31 วาทกรรมสินไซสาวะถี: สิม ฮูปแ...

ปท 3 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2560

31

วาทกรรมสนไซสาวถ: สม ฮปแตม และบญขาวจ

วาทกรรมสนไซสาวะถ: สม ฮปแตม และบญขาวจ

Sinsai Sawa Thi Discourse: Buddhist Chapel,

Moral Paintings and Kao-Ji Ceremony

Sin-Sai-Sa-Va-Tee Discourse: Buddhist Chapel, Moral

Paintings and Kao-Ji Ceremony






พนธทพ ตาทอง1 / Puntip Tatong บทคดยอ

บทความนมงวเคราะหการสรางวาทกรรมสนไซผานภาคปฏบตการ วาทกรรมทเกดขนภายใตกรอบคดวาทกรรม อ านาจ ความร และการวเคราะหวาทกรรม ทใหความส าคญกบการปรบเปลยนความสมพนธเชงอ านาจของคน กลมคนทงในสงคมเดยวกนหรอตางสงคม โดยศกษาจากภาคปฏบตการจรงทเกดขนภายในชมชนบานสาวะถและปรมณฑลวดไชยศร ต าบลสาวะถ อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน ขอมลทใชในบทความนอางองจากงานวจยภาคสนามของผ เขยนเองทเกบขอมล ระหวาง พ.ศ.2554 - 2557 ใชแนวคดวาทกรรม อ านาจ ความร และการวเคราะหวาทกรรม ของ Michel Foucault เปนกรอบการวเคราะหขอมล

บทความชนนเปนสวนหนงของวทยานพนธหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคมวทยาการพฒนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน โดยไดรบทนสนบสนนจากศนยวจยพหลกษณลมน าโขง คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 1 อาจารยพเศษ ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยขอนแกน e - mail: [email protected]


32

ผลการศกษา พบวา ผน าทางศาสนา ผน าชมชน และผอาวโส ไดรวมกนสรางใหมความเปนชมชนผานวรรณกรรมพนบานเรองสนไซซงผกโยงอยกบสญญะทางวฒนธรรมอยางฮปแตมหรอภาพจตรกรรมบนฝาผนงสมหรอโบสถวดไชยศร ชมชนไดเลอกฉวยหยบเอามาตความหมายใหมเพอสราง อตลกษณชมชน และเปนเครองมอในการรอยรดความสมครสมานสามคคของชมชนในงานพฒนาภายใตบรบทความเปนสมยใหม อยางไรกตามกระบวนการสรางใหมความเปนชมชนผานกระบวนการสรางวาทกรรมสนไซของชมชนกลบไมไดเกดขนอยางโดดเดยว กระบวนการดงกลาวเชอมโยงกบเครอขายภายนอกชมชนทหลากหลายและกลายเปนแรงหนนเสรมความชอบธรรมใหชดความร สนไซทชมชนประกอบสรางขน มความนาเชอถอ สมจรงสมจง และเปนความจรงในทสด จนหมบานแหงนกลายเปนศนยกลางในการศกษาวรรณกรรมเรองสนไซของจงหวดขอนแกนและภาคอสานโดยปรยาย ดงนนการใชวรรณกรรมพนบานสนไซจงเปนตวอยางหนงของรปแบบการสรางชดความรดวยความรวมมอจากชมชนและหนวยงานทองถน เพอสรางอตลกษณและการนยามตวตนใหแกทองถนทนอกเหนอจากการชน าและรบเอาจากรฐเพยงฝายเดยว ค าส าคญ: สนไซ วาทกรรม ปฏบตการวาทกรรม Abstract This article analyzed creation of Sinsai discourse towards discourse of practicing. These were done within scopes of discourse concept, power, knowledge, and discourse analysis sought to affect power relational change between people and a group of people living in the same communities or different communities. Field surveying in Ban Sawathi and


33


around Chaisi Temple’s boundary in Sawathi Sub-district of Mueang

District, Khon Kaen Province from 2011 to 2014 was utilized to collect the data. To analyze the data, discourse concepts, power, knowledge and discourse analysis created by Michel Foucault were used. The findings revealed that religious leaders, community leaders and the elders had cooperated each other to create a new community through Isan folk tale called Sinsai. This folk tale had been also connected to cultural beliefs inherited from generation to generation towards moral paintings in a Buddhist chapel of Chaisi Temple. The community grasped this opportunity to create a new identity and used it to bolster reconciliation and unity within the community. However, creating a new community through Sinsai discourse was not done alone. There were also a lot of connections with other communities. This supported and reinforced a new created Sinsai folk tale to be so believable, reliable and realistic that this community became a learning center of Sinsai folk tale in Khon Kaen Province and also in Northeastern Thailand. Due to this success, utilizing Sinsai folk tale is a good example to create a knowledge package, identity and uniqueness of the community through participation of people and local corporations within the community. Besides, it also implies that every community is able to create their own identity and not necessary to wait for the government to guide or lead them. Keywords: Sinsai, Discourse, Discourse Practice


34

บทน า ค าถามส าคญทเกดขนในชวง 2 ทศวรรษแรกแหงการพฒนา คอ

การพฒนาตาม “โมเดล” ความเตบโตทางเศรษฐกจตามแบบประเทศทพฒนาแลว ทงในดานวชาการ เทคโนโลย และการสะสมทนเพอพฒนาประเทศไทยนน เปนรปแบบหนงของการถกครอบง าหรอไม ท าไมยงพฒนา ยงกอใหเกดปญหา ความเชอเดมทวาวฒนธรรมประเพณดงเดมเปนอปสรรคตอการพฒนานนจรงหรอไม (กาญจนา แกวเทพ, 2530) อานนท กาญจนพนธ (2544) ชใหเหนวา สวนทไปตอบโตกบกระแสโลกาภวตนหรอสวนทไปปะทะกบกระแสเหลาน กท าใหเกดการปรบเปลยนโลกาภวตนไปคนละทศคนละทาง ขณะทบางกลมขานรบกบกระแสโลกาภวตนดวยการตกอยภายใตกระแสนน แตในอกหลายสวนกไมไดเปนอยางนน แมวากระแสโลกาภวตนท าใหคนถกลดทอนคณคาความเปนมนษยไป แตมนษยโดยทวไปจะไมยอมสญเสยความเปนมนษย เมอใดกตามทคนถกลดทอนความเปนคนลงไปมากกจะมปฏกรยาตอบโต แตกไมไดหมายความวาจะท าไดโดยอตโนมต การทมนษยสามารถตอบโตกบกระแสเหลานกท าไดโดยผาน “ความรชาวบาน” ซงหมายถง สงตางๆ ทเราอาจคนเคย เชน ความเชอ การเคารพสงตางๆ ประเพณพนถน ต านาน เปนตน ความรแบบน จะมรปแบบแตกตางกนไปตามแตละวฒนธรรม

แนนอนวา การปรบตวของทองถนทไดรบผลกระทบจากการพฒนาใหสามารถตอบโต ตอรองกบอ านาจของทนนยมโลกาภวตน บางพนทไดเลอกประกอบสรางความรชดใหมเพอชวงชงพนทในการสรางความเปนตวตนของชมชนขนมาตอส เรมจากการสรางส านกรวมของความเปนกลมชาตพนธ วฒนธรรมเดยวกน ผานรปแบบของประวตศาสตรทองถน คตชาวบาน วรรณกรรมพนบาน ความเชอ พธกรรม เปนตน ในท านองเดยวกน ชมชนบาน


35


สาวะถ ต าบลสาวะถ อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน สถาบนศาสนาไดรวมมอกบ

ชมชนรอฟนวรรณกรรมพนบานสนไซและสญญะทางวฒนธรรมทเกยวของขนมาใหมในฐานะวาทกรรม โดยเฉพาะ “สมกบฮปแตมสนไซ” ไดถกใชเปนแหลงอางองในการปรบเปลยนต าแหนงแหงทของชมชนทสมพนธกบหนวยทางสงคมทกวางขวางออกไป ตลอดจนการปรบเปลยนความสมพนธของชาวบานดวยกนเองในงานพฒนา ซงวาทกรรมสนไซไดถกชมชนเชอมโยงเขากบพนททางสงคมวฒนธรรมอยางซบซอน ค าถามคอ ชมชนแหงนมกระบวนการในการสรางวาทกรรมสนไซอยางไร วาทกรรมดงกลาวเชอมโยงกบ สม ฮปแตม พนททางสงคมวฒนธรรมทชมชนสรางขนใหมอยางไร ในงานชนนผ เขยนเนนวเคราะหภาคปฏบตการวาทกรรมสนไซทเกดขนในบรบทของงานบญ “สนไซ บญขาวจ วถวฒนธรรม” ซงเปนงานประจ าปส าคญของชมชน วตถประสงค

1.เพอศกษากระบวนการสรางวาทกรรมสนไซบานสาวะถ 2.เพอวเคราะหภาคปฏบตการวาทกรรมสนไซบานสาวะถในการ

สรางอตลกษณชมชนและการปรบเปลยนความสมพนธของชมชนในงานพฒนาผานงานบญ “สนไซ บญขาวจ วถวฒนธรรม” สนไซใตรมเงาอาณาจกรลานชางจากอดต-ปจจบน

ในแวดวงวชาการและผสนใจศกษาวรรณกรรมสนไซมความเหนไปในทศทางเดยวกนวา ตนธารของการประพนธนาจะเกดขนในสมยพระเจาสรยวงศาธรรมมกราช นกวชาการสายวรรณกรรมอสานอยาง ธวช ปณโณทก (2522) สนนษฐานวา วรรณกรรมสงขศลปชยนาจะแตงขนในสมยพระเจาสรยวงศา


36

ธรรมกราช (พ.ศ.2176 - 2241) แหงอาณาจกรลานชาง โดยทาวปางค า เจาเมองนครเขอนขนธกาบแกวบวบาน (จงหวดหนองบวลมภ) เมองหนาดานของอาณาจกรลานชาง มการจดแบงเนอเรองออกเปนตอนๆ เรยกวา “บน” ในส านวนการปรวรรตของมหาสลา วระวงส มทงหมด 15 บน สวนฉบบของปรชา พณทอง มทงหมด 28 บนเพมเตมจากฉบบของมหาสลา มการสอดแทรกเนอหาเรองคณธรรม ศลธรรม ฮตคองประเพณเขาไป ใหตวเอกของเรองเปนผ ทบญญาบารมมาก มความเกงกลา กตญญ เชอฟงผใหญ สามารถสงสอนผ อนใหรจกผดชอบชวด สอนตวละครอนๆ ใหรจกหลกการปกครองบานเมองและการด าเนนชวต การประพฤตตนอยในท านองคลองธรรม

ประคอง เจรญจตรกรรม (2557) อธบายวา การเบยงเบนออกจากแบบแผนอนดงาม เปนเงอนไขส าคญใหเกดเรองราวการผจญภยและการส รบระหวางสนไซกบยกษกมภณฑ เนองดวยพระยายกษไดมาลกพาตวนางสมณฑาไปจากเมองเปงจาล การกระท านถอวาผดฮตคองของเมองเปงจาลอยางรายแรง ดงนนสนไซจงเปรยบเสมอนผ รกษาฮตคองประเพณของสงคมและบงคบใหผ อนตองปฏบตตาม นบวาเปนความโดดเดนของวรรณกรรมเรองน และมจดมงหมายทคอนขางชดเจนวา ถกสรางขนเพอใชเปนตนแบบการใชชวตของผ คนภายในอาณาจกรลานชาง โดยอาศยสถาบนพทธศาสนาเปนแหลงอางองเขยนเรองราวขนมา สงทนาสงเกตกคอแมสนไซเปนเรองราวทอยนอกพทธชาดกแตชาวบานกใหการยอมรบนยมชมชอบสง เพราะมการเสรมแตงดวยการอางองความศรทธาทมตอพระพทธเจาในสาเหตการประพนธและตอนสรปสดทายไดมวนชาดกคลคลายตวบคคลใหสอดคลองกบชอบคคลส าคญทางพทธศาสนา ท าใหชาวบานเชอวาแมไมใชชาดกแตกจะไดอานสงสผลบญจากการฟงและเผยแพรเชนเดยวกบพทธชาดก ท าใหในอดตนทานเรองนจงคอนขางไดรบความนยม


37


อยางแพรหลายในกลมสงคมลมน าโขงและอาณาจกรลานชาง เกดการผลตซ า

วรรณกรรมดงกลาวในหลายรปแบบ อาท มขปาฐะ นทาน การจารลงใบลาน ภาพวาดจตรกรรม การเทศน การล า เปนตน

ตอมาหลงการลมสลายของอาณาจกรลานชาง จนกอเกดการสรางชมชนรฐชาตใหมขนมาภายใตชอ สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) วรรณกรรมสนไซไดเขามามาบทบาทส าคญตอการสรางบานแปงเมองในหลายๆ ดาน อาท การรวมพลงพฒนาชาตลาว ดานการศกษา ศาสนา ศลปวฒนธรรม จนน ามาสการนยามตวตนในฐานะการเปนสนไซแหงยคสมย กลาวคอ กระบวนการสรางวาทกรรมสนไซใน สปป.ลาว ไดถกขบเคลอนอยางจรงจงและตอเนองจากทกภาคสวนทงรฐ เอกชน และประชาสงคม มาตลอดระยะเวลาหลายสบป ไลเรยงมาจากการรอฟนประวตศาสตรความทรงจ าสรางความรสกภมใจและเปนเจาของวรรณคดสนไซ มรดกตกทอดมาตงแตสมยทลาวยงเปนศนยกลางอาณาจกรลานชางและมพนทภาคเหนอและอสานของประเทศไทยเปนสวนหนงของดนแดนผานงานปรวรรตสงขสนไซของนกปราชญคนส าคญอยางมหาสลา วระวงส

ขณะเดยวกน สนไซยงไดถกฝายการเมองน าโดยทานไกสอน พมวหาน ประธานประเทศใชเปนเครองมอสรางความสามคค รกชาต รกแผนดนเปน น าหนงใจเดยวกนของคนชาตลาว โดยยกเอาคณสมบตของตวละครเอกมาสรางพลงในการขบเคลอนประเทศ จนเกดเปนวาทกรรมประจ าใจ “สนไซแหงยคสมย” ของประชาชนคนลาวใหมจตใจฮกเหม บกปาฝาฝนไมยอทอตอปญหาอปสรรค เพอน าพาความเจรญมาสคนในชาต แตหลงจากยคการสรางสาพฒนาประเทศแลว วาทกรรมสนไซยงคงไดรบการผลตซ าอยจนถงปจจบนทงรปแบบการเรยนการสอนในหองเรยนและการศกษาตามอธยาศย การจดตงหนวยงานทท าการ


38

เผยแพรวรรณคดส าคญของชาตหนงในนนคอเรองสนไซ การประกาศใหวรรณคดสนไซเปนมรดกทางวฒนธรรมแหงชาต การจดตงสโมสรสนไซ และการเผยตวตนความเปนชนชาตลาวสสายตาประชาคมชาวโลกผาน ชวงส าคญของพธเปดกฬาซเกมสเมอครงท สปป. ลาว เปนเจาภาพ (ป 2009) เมอวาทกรรมสนไซไดสรางปฏบตการอยางเขมขนภายในประเทศแลว กลมผขบเคลอนสนไซทงจากสโมสรวฒนธรรมสนไซและโครงการอานกาพยกลอนและขบล าส าหรบเดกนอยลาวยงไดรวมกนขยายวาทกรรมสนไซใหกาวพนพรมแดนรฐชาตดวยการรวมแลกเปลยนวฒนธรรมยงตางแดน อาท เวยดนาม รสเซย กมพชา มาเลเซย อนโดนเซย ญป น และ มปฏสมพนธดานวฒนธรรมบอยครงมากทสดคอ ประเทศไทย สงเหลานจงเปนการแสดงใหเหนถงกลไกอ านาจการท างานของสนไซทสามารถขบเคลอนหรอเปนอ านาจทมชวตผลตสรางความจรงใหเกดขนในสงคม อกทงยงท าหนาทคงสภาพสงทสรางขน (อตลกษณความเปนคนลาวผานวาทกรรมสนไซแหงยคสมย) ใหด ารงอยและเปนทยอมรบของสงคม ในวงกวาง สวาทกรรมสนไซรวมสมยแหงบานสาวะถ

จากทไดกลาวมาแลวขางตนวาภาคอสานในอดตนนเคยเปนสวนหนงของอาณาจกรลานชาง ดงนนวถชวตวฒนธรรมของผ คนในดนแดนแถบนจงคลายคลงกบชาวลาวทอาศยอย สปป. ลาว เหนไดจากการถอจารตฮตคอง ความเชอ ธรรมเนยมปฏบต ภาษา ศลปะและการศาสนาเปนแนวทางใน การด าเนนชวต ผ เขยนจะขอยกตวอยางหมบานในภาคอสานแหงหนงนนคอ หมบานสาวะถ ต าบลสาวะถ อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน อนเปนผลตผลทางวฒนธรรมจากลานชางแลวภายหลงไดผสมกลมกลนกบกบวฒนธรรมสยาม แต


39


ยงคงพยายามสรางชดความรเพอเปดพนทความเปนตวตนของชมชนดวยการ

อาศยทนทางวฒนธรรมทมอย ไดแก สมเกา เรองราวของสนไซ และงานบญประเพณ (บญเดอนสาม) ดงน

นทานพนบานสนไซมความเกยวพนกบกลมชาตพนธแถบจงหวดอสานตอนกลางไดแก ขอนแกน มหาสารคาม และรอยเอด มปรากฏเปนหลกฐานการบนทกลงใบลานส าหรบถวายใหพระเทศนในวนส าคญทางพทธศาสนาและเทศนงนเฮอนด เปนนทานมขปาฐะเลาตอกนในครอบครวและชมชน เปนสอบนเทงประเภทหมอล าและหนงประโมทยขบกลอมผคนยามค าคน หากเปนทนยมในชมชนใดมากๆ กอาจไดรบคดเลอกใหใหเขาไปอยในศาสนสถานอนศกดสทธของวด อยางเชนภายในสมหรอโบสถ เพราะวดนอกจากเปนศนยรวมจตใจและขบเคลอนชมชนทงในแงศาสนา การประกอบพธกรรมตามฮตคองประเพณ และการศกษาแลว ยงท าหนาทเปนกระจกสะทอนความเจรญรงเรองของสงคมนนๆ ไดอกดวย ดงจะเหนไดจากสงกอสรางศาสนาคารและงาน ศลปวทยาการทถกบรรจไวภายในบรเวณเขตอารามอนไดแก สม และฮปแตมหรอภาพเขยนหรอภาพจตรกรรมฝาผนง สวนฮปแตมทมกไดรบการนยมวาดบนผนงสม สวนใหญเปนเรองราวในพระพทธศาสนา เชน พทธประวต พระเวสสนดรชาดก ทศชาตชาดก พระมาลยทองนรก - สวรรค พระลก - พระลาม ราหอมจนทร และนทานพนบานเรองสนไซ2 รวมถงภาพวถชวตความเปนอย ภาพวาดเชงสงวาส ประเพณทองถน และสตวในต านานทสมพนธกบพทธศาสนา

2 เหตทนทานเรองสนไซไดรบความนยมในอดตจนถงขนเอามาท าเปนภาพจตรกรรมฝาผนงประดบสม เนองจากชาวบานมความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาอยางมาก นทานเรองนมเนอหาสนกสนานและองกบชาดก ชาวบานเชอวาถาใครไดฟงนทานเรองนแลวจะไดบญมาก ไปเกดในยคพระศรอารยเมตไตร จงมการแตมเปนฮปทตวสม เพอถวายเปนพทธบชา


40

การทน านทานพนบานมาวาดบนผนงสมนน เทพพร ใหความเหนวา หนง เนองจากวดเปนแหลงเรยนรของชมชน การวาดฮปแตมบนผนงสมจงมวตถประสงคเพอการเรยนร โดยน าเอาเรองราวในพทธศาสนาและนอกพทธศาสนารวมทงประเพณวถชวตและเพศศกษาสอดแทรกเพอใหเรยนร และสอง แมเปนเรองนอกชาดกกสามารถตความหรออธบายเปนพทธธรรมได (เทพพร มงธาน, 2554: 51 - 52)

ส าหรบชมชนสาวะถ พระครบญชยากร เจาอาวาสวดไชยศร (2557) กลาวถงการตงถนฐานของชมชนสาวะถวา นาจะมอายประมาณ 230 - 250 ป แตไดถกทงรางเปนระยะ จนกระทงมการตงชมชนอยางถาวรในชวง 150 ปเศษจงไดกอสรางวดไชยศร และตอมาประมาณ 108 ปกอน (พ.ศ.2449) สมยหลวงปออนสาไดสรางสมขนมา มญาตโยมชวยกนออกแรงและทนทรพยสรางและใหชางแตมพนบานชอนายทอง ทพยชา เปนชาวอ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคามมาเขยนภาพบนผนงสมตามทหลวงป ออนสาทานก าหนดให ลกษณะเดนของภาพเปนการเขยนแบบชางพนบานและเขยนดวยสฝ นซงหามาจากธรรมชาต ผนงดานในสวนมากเปนภาพเรองราวพระเวสสนดรและสงขสนไชย และผนงดานนอกเปนภาพนรก 8 ขม (หลม) อกทงมการจารกอกษรไทนอยก ากบ ในยคน ชมชนสาวะถมความเจรญรงเรองทงดานศลปะ ประเพณ วฒนธรรม และศาสนาเปนอยางมาก มรองรอยปรากฏใหเหนคอ ฮตคองไดรบการปฏบตอยางเครงครด วดวาอารามและส านกเรยนไดรบการพฒนาอยางตอเนอง อาท วดมพระสงฆ จ าวดจ านวนมาก มหอแจก หอกลอง หอระฆง ศาลาโรงธรรม

โดยนยดงกลาวนทานพนบานเรองสนไซ ชวงสมยหลวงป ออนสานน ไมไดมความหมายเพยงความบนเทงรนเรง ขบกลอมผคนตามวาระตางๆ เทานน หากยงเปนเรองราวทมไดรบการปลกฝง (embodied) ถายทอดทางความคด


41


เกยวกบจารต วถการด าเนนชวตของผคนในชมชนอกดวย “...ในเรองสนไซสอน

ครบทกอยาง คนอสานเดมกะไดน าเอาค าสอนทแทรกอยในเรองสนไซมาประยกตใช ปฏบตตามตงแตการแตงกาย การเขาหาผใหญ พระสงฆ ตองมผาแพรพาดเบยง เพอแสดงความเคารพนอบนอม ตามแบบการบรรยายในเรอง สนไซ...” ตาสม ผ เฒาวย 72 ป ปราชญประจ าวดไชยศร กลาวอยางความภาคภมใจและความทรงจ าเกยวกบเรองสนไซในอดต

ยคทสอง ประมาณ พ.ศ.2500 หลงยคหลวงป ออนสา บรบทสงคมเปลยนไปเกดการพบปะแลกเปลยนปะทะสงสรรคกบภายนอก ท าใหเกดการรบเอาวฒนธรรมและวธคดจากแหลงอนเขามาใชกบชมชน รวมทงนโยบายจากภาครฐทตองการสรางความเปนเอกภาพใหกบชาตไทย สงผลใหประเพณ พธกรรม ฮต คองของชมชนถกลดทอนความส าคญเหลอเพยงกจกรรมทตองท าใหสบเนองไปในแตละชวงเวลาเทานน ปรากฏการณลกษณะน นธ เอยวศรวงศ (2538) ใหความเหนวา เมอประเพณหรอฮตคองบางอยางไมสามารถปรบตว หรอตอบสนองสถานการณปจจบนขณะนนไดกตองถกตดลด หรอทอน ใหเหลอเพยงบางสวนทสอดคลองกบความตองการของผปฏบต โดยมคนในชมชนเปน ผ ทคดเลอก สรรหา และตดสนใจดวยตวเอง แตปญหาทมกจะพบโดยทวไปคอ จะปรบประเพณเกาใหด ารงอยในสภาพทเปลยนแปลงไดอยางไร ควรตระหนกวาประเพณเกาไมไดมคณคาในตวของมนเอง การทจะพยายามปรบประเพณเกากตองเหนเสยกอนวา “พลง” ของประเพณเกานนคออะไร และพลงนนยงตอบสนองตอวถชวตของเราหรอไม

ดงนน เพอใหเขากบยคสมยและความอยรอดของตน บางพนทจงเลอกประกอบสรางวาทกรรมชดใหมเพอแยงชงพนทการสรางความเปนตวตนแทนทวาทกรรมชดเดมทรฐเปนผสราง เรมตนจากการสรางส านกรวมของความเปน


42

กลมชาตพนธ วฒนธรรมเดยวกน ผานรปแบบของประวตศาสตรทองถน คตชาวบาน วรรณกรรมพนบาน ความเชอ พธกรรม เปนตน จงเปนทมาของการพราเลอนความเปนทองถนรวมถงศลปวฒนธรรมพนบาน วาทกรรมสนไซในฐานะภมปญญาและวฒนธรรมพนถนจงนอนนงอยบนผนงสมอยเปนเวลานานหลายสบป

ภาพท 1 - 2 สมและภาพวาดจตรกรรมฝาผนงสนไซวดไชยศร

ภาพท 3 ปายชอถนนภายในหมบาน


43


ยคทสาม ทศทางกระแสการพฒนาประเทศหนมาใหความสนใจกบ

วฒนธรรมชมชนตงแต พ.ศ.2530 เปนตนมา สนไซจงถกปลกใหมชวตขนมาอกครงผานการประยกตใชของพระสงฆผน าทางจตวญญาณชมชน ผน าชมชนและนกวชาการ สอดคลองกบนกวชาการเมองแหงอสานใต ตก แสนบญ (2555: 34 -37) ไดขยายความวาในชวงเวลาหนงท เกดกระแสการโหยหาอดตขนในสงคมไทย นกวชาการจ านวนหนงไดเลอกใชสมเปนเครองมอหรอสญลกษณแสดงออกถงความเปนทองถนอสาน เพอทดทานวฒนธรรมกระแสหลก ทเขาเหลานนมองวาวฒนธรรมจากภายนอกเปนตวท าลายชมชน การชเรองสมเปนภาพแทนตวตนของคนอสานจงเปนการซอมสรางความรสกของคนทงในและนอกวฒนธรรมใหหนมาตระหนกและเหนคณคาของสมอสาน ในฐานะ ภมปญญาทองถนทสะทอนความเปนไปของสงคมในแตละยคสมย

ใน พ.ศ.2532 เปนตนมาหลงจากทพระครบญชยากร เจาอาวาสองคปจจบนไดยายมาจ าพรรษาทวดแหงนไดคดหาวธท าใหวดและชมชนอยรอดทามกลางบานเมองยคทนนยม เนองจากชาวบานขาดการท านบ ารงศาสนา วดจงทรดโทรมลงไปมาก ผคนเกดความแตกแยก ทงชมชนและวดขาดผน า พระครและคณะท างานซงสวนใหญเปนผ อาวโสและผน าชมชนจงไดรวมกนพฒนาชมชน โดยอาศยฐานรากประเพณวฒนธรรมทองถนเดม (ฮตสบสอง) มารอฟนขนใหม และสรางใหสนไซเปนจดรวมความภาคภมใจและอตลกษณชมชน ในลกษณะการโหยหาหวนคนสอดต เพอสรางชมชนทเขมแขง กระบวนการรอฟน ผลตใหม สนไซและฮตคอง จากการเลอนหายไปในคนอายรนหลงวย 30 ป ใหสามารถหวงแหน สบทอด ภมใจ มความเปนเจาของรวม ไมเขนอายทจะบอกเลาเรองสนไซแกคนภายนอกชมชนนน มหลายองคประกอบเขามาเกยวของเพราะโดยตวชมชนเพยงล าพงนนคงมพลงไมพอทจะท าใหคนสวนใหญในชมชนเกด


44

การยอมรบได จงมความพยายามน าวรรณกรรมเรองสนไซจากฮปแตมทฝาผนงสมภายในวดมาเลาขานตอเตมใหความหมายใหม ใหมเนอหาสอดคลองและคลายคลงกบสนไซฉบบของ สปป.ลาว และฉบบของเทศบาลนครขอนแกน อกทงไดคนชวตใหกบสนไซดวยการประยกตเขากบประเพณพธกรรมของชมชน จากการสรางความรวมมอในรปแบบภาคเครอขายกบหนวยงานภายในทองถนทงสถาบนการศกษา องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานภาครฐ องคกรเอกชนและองคกรขบเคลอนสนไซจาก สปป.ลาว การรอฟนประยกตใชวรรณกรรมเรองสนไซกบชมชนตลอดระยะเวลา 15 ป

เจาอาวาสไดสรปถงคณคาและความส าคญของสนไซตอชมชนวา 1. สนไซไดเชอมแนวคดเรองศลปวฒนธรรม การเคารพนบถอ จารต ประเพณบางอยาง 2. เชอมชมชนเขาหากนทงบาน วด โรงเรยน จากการท างานรวมกนโดยอาศยสนไซเปนสอกลาง 3. เชอมสงคม เกดการเรยนรแลกเปลยนเรองวรรณกรรมสนไซรวมกนระหวางภายในกบภายนอกชมชน และ 4. เชอมการพฒนา มการน าเอาสงดงามของชมชนทเคยปฏบตในอดตกลบมาประยกตใชใหเขากบยคสมยปจจบน นจงเปนการกลาวอางหรอยกระดบใหสนไซม ใหมความส าคญในฐานะสงยดเหนยว เกาะเกยว รอยรดความเปนชมชนไวดวย การสรางใหสนไซเปนชดความรหนงทมความตอเนองสบทอดมาจากบรรพบรษ เปนชดระเบยบวนยทางสงคมอนดงามสมควรแกการประพฤตปฏบต ไมวาจะผานไปกยคกสมย สงดงามทแฝงฝงอยในนทานสนไซกยงสามารถชน าความคดและวถปฏบตของผคนในชมชนไดอยเรอยไป


45


ภาพท 4 - 5 กจกรรมภายในงาน “สนไซ บญขาวจ วถวฒนธรรมอสาน”

ภาพท 6 กจกรรมภายในงาน “สนไซ บญขาวจ วถวฒนธรรมอสาน” ประเพณใหม สนไซ บญขาวจ

นอกจากการกลาวถงความส าคญหรอการใหความหมายตอสนไซในฐานะเปนพลงของชมชนแลว การผลตซ าชดความรผานพนทและพธกรรมไดมสวนชวยใหสนไซมความศกดสทธและทรงคณคาอยตอไป ปฏบตการหนง


46

เกยวกบสนไซททางวดไชยศรด าเนนการตดตอกนหลายปรวมกบภาคเครอขายอนเปนงานประเพณของทองถนทไดรบการประดษฐใหมใหมความใหญโตและพเศษมากกวาชมชนใกลเคยง นนคอ งานบญเดอนสามตามฮตสบสองของคนอสาน หรอบญขาวจ ภายใตชองาน “สนไซ บญขาวจ วถวฒนธรรมอสาน” จดขนทกป ณ วดไชยศรพนทปฏบตการส าคญ

จากการทองคกรตางๆ ไดมารวมกนฟนฟ เรยนร และอนรกษวรรณกรรมเรองดงกลาวรวมกนโดยใชวดไชยศรเปนแหลงเรยนรมาตลอดหลายป เพอใหกระบวนการสรางสนไซยงคงเปนขอบฟาทางความคด (episteme) ของผ ทหลงใหลในวรรณกรรมเรองนอยจนถงปจจบน จงไดมแนวคดสอดแทรกชดความรสนไซในรปแบบการเสวนา เชญผ รเรองสนไซมาแลกเปลยนตามประเดนททางผจดงานไดตงไว ในทนจะขอยกตวอยางงาน “สนไซ บญขาวจ วถวฒนธรรมอสาน” ประจ าป 2557 และเพอใหผอานไดจนตนาการถงปรากฏการณทเกดขนไดชดเจนกวาเดมจงขอเลาเรองราวดงน

การจดงานปนนไดก าหนดขนระหวางวนท 14 - 15 กมภาพนธ เนอหาภายในงานประกอบดวยชวงเชาพธเจรญพระพทธมนต ตอนบายไดจดเสวนาวชาการ หวขอปนวาดวยเรอง “มมมองความรกปจจบนสมยและรอยรกในรอยธรรมจากวรรณกรรมสนไซ” เพอใหเขากบเทศกาลวนแหงความรก 14 กมภาพนธวนวาเลนไทนและตรงกบวนส าคญทางพระพทธศาสนาคอ วนมาฆบชา “...วนมาฆบชาอาจกลาวไดวาเปนวนแหงความรกในทางพระพทธศาสนา เพราะเปนวนทพระพทธเจาไดแสดงโอวาทปาตโมกขคอหลกธรรมอนเปนหวใจของพระพทธศาสนา...” (เอกสารประกอบการบรรยายพระครบญชยากร เจาอาวาสวดไชยศร) มผ รวมเสวนามาจากหลายหลากสถาบนไดแก เจาอาวาสวดไชยศร อาจารยจากมหาวทยาลยขอนแกน มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย วทยา


47


เขตอสาน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โรงเรยนเทศบาลโนนชย

โรงเรยนสาวะถพทยาสรรพ และโครงการบานชวาศลป มอดนแดง มหาวทยาลยขอนแกน ไดรวมกนวเคราะหความรกแงมมตางๆ จากการศกษาวรรณกรรมสนไซ ไมวาจะเปนความรกของพนองพระยากศราชกบนางสมณฑา ความรกสาม - ภรรยาของพระยายกษกมภณฑกบนางสมณฑา หรอความรกระหวางพนอง สโห หอยสงข และสนไซ น ามาใหเกดเรองราวการผจญภยมากมาย

บรรดาผ รวมเสวนาตางสรางความหมายสนไซในแบบทตนเองถนดและผสานดวยมมมองความรกเพอใหเขากบหวขอการจดงาน อนเปนการสะทอนใหเหนถงการตความสนไซอยางมพลวต เคลอนท เลอนไหลไปตามสถานการณ อกทงผ เขารวมการเสวนาสวนใหญมาจากสถาบนการศกษาทมชอเสยงของจงหวดขอนแกน จงเปนเสมอนสงเนนย าเพมความนาเชอถอสรางความชอบธรรมใหกบการคงอยของวาทกรรมสนไซ ทไมเพยงเปนความรระดบนทานชาวบานเทานนแตยงถกยอมรบและขบเคลอนโดยนกวชาการจากแวดวงการศกษาชนสงอกดวย

นอกจากน รอบปรมณฑลการจดงานยงถกสรางการซมซบรบรเกยวกบวาทกรรมสนไซอยกระจดกระจายเตมพนท ไดแก สมเกาฮปแตมสนไซ นทรรศการสนไซ พพธภณฑพนบาน การขายเสอสกรนลายสนไซเปนสนคาทระลก และการแสดงดนตรโปงลาง หมอล าสนไซโดยนกเรยนโรงเรยนสาวะถลกหลานของชมชน หมอล าตอนสนไซเดนดงโดยนกศกษาจากมหาวทยาลย มหามกฎราชวทยาลย วทยาเขตอสาน และหมอล าจากวงไทราชภฏเลยบนเทงศลป ในภาคกลางคนอกดวย ตอจากนน ชวงเชามดวนถดมาไดมการแสดง ขบกลอมผคนดวยคณะหมอล าพนป กจกรรมจขาวตกบาตรถวายพระ และถวาย


48

ผาแหผะเหวดทถกแตงแตมเรองราวเกยวกบนทานสนไซบนผนงสมฝมอการคดลอกของนกศกษาคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน (บางปกมการคดลอกภาพเหตการณพทธประวตอยางอน ตามแตการรองขอของชมชนและวด)

จากกจกรรมทเกดขนตลอด 2 วน ผ เขยนไดพดคยกบนกศกษาจากมหาวทยาลยขอนแกนกลมหนงทเขารวมตลอดงาน ท าใหทราบวาการเขารวมกจกรรมครงนไดชวยเปดมมมองและการรบรเรองสนไซอยางมากทเดยว

“กอนมาทนอาจารยเคยเลาเรองสนไซใหฟงแลวในหองเรยนพอรมาบางวาสนไซเปนของคนอสาน เมอไดมารวมงานท าใหรจกเรองสนไซมากขน... สวนคนทไมไดเรยนวชานกคงไมรจก... รจกประเพณ บญขาวจเพราะเพอนชวนมากคดวาเปนงานบญธรรมดา ตอนเยนสวดมนต ตอนเชาจขาวมาตกบาตร พอมาเหนทนกรสกแปลก ท าใหไดรจกเรองสนไซ ไดรวาเสาประดบคอเสาสโห... รจกวาทนคอตนก าเนดสนไซ...” (สมภาษณกลมนกศกษา วนท 14 กมภาพนธ 2557)

จงกลาวไดวาคณะผ จดงานไดพยายามรอฟนสนไซทสญหายไปจาก วถชวตของผคนใหกลบมาโลดแลนบนเสนทางสายวฒนธรรมในฐานะของความรวมสมยผสมกลมกลนกบประเพณพนบานอยางงานบญเดอนสามบญขาวจ แตสรางความหมายใหหลากหลายทงความเปนสากลดวยการเลอกวนจดงานใหสอดคลองกบวนวาเลนไทนวนแหงความรกในกระแสนยมและวนมาฆบชา วนส าคญของพทธศาสนกชนทวโลก นอกจากบญเดอนสามหรอบญขาวจจะถอเปนความภาคภมใจและปจจบนเปนประเพณทมการจดงานอยางยงใหญของชมชนตอเนองมาเปนระยะเวลา 6 ปแลว บญเดอนส (บญผะเหวด) และบญเดอนเกา (บญขาวประดบดน) ยงถอเปนอกหนงประเพณทชาวบานรสกวาแบบ


49


แผนปฏบตฉบบบานสาวะถ มความโดดเดนและพเศษกวาชมชนรอบขาง และ

อกสงทยนยนถงความส าเรจจากการสรางชดความรสนไซทหมบานสาวะถคอ การประยกตน าเอาคณสมบตของตวละครในวรรณกรรมเรองสนไซ เชน ความสามคค ความรกพวกพองพนอง ความกตญญ มาใชในการท างานรวมกนหรอการจดกจกรรมทตองอาศยการเสยสละก าลงกาย ก าลงใจ และก าลงทรพย วาทกรรมสนไซจะถกน ามากลาวอางเพอใหคนในชมชนเกดความตระหนกและเขามามสวนรวมตอการท างานสวนรวมเสมอ

วดไชยศร บานสาวะถจงถอเปนตนแบบของชมชนในการประยกตวรรณกรรมพนบานสนไซมาใชในงานพฒนาชมชน ท าใหวดแหงนเรมเปนทรจกในหมคนทชนชอบสายงานดานศลปวฒนธรรมโดยเฉพาะจตรกรรมฝาผนงทมความโดดเดนและการเลาขานเรองสนไซจากพอใหญสม สวรรณวงศ ปราชญประจ าหมบานทคอยผลตซ าต านานสนไซแมนย าราวกบเครองอดเสยง และวดไชยศรแหงนไดถกก าหนดใหเปน ศนยเรยนรสนไซ “สม” ศาสนสถานทบงบอกถงความศรทธาของชาวพทธผสานกบเรองราวทถกวาดเขยนขนถกใชเปนพนทสรางความเกาแก ดงเดม เปนแหลงอางองความถกตองของชดความรสนไซประจ าทองถน โดยมเจาอาวาสตวแทนของสถาบนศาสนาและปราชญชาวบานตวแทนของสถาบนชมชนท าหนาทตอกย าความจรง จากการสงเกตรปแบบ การแตงกายของบรรดาชาวบานผ เขารวมพธกรรมงานบญกบทางวดไชยศร พบวาผสงอายทงชายและหญงมรปแบบการแตงกายคลายกนคอเสอผาแบบสภาพและมสไบพาดบา เพอรกษาอตลกษณการแตงกายใหเหมอนภาพปรากฏและการบรรยายในเรองสนไซ อกแงหนงการแตงกายลกษณะนยงชวยเพมน าหนกความขลงและสรางความจรงใหกบการมอยของชดความรสนไซภายในพนทแหงนอกดวย สวนการตดตง (establish) ทางความคดเกยวกบสนไซท


50

ปรากฏและถกถายทอดจากรนสรนของคนในชมชนคอคณธรรมในดานตางๆ เชน ความซอสตยสจรต ความมศลธรรม จรยธรรม เหนไดจากค าบอกเลาของพอสมทวา “สงทไดกะคอหนงความซอสตยสจรต ความมศลธรรม จรยธรรม ไดถายทอดถงลกหลานคนใกลตว โดยเฉพาะการไมโกหกหลอกลวง ถาในหมบานเกดคดตองสะสางตางๆ ผใหญบาน ก านนจะมาเชญพอไปตดสน พอเปนคนตรง ชาวบานกะเลยนบถอพอในจดน” (สมภาษณพอสม สวรรณวงศ วนท 14 กมภาพนธ 2557)

เมอวเคราะหปฏบตการสนไซทเกดขนในชมชนบานสาวะถ จะพบวา การสรางวาทกรรมสนไซเกดจากการท างานของสามกระบวนการทส าคญคอ

หนง “ความร” อนเกดจากการหยบยกเอาฮปแตมสนไซทผนงสมมาใหความหมายและผลตซ าเรองราวโดยเนนดานคณธรรม เพอใหคนในชมชนเกดความรก สามคค กตญญ เสยสละ และซอสตย ขณะทกลมผน าภายในชมชนไดสรางความรเกยวกบสนไซทเนนคณธรรมของตวละคร ผ ร ผ เชยวชาญ นกวชาการทมารวมจดเวทเสวนาเรองสนไซ งานบญขาวจ กมสวนสนบสนนหรอชวยขบเนนถงคณงามความดของตวละครและเนอเรอง สวนการสรางความหมายทไมเปนไปในทศทางเดยวกนกบผ รสวนใหญจะไมเปนทยอมรบและถกเบยดขบออกไปในทสด เมอความรหรอความหมายความเปนตวตนของสนไซจากมมมองของตนนนไดรบการยอมรบจงเทากบวาพวกเขาไดสรางสงท สอง นนคอ “อ านาจ”

ครนกลมผสรางสามารถท าใหชาวชมชนและผ เขารวมงานเกดความเชอและการรบเอาสนไซในแบบฉบบทพวกเขาสรางขน3 เมอเขาเหลานนเชอใน

3 นทานเรองสนไซ มการสรางขนหลายส านวน ตามแตวตถประสงคของผก าหนดความรใหเกดการรบร เชน หากเปนบทหมอล าจะเนนเรองความบนเทง ตลก ขบขน เหนไดจากกลอน


51


ความเปนสนไซจะเกดการประพฤตปฏบตออกมาในรปแบบตางๆ มากนอย

ตางกน เชน มการรบเอาคณธรรมทเชอวามอยในตวบท (text) หรอตวละครสนไซมาใชในชวตประจ าวน อาท ความซอสตย เสยสละ สามคค การแตงกาย และ ฮตคอง หรอแมกระทงเชอวาชมชนแหงนเปนแหลงก าเนดสนไซ แตถอยแถลงหรอการนยามดงกลาวอาจไมไดรบการยอมรบหากปราศจาก สาม “สถาบน” ทเปนสงสนบสนนและเปนเครองหมายยนยนค าพดนน

การเลอกผนวกรวมงานสนไซเขากบบญขาวจฮตอสานนน นยยะหนงเพอทอยางนอยชดความรสนไซจะไดถกผลตซ าเวทผานประเพณความเชอ โดยมสถาบนศาสนาเปนสงเสรมความชอบธรรมใหการจดงานดงกลาวไดรบความสนใจจากทงหนวยงานในทองถนและหนวยงานสวนกลาง รวมถงคนในชมชนและนอกชมชนใหเขารวม อาท ส านกวฒนธรรมจงหวด มหาวทยาลยขอนแกน นกศกษาจากมหาวทยาลยขอนแกน และมหามกฎราชวทยาลย เทศบาลต าบลสาวะถ โรงเรยนบานสาวะถ เทศบาลนครขอนแกน เครอขายสนไซสองฝงโขง กลมสบทอดมรดกลานชางจาก สปป.ลาว โรงเรยนรงอรณ และการทองเทยวแหงประเทศไทย

สรป บทความนตองการเผยใหเหนกระบวนการสรางวาทกรรมของชมชน สาวะถ อนมจดเรมตนจากภาวะวกฤตทเกดขนภายในชมชน กลมผน าจงไดน าวตถดบทางวฒนธรรมทมอยในชมชนมาประยกตใชเพอใหคนในชมชนเกด

บทหนงทวา “สนไซหาว ขควายลงทง” แตหากสนไซอยในบรบทของการเทศนากมกจะใหน าหนกในเรองคณธรรมและศลธรรม แตโดยเนอหาหลกแลวจะเปนไปท านองเดยวกนคอ การผจญภยของเดก 3 คน เพอตามหาอาทถกยกษลกพาตวไป


52

ส านกรวม มความภาคภมใจในความเปนชมชนของตนรวมกน แตเมอบรบทและสถานการณเปลยนไปจดประสงคของการสรางวาทกรรมสนไซจงเปนมากกวาส านกรวมของคนในชมชน นอกจากทกลมผน าและชาวบานไดรบเอาคณธรรมสนไซไปใชในชวตประจ าวนแลว อ านาจของวาทกรรมสนไซไดเคลอนตวออกนอกชมชนในรปแบบของเครอขายวฒนธรรม เกดการท างานรวมกนกบองคกรภายในนอกจนเกดเปนกจกรรมส าคญทเปนตวขบเคลอนวาทกรรมสนไซใหมความตอเนองและขยายวงกวางมากขนในทกๆ ป เมอพจารณาใหถถวนจะพบวากลไกส าคญทท าใหชดความรสนไซมอทธพลตอความคด ความเชอของผคน นนคอ การมสถาบนทางสงคมทงทเปนทางการและไมเปนทางการ มาท าหนาทรองรบความถกตอง โดยเฉพาะสถาบนการศกษาทท าหนาทในการกมอ านาจสรางการรบรใหกบผคนในทกสงคม และสถาบนสงฆทอยใกลชดชมชนเปนผน าทางจตวญญาณและมสวนส าคญในการชน าความคดผคน เอกสารอางอง กาญจนา แกวเทพ. (2547). การศกษาสอมวลชนดวยทฤษฎวพากษ. พมพ ครงท 4. กรงเทพฯ: เลฟ แอนด ลฟ. ________ . (2547). สอและวฒนธรรมศกษากบสงคมไทย. รฐศาสตรสาร, 23(3) 72 - 83. แกวตา จนทรานสรณ. (2551). คนจนกบการผลตสรางวฒนธรรมสาธารณะ ในเทศบาลนครขอนแกน. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาไทศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม. ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2545). วาทกรรมการพฒนา. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: วภาษา.


53


ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2555). แนะน านกคด: มเชล ฟโกต (1926-1984).

วภาษา, 5(7), 5 – 8. ________ . (2555). แนะน านกคด: มเชล ฟโกต (1926 -1984) (จบ). วภาษา, 5(8), 6 - 10. ตก แสนบญ. (2555). สมอสาน. ศลปวฒนธรรม, 33(12), 34-37. เทพพร มงธาน. (2554). ฮปแตมในสมอสาน: ภาพสะทอนความหลากหลายของ ลทธความเชอ. วารสารศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 3(1), 40 - 54. ทรงวทย พมพะกรรณ. (2553). บทความพเศษ การฟนฟวรรณกรรมสงสนไซสอง ฝงโขง: จากพธเปดมหกรรมซเกมส ส การแสดงละครค ากลอน ฉลอง 450 ป นครหลวงเวยงจน. สารมตรภาพไทย-ลาว, 17(3), 23-29. ทรงวทย พมพะกรรณ. (2555). การฟนฟวรรณกรรมสนไซในบรบทสงคมโลกา ภวตนสองฝงโขง. สนไซ สองฝงโขง เอกสารประกอบการเสวนา “สนไซ จากยคธรรมกราชา ถงยคโลกาภวตน”. (เอกสารอดส าเนา). ทองวาด เครอศร. (14 กมภาพนธ 2557). สมภาษณ. ราษฎร. หมบานสาวะถ ต.สาวะถ อ.เมอง จ.ขอนแกน. ธวช ปณโณทก. (2538). วรรณคดพนบาน ใน สกญญา ภทราชย (บรรณาธการ). วรรณคดทองถนพนจ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ธรยทธ บญม. (2551). มเชล ฟโกต. กรงเทพฯ: วภาษา. นธ เอยวศรวงศ. (2538). ชาตไทย เมองไทย แบบเรยนและอนสาวรย: วา ดวยวฒนธรรม รฐ และรปการจตส านก. กรงเทพฯ: มตชน. _________. (2549). ประวตศาสตรแหงชาต ซอมฉบบเกา สรางฉบบใหม. กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ.


54

นพพร ประชากล. (2552). ยอกอกษร ยอนความคดเลม 2 วาดวย สงคมศาสตรและมนษยศาสตร. กรงเทพฯ: วภาษา. แบร สมารท. (2555). มแชล โฟโกต. จามะร เชยงทอง สนทร สขสราญจต, ผแปล. กรงเทพ: ศนยมนษยวทยาสรนธร. ประคอง จตรเจรญ. (2557). อตลกษณของวรรณกรรมสงขศลปชยสองฝงโขง ใน ทรงวทย พมพะกรรณ, ซายสะหมด จ าปาอทม (บรรณาธการ). สนไซ สองฝงโขง. ขอนแกน: ศนยขอมลลาว มหาวทยาลยขอนแกน. พระครบญชากร. (19 พฤศจกายน 2554). สมภาษณ. เจาคณะต าบล. วดไชย ศร บานสาวะถ ต าบลสาวะถ อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน. รตนา โตสกล. (2548). มโนทศนเรองอ านาจ. กรงเทพฯ: ส านกงาน คณะกรรมการวจยแหงชาต. วนเพญ นามวง. (21 มกราคม 2555). สมภาษณ. ราษฎร. หมบานสาวะถ ต.สาวะถ อ.เมอง จ.ขอนแกน. สม สวรรณวงศ. (14 กมภาพนธ 2557). สมภาษณ. ราษฎร. หมบานสาวะถ ต.สาวะถ อ.เมอง จ.ขอนแกน. อานนท กาญจนพนธ. (2544). วธคดเชงซอนในการวจยชมชน:พลวตและ ศกยภาพของชมชนในการพฒนา. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทน สนบสนนการวจย. _________. (2555). คดอยางมเชล ฟโกต คดอยางวพากษ: จากวาทกรรม ของอตบคคลถงจดเปลยนของอตตา. พมพครงท 2. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

31 วาทกรรมสินไซสาวะถี: สิม ฮูปแ...

Documents