychlicka Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr Andrzej Zych Korekta: mgr Joanna Fundowicz Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z5.05. Sporządzanie sprawozdań finansowych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ekonomista. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 32. Wymagania wstępne 43. Cele kształcenia 54. Materiał nauczania 64.1. Wiadomości wstępne z zakresu sprawozdawczości

4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów

6678

104.2. Bilans sprawozdawczy

4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów

1111141517

4.3. Rachunek zysków i strat 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów

1818202022

4.4. Informacja dodatkowa 4.4.1. Materiał nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzające 4.4.3. Ćwiczenia 4.4.4. Sprawdzian postępów

2323232425

4.5. Rachunek z przepływu środków pieniężnych 4.5.1. Materiał nauczania 4.5.2. Pytania sprawdzające 4.5.3. Ćwiczenia 4.5.4. Sprawdzian postępów

2626292930

4.6. Zestawienie zmian w kapitale własnym 4.6.1. Materiał nauczania 4.6.2. Pytania sprawdzające 4.6.3. Ćwiczenia 4.6.4. Sprawdzian postępów

3131323334

4.7. Rodzaje sprawozdań finansowych na potrzeby GUS 4.7.1. Materiał nauczania 4.7.2. Pytania sprawdzające 4.7.3. Ćwiczenia 4.7.4. Sprawdzian postępów

3535353636

4.8. Obowiązki związane ze sprawozdaniem finansowym 4.8.1. Materiał nauczania 4.8.2. Pytania sprawdzające 4.8.3. Ćwiczenia 4.8.4. Sprawdzian postępów

3737383839

5. Sprawdzian osiągnięć 406. Literatura 44


3

1. WPROWADZENIE Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej sporządzania sprawozdań finansowych. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej, − zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

− literaturę uzupełniającą. Podręcznik ten poświęcony jest sprawozdawczości finansowej, dlatego znajdziesz w nim podstawową wiedzę na temat sporządzania sprawozdań finansowych. Poznasz ich istotę i zadania, a także cel sporządzania bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej oraz zestawienia zmian w kapitale własnym i cel sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. Potrafisz już dokonać klasyfikacji aktywów i pasywów oraz identyfikować źródła finansowania, to ułatwi Ci przyswojenie wiedzy, dotyczącej sporządzania bilansu. Do tej pory sporządzałeś uproszczony bilans jednostki gospodarczej, teraz nauczysz się sporządzić bilans według Ustawy o rachunkowości. Znajomość klasyfikacji kosztów i przychodów pozwoli na lepsze zrozumienie zasad sporządzania rachunku zysków i strat. Poznasz zasady sporządzania rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym. Nauczysz się również sporządzać, istotną dla sprawozdań finansowych informację dodatkową. Szczególną uwagę poświęcono tu pierwszej części informacji dodatkowej, a mianowicie wprowadzeniu do sprawozdania finansowego. Poznasz również zasady sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych metodą pośrednią i bezpośrednią. Zapoznasz się także z układem i treścią zestawienia zmian w kapitale własnym. Poradnik ten wskaże Ci również jakie sprawozdania statystyczne należy dołączyć do sprawozdań finansowych. Gdy zdobędziesz już wiedzę dotyczącą sporządzania sprawozdań finansowych, dowiesz się jakie są zasady gromadzenia i przechowywania sprawozdań finansowych. Poznasz także procedury badania i ogłaszania sprawozdań. Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może sprawić Ci trudności. W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela. Na końcu każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją wiedzę. Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, zawsze możesz wrócić do rozdziału Materiał nauczania i tam znajdziesz odpowiedź na pytania, które sprawiły Ci kłopot. Przykładowy sprawdzian osiągnięć może okazać się świetnym treningiem przed zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem, a część teoretyczna pozwoli Ci sprawdzić Twoje umiejętności z zakresu sporządzania sprawozdań finansowych.


4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi oraz pojęciami z zakresu

prawa, − posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, − korzystać z różnych źródeł prawa, w tym z Ustawy o rachunkowości, − prowadzić ewidencję zdarzeń gospodarczych, − obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne, − określać nadrzędne zasady rachunkowości, − określać źródła przychodów, − klasyfikować koszty, − klasyfikować pozostałe przychody i koszty operacyjne, − klasyfikować przychody i koszty finansowe, − rozróżniać zyski i straty nadzwyczajne, − rozróżniać aktywa trwałe i obrotowe, − klasyfikować aktywa trwałe, − klasyfikować aktywa obrotowe, − określać wzajemne relacje między kapitałami własnymi i obcymi, − ustalać wynik finansowy, − posługiwać się terminologią dotyczącą aktywów, − identyfikować źródła finansowania, − posługiwać się dokumentacją majątku, − sporządzać uproszczony bilans, - nazwać źródła informacji, − korzystać z różnych źródeł informacji, − wykorzystywać technologię informacyjną.


5

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − sklasyfikować sprawozdania finansowe według różnych kryteriów, − omówić cechy jakościowe sprawozdań finansowych, − określić użytkowników sprawozdań finansowych oraz określić ich potrzeby, − określić elementy bilansu, − wyjaśnić zasady bilansowe, − zastosować w praktyce zasady sporządzania bilansu, − sporządzić bilans w programie finansowo-księgowym, − nazwać cel sporządzania rachunku zysków i strat, − wyjaśnić istotę wariantu porównawczego i kalkulacyjnego rachunku zysków i strat, − sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym, − sporządzić rachunek zysków i strat w programie finansowo-księgowym, − wyjaśnić cel sporządzania informacji dodatkowej, − wymienić elementy informacji dodatkowej, − wyjaśnić cel sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych, − wymienić elementy sprawozdania z przepływu środków pieniężnych, - wyjaśnić na czym polega metoda bezpośrednia i pośrednia sporządzania rachunku

z przepływu środków pieniężnych, - sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych metodą bezpośrednią

i pośrednią, - sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych w programie finansowo-

księgowym, − wyjaśnić cel sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym, − sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym, − podać przykłady sprawozdań statystycznych, − wypełniać formularze sprawozdań statystycznych, − podać terminy związane z badaniem sprawozdań finansowych, − nazwać organy zatwierdzające sprawozdania finansowe, − nazwać sposób przechowywania sprawozdań finansowych, − omówić procedurę badania i ogłaszania sprawozdań finansowych, − nazwać miejsce publikacji i ogłaszania sprawozdań finansowych.


6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Wiadomości wstępne z zakresu sprawozdawczości 4.1.1. Materiał nauczania Sprawozdawczość finansowa to zespół sprawozdań sporządzanych na podstawie danych rachunkowości.

Zgodnie z wymogami Ustawy o rachunkowości jednostki gospodarcze sporządzają: − bilans ujmujący aktywa (majątek trwały i obrotowy) i pasywa (kapitał własny i obcy),

sporządzony na początek i koniec roku, − rachunek zysków i strat przedstawiający przychody i koszty (operacyjne i finansowe),

straty i zyski nadzwyczajne, obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego oraz zysk lub stratę netto,

− informację dodatkową uwzględniającą wyjaśnienia o składnikach bilansu oraz rachunku zysków i strat, zastosowanych metodach ich wyceny, proponowanym podziale zysku lub pokryciu straty, a także charakterystykę składu osobowego jednostki gospodarczej i organów zarządzających,

− sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, które obrazuje zmiany sytuacji finansowej jednostki wywołane strumieniami pieniężnymi, przedstawiając źródła dopływu środków oraz sposoby ich wykorzystania,

− sprawozdanie ze zmian kapitałów własnych, które przedstawia zmiany, jakie nastąpiły w poszczególnych składnikach kapitału własnego i ich przyczyny,

− sprawozdanie z działalności jednostki, które zawiera informacje o jej stanie majątkowym i sytuacji finansowej, ocenę uzyskiwanych efektów oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń.

Sprawozdania finansowe sporządza się: − na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, czyli dzień kończący rok obrotowy, − na dzień zakończenia działalności lub dzień poprzedzający zmiany formy prawnej, − postawienia w stan likwidacji lub upadłości.

Sprawozdanie finansowe powinno: − być sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych, − być sporządzone zgodnie z zasadami określonymi Ustawą o rachunkowości, − być zgodne co do formy i treści z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem

lub umową, − przedstawiać rzetelnie i jasno wszystkie istotne dla oceny jednostki informacje. Cechy jakościowe sprawozdań finansowych: − zrozumiałość, która powinna zapewnić łatwość rozumienia dostarczanych przez

sprawozdanie informacji, − przydatność, której rola polega na tym, że informacje zawarte w sprawozdaniach

powinny pomóc użytkownikom ocenić działalność jednostki gospodarczej, − wiarygodność, która oznacza, że informacje nie zawierają istotnych błędów i są

bezstronne, − porównywalność, która umożliwia odbiorcom informacji ocenę sprawozdań z różnych

okresów.


7

Użytkownicy sprawozdań i ich potrzeby informacyjne: − inwestorzy – są zainteresowani przede wszystkim rozmiarami ryzyka i niepewności

związanymi z inwestowaniem oraz stopą zwrotu zaangażowanego kapitału, a także zdolnością jednostki do wypłacania dywidend,

− kredytodawcy – są zainteresowani zdolnością kredytową jednostki, czyli możliwością spłaty w terminie pożyczonego kapitału i odsetek,

− kontrahenci – są zainteresowani możliwościami zawierania w bliższej i dalszej przyszłości transakcji handlowych oraz wypłacalnością jednostki,

− pracownicy – są zainteresowani informacjami o stabilności funkcjonowania i braku oznak zagrożenia kontynuacji działania pracodawcy,

− klienci – są zainteresowani informacją o kontynuowaniu działalności przez jednostkę, − rządy i agendy rządowe – są zainteresowane informacjami o przedsiębiorstwie dla

prowadzenia polityki gospodarczej oraz podatkowej wobec jednostek, a także sporządzania statystyki,

− społeczeństwo – jest zainteresowane informacjami o sytuacji finansowej jednostki i możliwości nieprzerwanego funkcjonowania ze względu na możliwość zatrudniania pracowników, wspierania lokalnych dostawców czy rozwijania infrastruktury.

Kryteria podziału sprawozdań finansowych: 1. Ze względu na przedmiot sprawozdań:

a) sprawozdania rzeczowe, które zawierają dane liczbowe charakteryzujące działalność jednostki gospodarczej i dotyczące mierników wyrażonych w jednostkach naturalnych,

b) sprawozdania finansowe, które zawierają dane liczbowe dotyczące mierników działalności jednostki gospodarczej wyrażonych w jednostkach wartościowych.

2. Ze względu na obowiązek sporządzania sprawozdań: a) sprawozdania obligatoryjne, które są sporządzane z mocy odpowiednich przepisów, b) sprawozdania fakultatywne, których sporządzanie wynika z wewnętrznych potrzeb

jednostki gospodarczej. 3. Ze względu na adresatów sprawozdań:

a) sprawozdania zewnętrzne, których adresatami są jednostki z otoczenia przedsiębiorstwa,

b) sprawozdania wewnętrzne, które są przeznaczone dla jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa.

4. Ze względu na częstotliwość sporządzania sprawozdań: a) sprawozdania operatywne, które są sporządzane z dużą częstotliwością, b) sprawozdania okresowe, które są sporządzane systematycznie za odpowiednie

okresy, c) sprawozdania sporadyczne, które są zestawiane doraźnie ze względu na określone

cele.

4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest sprawozdawczość finansowa? 2. Jakie sprawozdania finansowe, zgodnie z Ustawą o rachunkowości sporządzają jednostki

gospodarcze? 3. Jakie elementy ujmuje bilans? 4. Co przedstawia rachunek zysków i strat?


8

5. W jakim celu sporządza się informację dodatkową? 6. Co obrazuje sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych? 7. Co przedstawia sprawozdanie ze zmian kapitałów własnych? 8. Jakie informacje zawiera sprawozdanie z działalności jednostki? 9. Kiedy sporządza się sprawozdania finansowe? 10. Jakie cechy jakościowe powinny zawierać sprawozdania finansowe? 11. Kto korzysta z informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych? 12. Jakich informacji oczekują od sprawozdań finansowych ich użytkownicy? 13. Według jakich kryteriów można sklasyfikować sprawozdania finansowe? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zaznacz czy zdanie jest prawdziwe (P), czy fałszywe (F): P F 1. Rachunek zysków i strat obrazuje zmiany finansowe w jednostce,

wywołane strumieniami pieniężnymi. 2. Użytkownicy sprawozdań finansowych oczekują przede wszystkim

przedstawienia w nich informacji o sytuacji finansowej jednostki gospodarczej.

3. Sprawozdanie finansowe powinno przedstawiać rzetelnie i jasno wszystkie niezbędne do oceny informacje.

4. Wiarygodność sprawozdań finansowych oznacza, że sporządza je biegły rewident.

5. Kontrahenci, jako użytkownicy sprawozdań są zainteresowani przede wszystkim informacją o kontynuowaniu działalności jednostki

6. Ze względu na obowiązek sporządzania, sprawozdania dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać dokładnie podane zdania, 2) zaznaczyć znakiem czy jest to zdanie prawdziwe, czy fałszywe. Wyposażenie stanowiska pracy: − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Rozwiąż krzyżówkę: 1. Zespół sprawozdań sporządzanych na podstawie danych rachunkowości. 2. W rachunku zysków i strat ujmowane obok kosztów. 3. Cecha sprawozdań finansowych, która ma zapewnić łatwość rozumienia dostarczanych

przez nie informacji. 4. Główne sprawozdanie finansowe. 5. Ujmowane są obok wydatków w sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych. 6. Występują razem z przychodami.


9

7. Grupa użytkowników sprawozdań finansowych, która jest zainteresowana informacjami o przedsiębiorstwie dla prowadzenia polityki gospodarczej.

8. Cecha sprawozdań finansowych, dzięki której informacje w nich zawarte mają pomóc użytkownikom ocenić działalność jednostki gospodarczej.

9. Grupa użytkowników sprawozdań finansowych, która jest zainteresowana informacjami o stabilności działań pracodawcy.

10. Adresatami tych sprawozdań są jednostki z otoczenia przedsiębiorstwa. 11. Sprawozdania, które są sporządzane z mocy odpowiednich przepisów . 12. Sprawozdania te są sporządzane systematycznie za odpowiednie okresy.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać dokładnie hasła do krzyżówki, 2) wpisać odgadnięte hasła, 3) odczytać hasło, powstałe w wyniku wpisania poprawnych odpowiedzi. Wyposażenie stanowiska pracy: − ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Dopasuj rodzaje sprawozdań do odpowiednich kryteriów ich podziału: 1. 2. 3. 4.

a) zewnętrzne, b) wewnętrzne a) operatywne, b) okresowe, c) sporadyczne a) rzeczowe, b) finansowe a) obligatoryjne, b) fakultatywne

A. B. C. D.

Obowiązek sporządzania Adresaci sprawozdań Częstotliwość sporządzania Przedmiot sprawozdań

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z kryteriami podziału sprawozdawczości finansowej, 2) dopasować rodzaje sprawozdań do kryteriów podziału sprawozdawczości finansowej,

wpisując obok litery odpowiednią cyfrę.


10

Wyposażenie stanowiska pracy: − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) zdefiniować pojęcie sprawozdawczości finansowej? 2) wyliczyć sprawozdania finansowe? 3) scharakteryzować krótko bilans? 4) scharakteryzować krótko rachunek zysków i strat? 5) scharakteryzować krótko informację dodatkową? 6) scharakteryzować krótko sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych? 7) scharakteryzować krótko sprawozdanie ze zmian kapitałów własnych? 8) porównać sprawozdawczość finansową i rzeczową? 9) wyjaśnić jak powinno być sporządzone sprawozdanie? 10) wymienić cechy sprawozdań finansowych? 11) wymienić użytkowników sprawozdań finansowych? 12) określić potrzeby informacyjne użytkowników sprawozdań? 13) dokonać klasyfikacji sprawozdań finansowych według różnych kryteriów

podziału?


11

4.2. Bilans sprawozdawczy 4.2.1. Materiał nauczania Podstawowym składnikiem sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa jest bilans, czyli zestawienie majątku (aktywów) i źródeł jego finansowania (pasywów). Bilans ma charakter statyczny, pokazuje stan przedsiębiorstwa w określonym dniu, zwanym dniem bilansowym. Analiza bilansu pomaga w ocenie zarządzania przedsiębiorstwem oraz w ustaleniu źródeł strat i zysków. Bilans według Ustawy o rachunkowości przedstawia tabela 1. Tabela 1. Bilans sprawozdawczy

AKTYWA Kwota na

początek okresu

Kwota na koniec okresu

AKTYWA A. Aktywa trwałe

I. Wartości niematerialne i prawne 1. Koszty zakończonych prac rozwojowych 2. Wartość firmy 3. Inne wartości niematerialne i prawne 4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne

II. Rzeczowe aktywa trwałe 1. Środki trwałe

a) grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu) b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej c) urządzenia techniczne i maszyny d) środki transportu e) inne środki trwałe

2. Środki trwałe w budowie 3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

III. Należności długoterminowe 1. Od jednostek powiązanych 2. Od pozostałych jednostek

IV. Inwestycje długoterminowe 1. Nieruchomości 2. Wartości niematerialne i prawne 3. Długoterminowe aktywa finansowe

a) w jednostkach powiązanych − udziały lub akcje − inne papiery wartościowe − udzielone pożyczki − inne długoterminowe aktywa finansowe

b) w pozostałych jednostkach − udziały lub akcje − inne papiery wartościowe − udzielone pożyczki − inne długoterminowe aktywa finansowe

4. Inne inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Inne rozliczenia międzyokresowe


12

B. Aktywa obrotowe I. Zapasy

1. Materiały 2. Półprodukty i produkty w toku 3. Produkty gotowe 4. Towary 5. Zaliczki na dostawy

II. Należności krótkoterminowe 1. Należności od jednostek powiązanych

a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: − do 12 miesięcy − powyżej 12 miesięcy

b) inne 2. Należności od pozostałych jednostek

a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: − do 12 miesięcy − powyżej 12 miesięcy

b) z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń

c) inne d) dochodzone na drodze sądowej

III. Inwestycje krótkoterminowe 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe

a) w jednostkach powiązanych − udziały lub akcje − inne papiery wartościowe − udzielone pożyczki − inne krótkoterminowe aktywa finansowe

b) w pozostałych jednostkach − udziały lub akcje − inne papiery wartościowe − udzielone pożyczki − inne krótkoterminowe aktywa finansowe

c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne − środki pieniężne w kasie i na rachunkach − inne środki pieniężne − inne aktywa pieniężne

2. Inne inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Aktywa razem PASYWA A. Kapitał (fundusz) własny

I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wartość ujemna) III. Udziały (akcje) własne (wartość ujemna) IV. Kapitał (fundusz )zapasowy V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) netto IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wartość ujemna)


13

B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Rezerwy na zobowiązania

1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne

− długoterminowa − krótkoterminowa

3. Pozostałe rezerwy − długoterminowe − krótkoterminowe

II. Zobowiązania długoterminowe 1. Wobec jednostek powiązanych 2. Wobec pozostałych jednostek

a) kredyty i pożyczki b) z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) inne

III. Zobowiązania krótkoterminowe 1. Wobec jednostek powiązanych

a) z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności: − do 12 miesięcy − powyżej 12 miesięcy

b) inne 2. Wobec pozostałych jednostek

a) kredyty i pożyczki b) z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności:

− do 12 miesięcy − powyżej 12 miesięcy

e) zaliczki otrzymane na dostawy f) zobowiązania wekslowe g) z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń h) z tytułu wynagrodzeń i) inne

3. Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe

1. Ujemna wartość firmy 2. Inne rozliczenia międzyokresowe

− długoterminowe − krótkoterminowe

Pasywa razem

Zasady bilansowe: − zasada równowagi bilansowej – suma aktywów równa jest sumie pasywów; − zasada ciągłości bilansowej – bilans sporządzony na koniec okresu sprawozdawczego

(bilans zamknięcia) jest jednocześnie bilansem otwarcia na następny okres; − zasada dnia bilansowego – bilans sporządzany jest zawsze na określony dzień; − zasada segregacji – aktywa pogrupowane są według rosnącego stopnia płynności, czyli

od elementów, które najtrudniej spieniężyć, natomiast pasywa pogrupowane są według rosnącego stopnia wymagalności, czyli od elementów, które wypłacane są w ostatniej kolejności do elementów, które wymagane są w pierwszej kolejności.


14

Sporządzając bilans należy pamiętać o tym, że poszczególne składniki aktywów koryguje się: − o dotychczasowe dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe aktywów trwałych, − o odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników obrotowych, − o odpisy aktualizacyjne wartość należności.

W przypadku pasywów należy pamiętać o tym, że: − kapitał podstawowy pomniejsza się o należne wkłady na poczet kapitału, − wynik finansowy bez względu na wartość wykazuje się zawsze w pasywach. Oprócz bilansu sporządza się również bilans zmian, który jest zestawieniem aktywów i pasywów na początek i koniec okresu. Uproszczony bilans zmian przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Uproszczony bilans zmian

Stan na początek okresu

Stan na koniec okresu

Bilans zmian

a b c b-c AKTYWA A. Aktywa trwałe

I. Wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

B. Aktywa obrotowe I. Zapasy II. Należności krótkoterminowe III. Inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

PASYWA A. Kapitał (fundusz) własny

I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wartość ujemna) III. Udziały (akcje) własne (wartość ujemna) IV. Kapitał (fundusz )zapasowy V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) netto IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wartość ujemna)

B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Rezerwy na zobowiązania II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe IV. Rozliczenia międzyokresowe

4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest bilans? 2. Jaka jest struktura bilansu? 3. Jakie znasz zasady bilansu? 4. O czym należy pamiętać sporządzając bilans?


15

4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 W spółce akcyjnej „XYZ” S.A., zajmującej się sprzedażą sprzętu AGD, stany kont na początek i koniec roku przedstawia tabela:

BO

Kwota (w tys. zł)

BZ Kwota

(w tys. zł) 1. Wartości niematerialne i prawne 2. Środki trwałe 3. Środki trwałe w budowie 4. Inwestycje długoterminowe 5. Towary 6. Należności krótkoterminowe 7. Akcje nabyte w celach handlowych 8. Środki pieniężne w kasie 9. Środki pieniężne na rachunkach bankowych 10. Kapitał zakładowy 11. Kapitał zapasowy 12. Zysk netto 13. Kredyty bankowe (długoterminowe) 14. Zaciągnięte pożyczki krótkoterminowe 15. Zobowiązania z tytułu dostaw 16. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń

2 000,00 64 000,00 10 000,00 20 000,00 18 000,00 10 000,00 15 000,00

2 000,00 24 000,00 90 000,00 25 000,00 15 000,00 20 000,00 10 000,00

4 000,00 1 000,00

2 680,00 61 200,00

9 000,00 22 500,00

9 200,00 42 400,00

0,00 3 080,00

110 300,00 140 000,00

26 800,00 25 536,00 20 700,00 33 724,00

4 100,00 9 500,00

Na podstawie powyższych danych: 1) sporządź bilans (według Ustawy o rachunkowości), 2) sporządź uproszczony bilans zmian. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wpisać do gotowego arkusza kwoty aktywów i pasywów, 2) obliczyć wielkość aktywów trwałych i obrotowych, 3) obliczyć wielkość kapitału własnego i zobowiązań, 4) na podstawie bilansu otwarcia i zamknięcia, sporządzić uproszczony bilans zmian. Wyposażenie stanowiska pracy: − bilans, − kalkulator, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli, sporządź w programie finansowo-księgowym bilans spółki „ABC”, zajmującej się produkcją obuwia.


16

Saldo początkowe Saldo końcowe Lp. Nazwa konta Dt Ct Dt Ct 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43.

Inne wartości niematerialne i prawne Umorzenie innych wartości Budynki i lokale Urządzenia techniczne i maszyny Środki transportu Umorzenie budynków i lokali Umorzenie urządzeń technicznych Umorzenie środków transportu Udziały i akcje (powyżej 12 miesięcy) Inne długoterminowe aktywa finansowe Udzielone pożyczki (powyżej 12 miesięcy) Środki pieniężne w kasie Rachunki bankowe Kredyty bankowe (krótkoterminowe) Kredyty bankowe (długoterminowe) Akcje własne do zbycia Inne krótkoterminowe aktywa finansowe Inne środki pieniężne Należności krótkoterminowe z tytułu dostaw Zobowiązania krótkoterminowe z tytułu dostaw Należności długoterminowe Zobowiązania wekslowe Rozrachunki z tytułu VAT Rozrachunki z ZUS Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Inne rozrachunki z pracownikami Zaciągnięte pożyczki krótkoterminowe Materiały Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów Wyroby gotowe Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów Półprodukty Odchylenia od cen ewidencyjnych półproduktów Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów Kapitał akcyjny Kapitał zapasowy ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej Kapitał zapasowy tworzony ustawowo Kapitał zapasowy tworzony zgodnie ze statutem Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe Fundusze specjalne Wynik finansowy

53,00

1 387,00742,00774,00

150,0050,00

150,0060,00

650,00

50,0025,0040,00

350,00

50,00

350,0050,00

350,00

30,00

65,00

150,00

25,00

452,00254,00147,00

350,00500,00

440,00

70,005,00

150,00300,00

20,00150,00

30,00

10,00

40,001 500,00

500,00

500,00300,00450,00

50,00

...............

80,00

1 448,00 901,00

1 006,50

2 200,00 75,00

100,00 90,00

770,00

100,00 20,00 30,00

450,00

100,00

325,00 40,00

325,00

45,00

80,00

175,00

45,00

528,00337,00251,00

300,00600,00

510,00

105,000,00

90,00390,00

35,00200,00

35,00

10,00

60,001 500,00

500,00

1 000,00500,00650,00100,00

...............

Razem: 5 526,00 5 526,00 8 360,50 8 360,50 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wpisać do programu dane z tabeli, 2) sporządzić bilans w programie finansowo-księgowym, 3) wydrukować sporządzony bilans.


17

Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz z danymi, − komputer z programem finansowo-księgowym, − drukarka, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) podać definicję bilansu? 2) omówić budowę bilansu? 3) sklasyfikować poszczególne składniki bilansu? 4) omówić zasady bilansowe? 5) zastosować w praktyce zasady sporządzania bilansu? 6) sporządzić bilans w programie finansowo-księgowym? 7) sporządzić uproszczony bilans zmian?


18

4.3. Rachunek zysków i strat 4.3.1. Materiał nauczania Rachunek zysków i strat jest drugim obok bilansu podstawowym sprawozdaniem finansowym. Rejestruje on sposób tworzenia wyniku finansowego przedsiębiorstwa w trakcie jego działalności. W rachunku zysków i strat wykazuje się oddzielnie przychody i koszty, zyski oraz straty nadzwyczajne, a także obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. Sprawozdanie to pozwala na rozpoznanie sytuacji dochodowej przedsiębiorstwa, ułatwia analizę oraz prognozowanie wyniku finansowego. Rachunek zysków i strat sporządzany jest w dwóch wariantach: − wariancie porównawczym, w którym grupuje się koszty według rodzajów

z uwzględnieniem zmiany stanu produktów, przy czym zmiana ta jest wykazywana w grupie „Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi”,

− wariancie kalkulacyjnym, w którym koszty wytworzenia ustala się dla sprzedanych produktów oraz wyodrębnia się koszty sprzedaży i zarządu.

Rachunek zysków i strat według Ustawy o rachunkowości przedstawiają tabela 3 (wariant porównawczy) oraz tabela 4 (wariant kalkulacyjny). Tabela 3. Rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym

WYSZCZEGÓLNIENIE Na

początek okresu

Na koniec okresu

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym: − od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie –

wartość ujemna) III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B. Koszty działalności operacyjnej I. Amortyzacja

II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty, w tym

− podatek akcyzowy V. Wynagrodzenia

VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe

VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B) D. Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje

III. Inne przychody operacyjne E. Pozostałe koszty operacyjne

I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

III. Inne koszty operacyjne F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)


19

G. Przychody finansowe I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym: − od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym: − od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartości inwestycji V. Inne

H. Koszty finansowe I. Odsetki, w tym: − dla jednostek powiązanych

II. Strata ze zbycia inwestycji III. Aktualizacja wartości inwestycji IV. Inne

I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H) J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I-J.II)

I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne

K. Zysk (strata) brutto (I+/-J) L. Podatek dochodowy M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) N. Zysk (strata) netto (K-L-M) Tabela 4. Rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym


początek okresu

Na koniec okresu

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, w tym: - od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym: - jednostkom powiązanym

I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B) D. Koszty sprzedaży E. Koszty ogólnego zarządu F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E) G. Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje

III. Inne przychody operacyjne H. Pozostałe koszty operacyjne

I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

III. Inne koszty operacyjne I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H) J. Przychody finansowe

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym: - od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym: - od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartości inwestycji V. Inne


20

K. Koszty finansowe I. Odsetki, w tym:

- dla jednostek powiązanych II. Strata ze zbycia inwestycji

III. Aktualizacja wartości inwestycji IV. Inne

L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K) M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I-M.II)

I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne

N. Zysk (strata) brutto (L+/-M) O. Podatek dochodowy P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) R. Zysk (strata) netto (N-O-P) 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co rejestruje rachunek zysków i strat? 2. W jakim celu sporządza się rachunek zysków i strat? 3. Na czym polega wariant porównawczy sporządzania rachunku zysków i strat? 4. Co jest istotą wariantu kalkulacyjnego sporządzania rachunku zysków i strat? 5. Jakie są elementy rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym? 6. Jakie są elementy rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie sald kont wynikowych, zamieszczonych w tabeli, sporządź rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym spółki akcyjnej „XYZ” S.A.

WYSZCZEGÓLNIENIE


(w tys. zł)


(w tys. zł)

1. Przychody netto ze sprzedaży produktów 2. Zmiana stanu produktów 3. Amortyzacja 4. Zużycie materiałów i energii 5. Usługi obce 6. Podatki i opłaty 7. Wynagrodzenia 8. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 9. Pozostałe koszty rodzajowe 10. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 11. Inne koszty operacyjne 12. Dywidendy i udziały w zyskach 13. Zysk ze zbycia inwestycji 14. Odsetki od posiadanych kredytów 15. Zyski nadzwyczajne 16. Straty nadzwyczajne 17. Podatek dochodowy

24 500,00 596,00

1 200,00 8 000,00 2 960,00

160,00 1 280,00 2 400,00

360,00 700,00

0,00 500,00

1 300,00 1 050,00

500,00 1 300,00 3 514,00

50 000,00 300,00

1 501,00 10 300,00

4 200,00 900,00

16 400,00 2 700,00

300,00 1 100,00 1 000,00

200,00 3 000,00 1 000,00 2 000,00 1 000,00 6 237,00


21

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wpisać kwoty przychodów i kosztów w odpowiednie miejsca rachunku zysków i strat, 2) obliczyć zysk (stratę) ze sprzedaży, 3) obliczyć zysk (stratę) z działalności operacyjnej, 4) obliczyć zysk (stratę) z działalności gospodarczej, 5) obliczyć wynik zdarzeń nadzwyczajnych, 6) obliczyć zysk (stratę) brutto, 7) obliczyć zysk (stratę) netto. Wyposażenie stanowiska pracy: − rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym, − kalkulator, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Na podstawie sald kont wynikowych, dotyczących przychodów i kosztów przedsiębiorstwa „ABC”, zamieszczonych w tabeli, sporządź w programie finansowo-księgowym rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym.

WYSZCZEGÓLNIENIE


(w tys. zł)


(w tys. zł)

1. Przychody netto ze sprzedaży produktów 2. Przychody netto ze sprzedaży materiałów 3. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów 4. Wartość sprzedanych materiałów 5. Koszty sprzedaży 6. Koszty ogólnego zarządu 7. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 8. Dotacje 9. Inne przychody operacyjne 10. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych 11. Inne koszty operacyjne 12. Dywidendy i udziały w zyskach 13. Odsetki otrzymane 14. Aktualizacja wartości inwestycji 15. Inne przychody finansowe 16. Inne koszty finansowe 17. Zyski nadzwyczajne 18. Straty nadzwyczajne 19. Podatek dochodowy

11 300,50 3 929,50 3 800,00 2 430,00 2 300,00 6 700,00

0,00 1 000,00 2 200,50

0,00 6 381,00

55,00 60,50 15,00

759,50 929,50 340,50

3 006,50 236,50

10 076,00 2 827,00 4 826,50 1 776,50

508,00 1 479,00

92,00 0,00

1 708,50 80,50

1 032,50 59,00 44,50 32,00

2 548,50 1 484,50 1 200,00

497,50 1 117,00

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wpisać do programu salda kont, 2) sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym w programie

finansowo-księgowym, 3) wydrukować sporządzony rachunek wyników.


22

Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw ćwiczeń, − komputer z programem finansowo-księgowym, − drukarka, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.3.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) podać cel sporządzania rachunku zysków i strat? 2) omówić wariant porównawczy rachunku zysków i strat? 3) omówić wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat? 4) omówić zasady, zgodnie z którymi sporządza się rachunek wyników? 5) sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym? 6) sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym? 7) sporządzić rachunek zysków i strat w programie finansowo-księgowym?


23

4.4. Informacja dodatkowa 4.4.1. Materiał nauczania Informacja dodatkowa powinna zawierać istotne dane i objaśnienia niezbędne do tego, aby sprawozdania finansowe rzetelnie i jasno przedstawiały sytuację majątkową i finansową jednostki. Informacja dodatkowa dzieli się na dwie części: wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia. Wprowadzenie do sprawozdania finansowego obejmuje: 1) nazwę i siedzibę, podstawowy przedmiot działalności jednostki oraz wskazanie

właściwego sądu lub innego organu prowadzącego rejestr, 2) wskazanie czasu trwania działalności jednostki, jeżeli jest ograniczony, 3) wskazanie okresu objętego sprawozdaniem finansowym, 4) wskazanie, czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu

kontynuowania działalności gospodarczej przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności,

5) omówienie przyjętych zasad rachunkowości, w tym metod wyceny aktywów i pasywów, pomiaru wyniku finansowego oraz sposobu sporządzania sprawozdania finansowego.

Dodatkowe informacje i objaśnienia zawierają: 1) wyjaśnienia do bilansu (m.in.: szczegółowy zakres zmian wartości środków trwałych,

wartości niematerialnych i prawnych oraz inwestycji długoterminowych, wartość nieamortyzowanych lub nieumarzanych przez jednostkę środków trwałych, proponowany podział zysku lub sposób pokrycia straty, dane o stanie rezerw, podział zobowiązań długoterminowych),

2) wyjaśnienia do rachunku zysków i strat (należy podać m.in.: strukturę przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, wysokość odpisów aktualizujących wartość środków trwałych, zapasów, poniesione w ostatnim roku i planowane na rok następny nakłady na niefinansowe aktywa trwałe),

3) wyjaśnienia do rachunku przepływów pieniężnych (m.in.: objaśnienie struktury środków pieniężnych przyjętych do rachunku przepływów pieniężnych, wyjaśnienie przyczyn różnic między zmianami stanu tych samych pozycji w bilansie i rachunku przepływów pieniężnych),

4) podstawowe informacje o pracownikach (dotyczące m.in.: zatrudnienia, struktury zawodowej, struktury wynagrodzeń),

5) informacje, które pozwolą prawidłowo ocenić sytuację majątkową i finansową jednostki (dotyczące m.in.: znaczących zdarzeń z lat ubiegłych, zmiany zasad rachunkowości w roku obrotowym),

6) inne istotne dla zrozumienia sprawozdania finansowego informacje.

4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jakim celu sporządza się informację dodatkową? 2. Z jakich elementów składa się informacja dodatkowa? 3. Jakie informacje zawiera wprowadzenie do sprawozdania finansowego? 4. Co obejmują dodatkowe informacje i objaśnienia?


24

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Znajdź w Monitorze Polskim B następujące informacje dotyczące spółki, wskazanej przez nauczyciela: − przyjęte zasady rachunkowości, − szczegółowy zakres zmian wartości środków trwałych, − kwoty zobowiązań wobec budżetu państwa, − propozycję podziału zysku lub pokrycia straty, − poniesione w ostatnim roku i planowane na rok następny nakłady na niefinansowe

aktywa trwałe, − wyjaśnienie przyczyn różnic między zmianami stanu tych samych pozycji w bilansie

i rachunku przepływów pieniężnych, − dane dotyczące struktury zatrudnienia. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeanalizować informację dodatkową spółki wskazanej przez nauczyciela, 2) wypisać w zeszycie informacje wskazane w zadaniu, 3) przeanalizować wspólnie z nauczycielem i pozostałymi uczniami sprawozdanie

finansowe spółki wskazanej przez nauczyciela. Wyposażenie stanowiska pracy: − Monitor Polski B, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Znajdź w Monitorze Polskim B informację dodatkową wybranej wcześniej przez Ciebie jednostki gospodarczej i zanotuj istotne według Ciebie dane dotyczące tej jednostki. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) znaleźć interesującą cię jednostkę w Monitorze Polskim B, 2) wypisać dane z informacji dodatkowej, 3) uzasadnić, dlaczego wybrałeś właśnie tę jednostkę gospodarczą. Wyposażenie stanowiska pracy: − Monitor Polski B, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


25

4.4.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić w jakim celu sporządza się informację dodatkową? 2) omówić z jakich elementów składa się informacja dodatkowa? 3) omówić jakie informacje zawiera wprowadzenie do sprawozdania

finansowego? 4) omówić co obejmują dodatkowe informacje i objaśnienia? 5) korzystać z Monitora Polskiego B?


26

4.5. Rachunek z przepływu środków pieniężnych 4.5.1. Materiał nauczania Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych obrazuje zmiany sytuacji finansowej jednostki wywołane strumieniami pieniężnymi, przedstawiając źródła dopływu środków oraz sposoby ich wykorzystania. Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych składa się z trzech zasadniczych części: − przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, − przepływów pieniężnych z działalności inwestycyjnej, − przepływów pieniężnych z działalności finansowej. W pierwszej części oblicza się wpływy gotówkowe netto wypracowane przez jednostkę gospodarczą z podstawowej działalności. W drugiej części ujmuje się wpływy i wydatki gotówkowe związane z nabyciem składników majątku trwałego oraz papierów wartościowych, jak również z tytułu udzielonych przez jednostkę gospodarczą pożyczek. W części trzeciej ujmuje się wszystkie wpływy i wydatki gotówkowe związane z zapewnieniem finansowania: wpływy z emisji akcji, zaciągnięcie lub spłatę kredytów bankowych oraz płatności dywidendy na rzecz akcjonariuszy. Metody sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych: − metoda bezpośrednia, w której dla każdego z rodzaju działalności zestawia się wpływy

i wydatki (tabela 5), − metoda pośrednia, która polega na korygowaniu zysku netto o zmianę różnych pozycji

bilansu i rachunku zysków i strat w ciągu roku tak, aby dojść do rzeczywistego przepływu gotówki z działalności operacyjnej (tabela 6).

Tabela 5. Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych (metoda bezpośrednia)


początek okresu

Na koniec okresu

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej I. Wpływy

1. Sprzedaż 2. Inne wpływy z działalności operacyjnej

II. Wydatki 1. Dostawy i usługi 2. Wynagrodzenia brutto 3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia 4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym 5. Inne wydatki operacyjne

III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II) B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

I. Wpływy 1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów

trwałych 2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Z aktywów finansowych, w tym:

a) w jednostkach powiązanych b) w pozostałych jednostkach


27

- zbycie aktywów finansowych - dywidendy i udziały w zyskach - spłata udzielonych pożyczek długoterminowych - odsetki - inne wpływy z aktywów finansowych

4. Inne wpływy inwestycyjne II. Wydatki

1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Na aktywa finansowe, w tym:


- nabycie aktywów finansowych - udzielone pożyczki długoterminowe

4. Inne wydatki inwestycyjne III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)

C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej I. Wpływy

1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału

2. Kredyty i pożyczki 3. Emisja dłużnych papierów wartościowych 4. Inne wpływy finansowe

II. Wydatki 1. Nabycie udziałów (akcji) własnych 2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli 3. Inne niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku 4. Spłaty kredytów i pożyczek 5. Wykup dłużnych papierów wartościowych 6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych 7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego 8. Odsetki 9. Inne wydatki finansowe

III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II) D. Przepływy pieniężne netto (A.III+/-B.III+/-C.III) E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym:

- zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych F. Środki pieniężne na początek okresu G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D)

- o ograniczonej możliwości dysponowania Tabela 6. Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych (metoda pośrednia)


początek okresu

Na koniec okresu

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej I. Zysk (strata) netto II. Korekty razem

1. Amortyzacja 2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych 3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) 4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej 5. Zmiana stanu rezerw 6. Zmiana stanu zapasów 7. Zmiana stanu należności 8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i

kredytów


28

9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 10. Inne korekty III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II)

B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej II. Wpływy

1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Z aktywów finansowych, w tym:


- zbycie aktywów finansowych - dywidendy i udziały w zyskach - spłata udzielonych pożyczek długoterminowych - odsetki - inne wpływy z aktywów finansowych

4. Inne wpływy inwestycyjne III. Wydatki

1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Na aktywa finansowe, w tym:


- nabycie aktywów finansowych - udzielone pożyczki długoterminowe

4. Inne wydatki inwestycyjne IV. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)

C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej I. Wpływy

1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału

2. Kredyty i pożyczki 3. Emisja dłużnych papierów wartościowych 4. Inne wpływy finansowe

II. Wydatki 1. Nabycie udziałów (akcji) własnych 2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli 3. Inne niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku 4. Spłaty kredytów i pożyczek 5. Wykup dłużnych papierów wartościowych 6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych 7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego 8. Odsetki 9. Inne wydatki finansowe

III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II) D. Przepływy pieniężne netto (A.III+/-B.III+/-C.III) E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym:

- zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych F. Środki pieniężne na początek okresu G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D)

- o ograniczonej możliwości dysponowania


29

4.5.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jakim celu sporządza się sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych? 2. Z jakich części składa się sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych? 3. Jakie informacje zawiera część sprawozdania dotyczącą działalności operacyjnej? 4. Jakie informacje zawiera część sprawozdania dotyczącą działalności inwestycyjnej? 5. Jakie informacje zawiera część sprawozdania dotyczącą działalności finansowej? 6. Na czym polega metoda bezpośrednia sporządzania rachunku z przepływu środków

pieniężnych? 7. Na czym polega metoda pośrednia sporządzania rachunku z przepływu środków

pieniężnych? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli do ćwiczenia 1 w podrozdziale 4.3.3, sporządź metodą bezpośrednią sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych spółki „XYZ” S.A. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) odnaleźć dane potrzebne do sporządzenia sprawozdania z przepływu środków

pieniężnych metodą bezpośrednią, 2) wpisać je w odpowiednie miejsca sprawozdania, 3) obliczyć przepływy netto z działalności operacyjnej, 4) obliczyć przepływy netto z działalności inwestycyjnej, 5) obliczyć przepływy netto z działalności finansowej, 6) obliczyć środki pieniężne na koniec okresu. Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw ćwiczeń, − sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, − kalkulator, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Na podstawie danych o przedsiębiorstwie „ABC” z ćwiczenia 2 w podrozdziale 4.3.3, sporządź w programie finansowo-księgowym sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych metodą pośrednią. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zebrać dane niezbędne do wykonania ćwiczenia, 2) wpisać je do programu finansowo-księgowego,


30

3) sporządzić w programie finansowo-księgowym metodą pośrednią sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych,

4) wydrukować sprawozdanie. Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw ćwiczeń, − komputer z programem finansowo-księgowym, − drukarka, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.5.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wyjaśnić w jakim celu sporządza się sprawozdanie z przepływu środków

pieniężnych? 2) omówić z jakich części składa się sprawozdanie z przepływu środków

pieniężnych? 3) omówić część sprawozdania dotyczącą działalności operacyjnej? 4) omówić część sprawozdania dotyczącą działalności inwestycyjnej? 5) omówić część sprawozdania dotyczącą działalności finansowej? 6) wyjaśnić na czym polega metoda bezpośrednia sporządzania rachunku

z przepływu środków pieniężnych? 7) wyjaśnić na czym polega metoda pośrednia sporządzania rachunku

z przepływu środków pieniężnych? 8) sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych metodą

bezpośrednią i pośrednią? 9) sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych w programie

finansowo-księgowym?


31

4.6. Zestawienie zmian w kapitale własnym 4.6.1. Materiał nauczania Zestawienie zmian w kapitale własnym obejmuje informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy oraz odzwierciedla przyrost lub spadek aktywów netto w ciągu okresu sprawozdawczego. W zestawieniu zmian w kapitale własnym przedstawia się informacje o zwiększeniach i zmniejszeniach poszczególnych składników kapitału własnego: − kapitału podstawowego, − należnych wpłat na kapitał podstawowy, − udziałów (akcji) własnych, − kapitału zapasowego, − kapitału z aktualizacji wyceny, − kapitału rezerwowego z dopłat wspólników, − należnych wpłat na kapitał rezerwowy z dopłat wspólników, − pozostałych kapitałów rezerwowych, − zysku (straty) z lat ubiegłych, − wyniku netto. Przy sporządzaniu zestawienia zmian w kapitale własnym należy pamiętać, aby dane wykazane jako stan na początek okresu i stan na koniec okresu były zgodne z odpowiadającymi im danymi w pasywach bilansu w grupie A. Kapitał własny. Sprawozdanie kończy się informacją o stanie kapitału własnego po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku lub pokrycia straty, które są prezentowane w dodatkowych informacjach i objaśnieniach w informacji dodatkowej. Kwota kapitału własnego wykazana w pozycji: „Kapitał własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty)” może różnić się od kwoty kapitału własnego wykazanego w bilansie o kwotę przeznaczoną na dywidendę dla właścicieli lub dopłaty wspólników na pokrycie straty. Zestawienie zmian w kapitale własnym przedstawia tabela 7. Tabela 7. Zestawienie zmian w kapitale własnym


początek okresu

Na koniec okresu

I. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO) - korekty błędów podstawowych I.a. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO), po korektach

1. Kapitał (fundusz) podstawowy na początek okresu 1.1.Zmiany kapitału (funduszu podstawowego, a) zwiększenie (z tytułu) - wydania udziałów (emisji akcji) b) zmniejszenie (z tytułu) - umorzenia udziałów (akcji) 1.2. Kapitał (fundusz) podstawowy na koniec okresu 2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu 2.1. Zmiana należnych wpłat na kapitał podstawowy a) zwiększenie (z tytułu) b) zmniejszenie (z tytułu) 2.2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na koniec okresu 3. Udziały (akcje) własne na początek okresu a) zwiększenie


32

b) zmniejszenie 3.1. Udziały (akcje) własne na koniec okresu 4. Kapitał (fundusz) zapasowy na początek okresu 4.1. Zmiany kapitału (funduszu) zapasowego a) zwiększenie (z tytułu) - emisji akcji powyżej wartości nominalnej - z podziału zysku (ustawowo) - z podziału zysku (ponad wymaganą ustawowo minimalną wartość) b) zmniejszenie (z tytułu) - pokrycia straty 4.2. Stan kapitału (funduszu) zapasowego na koniec okresu 5. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na początek okresu 5.1. Zmiany kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny a) zwiększenie (z tytułu) b) zmniejszenie (z tytułu) - zbycia środków trwałych 5.2. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na koniec okresu 6. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na początek okresu 6.1. Zmiany pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych a) zwiększenie (z tytułu) b) zmniejszenie (z tytułu) 6.2. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na koniec okresu 7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu 7.1. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu - korekty błędów podstawowych 7.2. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach a) zwiększenie (z tytułu) - podziału zysku z lat ubiegłych b) zmniejszenie (z tytułu) 7.3. Zysk z lat ubiegłych na koniec okresu 7.4. Strata z lat ubiegłych na początek okresu, - korekty błędów podstawowych 7.5. Strata z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach a) zwiększenie (z tytułu) - przeniesienie straty z lat ubiegłych do pokrycia b) zmniejszenie (z tytułu) 7.6. Strata z lat ubiegłych na koniec okresu 7.7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na koniec okresu 8. Wynik netto a) zysk netto b) strata netto c) odpisy z zysku

II. Kapitał (fundusz) własny na koniec okresu (BZ) III. Kapitał (fundusz) własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku

(pokrycia straty) 4.6.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń. 1. W jakim celu sporządza się zestawienie zmian w kapitale własnym? 2. Z jakich elementów składa się zestawienie zmian w kapitale własnym?


33

4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sporządź zestawienie zmian w kapitale własnym spółki z o.o. „MODO” na podstawie danych zawartych w tabeli oraz zaistniałych zdarzeń gospodarczych.

WYSZCZEGÓLNIENIE Kwota na początek okresu (w tys. zł)

1. Kapitał własny 2. Kapitał podstawowy 3. Kapitał zapasowy 4. Kapitał z aktualizacji wyceny 5. Pozostałe kapitały rezerwowe 6. Strata z lat ubiegłych 7. Zysk netto 8. Kapitał własny na koniec okresu

4 190,002 400,00

600,00640,00800,00250,00300,00

4 715,00

W bieżącym okresie kapitał własny zmieniał się w następujący sposób: 1) Kapitał podstawowy zwiększył się o 250,00 2) Nabyto udziały własne w celu sprzedaży 50,00 3) Kapitał zapasowy zwiększył się z tytułu podziału zysku o 30,00 4) Kapitał zapasowy zmniejszył się z tytułu pokrycia straty za rok poprzedni o 250,00 5) Kapitał z aktualizacji wyceny zmniejszył się w wyniku zbycia środka trwałego o 5,00 6) Zmniejszono w całości stratę za poprzedni rok o 250,00 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wpisać do zestawienia zmian w kapitale własnym stany na początek okresu, 2) uwzględnić zmiany, jakie zaszły w badanym okresie sprawozdawczym, 3) obliczyć wielkość kapitału własnego na koniec okresu. Wyposażenie stanowiska pracy: − zestawienie zmian w kapitale własnym, − zestaw ćwiczeń, − kalkulator, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Znajdź w Monitorze Polskim B zestawienie zmian w kapitale własnym przedsiębiorstwa, wskazanego przez nauczyciela i zinterpretuj informacje w nim zawarte. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać zestawienie zmian w kapitale własnym wskazanego przedsiębiorstwa, 2) wspólnie z nauczycielem i pozostałymi uczniami przeanalizować informacje zawarte

w zestawieniu.


34

Wyposażenie stanowiska pracy: − zestawienie zmian w kapitale własnym danego przedsiębiorstwa, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.6.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wyjaśnić w jakim celu sporządza się zestawienie zmian w kapitale

własnym? 2) sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym? 3) zinterpretować dane zamieszczone w zestawieniu zmian w kapitale

własnym?


35

4.7. Rodzaje sprawozdań finansowych na potrzeby GUS 4.7.1. Materiał nauczania Jednostki gospodarcze, oprócz sprawozdań finansowych mają obowiązek sporządzania sprawozdań statystycznych. W zależności, od rodzaju działalności, jednostki sporządzają różne sprawozdania na potrzeby Głównego Urzędu Statystycznego, między innymi: − C-01 – Sprawozdanie o cenach producentów wyrobów i usług, − DG-1 – Meldunek o działalności gospodarczej, − F01/I-01 – Sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym oraz nakładach

na środki trwałe, − F-02 – Statystyczne sprawozdanie finansowe, − SP – Roczna ankieta przedsiębiorstwa, − SP-3 – Sprawozdanie o działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Na podstawie informacji zawartych w sprawozdaniach statystycznych, Główny Urząd Statystyczny opracowuje dane, które następnie zamieszczane są w publikacjach statystycznych. Powszechna dostępność wynikowych informacji statystycznych statystyki publicznej jest zapewniana przez: 1) zamieszczanie w wydawnictwach Głównego Urzędu Statystycznego, urzędów

statystycznych oraz innych organów prowadzących badania statystyki publicznej wynikowych informacji statystycznych charakteryzujących sytuację ekonomiczną kraju,

2) ogłaszanie podstawowych wielkości i wskaźników, 3) podawanie do wiadomości w środkach masowego przekazu, 4) udzielanie informacji, na podstawie danych zgromadzonych w wyniku badań

statystycznych. Informacja o wielkościach i wskaźnikach ekonomicznych, jest udostępniana przez informatoria statystyczne oraz środki masowego przekazu, począwszy od dnia podpisania przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego obwieszczenia lub komunikatu w tej sprawie, i z tym dniem staje się powszechnie dostępna. Ogłaszanie, udostępnianie i rozpowszechnianie wynikowych informacji statystycznych badań statystycznych prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny i urzędy statystyczne odbywa się w formie drukowanych opracowań i wydawnictw statystycznych, na nośnikach elektronicznych oraz podawania informacji w sieci Internet. 4.7.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń. 1. Jakie znasz sprawozdania statystyczne? 2. W jakim celu sporządza się sprawozdania statystyczne? 3. Co zapewnia powszechną dostępność wynikowych informacji statystycznych?


36

4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Odszukaj w Internecie formularze sprawozdań DG-1, F-01/I-01 oraz SP i wydrukuj je. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) znaleźć w Internecie stronę GUS, 2) wyszukać formularze, wskazane w zadaniu, 3) wydrukować formularze. Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer z dostępem do Internetu, − drukarka. Ćwiczenie 2 Wypełnij wydrukowane formularze dla jednostki gospodarczej, wskazanej przez nauczyciela, według danych zamieszczonych w Monitorze Polskim B. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać uważnie objaśnienia do formularzy, 2) przeczytać sprawozdania finansowe jednostki gospodarczej, wskazanej przez

nauczyciela, 3) wypełnić formularze zgodnie z objaśnieniami. Wyposażenie stanowiska pracy: − Dziennik Ustaw Nr 285 z dnia 23 grudnia 2004 r., − Monitor Polski B, − formularze sprawozdań statystycznych, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.7.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) podać przykłady sprawozdań finansowych na potrzeby GUS? 2) wypełnić formularz DG-1? 3) wypełnić formularz F-01/I-01? 4) wypełnić formularz SP? 5) znaleźć w Internecie wzory formularzy statystycznych?


37

4.8. Obowiązki związane ze sprawozdaniem finansowym 4.8.1. Materiał nauczania Za sporządzenie sprawozdania odpowiedzialny jest kierownik jednostki. Sprawozdanie powinno być sporządzone nie później niż 3 miesiące od dnia bilansowego i przedłożone właściwym organom. Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, którym jest: − w spółkach z o.o. – zwyczajne zgromadzenie wspólników, − w spółkach akcyjnych – zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy, − w spółdzielniach – walne zgromadzenie członków spółdzielni, − w przedsiębiorstwach państwowych – rada pracownicza, a w przypadku jej braku organ

założycielski, − w spółkach komandytowych, jawnych, cywilnych oraz w przypadku osób fizycznych

– właściciele lub właściciel. Sprawozdanie finansowe powinno być opatrzone datą oraz podpisem osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownika jednostki. Sprawozdania finansowe należy przechowywać w należyty sposób i chronić przed niedozwolonymi zmianami, nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Sprawozdania finansowe przechowuje się w siedzibie zarządu lub oddziału jednostki. Należy przechowywać oryginały dokumentów w sposób pozwalający na ich łatwe odszukanie. Zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe podlegają trwałemu przechowywaniu, natomiast sprawozdania miesięczne czy kwartalne przechowuje się przez okres 5 lat. Roczne sprawozdanie finansowe podlega ogłoszeniu w Monitorze Polskim B. Zanim jednak dojdzie do ogłoszenia sprawozdania, musi być ono zbadane przez biegłego rewidenta w celu wyrażenia pisemnej opinii wraz z raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest prawidłowe oraz rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy badanej jednostki. Obowiązki kierownika jednostki, związane z badaniem i ogłaszaniem sprawozdania finansowego: − zawarcie umowy z biegłym rewidentem w terminie umożliwiającym mu udział

w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Koszty badania pokrywa badana jednostka,

− udostępnienie biegłemu rewidentowi całej dokumentacji oraz ksiąg rachunkowych, − złożenie we właściwym rejestrze sądowym rocznego sprawozdania finansowego, opinii

biegłego rewidenta w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego,

− złożenie wprowadzenia do sprawozdania finansowego, bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych za rok obrotowy, do ogłoszenia w ciągu 15 dni od dnia ich zatwierdzenia, wraz z opinią biegłego rewidenta oraz odpisem uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokrycia straty.

Ogłoszenie sprawozdania finansowego następuje w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”.


38

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Kto jest odpowiedzialny za sporządzenie sprawozdań finansowych? 2. W jakim terminie powinno być sporządzone roczne sprawozdanie finansowe? 3. W jakim terminie organ zatwierdzający zatwierdza roczne sprawozdanie finansowe? 4. Kto jest organem zatwierdzającym sprawozdania finansowe w:

− spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, − spółce akcyjnej, − spółdzielni, − przedsiębiorstwie państwowym, − spółce komandytowej, jawnej, cywilnej?

5. W jaki sposób należy przechowywać sprawozdania finansowe? 6. Gdzie przechowuje się sprawozdania finansowe? 7. Jak długo przechowuje się sprawozdania finansowe? 8. Jakie informacje zawiera raport z badania sprawozdań finansowych? 9. Jaka jest procedura badania i ogłaszania sprawozdań finansowych? 10. Gdzie ogłasza się sprawozdania finansowe? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokończ zdania: 1. Za sporządzanie sprawozdań finansowych odpowiedzialny jest ………………………….. 2. Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega nie później niż w ciągu ……………

od dnia bilansowego zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający. 3. Organem zatwierdzającym sprawozdania finansowe w spółce akcyjnej jest ……………... 4. Sprawozdania finansowe przechowuje się w ……………………………………………… 5. Roczne sprawozdania finansowe przechowuje się ………………………………………... 6. Sprawozdania finansowe ogłasza się w …………………………………………………… Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać uważnie zdania, 2) zastanowić się nad odpowiedzią, 3) wpisać poprawne odpowiedzi. Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw ćwiczeń, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Zaznacz prawidłową odpowiedź: 1. Roczne sprawozdanie finansowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zatwierdza

zwyczajne zgromadzenie wspólników/zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy. 2. Kwartalne sprawozdania finansowe przechowuje się trwale/przez okres 5 lat.


39

3. Roczne sprawozdanie finansowe musi być zbadane przez biegłego rewidenta/kierownika jednostki.

4. Koszty badania sprawozdania finansowego pokrywa biegły rewident/badana jednostka. 5. Kierownik jednostki składa we właściwym rejestrze sądowym roczne sprawozdanie

finansowe, opinię biegłego rewidenta w ciągu 15 dni/30 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.

6. Ogłoszenie sprawozdania finansowego następuje w Monitorze Polskim B/Dzienniku Ustaw.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać uważnie zdania, 2) zastanowić się nad odpowiedzią, 3) podkreślić prawidłową odpowiedź. Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw ćwiczeń, − Ustawa o rachunkowości, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.8.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić osobę odpowiedzialną za sporządzenie sprawozdań finansowych? 2) określić termin sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego? 3) określić termin, w jakim organ zatwierdzający zatwierdza roczne

sprawozdanie finansowe? 4) wskazać organy zatwierdzające sprawozdania finansowe w:

− spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, − spółce akcyjnej, − spółdzielni, − przedsiębiorstwie państwowym, − spółce komandytowej, jawnej, cywilnej?

5) określić, w jaki sposób należy przechowywać sprawozdania finansowe? 6) wskazać, gdzie przechowuje się sprawozdania finansowe? 7) określić, jak długo przechowuje się sprawozdania finansowe? 8) omówić, jakie informacje zawiera raport z badania sprawozdań

finansowych? 9) omówić procedurę badania i ogłaszania sprawozdań finansowych? 10) wskazać, gdzie ogłasza się sprawozdania finansowe?


40

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ TEST PISEMNY – TEST WYBORU DO JEDNOSTKI MODUŁOWEJ „SPORZĄDZANIE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH” INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 4. Test pisemny zawiera 15 pytań i sprawdza Twoje umiejętności z zakresu sporządzania

sprawozdań finansowych. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź skreślić i zaznaczyć kółkiem odpowiedź poprawną.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 45 minut. Zestaw pytań testowych

1. Wynik finansowy zapisuje się w bilansie: a) w aktywach trwałych, b) w aktywach obrotowych, c) w kapitale własnym, d) w kapitale obcym.

2. Sporządzając bilans, należy pamiętać, że kapitał podstawowy pomniejsza się o: a) należne wkłady na poczet kapitału, b) podatek dochodowy, c) odpisy amortyzacyjne, d) odpisy aktualizacyjne.

3. Koszty zakończonych prac rozwojowych zalicza się do: a) środków trwałych w budowie, b) wartości niematerialnych i prawnych, c) kosztów finansowych, d) pozostałych kosztów operacyjnych.

4. Do długoterminowych aktywów finansowych zalicza się: a) udzielone pożyczki, b) środki transportu, c) środki pieniężne, d) zaliczki na dostawy.

5. Jaka jest wielkość kapitału obcego, jeżeli wielkość należności wynosi 150 zł, wielkość zaciągniętych kredytów wynosi 10 000 zł, wielkość zobowiązań z tytułu dostaw wynosi 300 zł, wielkość należności z tytułu podatków wynosi 50 zł: a) 200 zł, b) 10 000 zł, c) 10 200 zł, d) 10 300 zł.


41

6. W wariancie kalkulacyjnym rachunku zysku i strat: a) wyodrębnia się koszty sprzedaży i zarządu, b) grupuje się koszty według rodzaju, c) uwzględnia się zmianę stanu produktów, d) grupuje się koszty według miejsca powstania.

7. Do kosztów działalności operacyjnej w wariancie porównawczym sporządzania rachunku wyników zalicza się:: a) stratę ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych, b) koszty rodzajowe, c) aktualizację wartości aktywów niefinansowych, d) pozostałe koszty operacyjne.

8. Zysk netto w rachunku zysków i strat pomniejsza się o: a) straty nadzwyczajne, b) koszty finansowe, c) podatek dochodowy, d) pozostałe koszty operacyjne.

9. Ile wynosi wynik brutto, jeżeli zysk ze sprzedaży wynosi 15 000 zł, zysk z działalności operacyjnej wynosi 8 000 zł, zysk z działalności gospodarczej wynosi 3 000 zł, wynik zdarzeń nadzwyczajnych wynosi – 1 500 zł: a) 2 500 zł, b) 5 500 zł, c) 24 500 zł, d) 27 500 zł.

10. Metoda bezpośrednia sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych polega na tym, że: a) dla każdego z rodzaju działalności zestawia się wpływy i wydatki, b) koryguje się zysk netto o zmianę różnych pozycji bilansu, c) koryguje się zysk netto o zmianę różnych pozycji rachunku zysków i strat, d) koryguje się zysk netto o podatek dochodowy.

11. Wpływy ze zbycia wartości niematerialnych i prawnych zalicza się do: a) przepływu środków pieniężnych z działalności operacyjnej, b) przepływu środków pieniężnych z działalności finansowej, c) przepływu środków pieniężnych z działalności podstawowej, d) przepływu środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej.

12. Do wydatków dotyczących działalności inwestycyjnej zalicza się: a) spłaty kredytów i pożyczek, b) wynagrodzenia brutto, c) nabycie wartości niematerialnych i prawnych, d) nabycie aktywów finansowych.

13. W sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych wpływy z emisji akcji ujmuje się w: a) części dotyczącej działalności operacyjnej, b) części dotyczącej działalności inwestycyjnej, c) części dotyczącej działalności finansowej, d) części dotyczącej wyników nadzwyczajnych.

14. Jaka będzie wartość przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, jeżeli wartość uzyskanych odsetek wynosi 830 zł, wartość wynagrodzeń brutto wynosi 11 500 zł, wartość sprzedaży wynosi 12 000 zł, wartość nabytych akcji własnych wynosi 500 zł: a) 330 zł, b) 500 zł, c) 10 670 zł, d) 11 500 zł.


42

15. Jaka będzie wartość kapitału własnego na koniec okresu, jeżeli na początek okresu jego wartość wynosiła 130 000 zł, nastąpiło zwiększenie kapitału podstawowego wskutek wydania udziałów o 5 000 zł, udziały własne na początek okresu wynosiły 80 000 zł, część kapitału zapasowego przeznaczono na pokrycie straty 10 000 zł: a) 145 000 zł, b) 165 000 zł, c) 215 000 zł, d) 225 000 zł.


43

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko……………………………………………………………………..................... Sporządzanie sprawozdań finansowych Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d

Razem:


44

6. LITERATURA 1. Koc S., Fołta T., Godlewska J.: Bilans 2004. Infor, Warszawa 2005 2. Krzyżanowska T.: Ćwiczenia do praktycznej nauki księgowości. Biuro rachunkowe,

Wrocław 2003 3. Olchowicz I., Tłaczała A.: Sprawozdawczość finansowa. Difin, Warszawa 2002 4. Szwajor J.: Podstawy księgowości. Podręcznik ze zbiorem ćwiczeń. WE Hermes, Kielce

2002 5. Szwajor J., Drej S.: Dokumenty księgowe w praktyce gospodarczej. WE Hermes, Kielce

2002 6. Wiśniewska J.: Moja firma, WSiP, Warszawa 1998

25 sporządzanie sprawozdań finansowych

Education