Devlet Muhasebesi Standardı Kurulundan;

DEVLET MUHASEBESİ STANDARDI 28 (DMS 28) MALİ ARAÇLAR: SUNUM

Amaç1. Bu Standardın amacı mâli araçların yükümlülükler veya net varlıklar/özkaynak olarak

sunulması ve mâli varlıkların ve yükümlülüklerin netleştirilmesinde uygulanması gereken prensipleri ortaya koymaktır. Bu prensipler yayınlayan kurumun bakış açısı dâhilinde, mâli araçların mâli varlıklar, mâli yükümlülükler, öz kaynak araçları; ilgili faiz, temettü ve benzer dağıtımlar, kâr ve zararlar ile mâli varlıkların ve mâli yükümlülüklerin netleştirilmesinin gerekli olduğu koşulların sınıflandırılmasına yönelik işlemler için geçerlidir.

Bu standardın amacı, mâli araçların yükümlülükler veya özkaynak olarak sunulmaları ile mâli varlık ve yükümlülüklerin netleştirilmelerine ilişkin ilkeleri belirlemektir. Bu ilkelerin uygulandığı durumlar; ihraç eden açısından mâli araçların, mâli varlık, mâli yükümlülük ve özkaynağa dayalı mali araç olarak sınıflandırılması; bunlara ilişkin faiz, temettü, kayıp ve kazançların sınıflandırılması; gereken durumlarda mâli varlık ve yükümlülüklerin netleştirilmeleridir. The objective of this Standard is to establish principles for presenting financial instruments as liabilities or net assets/equity and for offsetting financial assets and financial liabilities. It applies to the classification of financial instruments, from the perspective of the issuer, into financial assets, financial liabilities and equity instruments; the classification of related interest, dividends or similar distributions, losses and gains; and the circumstances in which financial assets and financial liabilities should be offset.

2. Bu Standartta yer alan prensipler mâli varlıkların ve mâli yükümlüklerin muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesine yönelik olarak “Mâli Araçların Muhasebeleştirilmesi ve Ölçülmesi” adlı 29 sayılı IPSAS ve “Mâli Araçların Açıklanması” adlı 30 sayılı IPSAS içinde belirtilen prensipleri tamamlamaktadır.

The principles in this Standard complement the principles for recognizing an measuring financial assets and financial liabilities in IPSAS 29, Financial Instruments: Recognition and Measurement, and for disclosing information about them in IPSAS 30, Financial Instruments: Disclosure.

Kapsam (ayrıca UR 3-UR 9 nolu paragraflara bakınız)

3. Tahakkuk esaslı muhasebe sistemine göre mâli tablolar hazırlayan ve sunan bir kuruluş bu Standardı aşağıdakiler hariç olmak üzere tüm mâli araçlarına uygulayacaktır:(a) Muhasebesi “Konsolide ve Bireysel Mâli Tablolar” konulu 6 sayılı IPSAS,

“İştiraklerde Yatırımlar” konulu ve 7 sayılı IPSAS, “İştiraklerde Faizler” konulu ve 8 sayılı IPSAS uyarınca tutulan denetime tabi kuruluşlar, iştirakler veya ortak girişimlerdeki faizler. Ancak, bazı durumlarda, 6 sayılı IPSAS, 7 sayılı IPSAS veya 8 sayılı IPSAS bir kuruluşun denetime tabi

Sayfa 1 / 78

kuruluş, iştirak veya ortak girişimdeki bir faizi 29 sayılı IPSAS uyarınca açıklamasına olanak verir. Bu tür durumlarda, kuruluşlar bu Standart içinde öngörülen hükümleri uygulayacaktır. Ayrıca, kuruluşlar bu Standardı denetimlerine tabi kuruluşlarında, iştiraklerinde veya ortak girişimlerdeki faizlere ilişkin tüm türevlerinde uygulayacaktır.

(b) “Çalışanlara Sağlanan Faydalar” adlı 25 sayılı IPSAS’ın kapsamında, çalışanlara sağlanan fayda planlarına ait çalışan hakları ve yükümlülükleri.

(c) Sigorta sözleşmelerinden doğan yükümlülükler. Ancak bu Standard şunlar için geçerlidir:(i) 29 sayılı IPSAS’ın kuruluşun ayrıca açıklama yapmasını gerektirdiği

durumlarda, sigorta sözleşmelerinin bir parçası olan türevler: ve

(ii) İhraççı tarafından sözleşmelerin muhasebeleştirilmesinde ve ölçülmesinde 29 sayılı IPSAS’ın kullanıldığı durumlarda, mâli garanti sözleşmeleri, ancak ihraccı sigorta sözleşmelerin muhasebeleştirilmesinde ve ölçülmesinde bu standardı uygulamayı seçerse, ilgili uluslararası veya ulusal muhasebe standartlarını uygulayacaktır.

Yukarıdaki (i) ve (ii) sayılı paragraflarına ek olarak, bir kuruluş bu Standardı mâli riskin transferini içeren sigorta sözleşmelerine de uygulayabilir.

(d) İsteğe bağlı katılım özelliği içermeleri nedeniyle, sigorta sözleşmelerini ele alan uluslararası veya ulusal muhasebe standartları kapsamındaki mâli araçlar. Bu tür araçların ihraççıları mâli yükümlülükler ve öz sermaye araçları arasındaki fark açısından bu standardın 13-37 ve AG49-AG60 arasındaki hükümlerden muaftır. Ancak, bu araçlar bu Standardın diğer tüm hükümlerine tabidir. Bununla beraber, bu Standart bu araçların doğal bir parçası durumundaki türevler için de geçerlidir (29 sayılı IPSAS’a bakınız).

(e) Aşağıdakiler hariç olmak üzere, hisse bazlı ödemeleri konu alan ilgili uluslararası veya ulusal muhasebe standartlarının geçerli olduğu hisse bazlı ödeme işlemleri çerçevesindeki mâli araçlar, sözleşmeler ve yükümlülükler:

(a) Bu Standardın 4-6 sayılı paragrafları kapsamına giren sözleşmeler; veya

(b) Bu Standardın çalışanların hisse seçeneği planları, çalışanların hisse satın alma planları ve diğer hisse bazlı ödeme düzenlemelerine ilişkin olarak satın alınan, satılan, yayınlanan veya iptal edilen hazine hisselerine uygulanacak olan 38 ve 39 nolu paragrafları.

Mâli tablolarını tahakkuk esasına göre hazırlayan ve sunan kamu kurum veya kuruluşları bu standardı tüm mâli araçlarına uygular ancak:

(1) Konsolide ve bireysel mâli tablolar, iştiraklardeki yatırımlar, ortak girişimlerdeki paylar hakkındaki standartlar uyarınca muhasebeleştirilen paylar hariçtir. Ancak, ilgili standartların izin vermesi durumunda bu standart

Sayfa 2 / 78

hükümleri uygulanır. Ayrıca kuruluşlar bu standardı kontrol edilen kuruluşlarında, iştiraklerinde veya ortak girişimlerindeki paylarına ilişkin tüm türevlerinde uygular,

(2) Çalışanlara sağlanan faydalar konulu standardın uygulandığı fayda planlarına ait işveren hak ve sorumlulukları hariçtir,

(3) Sigorta sözleşmelerinden doğan sorumluluklar hariçtir ancak: (i) Sigorta sözleşmelerinde saklı türev ürünler için, muhasebeleştirme ve

ölçmeyle ilgili standardın söz konusu işlemleri ayrı ayrı muhasebeleştirmesini gerektirmesi durumunda bu standart uygulanır.

(ii) İhraççı tarafından sözleşmelerin muhasebeleştirilmesinde ve ölçülmesinde muhasebeleştirme ve ölçmeyle ilgili standardın kullanıldığı durumlarda mâli garanti sözleşmeleri için bu standart uygulanır. Ancak ihraç eden sigorta sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde ve ölçülmesinde başka bir standardı seçerse seçilen standart hükümlerini uygular.

Yukarıdaki (i) ve (ii) hükümlerine ilaveten bir kuruluş bu standardı mâli riskin transferini içeren sigorta sözleşmelerine de uygulayabilir.

(4) İsteğe bağlı katılım özelliği içeren sigorta sözleşmeleri kapsamındaki mâli araçlar hariçtir. Bu tür araçları ihraç edenler, mâli yükümlülükler ve öz kaynak araçları arasındaki ayrım konusunda bu standardın ilgili hükümlerinden muaftır ancak, diğer tüm hükümlerine tabidir. Bununla beraber, bu standart bu araçların doğal bir parçası durumundaki türevler için de geçerlidir,

(5) Aşağıdakiler hariç olmak üzere, hisse bazlı ödemeleri konu alan ilgili muhasebe standartlarının geçerli olduğu hisse bazlı ödeme işlemleri çerçevesindeki mâli araçlar, sözleşmeler ve sorumluluklar:

(i) Bu standardın kapsamına giren sözleşmeler veya(ii) Bu Standardın çalışanların hisse seçeneği planları, çalışanların hisse

satın alma planları ve diğer hisse bazlı ödeme düzenlemelerine ilişkin olarak satın alınan, satılan, yayınlanan veya iptal edilen hazine hisselerine uygulanacak olan hükümleri.

An entity that prepares and presents financial statements under the accrual basis of accounting shall apply this Standard to all types of financial instruments except:

a. Those interests in controlled entities, associates or joint ventures that are accounted for in accordance with IPSAS 6, Consolidated and Separate Financial Statements, IPSAS 7, Investments in Associates, or IPSAS 8, Interests in Joint Ventures. However, in some cases, IPSAS 6, IPSAS 7, or IPSAS 8 permits an entity to account for an interest in a controlled entity, associate, or joint venture using IPSAS 29; in those cases, entities shall apply the requirements of this Standard. Entities shall also apply this Standard to all derivatives linked to interests in controlled entities, associates, or joint ventures.

b. Employers’ rights and obligations under employee benefit plans, to which IPSAS 25, Employee Benefits applies.

c. Obligations arising from insurance contracts. However, this Standard applies to:

Sayfa 3 / 78

i. Derivatives that are embedded in insurance contracts if IPSAS 29 requires the entity to account for themseparately; and

ii. Financial guarantee contracts, if the issuer applies IPSAS 29 in recognizing and measuring the contracts, but shall apply the relevant international or national accounting standard dealing with insurance contracts if the issuer elects to apply that standard in recognizing and measuring them.

In addition to (i) and (ii) above, an entity may apply this Standard to insurance contracts which involve the transfer of financial risk.

d. Financial instruments that are within the scope of the international or national accounting standard dealing with insurance contracts because they contain a discretionary participation feature. The issuer of these instruments is exempt from applying to these features paragraphs 13–37 and AG49–AG60 of this Standard regarding the distinction between financial liabilities and equity instruments. However, these instruments are subject to all other requirements of this Standard. Furthermore, this Standard appliesto derivatives that are embedded in these instruments (seeIPSAS 29).

e. Financial instruments, contracts and obligations under sharebased payment transactions to which the relevant international or national accounting standard dealing with share-based payments applies, except for:

i. Contracts within the scope of paragraphs 4–6 of this Standard, to which this Standard applies;

ii. Paragraphs 38 and 39 of this Standard, which shall be applied to treasury shares purchased, sold, issued, or cancelled in connection with employee share option plans, employee share purchase plans, and all other share-based payment arrangements.

4. Bu Standart, kuruluştan beklenen satın alma, satışa çıkarma veya kullanım gereksinimleri uyarınca, mâli nitelik taşımayan bir kalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyla yürürlüğe sokulmuş olan ve hala yürürlükte olan sözleşmeler hariç olmak üzere, nakit veya başka bir mâli araçla veya sözleşmeleri mâli araçmış gibi kabul etmek suretiyle mâli araçlarla takas edilerek ödeme işlemine tabi tutulabilen mâli nitelik taşımayan kalemlerin alımını veya satışını konu alan sözleşmelere uygulanacaktır.

Bu standart, nakit veya başka bir mâli araçla veya sözleşmeleri mâli araçmış gibi kabul etmek suretiyle mâli araçlarla değiş tokuş edilerek ödemesi yapılan ve mâli nitelik taşımayan kalemlerin alımını veya satışını konu alan sözleşmelere uygulanır. Ancak kuruluştan beklenen satın alma, satışa çıkarma veya kullanım gereksinimleri uyarınca, mâli nitelik taşımayan bir kalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyla yürürlüğe konulan ve elde tutulan sözleşmelere uygulanmaz.

This Standard shall be applied to those contracts to buy or sell a nonfinancial item that can be settled net in cash or another financial instrument, or by exchanging financial instruments, as if the contracts were financial instruments, with the exception of contracts that were entered into and continue to be held for the purpose of the receipt or delivery of a non-financial item in accordance with the entity’s expected purchase, sale, or usage requirements.

Sayfa 4 / 78

5. Net ödemenin nakit ya da başka bir mâli araçla ya da mâli araçların değiş tokuşu yoluyla yapıldığı mâli olmayan bir kalemin alım veya satım sözleşmelerini düzenlemenin birçok yolu vardır. Bunlar aşağıdakileri içerir: (a) Sözleşme hükümlerinin her iki taraf da net ödemeyi nakit karşılığı veya başka bir

mâli araç karşılığında veya mâli araçların değiş tokuşu yoluyla gerçekleştirilmesine izin verdiğinde;

(b) Net ödemenin nakit veya başka bir mâli araç karşılığında veya mâli araçların değiş tokuşu yoluyla yapılabileceğine yönelik bir seçeneğin sözleşme hükümlerinde açık olmadığında; ama kuruluşun benzer sözleşmeleri nakit karşılığı veya başka bir mâli araç karşılığında veya mâli araçların takası yoluyla ödeme işlemine tabi tutulmasına yönelik yerleşik bir uygulaması varsa (karşı tarafla netleştirme sözleşmesi imzalamak veya sözleşmenin uygulanmasından veya vadesi dolmadan önce sözleşmenin satılması suretiyle);

(c) Kuruluşun benzer sözleşmeler için sözleşme konusu malı veya hizmeti teslim alıp, fiyatta veya satıcının mârjındaki kısa vadeli dalgalanmalardan kâr yaratma amacıyla teslimattan kısa bir süre sonra onu satmayı içeren yerleşik bir uygulaması olduğunda ve;

(d) Sözleşme konusunu teşkil eden ve mâli nitelik taşımayan kalem nakde dönüştürülebilir olduğunda.

(b) ve (c) paragraflarının uygulanamayacağı bir sözleşme kuruluşun beklenen satın alma, satış veya kullanım gereklilikleri uyarınca mâli nitelik taşımayan bir kalemin teslim edilmesi veya teslim alınması amacıyla yürürlüğe girmez ve bu nedenle bu Standart kapsamındadır. 4 sayılı paragrafın geçerli olduğu diğer sözleşmeler kuruluşun beklenen satın alma, satış veya kullanım gereklilikleri uyarınca, mâli nitelik taşımayan bir kalemin teslim alınması veya edilmesi amacıyla mı yürürlüğe sokulduğunun ve yürürlükte tutulduğunun ve buna bağlı olarak bu Standardın kapsamına girip girmediğinin tespit edilmesi için değerlendirilir.

Sözleşmeyle mâli olmayan bir kalemin alım veya satımında net ödemenin, nakit ya da başka bir mâli araçla ya da mâli araçların değiş tokuşuyla yapılmasının birçok yolu vardır. Bunlar aşağıdakileri içerir:

(1) Sözleşme hükümleri her iki tarafa da net ödemeyi nakit karşılığı veya başka bir mâli araç karşılığında veya mâli araçların değiş tokuşuyla gerçekleştirilmesine izin verdiğinde,

(2) Net ödemenin nakit veya başka bir mâli araç karşılığında veya mâli araçların değiş tokuşuyla yapılabileceğine yönelik bir seçeneğin sözleşme hükümlerinde açık olarak belirtilmemesi; ancak kuruluşun benzer sözleşmelere ilişkin yerleşik bir uygulaması varsa (karşı tarafla netleştirme sözleşmesi imzalamak veya sözleşmenin uygulanmasından veya vadesi dolmadan önce sözleşmenin satılması suretiyle),

(3) Kuruluşun benzer sözleşmeler için sözleşme konusu malı veya hizmeti teslim alıp, fiyatta veya satıcının mârjındaki kısa vadeli dalgalanmalardan kâr yaratma

Sayfa 5 / 78

amacıyla teslimattan kısa bir süre sonra onu satmayı içeren yerleşik bir uygulaması olduğunda,

(4) Sözleşmeye konu mâli olmayan kalem, kolaylıkla nakde dönüştürülebilir olduğunda.

Sözleşme hükümleri veya yerleşik uygulamalar yoluyla net ödemenin nakit veya başka bir mâli araç karşılığında veya mâli araçların değiş tokuşuyla yapılabilmesi veya kuruluşun benzer sözleşmeler için sözleşme konusu malı veya hizmeti teslim alıp, fiyatta veya satıcının mârjındaki kısa vadeli dalgalanmalardan kâr yaratma amacıyla teslimattan kısa bir süre sonra onu satmayı içeren yerleşik bir uygulaması olması sözleşmeyi bu standart kapsamına alır. Bunun dışındaki sözleşmelerde, kuruluşun beklenen satın alma, satış veya kullanım gereklilikleri uyarınca, mâli nitelik taşımayan bir kalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyla imzalanıp elde tutulup tutulmadığının ve buna bağlı olarak standardın kapsamına girip girmediğinin tespit edilmesi için değerlendirme yapılır.

A contract to which (b) or (c) applies is not entered into for the purpose of the receipt or delivery of the non-financial item in accordance with the entity’s expected purchase, sale, or usage requirements, and, accordingly, is within the scope of this Standard.

There are various ways in which a contract to buy or sell a non-financial item can be settled net in cash or another financial instrument or by exchanging financial instruments. These include:

(a) When the terms of the contract permit either party to settle it net incash or another financial instrument or by exchanging financial instruments;

(b) When the ability to settle net in cash or another financial instrument, or by exchanging financial instruments, is not explicit in the terms of the contract, but the entity has a practice of settling similar contracts net in cash or another financial instrument, or by exchanging financial instruments (whether with the counterparty, by entering into offsetting contracts or by selling the contract before its exercise or lapse);

(c) When, for similar contracts, the entity has a practice of taking delivery of the underlying and selling it within a short period after delivery for the purpose of generating a profit from short-term fluctuations in price or dealer’s margin; and

(d) When the non-financial item that is the subject of the contract is readily convertible to cash.

A contract to which (b) or (c) applies is not entered into for the purpose of the receipt or delivery of the non-financial item in accordance with the entity’s expected purchase, sale, or usage requirements, and, accordingly, is within the scope of this Standard. Other contracts to which paragraph 4 applies are evaluated to determine whether they were entered into and continue to be held for the purpose of the receipt or delivery of the non-financial item in accordance with the entity’s expected purchase, sale, or usage requirement, and accordingly, whether they are within the scope of this Standard.

6. Nakit veya başka bir mâli araç karşılığında veya mâli araçların takası suretiyle ödeme işlemine tabi tutulması mümkün olan ve mâli nitelik taşımayan bir kalemin satın alınması veya satılmasına yönelik yazılı bir seçenek, 5(a) veya (d) sayılı paragraflar uyarınca bu Standardın kapsamındadır. Bu tür bir sözleşme kuruluşun beklenen satın alma, satış veya kullanım gereklilikleri uyarınca mâli nitelik taşımayan bir kalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyla yürürlüğe sokulmuş olamaz.

Sayfa 6 / 78

Net ödemenin nakit veya başka bir mâli araç karşılığında veya mâli araçların değiş tokuşu suretiyle yapılmasına yönelik yazılı seçenek içeren bir sözleşme, bu standardın kapsamındadır. Kuruluşun beklenen alış, satış veya kullanım gereklilikleri uyarınca mâli nitelik taşımayan bir kalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyla yaptığı bir sözleşmede, yukarıdaki yazılı seçenek yer almaz.

A written option to buy or sell a non-financial item that can be settled net in cash or another financial instrument, or by exchanging financial instruments, in accordance with paragraph 5(a) or (d) is within the scope of this Standard. Such a contract cannot be entered into for the purpose of the receipt or delivery of the non-financial item in accordance with the entity’s expected purchase, sale, or usage requirements.

7. Bu Standart kamu iktisadi teşekkülleri dışındaki tüm kamu sektörü kuruluşları tarafından uygulanacaktır.

This Standard applies to all public sector entities other than Government Business Enterprises.

8. IPSASB tarafından yayınlanan Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları Önsözü’nde Kamu İktisadi Teşekküllerinin (KİT) IASB tarafından yayınlanan IFRS’leri uygulayacağı belirtilmektedir. KİT’ler “Mâli Tabloların Sunumu” adlı 1 sayılı IPSAS içinde tanımlanmaktadır.

The Preface to International Public Sector Accounting Standards issued by the IPSASB explains that Government Business Enterprises (GBEs) apply IFRSs issued by the IASB. GBEs are defined in IPSAS1,Presentation of Financial Statements.

Tanımlar (UR10-UR48 sayılı paragraflara da bakınız)9. Aşağıdaki terimler bu Standart ’ta aşağıdaki anlamları taşımaktadır:

Bu standartta geçen kavramlar aşağıdaki anlamlarda kullanılır:

The following terms are used in this Standard with the meanings specified:

Özkaynak aracı: tüm yükümlülükleri mahsup edildikten sonra kuruluşun varlıklarında kalan artık payını/hakkını kanıtlayan herhangi bir sözleşmedir.

Özkaynak Aracı : Kuruluşun tüm yükümlülükleri çıkarıldıktan sonra varlıklarında bir payı/hakkı gösteren sözleşmedir.

An equity instrument is any contract that evidences a residual interest in the assets of an entity after deducting all of its liabilities.

Mâli araç: hem bir kuruluş için mâli bir varlık, hem de başka bir kuruluş için mâli bir yükümlülük veya bir özkaynak aracının doğmasına sebep olan herhangi bir sözleşmedir.

Sayfa 7 / 78

Mâli Araç: Bir kuruluş için mâli varlığın doğmasına sebep olurken diğer bir kuruluş için mâli yükümlülük ya da özkaynağa dayalı mâli araç doğuran bir sözleşmedir.

A financial instrument is any contract that gives rise to both a financial asset of one entity and a financial liability or equity instrument of another entity.

Mâli bir varlık aşağıdaki özelliklere sahip olan herhangi bir varlıktır:

(1) Nakit;(2) Başka bir kuruluşa ait bir özkaynak aracı(3) Sözleşmeden doğan haklar:

(i) Başka bir kuruluştan nakit veya başka bir mâli varlık almak veya(ii) Kuruluşun lehine olma potansiyeline sahip şartlarda mâli varlık veya

mâli yükümlülük takası yapmak veya(4) Kuruluşun özsermaye araçları içinde ödeme işlemine tabi tutulacak olan ve

aşağıdaki özellikleri taşıyan bir sözleşme:(i) Kuruluşun kendi özkaynak araçlarından değişken bir miktarı almak

zorunda olduğu veya zorunda olabileceği türev ürün niteliği taşımayan bir sözleşme: veya

(ii) Kuruluşun kendi özkaynak araçlarından sabit bir sayı için sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli varlık karşılığı ile takas etmenin dışında bir yol ile ödeme işlemine tabi tutulabilen bir türev. Bu amaçla, kuruluşun kendi özkaynak araçları şunları içermez: 15 ve 16 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılan geri verilemez mâli araçlar, kuruluşa sadece iflas durumunda başka bir tarafa özvarlığının oransal payını teslim etme yükümlülüğü getiren ve 17 ile 18 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılmış araçlar veya kurulun kendi özkaynak araçları

Mâli Varlık: Aşağıdaki özelliklere sahip olan herhangi bir varlıktır:

(1) Nakit,(2) Başka bir kuruluşa ait özkaynağa dayalı mâli araç,(3) Sözleşmeden doğan haklar. Bunlar;

(i) Başka bir kuruluştan nakit veya başka bir mâli varlık alınmasına ilişkin veya

(ii) Kuruluşun lehine olma potansiyeline sahip şartlarda mâli varlık veya mâli yükümlülük değiş tokuşu yapmaya ilişkin haklardır.

(4) Kuruluşça; (i) Türev olmayan ve kendi özkaynağa dayalı mâli araçlarından

değişken sayıda alabileceği veya almak zorunda olduğu sözleşmeler veya

(ii) Türev olan ve kendi özkaynağa dayalı mâli araçlarından (sabit sayı için sabit bir nakit tutarı veya başka bir mâli varlık karşılığı

Sayfa 8 / 78

ile değiş tokuş etmenin dışında) ödenecek veya ödenebilecek olan sözleşmelerdir. Bu amaçla, kuruluşun kendi özkaynağa dayalı mâli araçları: satım seçeneği bulunan mâli araçları, özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılan ve kuruluşa sadece tasfiye durumunda diğer tarafa kuruluşun net varlıklarından oransal bir pay verme sorumluluğu getiren mâli araçları veya söz konusu araçların gelecekte yapılacak tahsilatları ya da teslimatlarına ilişkin sözleşmeler olarak düzenlenen araçları içermez.

A financial asset is any asset that is:(a) Cash; (b) An equity instrument of another entity;(c) A contractual right:

(i) To receive cash or another financial asset from another entity; or(ii) To exchange financial assets or financial liabilities with another entity under conditions that are potentially favorable to the entity; or

(d) A contract that will or may be settled in the entity’s own equity instruments and is:(i) A non-derivative for which the entity is or may be obliged to receive a variable number of

the entity’s own equity instruments; or(ii) A derivative that will or may be settled other than by the exchange of a fixed amount of

cash or another financial asset for a fixed number of the entity’s own equity instruments. For this purpose the entity’s own equity instruments do not include puttable financial instruments classified as equity instruments in accordance with paragraphs 15 and 16, instruments that impose on the entity an obligation to deliver to another party a pro rata share of the net assets of the entity only on liquidation and are classified as equity instruments in accordance with paragraphs 17 and 18, or instruments that are contracts for the future receipt ordelivery of the entity’s own equity instruments.

Mâli bir yükümlülük aşağıdaki özellikleri taşıyan herhangi bir yükümlülüktür:

(a) Sözleşmeden doğan ve aşağıdakilere yönelik bir zorunluluk:(i) Başka bir kuruluşa nakit veya başka bir mâli varlık vermek,(ii) Kuruluşun lehine olma potansiyeli taşımayan şartlar altında, başka bir

kuruluş ile mâli varlık veya mâli yükümlülük takası yapmak veya(b) Kuruluşun kendi özkaynak araçlarından tesis etmek zorunda olduğu veya

olabileceği bir sözleşme;(i) Kuruluşun kendi özkaynak araçlarından değişken bir miktarı teslim

etmek zorunda olmasına sebep olan veya olabilen ve türev niteliği taşımayan sözleşme veya

(ii) Kuruluşun kendi özkaynak araçlarından sabit bir sayı için sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli varlık karşılığı ile takas etmenin dışında bir yol ile ödeme işlemine tabi tutulabilen bir türev. Bu amaçla, kuruluşun kendi özkaynak araçları şunları içermez: 15 ve 16 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılan geri verilemez mâli araçlar, kuruluşa sadece iflas durumunda başka bir tarafa özvarlığının oransal payını teslim etme yükümlülüğü getiren ve 17 ile 18 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılmış araçlar veya kurulun kendi özkaynak araçları.

Sayfa 9 / 78

Bir istisna olarak, mâli yükümlülük tanımına uyan bir araç, 15, 16, 17 ve 18 sayılı paragraflarda yer alan tüm özelikleri taşıması durumunda özkaynak aracı olarak sınıflandırılır.

Mâli Yükümlülük: Aşağıdaki özellikleri taşıyan herhangi bir yükümlülüktür:

(1) Sözleşmeden doğan;(i) Bir kuruluşa nakit veya başka bir mâli varlık verme sorumluluğu,(ii) Kuruluşun lehine olma potansiyeli taşımayan şartlar altında, bir

kuruluş ile mâli varlık veya mâli yükümlülük değiş tokuşu yapma sorumluluğu

(2) Kuruluşun kendi özkaynağa dayalı mâli aracıyla ödenecek veya ödenebilecek olan;(i) Kuruluşun değişken sayıda özkaynağa dayalı mâli aracını vermek

zorunda olduğu ya da olabileceği türev olmayan sözleşme veya (ii) Kuruluşun kendi özkaynağa dayalı mâli araçlarından (belirli bir

mâli aracı için, sabit bir nakit tutarı veya başka bir mâli varlık karşılığı ile değiş tokuş etmenin dışında bir yöntemle) ödenecek ya da ödenebilecek olan türev sözleşme. Ancak kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçları aşağıdakileri içermez;

1) Özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılan satım seçeneği bulunan mâli araçlar,

2) Özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılan ve kuruluşa sadece tasfiye durumunda diğer tarafa kuruluşun net varlıklarından oransal bir pay verme sorumluluğu getiren mâli araçlar veya söz konusu araçlardan gelecekte yapılacak tahsilatlar ya da teslimatlara ilişkin sözleşmeler olarak düzenlenenler.

Bir istisna olarak, mâli yükümlülük tanımına uyan bir araç, 15, 16, 17 ve 18 sayılı paragraflarda yer alan tüm özelikleri taşıması durumunda özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılır.

A financial liability is any liability that is:(a) A contractual obligation:

(i) To deliver cash or another financial asset to another entity; or (ii) To exchange financial assets or financial liabilities with another entity under conditions

that are potentially unfavorable to the entity; or (b) A contract that will or may be settled in the entity’s own equity instruments and is:

(i) A non-derivative for which the entity is or may be obliged to deliver a variable number of the entity’s own equity instruments; or

(ii) A derivative that will or may be settled other than by the exchange of a fixed amount of cash or another financial asset for a fixed number of the entity’s own equity instruments. For this purpose the entity’s own equity instruments do not include puttable financial instruments classified as equity instruments in accordance with paragraphs 15 and 16, instruments that impose on the entity an obligation to deliver to another party a pro rata

Sayfa 10 / 78

share of the net assets of the entity only on liquidation and are classified as equity instruments in accordance with paragraphs 17 and 18, or instruments that are contracts for the future receipt or delivery of the entity’s own equity instruments.

As an exception, an instrument that meets the definition of a financial liability is classified as an equity instrument if it has all the features and meets the conditions in paragraph 15 and 16 or paragraphs 17 and 18.Geri verilebilir bir araç onun sahibi olan kuruluşa aracı nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında aracın ihraççısına geri verme hakkını sunar veya araç sahibi kuruluşun ölümü veya emekliliği durumunda otomatik olarak onu yayınlayan kuruluşa geri döner.

Satım Seçeneği Bulunan Araç :

Mâli aracın sahibine, nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında mâli aracı ihraç edene bu aracı geri satma hakkını sunan veya gelecekte belirsiz bir olayın meydana gelmesi, araç sahibinin ölümü veya emekliliği durumunda otomatik olarak ihraç edene geri dönen mâli araçtır.

A puttable instrument is a financial instrument that gives the holder the right to put the instrument back to the issuer for cash or another financial asset or is automatically put back to the issuer on the occurrence of an uncertain future event or the death or retirement of the instrument holder.

Diğer IPSAS’larda yer alan terimler bu Standartta oradaki anlamlarıyla kullanılmıştır ve ayrıca yayınlanan Tanımlanmış Terimler Sözlüğünde yinelenmiştir.

Terms defined in other IPSASs are used in this Standard with the same meanings as in those Standards, and are reproduced in the Glossary of Defined Terms published separately.

10. Aşağıdaki terimler 29 sayılı IPSAS’ın 10 sayılı paragrafında tanımlanmış ve bu Standartta da oradaki anlamlarıyla kullanılmıştır:

• Mâli bir varlığın veya mâli yükümlülüğün itfa edilmiş mâliyeti

• Satışa sunulmuş mâli varlıklar

• Bilanço dışı bırakma

• Türev

• Etkin faiz metodu

• Fazla ve açık yoluyla rayiç değerdeki mâli varlık veya mâli yükümlülük

• Mâli garanti sözleşmesi

• Kesin yükümlülük

• Tahmin işlemi

Sayfa 11 / 78

• Riskten korunma etkinliği

• Riskten korunmuş kalem

• Riskten koruma aracı

• Vadeye kadar tutulan yatırım

• Borçlar ve alacaklar

• Düzenli alım ve satış yolu ve

• İşlem mâliyeti

Aşağıdaki terimler mâli araçların muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesi hakkındaki standartta tanımlanmış ve bu standartta da oradaki anlamlarıyla kullanılmıştır:

(1) Mâli bir varlığın veya mâli yükümlülüğün itfa edilmiş mâliyeti,(2) Satışa sunulmuş mâli varlıklar,(3) Bilanço dışı bırakma,(4) Türev,(5) Etkin faiz metodu,(6) Gerçeğe uygun değer farkı fazla veya açığa yansıtılan mâli varlık veya

yükümlülük, (7) Mâli garanti sözleşmesi,(8) Kesin taahhüt, (9) Tahmin işlemi,(10) Mâli riskten korunma etkinliği,(11) Mâli riskten korunma konusu kalem,(12) Mâli riskten korunma aracı, (13) Vadeye kadar elde tutulan yatırım,(14) Borçlar ve alacaklar,(15) Normal yoldan alım veya satım, (16) İşlem mâliyetleri

The following terms are defined in paragraph 10 of IPSAS 29 and are used in this Standard with the meaning specified in that Standard.

Amortized cost of a financial asset or financial liability; Available-for-sale financial assets; Derecognizing; Derivative; Effective interest method; Financial asset or financial liability at fair value through surplus or deficit; Financial guarantee contract; Firm commitment; Forecast transaction; Hedge effectiveness; Hedged item; Hedging instrument;

Sayfa 12 / 78

Held-to-maturity investments; Loans and receivables; Regular way purchase or sale; and Transaction costs.

11. İki veya daha fazla tarafa göre arasında, anlaşma kanun Bu Standartta “sözleşme” ve “sözleşmeye ait sözleşmeden doğan” terimleri uygulandığından, genelde tarafların kaçınma şansına sahip olmadığı açık ekonomik sonuçlar doğuran bir anlaşmadır.

Bu standarttaki “sözleşme” ve “sözleşmeye dayalı” terimleri, iki veya daha fazla taraf arasında açık ekonomik sonuçları olan, genellikle anlaşmanın kanunen yaptırımı nedeniyle tarafların kaçınma ihtimallerinin çok az olduğu veya hiç olmadığı bir anlaşmayı ifade eder. Sözleşmeler ve dolayısıyla mâli araçlar çok değişik biçimlerde olabilirler ve yazılı olmaları gerekmez.

In this Standard, “contract” and “contractual” refer to an agreement between two or more parties that has clear economic consequences that the parties have little, if any, discretion to avoid, usually because the agreement is enforceable by law. Contracts, and thus financial instruments, may take a variety of forms and need not be in writing.

12. Bu Standartta “kuruluş” kamu sektörü kuruluşlarını, şahıslarını, ortaklıklarını, anonim şirketlerini ve fonlarını içerir.

Bu standartta “kuruluş”, kamu kurum veya kuruluşlarını içerir. In this Standard, “entity” includes public sector entities, individuals, partnerships, incorporated bodies and trusts.

Sunum

Yükümlülükler ve Net Varlıklar / Özkaynak (ayrıca UR49-UR54 sayılı paragraflara bakınız)

13. Bu mâli aracın ihraççısı, ön muhasebe işlemleri sırasında, sözleşme düzenlemesinin konusuna, mâli yükümlülüğün, mâli varlığın ve özkaynak aracının tanımına göre, aracı, bileşenlerini mâli yükümlülük olarak sınıflandıracaktır.

İhraç eden ilgili mâli aracı ya da mâli aracın bileşenlerini ilk defa muhasebeleştirirken, sözleşmedeki düzenlemelerin özüne uygun ve mâli yükümlülük, mâli varlık ve özkaynağa dayalı mâli araç tanımlarıyla uyumlu bir sınıflandırma yapar.

The issuer of a financial instrument shall classify the instrument, or its component parts, on initial recognition as a financial liability, a financial asset or an equity instrument in accordance with the substance of the contractual arrangement and the definitions of a financial liability, a financial asset and an equity instrument.

14. Bir ihraççı 9 nolu paragraftaki tanımları mâli bir aracın mâli yükümlülük yerine özkaynak aracı olup olmadığını belirlemek amacıyla uyguladığında, ancak aşağıdaki şartların yerine getirilmesi durumunda, mâli araç bir özkaynak aracıdır:(a) Araç aşağıdakilere ilişkin olarak sözleşmeden doğan bir yükümlülük içermez:

(i) Başka bir kuruluşa nakit veya başka bir mâli varlık teslim etmek veyaSayfa 13 / 78

(ii) İhraççının lehine olma potansiyeli taşıyan şartlarda başka bir kuruluşla mâli varlık veya mâli yükümlülük takasında bulunmak.

(b) Aracın ihraççının kendi özkaynak araçları içinde ödeme işlemine tutulması durumunda, bu (i) İhraççı için kendi özkaynak araçlarından değişken bir miktarı vermeye

yönelik olarak sözleşmeden doğan bir yükümlülük içermeyen ve türev özelliği taşımayan bir araçtır veya

(ii) Ancak ihraççının kendi özkaynak araçlarından sabit bir miktarı sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli varlık karşılığında takas etmesi suretiyle ödeme işlemine tabi tutulabilecek bir türev araçtır. Bu amaçla, ihraççının kendi özkaynak araçlarının 15 ve 16 sayılı paragraflar veya 17 ve 18 sayılı paragraflarda belirtilen tüm özellikleri taşıyan ve öngörülen şartları karşılayan araçlar içermez.

Gelecekte ihraççının kendi özkaynak araçlarını teslim almasına veya teslim etmesine sebep olacak olan veya sebep olma ihtimâli bulunan ama yukarıdaki (a) ve (b) paragraflarında belirtilen şartları taşımayan bir türev, mâli araçlardan doğan zorunluluklar dâhil olmak üzere, sözleşmeden doğan bir zorunluluk özkaynak aracı değildir. İstisna olarak, mâli yükümlülük tanımını karşılayan bir araç 15 ve 16 sayılı paragraflar veya 17 ve 18 sayılı paragraflarda belirtilen tüm özellikleri taşıması kaydıyla özkaynak aracı olarak sınıflandırılır.

İhraç eden, mâli bir aracın mâli yükümlülükten ziyade özkaynağa dayalı mâli araç olup olmadığını belirlemek istediğinde aşağıdaki koşulların birlikte sağlanıp sağlanmadığına bakar:

(1) Araç sözleşmeye dayalı aşağıdaki sorumlukları içermez:(i) Bir kuruluşa nakit veya başka bir mâli varlık teslim etme veya(ii) İhraçcı için cazip olmayabilecek şartlarda başka bir kuruluşla mâli

varlık veya mâli yükümlülük değiş tokuşunda bulunma.(2) Eğer aracın ödemesi ihraç edenin özkaynağa dayalı mâli aracıyla yapılacak

ya da yapılabilecekse, bu:(i) İhraçcının özkaynağa dayalı mâli aracından değişken sayıda

vermesine dair sözleşmeye dayalı sorumluluk içermeyen bir türev olmayan araç ya da

(ii) Yalnızca ihraç eden tarafından, ihraç edenin belirli sayıda özkaynağa dayalı mâli aracının, belirli bir nakit tutar ya da başka bir mâli varlık ile değiş tokuş edilmesi suretiyle ödenecek bir türev araçtır.

Gelecekte ihraç edenin özkaynağa dayalı mâli araçlarının alınması ya da verilmesiyle sonuçlanacak veya sonuçlanabilecek ancak yukarıdaki koşullara uymayan türev mâli araçtan doğan bir sözleşmeye dayalı sorumluluk, özkaynağa dayalı mâli araç değildir.

When an issuer applies the definitions in paragraph 9 to determine whether a financial instrument is an equity instrument rather than a financial liability, the instrument is an equity instrument if, and only if, both conditions (a) and (b) below are met.

Sayfa 14 / 78

(a) The instrument includes no contractual obligation:(i) To deliver cash or another financial asset to another entity; or(ii) To exchange financial assets or financial liabilities with another entity under conditions that

are potentially unfavorable to the issuer.(b) If the instrument will or may be settled in the issuer’s own equity instruments, it is:

(i) A non-derivative that includes no contractual obligation for the issuer to deliver a variable number of its own equity instruments; or

(ii) A derivative that will be settled only by the issuer exchanging a fixed amount of cash or another financial asset for a fixed number of its own equity instruments. For this purpose the issuer’s own equity instruments do not include instruments that have all the features and meet the conditions described in paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18, or instruments that are contracts for the future receipt or delivery of the issuer’s own equity instruments.

A contractual obligation, including one arising from a derivative financial instrument, that will or may result in the future receipt or delivery of the issuer’s own equity instruments, but does not meet conditions (a) and (b) above, is not an equity instrument. As an exception, an instrument that meets the definition of a financial liability is classified as an equity instrument if it has all the features and meets the conditions in paragraph 15 and 16 or paragraphs 17 and 18.

Geri Verilebilir Araçlar

Satım Seçeneği Bulunan Mâli Araçlar

15. Geri verilebilir mâli bir araç ihraççıya satma opsiyonunu kullanırken, aracı nakit karşılığı veya başka bir mâli varlık karşılığı yeniden satmak veya bedelini ödeyerek geri almak için sözleşmeden doğan bir zorunluluk yükler. Mâli yükümlülük tanımına bir istisna olarak, bu tür bir zorunluluk içeren bir araç aşağıdaki tüm özellikleri taşıması durumunda özkaynak aracı olarak sınıflandırılır:(a) Aracın sahibi olan kuruma kuruluşun tasfiyesi durumunda kuruluşun net

varlıklarından oransal bir hisse alma hakkını verir. Kuruluşun net varlıkları varlıklar üzerindeki tüm diğer hak iddiaları mahsup edildikten sonra geriye kalan varlıklardır. Oransal hisse aşağıdaki şekilde belirlenir:(i) Tasfiye durumunda kuruluşun net varlıklarının eşit miktardaki birimlere

bölünmesi ve(ii) Bu miktarın finasal araç sahibi kuruluşun elinde bulundurduğu birimlerin

sayısı ile çarpılması.(b) Araç diğer araç sınıflara göre ikincil durumda olan araç sınıfındadır. Bu sınıf

içinde olabilmek için, araç:(i) Tasfiye durumunda kuruluşun diğer varlıklar üzerindeki diğer hak iddiaları

üzerinde öncelik sahibi değildir; ve (ii) Aracın diğer araç sınıflarına göre ikincil durumda olan araçlar sınıfına

girmeden önce başka bir araca dönüştürülmesi gerekmemektedir.(c) Diğer tüm araç sınıflarına göre ikincil durumda olan araçlar sınıfındaki tüm mâli

araçlar benzer özelliklere sahiptir. Örneğin, hepsi geri verilebilir olmalıdır ve yeniden satın alma veya itfa bedelinin hesaplanmasında kullanılan formül veya diğer metot o sınıftaki tüm araçlar için aynı olmalıdır.

(d) İhraççının aracı nakit veya başka bir mâli varlık karşılığı yeniden satın alması veya itfasını gerçekleştirme yükümlüğünün dışında, araç, başka kuruluşun bir

Sayfa 15 / 78

kuruluşa nakit veya başka bir mâli varlık teslim etmesine veya mâli varlıkları veya mâli yükümlülükleri başka bir kuruluşla kuruluşun aleyhine olma potansiyeli taşıyan koşullarda takas etmesine yönelik olarak sözleşmeden doğan bir yükümlülük içermez ve bu (b) paragrafında belirtilen mâli yükümlülük tanımında belirtildiği gibi kuruluşun kendi özkaynak araçları için ödeme işlemine tutulmasını veya tutulabileceğini öngören bir sözleşme değildir.

(e) Araca aracın yaşam süresi boyunca atfedilen toplam beklenen nakit akışı büyük ölçüde fazla ve açıklara, muhasebeleştirilmiş net varlıklardaki değişikliğe veya aracın yaşam süresi boyunca kuruluşun muhasebeleştirilmiş ve muhasebeleştirilmemiş net varlıklarının rayiç bedelinde meydana gelen değişikliğe bağlıdır (aracın etkisi hariç olmak üzere)

Satım seçeneği bulunan bir mâli araç, seçeneğin kullanılması durumunda, ihraç eden açısından söz konusu mâli aracın nakit ödeme yapılması ya da diğer bir mâli varlık verilmesi suretiyle geri satın alımına ya da itfasına ilişkin sözleşmeye dayalı bir sorumluluk içerir. Mâli yükümlülük tanımına istisna olarak, bu tür bir sorumluluk içeren mâli araç, aşağıda belirtilen özelliklerin tamamını taşıması durumunda özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılır:

(1) Aracın sahibi olan kuruma kuruluşun tasfiyesi durumunda kuruluşun net varlıklarından oransal bir hisse alma hakkını verir. Kuruluşun net varlıkları, varlıklar üzerindeki tüm diğer hak iddiaları mahsup edildikten sonra geriye kalan varlıklardır. Oransal hisse aşağıdaki şekilde belirlenir:

(i) Tasfiye durumunda kuruluşun net varlıklarının eşit tutardaki birimlere bölünmesi ve

(ii) Bu tutarın mâli araç sahibi kuruluşun elinde bulundurduğu birimlerin sayısı ile çarpılması.

(2) Diğer tüm mâli araç sınıflarından sonra gelen bir sınıf içinde yer alan mâli araç olması. Mâli aracın bu tür bir sınıfta yer alması için:

(i) Tasfiye durumunda, kuruluşun varlıklarına ilişkin olarak diğer alacak hakları içerisinde bir önceliğinin bulunmaması ve

(ii) Diğer tüm mâli araç sınıflarından sonra gelen bir sınıf içinde yer almadan önce bir başka mâli araca dönüştürülme zorunluluğunun bulunmaması gerekir.

(3) Diğer tüm mâli araç sınıflarından sonra gelen bir sınıf içinde yer alan bütün mâli araçlar benzer özelliklere sahiptir. Örneğin, hepsinin satım seçeneği bulunmalı ve geri satın alım veya itfa fiyatlarının hesaplanmasında kullanılan formüller veya benzeri yöntemler o sınıftaki diğer tüm mâli araçlar için aynı olmalıdır.

(4) Satım seçeneği veren tarafa nakit ödeme yapılması veya diğer bir mâli varlık verilmesi suretiyle geri satın alım ya da itfa yükümlülüğü getiren sözleşmeye dayalı sorumluluktan ayrı olarak, mâli aracın, diğer kuruluşa nakit veya başka bir mâli varlık verilmesine ya da potansiyel olarak kuruluşun aleyhine olabilecek şartlarda bir başka kuruluş ile mâli varlık ya da borçların takas edilmesine ilişkin

Sayfa 16 / 78

herhangi bir sözleşmeye dayalı sorumluluk içermemesi ve söz konusu mâli aracın, kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçları ile ifa edilebilecek bir sözleşme niteliğinde olmaması.

(5) Mâli araca ömrü boyunca söz konusu araca ilişkin atfedilen toplam beklenen nakit akışlarının, önemli ölçüde, fazla veya açığa, muhasebeleştirilmiş net varlıklardaki değişime veya mâli aracın ömrü boyunca muhasebeleştirilmiş olup olmamasına bakılmaksızın kuruluşun net varlıklarının gerçeğe uygun değerlerindeki değişime bağlı olması (mâli araca ilişkin herhangi bir etki hariç olmak üzere).

A puttable financial instrument includes a contractual obligation for the issuer to repurchase or redeem that instrument for cash or another financial asset on exercise of the put. As an exception to the definition of a financial liability, an instrument that includes such an obligation is classified as an equity instrument if it has all of the following features:

(a) It entitles the holder to a pro rata share of the entity’s net assets in the event of the entity’s liquidation. The entity’s net assets are those assets that remain after deducting all other claims on its assets. A pro rata share is determined by:

(i) Dividing the entity’s net assets on liquidation into units of equal amount; and (ii) Multiplying that amount by the number of the units held by the financial instrument holder.(b) The instrument is in the class of instruments that is subordinate to all other classes of instruments.

To be in such a class the instrument:

(i) Has no priority over other claims to the assets of the entity on liquidation; and (ii) Does not need to be converted into another instrument before it is in the class of instruments that is subordinate to all other classes of instruments.

(c) All financial instruments in the class of instruments that is subordinate to all other classes of instruments have identical features. For example, they must all be puttable, and the formula or other method used to calculate the repurchase or redemption price is the same for all instruments in that class.

(d) Apart from the contractual obligation for the issuer to repurchase or redeem the instrument for cash or another financial asset, the instrument does not include any contractual obligation to deliver cash or another financial asset to another entity, or to exchange financial assets or financial liabilities with another entity under conditions that are potentially unfavorable to the entity, and it is not a contract that will or may be settled in the entity’s own equity instruments as set out in subparagraph (b) of the definition of a financial liability.

(e) The total expected cash flows attributable to the instrument over the life of the instrument are based substantially on the surplus or deficit, the change in the recognized net assets or the change in the fair value of the recognized and unrecognized net assets of the entity over the life of the instrument (excluding any effects of the instrument).

16. Bir aracın özkaynak varlığı olarak sınıflandırılabilmesi için, aracın yukarıda sayılan tüm özelliklere sahip olmasına ek olarak, ihraççının aşağıdaki özelliklere sahip olan başka bir mâli araca veya sözleşmeye sahip olmaması gerekir:(a) Büyük ölçüde açık veya fazlaya dayanan nakit akışları, net varlıklardaki değişiklik

veya kuruluşun muhasebeleştirilmiş ve muhasebeleştirilmemiş net varlıklarındaki rayiç değerdeki değişiklik (bu tür bir aracın veya sözleşmenin herhangi bir etkisi hariç olmak üzere)

Sayfa 17 / 78

(b) Geri verilebilir araç sahibi kuruluşların hasılatının büyük ölçüde sınırlanmasının veya sabitlenmesinin etkisi.

Bir mâli aracın özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılabilmesi için, yukarıda sayılan tüm özellikleri taşımasına ek olarak, ihraç eden kuruluşun aşağıdaki şartları haiz bir başka mâli aracının ya da sözleşmesinin bulunmaması gerekir:

(1) Toplam nakit akışlarının önemli ölçüde fazla veya açığa, muhasebeleştirilmiş net varlıklardaki değişime veya muhasebeleştirilmiş olup olmamasına bakılmaksızın kuruluşun net varlıklarının gerçeğe uygun değerlerindeki değişime bağlı olan (bu tür bir mâli araca veya sözleşmeye ilişkin herhangi bir etki hariç olmak üzere) ve

(2) Satım seçeneği bulunan araca sahip tarafa yönelik kalan getiriyi önemli ölçüde sınırlayan ya da sabitleyen bir etkiye sahip olan.

Satım seçeneği bulunan bir aracın hamili ile idare arasında yapılan sözleşmenin koşul ve şartları, idare ile mâli araç niteliğinde olmayan bir varlığı elinde bulunduran kişi arasında düzenlenebilecek bir sözleşmenin koşul ve şartlarına benzer ise sözkonusu sözleşme bu hükmün uygulanmasında idarece dikkate alınmaz. İdare, bu hükmün karşılanıp karşılanamadığı konusunda karar verememesi durumunda, satım seçeneği bulunan mâli aracı özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırmaz.

For an instrument to be classified as an equity instrument, in addition to the instrument having all the above features, the issuer must have no other financial instrument or contract that has: (a) Total cash flows based substantially on the surplus or deficit, the change in the recognized net

assets, or the change in the fair value of the recognized and unrecognized net assets of the entity (excluding any effects of such instrument or contract); and

(b) The effect of substantially restricting or fixing the residual return to the puttable instrument holders

For the purposes of applying this condition, the entity shall not consider non- financial contracts with a holder of an instrument described in paragraph 15 that have contractual terms and conditions that are similar to the contractual terms and conditions of an equivalent contract that might occur between a non-instrument holder and the issuing entity. If the entity cannot determine that this condition is met, it shall not classify the puttable instrument as an equity instrument.

Kuruluşa Sadece Tasfiye Durumunda Net Varlıklarından Oransal Bir Hisseyi Başka Bir Tarafa Teslim Etme Sorumluluğu Yükleyen Araçlar veya Araç Bileşenleri

Instruments, or Components of Instruments, that Impose on the Entity an Obligation to Deliver to Another Party a pro rata Share of the Net Assets of the Entity only on Liquidation

17. Bazı mâli araçlar ihraççı kuruluşun sadece tasfiye durumunda kendi net net varlıklarından oransal bir hisseyi başka bir kuruluşa teslim etmesine ilişkin olarak, sözleşmeden doğan bir zorunluluk içerir. Bu zorunluluğun doğmasının sebebi tasfiyenin gerçekleşeceğinin kesin olması ve kurumun kontrolü dışında kalmasıdır (örneğin sınırlı surely limited kuruluş). Mâli yükümlülük tanımının bir istisnası olarak, bu tür bir zorunluluğu içeren bir araç aşağıdaki özellikleri taşıması koşuluyla özkaynak aracı olarak sınıflandırılacaktır:

Sayfa 18 / 78

(a) Tasfiye durumunda kuruluşun net varlıklarından oransal hissesine sahip olmasını sağlar. Kuruluşun net varlıkları varlıkları üzerindeki tüm diğer hak talepleri mahsup edildikten sonra geriye kalan varlıklardır. Oransal hisse aşağıdaki gibi belirlenir:(i) Tasfiye durumunda kuruluşun net varlıklarının eşit miktardaki birimlere

bölünmesi ve(ii) Bu miktarın mâli araç sahibi kuruluşun elinde bulundurduğu birimlerin

sayısı ile çarpılması.(b) Araç diğer araç sınıflara göre ikincil durumda olan araç sınıfındadır. Bu sınıf

içinde olabilmek için, araç:(i) Tasfiye durumunda kuruluşun diğer varlıklar üzerindeki diğer hak iddiaları

üzerinde öncelik sahibi değildir ve(ii) Aracın diğer araç sınıflarına göre ikincil durumda olan araçlar sınıfına

girmeden önce başka bir araca dönüştürülmesi gerekmemektedir.(c) Diğer tüm araç sınıflarına göre ikincil durumda olan araçlar sınıfındaki tüm mâli

araçlar benzer özelliklere sahiptir. Örneğin, hepsi geri verilebilir olmalıdır ve yeniden satın alma veya itfa bedelinin hesaplanmasında kullanılan formül veya diğer metot o sınıftaki tüm araçlar için aynı olmalıdır.

Bazı mâli araçlar ihraççı kuruluşun sadece tasfiye durumunda kendi net net varlıklarından oransal bir hisseyi başka bir kuruluşa teslim etmesine ilişkin olarak, sözleşmeden doğan bir zorunluluk içerir. Bu zorunluluğun doğmasının sebebi tasfiyenin gerçekleşeceğinin kesin olması ve kurumun kontrolü dışında kalmasıdır (örneğin sınırlı surely limited kuruluş). Mâli yükümlülük tanımının bir istisnası olarak, bu tür bir zorunluluğu içeren bir araç aşağıdaki özellikleri taşıması koşuluyla özkaynak aracı olarak sınıflandırılacaktır:Bazı mâli araçlar ihraç eden kuruluşun sadece tasfiye durumunda kendi net varlıklarından oransal bir hisseyi başka bir kuruluşa teslim etmesine ilişkin olarak, sözleşmeden doğan bir sorumluluk içerir. Bu sorumluluğun doğmasının sebebi ya tasfiyenin gerçekleşeceğinin kesin olması ve kuruluşun kontrolü dışında kalması (sınırlı bir süre faaliyette bulunmak üzere kurulabilecek bir kurum gibi) ya da tasfiyenin kesin olmaması ancak aracın hamilinin tercihine bağlı olmasıdır. Mâli yükümlülük tanımının bir istisnası olarak, bu tür sorumluluk içeren bir araç, aşağıdaki özellikleri taşıması koşuluyla özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılır:

(1)Tasfiye durumunda kuruluşun net varlıklarından oransal payına sahip olmasını sağlar. Kuruluşun net varlıkları, üzerindeki tüm diğer hak talepleri mahsup edildikten sonra geriye kalan varlıklardır. Bu varlıklardaki oransal pay;

(i) Tasfiye durumunda kuruluşun net varlıklarının eşit miktardaki birimlere bölünmesi ve

(ii) Bu miktarın mâli araç hamili kuruluşun elinde bulundurduğu birimlerin sayısı ile çarpılması,suretiyle belirlenir.

(2)Diğer tüm mâli araç sınıflarından sonra gelen bir sınıf içinde yer alan finansal araç olması. Aracın bu tür bir sınıfta yer alması için:

Sayfa 19 / 78

(i) Tasfiye durumunda, kuruluşun varlıklarına ilişkin olarak diğer alacak hakları içerisinde bir önceliğinin bulunmaması ve(ii) Diğer tüm mâli araç sınıflarından sonra gelen bir sınıf içinde yer almadan önce bir başka mâli araca dönüştürülmesi zorunluluğunun bulunmaması gerekir.

(3) Diğer mâli araç sınıflarından sonra gelen bir sınıf içinde yer alan tüm mâli araçlar, ihraç eden kuruluşun tasfiye durumunda diğer bir kuruluşa net varlıklarından oransal bir pay vermesine ilişkin sözleşmelerle aynı sorumluluklara sahip olmalıdır.

Some financial instruments include a contractual obligation for the issuing entity to deliver to another entity a pro rata share of its net assets only on liquidation. The obligation arises because liquidation either is certain to occur and outside the control of the entity (e.g., a limited life entity) or is uncertain to occur but is at the option of the instrument holder. As an exception to the definition of a financial liability, an instrument that includes such an obligation is classified as an equity instrument if it has all of the following features:

(a) It entitles the holder to a pro rata share of the entity’s net assets in the event of the entity’s

liquidation. The entity’s net assets are those assets

that remain after deducting all other claims on its assets. A pro rata share is determined by:

(i) Dividing the net assets of the entity on liquidation into units of equal amount; and

(ii) Multiplying that amount by the number of the units held by the financial instrument holder.

(b) The instrument is in the class of instruments that is subordinate to all other classes of

instruments. To be in such a class the instrument:

(i) Has no priority over other claims to the assets of the entity on liquidation; and

(ii) Does not need to be converted into another instrument before it is in the class of instruments that is subordinate to all other classes of instruments.

(c) All financial instruments in the class of instruments that is subordinate to all other classes of instruments must have an identical contractual obligation for the issuing entity to deliver a pro rata share of its net assets on liquidation.

18. Bir aracın özkaynak aracı olarak sınıflandırılabilmesi için, aracın yukarıdaki özellikleri taşımasına ek olarak, ihraççının aşağıdaki özelliklere sahip olan başka bir mâli aracı veya sözleşmesinin bulunmaması gerekmektedir: (a) Büyük ölçüde açık veya fazlaya dayanan nakit akışları, net varlıklardaki değişiklik

veya kuruluşun muhasebeleştirilmiş ve muhasebeleştirilmemiş net varlıklarındaki rayiç değerdeki değişiklik (bu tür bir aracın veya sözleşmenin herhangi bir etkisi hariç olmak üzere); ve

(b) Geri verilebilir araç sahibi kuruluşların hasılatının büyük ölçüde sınırlanmasının veya sabitlenmesinin etkisi.

Bir mâli aracın özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılabilmesi için, yukarıda sayılan tüm özellikleri taşımasına ek olarak, ihraç eden kuruluşun aşağıdaki şartları haiz bir başka mâli aracının ya da sözleşmesinin bulunmaması gerekir:

Sayfa 20 / 78

(1)Toplam nakit akışlarının önemli ölçüde fazla veya açığa, muhasebeleştirilmiş net varlıklardaki değişime veya muhasebeleştirilmiş olup olmamasına bakılmaksızın kuruluşun net varlıklarının gerçeğe uygun değerlerindeki değişime bağlı olan (bu tür bir mâli araca veya sözleşmeye ilişkin herhangi bir etki hariç olmak üzere) ve

(2)Mâli araç sahiplerine yönelik kalan getiriyi önemli ölçüde sınırlayan ya da sabitleyen bir etkiye sahip olması.

Tasfiye durumunda ihraç eden kuruluşun kendi net varlıklarından oransal bir hisseyi başka bir kuruluşa teslim etmesine ilişkin olarak, sözleşmeden doğan bir sorumluluk içeren mâli araçların sahibi ile idare arasında yapılan sözleşmenin koşul ve şartları, idare ile mâli araç niteliğinde olmayan bir varlığı elinde bulunduran kişi arasında düzenlenebilecek bir sözleşmenin koşul ve şartlarına benzer ise sözkonusu sözleşme bu hükmün uygulanmasında idarece dikkate alınmaz. İdare, bu hükmün karşılanıp karşılanamadığı konusunda karar verememesi durumunda, satım seçeneği bulunan mâli aracı özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırmaz.For an instrument to be classified as an equity instrument, in addition to the instrument having all the above features, the issuer must have no other financial instrument or contract that has:

(a) Total cash flows based substantially on the surplus or deficit, the change in the recognized net assets or the change in the fair value of the recognized and unrecognized net assets of the entity (excluding any effects of such instrument or contract); and

(b) The effect of substantially restricting or fixing the residual return to the instrument holders.

For the purposes of applying this condition, the entity shall not consider non- financial contracts with a holder of an instrument described in paragraph 17 that have contractual terms and conditions that are similar to the contractual terms and conditions of an equivalent contract that might occur between a non-instrument holder and the issuing entity. If the entity cannot determine that this condition is met, it shall not classify the instrument as an equity instrument

Geri Verilebilir Araçların ve Kuruluşa Sadece Tasfiye Durumunda Net Varlıklarından Oransal Bir Hisseyi Başka Bir Tarafa Teslim Etme Zorunluluğu Yükleyen Araçların Yeniden Sınıflandırılması

Satım Seçeneği Bulunan Mâli Araçların Ve Sadece Tasfiye Durumunda Diğer Tarafa Kuruluşun Net Varlıklarından Oransal Bir Pay Verme Sorumluluğu Getiren Mâli Araçların Yeniden Sınıflandırılması

Reclassification of Puttable Instruments and Instruments that Impose on the Entity an Obligation to Deliver to Another Party a pro rata Share of the Net Assets of the Entity only on Liquidation

19. Bir kuruluş mâli bir aracı, araç 15 ve 16 sayılı paragraflar veya 17 ve 18 sayılı paragraflar uyarınca gereken tüm özellikleri taşıyıp, aynı paragraflarda öngörülen şartları yerine getirdiğinde özkaynak aracı olarak sınıflandıracaktır. Bir kuruluş, aracı ilgili paragraflarda belirtilen tüm özellikleri taşıdığı ve ilgili koşulları yerine getirdiği tarihten itibaren mâli bir araç olarak yeniden sınıflandıracaktır. Örneğin, bir kuruluşun tüm yayınlanmış geri verilemez araçlarını ve henüz ödenmemiş, 15 ve 16 sayılı paragraflarda belirtilen özellikleri taşıyan ve şartları yerine getiren geri verilebilir

Sayfa 21 / 78

araçlarını bedellerini ödeyerek geri alması durumunda, kuruluş geri verilebilir araçlarını geri verilemez araçlarını bedellerini ödeyerek geri aldığı tarihte özkaynak olarak sınıflandıracaktır.Bir kuruluş mâli bir aracı, araç bu standartta belirtilen özellikleri taşıması ve şartları yerine getirmesi halinde özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırır. Bir kuruluş, aracı ilgili paragraflarda belirtilen tüm özellikleri taşıdığı ve ilgili koşulları yerine getirmekten çıktığı tarihten itibaren mâli bir araç olarak yeniden sınıflandırır. Örneğin, bir kuruluşun tüm ihraç edilmiş satım seçeneği bulunmayan araçları ve henüz ödenmemiş, yukarıdaki paragraflarda belirtilen özellikleri taşıyan ve şartları yerine getiren satım seçeneği bulunan araçlarını bedellerini ödeyerek geri alması durumunda, kuruluş satım seçeneği bulunmayan araçlarını bedellerini ödeyerek geri aldığı tarihten itibaren satım seçeneği bulunan araçları özkaynağa dayalı mâli araç olarak yeniden sınıflandırır.

An entity shall classify a financial instrument as an equity instrument in accordance with paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18 from the date when the instrument has all the features and meets the conditions set out in those paragraphs. An entity shall reclassify a financial instrument from the date when the instrument ceases to have all the features or meet all the conditions set out in those paragraphs. For example, if an entity redeems all its issued non-puttable instruments and any puttable instruments that remain outstanding have all of the features and meet all the conditions in paragraphs 15 and 16, the entity shall reclassify the puttable instruments as equity instruments from the date when it redeems the non-puttable instruments.

20. Kuruluş, 19 sayılı paragraf uyarınca, bir aracın yeniden sınıflandırılması için aşağıdaki muhasebe işlemlerini gerçekleştirecektir:(1) Kuruluş aracın 15 ve 16 sayılı paragraflar ile 17 ve 18 sayılı paragraflarda

belirtilen tüm özellikleri artık taşımamaya ve şartları yerine getirmemeye başladığı tarih itibariyle, özkaynak aracını mâli yükümlülük olarak yeniden sınıflandıracaktır. Mâli yükümlülük aracın yeniden sınıflandırma işlemi sırasındaki rayiç değeri üzerinden ölçülecektir.

(2) Kuruluş mâli bir yükümlülüğü, aracın 15 ve 16 sayılı paragraflar ile 17 ve 18 sayılı paragraflarda belirtilen tüm özellikleri taşımaya ve öngörülen şartları yerine getirmeye başladığı tarih itibariyle özkaynak aracı olarak yeniden sınıflandıracaktır. Bir özkaynak aracı yeniden değerlendirme tarihindeki mâli yükümlülüğün defter değeri üzerinden ölçülecektir.

Kuruluş, yeniden sınıflandırılan mâli araçları aşağıdaki şekilde kaydeder:(1)Kuruluş bu standartta belirtilen tüm özellikleri artık taşımadığı ve şartları

yerine getirmediği tarih itibariyla, özkaynağa dayalı mâli aracını mâli yükümlülük olarak yeniden sınıflandırır. Mâli yükümlülük, aracın yeniden sınıflandırma tarihindeki gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçülür. Kuruluş, özkaynağa dayalı mâli aracın defter değeri ile mâli yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri arasındaki herhangi bir farkı, yeniden sınıflandırma tarihinde özkaynakta muhasebeleştirir.

(2)Kuruluş mâli bir yükümlülüğü, aracın bu standartta belirtilen tüm özellikleri taşımaya ve öngörülen şartları yerine getirmeye başladığı tarih itibariyla

Sayfa 22 / 78

özkaynağa dayalı mâli araç olarak yeniden sınıflandırır. Bir özkaynağa dayalı mâli araç yeniden sınıflandırma tarihindeki mâli yükümlülüğün defter değeri üzerinden ölçülür.

An entity shall account as follows for the reclassification of an instrument in accordance with paragraph 19:(a) It shall reclassify an equity instrument as a financial liability from the date when the instrument

ceases to have all of the features or meet the conditions in paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18. The financial liability shall be measured at the instrument’s fair value at the date of reclassification. The entity shall recognize in net assets/equity any difference between the carrying value of the equity instrument and the fair value of the financial liability at the date of reclassification.

(b) It shall reclassify a financial liability as an equity instrument from the date when the instrument has all of the features and meets the conditions set out in paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18. An equity instrument shall be measured at the carrying value of the financial liability at the date of reclassification.

Nakit veya Diğer Mâli Varlığın Verilmesine İlişkin Sözleşmeye Dayalı Bir Sorumluluğun Bulunmaması

No Contractual Obligation to Deliver Cash or Another Financial Asset (paragraph 14(a))

21. 15 ve 16 sayılı paragraflar veya 17 ve 18 sayılı paragraflarda tarif edilen istisnai durumlar saklı kalmak üzere, mâli bir yükümlülüğün özkaynak aracından farklılaştırılmasını sağlayan kritik bir özellik mâli aracın taraflarından birinin (ihraççı) başka bir tarafa (aracın sahibi olan kuruluş) nakit veya başka bir mâli varlık vermeye veya ihraççının lehine olma potansiyeli taşıyan şartlarda araç sahibi kuruluşla mâli bir varlık veya yükümlülük takası yapmaya ilişkin sözleşmeden doğan bir zorunluluğunun mevcut olmasıdır. Bir özkaynak aracının sahibi olan kuruluşun herhangi bir temettü veya deklare edilen benzer dağıtımlardan veya net varlık/özkaynak dağıtımlarından oransal bir hisseye sahip olmasına rağmen, ihraççı nakit veya başka bir mâli varlığı başka bir tarafa vermek/teslim etmesi istenemeyeceği için, bu tür dağıtımlar yapmaya yönelik olarak sözleşmeden doğan bir zorunluluğa sahip değildir. Bu standartta ilgili paragraflarda belirtilen istisnai durumlar saklı kalmak üzere, mâli bir yükümlülüğü özkaynağa dayalı mâli araçtan farklılaştıran önemli bir özellik, mâli aracın taraflarından birinin (ihraç eden) başka bir tarafa (aracı elinde bulunduran kuruluş) nakit veya başka bir mâli varlık vermeye veya potansiyel olarak ihraç edenin aleyhine olan koşullarda araç sahibi kuruluşla mâli bir varlık veya yükümlülük takası yapmaya ilişkin sözleşmeden doğan bir sorumluluğun mevcut olmasıdır. Bir özkaynağa dayalı mâli aracı elinde bulunduran kuruluşun herhangi bir temettü veya benzer dağıtımlardan veya net varlık/özkaynak dağıtımlarından oransal bir hisseye sahip olmasına rağmen, ihraç edenin nakit veya başka bir mâli varlığı başka tarafa verme sorumluluğu olmadığı için, sözleşmede bu tür dağıtımlar yapma zorunluluğu bulunmaz.

With the exception of the circumstances described in paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18, a critical feature in differentiating a financial liability from an equity instrument is the existence of a contractual obligation of one party to the financial instrument (the issuer) either to deliver cash or another

Sayfa 23 / 78

financial asset to the other party (the holder) or to exchange financial assets or financial liabilities with the holder under conditions that are potentially unfavorable to the issuer. Although the holder of an equity instrument may be entitled to receive a pro rata share of any dividends or similar distributions declared, or distributions of the net assets/equity, the issuer does not have a contractual obligation to make such distributions because it cannot be required to deliver cash or another financial asset to another party.

22. Kuruluşun mâli durum tablosunda altında yer alacağı sınıf belirlenirken, mâli aracın yasal biçiminden ziyade, özü dikkate alınır. Öz ve yasal biçim genelde birbiriyle istikrarlı olsa da, her zaman istikrarlı olmayabilir. Bazı mâli araçlar özkaynak araçlarının yasal biçime sahip olsa da, özleri itibariyle yükümlülük niteliği taşıyabilir ve bazıları da özkaynak araçlarıyla ilgili özellikleri ve mâli yükümlülüklerle ilgili özellikleri bünyesinde birleştirebilir. Örneğin:

(a) İhraççı tarafından gelecekte sabit veya belirlenebilir bir tarihte, sabit veya belirlenebilir bir miktarın zorunlu itfasını gerektiren veya sahibi olan kuruluşa ihraççıdan aracı sabitlenmiş veya belirlenebilir bir miktarda ve belirli tarihte veya belirli bir tarihten sonra iade etmesini isteme hakkını veren imtiyazlı bir hisse.

(b) 15 ve 16 sayılı paragraflar ile 17 ve 18 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılan araçlar hariç olmak üzere, sahibi olan kuruluşa aracı ihraççısına nakit veya başka bir mâli varlık (“geri verilebilir araç”) karşılığında geri verme hakkını veren mâli bir araç, mâli bir yükümlülüktür. Nakit veya diğer mâli varlıkların miktarının azalma veya artma potansiyeli olan bir endekse veya başka bir kaleme bağlı olarak belirlendiği durumlarda bile, mâli araç mâli bir yükümlülüktür. Araç sahibi kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında aracı ihraççıya geri verme opsiyonunun mevcut olması, geri verilebilir aracın, 15 ve 16 sayılı paragraflar ile 17 ve 18 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılan araçlar hariç olmak üzere, mâli yükümlülük tanımını karşıladığı anlamına gelir. Örneğin, açık uçlu ortak fonlar, yatırım fonları, ortaklıklar ve bazı kooperatif kuruluşları hissedarlarına veya üyelerine paylarını ihraççıya herhangi bir tarihte nakit karşılığı geri verme hakkını verebilir. Bu da, 15 ve 16 sayılı paragraflar ile 17 ve 18 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılan araçlar hariç olmak üzere, ilgili kuruluşların paylarının mâli yükümlülük olarak sınıflandırılmasına neden olur. Ancak, bir aracın mâli yükümlülük olarak sınıflandırılması net varlık/özkaynak katkısında bulunmamış bir kuruluşun mâli tablolarında “hissedarlara verilen net varlık değeri ve “hissedarlara verilen net varlık değerinde değişiklik” gibi tanımlayıcıların kullanılmasına veya toplam üye hisselerinin net varlık/özkaynak tanımını karşılayan rezervler ve bu tanımı karşılamayan geri verilebilir araçlar araçlardan oluştuğunu göstermek için ek açıklamaların yapılmasına engel teşkil etmez (8 nolu Açıklayıcı Örneğe bakınız).

Mâli aracın, kuruluşun mâli durum tablosunda yer alacağı sınıfı yasal biçiminden ziyade özü belirler. Öz ve yasal biçim genelde birbiriyle uyumludur ancak her zaman uyumlu da olmayabilir. Bazı mâli araçlar özkaynağa dayalı mâli araçların yasal biçimine sahip

Sayfa 24 / 78

olsa da, özleri itibariyle yükümlülük niteliği taşıyabilir, bazıları da hem özkaynak hem de mâli yükümlülüklerle ilgili özellikleri bünyesinde birleştirebilir. Örneğin:

(1) İhraççının sabit ya da belirlenebilir bir tarihte sabit ya da belirlenebilir bir tutar karşılığı geri satın almasını zorunlu kılan veya aracı elinde bulundurana ihraç edenden belirli ya da daha sonraki bir tarihte sabit veya belirlenebilir bir tutar karşılığı aracı geri satın almasını talep etme hakkını veren imtiyazlı hisse senedi, bir mâli yükümlülüktür,

(2) İlgili paragraflarda özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılan mâli araçlar hariç olmak üzere, aracı elinde bulundurana, nakit veya başka bir mâli varlık (satım seçeneği bulunan araç) karşılığında bu aracı ihraç edene geri verme hakkını veren araç, mâli bir yükümlülüktür. Söz konusu nakit ya da diğer mâli varlık tutarının bir endeks bazında veya artma ya da azalma potansiyeli olan bir başka kalem bazında belirlenmesi durumunda bile araç, bir mâli yükümlülüktür. Araç sahibi kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında aracı ihraç edene geri verme seçeneğinin olması, satım seçeneği olan aracın, özkaynağa dayalı mâli araçlar olarak sınıflandırılan araçlar hariç olmak üzere, mâli yükümlülük tanımını karşıladığı anlamına gelir. Örneğin, açık uçlu yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları, ortaklıklar ve bazı kooperatif kuruluşları hissedarlarına veya üyelerine paylarını ihraç edene herhangi bir tarihte nakit karşılığı geri verme hakkını verebilir. Bu da, özkaynağa dayalı mâli araçlar olarak sınıflandırılan araçlar hariç olmak üzere, ilgili kuruluşların paylarının mâli yükümlülük olarak sınıflandırılmasına neden olur. Ancak, net varlık/özkaynaklarında pay sahiplerince yatırılan katkı bulunmayan bir kuruluş açısından bir aracın mâli yükümlülük olarak sınıflandırılması, mâli tablolarda “hissedarlara verilen net varlık değeri ve “hissedarlara verilen net varlık değerinde değişiklik” gibi tanımlayıcıların kullanılmasına veya üyelerin toplam paylarının ihtiyatlar gibi özkaynak tanımını karşılayan ve satım seçeneği bulunan araçlar gibi karşılamayan kalemleri içerdiğini göstermek için ilave açıklamalar engel teşkil etmez.

The substance of a financial instrument, rather than its legal form, governs its classification on the entity’s statement of financial position. Substance and legal form are commonly consistent, but not always. Some financial instruments take the legal form of equity instruments but are liabilities in substance and others may combine features associated with equity instruments and features associated with financial liabilities. For example:

(a) A preference share that provides for mandatory redemption by the issuer for a fixed or determinable amount at a fixed or determinable future date, or gives the holder the right to require the issuer to redeem the instrument at or after a particular date for a fixed or determinable amount, is a financial liability.

(b) A financial instrument that gives the holder the right to put it back to the issuer for cash or another financial asset (a “puttable instrument”) is a financial liability, except for those instruments classified as equity instruments in accordance with paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18. The financial instrument is a financial liability even when the amount of cash or other financial assets is determined on the basis of an index or other item that has the potential to increase or

Sayfa 25 / 78

decrease. The existence of an option for the holder to put the instrument back to the issuer for cash or another financial asset means that the puttable instrument meets the definition of a financial liability, except for those instruments classified as equity instruments in accordance with paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18. For example, open-ended mutual funds, unit trusts, partnerships and some co-operative entities may provide their unitholders or members with a right to redeem their interests in the issuer at any time for cash, which results in the unitholders’ or members’ interests being classified as financial liabilities, except for those instruments classified as equity instruments in accordance with paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18. However, classification as a financial liability does not preclude the use of descriptors such as “net asset value attributable to unitholders” and “change in net asset value attributable to unitholders” on the face of the financial statements of an entity that has no contributed net assets/equity (such as some mutual funds and unit trusts, see Illustrative Example 7) or the use of additional disclosure to show that total members’ interests comprise items such as reserves that meet the definition of net assets/equity and puttable instruments that do not (see Illustrative Example 8)

23. 15 ve 16 sayılı paragraflar ile 17 ve 18 sayılı paragraflar uyarınca özkaynak araçları olarak sınıflandırılan araçlar hariç olmak üzere, bir kuruluşun sözleşmeden doğan bir zorunluluğu ödemek için nakit veya başka bir mâli varlık vermekten kaçınmak için şartsız bir hakka sahip olmaması durumunda, ilgili zorunluluk mâli yükümlülük tanımını karşılar. Örneğin:

(a) Kuruluşun sözleşmeden doğan bir zorunluluğu yerine getirme kabiliyetini sınırlayan bir engel (bir döviz birimine erişimin olmaması veya düzenleyici bir kuruluştan onay alma ihtiyacı gibi) kuruluşun tabi olduğu zorunluluğu veya araç sahibinin araçla ilgili olarak sahip olduğu ve sözleşmeden doğan hakkını ortadan kaldırmaz.

(b) Sözleşmeden doğan ve karşı tarafın geri verme hakkını uygulamasına bağlı olan bir zorunluluk, kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlığı vermekten kaçınmak için şartsız bir hakka sahip olmaması nedeniyle, mâli bir yükümlülüktür.

Özkaynağa dayalı mâli araçlar olarak sınıflandırılan araçlar hariç olmak üzere, bir kuruluşun sözleşmeden doğan bir sorumluluğu ödemek için nakit veya başka bir mâli varlık vermekten kaçınmak için şartsız bir hakka sahip olmaması durumunda, ilgili sorumluluk mâli yükümlülük tanımını karşılar. Örneğin:

(1)Yabancı paraya erişememe ya da bir düzenleyici makamdan ödeme için onay alma gereksinimi gibi, kuruluşun sözleşmeye dayalı sorumluluğunu yerine getirme kabiliyetine yönelik bir sınırlama, kuruluşun sorumluluğunu ya da hamilin araç üzerindeki hakkını ortadan kaldırmaz,

(2)Karşı tarafın geri satma hakkını kullanmasına bağlı olan sözleşmeye dayalı sorumluluk mâli bir yükümlülüktür; çünkü kuruluş nakit ya da başka bir mâli araç vermekten kaçınma konusunda koşulsuz bir hakka sahip değildir.

If an entity does not have an unconditional right to avoid delivering cash or another financial asset to settle a contractual obligation, the obligation meets the definition of a financial liability, except for those instruments classified as equity instruments in accordance with paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18. For example:

Sayfa 26 / 78

(a) A restriction on the ability of an entity to satisfy a contractual obligation, such as lack of access to foreign currency or the need to obtain approval for payment from a regulatory authority, does not negate the entity’s contractual obligation or the holder’s contractual right under the instrument.

(b) A contractual obligation that is conditional on a counterparty exercising its right to redeem is a financial liability because the entity does not have the unconditional right to avoid delivering cash or another financial asset.

24. Nakit veya başka bir mâli varlığın verilmesine yönelik olarak sözleşmeden doğan bir zorunluluğu açık bir şekilde yaratmayan mâli bir varlık içerdiği şart ve hükümlerle dolaylı olarak bir zorunluluk oluşturabilir. Örneğin:

(a) Mâli bir araç sadece ve sadece kuruluş dağıtım yapmak zorunda olduğu halde yapmaz veya aracın itfasını gerçekleştirmezse uzlaştırılması gereken mâli olmayan bir zorunluluk içermez. Eğer kuruluş sadece mâli olmayan zorunluluğu ödemek suretiyle nakit transferi veya başka bir araç transferi yapmaktan kaçınıyorsa, mâli bir araç mâli bir yükümlülüktür.

(b) Mâli bir araç ödeme işlemi sırasında kuruluşun aşağıdakileri yapması gerekiyorsa mâli bir yükümlülüktür:

(i) Nakit veya başka bir mâli varlık veya(ii) Değeri nakdin veya diğer mâli varlığın değerini önemli ölçüde aşan

hisselerini.

Kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlık vermeye ilişkin olarak sözleşmeden doğan açık bir zorunluluğu bulunmamasına rağmen, hisse ödemesı alternatifinin değeri kuruluşun nakitle ödeme yaptığında ortaya çıkacak değerdir. Her iki durumda da, aracın sahibi kuruluşa aslında en azından nakit karşılığı ödeme seçeneğine eşit olan bir miktarı alma garantisi verilmektedir.

Nakit veya başka bir mâli varlığın verilmesine yönelik olarak sözleşmeden doğan bir sorumluluğu açık bir şekilde yaratmayan mâli bir araç, içerdiği şart ve hükümlerle dolaylı olarak bir sorumluluk ortaya çıkartabilir. Örneğin:

(1) Mâli bir araç, kuruluşun ödeme yapamaması veya aracın itfasını gerçekleştirememesi koşuluna bağlı olarak, yerine getirilmesi zorunlu olan mâli olmayan bir sorumluluk içerebilir. Eğer kuruluş sadece mâli olmayan sorumluluğu yerine getirmek suretiyle nakit transferi veya başka bir araç transferi yapmaktan kaçınabiliyorsa, araç mâli bir yükümlülüktür. .

(2) Mâli bir aracın ödemesinde, kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlığı veya değeri nakdin veya diğer mâli varlığın değerini önemli ölçüde aştığı belirlenen kendi hisseleri kullanılıyorsa bu araç mâli bir yükümlülüktür.

Kuruluşun nakit ya da başka bir mâli varlık vereceğinin açık olarak belirtildiği bir sözleşmeye dayalı sorumluluğu olmamasına rağmen, hisseyle ödeme alternatifinin değeri, kuruluşun nakitle ödeme yapmasına eşdeğerdir. Aslında mâli varlığı elinde

Sayfa 27 / 78

bulundurana her koşulda, en azından nakit ödeme seçeneğine eşit bir tutarı elde etme konusunda güvence verilmiştir.

A financial instrument that does not explicitly establish a contractual obligation to deliver cash or another financial asset may establish an obligation indirectly through its terms and conditions. For example:

(a) A financial instrument may contain a non-financial obligation that must be settled if, and only if, the entity fails to make distributions or to redeem the instrument. If the entity can avoid a transfer of cash or another financial asset only by settling the non-financial obligation, the financial instrument is a financial liability.

(b) A financial instrument is a financial liability if it provides that on settlement the entity will deliver either:(i) Cash or another financial asset; or(ii) Its own shares whose value is determined to exceed substantially the value of the cash or

other financial asset.

Although the entity does not have an explicit contractual obligation to deliver cash or another financial asset, the value of the share settlement alternative is such that the entity will settle in cash. In any event, the holder has in substance been guaranteed receipt of an amount that is at least equal to the cash settlement option (see paragraph 25).

Kuruluşun Kendi Özsermaye Araçları İçinde Ödeme (14(b)) nolu paragraf)

Kuruluşun Özkaynağına Dayalı Mâli Araçlarıyla Yapılan Ödeme

Settlement in the Entity’s Own Equity Instruments (paragraph 14(b))

25. Bir sözleşme sadece bir kuruluşun kendi özkaynak araçlarını teslim almasını veya vermesi ile sonuçlanması nedeniyle özkaynak aracı sayılmaz. Bir kuruluş kendi hisselerinden veya kuruluşun alınacak veya verilecek olan özkaynak araçlarının rayiç değerinin sözleşmeden doğan hak veya yükümlülüğe eşit hale gelmesini sağlayacak şekilde değişen özkaynak araçlarından bir miktarı almaya veya vermeye ilişkin olarak sözleşmeden doğan bir hak veya yükümlülüğe sahip olabilir. Sözleşmeden doğan bu tür bir hak veya yükümlülük sabit bir miktarı veya kuruluşun kendi özkaynak araçlarının piyasa fiyatındaki dalgalanmalar dışındaki bir değişken içinde meydana gelen değişikliklere tepki olarak, kısmen veya tamamen dalgalanan bir miktarı kapsayabilir (örneğin faiz oranı, ticari mal fiyatı veya mâli araç fiyatı, vb.). Bu duruma iki örnek verilebilir: (a) kuruluşun 100PB’ne değer olarak eşit olan özkaynak araçlarının verilmesine yönelik bir sözleşme ve (b) kuruluşun değer olarak 100 varil petrolün değerine eşit olan özkaynak araçlarının verilmesine yönelik bir sözleşme. Bu tür bir sözleşme kuruluşun kendi özkaynak araçlarını vererek ödeme yapma zorunluluğuna veya imkânına rağmen, mâli bir yükümlülüktür. Bu sözleşme bir özkaynak aracı değildir; çünkü kuruluş sözleşmeyi ödeme işlemine tabi tutmanın bir aracı olarak kendi özkaynak araçlarından değişken bir miktarı kullanabilir.

Bir sözleşmenin, özkaynağa dayalı mâli araç olması için, sadece, kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçlarının alınması ya da verilmesiyle sonuçlanması yeterli değildir. Bir

Sayfa 28 / 78

kuruluşun alınacak ya da verilecek özkaynağa dayalı mâli araçlarının gerçeğe uygun değerinin sözleşmeye dayalı hak ya da sorumluluğa eşit olması için kendi hisse senetlerini ya da diğer özkaynağa dayalı mâli araçlarını değişen sayılarda almak ya da vermek için sözleşmeye dayalı bir hak ya da sorumluluğu olabilir. Bu tür bir sözleşmeye dayalı hak ya da sorumluluk sabit bir tutar ya da kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçlarının piyasa fiyatı dışında başka bir değişkene (örneğin bir faiz oranı, bir mal fiyatı veya bir mâli araç fiyatı) bağlı olarak bütünüyle veya kısmen dalgalanan bir tutar olabilir. Örneğin; kuruluşun 100 TL’ye eşit değerdeki veya 100 varil petrolün değerine eşit olan özkaynağa dayalı mâli araçlarının verilmesine yönelik bir sözleşme. Kuruluşun, özkaynağa dayalı mâli araçlarını vererek ödeme yapma zorunluğu veya imkânı olsa dahi bu tür sözleşme mâli bir yükümlülüktür. Söz konusu sözleşme özkaynağa dayalı mâli araç değildir; çünkü kuruluş bir sözleşmenin ödenmesi için özkaynağa dayalı mâli araçlarından değişken sayılarda kullanmaktadır. Bu çerçevede, tasfiye halinde tüm yükümlülükler düşüldükten sonra kalan varlıklar üzerinde bu sözleşme bir hak oluşturmaz.

A contract is not an equity instrument solely because it may result in the receipt or delivery of the entity’s own equity instruments. An entity may have a contractual right or obligation to receive or deliver a number of its own shares or other equity instruments that varies so that the fair value of the entity’s own equity instruments to be received or delivered equals the amount of the contractual right or obligation. Such a contractual right or obligation may be for a fixed amount or an amount that fluctuates in part or in full in response to changes in a variable other than the market price of the entity’s own equity instruments (e.g., an interest rate, a commodity price, or a financial instrument price). Two examples are (a) a contract to deliver as many of the entity’s own equity instruments as are equal in value to CU100, and (b) a contract to deliver as many of the entity’s own equity instruments as are equal in value to the value of 100 barrels of oil. Such a contract is a financial liability of the entity even though the entity must or can settle it by delivering its own equity instruments. It is not an equity instrument because the entity uses a variable number of its own equity instruments as a means to settle the contract. Accordingly, the contract does not evidence a residual interest in the entity’s assets after deducting all of its liabilities.

26. 27 sayılı paragraflarda belirtilen durumlar dışında, kuruluş tarafından sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli varlık karşılığında kendi özkaynak araçlarından sabit bir miktarı almak veya vermek suretiyle ödemeya tabi tutulabilecek bir sözleşme özkaynak aracıdır. Örneğin, karşı tarafa kuruluşun hisselerinden sabit bir miktarı sabit bir fiyat veya bir tahvilin sabitlenmiş ana miktarının karşılığında alma hakkı veren bir yayınlanmış pay opsiyonu bir özkaynak aracıdır. Piyasa faiz oranlarında meydana gelen ve alınacak ve ödenecek nakit miktarını veya diğer mâli varlıkların miktarını etkilemeyen değişiklerden doğan bir sözleşmenin rayiç değerindeki değişiklikler, sözleşmenin uzlaştırılması aşamasında, sözleşmenin özkaynak aracı olarak sınıflandırılmasına engel teşkil etmez. Alınmış herhangi bir karşılık (kuruluşun kendi hisseleri üzerinde yazılı bir opsiyon veya garanti için alınan bir kâr payı gibi) doğrudan net varlıklar/özkaynaktan mahsup edilir. Özkaynak aracının rayiç değerindeki değişiklikler mâli tablolarda muhasebeleştirilmez.

Bu standarda göre kuruluşun kendi hisselerini alması veya vermesiyle sonuçlanan ve mali yükümlülük olarak sınıflandırılan sözleşmeler haricinde, kuruluşun sabit bir tutarda

Sayfa 29 / 78

nakit ya da başka bir mâli varlık karşılığında özkaynağa dayalı mâli araçlarından vermesiyle veya almasıyla sonuçlanan bir sözleşme, öz kaynak aracıdır. Örneğin, karşı tarafa kuruluşun hisselerini sabit bir fiyat ya da bir tahvilin sabitlenmiş nominal anapara tutarı karşılığında alma hakkı veren hisse senedi opsiyonu, özkaynağa dayalı mâli araçtır. Sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesinde, alınacak ya da verilecek nakit ya da diğer mâli varlıkların tutarını ya da alınacak veya verilecek özkaynağa dayalı mâli araç sayısını etkilemeyen piyasa faiz oranlarındaki değişimler nedeniyle sözleşmenin gerçeğe uygun değerinde oluşan değişimler, sözleşmenin özkaynağa dayalı mâli araç olmasını engellemez. Alınan her karşılık (kuruluşun kendi hisselerindeki yazılmış veya sözleşmeye dayalı satın alma hakkı için alınan primler) doğrudan özkaynağa eklenir. Ödenen her karşılık (satın alınan opsiyon için ödenen prim gibi) doğrudan özkaynaktan düşülür. Özkaynağa dayalı mâli aracın gerçeğe uygun değerindeki değişimler finansal tablolarda muhasebeleştirilmez.

Except as stated in paragraph 27, a contract that will be settled by the entity (receiving or) delivering a fixed number of its own equity instruments in exchange for a fixed amount of cash or another financial asset is an equity instrument. For example, an issued share option that gives the counterparty a right to buy a fixed number of the entity’s shares for a fixed price or for a fixed stated principal amount of a bond is an equity instrument. Changes in the fair value of a contract arising from variations in market interest rates that do not affect the amount of cash or other financial assets to be paid or received, or the number of equity instruments to be received or delivered, on settlement of the contract do not preclude the contract from being an equity instrument. Any consideration received (such as the premium received for a written option or warrant on the entity’s own shares) is added directly to net assets/equity. Any consideration paid (such as the premium paid for a purchased option) is deducted directly from net assets/equity. Changes in the fair value of an equity instrument are not recognized in the financial statements.

27. Kuruluşun bir sözleşmenin uzlaştırılması aşamasında alınacak veya verilecek özkaynak araçlarının 5 ve 16 nolu paragraflarda belirtilen tüm özellikleri taşıyan ve şartları yerine getiren ger verilebilir mâli araçlar veya 17 ve 18 nolu paragraflarda belirtilen tüm özellikleri taşıyan ve şartları yerine getiren ve kuruluşa sadece tasfiye zamanında net varlıklarının oransal bir hissesini başka bir tarafa verme zorunluğu getiren araçlarsa, bu sözleşme mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür. Kuruluş tarafından nakit veya başka bir mâli varlığın sabit bir miktarı karşılığında bu tür araçlardan sabit bir miktarı almak veya vermek suretiyle ödemesı yapılacak bir sözleşme de bu tanıma dâhildir.

Sözleşmenin sonucunda kuruluş tarafından alınacak ya da verilecek özkaynağa dayalı mâli araçların; bu standartta satım seçeneği bulunan mâli araçlar için belirtilen bütün özellikleri ve şartları taşıması veya bu standarda göre kuruluşa sadece tasfiye durumunda net varlıklarının oransal bir hissesini başka bir tarafa verme sorumluluğu yüklemesi durumunda, söz konusu sözleşme mali varlık veya yükümlülüktür. Buna, kuruluşun belirli tutarda nakit veya mali varlık karşılığında, belirli sayıda söz konusu mali aracı alması veya vermesiyle ifa edilmiş olacak olan sözleşmeler de dâhildir.

If the entity’s own equity instruments to be received, or delivered, by the entity upon settlement of a contract are puttable financial instruments with all of the features and meeting the conditions described in paragraphs 15 and 16, or instruments that impose on the entity an obligation to deliver to another party a pro rata share of the net assets of the entity only on liquidation with all of the features and meeting the

Sayfa 30 / 78

conditions described in paragraphs 17 and 18, the contract is a financial asset or a financial liability. This includes a contract that will be settled by the entity receiving or delivering a fixed number of such instruments in exchange for a fixed amount of cash or another financial asset.

28. 15 ve 16 sayılı paragraflar veya 17 ve 18 sayılı paragraflarda belirtilen durumlar istisna olmak üzere, kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında kendi özkaynak araçlarını satın alma zorunluluğu içeren bir sözleşme itfa miktarının mevcut değeri için mâli bir yükümlülük doğurur (örneğin vadeli fiyatın bugünkü değeri, opsiyon uygulama fiyatı veya başka bir itfa miktarı vb.). Kuruluşun vadeli bir sözleşme için kendi özkaynak araçlarını nakit karşılığı satın almasını öngören bir sözleşme buna örnektir. Mâli yükümlülüğün ön muhasebesinin 29 sayılı IPSAS çerçevesinde yapıldığı durumlarda, yükümlülüğün rayiç değeri (itfa miktarının bugünkü değeri) net varlık/özkaynakta yeniden sınıflandırılır. Bir kuruluşun kendi özkaynak aracını satın alma zorunluluğu, zorunluluk karşı tarafın geri verme hakkını uygulanmasına bağlı olsa bile itfa miktarının bugünkü değeri için mâli bir yükümlülük doğurur (yazılı bir opsiyon karşı tarafa kuruluşun kendi özkaynağını kuruluşa sabit bir fiyat karşılığı satma hakkını veren yazılı bir opsiyon gibi)

Bu standartta satım seçeneği bulunan mâli araçlara ilişkin veya kuruluşa sadece tasfiye durumunda net varlıklarının oransal bir hissesini başka bir tarafa verme sorumluluğu yükleyen araçlar veya araç bileşenlerine ilişkin hükümler haricinde, bir kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçlarını nakit ya da başka bir mali varlık karşılığında satın alması yükümlülüğünü içeren bir sözleşme, geri satın alınan tutarın bugünkü değeri kadar (örneğin, ileri tarihli geri satın alma fiyatı, opsiyon kullanma fiyatı veya diğer geri satın alım tutarının bugünkü değeri) bir mali yükümlülük doğurur. Bu durum, sözleşmenin kendisinin özkaynağa dayalı mâli araç olduğu durumlarda bile geçerlidir. Kuruluşun vadeli işlem sözleşmesi çerçevesinde özkaynağa dayalı mâli araçlarını nakit karşılığı satın alma yükümlülüğü buna bir örnektir. Mâli yükümlülüğün ilk kaydının mali araçların ölçülmesi ve muhasebeleştirilmesine ilişkin standart çerçevesinde yapıldığı durumlarda, yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri (itfa tutarının bugünkü değeri) net varlık/özkaynaktan çıkartılarak yeniden sınıflandırılır. Bu çerçevede, mali yükümlülüğün ölçülmesi, mali araçların ölçülmesi ve muhasebeleştirilmesine ilişkin standarda göre yapılır. Sözleşmenin vade tarihinde uygulanmaması halinde, mali yükümlülüğün defter değeri yeniden özkaynaklar içerisinde sınıflandırılır. Bir kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçlarını satın almasına yönelik sözleşmeye dayalı yükümlülüğü, anılan yükümlülük karşı tarafın satış hakkını (örneğin karşı tarafa kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçlarını sabit bir tutar karşılığında kuruluşa satma hakkı veren bir yazılı satım opsiyonu) kullanmasına bağlı olsa bile, geri satın alım tutarının bugünkü değeri kadar bir mali yükümlülük doğurur.

With the exception of the circumstances described in paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18, a contract that contains an obligation for an entity to purchase its own equity instruments for cash or another financial asset gives rise to a financial liability for the present value of the redemption amount (e.g., for the present value of the forward repurchase price, option exercise price, or other redemption amount). This is the case even if the contract itself is an equity instrument. One example is an entity’s obligation under a forward contract to purchase its own equity instruments for cash. When the financial liability is recognized initially under IPSAS 29, its fair value (the present value of the redemption amount) is reclassified from net assets/equity. Subsequently, the financial liability is measured in

Sayfa 31 / 78

accordance with IPSAS 29. If the contract expires without delivery, the carrying amount of the financial liability is reclassified to net assets/equity. An entity’s contractual obligation to purchase its own equity instruments gives rise to a financial liability for the present value of the redemption amount even if the obligation to purchase is conditional on the counterparty exercising a right to redeem (e.g., a written put option that gives the counterparty the right to sell an entity’s own equity instruments to the entity for a fixed price).

29. Kuruluşun kendi özkaynak araçlarından sabit bir miktarı değişken miktarda nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında vermesi veya alması suretiyle ödeme işlemine tabi tutulacak bir sözleşme mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür. Bir kuruluşun kendine ait 100 özkaynak aracını 100 varil petrole denk değerde olduğu hesaplanan bir nakit miktarı karşılığı vermesini gerektiren bir sözleşme bu duruma örnektir.

Kuruluşun sabit sayıda kendi özkaynağa dayalı mâli araçlarını değişken tutarda nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında vermesi veya alması suretiyle ödeme işlemine tabi tutulacak bir sözleşme mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür. Bir kuruluşun kendine ait 100 adet özkaynağa dayalı mâli aracını 100 varil petrole denk değerde olduğu hesaplanan bir nakit tutarı karşılığı vermesini gerektiren bir sözleşme bu duruma örnektir.

A contract that will be settled by the entity delivering or receiving a fixed number of its own equity instruments in exchange for a variable amount of cash or another financial asset is a financial asset or financial liability. An example is a contract for the entity to deliver 100 of its own equity instruments in return for an amount of cash calculated to equal the value of 100 barrels of oil.

Koşullu Ödeme Hükümleri

Contingent Settlement Provisions

30. Mâli bir araç, hem ihraççı kuruluşun, hem araç sahibinin kontrolü dışında gelecekte gelişen (borsa endeksinde, tüketici fiyatları endeksinde, faiz oranında, vergilendirme koşullarında, ihraççının gelecekteki gelirlerinde, fazla ve açığında, borç-özkaynak oranında meydana gelen değişiklikler gibi) belirsizliklerin ortaya çıkması veya çıkmaması durumunda, kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlığı vermesini veya mâli yükümlülüğe dönüşmesine sebep olacak başka bir biçimde ödeme işlemi yapmasını gerektirebilir. Bu tür bir aracın sahibi kuruluş kuruluşa nakit veya başka bir mâli varlığı vermekten kaçınmak için (veya onu mâli yükümlülüğe dönüştürecek başka bir yöntemle ödeme işlemine tutmak için) şartsız bir hakka sahip değildir. Aşağıdaki durumlar söz konusu olmadığı sürece, bu bir mâli yükümlülüktür:

(a) Ödemenın nakit veya başka bir mâli varlık ile (veya onu mâli yükümlülüğe dönüştürecek başka bir şekilde) koşullu ödeme hükmünün bir kısmı gerçek değildir;

Sayfa 32 / 78

(b) Sadece ihraççının tasfiyesi durumunda, ihraççı kuruluşun zorunluluğu nakit veya başka bir mâli varlıkla (veya onu mâli yükümlülüğe dönüştürecek başka bir şekilde) ödemeya tabi tutması gerekebilir veya

(c) Araç 15 ve 16 sayılı sayılı paragraflarda belirtilen tüm özelliklere sahiptir ve koşulları taşımaktadır.

Bir mali araç, kuruluşun borsa endeksi, tüketici fiyat endeksi, faiz oranı veya vergi yükümlülükleri ya da ihraç eden kuruluşun gelecekte gerçekleşecek olan gelirleri, net fazla veya açığın özkaynağa oranındaki değişiklikler gibi, gelecekte ihraç edenin ve aracı elinde bulunduranın kontrolü dışında bazı olayların olması veya olmaması durumunda, nakit veya başka bir mali varlık verilmesi veya mali yükümlülük teşkil edecek bir şekilde ödemede bulunulmasını gerektirebilir. Bu tür bir araç ihraç edenin, nakit ya da başka bir mali varlık vermekten kaçınmak (veya bir mali yükümlülük olacak şekilde ödemek) konusunda koşulsuz bir hakkı yoktur. Bu nedenle söz konusu araç, aşağıdaki durumların oluşması haricinde ihraç edenin mali yükümlülüğüdür:

(1) Koşullu ödeme hükmünün nakit ya da başka bir mali varlıkla (veya bir mali yükümlülük olacak şekilde) ödeme gerektiren kısmının gerçekleşebilir mahiyette olmaması,

(2) İhraç eden kuruluşun, ilgili yükümlülüğü nakit ya da başka bir mali varlık (veya mali yükümlülük olacak şekilde) olarak sadece tasfiye durumunda ödemesinin zorunlu olması veya

(3) Mali aracın, bu standartta özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılan satım seçeneği bulunan mali araçlara ilişkin belirlenmiş bütün özellikleri ve şartları taşıması.

A financial instrument may require the entity to deliver cash or another financial asset, or otherwise to settle it in such a way that it would be a financial liability, in the event of the occurrence or non-occurrence of uncertain future events (or on the outcome of uncertain circumstances) that are beyond the control of both the issuer and the holder of the instrument, such as a change in a stock market index, consumer price index, interest rate, or taxation requirements, or the issuer’s future revenues, surplus or deficit, or debt-to-equity ratio. The issuer of such an instrument does not have the unconditional right to avoid delivering cash or another financial asset (or otherwise to settle it in such a way that it would be a financial liability). Therefore, it is a financial liability of the issuer unless:

(a) The part of the contingent settlement provision that could require settlement in cash or another financial asset (or otherwise in such a way that it would be a financial liability) is not genuine;

(b) The issuer can be required to settle the obligation in cash or another financial asset (or otherwise to settle it in such a way that it would be a financial liability) only in the event of liquidation of the issuer; or

(c) The instrument has all of the features and meets the conditions in paragraphs 15 and 16.

Ödeme Opsiyonları

Ödeme Seçenekleri

Settlement Options

Sayfa 33 / 78

31. Türev niteliği taşıyan bir mâli araç bir tarafa ödeme işleminin nasıl yapılacağına yönelik olarak bir seçim sunduğunda (örneğin ihraççı veya araç sahibi bir kuruluş nakit karşılığında ödeme yapmayı veya nakit karşılığı hisse takası yapmayı seçebilir), tüm ödeme alternatiflerinin aracın özkaynak aracı olmasıyla sonuçlanmadığı sürece, bu mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür. Türev niteliği taşıyan bir mâli araç bir tarafa ödeme işleminin nasıl yapılacağına yönelik olarak bir seçim sunduğunda (örneğin ihraç eden veya araç sahibi bir kuruluş nakit karşılığında ödeme yapmayı veya nakit karşılığı hisse takası yapmayı seçebilir), tüm ödeme alternatiflerinin aracın özkaynağa dayalı mâli araç olmasıyla sonuçlanmadığı sürece, bu mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür.

When a derivative financial instrument gives one party a choice over how it is settled (e.g., the issuer or the holder can choose settlement net in cash or by exchanging shares for cash), it is a financial asset or a financial liability unless all of the settlement alternatives would result in it being an equity instrument.

32. Ödeme opsiyonu olan ve türev niteliği taşıyan mâli bir araç, ihraççıya nakit karşılığı ödeme veya nakit karşılığı hisselerini takas etme hakkını veren bir mâli yükümlülüktür. Benzer şekilde, mâli nitelik taşımayan bir kalemin kuruluşun kendi özkaynakları ile takas edilerek satılması veya alınmasına yönelik bazı sözleşmeler, mâli nitelik taşımayan kalemin verilmesi veya nakit karşılığında veya başka bir mâli aracın karşılığında uzlaştırılmaları mümkün olduğu için bu Standardına kapsamı içindedir (4- 6 sayılı paragraflara bakınız). Bu tür sözleşmeler mâli araçlar veya mâli yükümlülüklerdir ve özkaynak aracı değildirler.

Mali yükümlülük olan ödeme seçenekli türev mali araca örnek; ihraç edenin nakit karşılığında kendi hisse senetlerini takas etmek veya netleştirme yaparak nakden ödemede bulunmak konusunda karar verme imkânının bulunduğu hisse senedi opsiyonudur. Benzer olarak, kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araçları karşılığında mali olmayan bir kalemin alımı ya da satımına ilişkin sözleşmelerin bir kısmı da bu standart kapsamındadır; çünkü anılan sözleşmeler mali olmayan bir araç veya net tutarda bir nakit ya da başka bir mali aracın verilmesi suretiyle ödenebilir. Bu tür sözleşmeler bir mali varlık veya malki yükümlülüktür; yani özkaynağa dayalı mâli araç değildir.

An example of a derivative financial instrument with a settlement option that is a financial liability is a share option that the issuer can decide to settle net in cash or by exchanging its own shares for cash. Similarly, some contracts to buy or sell a non-financial item in exchange for the entity’s own equity instruments are within the scope of this Standard because they can be settled either by delivery of the non-financial item or net in cash or another financial instrument (see paragraphs 4–6). Such contracts are financial assets or financial liabilities and not equity instruments.

Bileşik Mâli Araçlar (ayrıca UR55- UR60 ve 9-12 Sayılı Açıklayıcı Örneklere bakınız)

Compound Financial Instruments (see also paragraphs AG55–AG60 and Illustrative Examples 9–12)

33. Türev niteliği taşımayan bir aracın ihraççısı bir mâli aracı bir yükümlülük bileşeni ve net varlık/özkaynak bileşeni içerip içermediğini belirlemek üzere değerlendirecektir. Bu tür bileşenler mâli yükümlülükler, mâli varlıklar veya özkaynak araçları olarak 13 sayılı paragraf uyarınca sınıflandırılacaktır.

Sayfa 34 / 78

Türev olmayan bir mali aracı ihraç eden, yükümlülük ve net varlık/özkaynak bileşenlerinin her ikisini de içerip içermediğini belirlemek üzere bu mali aracın koşullarını değerlendirmelidir. Bu tür bileşenler; mâli yükümlülük, mâli varlık veya özkaynağa dayalı mâli araç olarak ayrı ayrı sınıflandırılmalıdır.

The issuer of a non-derivative financial instrument shall evaluate the terms of the financial instrument to determine whether it contains both a liability component and a net assets/equity component. Such components shall be classified separately as financial liabilities, financial assets, or equity instruments in accordance with paragraph 13.

34. Bir kuruluş mâli aracın (a) kuruluş için mâli yükümlülük yaratan ve (b) aracın sahibi olan kuruluşa aracı kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araca dönüştürme opsiyonu sunan bileşenlerini ayrı ayrı muhasebeleştirir. Örneğin, ihraççı tarafından kuruluşun adi hisselerinden sabit bir miktara dönüştürülebilir nitelikte olan bir tahvil veya benzer bir araç bileşik bir mâli araçtır. Kuruluş açısından, bu tür bir araç iki bileşenden oluşur: mâli yükümlülük (nakit veya başka bir mâli varlık vermesine ilişkin bir sözleşme düzenlemesi) ve bir özkaynağa dayalı mâli araç (ihraççıya, belirli bir dönem için, aracı kuruluşun adi hisselerinden sabit bir miktara dönüştürme hakkını veren bir satış opsiyonu). Bu tür bir aracın yayınlanmasının ekonomik etkisi büyük ölçüde erken ödeme hükmü içeren ve adi hisse satın alma garantisi içeren bir borçlanma aracının yayınlanması veya bölünebilir hisse satış garantisi olan bir borçlanma aracının yayınlanmasıyla büyük ölçüde aynıdır. Buna göre, tüm durumlarda, kuruluş yükümlülüğü, net varlıkları özkaynak bileşenlerini mâli durum tablosunda ayrı ayrı gösterir.

Bir kuruluş mâli aracın, kendisi için mâli yükümlülük yaratan ve aracı elinde bulundurana da kuruluşun özkaynağa dayalı mâli araca dönüştürme seçeneği sunan bileşenlerini ayrı ayrı muhasebeleştirir. Örneğin, mali aracı elinde bulunduran tarafından kuruluşun adi hisselerinden sabit bir miktara dönüştürülebilir nitelikte olan bir tahvil veya benzer bir araç bileşik bir mâli araçtır. Kuruluş açısından, bu tür bir araç iki bileşenden oluşur: nakit veya başka bir mâli varlık verilerek ödenen bir mâli yükümlülük ve aracı elinde bulundurana, belirli bir dönem için mali yükümlülüğü, ihraç eden kuruluşun adi hisselerinden belirli bir sayıya dönüştürme hakkını veren bir alım seçeneği sunan bir özkaynağa dayalı mâli araç. Bu tür bir aracın ihracının ekonomik etkisi, aynı anda erken ödeme hükmü ve adi hisse satın alma garantisi içeren bir borçlanma aracının ihracı veya ayrılabilir hisse satış garantisi olan bir borçlanma aracının ihracıyla büyük ölçüde aynıdır. Buna göre kuruluş tüm bu durumlarda, yükümlülük ile net varlık/özkaynak bileşenlerini mâli durum tablosunda ayrı ayrı gösterir.

An entity recognizes separately the components of a financial instrument that (a)creates a financial liability of the entity and (b) grants an option to the holder of the instrument to convert it into an equity instrument of the entity. For example, a bond or similar instrument convertible by the holder into a fixed number of ordinary shares of the entity is a compound financial instrument. From the perspective of the entity, such an instrument comprises two components: a financial liability (a contractual arrangement to

Sayfa 35 / 78

deliver cash or another financial asset) and an equity instrument (a call option granting the holder the right, for a specified period of time, to convert it into a fixed number of ordinary shares of the entity). The economic effect of issuing such an instrument is substantially the same as issuing simultaneously a debt instrument with an early settlement provision and warrants to purchase ordinary shares, or issuing a debt instrument with detachable share purchase warrants. Accordingly, in all cases, the entity presents the liability and net assets/equity components separately in its statement of financial position.

35. Dönüştürülebilir bir aracın bileşenlerinin sınıflandırılması, opsiyonun kullanılmasının bazı hissedarlar için ekonomik açıdan avantajlı göründüğünde bile, dönüştürme opsiyonunun uygulanma olasılığındaki bir değişikliğin sonucu olarak revize edilmez. Hisse sahibi kuruluşlar, örneğin dönüştürmeden kaynaklanan vergi sonuçlarının hisse sahibi kuruluşlar arasında fark göstermesi sebebiyle, beklendiği şekilde davranmayabilir. Bununla beraber, bu dönüştürme işleminin gerçekleşme olasılığı zaman zaman değişiklik gösterecektir. Kuruluşun gelecekte ödeme yapmasına yönelik olarak sözleşmeden doğan bir zorunluluğu, dönüştürme, aracın vadesi veya başka bir işlem yoluyla ortadan kalkana dek ödenmemiş olarak kabul edilecektir.Dönüştürülebilir bir aracın bileşenlerinin sınıflandırılmasının revize edilmesi, aracı elinde bulunduranların bazıları için opsiyonun kullanılması ekonomik açıdan avantajlı görünse bile, dönüştürme opsiyonunun uygulanma olasılığındaki bir değişikliğin sonucuna bağlı değildir. Aracı elinde bulunduranlar her zaman beklendiği şekilde davranmayabilir çünkü örneğin dönüştürme sonucu vergiden kaynaklanan durumlar aracı elinde bulunduranlar arasında farklılık yaratabilir. Bununla beraber, bu dönüştürme işleminin gerçekleşme olasılığı zaman içerisinde değişiklik gösterecektir. Kuruluşun gelecekte ödeme yapmasına yönelik olarak sözleşmeden doğan bir sorumluluğu; dönüştürme, aracın vadesinin gelmesi veya başka bir işlem yoluyla ortadan kalkana kadar yerine getirilmemiş olarak varlığını sürdürür.

Classification of a convertible instrument into its components is not revised as a result of a change in the likelihood that a conversion option will be exercised, even when exercise of the option may appear to have become economically advantageous to some holders. Holders may not always act in the way that might be expected because, for example, the tax consequences resulting from conversion may differ among holders. Furthermore, the likelihood of conversion will change from time to time. The entity’s contractual obligation to make future payments remains outstanding until it is extinguished through conversion, maturity of the instrument, or some other transaction.

36. 29 sayılı IPSAS mâli varlıkların ve mâli yükümlülüklerin ölçülmesini ele almaktadır. Özkaynak araçları kuruluşun tüm yükümlülükleri mahsup edildikten sonra kuruluşun varlıklarında geriye kalan payını kanıtlar. Bu nedenle, bir bileşik mâli aracın başlangıçtaki defter değeri bileşenlerine bölündüğünde, net varlık/özkaynak bileşeni yükümlülük bileşeni için ayrıca belirlenmiş miktarın tamamı için aracın rayiç değerinden mahsup edildikten sonra geriye kalan miktardır. Bileşik mâli araçta saklı olan herhangi bir türev özelliklerin (satış opsiyonu gibi) değeri, net varlıkların/özkaynağın bileşeninin bir parçasını oluşturmadıkları sürece, yükümlülük bileşenine dâhildir (özkaynak dönüştürme opsiyonu gibi). Ön muhasebeleştirme sırasında, yükümlülüğe ve net varlıklara/özkaynağa atfedilen defter değerinin toplamı her zaman aracın tamamına ayrılan rayiç değere eşittir.

Sayfa 36 / 78

Özkaynağa dayalı mâli araçlar, kuruluşun tüm yükümlülükleri mahsup edildikten sonra kuruluşun varlıklarında geriye kalan payını kanıtlar. Dolayısıyla, bileşik mali aracın ilk defter değeri özkaynak ve yükümlülük bileşenlerine ayrıldığında, özkaynak bileşenine düşen kısım, aracın toplam gerçeğe uygun değerinden yükümlülük bileşeni için ayrıca belirlenen tutarın düşülmesinden sonra kalan tutardır. Bileşik mâli araçta saklı olan herhangi bir türev özelliğin (alım seçeneği gibi) değeri, net varlık/özkaynak bileşeninin bir parçasını oluşturmadığı sürece (özkaynağa dönüştürme seçeneği gibi) yükümlülük bileşenine dâhildir. İlk muhasebeleştirme sırasında, yükümlülüğe ve net varlık/özkaynağa atfedilen defter değerinin toplamı, her zaman aracın toplam gerçeğe uygun değerine eşittir. Aracın bileşenlerinin ilk başta ayrı olarak muhasebeleştirilmesinden herhangi bir kazanç ya da kayıp oluşmaz.

IPSAS 29 deals with the measurement of financial assets and financial liabilities. Equity instruments evidence a residual interest in the assets of an entity after deducting all of its liabilities. Therefore, when the initial carrying amount of a compound financial instrument is allocated into its components, the net assets/equity component is assigned the residual amount after deducting from the fair value of the instrument as a whole the amount separately determined for the liability component. The value of any derivative features (such as a call option) embedded in the compound financial instrument is included in the liability component unless it forms part of the component of net assets/equity (such as an equity conversion option). The sum of the carrying amounts assigned to the liability and the net assets/equity components on initial recognition is always equal to the fair value that would be ascribed to the instrument as a whole. No gain or loss arises from initially recognizing the components of the instrument separately.

37. 36 sayılı paragrafta belirtilen yaklaşım çerçevesinde, adi hisselere dönüştürülebilir bir tahvilin ihraççısı, yükümlülük bileşeninin defter değerini öncelikle bağlı net varlıkları/özkaynak bileşeni bulunmayan benzer bir yükümlülüğün rayiç değerinin ölçülmesi suretiyle belirler. Özkaynak aracının aracın adi araca dönüştürülmesi opsiyonunu tarafından temsil edilen defter değeri daha sonra mâli yükümlülüğün rayiç değerinin bileşik mâli aracın tümünün rayiç defterinden mahsup edilmesi yoluyla belirlenir.

Adi hisse senedine çevrilebilir bir tahvil ihraç eden, öncelikle, müşterek bir özkaynak bileşenine sahip olmayan benzer bir yükümlülük bileşeninin (özkaynakla ilgili olmayan saklı türev işlemlerin tamamı dahil olmak üzere) gerçeğe uygun değerini ölçmek suretiyle ilgili yükümlülük bileşeninin defter değerini belirler. Bunu takiben, özkaynağa dayalı mâli aracın adi hisse senedine dönüştürülme seçeneğini gösteren defter değeri, bileşik mali aracın toplam gerçeğe uygun değerinden mali yükümlülüğün gerçeğe uygun değerinin düşülmesi suretiyle tespit edilir.

Under the approach described in paragraph 36, the issuer of a bond convertible into ordinary shares first determines the carrying amount of the liability component by measuring the fair value of a similar liability (including any embedded non-equity derivative features) that does not have an associated net assets/equity component. The carrying amount of the equity instrument represented by the option to convert the instrument into ordinary shares is then determined by deducting the fair value of the financial liability from the fair value of the compound financial instrument as a whole.

Hazine Payları (ayrıca UR 61’e bakınız)Sayfa 37 / 78

Geri Satın Alınan Özkaynağa Dayalı Mâli Araçlar

Treasury Shares (see also paragraph AG61)

38. Bir kuruluşun kendi özkaynak araçlarını yeniden edinmesi durumunda, bu araçlar net varlıklardan/özkaynaktan mahsup edilecektir. Kuruluşun kendi özkaynak araçlarının satın alınması, satılması, basılması veya iptal edilmesi gibi işlemlerde fazla veya açık muhasebeleştirilmez. Bu tür hazine hisseleri kuruluş tarafından veya ekonomik kuruluşun diğer üyeleri tarafından edinilebilir veya elde tutulabilir. Ödenmiş karşılık veya alınacak karşılık doğrudan net varlıklar/özkaynakta muhasebeleştirilir.

Kuruluşun kendi özkaynağa dayalı mâli araçlarını yeniden edinmesi durumunda, bu araçlar (geri satın alınan hisseler) özkaynaktan düşülür. özkaynağa dayalı mâli araçların alışından, satışından, ihracından ya da iptalinden dolayı ortaya çıkan kayıp veya kazanç kar gelir veya gidere yansıtılmaz. Bunun gibi, geri satın alınan hisseler, kontrol eden/edilen kuruluşlar, iştirakler veya diğer kamu kuruluşlarınca geri alınabilir ya da elde tutulabilir. Alınan ya da ödenen tutarlar doğrudan özkaynakta muhasebeleştirilir.

If an entity reacquires its own equity instruments, those instruments (“treasury shares”) shall be deducted from net assets/equity. No gain or loss shall be recognized in surplus or deficit on the purchase, sale, issue, or cancellation of an entity’s own equity instruments. Such treasury shares may be acquired and held by the entity or by other members of the economic entity. Consideration paid or received shall be recognized directly in net assets/equity.

39. Hazine hisselerinin miktarı, 1 nolu IPSAS uyarınca, ya mâli durum tablosunda, ya da notlar kısmında açıklanır. Bir kuruluş, kendi özkaynak araçlarını ilgili taraflardan edindiği takdirde, İlgili Taraf Açıklamaları adlı ve 20 sayılı IPSAS uyarınca açıklama yapar. Geri satın alınan özkaynağa dayalı mâli araçlar, mali tabloların sunulması standardı uyarınca mâli durum tablosunda, ya da notlar kısmında açıklanır. Özkaynağa dayalı mâli araçların ilişkili taraflardan edinilmesi durumunda, ilişkili taraf açıklamaları konulu standart uyarınca açıklama yapılır.

The amount of treasury shares held is disclosed separately either in the statement of financial position or in the notes, in accordance with IPSAS 1. An entity provides disclosure in accordance with IPSAS 20, Related Party Disclosures if the entity reacquires its own equity instruments from related parties.

Pay, Temettü veya Benzer Dağıtımlar, Zarar ve Kazançlar (ayrıca UR62 sayılı paragrafa bakınız)

Faiz, Temettü veya Benzeri Dağıtımlar, Kayıp ve Kazançlar

Interest, Dividends or Similar Distributions, Losses, and Gains (see also paragraph AG62)

40. Mâli bir araca veya mâli yükümlülük niteliği taşıyan bir bileşene ait paylar, temettüler veya benzeri dağıtımlar, kazançlar ve zararlar açık ve fazlada gelir veya masraf olarak muhasebeleştirilir. Bir özkaynak aracının sahiplerine yapılacak dağıtımlar kuruluş

Sayfa 38 / 78

tarafından doğrudan net varlıklara/özkaynağa, herhangi bir ilgili gelir vergisi kârının netine kaydedilir. Net varlıklar/özkaynakta yapılan işlemlerin mâliyetleri net varlıklar/özkaynaktan veya başka bir ilgili gelir vergisi kârının net değerinden yapılan bir mahsup olarak muhasebeleştirilir.

Bir mali araçla veya mali yükümlülük niteliğindeki bir unsurla ilgili faiz, temettü veya benzeri ödemeler, kayıp ve kazançlar, gelir veya gider olarak muhasebeleştirilir. Özkaynağa dayalı mâli aracını elinde bulunduranlara yapılan ödemelerin herhangi bir vergi indiriminden sonra kalan kısımları ile özkaynak işlemlerinden kaynaklanan işlem maliyetlerinin herhangi bir vergi indiriminden sonra kalan kısımları, özkaynaktan mahsup edilir.

Interest, dividends or similar distributions, losses, and gains relating to a financial instrument or a component that is a financial liability shall be recognized as revenue or expense in surplus or deficit. Distributions to holders of an equity instrument shall be debited by the entity directly to net assets/equity, net of any related income tax benefit. Transaction costs incurred on transactions in net assets/equity shall be accounted for as a deduction from net assets/equity, net of any related income tax benefit.

41. Mâli bir aracın mâli bir yükümlülük mü yoksa bir özkaynak aracı olarak mı sınıflandırılacağı, ilgili araca ait pay, temettü veya benzer dağıtımlar ile kazanç ve zararların açık veya fazlada, gelir veya masraf olarak mı muhasebeleştirileceğini belirler. Bu nedenle, tamamen yükümlülük olarak muhasebeleştirilmiş temettüler veya paylara ilişkin benzer dağıtımlar aynı şekilde tahvil üzerindeki kâr payları olarak muhasebeleştirilir. Benzer şekilde, mâli yükümlülüklerin itfasından veya yeniden finanse edilmesine ait kazanç ve zararlar açık veya fazlada kaydedilirken, özkaynak araçlarının itfa veya yeniden finansmanı net varlıklarda/özkaynakta değişiklik olarak kaydedilir. Bir özkaynak aracının rayiç değerindeki değişiklikler mâli tablolarda muhasebeleştirilmez.

Bir mali aracın, mali yükümlülük veya özkaynağa dayalı mâli araç olarak sınıflandırılması, bu araca bağlı faiz, temettü veya benzeri ödemelerin, kayıp ve kazançların gelir veya gider olarak muhasebeleştirilmesini belirler. Bu çerçevede, tamamı yükümlülük olarak muhasebeleştirilen hisselere ait temettü ödemeleri, tahvil faizleri gibi gider olarak muhasebeleştirilir. Benzer biçimde, mali yükümlülüklerin geri satın alınması ya da yeniden finanse edilmesi ile bağlantılı kazanç ve kayıplar gelir veya giderde muhasebeleştirilirken, özkaynağa dayalı mâli araçların geri satın alınması ya da yeniden finanse edilmesi özkaynakta meydana gelen değişim olarak muhasebeleştirilir. Özkaynağa dayalı mâli araçların gerçeğe uygun değerinde meydana gelen değişiklikler mali tablolara yansıtılmaz.

The classification of a financial instrument as a financial liability or an equity instrument determines whether interest, dividends or similar distributions, losses, and gains relating to that instrument are recognized as revenue or expense in surplus or deficit. Thus, dividends or similar distributions on shares wholly recognized as liabilities are recognized as expenses in the same way as interest on a bond. Similarly, gains and losses associated with redemptions or refinancings of financial liabilities are recognized in surplus or deficit, whereas redemptions or refinancings of equity instruments are recognized as changes in net assets/equity. Changes in the fair value of an equity instrument are not recognized in the financial statements.

Sayfa 39 / 78

42. Bir kuruluş genelde kendi özkaynak araçlarını yayınlarken veya edinirken çeşitli masrafları karşılamak zorunda kalır. Bu masraflar arasında tescil ücretleri ve diğer yasal ücretler, hukuk, muhasebe ve diğer mesleki danışmanlara ödenen ücretler, baskı masrafları ve damga vergisini içerir. Herhangi bir ilgili işlem masrafı, başka türlü kaçınılması mümkün olan bir işleme doğrudan atfedilebilen ek masraflar oldukları ölçüde, net varlıklar/özkaynaktan (herhangi bir ilgili net gelir vergisi kârı) mahsup olarak muhasebeleştirilir. Bu tür bırakılan bir işlemin masrafları masraf olarak muhasebeleştirir.Bir kuruluş genelde kendi özkaynağına dayalı mâli araçlarını yayınlarken veya edinirken çeşitli maliyetleri karşılamak zorunda kalır. Bu masraflar; tescil ücretleri ve diğer yasal ücretler, hukuk, muhasebe ve diğer mesleki danışmanlara ödenen ücretler, baskı masrafları ile vergi ve harçları içerebilir. Özkaynak işlemlerinden kaynaklanan işlem maliyetlerinin herhangi bir vergi indiriminden sonra kalan kısımları, doğrudan bu işlemlerden dolayı katlanılan yani aksi halde katlanılmasına gerek olmayan ek maliyetler olduğu sürece, özkaynaktan mahsup edilir. Bunun yanı sıra, vazgeçilen özkaynak işlemleriyle ilgili maliyetler gider olarak muhasebeleştirilir.

An entity typically incurs various costs in issuing or acquiring its own equity instruments. Those costs might include registration and other regulatory fees, amounts paid to legal, accounting and other professional advisers, printing costs, and stamp duties. Any related transaction costs are accounted for as a deduction from net assets/equity (net of any related income tax benefit) to the extent they are incremental costs directly attributable to the transaction that otherwise would have been avoided. The costs of such a transaction that is abandoned are recognized as an expense.

43. Bileşik bir mâli aracın yayınlanmasına ilişkin işlem masrafları yükümlülüğe ve kazançların tahsisine orantılı olarak, aracın net varlıklarında/özkaynağına paylaştırılır. Birden fazla işleme birlikte bağlı olan işlem masrafları, mantıklı ve benzer işlemlerle tutarlılık içinde olan bir dağıtım esasına göre işlemlere paylaştırılır.Bileşik bir mâli aracın ihracına ilişkin işlem maliyetleri, elde edilen kaynakların yükümlülük ve özkaynağa dayalı mâli araçlar arasındaki orana göre paylaştırılır. Birden fazla işlemle ilgili ortak maliyetler, mantıklı ve benzer işlemlerle tutarlılık içinde olan bir dağıtım esasına göre işlemlere paylaştırılır.

Transaction costs that relate to the issue of a compound financial instrument are allocated to the liability and the net assets/equity components of the instrument in proportion to the allocation of proceeds. Transaction costs that relate jointly to more than one transaction are allocated to those transactions using a basis of allocation that is rational and consistent with similar transactions.

44. Dönem içinde net varlıklardan/özkaynaktan bir mahsup olarak muhasebeleştirilmiş işlem masraflarının miktarı 1 nolu IPSAS uyarınca ayrıca açıklanır.Dönem içinde net varlıklardan/özkaynaktan bir mahsup edilen işlem maliyetleri, mali tabloların sunulması standardı uyarınca ayrıca açıklanır.

The amount of transaction costs accounted for as a deduction from net assets/equity in the period is disclosed separately under IPSAS 1.

Sayfa 40 / 78

45. Temettüler veya masraf olarak sınıflandırılan benzer dağıtımlar ya diğer yükümlülüklerdeki paylar, ya da ayrı bir kalem olarak, mâli performans tablosunda sunulur. Bu Standartta dile getirilen gerekliliklere ek olarak, pay, temettü veya diğer benzer dağıtımlar 1 ve 30 nolu IPSAS’ların öngördüğü gerekliliklere tabidir. Bazı durumlarda, vergiden mahsup edilebilirlik gibi konulara ilişkin olarak pay, temettü veya benzer dağıtımlar arasındaki farklar nedeniyle, mâli performans tablosunda bunların ayrı ayrı açıklanması tercih edilir.Gider kaydedilen temettü veya diğer ödemeler mali performans tablosunda diğer yükümlülüklere ödenen faizler kaleminde veya ayrı bir kalem olarak sunulur. Bu standart hükümlerine ek olarak, faiz ve temettü ve benzeri ödemelerin kamuoyuna açıklanmasında, mali tabloların sunulması ve mali araçların açıklamaları hakkındaki standartların hükümleri dikkate alınır. Bazı durumlarda, vergiden mahsup edilebilirlik gibi konulara ilişkin olarak pay, temettü veya benzer dağıtımlar arasındaki farklar nedeniyle, mâli performans tablosunda bunların ayrı ayrı açıklanması tercih edilir.

Dividends or similar distributions classified as an expense are presented in the statement of financial performance either with interest on other liabilities or as a separate item. In addition to the requirements of this Standard, disclosure of interest and dividends or similar distributions is subject to the requirements of IPSAS 1 and IPSAS 30. In some circumstances, because of the differences between interest and dividends or similar distributions with respect to matters such as tax deductibility, it is desirable to disclose them separately in the statement financial performance.

46. Mâli bir yükümlülüğün defter değerindeki değişikliklere ilişkin kazanç ve zararlar kuruluşun nakit veya başka bir mâli varlık takasında varlıklarında geriye kalan paya sahip olma hakkını içeren bir araçla ilgili oldukları durumlarda bile, açık veya fazlada gelir veya gider olarak muhasebeleştirilir (22(b) sayılı paragrafa bakınız). 1 sayılı IPSAS uyarınca, kuruluş, kendi performansını açıklamasıyla ilgili olduğu durumlarda, bu tür bir aracın yeniden ölçülmesinden kaynaklanan kazanç veya zararları mâli performans tablosunda ayrı olarak açıklayacaktır.

Nakit ya da başka bir mali varlığın verilmesi karşılığında kuruluşun aktifinde tasfiyeden arta kalan bakiye üzerinde bir hak sağlayan araçlara ilişkin olmaları durumunda dahi, bir mali yükümlülüğün defter değerindeki değişikliklerden kaynaklanan kazanç ve kayıplar, gelir veya gider olarak muhasebeleştirilir. Mali tabloların sunulması standardı uyarınca, böyle bir aracın yeniden ölçülmesinden kaynaklanan kazanç veya kayıplar, kuruluşun performansının açıklanmasıyla ilgili olduğu durumlarda, mâli performans tablosunda ayrı olarak açıklanır.

Gains and losses related to changes in the carrying amount of a financial liability are recognized as revenue or expense in surplus or deficit even when they relate to an instrument that includes a right to the residual interest in the assets of the entity in exchange for cash or another financial asset (see paragraph 22(b)). Under IPSAS 1 the entity presents any gain or loss arising from remeasurement of such an instrument separately in the statement of financial performance when it is relevant in explaining the entity’s performance.

Sayfa 41 / 78

Mâli bir Varlığın ve Mâli bir Yükümlülüğün Netleştirilmesi (ayrıca UR63 VE UR64 nolu paragraflara bakınız)

Mali Varlık ve Yükümlülüklerin Netleştirilmesi

Offsetting a Financial Asset and a Financial Liability (see also paragraphs AG63 and AG64)

47. Mâli bir varlık ile mâli bir yükümlülük, ancak ve sadece kuruluşun aşağıdaki koşulları yerine getirebildiği durumlarda, netleştirilir ve mâli durum tablosunda net miktar belirtilir:(a) Kuruluş şuanda muhasebeleştirilmiş miktarları netleştimeye ilişkin yasal olarak

uygulanabilir hakka sahiptir,(b) Kuruluş net esasta ödeme yapmayı veya varlığı paraya çevirmeyi ve yükümlülüğü

eş zamanlı olarak netleştirmeyi planlamaktadır.

Mâli bir varlığın bilanço dışı bırakılmak için gerekli niteliklere sahip olmayan mâli bir varlığın transferinin muhasebe kaydı yapılırken, kuruluş transfer edilen varlığı ve ilgili yükümlülüğü netleştirmez (29 sayılı IPSAS, 38 sayılı paragrafa bakınız).

Bir mali varlık ve yükümlülüğün birbirine mahsup edilerek (netleştirilerek) net tutarın mali durum tablosunda gösterilmesi ancak ve ancak kuruluşun;

(1) Muhasebeleştirilen tutarları netleştirme konusunda hukuki bir hakkının bulunması ve

(2) Net esasa göre ödemede bulunma ya da varlığı elde etme ve yükümlülüğü ödeme işlemlerini eş zamanlı olarak gerçekleştirme niyetinde olması durumunda mümkün olabilir.

Kuruluş, mali durum tablosu dışı bırakılma koşullarını taşımayan bir mali varlığın devrini muhasebeleştirirken, devrolunan varlığı ve bununla ilişkili yükümlülüğü netleştiremez.

A financial asset and a financial liability shall be offset and the net amount presented in the statement of financial position when, and only when, an entity:(a) Currently has a legally enforceable right to set off the recognized amounts; and(b) Intends either to settle on a net basis, or to realize the asset and settle the liability simultaneously.In accounting for a transfer of a financial asset that does not qualify for derecognition, the entity shall not offset the transferred asset and the associated liability (see IPSAS 29, paragraph 38).

48. Bu Standart mâli varlıkların ve mâli yükümlülüğün net esasta sunulmasını ve bunu yaparken kuruluşun iki veya daha fazla sayıda farklı mâli kuruluşlardan gelecekte gelmesi beklenen nakit akışını yansıtmasını gerektirmektedir. Bir kuruluşun tek bir net miktarı alma veya ödeme hakkına sahip olması ve bu hakkı kullanmayı planlaması durumunda, mâli varlıklar ve mâli yükümlülükler karakteristik özellikleriyle istikrarlı bir şekilde olmak suretiyle, kuruluşun kaynakları veya yükümlülükleri olarak birbirinden ayrı olarak sunulacaktır.Bu standart, iki veya daha fazla sayıda farklı mâli aracın ödenmesinden kaynaklanan kuruluşun gelecekteki nakit akışlarını yansıtması halinde mâli varlık ve

Sayfa 42 / 78

yükümlülüklerin netleştirmesini gerektirir. Bir kuruluşun tek bir net tutarı alma veya ödeme hakkına sahip olması ve bu hakkı kullanmayı planlaması durumunda, aslında sadece tek bir mali varlığı veya yükümlülüğü vardır. Diğer durumlarda mâli varlık ve yükümlülükler özelliklerine uygun bir şekilde kaynak veya sorumluluklar olarak ayrı ayrı sunulacaktır.

This Standard requires the presentation of financial assets and financial liabilities on a net basis when doing so reflects an entity’s expected future cash flows from settling two or more separate financial instruments. When an entity has the right to receive or pay a single net amount and intends to do so, it has, in effect, only a single financial asset or financial liability. In other circumstances, financial assets and financial liabilities are presented separately from each other consistently with their characteristics as resources or obligations of the entity.

49. Muhasebeleştirilmiş bir mâli kaynak ve muhasebeleştirilmiş bir mâli yükümlülüğün netleştirilmesi ve net miktarın sunulması işlemi mâli varlığın veya mâli yükümlülüğün bilanço dışı bırakılması işleminden farklılık göstermektedir. Netleştirme işlemi bir kazanç veya zararın muhasebeleştirilmesine sebep olmasa da, mâli bir aracın bilanço dışı bırakılması hem daha önce muhasebeleştirilmiş kalemin mâli durum tablosundan çıkartılmasını beraberinde getirirken, hem de bir kazanç veya zararın muhasebeleştirilmesine sebep olabilir.Muhasebeleştirilmiş bir mâli varlık ve mâli yükümlülüğün netleştirilmesi ve net tutarın sunulması işlemi, varlık veya yükümlülüğün bilanço dışı bırakılmasından farklıdır. Netleştirme işlemi bir kazanç veya kaybın muhasebeleştirilmesine yol açmaz. Ancak mâli bir aracın bilanço dışı bırakılması, daha önce muhasebeleştirilmiş kalemin mâli durum tablosundan çıkartılmasına sebep olurken aynı zamanda bir kazanç veya kaybın muhasebeleştirilmesine de sebep olabilir.

Offsetting a recognized financial asset and a recognized financial liability and presenting the net amount differs from the derecognition of a financial asset or a financial liability. Although offsetting does not give rise to recognition of a gain or loss, the derecognition of a financial instrument not only results in the removal of the previously recognized item from the statement of financial position but also may result in recognition of a gain or loss.

50. Netleştirme hakkı bir borçlunun alacaklıdan alınması gereken miktarın karşısına o miktarı koymak suretiyle, alacaklıya ödenmesi gereken miktarın tamamı veya bir kısmını netleştirmek veya başka bir şekilde sıfırlamaya ilişkin olarak sahip olduğu ve bir sözleşme veya başka bir araçtan doğan yasal bir haktır. Alışılmadık şartlar altında, borçlunun netleştirme hakkını açık bir şekilde ortaya koyan bir anlaşmanın mevcut olması koşuluyla, bir alacaklıya ödenmesi gereken bir miktara üçüncü bir taraftan alınması gereken bir miktarı uygulamak için yasal hakka sahip olabilir. Netleştirme hakkı yasal bir hak olduğu için, bu hakkı destekleyen şartlar ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir ve taraflar arasındaki ilişkiyi düzenleyen geçerli kanunun göz önünde bulundurulması gerekir.

Netleştirme hakkı, borçlunun alacaklıya olan borcunun tamamını veya bir kısmını karşı taraftan olan alacağıyla ödeme veya ortadan kaldırmasına imkân veren, sözleşmeden veya başka bir sebepten kaynaklanan hukuki bir haktır. Bazı istisnai durumlarda üç taraf

Sayfa 43 / 78

arasında açık bir anlaşma olması halinde, borçlu borcunu üçüncü taraftan olan alacağıyla mahsup edebilir. Netleştirmeyi düzenleyen ve tarafların ilişkilerine uygulanan kurallar mevzuata göre farklılık gösterebilir.

A right of set-off is a debtor’s legal right, by contract or otherwise, to settle or otherwise eliminate all or a portion of an amount due to a creditor by applying against that amount an amount due from the creditor. In unusual circumstances, a debtor may have a legal right to apply an amount due from a third party against the amount due to a creditor provided that there is an agreement between the three parties that clearly establishes the debtor’s right of set-off. Because the right of set-off is a legal right, the conditions supporting the right may vary from one legal jurisdiction to another and the laws applicable to the relationships between the parties need to be considered.

51. Mâli bir varlığı ve mâli bir yükümlülüğü netleştirmek için uygulanabilir bir hakkın mevcudiyeti mâli varlık ve mâli yükümlülükle ilgili hakları ve zorunlulukları etkiler ve kuruluşun kredi ve likidite riskine maruz kalmasını etkiler. Ancak hakkın mevcudiyeti tek başına netleştirme için esas teşkil etmez. Kuruluşun hakkı kullanma veya netleştirmeyi eş zamanlı gerçekleştirmeyi planlamaması durumunda, kuruluşun gelecekteki nakit akışı bu durumdan etkilenmez. Kuruluş hakkı kullanmayı veya netleştirmeyi eş zamanlı gerçekleştirmeyi planladığında, varlığın ve yükümlülüğün net esasa göre sunulması miktarları ve gelecekte beklenen nakit akışını, aynı zamanda, nakit akışlarının maruz kaldığı riskleri daha uygun şekilde yansıtır. Bir veya her iki tarafın, bunu yapmak için yasal hakka sahip olmaksızın, net esasa göre netleştirme yapmayı istemesi, bireysel mâli varlık ve mâli yükümlülükle ilgili hak ve yükümlülükler değişmeden kalacağı için, netleştirme işlemini haklı çıkarmak için yeterli değildir.

Mali bir varlığı ve yükümlülüğü netleştirmenin yasal olarak uygulatılabilir bir hak olması, mali varlık ve yükümlülüğe ilişkin hak ve sorumluluklar ile kuruluşun maruz kaldığı kredi ve likidite riskini etkileyebilir. Ancak söz konusu hakkın varlığı, netleştirme işlemi için tek başına yeterli değildir. Hakkın uygulanması veya eş zamanlı olarak sözleşmenin yerine getirilmesi yönünde bir niyetin olmaması durumunda, kuruluşun gelecekteki nakit akışının zamanı ve tutarı etkilenmez. Kuruluşun söz konusu hakkın uygulanması yönünde bir niyetinin bulunması veya eş zamanlı sözleşmenin yerine getirilmesi durumunda, varlık ve yükümlülüklerin net esasa göre sunumu, gelecekte beklenen nakit akışının tutarı ve zamanı ile anılan nakit akışının maruz kaldığı riskleri daha sağlıklı bir biçimde yansıtır. Taraflardan biri veya her ikisinin herhangi bir yasal olarak uygulatılabilir bir hak olmaksızın sözleşmeyi net esasına göre yerine getirmeyi istemeleri, netleştirme hakkının tanınması için yeterli değildir; çünkü bireysel finansal varlık ya da yükümlülüğe ait haklar ve sorumluluklar değişmeyecektir.

The existence of an enforceable right to set-off a financial asset and a financial liability affects the rights and obligations associated with a financial asset and a financial liability and may affect an entity’s exposure to credit and liquidity risk. However, the existence of the right, by itself, is not a sufficient basis for offsetting. In the absence of an intention to exercise the right or to settle simultaneously, the amount and timing of an entity’s future cash flows are not affected. When an entity intends to exercise the right or to settle simultaneously, presentation of the asset and liability on a net basis reflects more appropriately the amounts and timing of the expected future cash flows, as well as the risks to which those cash flows are exposed. An intention by one or both parties to settle on a net basis without the legal right to do so is

Sayfa 44 / 78

not sufficient to justify offsetting because the rights and obligations associated with the individual financial asset and financial liability remain unaltered.

52. Bir kuruluşun bazı varlıkların ve yükümlülüklerin uzlaştırılmasına ilişkin planları yerleşik uygulamalarından, mâli piyasaların gereksinimlerinden ve karşılıklı netleştirme veya eşzamanlı ödeme kabiliyetini sınırlama olasılığı bulunan diğer şartlardan etkilenir. Bir kuruluş ödeme hakkına olduğu, ama karşılıklı netleştirmeyi veya varlığı paraya çevirmeyi ve yükümlülüğü eş zamanlı olarak ödemeyı planlamadığı zaman, bu hakkın kuruluşun maruz kaldığı kredi riski üzerinde etkisi 30 nolu IPSAS’ın 42 nolu paragrafı uyarınca açıklanacaktır.

Bir kuruluşun sözleşmenin yerine getirilmesiyle ilgili olarak belirli bir varlık ve yükümlüklerin netleştirilmesi niyeti; kuruluşun faaliyetine yönelik uygulamalarından, mali piyasaların gereklerinden ve netleştirmeyi veya sözleşmenin eş zamanlı yerine getirilmesini kısıtlayan diğer durumlardan etkilenebilir. Kuruluş netleştirme hakkına sahip olduğunda ama netleştirme veya eş anlı olarak varlıkları alma ve yükümlükleri yerine getirme niyeti olmadığında kuruluşun bu hak nedeniyle maruz kalacağı kredi riski, mali araçların açıklanmasıyla ilgili standart hükümlerine göre açıklanır.

An entity’s intentions with respect to settlement of particular assets and liabilities may be influenced by its normal operating practices, the requirements of the financial markets, and other circumstances that may limit the ability to settle net or to settle simultaneously. When an entity has a right of set-off, but does not intend to settle net or to realize the asset and settle the liability simultaneously, the effect of the right on the entity’s credit risk exposure is disclosed in accordance with paragraph 42 of IPSAS 30.

53. İki mâli aracın eş zamanlı olarak uzlaştırılması, organize bir mâli piyasadaki bir takas kurumu veya yüz-yüze takas gibi bir yöntem ile gerçekleştirilebilir. Bu şartlar altında, nakit akışı, aslında tek bir net miktara eşittir ve kredi maruziyeti veya likidite risk maruziyeti söz konusu değildir. Diğer durumlarda, bir kuruluş iki aracı ayrı miktarları almak ve ödemek, varlığın tam miktarı için kredi riskine veya yükümlülüğün tüm miktarı için likidite riskine maruz kalmak suretiyle iki aracı uzlaştırabilir. Bu tür risk maruziyetleri nispeten daha kısa sürse de önemli olabilir. Buna bağlı olarak, mâli bir varlığın paraya dönüştürülmesi ve mâli bir yükümlülüğün uzlaştırılması ancak işlemler aynı anda ortaya çıktığında eş zamanlı olarak işleme tabi tutulur.

İki mali araç, örneğin organize bir mali piyasadaki takas odası işlemi veya birebir takas işlemi yoluyla eş zamanlı olarak ödenebilir. Bu gibi durumlarda nakit akımları tek bir net tutara eşittir ve maruz kalınan kredi ve likidite riski yoktur. Diğer durumlarda kuruluş, tüm varlık tutarı kadar bir kredi riskine veya tüm mali yükümlülük tutarı kadar bir likidite riskine maruz kalarak ayrı ayrı tutarları vermek ya da almak suretiyle her iki aracı birden ödeyebilir. Bu gibi riskler, kısa süreli bile olsa önem taşıyabilir. Dolayısıyla, sadece işlemlerin aynı anda yapılması durumunda, mali varlığın elde edilmesi ve mali yükümlülüğün ödenmesinin eş zamanlı olarak gerçekleştiği kabul edilir.

Simultaneous settlement of two financial instruments may occur through, for example, the operation of a clearing house in an organized financial market or a face-to-face exchange. In these circumstances the cash flows are, in effect, equivalent to a single net amount and there is no exposure to credit or liquidity

Sayfa 45 / 78

risk. In other circumstances, an entity may settle two instruments by receiving and paying separate amounts, becoming exposed to credit risk for the full amount of the asset or liquidity risk for the full amount of the liability. Such risk exposures may be significant even though relatively brief. Accordingly, realization of a financial asset and settlement of a financial liability are treated as simultaneous only when the transactions occur at the same moment.

54. 47 sayılı paragrafta ortaya koyulan şartlar genelde yerine getirilmez ve aşağıdaki durumlar söz konusu olduğunda, netleştirme yapılması genelde uygun değildir:(a) Çeşitli farklı mâli araçlar tek bir mâli aracın özelliklerini benzetmeye çalışmak

için kullanılmaktadır (“sentetik bir araç”);(b) Mâli araçlar ve mâli yükümlülükler aynı büyük risk maruziyetine sahip olan, ama

farklı karşı tarafları içeren mâli araçlardan doğar;(c) Mâli veya diğer varlıklar geri ödemesiz mâli yükümlülükler için teminat olarak

verilmektedir;(d) Mâli varlıklar, borçlu tarafından, zorunluluğun uzlaştırılmasında alacaklı

tarafından kabul edilmiş olan varlıklar olmaksızın, bir zorunluluğu üzerinden atmak amacıyla tröste koyulmaktadır (batan fon düzenlemesi gibi).

Aşağıda belirtilen durumlarda, netleştirmeyle ilgili koşullar koşullar yerine getirilmemiş olur ve netleştirme yapılması genellikle uygun olmaz;

(1) Birçok farklı mali aracın, tek bir mali aracın özelliklerini taşıyacak şekilde (yapay mali araç) kullanılması,

(2) Bir teslim amaçlı vadeli işlem sözleşme portföyüne (forward) ya da başka bir türev araç portföyüne dahil bulunan varlık ve yükümlükler gibi aynı temel riske maruz kalan fakat farklı tarafların dahil olduğu mali araçlardan mali varlık ve yükümlülüklerin doğması,

(3) Sorumluluğun verilen teminatla sınırlı olduğu mali yükümlükler için mali veya diğer varlıkların teminat gösterilmesi,

(4) Borç ödeme fonunda olduğu gibi alacaklının sorumluluğun yerine getirilmesinde kabul ettiği varlıklar dışındaki varlıkların borçlu tarafından sorumluluktan kurtulmak amacıyla emanete bırakılması,

(5) Kayba yol açan olaylar nedeniyle ortaya çıkan sorumlulukların karşılanmasının bir sigorta sözleşmesine dayanılarak üçüncü bir taraftan talep edilmesi.

The conditions set out in paragraph 47 are generally not satisfied and offsetting is usually inappropriate when:(a) Several different financial instruments are used to emulate the features of a single financial

instrument (a “synthetic instrument”);(b) Financial assets and financial liabilities arise from financial instruments having the same primary

risk exposure (e.g., assets and liabilities within a portfolio of forward contracts or other derivative instruments) but involve different counterparties;

(c) Financial or other assets are pledged as collateral for non-recourse financial liabilities;(d) Financial assets are set aside in trust by a debtor for the purpose of discharging an obligation

without those assets having been accepted by the creditor in settlement of the obligation (e.g., a sinking fund arrangement); or

Sayfa 46 / 78

(e) Obligations incurred as a result of events giving rise to losses are expected to be recovered from a third party by virtue of a claim made under an insurance contract.

55. Çeşitli tek bir tarafla yapılan mâli araç işlemi üstelenen bir kuruluş ilgili tarafla “ana netleştirme düzenlemesi” içine girebilir. Bu tür bir anlaşma herhangi bir müstakil sözleşmenin ifa edilmemesi veya feshi durumunda anlaşmanın kapsamına giren tüm mâli araçların tek bir netleştirme işlemine tabi tutulmasını sağlar. Bu düzenlemeler iflas durumunda ve karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirememesiyle sonuçlanabilecek diğer durumlarda zararın önlenebilmesi için yaygın olarak kullanılmaktadır. Ana netleştirme düzenlemesi genelde, sadece sözleşmenin ifa edilmemesi veya yerleşik uygulamalar sırasında ortaya çıkması beklenmeyen diğer durumların ardından tekil mâli varlıklar ile mâli yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi (realization) veya uzlaştırılmasını etkileyen bir netleştirme hakkı yaratır. Ana netleştirme düzenlemesi 47 sayılı paragrafta belirtilen kriterlerin her ikisi de yerine getirilmediği sürece, netleştirme işlemi için bir esas teşkil etmez. Ana netleştirme düzenlemesine tabi mâli varlıklar ve mâli yükümlülükler netleştirilmediğinde, düzenlemenin kredi riski üzerindeki etkisi 30 sayılı IPSAS’ın 42 sayılı paragrafı uyarınca açıklanır.

Tek bir tarafla birden çok mali araç işlemi gerçekleştiren bir kuruluş, karşı taraf ile karşılıklı işlemlerin netleştirilmesine imkan veren bir “ana netleştirme sözleşmesine” girebilir. Bu tür bir anlaşma, anlaşma kapsamındaki tüm mali araçların, sözleşmelerden herhangi birisinin sona ermesi veya temerrüde düşülmesi durumunda tek seferde net olarak ödenmesine imkan verir. Bu düzenlemeler genellikle iflas veya karşı tarafın sorumluluklarını yerine getirmesini engelleyen diğer durumlardan kaynaklanan kayıplardan korunmak için kullanılır. Ana netleştirme sözleşmesi genellikle, belirlenmiş bir temerrüt halinde veya normal koşullarda ortaya çıkması beklenmeyen durumlar sonrasında işlerlik kazanan ve mali bir varlığın elde edilmesini ya da yükümlülüğün yerine getirilmesini etkileyen bir netleştirme hakkı yaratır. Ana netleştirme sözleşmesi, bu standardın netleştirmeye ilişkin koşullarının her ikisinin de sağlanmadığı durumda netleştirme için temel oluşturmaz. Ana netleştirme sözleşmesine konu olan mali varlık ve yükümlülükler netleştirilmemiş ise, bu sözleşmenin kuruluşun kredi riskine olan etkisi mali araçların açıklamasına ilişkin standarda göre kamuoyuna açıklanır.

An entity that undertakes a number of financial instrument transactions with a single counterparty may enter into a “master netting arrangement” with that counterparty. Such an agreement provides for a single net settlement of all financial instruments covered by the agreement in the event of default on, or termination of, any one contract. These arrangements may be commonly used to provide protection against loss in the event of bankruptcy or other circumstances that result in a counterparty being unable to meet its obligations. A master netting arrangement commonly creates a right of set-off that becomes enforceable and affects the realization or settlement of individual financial assets and financial liabilities only following a specified event of default or in other circumstances not expected to arise in the normal course of operations. A master netting arrangement does not provide a basis for offsetting unless both of the criteria in paragraph 47 are satisfied. When financial assets and financial liabilities subject to a master netting arrangement are not offset, the effect of the arrangement on an entity’s exposure to credit risk is disclosed in accordance with paragraph 42 of IPSAS 30.

Geçiş

Sayfa 47 / 78

Transition

56. Bir kuruluş bu Standardı ilk uygulamaya başladığında geriye dönük olarak uygulayacaktır.

An entity shall apply this Standard retrospectively on first time application.

57. Daha önce 15 sayılı ve “Mâli Araçların Açıklanması ve Sunumu” adlı IPSAS’ı uygulayan bir kuruluş 15 ve 18 sayılı paragraflarda belirtilen gereklilikleri yerine getiriyorsa, kuruluşun sadece tasfiye durumunda, başka bir tarafa kuruluşun net varlıklarından oransal bir payı başka bir tarafa verme yükümlülüğü içeren bileşik bir mâli aracı yükümlülük ve net varlıklar/özkaynak bileşenlerine bölmesi gerekmektedir. Yükümlülük bileşeni artık geçerli değilse, bu gerekliliklerin geriye dönük olarak uygulanması net varlıklar/özkaynağın iki bileşene ayrılmasını içerebilir. Birinci bileşen geçmiş yılların fazlaları ve açıkları olmalıdır ve yükümlülük bileşeni üzerinde artmış olan kümülatif faizi/payı temsil etmelidir. Bu nedenle, yükümlülük bileşeninin bu Standart kabul edildiğinde artık geçerli olmadığı durumlarda, bir kuruluşun bu iki bileşeni ayırması gerekmemektedir.Daha önce 15 sayılı ve “Mâli Araçların Açıklanması ve Sunumu” adlı IPSAS’ı uygulayan bir kuruluş 15 ve 18 sayılı paragraflarda belirtilen gereklilikleri yerine getiriyorsa, kuruluşun sadece tasfiye durumunda, başka bir tarafa kuruluşun net varlıklarından oransal bir payı başka bir tarafa verme sorumluluğu içeren bileşik bir mâli aracı yükümlülük ve net varlıklar/özkaynak bileşenlerine bölmesi gerekmektedir. Yükümlülük bileşeni artık geçerli değilse, bu gerekliliklerin geriye dönük olarak uygulanması net varlıklar/özkaynağın iki bileşene ayrılmasını içerebilir. Birinci bileşen geçmiş yılların fazlaları ve açıkları olmalıdır ve yükümlülük bileşeni üzerinde artmış olan kümülatif faizi/payı temsil etmelidir. Bu nedenle, yükümlülük bileşeninin bu Standart kabul edildiğinde artık geçerli olmadığı durumlarda, bir kuruluşun bu iki bileşeni ayırması gerekmemektedir.

When an entity that previously applied IPSAS 15, Financial Instruments: Disclosure and Presentation, applies the requirements in paragraphs 15 to 18, an entity is required to split a compound financial instrument with an obligation to deliver to another party a pro rata share of the net assets of the entity only on liquidation into a liability and net assets/equity component. If the liability component is no longer outstanding, a retrospective application of these requirements would involve separating two components of net assets/equity. The first component would be in accumulated surpluses and deficits and represent the cumulative interest accreted on the liability component. The other component would represent the original net assets/equity component. Therefore, an entity need not separate these two components if the liability component is no longer outstanding when the Standard is adopted.

58. Daha önce 15 sayılı IPSAS uygulamamış olan veya ilk kez tahakkuk esaslı muhasebeye geçecek olan bir kuruluş 57 nolu paragraftaki geçiş hükmünü tüm bileşik mâli araçlarına uygulayacaktır.

An entity that either previously did not apply IPSAS 15 or adopts accrual accounting for the first time, applies the transitional provision in paragraph 57 to all compound financial instruments.

Sayfa 48 / 78

Yürürlük Tarihi

59. Bir kuruluş bu Standardı 1 Ocak 2013 tarihinde veya daha sonrasında başlayan dönemleri kapsayan yıllık mâli tablolarında uygulayacaktır. Kuruluşun Standardı daha erken uygulaması teşvik edilir. Bir kuruluş bu Standardı 1 Ocak 2013’den önce başlayan dönemler için uygulamayı seçerse, bu gerçeğe ilişkin açıklama yapacaktır.

An entity shall apply this Standard for annual financial statements covering periods beginning on or after January 1, 2013. Earlier application is encouraged. If an entity applies this Standard for a period beginning before January 1, 2013, it shall disclose that fact.

60. Kuruluş aynı zamanda 29 ve 30 sayılı IPSAS’ları uygulamıyorsa, bu Standardı 1 Ocak 2013 tarihinden önce uygulamayacaktır.

An entity shall not apply this Standard before January 1, 2013, unless it also applies IPSAS 29 and IPSAS 30.

61. Bir kuruluşun bu yürürlük tarihinden sonra, IPSAS’lar tarafından tanımlandığı haliyle tahakkuk esaslı muhasebe sistemine geçmesi durumunda, bu Standart tahakkuk esaslı muhasebe sistemine geçiş tarihinde veya sonrasında başlayan dönemleri kapsayan yıllık mâli tablolarda uygulanacaktır.

When an entity adopts the accrual basis of accounting as defined by IPSASs for financial reporting purposes subsequent to this effective date, this Standard applies to the entity’s annual financial statements covering periods beginning on or after the date of adoption.

Sayfa 49 / 78

15 sayılı IPSAS’ın Geri Çekilmesi ve Değiştirilmesi

Withdrawal and Replacement of IPSAS 15 (2001)

62. Bu Standart ve 30 sayılı IPSAS, 2001 yılında yayınlanmış olan 15 sayılı IPSAS’ın yerine geçmiştir. 15 sayılı IPSAS, 28 ve 30 sayılı IPSAS’lar uygulanana veya yürürlüğe girene kadar (hangisi daha erken gerçekleşirse o esas alınacaktır) yürürlükte kalmaya devam edecektir.

This Standard and IPSAS 30 supersede IPSAS 15, issued in 2001. IPSAS 15 remains applicable until IPSAS 28 and IPSAS 30 are applied or become effective, whichever is earlier.

Uygulama Rehberi

Application Guidance

UR1. Bu Uygulama Kılavuzu Standardın bazı özelliklerinin nasıl uygulanacağını ele almaktadır.

This Application Guidance explains the application of particular aspects of the Standard.

UR2. Bu Standart mâli araçların muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesini ele almaz. Mâli varlıkların ve mâli yükümlülüklerin muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesine ilişkin gereklilikler 29 sayılı IPSAS içinde ortaya koyulmaktadır.

The Standard does not deal with the recognition or measurement of financial instruments. Requirements about the recognition and measurement of financial assets and financial liabilities are set out in IPSAS 29.

Kapsam (3-6 sayılı paragraflar)

Mâli Teminat Sözleşmeleri

Financial Guarantee Contracts

UR3. Mâli teminat sözleşmeleri, ihraç edenin bir borç aracının orijinal şartları uyarınca, belirli bir borçlunun ödeme yapmaması nedeniyle, aracın sahibi kuruluşun zararını tazmin etmek için belirli bir ödeme yapmasını gerektiren sözleşmelerdir. Yönetimler çok çeşitli sebeplerle mâli teminatlar yayınlayabilir. Örneğin yönetimler genelde sıkıntılı dönemlerde mâli piyasayı dengelemek ve altyapı projelerini desteklemek amacıyla politika hedefleri yayınlar. Yönetimler ve kamu sektörü kuruluşları, mevzuat veya diğer otoriteler tarafından verilmiş mâli teminat yayınlama yetkisine sahip olabilir. Bir teminatın sözleşme niteliği taşıyıp taşımadığı değerlendirilirken, kuruluş teminat yayınlama hakkı ile teminatın gerçekten yayınlanması arasında ayrım yapmalıdır. Mevzuat veya diğer bir otorite tarafından verilen teminat yayınlama hakkı sözleşmeden doğan bir hak değilken, teminatın gerçekten yayınlanması teminatın sözleşmeden doğup doğmadığının belirlenmesi için UR20 sayılı paragrafta belirtilen prensipler kullanılarak değerlendirilmelidir.

Sayfa 50 / 78

Financial guarantee contracts are those contracts that require the issuer to make specified payments to reimburse the holder for a loss it incurs because a specified debtor fails to make payment when due in accordance with the original terms of a debt instrument. Governments may issue financial guarantees for a variety of reasons. They are often issued to further a government’s policy objectives, for example, to support infrastructure projects and stabilize the financial market in times of distress. Governments and public sector entities may be granted the power to issue financial guarantees by legislation or other authority. In assessing whether a guarantee is contractual or non-contractual, an entity distinguishes the right to issue the guarantee and the actual issue of the guarantee. The right to issue the guarantee in terms of legislation or other authority is non-contractual, while the actual issue of the guarantee should be assessed using the principles in paragraph AG20 to determine whether the guarantee is contractual.

UR4. Üçüncü bir tarafın lehine mâli teminat yayınlanması, açık veya üstü kapalı olmasına bakılmaksızın, sözleşme niteliği taşıyan bir düzenleme doğurabilir. Mâli teminatlar belirli bir tarafa veya bir aracın sahibi olan kuruluşa yayınlanabilir. Aşağıdaki iki örneği ele alalım:

The issuing of financial guarantees in favor of a third party, whether explicitly or implicitly, may result in a contractual arrangement. Financial guarantees may be issued to a specific party or they may be issued to the holder of an instrument. Consider the following two examples:

• Bir hizmet imtiyazı düzenlemesinde, bir yönetim düzenlemenin gereklerinin ifa edilmemesi durumunda, bir kredinin anapara ve faiz ödemeleri için ödeme üstleneceğini belirtmek suretiyle, işlemin finansörlerine doğrudan mâli teminat yayınlayabilir. Bu örnekte, mâli teminat açık bir şekilde tanımlanmış karşı tarafın lehine yayınlanır.

In a service concession arrangement, a government may issue a financial guarantee directly to the financiers of the transaction stating that, in the event of default, it would assume payment for any outstanding principal and interest payments of a loan. In this instance, the financial guarantee is explicitly issued in favor of an identified counterparty.

• Karayolları İdaresi X ülkenin yol altyapısının inşasından ve bakımından sorumludur. Uzun vadeli tahviller yayınlayarak, yeni yolların inşasını finanse etmektedir. Ulusal Yönetim X mevzuattaki yetkilerini kullanır ve Karayolları İdaresi X’in tahvil ihracı için teminat verir. Teminat yayınlanırken, açıkça tanımlanmış karşı taraflar yoktur; hatta teminat üstü kapalı bir şekilde belirli bir aracın sahibi kuruluşların lehine yayınlanmaktadır.

Road authority A is responsible for constructing and maintaining a country’s road infrastructure. It finances the construction of new roads by issuing long term bonds. National government A exercises its powers in legislation and guarantees the bond issue of road authority A. At the time the guarantee is issued, there are no specific counterparties that have been identified, rather the guarantee is implicitly issued in favor of the holders of a specific instrument.

Her iki senaryoda da, sözleşmenin diğer özelliklerinin yerine getirildiği varsayımıyla, mâli teminat doğası gereği sözleşme niteliği taşır.

In both these scenarios, assuming that all the other features of a contract are met, the financial guarantee is contractual in nature.

Sayfa 51 / 78

Sigorta Sözleşmeleri

Insurance Contracts

UR5. Kamu sektöründeki bazı kuruluşlar sigorta sözleşmesi yayınlayan kuruluşları içerebilir. Bu kuruluşlar bu Standardın kapsamı içindedir; ancak sigorta sözleşmelerinin kendisi bu Standardın kapsamına dâhil değildir.

Some economic entities in the public sector may include entities that issue insurance contracts. Those entities are within the scope of this Standard, but the insurance contracts themselves are outside the scope of this Standard.

UR6. Bu Standardın amaçları kapsamında, bir sigorta sözleşmesi, sigortacıyı ölüm (emekli maaşı örneğinde, ilgili kişinin hayatta kalması gibi), hastalık, sakatlık, mal hasarı, başkalarına verilen zarar, işlemlerin/çalışmaların bölünmesi dâhil olmak üzere, belirli bir dönem içinde meydana gelen veya tespit edilen olaylardan ve durumlardan doğan tanımlanmış zarar risklerine maruz bırakan bir sözleşmedir. Sigorta sözleşmelerine ilişkin daha fazla kılavuz bilgi, sigorta sözleşmelerini konu alan ilgili uluslararası veya ulusal standartlarda bulunmaktadır.

For the purposes of this Standard, an insurance contract is a contract that exposes the insurer to identified risks of loss from events or circumstances occurring or discovered within a specified period, including death (i.e., in the case of an annuity, the survival of the annuitant), sickness, disability, property damage, injury to others, and interruption of operations. Additional guidance on insurance contracts is available in the relevant international or national standard dealing with insurance contracts.

UR7. Bazı mâli araçlar sigorta sözleşmeleri biçiminde olsa da, esasen piyasa, kredi veya likidite risk gibi mâli risklerin transferini içerebilir. Bu tür araçların örnekleri arasında, kamu sektöründeki sigorta yapan kuruluşlar ve diğer kuruluşlar tarafından yayınlanan mâli teminat sözleşmeleri, yeniden sigortalama ve teminat altına alınmış yatırım sözleşmeleri bulunmaktadır. Bir kuruluşun bu Standardı bazı mâli teminat sözleşmelerine uygulaması gerekmektedir ve kuruluşun bu standardı mâli risk transferi içeren diğer sigorta sözleşmelerine uygulamasına izin verilmektedir.

Some financial instruments take the form of insurance contracts but principally involve the transfer of financial risks, such as market, credit, or liquidity risk. Examples of such instruments include financial guarantee contracts, reinsurance, and guaranteed investment contracts issued by public sector insurers and other entities. An entity is required to apply this Standard to certain financial guarantee contracts, and is permitted to apply this Standard to other insurance contracts that involve the transfer of financial risk.

UR8. Mâli teminat sözleşmeleri, bir kuruluş onları bu paragraf uyarınca mâli araç olarak işleme tabi tutmayı tercih etmediği ve UR9 nolu paragrafta belirtilen gerekliliklere uymadığı sürece, mâli araç olarak işleme tabi tutulur. Bir kuruluş aşağıdaki durumlarda böyle bir seçim yapabilir:

Financial guarantee contracts are treated as financial instruments unless an entity elects to treat them as insurance contracts in accordance with this paragraph and also complies with the requirements of paragraph AG9. An entity may make this election in the following instances:

Sayfa 52 / 78

(a) Bir kuruluşun daha önce sigorta sözleşmeleri için uygulanabilir olan muhasebe işlemlerini yapmış ve mâli teminat sözleşmelerini sigorta sözleşmeleri olarak ele alan bir muhasebe politikası kabul etmiş olması durumunda, kuruluş bu sözleşmeleri, bu Standart uyarınca, sigorta sözleşmeleri veya mâli araçlar olarak işleme tutmaya devam edebilir.

If an entity previously applied accounting applicable to insurance contracts and adopted an accounting policy that treated financial guarantee contracts as insurance contracts, it may continue to treat such contracts either as insurance contracts or as financial instruments in accordance with this Standard.

(b) Bir kuruluşun daha önce sigorta sözleşmeleri için uygulanabilir olan muhasebe işlemleri yapmamış olması durumunda, kuruluş bu standardı uygulamaya başladığında, mâli teminat sözleşmelerini sigorta sözleşmeleri veya mâli araçlar olarak işleme tabi tutmayı seçebilir.

If an entity previously did not apply accounting applicable to insurance contracts, it may elect to treat financial guarantee contracts either as insurance contracts or as financial instruments when an entity adopts this Standard.

Yukarıdaki (a) ve (b) durumlarının her ikisinde, seçim sözleşme üzerinde sözleşme esasına göre yapılır ve yapılan seçim geri dönüşsüzdür.

In both (a) and (b) above, the election is made on a contract by contract basis, and the choice is irrevocable.

UR9. 3(c) sayılı paragraf uyarınca, bir kuruluş, mâli teminat sözleşmelerini, sigorta sözleşmelerini ele alan ilgili uluslararası veya ulusal standart uyarınca mâli araç olarak işleme tabi tutmayı tercih etmediği sürece, bu tür sözleşmeleri mâli teminat sözleşmeleri olarak işleme tabi tutacaktır. Bir kuruluşun mâli teminat sözleşmesini ulusal bir muhasebe standardını kullanarak sigorta sözleşmesi muamelesi yapmasına, ancak şu şartla izin verilir: ilgili standart sigorta yükümlülüklerini eğer sigorta yükümlülüğü 19 nolu ve “Karşılıklar, Koşullu Yükümlülükler ve Koşullu Varlıklar” adlı IPSAS’ın kapsamına giriyorsa belirlenecek olan defter değerinden daha düşük bir miktarda ölçülmesini gerektirmektedir. Sigorta yükümlülüklerinin defter değerinin belirlenmesinde, kuruluş sigorta sözleşmelerinden ve ilgili nakit akışlarından doğan tüm nakit akışlarının bugünkü tahminlerini göz önünde bulundurur.

In accordance with paragraph 3(c), an entity treats financial guarantee contracts as financial instruments unless it elects to treat such contracts as insurance contracts in accordance with the relevant international or national standard dealing with insurance contracts. An entity is permitted to treat a financial guarantee contract as an insurance contract using a national accounting standard only if that standard requires the measurement of insurance liabilities at an amount that is not less than the carrying amount that would be determined if the relevant insurance liabilities were within the scope of IPSAS 19, Provisions, Contingent Liabilities and Contingent Assets. In determining the carrying amount of insurance liabilities, an entity considers the current estimates of all cash flows arising from its insurance contracts and of related cash flows.

Sayfa 53 / 78

Tanımlar (paragraf 9-12)

Definitions (paragraphs 9–12)

Mâli varlıklar ve Mâli Yükümlülükler

Financial Assets and Financial Liabilities

UR10. Mütedavil para (nakit) mâli bir varlıktır; çünkü takas ortamını/aracını temsil eder ve bu nedenle tüm işlemlerin mâli tablolarda ölçülmesinde ve muhasebeleştirilmesinde kullanılan esası teşkil eder. Bir bankaya veya benzer bir mâli kuruma yatırılmış olan nakit de mâli bir varlıktır; çünkü parayı yatıranın parayı kurumdan çekme veya mâli bir yükümlülüğünü yerine getirmek üzere alacaklının lehine, kalan ödemenin karşılığı olarak çek veya benzeri bir araç yazmaya ilişkin olarak sahip olduğu ve sözleşmeden doğan hakkını temsil eder. Yayınlanmamış mütedavil para mâli araç tanımını karşılamaz. Bir kuruluş 12 sayılı “Stoklar” adlı IPSAS’ın 13 sayılı paragrafı muhasebe sisteminde yayınlanmamış para için kullanır. İhraççının perspektifinden tedavülü zorunlu para olarak yayınlanan para bu Standartta ele alınmamaktadır.

Currency (cash) is a financial asset because it represents the medium of exchange and is therefore the basis on which all transactions are measured and recognized in financial statements. A deposit of cash with a bank or similar financial institution is a financial asset because it represents the contractual right of the depositor to obtain cash from the institution or to draw a check or similar instrument against the balance in favor of a creditor in payment of a financial liability. Unissued currency does not meet the definition of a financial instrument. An entity applies paragraph 13 of IPSAS 12, Inventories in accounting for any unissued currency. Currency issued as legal tender from the perspective of the issuer, is not addressed in this Standard.

UR11. Gelecekte nakit almaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan hakkı temsil eden mâli varlıklar ve gelecekte nakit vermeye ilişkin olarak sözleşmeden doğan ilgili mâli sorumluluklara genel örnekler arasında şunlar bulunmaktadır:

(a) Alacak ve borçlara ait hesaplar;

(b) Alacak ve borç senetleri;

(c) Alacak ve ödenecek borçlar;

(d) Alacak ve ödenecek tahviller.

Her bir durumda, bir tarafın nakit almaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan hakkı veya ödeme yapma sorumluluğu karşı tarafın ödeme yapma veya ödeme almaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan hakkı ile eşleşir.

Sayfa 54 / 78

Common examples of financial assets representing a contractual right to receive cash in the future and corresponding financial liabilities representing a contractual obligation to deliver cash in the future are:

(a) Accounts receivable and payable;

(b) Notes receivable and payable;

(c) Loans receivable and payable; and

(d) Bonds receivable and payable.

In each case, one party’s contractual right to receive (or obligation to pay) cash is matched by the other party’s corresponding obligation to pay (or right to receive).

UR12. Another type of financial instrument is one for which the economic benefit to be received or given up is a financial asset other than cash (bu cümlede gramer hatası var). Bir başka mâli araç çeşidi alınacak veya feragat edilecek ekonomik faydanın nakit dışı bir mâli varlık olduğu bir araçtır. Örneğin devlet tahvili halindeki bir borç senedi senedin sahibi olan kuruluşa nakit değil, devlet tahvili almaya veya vermeye yönelik olarak sözleşmeden doğan bir hak veya sorumluluk getirebilir. Bu nedenle, tahvil senet sahibi kuruluşun mâli varlığı ve senedi ihraç edenin mâli yükümlülüğüdür.

Another type of financial instrument is one for which the economic benefit to be received or given up is a financial asset other than cash. For example, a note payable in government bonds gives the holder the contractual right to receive and the issuer the contractual obligation to deliver government bonds, not cash. The bonds are financial assets because they represent obligations of the issuing government to pay cash. The note is, therefore, a financial asset of the note holder and a financial liability of the note issuer.

UR13. “Daimi” borçlanma araçları (vadesiz tahviller, teminatsız tahvil ve sermaye kağıtları gibi) normal şartlarda aracın sahibine, ya bir ana paranın iadesini alma hakkı olmadan veya bunun gelecekte gerçekleşme olasılığın düşük veya çok zor olduğu şartlar altında, ana paranın iadesi hakkına sahip olmak suretiyle, belirsiz bir geleceğe uzanan sabit tarihlerde, faiz/pay hesabına ödeme almaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan bir hak sağlar. Örneğin, kuruluş 1.000 PB tutarında ana bir paraya ortalama olarak uygulanan yüzde sekizlik bir faize eşit ödemeleri sürekli yapmasını gerektiren bir mâli araç yayınlayabilir. Yayınlandığında aracın piyasadaki faiz oranının yüzde 8 olduğunu varsayarsak, ihraç eden ön muhasebe işlemleri sırasında, gelecekte yapacağı ve 1.000 PB tutarındaki gerçeğe uygun değere sahip olan faiz ödemelerini yapmaya yönelik olarak sözleşmeden doğan bir sorumluluk üstlenmektedir. Aracın sahibi kuruluş ve ihraç eden sırasıyla mâli varlığa ve mâli yükümlülüğe sahiptir.

“Perpetual” debt instruments (such as “perpetual” bonds, debentures and capital notes) normally provide the holder with the contractual right to receive payments on account of interest at fixed dates extending into the indefinite future, either with no right to receive a return of principal or a right to a return of principal under terms that make it very unlikely or very far in the future. For example, an entity may issue a financial instrument requiring it to make annual payments in perpetuity equal to a stated interest rate of 8 percent applied to a stated par or principal amount of CU1,000. Assuming 8 percent to be the market rate of interest for the instrument when issued, the issuer assumes a contractual obligation to make a stream of future interest payments having a fair value (present value) of CU1,000 on initial recognition. The holder and issuer of the instrument have a financial asset and a financial liability, respectively.

Sayfa 55 / 78

UR14. Mâli araç almaya, vermeye veya takas etmeye ilişkin olarak sözleşmeden doğan bir hakkın veya sorumluluğun kendisi de mâli bir araçtır. Sözleşmeden doğan haklar ve sorumluluklar zinciri, sonradan nakit alınmasına veya ödenmesine veya bir özkaynağa dayalı mâli aracın edinilmesine yol açacak ise, mâli araç tanımını karşılar.

A contractual right or contractual obligation to receive, deliver or exchange financial instruments is itself a financial instrument. A chain of contractual rights or contractual obligations meets the definition of a financial instrument if it will ultimately lead to the receipt or payment of cash or to the acquisition or issue of an equity instrument.

UR15. Sözleşmeden doğan bir hakkı uygulama kabiliyeti veya sözleşmeden doğan bir sorumluluğu yerine getirme gerekliliği kesin olabilir veya gelecekte bir olayın gerçekleşmesine de bağlı olabilir. Örneğin, mâli bir teminat alacaklının garantörden nakit almaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan bir haktır ve borçlunun sorumluluğunun yerine getirmemesi durumunda, garantörün alacaklıya ödeme yapma sorumluluğu bu hakkın karşısında yer alır. Alacaklının hakkını uygulama kabiliyeti ve garantörün sorumlulukları yerine getirme zorunluluğu borçlunun borcunu ödememesi gibi gelecekte gerçekleşecek bir olaya bağlı olmasına rağmen, var olmaya devam eder. Koşullu hak ve sorumluluklar, bu tür varlıklar ve yükümlülükler mâli tablolarda her zaman muhasebeleştirilemese bile, mâli varlık ve mâli yükümlülük tanımını karşılar. Bu tür hak ve sorumlulukların bazıları sigorta sözleşmeleri olabilir.

The ability to exercise a contractual right or the requirement to satisfy a contractual obligation may be absolute, or it may be contingent on the occurrence of a future event. For example, a financial guarantee is a contractual right of the lender to receive cash from the guarantor, and a corresponding contractual obligation of the guarantor to pay the lender, if the borrower defaults. The contractual right and obligation exist because of a past transaction or event (assumption of the guarantee), even though the lender’s ability to exercise its right and the requirement for the guarantor to perform under its obligation are both contingent on a future act of default by the borrower. A contingent right and obligation meet the definition of a financial asset and a financial liability, even though such assets and liabilities are not always recognized in the financial statements. Some of these contingent rights and obligations may be insurance contracts.

UR16. 13 sayılı ve “Kiralama İşlemleri” adlı IPSAS çerçevesinde, mâli kiralama işlemi, kiralayanın almak için kazanılmış hakkı, kiralayanın ise ödeme sorumluluğu ve bir kredi anlaşmasındaki anapara ve faizin bileşik ödemeleriyle esasen aynı olan aralıksız bir ödemeler akışı olarak kabul edilir. Kiralayan kiralanan varlığın kendisinden ziyade, kiralama sözleşmesi çerçevesindeki alacaktaki yatırımından sorumludur. Diğer yandan, kiralama sözleşmesi, kiralayanı bir hizmetin ücretine (maddi karşılığına) benzer bir ücret karşılığında, gelecekteki dönemlerden bir varlığın kullanılmasını sağlama yükümlülüğü altına sokan tamamlanmamış bir sözleşme olarak kabul edilir. Kiralayan sözleşme çerçevesinde gelecekteki alacaklarından herhangi bir miktar yerine kiralanan varlığın kendisinden sorumludur. Buna bağlı olarak, mâli kiralama işlemi mâli bir araç olarak kabul edilir ve işletme kiralaması mâli bir araç olarak kabul edilmez (o sırada vadesi gelmiş ödenmesi gereken tekil ödemeler hariç olmak üzere).

Under IPSAS 13, Leases, a finance lease is regarded as primarily an entitlement of the lessor to receive, and an obligation of the lessee to pay, a stream of payments that are substantially the same as blended payments of principal and interest under a loan agreement. The lessor accounts for its investment in the amount receivable

Sayfa 56 / 78

under the lease contract rather than the leased asset itself. An operating lease, on the other hand, is regarded as primarily an uncompleted contract committing the lessor to provide the use of an asset in future periods in exchange for consideration similar to a fee for a service. The lessor continues to account for the leased asset itself rather than any amount receivable in the future under the contract. Accordingly, a finance lease is regarded as a financial instrument and an operating lease is not regarded as a financial instrument (except as regards individual payments currently due and payable).

UR17. Fiziksel varlıklar (stoklar, mülk, tesis ve ekipman gibi), kiralanan varlıklar, maddi olmayan varlıklar (patentler ve ticari markalar gibi) mâli varlık değildir. Bu tür fiziksel ve maddi olmayan varlıkların kontrolü nakit veya başka bir mâli varlığın akışını üretme fırsatını yaratır; ama nakit veya başka bir mâli varlığı alma hakkının doğmasını sağlamaz.

Physical assets (such as inventories, property, plant and equipment), leased assets and intangible assets (such as patents and trademarks) are not financial assets. Control of such physical and intangible assets creates an opportunity to generate an inflow of cash or another financial asset, but it does not give rise to a present right to receive cash or another financial asset.

UR18. Gelecekteki ekonomik faydası nakit veya başka bir mâli varlığı alınması hakkı yerine, mal veya hizmetlerin alınması olan varlıklar (önceden ödenmiş masraflar gibi) mâli varlık değildir. Aynı şekilde, ertelenmiş gelir ve birçok garanti sorumluluğu mâli yükümlülük değildir; çünkü bunlarla ilişkili olan ekonomik faydaların akışı, nakit veya diğer mâli varlıkları ödemeye ilişkin olarak sözleşmeden doğan sorumluluklardan ziyade, mal ve hizmetlerin teslim edilmesidir.

Assets (such as prepaid expenses) for which the future economic benefit is the receipt of goods or services, rather than the right to receive cash or another financial asset, are not financial assets. Similarly, items such as deferred revenue and most warranty obligations are not financial liabilities because the outflow of economic benefits associated with them is the delivery of goods and services rather than a contractual obligation to pay cash or another financial asset.

UR19. Kamu sektöründeki varlıklar ve yükümlülükler sözleşme niteliğindeki düzenlemeler ile sözleşme niteliği taşımayan düzenlemelerden doğar. Sözleşme niteliği taşımayan düzenlemelerden doğan varlıklar ve yükümlülükler mâli varlık veya mâli yükümlülük tanımını karşılamaz.

Assets and liabilities in the public sector arise out of both contractual and non-contractual arrangements. Assets and liabilities arising out of non-contractual arrangements do not meet the definition of a financial asset or a financial liability.

UR20. Bir kuruluş bir sözleşmenin bu Standart kapsamına girip girmediğini belirlerken bir düzenlemenin hukuki biçiminden ziyade, özünü değerlendirir. Bu Standart kapsamında, sözleşmeler genellikle aşağıdakiler ile kanıtlanır (bu ülkeden ülkeye değişiklik gösterir):

An entity considers the substance rather than the legal form of an arrangement in determining whether it is a “contract” for purposes of this Standard. Contracts, for the purposes of this Standard, are generally evidenced by the following (although this may differ from jurisdiction to jurisdiction):

• Bir düzenleme içine giren istekli taraflar içeren sözleşmeler;

Contracts involve willing parties entering into an arrangement;

Sayfa 57 / 78

• Sözleşmenin şartları sözleşmenin tarafları için haklar ve sorumluluklar yaratır ve bu hakların ve sorumlulukların her bir tarafın eşit performansı ile sonuçlanmak zorunda değildir. Örneğin, bir donör finansman düzenlemesi donörün imzalanan anlaşmanın şartları çerçevesinde alıcıya kaynak transfer etmesine ilişkin bir sorumluluk yaratırken, alıcıya ilgili kaynakları almak için hak verir. Alıcı aldığının karşılığında eşit bir karşılık sunmasa da (örneğin bu düzenleme tarafların eşit performansını gerektirmez) bu düzenleme çeşitleri sözleşme niteliği taşıyabilir; ve

The terms of the contract create rights and obligations for the parties to the contract, and those rights and obligations need not result in equal performance by each party. For example, a donor funding arrangement creates an obligation for the donor to transfer resources to the recipient in terms of the agreement concluded, and establishes the right of the recipient to receive those resources. These types of arrangements may be contractual even though the recipient did not provide equal consideration in return i.e., the arrangement does not result in equal performance by the parties; and

• Ademi-ifa için belirtilmiş yasal yollar kanunla uygulanır.

The remedy for non-performance is enforceable by law.

UR21. Kamu sektöründe, sözleşme niteliği taşıyan ve taşımayan düzenlemeler doğası gereği takas dışıdır. Takas dışı gelir işlemlerinden doğan varlıklar ve yükümlülükler 23 sayılı “Takas Dışı İşlemlerden Elde Edilen Gelirler” adlı IPSAS uyarınca muhasebeleştirilecektir. Takas dışı işlemlerinden bir sözleşmeden doğması durumunda, kuruluş, bu standardın UR10-UR18 nolu paragraflarını kullanmak suretiyle, bu tür işlemlerden doğan varlık ve yükümlülüklerin bu Standart kapsamında mâli varlık veya mâli yükümlülük tanımına uyup uymadığını değerlendirir. Bir kuruluş takas dışı bir işlemin bir yükümlülüğe veya bir özkaynağa dayalı mâli araç doğurup doğurmadığını değerlendirirken bu Standardı ve 23 nolu Standardı esas alacaktır.

In the public sector, it is possible that contractual and non-contractual arrangements are non-exchange in nature. Assets and liabilities arising from non-exchange revenue transactions are accounted for in accordance with IPSAS 23, Revenue from Non-Exchange Transactions (Taxes and Transfers). If non-exchange revenue transactions are contractual, an entity assesses if the assets or liabilities arising from such transactions are financial assets or financial liabilities by using paragraphs 10 and AG10– AG18 of this Standard. An entity uses the guidance in this Standard and IPSAS 23 in assessing whether a non-exchange transaction gives rise to a liability or an equity instrument (contribution from owners).

UR22. Bir kuruluş bu Standardın öngördüğü sınıflandırma gerekliliklerini özellikle sözleşmeden doğan takas dışı bir gelir işleminin parçası olan kaynak akışının özünde bir yükümlülük mü yoksa bir özkaynağa dayalı mâli araç mı olduğunu belirlerken kullanacaktır.

An entity would particularly consider the classification requirements of this Standard in determining whether an inflow of resources as part of a contractual non-exchange revenue transaction is in substance a liability or an equity instrument.

UR23. Bir kuruluş yasal sorumluluklar için çeşitli şekillerde sorumludur:

Statutory obligations can be accounted for in a number of ways:

Sayfa 58 / 78

• Kuruluş gelir vergisi yükümlülüklerine ilişkin olarak, gelir vergisini ele alan ilgili uluslararası ve ulusal standartlar uyarınca açıklama yapmakla sorumludur.

Obligations to pay income taxes are accounted for in accordance with the relevant international or national accounting standard dealing with income taxes.

• Kuruluş sosyal fayda sağlama sorumluluğuna ilişkin olarak, 3 sayılı ve “Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler, Hatalar” adlı IPSAS uyarınca açıklama yapacaktır.

Obligations to provide social benefits are accounted for in accordance with IPSAS 3, Accounting Policies, Changes in Accounting Estimates and Errors and IPSAS 19.

• Kuruluş diğer yasal sorumluluklara ilişkin olarak 19 sayılı IPSAS uyarınca açıklama yapacaktır.

Other statutory obligations are accounted for in accordance with IPSAS 19.

UR24. 19 sayılı IPSAS’ta tanımlanan zımni kabulden doğan sorumluluklar da sözleşmelerden doğmaz ve bu nedenle mâli yükümlülük değildir.

Constructive obligations, as defined in IPSAS 19, also do not arise from contracts and are therefore not financial liabilities.

Özkaynağa Dayalı Mâli Araçlar

Equity Instruments

UR25. Kamu sektöründeki kuruluşların hisse senedir ve diğer birimleştirilmiş özkaynağa dayalı mâli araç çeşitleri gibi özkaynağa dayalı mâli araçlarından oluşan ödenmiş sermayeye sahip olması yaygın bir durum değildir. Kuruluşların özkaynağa dayalı mâli araçları yayınladığı durumlarda, bu tür araçların mülkiyeti ve kullanımı mevzuat ile sınırlanabilir. Örneğin, mevzuat kamu sektöründeki hisselere sadece başka bir kamu sektörü kuruluşunun sahip olabileceğini ve bu nedenle işlemlerin uzlaştırılmasında karşılık olarak kullanılmamasını öngörebilir.

It is not common for entities in the public sector to have contributed capital comprising equity instruments, for example, shares and other forms of unitized capital. Where entities do issue equity instruments, the ownership and use of those instruments may be restricted by legislation. For example, legislation may stipulate that shares in a public sector entity may only be owned by another public sector entity and may therefore not be used as consideration for the settlement of transactions.

UR26. Kamu sektöründeki ödenmiş sermaye ile de belgelenebilir. Kaynakların transferine ilişkin olarak özkaynak yayınlanması transferin paydaşlardan gelen katkı tanımını karşılaması için gereklidir. Kuruluşun net varlıklarında/özkaynağında faizle/payla sonuçlanabilecekkaynak transferleri, aşağıdaki şekilde belgelendirilebilecekleri için, diğer kaynak transferlerinden farklıdır:

Contributed capital in the public sector may also be evidenced by transfers of resources between parties. The issuance of equity instruments in respect of a transfer of resources is not essential for the transfer to meet the

Sayfa 59 / 78

definition of a contribution from owners. Transfers of resources that result in an interest in the net assets/equity of an entity are distinguished from other transfers of resources because they may be evidenced by the following:

• Katkı gerçekleşmeden önce veya katkının gerçekleştiği sırada, kaynakların taraflarca kuruluşun net varlıklarına/özsermayesinin bir parçasını oluşturan işleme resmi olarak tahsis edilmesi. Örneğin, yeni bir kuruluş kurulurken, mâliye departmanının bütçe ofisi kaynakların bir kuruluşa ön tahsisinin operasyonel gerekliliklerin finansmanını sağlamak yerine, kuruluşun net varlıklarında/özsermayesinde bir pay/hak oluşturduğunu varsaymaktadır.

A formal designation of a transfer of resources (or a class of such transfers) by the parties to the transaction as forming part of an entity’s net assets/equity, either before the contribution occurs or at the time of the contribution. For example, on establishing a new entity, the budget office of the department of finance may deem that the initial transfers of resources to an entity establish an interest in the net assets/equity of an entity rather than provide funding to meet operational requirements.

• Transfere ilişkin olarak kuruluşun net varlıklarında/özsermayede satılabilecek, transfer edilebilecek veya itfa edilebilecek nitelikte bir mevcut mâli payı oluşturan veya artıran bir resmi anlaşma.

A formal agreement, in relation to the transfer, establishing or increasing an existing financial interest in the net assets/equity of an entity that can be sold, transferred or redeemed.

Kaynakların transferi bir tahsis veya resmi bir anlaşma ile belgelendirilebilse de, bir kuruluş kaynak transferlerini hukuki biçimlerini değil, özlerini esas alarak değerlendirmelidir.

Even though transfers of resources may be evidenced by a designation or formal agreement, an entity assesses the nature of transfers of resources based on their substance and not merely their legal form.

UR27. Bu Standart kapsamında, “özsermaye aracı” terimi aşağıdaki anlamları taşımak için kullanılabilir:

For the purposes of this Standard, the term “equity instrument” may be used to denote the following:

• Adi veya imtiyazlı hisseler gibi birimleştirilmiş bir sermaye çeşidi;

A form of unitized capital such as ordinary or preference shares;

• Başka bir kuruluşun net varlıklarında geriye kalan payı belgeleyen kaynak transferleri (işlemin taraflarınca atanmış veya üzerinde mutabık kalınmış); ve/veya

Transfers of resources (either designated or agreed as such between the parties to the transaction) that evidence a residual interest in the net assets of another entity; and/or

• Yasal borç biçimindeki mâli yükümlülükleri özleri gereği kuruluşun net varlıklarındaki payı temsil eder.

Financial liabilities in the legal form of debt that, in substance, represent an interest in an entity’s net assets.

Geri Verilebilir Araçlar

Puttable InstrumentsSayfa 60 / 78

UR28. Bir kuruluşun ödenmiş sermayesinin hisseler ve diğer birimleştirilmiş sermaye biçimlerinden oluştuğu durumlarda, bu tür araçlar geri verilemez adi hisseler, bazı geri verilebilir araçlar (15 ve 16 nolu paragrafa bakınız), kuruluşa sadece tasfiye durumunda net varlıklarından oransal bir hisseyi başka bir tarafa verme sorumluluğu getiren bazı araçlar, bazı imtiyazlı hisse çeşitleri (UR49-UR50 nolu paragraflarına bakınız), aracın sahibi olan kuruluşun sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli varlık karşılığında ihraç eden kuruluşun geri verilemez adi hisselerinden sabit bir miktara abone olmasına veya satın almasına olanak veren garantiler veya yazılı satış opsiyonları gibi çeşitli biçimler alabilir. Kuruluşun sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli varlık karşılığında kendi özsermaye araçlarından sabit bir miktarı yayınlama veya satın almaya ilişkin sorumluluğu kuruluşun özsermaye aracıdır (27 nolu paragrafta belirtilenler hariç olmak üzere). Ancak, böyle bir sözleşmenin kuruluşu nakit ödeme veya başka bir mâli araçla ödeme yapma sorumluluğu altına sokması durumunda (15 ve 16 sayılı paragraflar veya 17 ve 18 nolu paragraflar uyarınca bir özsermaye aracı olarak sınıflandırılan bir sözleşmenin dışındakiler), sözleşme aynı zamanda itfa miktarının bugünkü değeri için bir yükümlülük doğurur (UR51(a) nolu paragrafa bakınız). Geri verilemez adi hisse yayınlayan bir ihraççı dağıtım yapmak için resmi bir işlem gerçekleştirdiğinde ve yasal olarak hisse sahiplerine dağıtım yapmak için resmen zorunlu hale geldiğinde, bir yükümlülük üstlenmiş olur. Bir temettü ilanı veya kuruluşun tasfiye olması ve yükümlülükler yerine getirildikten sonra geriye kalan varlıkların hissedarlara dağıtılır hale gelmesi bu duruma örnek verilebilir.

Where an entity’s contributed capital is comprised of shares or other forms of unitized capital, these instruments may take a number of forms, for example non-puttable ordinary shares, some puttable instruments (see paragraphs 15 and 16), some instruments that impose on the entity an obligation to deliver to another party a pro rata share of the net assets of the entity only on liquidation (see paragraphs 17 and 18), some types of preference shares (see paragraphs AG49 and AG50), and warrants or written call options that allow the holder to subscribe for or purchase a fixed number of non-puttable ordinary shares in the issuing entity in exchange for a fixed amount of cash or another financial asset. An entity’s obligation to issue or purchase a fixed number of its own equity instruments in exchange for a fixed amount of cash or another financial asset is an equity instrument of the entity (except as stated in paragraph 27). However, if such a contract contains an obligation for the entity to pay cash or another financial asset (other than a contract classified as an equity instrument in accordance with paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18), it also gives rise to a liability for the present value of the redemption amount (see paragraph AG51(a)). An issuer of non-puttable ordinary shares assumes a liability when it formally acts to make a distribution and becomes legally obliged to the shareholders to do so. This may be the case following the declaration of a dividend or when the entity is being wound up and any assets remaining after the satisfaction of liabilities become distributable to shareholders.

UR29. Satın alınmış bir yazılı satış opsiyonu veya kuruluş tarafından edinilmiş olan ve kuruluşa sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli varlık karşılığında, kendi özsermaye araçlarından sabit bir miktarı yeniden edinme hakkını veren diğer benzer sözleşmeler kurulun mâli varlığı değildir (27 sayılı paragrafta belirtilenler hariç olmak üzere). Bunun yerine, böyle bir sözleşme için ödenen herhangi bir karşılık net varlıklardan/tahvilden mahsup edilir.

A purchased call option or other similar contract acquired by an entity that gives it the right to reacquire a fixed number of its own equity instruments in exchange for delivering a fixed amount of cash or another financial asset is not a financial asset of the entity (except as stated in paragraph 27). Instead, any consideration paid for such a contract is deducted from net assets/equity.

Sayfa 61 / 78

Tüm Diğer Sınıflara Göre İkincil Durumda Olan Araçlar Sınıfı (15(b) ve 17(b) sayılı paragraflar)

The Class of Instruments that is Subordinate to all Other Classes (paragraphs 15(b) and 17(b))

UR30. 15 ve 17 nolu paragrafların özelliklerinden biri mâli aracın diğer tüm sınıflara göre ikincil durumda olan araçların sınıfında yer almasıdır.

One of the features of paragraphs 15 and 17 is that the financial instrument is in the class of instruments that is subordinate to all other classes.

UR31. Bir aracın ikincil sınıfta olup olmadığını belirlerken, bir kuruluş aracın sınıflandırmasını yaptığı tarihte tasfiye olacağını varsayarak aracın tasfiyedeki hakkını/talebini değerlendirir. Bir kuruluş ilgili koşullarda bir değişiklik olması durumunda sınıflandırmayı yeniden değerlendirir. Örneğin, kuruluşun diğer mâli araçları yayınlaması veya itfa etmesi durumunda, bu durum ilgili aracın diğer tüm sınıflara göre ikincil durumda olan araçlar sınıfında olup olmasını etkiler.

When determining whether an instrument is in the subordinate class, an entity evaluates the instrument’s claim on liquidation as if it were to liquidate on the date when it classifies the instrument. An entity shall reassess the classification if there is a change in relevant circumstances. For example, if the entity issues or redeems another financial instrument, this may affect whether the instrument in question is in the class of instruments that is subordinate to all other classes.

UR32. Kuruluşa tasfiye üzerindeki öncelikli hak veren bir araç kuruluşun net varlıkları üzerinde oransal bir hisseye hak kazandıran bir araç değildir. Örneğin, bir araç kuruluşa, kuruluşun net varlıklarından oransal hisseye hak veren ikincil araçlar tasfiye durumunda aynı hakkı vermezken, tasfiye durumunda araç sahibi kuruluşa sabit bir temettü ve kuruluşun net varlıklarından bir hisse veriyorsa, bu araç tasfiye üzerinde öncelikli hakka sahiptir.

An instrument that has a preferential right on liquidation of the entity is not an instrument with an entitlement to a pro rata share of the net assets of the entity. For example, an instrument has a preferential right on liquidation if it entitles the holder to a fixed dividend on liquidation, in addition to a share of the entity’s net assets, when other instruments in the subordinate class with a right to a pro rata share of the net assets of the entity do not have the same right on liquidation.

UR33. Bir kuruluşun mâli araçların sadece bir sınıfına sahip olması durumunda, araç bu sınıfın diğer tüm sınıflara göre ikincil olduğu varsayılarak işleme tabi tutulacaktır.

If an entity has only one class of financial instruments, that class shall be treated as if it were subordinate to all other classes.

Aracın Yaşamı Süresince Araca Atfedilen Toplam Beklenen Nakit Akışı

Total Expected Cash Flows Attributable to the Instrument over the Life of the Instrument (paragraph 15(e))

UR34. Aracın yaşamı süresince aracın toplam beklenen nakit akışı esasen, fazla veya açığa, muhasebeleştirilen net varlıklardaki değişiklik, muhasebeleştirilen ve aracın yaşam süresi boyunca kuruluşun muhasebeleştirilmemiş ve muhasebeleştirilmemiş net varlıklarının rayiç

Sayfa 62 / 78

değerine bağlıdır. Fazla veya açık ve muhasebeleştirilmiş net varlıklardaki değişiklik ilgili IPSAS’lar uyarınca ölçülecektir.

The total expected cash flows of the instrument over the life of the instrument must be substantially based on the surplus or deficit, change in the recognized net assets, or fair value of the recognized and unrecognized net assets of the entity over the life of the instrument. Surplus or deficit and the change in the recognized net assets shall be measured in accordance with relevant IPSASs.

Kuruluşun Sahibi Dışındaki Araç Sahibince Girilen İşlemler (15 ve 17 nolu paragraflar)

Transactions Entered into by an Instrument Holder Other Than as Owner of the Entity (paragraphs 15 and 17)

UR35. Geri verilebilir bir aracın veya kuruluşa sadece tasfiye durumunda kuruluşun net varlıklarından oransal bir hisseyi başka bir tarafa teslim etme sorumluluğu getiren bir aracın sahibi kuruluşun sahibi rolünün dışında bir rol ile kuruluşla işlem gerçekleştirebilir. Örneğin, bir aracın sahibi kuruluşun çalışanı olabilir. Sadece nakit akışları ve kuruluşun sahibi olarak aracın sahibiyle ilgili olarak sözleşmeden doğan şartlar ve koşullar, aracın 15 veya 17 nolu paragraflar uyarınca özsermaye aracı olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceğine karar verilirken dikkate alınır.

The holder of a puttable financial instrument or an instrument that imposes on the entity an obligation to deliver to another party a pro rata share of the net assets of the entity only on liquidation may enter into transactions with the entity in a role other than that of an owner. For example, an instrument holder also may be an employee of the entity. Only the cash flows and the contractual terms and conditions of the instrument that relate to the instrument holder as an owner of the entity shall be considered when assessing whether the instrument should be classified as an equity instrument under paragraph 15 or paragraph 17.

UR36. Sınırlı ve genel ortakları olan sınırlı bir ortaklık buna örnek verilebilir. Bazı genel ortaklar kuruluşa garanti verebilir ve garanti verdikleri için ödeme alabilir. Bu tür durumlarda, garanti ve ilgili nakit akışı araç sahiplerinin kuruluşun sahibi rolleriyle değil, garantör olmalarıyla ilgilidir. Bu nedenle, bu tür garanti ve ilgili nakit akışı genel ortakların sınırlı ortaklar karşısında ikincil kabul edilmesine sebep olmaz ve bu durum sınırlı ortaklık araçlarının ve genel ortaklık araçlarının benzer olup olmadığı değerlendirilirken dikkate alınmaz.

An example is a limited partnership that has limited and general partners. Some general partners may provide a guarantee to the entity and may be remunerated for providing that guarantee. In such situations, the guarantee and the associated cash flows relate to the instrument holders in their role as guarantors and not in their roles as owners of the entity. Therefore, such a guarantee and the associated cash flows would not result in the general partners being considered subordinate to the limited partners, and would be disregarded when assessing whether the contractual terms of the limited partnership instruments and the general partnership instruments are identical.

UR37. Başka bir örnek mevcut ve geçmiş yıllarda üretilen iş ve verilen hizmetler esas alınarak, araç sahiplerine fazla ve açıkları dağıtan bir fazla ve açık paylaşma düzenlemesidir. Bu tür düzenlemeler aracın sahibi olmayan rolündeki araç sahipleriyle yapılan işlemlerdir ve 15 veya 17 nolu paragrafta belirtilen özellikler değerlendirilirken dikkat alınmamalıdır. Ancak, aynı sınıftaki diğer araçlarla göreceli olarak, kendi araçlarının nominal miktarına bağlı olarak araç sahiplerine fazla ve açık tahsis eden bu tür düzenlemeler aracın sahibi rolündeki

Sayfa 63 / 78

araç sahipleriyle yapılan işlemleri temsil eder ve bunlar 15 veya 17 nolu paragraflarda belirtilen özellikler değerlendirilirken dikkate alınmalıdır.

Another example is a surplus or deficit sharing arrangement that allocates surpluses and deficits to the instrument holders on the basis of services rendered or business generated during the current and previous years. Such arrangements are transactions with instrument holders in their role as non-owners and should not be considered when assessing the features listed in paragraph 15 or paragraph 17. However, such arrangements that allocate surpluses and deficits to instrument holders based on the nominal amount of their instruments relative to others in the class represent transactions with the instrument holders in their roles as owners and should be considered when assessing the features listed in paragraph 15 or paragraph 17.

UR38. Araç sahibi (aracın sahibi olmayan rolünde) ve ihraç eden kuruluş arasındaki işlemin nakit akışları ve sözleşme şartları araç sahibi olmayan kuruluş ve yayınlayan kuruluş arasında gerçekleşebilecek eşdeğer bir işleme benzer olmalıdır.

The cash flows and contractual terms and conditions of a transaction between the instrument holder (in the role as a non-owner) and the issuing entity must be similar to an equivalent transaction that might occur between a non-instrument holder and the issuing entity.

Aracın Sahibine Ulaşan Artık Getiriyi Büyük Ölçüde Sabitleyen veya Sınırlayan Başka Bir Mâli Aracın veya Toplam Nakit Akışlı Sözleşmenin Mevcut Olmaması (16 ve 18 nolu paragraflar)

No Other Financial Instrument or Contract with Total Cash Flows that Substantially Fixes or Restricts the Residual Return to the Instrument Holder (paragraphs 16 and 18)

UR39. Bir özsermaye aracının başka bakımlardan 15 veya 17 nolu paragraflarda belirtilen kriterleri karşılayan mâli bir araç olarak sınıflandırılmasının bir şartı kuruluşun (a) büyük öcüde açık veya fazlaya, muhasebeleştirilmiş net varlıklardaki değişikliğe veya kuruluşun muhasebeleştirilmiş ve muhasebeleştirilmemiş net varlıklarının rayiç değerindeki değişikliğe bağlı toplam nakit akışına ve (b) artık getiriyi büyük ölçüde sabitleyen veya sınırlayan etkilere sahip bir sözleşmeye sahip olmasıdır. Aşağıdaki araçlar, ilgisiz taraflarla normal ticari şartlar içine girildiğinde, aksi durumda 15 veya 17 nolu paragrafta belirtilen kriterleri karşılayan araçların özsermaye aracı olarak sınıflandırılmaz engel olma eğilimi içinde değildir:

A condition for classifying an equity instrument as a financial instrument that otherwise meets the criteria in paragraph 15 or paragraph 17 is that the entity has no other financial instrument or contract that has (a) total cash flows based substantially on the surplus or deficit, the change in the recognized net assets, or the change in the fair value of the recognized and unrecognized net assets of the entity and (b) the effect of substantially restricting or fixing the residual return. The following instruments, when entered into on normal commercial terms with unrelated parties, are unlikely to prevent instruments that otherwise meet the criteria in paragraph 15 or paragraph 17 from being classified as equity instruments:

(a) Büyük ölçüde kuruluşun belirli varlıklarına dayanan toplam nakit akışları olan araçlar.Instruments with total cash flows substantially based on specific assets of the entity.

(b) Gelirin bir yüzdesine dayanan toplam nakit akışları olan araçlar.

Instruments with total cash flows based on a percentage of revenue

Sayfa 64 / 78

(c) Kuruluşa verilen hizmetler için bireysel çalışanların ödüllendirilmesi için tasarlanmış sözleşmeler.

Contracts designed to reward individual employees for services rendered to the entity.

(d) Verilen hizmetler ve tedarik edilen mallar için önemsiz bir kâr yüzdesinin ödenmesini gerektiren sözleşmeler.Contracts requiring the payment of an insignificant percentage of profit for services rendered or goods provided.

Türev Mâli araçlar

Derivative Financial Instruments

UR40. Mâli araçlar ana araçları (alacaklar, borçlar ve özsermaye araçları) ve türev mâli araçları (mâli opsiyonlar, ileri tarihli işlemler (futures and forwards (ikisi arassındaki farkı anlayamadım hazinenin sözlüğünde ikisine de ileri tarihli işlem denmiş), faiz oranı swapları/takasları ve para birimi swapları/takasları) içerir. Türev mâli araçlar mâli araç tanımını karşılar ve bu nedenle bu Standardın kapsamındadır.

Financial instruments include primary instruments (such as receivables, payables and equity instruments) and derivative financial instruments (such as financial options, futures and forwards, interest rate swaps and currency swaps). Derivative financial instruments meet the definition of a financial instrument and, accordingly, are within the scope of this Standard.

UR41. Türev mâli araçlar haklar ve temeldeki mâli aracın doğasında bulunan bir ve birden fazla mâli riski taraflar arasında aktaran sorumluluklar yaratır. Başlangıçta, türev mâli araçlar, bir tarafa başka bir tarafla, lehine olma olasılığı taşıyan şartlarda mâli araç veya mâli yükümlülük takası yapmaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan bir hak veya aleyhine olma olasılığı taşıyan şartlarda mâli varlık veya mâli yükümlülük takası yapmaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan bir sorumluluk getirir. Ancak, bunlar genellikle sözleşmenin başında, temeldeki ana mâli aracın transferi ile sonuçlanmaz veya bu tür bir transferin sözleşmenin vadesi içinde gerçekleşmesi gerekmez. Bazı araçlar takas yapmaya ilişkin olarak bir hak ve sorumluluk içerir. Takasın şartları türev araçların başlangıcında belirlendiği için, mâli piyasalardaki fiyatlar değiştikçe, bu şartlar tarafların lehine veya aleyhine dönüşebilir.

Derivative financial instruments create rights and obligations that have the effect of transferring between the parties to the instrument one or more of the financial risks inherent in an underlying primary financial instrument. On inception, derivative financial instruments give one party a contractual right to exchange financial assets or financial liabilities with another party under conditions that are potentially favorable, or a contractual obligation to exchange financial assets or financial liabilities with another party under conditions that are potentially unfavorable. However, they generally1 do not result in a transfer of the underlying primary financial instrument on inception of the contract, nor does such a transfer necessarily take place on maturity of the contract. Some instruments embody both a right and an obligation to make an exchange. Because the terms of the exchange are determined on inception of the derivative instrument, as prices in financial markets change those terms may become either favorable or unfavorable.

UR42. Mâli varlıkların veya mâli yükümlülüklerin takası için satış veya alım opsiyonu (örneğin kuruluşun kendi özsermaye araçları dışındaki mâli araçlar) araç sahibi kuruluşa

Sayfa 65 / 78

sözleşmenin temelini oluşturan mâli aracın gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler ile ilgili olarak gelecekte ortaya çıkması olası olan ekonomik faydalar elde etme hakkını verir. Tam tersine, bir opsiyonun yazarı gelecekteki potansiyel ekonomik faydalardan vazgeçme ve ile ilgili mâli aracın gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerle ilgili ekonomik faydaların potansiyel kaybını üstlenme sorumluluğu üstlenir. Araç sahibinin sözleşmeden doğan hak ve yazarın sorumluluğu sırasıyla mâli varlık ve mâli yükümlülük tanımını karşılar. Bir opsiyon sözleşmesinin temelini oluşturan mâli bir araç, diğer kuruluşlardaki hisseler ve faiz içeren araçlar dahil olmak üzere, herhangi bir araç olabilir. Bir opsiyon yazan kuruluşun mâli bir varlığı transfer etmek yerine, bir borç aracını yayınlamasını gerektirebilir; ama opsiyonun temelindeki araç opsiyon uygulandığında aracın sahibi için mâli bir araç teşkil edebilir. Opsiyon sahibi kuruluşun kendi lehine olma potansiyeli taşıyan şartlar altında mâli varlık takası yapma hakkı ve yazan kuruluşun kendi aleyhine olma potansiyeli taşıyan şartlarda mâli varlık takası yapma sorumluluğu, opsiyon uygulandığında takas edilecek mâli varlıktan farklıdır. Araç sahibi kuruluşun hakkının ve yazan kuruluşun sorumluluğunun doğası opsiyonun uygulanma olasılığından etkilenmez.

A put or call option to exchange financial assets or financial liabilities (i.e., financial instruments other than an entity’s own equity instruments) gives the holder a right to obtain potential future economic benefits associated with changes in the fair value of the financial instrument underlying the contract. Conversely, the writer of an option assumes an obligation to forgo potential future economic benefits or bear potential losses of economic benefits associated with changes in the fair value of the underlying financial instrument. The contractual right of the holder and obligation of the writer meet the definition of a financial asset and a financial liability, respectively. The financial instrument underlying an option contract may be any financial asset, including shares in other entities and interest-bearing instruments. An option may require the writer to issue a debt instrument, rather than transfer a financial asset, but the instrument underlying the option would constitute a financial asset of the holder if the option were exercised. The option-holder’s right to exchange the financial asset under potentially favorable conditions and the writer’s obligation to exchange the financial asset under potentially unfavorable conditions are distinct from the underlying financial asset to be exchanged upon exercise of the option. The nature of the holder’s right and of the writer’s obligation are not affected by the likelihood that the option will be exercised.

UR43. Türev mâli araçlara bir başka örnek de altı aylık bir dönem içinde ödemesı yapılacak olan vadeli bir sözleşmedir. Bu sözleşmede, bir taraf (alıcı) 1000,000 PB nominal bedele sahip olan ve sabit miktardaki devlet tahvili miktarı karşılığında 1.000,000 PB nakit vermeyi taahhüt eder. Diğer taraf (satıcı) 1.000,000 nakit karşılığında, PB nominal bedele sahip olan ve sabit miktarda devlet tahvili satmayı taahhüt eder. Altı aylık süre içinde, her iki taraf da mâli araçların takasına ilişkin olarak sözleşmeden doğan hakka ve yine sözleşmeden doğan bir sorumluluğa sahiptir. Eğer devlet tahvillerinin piyasa değeri 1.000,000 PB’nin üstüne yükselirse, şartlar alıcının lehine, satıcının aleyhine olacaktır. Piyasa fiyatlarının 1.000,000 PB’nin altına düşmesi durumunda ise, durum tam tersi olacaktır. Satın alanın tutulan yazılı alım opsiyonu çerçevesindeki hakka benzeyen ve sözleşmeden doğan bir hakkı (mâli bir varlık) ve yazılmış bir satış opsiyonu çerçevesindeki sorumluluğa benzeyen ve sözleşmeden doğan bir sorumluluğu (mâli bir yükümlülüğü) vardır. Bu opsiyonlarda olduğu gibi, sözleşmeden doğan bu haklar ve sorumluluklar temeldeki mâli araçlardan ayrı ve farklıdır (takas edilecek tahvil ve nakit). Vadeli bir sözleşmenin her iki tarafı üzerinde mutabık kalınan zamanda gerçekleştirilmesi gereken bir sorumluluğa sahipken, bir opsiyon sözleşmesi

Sayfa 66 / 78

çerçevesindeki uygulama sadece opsiyonun sahibi onu kullanmayı seçerse ve seçtiği zaman gerçekleşecektir.

Another example of a derivative financial instrument is a forward contract to be settled in six months’ time in which one party (the purchaser) promises to deliver CU1,000,000 cash in exchange for CU1,000,000 face amount of fixed rate government bonds, and the other party (the seller) promises to deliver CU1,000,000 face amount of fixed rate government bonds in exchange for CU1,000,000 cash. During the six months, both parties have a contractual right and a contractual obligation to exchange financial instruments. If the market price of the government bonds rises above CU1,000,000, the conditions will be favorable to the purchaser and unfavorable to the seller; if the market price falls below CU1,000,000, the effect will be the opposite. The purchaser has a contractual right (a financial asset) similar to the right under a call option held and a contractual obligation (a financial liability) similar to the obligation under a put option written; the seller has a contractual right (a financial asset) similar to the right under a put option held and a contractual obligation (a financial liability) similar to the obligation under a call option written. As with options, these contractual rights and obligations constitute financial assets and financial liabilities separate and distinct from the underlying financial instruments (the bonds and cash to be exchanged). Both parties to a forward contract have an obligation to perform at the agreed time, whereas performance under an option contract occurs only if and when the holder of the option chooses to exercise it.

UR44. Diğer bir çok türev aracı çeşidi faiz oranı, para birimi takasları (swap), tavan faiz oranı, collars and floors (bulamadım), kredi taahhütleri, senet yayınlama araçları ve akreditifler dahil olmak üzere, gelecekte takas yapmaya ilişkin olarak bir hak veya sorumluluk içerir. Bir faiz oranı takası (swap) sözleşmesi, tarafların bir dalgalı faiz oranına göre, bir diğeri sabit faiz oranına göre hesaplanan nakit miktarın gelecekteki takas serilerini gerçekleştirmeyi kabul ettikleri ileri vadeli bir sözleşmedeki bir değişiklik olarak kabul edilmelidir. Takas odaklı standart vadeli sözleşmeler vadeli sözleşmelerin bir çeşididir; aralarındaki temel fark takas odaklı standart vadeli sözleşmelerin standartlaştırılmış ve takas odaklı olmasıdır.

Many other types of derivative instruments embody a right or obligation to make a future exchange, including interest rate and currency swaps, interest rate caps, collars and floors, loan commitments, note issuance facilities, and letters of credit. An interest rate swap contract may be viewed as a variation of a forward contract in which the parties agree to make a series of future exchanges of cash amounts, one amount calculated with reference to a floating interest rate and the other with reference to a fixed interest rate. Futures contracts are another variation of forward contracts, differing primarily in that the contracts are standardized and traded on an exchange.

Mâli nitelik Taşımayan Kalemlerin Alımına ve Satışına İlişkin Sözleşmeler

Contracts to Buy or Sell Non-Financial Items (paragraphs 4–6)

UR45. Mâli nitelik taşımayan kalemlerin alımına ve satışına yönelik sözleşmeler mâli araç tanımını karşılamaz. Çünkü bir tarafın mâli nitelik taşımayan varlık veya hizmet almaya ilişkin olarak sözleşmeden doğan hakkı ve karşı tarafın ilgili sorumluluğu her iki taraf için de mâli bir varlığın alınması, verilmesi veya takas edilmesine yönelik mevcut bir hak veya sorumluluk teşkil etmez. Örneğin, sadece mâli nitelik taşımayan bir kalemin alınması veya teslim edilmesi suretiyle ödemesını gerçekleştirilecek sözleşmeler mâli araç değildir. (örneğin bir opsiyon, petrolü konu alan vadeli bir sözleşme veya takas odaklı standart vadeli sözleşmeler). Birçok emtia sözleşmesi bu kategoride yer alır. Bazıları standartlaştırılmış bir biçime sahiptir ve bazı türev mâli araçlarla aynı şekilde organize piyasalarda işlem görürler.

Sayfa 67 / 78

Örneğin takas odaklı standart vadeli bir emtia sözleşmesi nakit karşılığı alınabilir ve nakit karşılığı satılabilir. Çünkü bir takasa odaklı olarak işlem görür ve zaman zaman el değiştirebilir. Ancak, sözleşmeyi alan ve satan taraflar aslında ilgili emtianın ticaretini yapmaktadır. Bir emtia sözleşmesinin nakit karşılığı alma veya satma kabiliyeti, satılma veya satın alınma kolaylığı ve emtianın alınması veya teslim edilmesi sorumlulğunun nakitle uzlaştırılma olasılığı sözleşmeden mâli bir araç yaratacak ölçüde sözleşme karakterini etkilemez. Ancak, mâli nitelik taşımayan ve netleştirilebilecek veya mâli araçların takasıyla gerçekleştirilebilecek varlıkların alınması veya satılmasını konu alan ve mâli nitelik taşımayan kalemin nakde dönüştürülebilir olduğu bazı sözleşmeler, mâli varlık oldukları varsayılarak, bu Standardın kapsamı içinde değerlendirilecektir (4 nolu paragrafa bakınız).

Contracts to buy or sell non-financial items do not meet the definition of a financial instrument because the contractual right of one party to receive a non-financial asset or service and the corresponding obligation of the other party do not establish a present right or obligation of either party to receive, deliver or exchange a financial asset. For example, contracts that provide for settlement only by the receipt or delivery of a non-financial item (e.g., an option, futures or forward contract on oil) are not financial instruments. Many commodity contracts are of this type. Some are standardized in form and traded on organized markets in much the same fashion as some derivative financial instruments. For example, a commodity futures contract may be bought and sold readily for cash because it is listed for trading on an exchange and may change hands many times. However, the parties buying and selling the contract are, in effect, trading the underlying commodity. The ability to buy or sell a commodity contract for cash, the ease with which it may be bought or sold and the possibility of negotiating a cash settlement of the obligation to receive or deliver the commodity do not alter the fundamental character of the contract in a way that creates a financial instrument. Nevertheless, some contracts to buy or sell non-financial items that can be settled net or by exchanging financial instruments, or in which the non-financial item is readily convertible to cash, are within the scope of the Standard as if they were financial instruments (see paragraph 4).

UR46. Fiziksel varlıkların alınması veya verilmesini içeren sözleşmeler, ilgili ödeme fiziksel varlıkların transfer edildiği bir tarihten öteye ertelenmiş durumda olmadığı sürece, bir taraf için mâli varlığın, bir diğer taraf için mâli yükümlülüğün doğmasına neden olmaz. Kredili malların satın alımı ve satışı buna örnektir.

A contract that involves the receipt or delivery of physical assets does not give rise to a financial asset of one party and a financial liability of the other party unless any corresponding payment is deferred past the date on which the physical assets are transferred. Such is the case with the purchase or sale of goods on credit.

UR47. Bazı sözleşmeler emtiayla ilgilidir, ama bir emtianın fiziksel olarak alınması veya teslim edilmesi suretiyle sağlanacak bir ödeme içermez. Bu sözleşmelerde ödeme sabit miktarların ödenmesi yoluyla değil, sözleşmede belirtilen bir formül uyarınca yapılacak nakit ödeme öngörülmektedir. Örneğin, bir tahvilin ana miktarı tahvilin vadesinde piyasada geçerli olan petrol fiyatını uygulamak suretiyle hesaplanabilir. Ana miktar bir emtianın fiyatına gönderme yapılarak sabitlenebilir, ama sadece nakitle ödeme işlemine tabi tutulur. Bu tür sözleşmeler mâli araç teşkil eder.

Some contracts are commodity-linked, but do not involve settlement through the physical receipt or delivery of a commodity. They specify settlement through cash payments that are determined according to a formula in the contract, rather than through payment of fixed amounts. For example, the principal amount of a bond may be calculated by applying the market price of oil prevailing at the maturity of the bond to a fixed quantity of oil.

Sayfa 68 / 78

The principal is indexed by reference to a commodity price, but is settled only in cash. Such a contract constitutes a financial instrument.

UR48. Mâli aracın tanımı mâli varlığa veya mâli yükümlülüğe ek olarak, mâli nitelik taşımayan varlığın veya mâli nitelik taşımayan yükümlülüğün doğmasına neden olan bir sözleşme içerebilir. Bu tür mâli araçlar genelde taraflardan birine mâli nitelik taşımayan varlık için mâli bir varlığın takas edilmesi seçeneğini verir. Örneğin, petrolle bağlantılı bir tahvil sahibine, vadesinde sabit dönemsel faiz ödemeleri ve sabit nakit miktarı ama hakkını ve ana miktarı sabit bir petrol miktarı karşılığı değiştirme opsiyonunu verir. Bu opsiyonun uygulanmasının arzu edilirliği zaman zaman nakdin tahvilin içinde saklı olan kambiyonu oranına göreceli olarak, rayiç değere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tahvil sahibinin opsiyonun uygulanmasına ilişkin niyeti bileşen varlıkların özünü etkilemez. Tahvil sahibinin mâli varlığı ve ihraç edenin mâli yükümlülüğü, diğer varlık ve yükümlülük çeşitlerinin yaratılmış olmasına bakılmaksızın, tahvilin mâli araç sınıfına girmesini sağlar.

The definition of a financial instrument also encompasses a contract that gives rise to a non-financial asset or non-financial liability in addition to a financial asset or financial liability. Such financial instruments often give one party an option to exchange a financial asset for a non-financial asset. For example, an oil-linked bond may give the holder the right to receive a stream of fixed periodic interest payments and a fixed amount of cash on maturity, with the option to exchange the principal amount for a fixed quantity of oil. The desirability of exercising this option will vary from time to time depending on the fair value of oil relative to the exchange ratio of cash for oil (the exchange price) inherent in the bond. The intentions of the bondholder concerning the exercise of the option do not affect the substance of the component assets. The financial asset of the holder and the financial liability of the issuer make the bond a financial instrument, regardless of the other types of assets and liabilities also created.

Yükümlülükler ve Net Varlıklar (13-32 nolu paragraflar)

Nakit veya Başka Bir Mâli Varlık Vermeye İlişkin Olarak Sözleşmeden Doğan Sorumluluk (21-24 nolu paragraflar)

Presentation Liabilities and Net Assets/Equity (paragraphs 13–32) No Contractual Obligation to Deliver Cash or another Financial Asset (paragraphs 21–24)

URG49. İmtiyazlı hisse senetleri, çeşitli haklarla birlikte çıkarılır. Bir imtiyazlı hissenin mâli yükümlülük mü yoksa bir özsermaye aracı mı olduğunu belirlerken ihraç eden, bir mâli yükümlülüğün temel özelliğini gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla hisseye bağlı belirli hakları değerlendirir. Örneğin, belirli bir tarihte itfayı sağlayan veya aracı sahibinin opsiyonunda olan imtiyazlı hisse, mâli yükümlülük içerir; çünkü ihraç edenin mâli varlığı hisse sahibine transfer etme sorumluluğu bulunmaktadır. İhraç edenin, sözleşme uyarınca gerektiğinde bir imtiyazlı hisse senedini ödeyerek kurtarma sorumluluğu kaynakların eksikliği, kanuni kısıtlamalar veya yetersiz fazla ya da rezervler dolayısıyla potansiyel olarak yerine getirememesi, sorumluluğu ortadan kaldırmaz. İhraç edenin nakit karşılığını ödeyerek hisselerin itfasını yapma opsiyonu mâli yükümlülük tanımını karşılamaz. Çünkü ihraç edenin hisse sahiplerine mâli varlık transfer etmek için mevcut bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu durumda, hisselerin itfası sadece ihraç edenin kararına bağlıdır. Ancak, ihraç eden

Sayfa 69 / 78

genellikle hissedarları hisselerin itfasını yapmak istediği hususunda resmen bilgilendirmek suretiyle bu opsiyonu kendi kararı ile uyguladığında bir sorumluluk ortaya çıkabilir.

Preference shares may be issued with various rights. In determining whether a preference share is a financial liability or an equity instrument, an issuer assesses the particular rights attaching to the share to determine whether it exhibits the fundamental characteristic of a financial liability. For example, a preference share that provides for redemption on a specific date or at the option of the holder contains a financial liability because the issuer has an obligation to transfer financial assets to the holder of the share. The potential inability of an issuer to satisfy an obligation to redeem a preference share when contractually required to do so, whether because of a lack of funds, a statutory restriction, or insufficient surpluses or reserves, does not negate the obligation. An option of the issuer to redeem the shares for cash does not satisfy the definition of a financial liability because the issuer does not have a present obligation to transfer financial assets to the shareholders. In this case, redemption of the shares is solely at the discretion of the issuer. An obligation may arise, however, when the issuer of the shares exercises its option, usually by formally notifying the shareholders of an intention to redeem the shares.

UR50. İmtiyazlı hisse senetleri ödenip kurtarılabilir nitelikte değilse düzgün sınıflandırma bunlara verilen diğer haklarla belirlenir. Sınıflandırma, sözleşmeye dayalı düzenlemelerin özünün ve bir mâli yükümlülük ile bir özsermaye aracı tanımlarının değerlendirilmesine bağlıdır. İmtiyazlı hisse senetlerinin sahiplerine dağıtımlar, kümülatif veya kümülatif olmamasından bağımsız olarak, ihraç edenin takdirinde olduğunda bu hisseler özsermaye araçlarıdır. Bir imtiyazlı hisse senedinin, özsermaye aracı veya bir mâli yükümlülük olarak sınıflandırılması örneğin aşağıda yer alan durumlardan etkilenmez:

When preference shares are non-redeemable, the appropriate classification is determined by the other rights that attach to them. Classification is based on an assessment of the substance of the contractual arrangements and the definitions of a financial liability and an equity instrument. When distributions to holders of the preference shares, whether cumulative or non-cumulative, are at the discretion of the issuer, the shares are equity instruments. The classification of a preference share as an equity instrument or a financial liability is not affected by, for example:

a) Dağıtım yapma geçmişi;

A history of making distributions;

b) Gelecekte dağıtım yapma niyeti;

An intention to make distributions in the future;

c) Dağıtımlar yapılmazsa ihraç edenin adi hisse senetlerinin ücreti üzerinde olası negatif etki (imtiyazlı hisse senetleri ile ilgili temettüler ödenmezse adi hisse senetleri ile ilgili temettüleri ödeme konusunda kısıtlamalar nedeniyle);

A possible negative impact on the price of ordinary shares of the issuer if distributions are not made (because of restrictions on paying dividends on the ordinary shares if dividends are not paid on the preference shares);

d) İhraççının rezervlerinin miktarı;

The amount of the issuer’s reserves;

Sayfa 70 / 78

e) Bir dönem için ihraç edenin açık veya fazla beklentisi ya da

An issuer’s expectation of a surplus or deficit for a period; or

f) Bu dönem için ihraç edenin açık veya fazla miktarını etkileyebilmesi veya etkileyememesi.

An ability or inability of the issuer to influence the amount of its surplus or deficit for the period.

Kuruluşun Kendi Özsermaye Araçlarında Ödeme (25-29 sayılı paragraflar)

Settlement in the Entity’s Own Equity Instruments (paragraphs 25–29)

UR51. UY25 nolu paragrafta belirtildiği gibi, kamu sektöründeki kuruluşların hisse senetleri ve birimleştirilmiş diğer sermaye biçimlerinden oluşan özsermaye araçları yayınlaması yaygın bir uygulama değildir; ve bu tür araçların mevcut olduğu durumlarda, kullanımları ve mülkiyetleri genellikle mevzuatta kısıtlanır. Kamu sektörü kuruluşlarının genelde özel sektör kuruluşlarından farklı olan sermaye yapısının ve kamu sektörünün işlediği yasal ortamın bir sonucu olarak, kuruluşun kendi özsermaye araçlarında uzlaştırılabilecek işlemler kamu sektöründe özel sektörde olduğu kadar sık ortaya çıkmayacaktır. Ancak, bu tür işlemler ortaya çıktığında, aşağıdaki örnekler bunların kuruluşun kendi özsermaye araçlarına ilişkin farklı sözleşme türlerinin ne şekilde sınıflandırılacağına ışık tutabilir:

As noted in paragraph AG25, it is not common for entities in the public sector to issue equity instruments comprising shares or other forms of unitized capital; and where such instruments do exist, their use and ownership is usually restricted in legislation. As a result of the capital structure of public sector entities generally being different from private sector entities, and the legislative environment in which public sector entities operate, transactions that are settled in an entity’s own equity instruments are not likely to occur as frequently in the public sector as in the private sector. However, where such transactions do occur, the following examples may assist in illustrating how to classify different types of contracts on an entity’s own equity instruments:

(a) Kuruluşun kendi hisselerinden sabit bir miktarı gelecekteki bir karşılık göz önünde bulundurulmaksızın, alması veya vermesi, veya kendi hisselerinden sabit bir miktarı sabit bir nakit miktarı veya başka bir mâli araç karşılığında takas etmek suretiyle uzlaştırılabilecek bir sözleşme özsermaye aracıdır (27 nolu paragrafta belirtilenler hariç olmak üzere). Buna göre, bir sözleşme için alınmış veya ödenmiş bir karşılık doğrudan net varlıklar/özsermayeye doğrudan eklenir veya ondan mahsup edilir. Ancak sözleşmenin kuruluşun kendi hisselerini nakit veya başka bir mâli varlık karşılığında, sabit bir tarihte veya belirlenebilir bir tarihte, veya talep üzerine, itfa etmesini gerektirdiği durumlarda, kuruluş itfa miktarının bugünkü değeri (15 ve 16 veya 17 ile 18 nolu paragraflarda belirtilen özellik ve koşulları karşılayan araçlar hariç olmak üzere) için mâli yükümlülük muhasebeleştirecektir. Bir kuruluşun sabit bir nakit karşılığında, kendi hisselerinden sabit bir miktarı yeniden satın almasına yönelik vadeli bir sözleşme çerçevesinde doğan sorumluluğu buna örnektir.

(i) A contract that will be settled by the entity receiving or delivering a fixed number of its own shares for no future consideration, or exchanging a fixed number of its own shares for a fixed

Sayfa 71 / 78

amount of cash or another financial asset, is an equity instrument (except as stated in paragraph 27). Accordingly, any consideration received or paid for such a contract is added directly to or deducted directly from net assets/equity. One example is an issued share option that gives the counterparty a right to buy a fixed number of the entity’s shares for a fixed amount of cash. However, if the contract requires the entity to purchase (redeem) its own shares for cash or another financial asset at a fixed or determinable date or on demand, the entity also recognizes a financial liability for the present value of the redemption amount (with the exception of instruments that have all the features and meet the conditions in paragraph 15 and 16 or paragraphs 17 and 18). One example is an entity’s obligation under a forward contract to repurchase a fixed number of its own shares for a fixed amount of cash.

(b) Kuruluşun yeniden satın almak zorunda olduğu hisselerin sayısı sabit olmasa veya zorunluluk karşı tarafın itfa hakkını kullanmasına bağlı olsa bile (15 ve 16 nolu paragraflar veya 17 ile 18 nolu paragraflarda belirtilen durumlar hariç olmak üzere) kuruluşun kendi hisselerini nakit karşılığı satın alma sorumluluğu itfa miktarının bugünkü değeri için mâli bir yükümlülüğün doğmasına neden olur. Koşullu sorumluluğun bir örneği kurulun kendi hisselerini, karşı taraf opsiyonu uygularsa yeniden satın almasını gerektiren bir opsiyon yayınlamasıdır.

(ii) An entity’s obligation to purchase its own shares for cash gives rise to a financial liability for the present value of the redemption amount even if the number of shares that the entity is obliged to repurchase is not fixed or if the obligation is conditional on the counterparty exercising a right to redeem (except as stated in paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18). One example of a conditional obligation is an issued option that requires the entity to repurchase its own shares for cash if the counterparty exercises the option.

(c) Nakit veya başka bir mâli araç karşılığında uzlaştırılabilecek bir sözleşme, nakit veya alınacak veya verilecek diğer bir mâli varlık kuruluşun kendi özsermaye araçlarının piyasa fiyatındaki değişiklikleri esas alsa bile, mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür (15 ve 16 nolu paragraflarda veya 17 ve 18 nolu paragraflarda belirtilenler hariç olmak üzere). Net nakitle ödemeya tabi tutulan hisse opsiyonu buna örnektir.

(iii) A contract that will be settled in cash or another financial asset is a financial asset or financial liability even if the amount of cash or another financial asset that will be received or delivered is based on changes in the market price of the entity’s own equity instruments (except as stated in paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18). One example is a net cash-settled share option.

Kuruluşun değeri sabit bir miktara veya ilgili değişkene (örneğin mal fiyatı) eşit olan kendi hisselerinden değişken bir miktarla uzlaştırılabilecek bir sözleşme mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür. Opsiyon sözleşmesinin değerine eşit olan ne kadar araç varsa hepsinin kuruluş tarafından teslim edilmesi suretiyle kuruluşun kendi araçları içinde uzlaştırılan petrol alımı yazılı opsiyonu buna örnektir. Bu tür bir sözleşme ilgili değişken petrol yerine kuruluşun kendi hissesinin fiyatı olsa bile, mâli bir varlık veya mâli bir yükümlülüktür.

A contract that will be settled in a variable number of the entity’s own shares whose value equals a fixed amount or an amount based on changes in an underlying variable (e.g., a commodity price) is a financial asset or a financial liability. An example is a written option to buy oil that, if exercised, is settled net in the entity’s own instruments by the entity delivering as many of those instruments as are equal to the value of the option contract. Such a contract is a financial asset or financial liability even if the underlying variable is the entity’s own share

Sayfa 72 / 78

price rather than oil. Similarly, a contract that will be settled in a fixed number of the entity’s own shares, but the rights attaching to those shares will be varied so that the settlement value equals a fixed amount or an amount based on changes in an underlying variable, is a financial asset or a financial liability.

Koşullu Ödeme Hükümleri (30 nolu paragraf)

Contingent Settlement Provisions (paragraph 30)

UR52. 30 nolu paragraf nakit veya başka bir mâli varlık karşılığı (veya aracın mâli yükümlülüğe dönüşmesine sebep olacak başka bir şekilde) ödeme gerektiren koşullu bir ödeme hükmünün bir parçasının gerçek olmaması durumunda, ödemenın mâli bir aracın sınıflandırmasını etkilememesini gerektirir. Bu nedenle, ancak aşırı derecede nadir görülen bir olayın/durumun ortaya çıkması halinde nakit karşılığı veya kuruluşun hisselerinden değişken bir miktar karşılığında uzlaştırılmasını gerektiren bir sözleşme bir özsermaye aracıdır. Benzer şekilde, kuruluşun kendi hisselerinden sabit bir sayı içinde yapılan ödeme işlemi kuruluşun kontrolü dışındaki durumlar nedeniyle sözleşme çerçevesinde engellenebilir; ama bu durumların gerçekleşme olasılığı aslında yoksa, bir özsermaye aracı olarak sınıflandırma uygundur.

Paragraph 30 requires that if a part of a contingent settlement provision that could require settlement in cash or another financial asset (or in another way that would result in the instrument being a financial liability) is not genuine, the settlement provision does not affect the classification of a financial instrument. Thus, a contract that requires settlement in cash or a variable number of the entity’s own shares only on the occurrence of an event that is extremely rare, highly abnormal and very unlikely to occur is an equity instrument. Similarly, settlement in a fixed number of an entity’s own shares may be contractually precluded in circumstances that are outside the control of the entity, but if these circumstances have no genuine possibility of occurring, classification as an equity instrument is appropriate.

UR53. Konsolide mâli tablolarda, bir kuruluş denetimi altında olmayan payları da sunabilir. Diğer tarafların net varlıklar/özsermayedeki ve kontrolü altındaki kuruluşların gelirlerindeki çıkarları/payları buna örnek olarak verilebilir. Mâli bir aracı (veya onun bir bileşenini) konsolide mâli tablolarda sınıflandırırken, ekonomik kuruluşun bir bütün olarak araca ilişkin olarak nakit veya başka bir mâli varlık verme sorumlulğuna veya aracı yükümlülük sınıflandırması ile sonuçlanabilecek bir şekilde ödeme işlemine tabi tutma sorumluluğuna sahip olup olmadığı belirlenirken, bir kuruluş ekonomik kuruluşun üyelerinin ve aracın sahibi olan kuruluşun arasındaki hüküm ve şartları dikkate alır. Denetim altındaki kuruluş mâli bir tablo yayınladığında ve ekonomik kuruluş içindeki başka bir kuruluş aracın sahibi kuruluşlarla ek hükümler (örneğin garanti) üzerinde doğrudan mutabakata vardığında, ekonomik kuruluş dağıtımlar ve itfa üzerinde karar sahibi olmayabilir. Denetime tabi kuruluş kendi tekil mâli tablolarında bu ek hükümleri dikkate almaksızın, aracı uygun şekilde sınıflandırsa da, ekonomik kuruluş ile aracın sahibi kuruluşlar arasındaki diğer anlaşmalar, konsolide mâli tabloların sözleşmeleri ve bir bütün olarak ekonomik kuruluşun kendisi tarafından gerçekleştirilen işlemleri yansıtmasını sağlamak amacıyla dikkate alınır. Böyle bir sorumluluk veya ödeme hükmünün mevcut olması durumunda, araç (veya sorumluluğa konu olan bileşen) konsolide mâli tablolarda mâli yükümlülük olarak sınıflandırılır.

KONSOLİDE MALİ TABLOLARDA UYGULAMASayfa 73 / 78

Treatment in Consolidated Financial Statements

In consolidated financial statements, an entity presents non-controlling interests i.e., the interests of other parties in the net assets/equity and revenue of its controlled entities in accordance with IPSAS 1 and IPSAS 6. When classifying a financial instrument (or a component of it) in consolidated financial statements, an entity considers all terms and conditions agreed between members of the economic entity and the holders of the instrument in determining whether the economic entity as a whole has an obligation to deliver cash or another financial asset in respect of the instrument or to settle it in a manner that results in liability classification. When a controlled entity issues a financial instrument and a controlling entity or other entity within the economic entity agrees additional terms directly with the holders of the instrument (e.g., a guarantee), the economic entity may not have discretion over distributions or redemption. Although the controlled entity may appropriately classify the instrument without regard to these additional terms in its individual financial statements, the effect of other agreements between members of the economic entity and the holders of the instrument is considered in order to ensure that consolidated financial statements reflect the contracts and transactions entered into by the economic entity as a whole. To the extent that there is such an obligation or settlement provision, the instrument (or the component of it that is subject to the obligation) is classified as a financial liability in consolidated financial statements.

UR54. Kuruluşa, sözleşmeye bağlı sorumluluk doğuran bazı araç türleri, paragraf 15 ve 16 veya paragraf 17 ve 18 uyarınca özsermaye araçları olarak sınıflandırılır. Bu paragraflar uyarınca yapılan sınıflandırma, bir aracın sınıflandırılması için bu Standarda başka türlü uygulanan ilkelere bir istisnadır ve kıyas yolu ile diğer araçlara uygulanamaz. Bu istisna, konsolide mâli tablolarda kontrol gücü olmayan payların sınıflandırılmasına kadar genişletilmez. Dolayısıyla, paragraf 15 ve 16 veya paragraf 17 ve 18 uyarınca kontrol gücü olmayan pay şeklinde olan ayrı veya bireysel mâli tablolarda özsermaye araçları olarak sınıflandırılan araçlar, ekonomi kuruluşunun konsolide mâli tablolarında yükümlülükler olarak sınıflandırılır.

Some types of instruments that impose a contractual obligation on the entity are classified as equity instruments in accordance with paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18. Classification in accordance with those paragraphs is an exception to the principles otherwise applied in this Standard to the classification of an instrument and cannot be applied by analogy to other instruments. This exception is not extended to the classification of non-controlling interests in the consolidated financial statements. Therefore, instruments classified as equity instruments in accordance with either paragraphs 15 and 16 or paragraphs 17 and 18 in the separate or individual financial statements that are non-controlling interests are classified as liabilities in the consolidated financial statements of the economic entity.

Bileşik Mâli Araçlar (paragraf 33-37)

Compound Financial Instruments (paragraphs 33–37)

UR55. Paragraf 33 sadece türev olmayan bileşik mâli araçların ihraççılarına uygulanır. Paragraf 33 mâli araçlarla, mâli araçların sahibi kuruluşların bakış açısı ile ilgilenir. IPSAS 29, hem borç hem de özsermaye araçlarının özelliklerini içeren bileşik mâli araçların sahiplerinin bakış açısı ile saklı türevlerin ayrılması ile ilgilidir.

Paragraph 33 applies only to issuers of non-derivative compound financial instruments. Paragraph 33 does not deal with compound financial instruments from the perspective of holders. IPSAS 29 deals with the separation of embedded derivatives from the perspective of holders of compound financial instruments that contain the features of both debt and equity instruments.

Sayfa 74 / 78

UR56. Kamu sektörü kuruluşlarının sermaye yapısından dolayı bileşik mâli araçlar kamu sektöründe yaygın değildir. Ancak aşağıda yer alan tartışma, bir bileşik mâli aracın nasıl bileşenleri ile inceleneceğini açıklar. Bileşik mâli aracın yaygın bir formu, ihraç edenin adi hisselerine dönüştürülebilir bir tahvil gibi saklı dönüştürme seçeneği olan ve başka bir saklı türev özelliği olmayan bir borç aracıdır. Paragraf 33, bu tür bir mâli araç ihraç edenin, yükümlülük bileşenini ve net varlık/özsermaye bileşenini ayrı ayrı mâli durum tablosunda aşağıdaki gibi gösterilmesini gerekli kılar:

Compound financial instruments are not common in the public sector because of the capital structure of public sector entities. The following discussion does, however, illustrate how a compound financial instrument would be analyzed into its component parts. A common form of compound financial instrument is a debt instrument with an embedded conversion option, such as a bond convertible into ordinary shares of the issuer, and without any other embedded derivative features. Paragraph 33 requires the issuer of such a financial instrument to present the liability component and net assets/equity component separately in the statement of financial position, as follows:

(a) İhraççının, ana borç ile faizin planlanmış ödemelerini yapma sorumluluğu, araç dönüştürülmediği sürece mevcut olan mâli yükümlülüğüdür. İlk muhasebeleştirmede yükümlülük bileşeninin rayiç değeri, o tarihte piyasanın karşılaştırılabilir kredi durumu araçlarına uyguladığı faiz oranında indirim yapılan ve büyük ölçüde aynı nakit akışlarını aynı koşullarda dönüştürme seçeneği olmadan sağlayan gelecekteki nakit akışının sözleşmeye dayalı olarak belirlenen dizisinin bugünkü değeridir.

(a)The issuer’s obligation to make scheduled payments of interest and principal is a financial liability that exists as long as the instrument is not converted. On initial recognition, the fair value of the liability component is the present value of the contractually determined stream of future cash flows discounted at the rate of interest applied at that time by the market to instruments of comparable credit status and providing substantially the same cash flows, on the same terms, but without the conversion option.

(b) Özsermaye aracı, yükümlülüğü net varlıklara/ihraç edenin özsermayesine dönüştürecek saklı bir opsiyondur. Opsiyonun rayiç değeri, varsa zaman değerini ve esas değerini içerir. Bu opsiyonun, asli değersiz olduğunda bile ilk muhasebeleştirmede değeri vardır.

(b)The equity instrment is an embedded option to convert the liability into net assets/equity of the issuer. The fair value of the option comprises its time value and its intrinsic value, if any. This option has value on initial recognition even when it is out of the money.

UR57. Vade tarihinde dönüştürülebilir aracın dönüşümünde kuruluş, yükümlülük bileşenini bilanço dışı bırakır ve bunu net varlıklar/öz sermaye olarak muhasebeleştirir. Orijinal net varlıklar/özsermaye bileşeni, net varlıklar/özsermaye olarak kalır (net varlıklar/özsermaye kapsamındaki bir ilgili kalemden diğerine aktarılabilir olsa da). Vadesi geldiğinde dönüştürmede kazanç ve zarar olmaz.

On conversion of a convertible instrument at maturity, the entity derecognizes the liability component and recognizes it as net assets/equity. The original net assets/equity component remains as net assets/equity (although

Sayfa 75 / 78

it may be transferred from one line item within net assets/equity to another.) There is no gain or loss on conversion at maturity.

UR58. Bir kuruluş, vade tarihinden önce dönüştürülebilir bir aracı orijinal imtiyazları değişmeyecek şekilde erken itfa veya yeniden satın alma yolu ile ödediğinde kuruluş, işlem tarihinde aracın bileşenlerinin yeniden satın alma veya itfası için ödenmiş karşılığını ve herhangi bir işlem bedelini tahsis eder. Ödenmiş karşılığı ve işlem bedellerini ayrı bileşenlere tahsis etmek amacıyla kullanılan yöntem, paragraf 33-37 uyarınca dönüştürülebilir araç çıkarıldığında kuruluş tarafından elde edilen hasılatın ayrı bileşenlerine asıl tahsisinde kullanılan ile tutarlıdır.

When an entity extinguishes a convertible instrument before maturity through an early redemption or repurchase in which the original conversion privileges are unchanged, the entity allocates the consideration paid and any transaction costs for the repurchase or redemption to the components of the instrument at the date of the transaction. The method used in allocating the consideration paid and transaction costs to the separate components is consistent with that used in the original allocation to the separate components of the proceeds received by the entity when the convertible instrument was issued, in accordance with paragraphs 33–37.

UR59. Karşılığın tahsisi yapıldığında bundan kaynaklanan herhangi bir kazanç ve zarar, ilgili bileşene uygulanan muhasebe ilkeleri uyarınca aşağıdaki gibi değerlendirilir:

Once the allocation of the consideration is made, any resulting gain or loss is treated in accordance with accounting principles applicable to the related component, as follows:

(a) Yükümlülük bileşeni ile ilgili kazanç veya zarar miktarı, açık veya fazla kapsamında muhasebeleştirilir ve

The amount of gain or loss relating to the liability component is recognized in surplus or deficit; and

(b) Net varlıklar/özsermaye ile ilgili karşılık miktarı, net varlıklar/özsermaye kapsamında muhasebeleştirilir.

The amount of consideration relating to the net assets/equity component is recognized in net assets/equity.

UR60. Bir kuruluş, örneğin, belirlenmiş bir tarihten önce dönüştürme durumunda daha uygun dönüştürme oranı sunarak ya da diğer ilave karşılıkları ödeyerek daha erken dönüştürmeyi teşvik etmek amacıyla dönüştürülebilir araç koşullarını tadil edebilir. Koşulların tadil edildiği tarihteki revize edilen koşullar uyarınca aracın dönüştürülmesi ile ilgili mâli araç sahibinin elindeki karşılığın rayiç değeri ile orijinal koşullar uyarınca mâli araç sahibinin elinde olmuş olacak karşılığın rayiç değeri arasındaki farklılık açık veya fazla olarak muhasebeleştirilir.

An entity may amend the terms of a convertible instrument to induce early conversion, for example by offering a more favorable conversion ratio or paying other additional consideration in the event of conversion before a specified date. The difference, at the date the terms are amended, between the fair value of the consideration the holder receives on conversion of the instrument under the revised terms and the fair value of the consideration the holder would have received under the original terms is recognized as a loss in surplus or deficit.

Hazine Hisseleri (paragraf 38 ve 39)

Sayfa 76 / 78

Treasury Shares (paragraphs 38 and 39)

UR61. Bir kuruluşun kendi özsermaye araçları, tekrar edinildikleri sebebe bakılmaksızın bir mâli araç olarak muhasebeleştirilmez. Paragraf 38’de özsermaye araçlarının net varlıklar/özsermayeden çıkarılması için kendi özsermaye araçlarını yeniden elde eden bir kuruluş gereklidir. Ancak bir kuruluş, başkaları adına kendi özsermaye araçlarını elinde tuttuğunda (örneğin bir müşteri adına kendi özsermaye araçlarını elinde tutan bir mâli araç) bir ajans ilişkisi olur ve bu nedenle bu elde tutmalar, kuruluşun mâli durum tablolarında gösterilmez.

An entity’s own equity instruments are not recognized as a financial asset regardless of the reason for which they are reacquired. Paragraph 38 requires an entity that reacquires its own equity instruments to deduct those equity instruments from net assets/equity. However, when an entity holds its own equity instruments on behalf of others, for example, a financial institution holding its own equity instruments on behalf of a client, there is an agency relationship and as a result those holdings are not included in the entity’s statement of financial position.

Pay, Temettüler veya Benzer Dağıtımlar, Kazanç ve Zararlar (paragraf 40-46)

Interest, Dividends or Similar Distributions, Losses, and Gains (paragraphs 40–46)

UR62. Aşağıdaki örnek paragraf 40’ın bir bileşik mâli araca uygulanışını göstermektedir. Kümülatif olmayan imtiyazlı bir hisse senedinin, beş yıl boyunca zorunlu olarak nakitle ödenip kurtarılabilir olduğunu; fakat bu temettüler ödenip kurtarılma tarihinden önce kuruluşun takdirinde ödenebilir olduğunu farz edelim. Bu tür bir araç, ödenip kurtarılma miktarının bugünkü değerinde olan yükümlülük bileşeni ile birlikte bir bileşik mâli araçtır. Bu bileşenle ilgili indirimin çözülmesi, açık veya fazla kapsamında muhasebeleştirilir ve pay gideri olarak sınıflandırılır. Net varlıklar/özsermaye bileşeni ile ilgili ödenmiş temettüler, bu nedenle açık veya fazla dağıtımı olarak muhasebeleştirilir. İtfa zorunlu olmayıp araç sahibinin tercihine bağlı ise veya hisse, zorunlu olarak sabit miktara veya altında yatan değişkende (örneğin bir emtia) yapılan değişikliklere dayalı bir miktara eşit hesaplanan çok sayıda adi hisseye dönüştürülebilir ise benzer bir uygulama yapılacaktır. Ancak ödenmiş herhangi bir temettü veya benzer dağıtımlar, itfa miktarına eklenir; tüm araç yükümlülüktür. Bu tür bir durumda herhangi bir temettü veya benzer dağıtımlar pay gideri olarak sınıflandırılır.

The following example illustrates the application of paragraph 40 to a compound financial instrument. Assume that a non-cumulative preference share is mandatorily redeemable for cash in five years, but that dividends are payable at the discretion of the entity before the redemption date. Such an instrument is a compound financial instrument, with the liability component being the present value of the redemption amount. The unwinding of the discount on this component is recognized in surplus or deficit and classified as interest expense. Any dividends paid relate to the net assets/equity component and, accordingly, are recognized as a distribution of surplus or deficit. A similar treatment would apply if the redemption was not mandatory but at the option of the holder, or if the share was mandatorily convertible into a variable number of ordinary shares calculated to equal a fixed amount or an amount based on changes in an underlying variable (for example, a commodity). However, if any unpaid dividends or similar distributions are added to the redemption amount, the entire instrument is a liability. In such a case, any dividends or similar distributions are classified as interest expense.

Mâli Bir Varlığın ve Mâli Yükümlülüğün Netleştirilmesi (paragraf 47-55)

Offsetting a Financial Asset and a Financial Liability (paragraphs 47–55)

Sayfa 77 / 78

UR63. Mâli bir varlığı ve mâli bir yükümlülüğü netleştirmek için bir kuruluş, muhasebeleştirilen miktarları netleştirecek güncel olarak uygulanabilir hukuki hakka sahip olmalıdır. Bir kuruluşun, muhasebeleştirilmiş miktarları netleştirmek için ana netleştirme anlaşmasındaki veya geri ödemesiz borcun bazı türlerindeki gibi şarta bağlı hakkı olabilir; fakat bu tür haklar sadece sıklıkla diğer tarafın borcu ödememesi gibi gelecekte bazı olayların gerçekleşmesi durumunda uygulanabilir. Dolayısıyla bu tür bir anlaşma netleştirme koşullarını gerçekleştirmez.

To offset a financial asset and a financial liability, an entity must have a currently enforceable legal right to set off the recognized amounts. An entity may have a conditional right to set off recognized amounts, such as in a master netting agreement or in some forms of non-recourse debt, but such rights are enforceable only on the occurrence of some future event, usually a default of the counterparty. Thus, such an arrangement does not meet the conditions for offset.

UR64. Bu Standart, sözde başka bir aracın özelliklerini kıyaslamak amacıyla edinilen ve elde tutulan ayrı mâli araçlar grubu olan “yapay araçlar” için özel bir uygulama sağlamaz. Örneğin, dalgalı ödemeleri toplamayı ve sabit ödemeler yapmayı içeren faiz oranı takasları ile birleşmiş dalgalı faiz oranlı uzun vadeli borç, sabit oranlı uzun vadeli borcu birleştirir. Birlikte “yapay aracı” oluşturan bireysel mâli araçların her biri, kendi koşullarında ve şartlarında akdi hak ve sorumluluğu temsil eder ve her biri ayrı ayrı aktarılabilir veya uzlaştırılabilir. Her bir mâli araç, diğer mâli araçların maruz kaldığı risklerden farklı olabilen riske maruz kalır. Dolayısıyla, “yapay araç” içindeki bir mâli araç bir varlık ve diğeri yükümlülük olduğunda bunlar netleştirme değildir ve paragraf 47’de anlatılan netleştirme kriterlerini karşılamazlar ise net esasına göre bir kuruluşun mâli durum tablosunda gösterilmez.

The Standard does not provide special treatment for so-called “synthetic instruments,” which are groups of separate financial instruments acquired and held to emulate the characteristics of another instrument. For example, a floating rate long-term debt combined with an interest rate swap that involves receiving floating payments and making fixed payments synthesizes a fixed rate long-term debt. Each of the individual financial instruments that together constitute a “synthetic instrument” represents a contractual right or obligation with its own terms and conditions and each may be transferred or settled separately. Each financial instrument is exposed to risks that may differ from the risks to which other financial instruments are exposed. Accordingly, when one financial instrument in a “synthetic instrument” is an asset and another is a liability, they are not offset and presented in an entity’s statement of financial position on a net basis unless they meet the criteria for offsetting in paragraph 47.

Sayfa 78 / 78