32. teologiis katedra 5 wlisa

116
Teologiis kaTedra 5 wlisaa samecniero konferenciis masalaTa krebuli The Chair of Theology is 5 Years Old Кафедре теологии 5 лет 2007 - 2 - saqarTvelos teqnikuri universiteti saqarTvelos sapatriarqo iberiul-kavkasiuri saerTaSoriso centri ibeWdeba uwmindesisa da unetaresis sruliad saqarTvelos kaTalikos - patriarqis uwmindesisa da unetaresis ilia meoris locva - kurTxeviT saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedra 5 wlisaa saiubileo samecniero konferenciis masalaTa krebuli 2007 Tbilisi

Upload: kakha-phoenix

Post on 20-Oct-2015

210 views

Category:

Documents


6 download

DESCRIPTION

თეოლოგიის კათედრა 5 წლისაა32. teologiis katedra 5 wlisa

TRANSCRIPT

  • Teologiis kaTedra 5 wlisaa

    samecniero konferenciis

    masalaTa krebuli

    The Chair of Theology is 5 Years Old

    5

    2007 - 2 -

    saqarTvelos teqnikuri universiteti saqarTvelos sapatriarqo

    iberiul-kavkasiuri saerTaSoriso centri

    ibeWdeba uwmindesisa da unetaresis sruliad saqarTvelos kaTalikos - patriarqis uwmindesisa da unetaresis ilia meoris locva - kurTxeviT

    saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedra

    5 wlisaa saiubileo samecniero konferenciis

    masalaTa krebuli

    2007 Tbilisi

  • - 3 -

    ibeWdeba uwmidesisa da unetaresis sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia

    meoris locva-kurTxeviT

    The book is published with the blessing of his holiness and beatitude

    Ilia II, catholicos-patriarch of all Georgia

    -

    II

    gamomcemloba `teqnikuri universiteti", 2007 ISBN-99940-57-63-4

    - 4 -

    Technical University of Georgia

    Patriarchate of Georgia Iberian-Caucasian International Scientific-Educational Centre

    The book is published with the blessing of his holiness and beatitude Ilia II,

    catholicos patriarch of all Georgia The Chair of Theology

    of the Technical University of Georgia is 5 Years Old

    Materials of

    the Anniversary Scientific Conference

    2007

  • - 5 -

    Tbilisi

    - -

    II

    5

    2007 - 6 -

    qarTveli eris istoriaSi gansakuTrebuli adgili uWiravs saqarTvelos samociqulo eklesias. saukuneebis manZilze (vidre Cvens qveyanas sabWoTa imperia daipyrobda), qarTuli kulturisa da ganaTlebis umTavres veqtors marTlmadidebluri rwmena gansazRvravda, Sesabamisad, postkomunistur saqarTvelos erT-erT RirsSesaniSnav faqtad unda CaiTvalos saqarTvelos teqnikur universitetSi Teologiis kaTedris daarseba da warmatebuli funqcionireba.

    pativcemulo mkiTxvelo, warmodgenil samecniero krebulSi gaecnobiT: saqarTvelos kaTalikos - patriarqis ilia meoris dalocvas da sityvas, romelic man warmoTqva Teologiis kaTedris daarsebis dros; cnobebs saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedrisa da misi damaarseblis, profesoris, saqarTvelos eklesiis istoriis cnobili mkvlevaris, mitropolit anania jafaraZis Sesaxeb; saqarTvelos teqnikur universitetSi Catarebuli saiubileo konferenciis masalebs. krebuls Tan erTvis danarTi, sadac qveyndeba: prof. zaza abaSiZis, prof. giuli alasanias da prof. bondo arvelaZis recenziebi profesor anania jafariZis naSromebis Sesaxeb, agreTve, prof. a.jafariZis SromaTa anotirebuli bibliografia da misi bolodroindeli ramdenime sayuradRebo publikacia.

    redaqtorTa sabWo:

    prof. arCil mowoneliZe, prof. arCil frangiSvili,

    prof. ivane gorgiZe, prof. Salva naWyebia, prof. zurab gasitaSvili, prof. guram javaxaZe

    prof. Teimuraz gvancelaZe, prof. manana tabiZe, prof. tariel futkaraZe

  • - 7 -

    The Georgian Apostolic Church occupies a special place in the his-tory of the Georgian nation. Over the centuries (before the occupation of our country by the Soviet empire), the Orthodox faith defined the main vec-tor of Georgian culture and education. Accordingly, the foundation of the Chair of Theology and its successful functioning at the Technical Universi-ty of Georgia must be regarded as a noteworthy fact in post-communist Georgia. In the present scientific publication readers will find: the blessing of Ilia II, Catholicos-Patriarch of All Georgia, and his address at the opening of the Chair of Theology, information on the Chair of Theology of the Technical University of Georgia and its founder Metropolitan Anania Japa-ridze, Professor, well-known researcher of the history of the Georgian Church; materials of the Anniversary Scientific Conference held at the Technical University of Georgia. The appendix to the collected papers in-cludes: reviews of Prof. Zaza abashidze, Prof. Giuli Alasania, and Prof. Bondo Arveladze concerning Prof. Anania Japaridze's studies, as well as the annotated bibliography of Prof. A.Japaridze's papers and his several re-cent noteworthy publications.

    Editorial Board:

    Archil Motsonelidze, Archil Prangishvili, Ivane Gorgidze, Shalva Nachkebia, Zurab Gasitashvili,

    Guram Javaxadze, Teimuraz Gvantseladze, Manana Tabidze, Tariel Putkaradze

    - 8 -

    . ( ) , , - .

    , : - , , , , , ; . : . , . . , . . .

    :

    . , . , . , . , . , . ,

    . , . , .,

  • - 9 -

    sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqs, mis uwmidesobas da unetaresobas, ilia meores

    Tqveno uwmidesobav!

    gvaqvs pativi gacnoboT, rom saqarTvelos teqnikuri universitetis didi sabWos 28.09.2001 w. erTsulovani gadawyvetilebiT universitetSi dafuZnda Teologiis kaTedra. gTxovT Teologiis kaTedris winamZRolad moavlinoT misi maRalyovladusamRvdeloesoba manglisisa da walkis mTavarepiskoposi, saqarTvelos sapatriarqos wmida sinodis wevri meufe anania.

    Tqveno uwmidesobav!

    universitetis profesor-maswavlebloba da studentoba umorCilesad iTxovs Tqvengan locva-kurTxevas.

    uRrmesi pativiscemiT r. xuroZe

    29.09.2001

    Teologiis kaTedris 5 wlisTavisadmi miZRvnili samecniero

    konferenciis saorganizacio komiteti:

    TanaTavmjdomareebi: mitropiliti anania (jafariZe) prof. arCil mowoneliZe

    wevrebi: episkoposi gerasime (SaraSeniZe), protopresviteri giorgi (gamrekeli), dekanozi giorgi (zviadaZe) (Tbilisis sa-suliero akademiis proreqtori), prof. a. frangiSvili (sa-qarTvelos teqnikuri universiteti, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis wevr-korespodenti), prof. z. gasitaSvili (saqarT-velos teqnikuri universiteti), prof. i. gorgiZe (saqarT-velos teqnikuri universiteti), prof. d. gorgiZe (saqarT-velos teqnikuri universiteti), prof. g. guguSvili (Tbili-sis sasuliero akademia), prof. s. esaZe (saqarTvelos teqni-kuri universiteti), n. vaniSvili (saqarTvelos teqnikuri universiteti), prof. S. naWyebia (saqarTvelos teqnikuri universiteti), prof. t. futkaraZe (akaki wereTlis saxelm-wifo universiteti), prof. a. SavguliZe (saqarTvelos teqni-kuri universiteti), prof. r. Ciqovani (saqarTvelos teqni-kuri universiteti), prof. g. javaxaZe (saqarTvelos teqniku-ri universiteti).

    - 10 -

    sarCevi

    saqarTvelos kaTalikos-patriarqis ilia II - morwmune adamiani aris mona RvTisa, xolo morwmune ganaTlebuli adamiani aris megobari RvTisa............................................................................................................. 15 mitropoliti anania (jafariZe) - sabWoTa istoriografiaSi gabatonebuli Sexeduleba saqarTvelos eklesiis prozelitizmis Sesaxeb da misi kritika..................................... .......................................... 23 i.gorgiZe, g.guguSvili, g.javaxaZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedra - sasuliero da saero samecniero centri..............................................................................................................45 Salva naWyebia - Teologiis kaTedris dafuZneba ...................... 48 g.guguSvili - saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedris istoria ....................................................................................... 51 n. vaniSvili - Cveni studentoba - eris siamaye, Teologiis kaTedra - Cveni monapovari.......................................................................................... 59 n. barTaia - qarTul-iranuli enobrivi urTierTobebidan (qaquca, qura, garna) .................................................................................................. 62 T. gvancelaZe, m. tabiZe, m. naWyebia - guria-samegrelos episkoposi grigol dadiani........... .................................................................................66 v. guruli - erovnul-saxelmwifoebrivi cnobiereba: warsuli da Tanamedroveoba ............................................................................................. 86 r. gujejiani - erTobilni svanni saqarTveloSi rusifikatoruli politikis winaaRmdeg. 1. dekanozi ioane margiani.................................. 104 g. papuaSvili - kulturis cnebis providenciuri gaazrebisaTvis....114 l. maTeSvili - rwmenis, warmarTuli ganaTlebisa da elinisturi filosofiis mimarTebisaTvis ................................................................ 120 t. futkaraZe - asomTavruli anbanisa da qarTuli samwignobro enis saTave - Zv.w. II-I aTaswleulebSi arsebuli saerToqarTveluri ena... 127

  • - 11 -

    m. Cuxua - zogi qarTuli samwerlo terminis istoriisaTvis..............158 m. WabaSvili - qalis daniSnuleba gabriel episkoposis qadagebebSi 162 danarTi...................................................................................................169-232 z. abaSiZe - samagido wigni eklesiis istoriaSi......................................170 g. alasania - mTavarepiskopos anania jafariZis saqarTvelos eklesiis istoria Sua saukuneebSi (XII-XVIII ss) ................................................172 b. arvelaZe - mitropolitis, prof. anania jafariZis saqarTvelos saeklesio krebebi (t. I, t. II, t. III, Tb, 2003) da qarTuli eklesiis istoriis zogierTi sakiTxi........................................................................177 mitropoliti anania (jafariZe) - xelmwife iveriisa - levan II dadiani...........................................................................................................198 mitropoliti anania (jafariZe) - dasavleT saqarTvelos saeklesio iurisdiqcia wm. maqsime aRmsareblis cxovrebis mixedviT.....................206 mitropoliti anania (jafariZe): "maT srulebiT ar ainteresebT qarTuli saeklesio ena, arc bibliis Targmna, sinamdvileSi ganzraxuli aqvT, amgvari saSualebebiT xalxi dayon, eri daanawevron..." ...............................................................................................211 mitropolit ananias (jafariZe) ZiriTad SromaTa anotirebuli bibliografia ............................................................................................ 217

    - 12 -

    CONTENTS

    Ilia II, Catholicos, Patriarch of All Georgia - "A Faithful Person is a Servant of God, and a Faithful Educated Person is a Friend of God" .16 Metropolitan Anania (Japaridze) - The Dominant View in Soviet Historio-graphy on Proselytism of the Georgian Church and its Criti-cism.............................................................................................39 I.Gorgidze, G.Gugushvili, G.Javakhadze-The Chair of Theology of the Technic-al University of Georgia-A Spiritual and Secular Scientific Research Cen-tre.......................................................................................................................42 Sh. Nachkebia Foundation of The Chair of Thelogy....................................... 45 G.Gugushvili - History of the Chair of Theology of the Technical University of Georgia ..48 N.Bartaia - From Georgian-Iranian Linguistic Relations (Kakutsa, kura, Gar-na) 59 T.Gvantseladze, M.Tabidze, M.Nachqebia - Bishop Grigol Dadiani of Guria and Samegrelo (The Struggle for the Mother Tongue in the Second Half of the 19th Century) .77 V.Guruli - National and State Consciousness: the Past and the Present Day96 R.Gujejiani - "Ertobilni Svanni" (All Svans) against the Russification Policy in Georgia.106 G.Papuashvili -On the Providential Interpretation of the Concept of Culture...113 L.Mateshvili - On Interrelation of Faith, Pagan Education and Hellenistic Philoso-phy......120 T.Putkaradze - The Source of the Asomtavruli Alphabet and the Georgian Lite-rary Language - the Common Kartvelian Language Existing in the 2nd-1st Millen-nia BC........................................................................................................148 M.Chukhua - On the History of Some Georgian Literary Terms 154

  • - 13 -

    M.Chabashvili - The Role of Woman in Sermons of Bishop Gabriel .160 Appendix ...............................................................................................163-225 Z.Abashidze - Handbook in Church History ..................................................164 G.Alasania - "History of the Georgian Church in the Middle Ages (the 12th-18th cc.)" by Archbishop Anania Japaridze .............................................................166 B.Arveladze - "Church Councils of Georgia" (volumes I, II, III, Tb., 2003) by Met-ropolitan Prof. Anania Japaridze and Some Questions of the Georgian Church His-tory..............................................................................................................171 N.Vanishvili - Our Students - Pride of the Nation, the Chair of Theology - our Achievement . 192 Metropolitan Anania (Japaridze) - Levan II Dadiani, King of Iveria ........195 Metropolitan Anania (Japaridze) - The Church Jurisdiction of Western Geor-gia according to the Life of St. Maximus the Confessor ....................................203 Metropolitan Anania (Japaridze): "They are not Interested in the Georgian Church Language or in the Translation of the Bible, in Fact, they Intend to Divide the Nation by Similar Methods" ...................................................................208 Annotated Bibliography of Metropolitan Anania Japaridze 'e Papers...214

    - 14 -

    - II , ............. ............18 () ........ ................................................................................................................................40 ., ., . - . ..................................................................................42 . .................................................. 45 . ........................................................................................................48 . - (, , )........................... .......................................................................................59 ., ., . - ( I )... ................................................................................................................................78 . - ...... ................................................................................................97 . 1.

    ............ .............................................................107

    . 113 . , ............................................................... ...........................................120 . II-I .. . .......................................................................................150 . ..155

  • - 15 -

    . 161 .............................................................................................163-225 . ....................................164 . (XII-XVIII .) ...............................................................166 . . (.I, .II, .III, . 2003) .........................................................................................171 . , . ...................................................................................................192 () II ... 195 () . ................................................203 (): , , , ... .......................208 a ......................................................................................................214

    - 16 -

    ilia II - sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqi

    "morwmune adamiani aris mona RvTisa, xolo morwmune ganaTlebuli adamiani aris

    megobari RvTisa" (saqarTvelos teqnikuri universitetis didi sabWos 2001 wlis 19 oqtombris sxdomaze warmoTqmuli sityva). Tqveno aRmatebulebav, batono reqtoro, profesor maswavleblebo, studentebo, qalbatonebo da batonebo! me moxaruli var, rom dRes vimyofebi TqvenTan erTad. me minda vTqva, rom es aris istoriuli dRe, roca teqnikur universitetSi fuZndeba Teologiis kaTedra, Tqven kargad mogexsenebaT, ramdenad rTulia es dro, romelSic Cven vcxovrobT. gadadgmulia uzarmazari nabijebi mecnierebaSi da teqnikaSi win, magram, amave dros gadadgmulia uzarmazari nabijebi ukan rwmenaSi da sulier saqmeSi. Tqven kargad mogexsenebaT, rom mecniereba da teqnika es aris RvTis didi madli. magram Zalian saSiSia mecniereba da teqnika arasulieri adamianis, urwmuno adamianis xelSi... ai, amitom mimaCnia me, rom RvTismetyvelebis kaTedris dafuZvneba teqnikur universitetSi drouli da aucilebelia. marTlac, dRes sulierebis, siyvarulis saocari deficitia da Cven yvelaferi unda gavakeToT imisaTvis, rom aRdges es harmonia sulsa da materias Soris.

    Tqven kargad mogexsenebaT, rom jer kidev pirvel saukuneebSi iyo msjeloba imis Sesaxeb, Tu ra urTierTdamokidebulebaSia rwmena da codna. amas Seexo iseTi didi mecnieri, rogoric iyo klimenti aleqsandrieli. man Tqva, rom pirveladi aris rwmena da codna rwmenaze unda iyos dafuZnebuli. klimenti aleqsandrieli ambobs, agreTve, rom ar aris sakmarisi adamiani iyos morwmune, mas aucileblad codna unda axldeso da is aseT daskvnas akeTebs: mxolod morwmune adamiani aris mona RvTisa, xolo morwmune ganaTlebuli adamiani aris megobari RvTisa.

  • - 17 -

    Tqven gaxsovT, rom es saxarebidan amoRebuli sityvebia, azria, Tqven gaxsovT, roca jvarcmis win, ufali Cveni, ieso qriste eubneba mociqulebs: megobarno Cemno. amitom Cven sapatriarqoSi yvelafers vakeTebT imisaTvis, rom RvTismetyvelebis kaTedram imuSaos, rom Tqven codna miiRoT, magram amave dros, visac surs, rom Rrma RvTismetyveli iyos, Rrmad Caswvdes RvTismetyvelebas, aucileblad saWiroa codna, aucileblad saWiroa Rrma metyveleba, filosofiuri azrovneba, analitikuri azrovneba.

    Tqven gaxsovT didi RvTismetyvelebi: basili didi, grigol RvTismetyveli, ioane oqropiri.... upirveles yovlisa, maT Seiswavles antikuri filosofia da yvelaferi gaakeTes imisaTvis, rom filosofia gamxdariyo safuZveli Tu msaxuri RvTismetyvelebisa. aseTi gamoTqmac arsebobs: filosofia aris msaxuri RvTismetyvelebisao. amitom codna saWiroa, Rrma azrovneba saWiroa da me mogiwodebT Cvens axalgazrdebs, studentebs, rom yoveldRiurad Tqveni ganuyofeli megobari da Tanamgzavri iyos wigni. me ara erTxel Sevexe am sakiTxs da vfiqrob, rom saskolo programaSi aucileblad unda Sevides - 18 -

    Rrma azrovneba. Cven bavSvebs pirveli klasidan unda vaswavloT analitikuri, logikuri azrovneba da saSualo skolis damTavrebis Semdeg miviRebT moazrovne axalgazrdobas. me gilocavT am bednier dRes. me ase warmomidgenia RvTismetyvelebis kaTedris muSaoba: aq aris zRva masala. adamianma SeiZleba yvelaferi icodes zereled, zedapirulad da zogadad. ra Tqma unda yovelma Cvenganma unda iswavlos, magram es swavla me ase warmomidgenia: yovelma Cvenganma, yovelma Tqvenganma romelime wminda mama unda airCios, davuSvaT, basili didi, grigol RvTismetyveli, netari avgustine da mTeli Tqveni sicocxlis manZilze unda swavlobdeT am wminda Sromebs, Tu ra aris da ar aris Targmnili qarTulad, ra aris rusulad, ra moipoveba berZnul enaze da Tqven ama Tu im wminda mamis specialisti iqnebiT. me minda SegaxsenoT, rom, magaliTad, grigol RvTismetyveli imave dros poeti iyo. grigol RvTismetyvels zedmetsaxelad goneba, ganusazRvreli goneba daarqves.

    ai, ase warmomidgenia me aq Teologiis kaTedris muSaoba. es ar unda iyos marto raRac patara jgufi, Tu wre. am RvTismetyvelebis kaTedram marto Tqveni universitetis studentoba ki ar unda moicvas, aramed saerTod Cvens eklesiaSi da Cvens saqarTveloSi unda danergos, rom yoveli Tqvengani ama Tu im wminda mamis specialisti iyos. ase rom axlave ifiqreT, Tu romel wminda mamas airCevT. me gilocavT am bednier dRes da mogaxsenebT, rom kaTedris gamged arCeulia mTavarepiskoposi meufe anania, romelic wminda sinodSi Tavisi erudiciiTa da Rrma azrovnebiT gamoirCeva da minda vTqva, rom es Zalian kargi arCevania. es aris Tqveni didi damsaxureba da upirveles yovlisa, es aris batoni reqtoris damsaxureba da madlobas vwirav mas.

  • - 19 -

    Ilia II, Catholicos-Patriarch of All Georgia - "A Faithful Person is a Servant of God, and a Faithful Educated Person is a Friend of God"

    (address at the session of the Great Council of the Technical University of Georgia on Octo-ber 19, 2001)

    Mr. Rector, Professors and Teachers, Students, Ladies and Gentlemen! I am glad to be here with you today. I would like to say that this is a historic day, when the Chair of Theology is being set up at the Technical Universi-ty. You are well aware at how difficult time we live. Gigantic steps have been made forward in science and technology, however, at the same time gigantic steps have been made backwards in faith and the spiritual sphere. You know very well that science and technology are great grace given by God. But science and technology are very dangerous in the hands of an un-spiritual man, an unfaithful person Therefore, I think that the establish-ment of the Chair of Theology at the Technical University is timely and ne-cessary. There is an amazing lack of spirituality, love today indeed and we must do our best to restore this harmony between spirit and matter. As you know, the interrelation of faith and knowledge was the object of consideration already in the first centuries. Great scholar Clement of Alex-andria expressed his view in this regard. He noted that faith is primary and knowledge should be based on it. Clement of Alexandria also notes that it is not sufficient for a person to be a believer, and that it must be accompanied by knowledge. He concludes: a person who is only faithful is a servant of God, and an educated faithful person is a friend of God". As you remember, these words and idea are taken from the Gospel. Before the Crucifixion Our Lord Jesus Christ addresses His Disciples as "my friends". That is why at the Patriarchate we do everything to enable the Chair of Theology to function properly, to allow you to receive education. At the same time, those who wish to be profound theologians, to gain an insight into theology, require knowledge; philosophical thought, and analytical thinking are absolutely necessary. You remember great theologians: Basil the Great, Gregory the Theologian, John ChrysostomFirst of all, they studied ancient philosophy and did their best to turn philosophy into the basis or servant of theology. There is even a saying: Philosophy is a servant of theology. Therefore, knowledge and profound thinking are necessary and I call upon you - our youth, stu-dents - to make friends with books. I have repeatedly touched upon this - 20 -

    question and I believe that profound thinking must be entered in the curri-culum of schools. We must teach children from the first form to think ana-lytically, logically and when they finish the secondary school, they will be intellectual young persons, capable of thinking. I congratulate you on this happy day. I view the work of the Chair of Theology in the following way: there is a tremendous amount of material here. One may know everything superficial-ly and generally. Each of us should of course study, but this is how I im-agine this study: each of you should choose one saint father, e.g. Basil the Great, Gregory the Theologian, St. Augustine, and study these sacred works during your lifetime, find out what is translated into Georgian, Russian, what is available in the Greek language, and thus you will specialize in one or another saint father. I would like to remind you that e.g. Gregory the Theologian was a poet at the same time. His nickname was "reason", "infinite reason". I think that the Chair of Theology must not be a certain small group or cir-cle. This Chair of Theology must not cover only the students of your uni-versity, but it should introduce this principle in our Church and entire Geor-gia, to allow each of you to be a specialist on one or another saint father. So already consider which saint father you will choose. I would like to congratulate you once again on this happy day and tell you that Archbishop Anania is elected the Head of the Chair, who is distin-guished in the Holy Synod for his erudition and profound thinking, there-fore, I believe that this is a very good choice. This is due to your great ser-vices, and primarily to the service of Mr. Rector, for which I am very grate-ful to him".

  • - 21 -

    II - :

    , (,

    19 2001 ). , , , , , . . , , . , . , . , . . , . , . . , , . , . , . , . : , . , , : . , , , , . : , , ... . , . : - . , . , , . ,

    - 22 -

    . , , . .

    : . . , , ; , - , , , , ; , , ... . . , , , . , . . . , , , ,

  • - 23 -

    . , . , , . , . , , , .

    - 24 -

    mitropoliti anania (jafariZe) - saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedris gamge sabWour istoriografiaSi gabatonebuli Teoria saqarTvelos eklesiis prozelitizmis Sesaxeb da misi kritika sagnobriv jgufSi, romelsac aswavlian Teologiis kaTedraze, Sedis: msoflio religiebi, religiebi da sazogadoeba, religiebi saqarTveloSi, religiebis istoria evropaSi, maxlobel aRmosavleTsa da kavkasiaSi (saqarTveloSi). Teologiis sagnobrivi jgufis mizania, gamoumuSavos students unari, viTarca saqarTvelos moqalaqes, gansazRvros Tavisi adgili msoflioSi istoriuli, religiuri da kulturuli realobebis gaTvaliswinebiT, miawodos mas codna da informacia, amasTanave daexmaros, raTa gamoimuSavos iseTi unar-Cvevebi, romelic moamzadebs mas (students) aqtiuri moqalaqeobisaTvis pasuxismgeblobis grZnobiT samSoblos winaSe, raTa Seicnos sakuTari da sazogadoebrivi interesebi, gamoimuSavos pativiscema da Semwynarebloba sakuTari da sxva kulturebis (maTi warmomadgenlebis) mimarT, amasTanave, ganuviTardes, gauRrmavdes iseTi Rirebulebebi, rogoricaa Rirseba da samarTlianoba. Teologiis dargTagan uZvelesi xanidanve saqarTveloSi gamorCeulad Seiswavleboda saistorio RvTismetyveleba, Tumca arc misi egzegetikuri, sistematuri da praqtikuli nawilebi iyo uyuradRebod datovebuli. saistorio RvTismetyveleba, rogorc cnobilia, swavlobda saeklesio da bibliur istorias. misi kerZo disciplinebis - patrologiis, simbolikis, saeklesio arqiteqturis, qristianuli literaturis, xelovnebis, RvTismsaxurebisa da dogmatebis istoriis ZiriTad makavSirebel samecniero RerZs eklesiis itoria warmoadgenda. saqarTvelos eklesiis istoriis, viTarca saistorio saRvTismetyvelo nawilis Seswavlis ZiriTadi mizania Secnoba WeSmaritebisa, viTarca Tavisuflebis (pirovnuli, erovnuli, saeklesio da sxva) safuZvlisa. macxovari brZanebs: scaniT WeSmariti da WeSmariteba gangaTavisuflebT Tqven (ioane, 8, 32).

  • - 25 -

    wminda mamebi ki aRniSnavdnen - TavisuflebaTvisiTa sisxliTa mogvaniWa Cven ufalman Cvenman ieso qristeman ganmaTavisuflebelman yovelTa kacTaman (III msoflio krebis merve kanoni, didi sjulis kanoni, 1975, gv.267). RvTis didi SiSiTa da krZalviT WeSmaritebiT Zieba simarTlisa mizani iyo saqarTvelos istoriis sasuliero mwerlebisa, uZvelesi saistorio wyaroebis - moqcevai qarTlisa~sa da qarTlis cxovrebis avtorebisa da Semkreblebisa. amis sapirispirod, XX s-Si, aTeistur-bolSevikuri represiebis Semdeg istoriul mecnierebaSi WeSmaritebis Zieba waxalisebuli ar yofila, ufro metic, moiTxoveboda wyaroebis gayalbeba an maTi interpretireba ise, rom SesaZlebeli yofiliyo maTi Cayeneba marqsistuli ideologiis samsaxurSi. WeSmaritebiT Seqmnili Cveni xalxis Zveli istoria reaqciul Teoriad gamocxadda, daiwyo mis winaaRmdeg gadamwyveti brZola (aucilebelia dromoWmuli reaqciuli Teoriebis winaaRmdeg gadamwyveti brZola - gazeTi pravda 18. 2. 1949). ufro adre XX s-is 30-ian wlebSi saqarTvelos Zvel istoriografias cixe-simagre uwodes, romelic uTuod unda daengriaT, saxelmwifos didmoxele acxadebda - Cven winaSe dgas cixe-simagre, romelsac saqarTvelos istoria ewodeba da romelic jer auRebelia, magram ar arsebobs iseTi cixe-simagre, romlis aReba bolSevikebs ar SeeZloT, saWiroa energiuli muSaoba da mtkice bolSevikuri nebisyofa am cixe-simagris asaRebad (iv. javaxiSvili tiraniis winaaRmdeg, Tb. 2004, gv.172). XX s-is 20-ian-30-ian wlebSive Caeyara safuZveli qarTizaciis Teorias. es Teoria bolSevikebis xelSi gadaiqca ara mxolod berketad saqarTvelos Zveli istoriis dasangrevad, aramed mis Casanacvlebladac. amJamad qarTizaciis Teoria erTaderT da utyuar samecniero mimarTulebadaa aRiarebuli. is absoluturadaa gabatonebuli XXs. da XXI s-is dasawyisis qarTul istoriografiasa da, aseve, filologiaSi. marTalia, Zveli qarTuli istoriografiis adgili axalma daiWira, magram, samwuxarod, rogorc amJamindeli realuri faqtebi aCvenebs, man ver SeZlo qarTveli eris interesebis dacva da istoriuli simarTlis warmoCena separatistebis mier - 26 -

    gaCaRebul afxazeTisa da samaCablos konfliqtebis dros. okupantebis mier afxazeTis daWeris win e.w. ideologiur omSi qarTvelTa damarcxeba unda aixsnas axali qarTuli istoriografiis sisustiTac, romelic iqamde aTeuli wlebis manZilze acxadebda, rom Tavdapirvelad, uZveles xanaSive, kolxeTis samefos epoqaSive, mTeli dasavleT saqarTvelos zRvispireTi dasaxlebuli iyo afxazur-adiReuri tomebiT da Semdgom dros maT adgilze Casaxldnen qarTveluri tomebi. ara mxolod afxazeTSi, samaCablos konfliqtis dros mxolod enTuziasti istorikosebi icavdnen erovnul interesebs. samwuxarod, oficialurma qarTizaciis TeoriiT xelSekrulma istoriografiam ver SeZlo simarTlis warmoCena. marTlac, mas gauWirda qarTvelTa samarTlianobis warmoCena, radganac iqamde mecnierulad amtkicebda qarTizaciis Teoriis Sesabamisad, rom aRmosavleT saqarTvelos mTianeTis mosaxleoba, maT Soris, samaCabloSi istoriulad mcxovrebi dvalebi iyvnen ara qarTvelebi, aramed - araqarTvelebi, romelTa qarTizacia - gaqarTveleba moxda garkveul istoriul etapze. TiTqosda aramarto dvalebi da sxva mTiulebi _ gaqarTvelebuli qarTizebuli xalxi yofilan her-kaxebi, qvemo qarTlelebi, tao-klarjelebi, dasavleT saqarTvelos mosaxleoba, Tanac Turme maTi asimilaciis procesSi saqarTvelos eklesias didi wvlili miuZRoda. qarTul sabWoTa enciklopediaSi statiaSi qarTvelebi aseTi terminologiiT aris aRwerili es procesi: qarTis tomma SeZlo aRmosavleT saqarTveloSi mcxovrebi araqarTul da araqarTvelur tomebSi SeRweva - infiltracia da maTi asimilaciis Semdeg IX-X ss-Si Camoyalibda aRmosavlur-qarTuli erovneba (qse, tomi 10, 1986w. statia "qarTvelebi" gv.459). am statiis mixedviT, qarTis tomma SeZlo herul-albanuri mosaxleobis qarTizacia (qse, 10, gv.460). maSasadame, oficialuri TvalsazrisiT, herebi da albanelebi erTi xalxia anda herul-albanuri mosaxleoba erTi eTnosia, romelic Semdgom qarTizebuli iqna da Seemata aRmosavlur-qarTul erovnebas. aqedanac Cans, rom oficialuri istoriografiis TvalsazrisiT iyo dro rodesac herebi qarTvelebi ar iyvnen. pravoslavnaia enciklopediis mixedviT ki, Tavdapirvelad isini albaneTis sakaTalikosos iurisdiqciaSi iyvnen. sainteresoa, rom miuxedavad am oficialuri mosazrebis arsebobisa, Tbilisidan amJamad dabejiTebiT unergaven saingilos mosaxleobas Tvalsazriss, rom isini herebi arian.

  • - 27 -

    Tumca iqamde ingiloebma TavianTi herobis Sesaxeb araferi icodnen da isini TavianT Tavs aRmosavleT kaxeTis mosaxleobad miiCnevdnen. amJamad ki Tvalsazrisi, rom ingiloebi herebi arian, Zalze gavrcelda, amis paralelurad, azerbaijaneli istorikosebi da mecnierebi amtkiceben, rom herebi da albanelebi erTi xalxi iyo da, amasTanave, albanelebi azerbaijaneli xalxis winaprebi iyvnen, Sesabamisad, albanuri kultura azerbaijanuli kulturis sakuTrebaa da Semdgom qarTulma eklesiam is miisakuTra. maSasadame, ingiloebi Tu herebi arian, isini amis gamo azerbaijanul tomad moiazreba. qarTuli enciklopediis mixedviT, rogorc vTqviT, IX-X ss-Si Camoyalibebula aRmosavlur-qarTuli erovneba da misi saxeli yofila - qarTvelebi. ra mdgomareobaa dasavleT saqarTveloSi? dasavleT saqarTveloSi Turme Camoyalibebula sxva dasavlur-qarTuli erovneba da aseTi procesebi ganviTarebula: Cveni enciklopediis Tanaxmad, daiwyo dasavleT saqarTvelos qarTizacia eklesiis meoxebiT - IXs-dan mTel dasavleT saqarTveloSi qarTuli eklesia gabatonda, ris Sedegadac terminma qarTveli kulturul-politikuri mniSvneloba SeiZina (qse, 10, gv.460). meore avtoris azriT, da esaa sayovelTao oficialuri Tvalsazrisi - eTnikuri araqarTveli, romelic qristianobas miiRebda, qarTvelad iTvleboda(r. TofCiSvili, 2002, gv.15). am avtoris azriT, dasavleT saqarTveloSi iqamde ukve Camoyalibebuli iyo maRali klasis safexuris kolxuri anu megrul-Wanuri eTnosi da Semdgom daiwyo misi qarTizacia (iqve, gv.5, gv.7, gv.83). rogorc vTqviT, es procesi qarTuli eklesiis meoxebiT xorcieldeboda, romelic iWreboda sxva ucxo eklesiis, am SemTxvevaSi, dasavleT saqarTvelos konstantinopolis iurisdiqciis sazRvrebSi da maT mrevls iTvisebda. cxadia, esaa dadanaSauleba prozelitizmSi. iyo Tu ara qarTuli eklesia prozelituri? prozelitizmi dagmobilia mociqulTa droidanve da prozelitizmi anu sxvisi samwysos misakuTreba eklesiisTvis saTakilo qmedebad iTvleboda jer kidev I msoflio krebidan. qarTuli eklesiisaTvis aseTi epiTeti sasiamovno ar aris. am saTakilo epiTetiT, Tanamedrove avtorebs, Cans, eris winaSe Cveni eklesiis mniSvnelobis warmoCena surT: - 28 -

    saerTaSoriso konferenciaze, romelic saqarTveloSi qristianobis oc saukunes eZRvneboda, istoriis institutis direqtori d. musxeliSvili wardga moxsenebiT, qarTuli eklesia da saxelmwifo teritoria Sua saukuneebSi, sadac brZana: qarTuli eklesiis kulturul-ideologiuri prozelitizmi winaswar qmnida mkvidr niadags politikuri procesebis warmatebiT ganviTarebisaTvis. (d. musxeliSvili, 2005, gv. 33). aRsaniSnavia, rom Cveni saxelmwifosa da eklesiis arakeTilismsurvelebma, gansakuTrebiT ki separatistma ideologebma imTaviTve aitaces Cveni istoriografiis qarTizaciis Teoriis daskvnebi Cveni eklesiis prozelitizmis Sesaxeb TavianT sasargeblod. isini vrcel samecniero naSromebSi (maT Soris, qvemoT ganvixilavT pravoslavnaia enciklopedias statiebs) amtkiceben, rom saqarTvelos esa Tu is kuTxe istoriulad araqarTuli regionia da, Sesabamisad, qarTvelebs istoriuli ufleba ara aqvs am kuTxeebze. Cven ki vacxadebT: SeuZlebelia, saqarTvelos wminda eklesia prozelituri yofiliyo, ratom? istoriulad sityva prozeliti erqva iudaur sarwmunoebaze miqceul warmarTs, magram amJamad prozelituri eklesia iseTs ewodeba, romelic iWreba sxva eklesiis samrevloSi misi misakuTrebis mizniT. aseTi qmedeba ki msoflio saeklesio kanonebiT miuRebeli iyo da aris. magaliTad, mociqulTa 35-e kanoni brZanebs: episkoposma ar unda gabedos xeldasxma Tavisi samrevlos gareT, qalaqebsa da soflebSi, romlebic ar eqvemdebarebian mis eklesias. xolo Tu igi mxilebuli iqneba unda ganikveTos isic da mis mis mier xeldasxmulebic (didi sjulis kanoni, saqarTvelos eklesiis kalendari, 1987, gv.166). mociqulTa am kanons kidev ufro amtkicebs 381 wels konstantinopolSi mowveuli II msoflio krebis me-2 kanoni: eklesiaTa keTilad gangebisa da mSvidobisaTvis arcerT episkoposs aqvs ufleba, gascdes Tavisi eklesiis sazRvrebs da SeiWras sxva eklesiis sazRvrebSi, raTa ar moaxdinos eklesiebis aRreva. kanonis Tanaxmad, aleqsandriis episkoposi unda ganagebdes mxolod egviptis eklesiebs... pontoeli episkoposni unda marTavdnen mxolod pontos eklesiebs, xolo Trakiis episkoposni - mxolod Trakiis eklesiebs. episkoposi ar unda gavides Tavisi samTavros eklesiis farglebidan xeldasxmisaTvis (didi sjulis kanoni, kalendari, 1987, gv.210).

  • - 29 -

    III msoflio krebis mamebma kidev ufro dabejiTebiT damoZRvres eklesiaTa meTaurebi, ar daemorCilebinaT sxvisi samwyso: - nurc erTi episkoposi nu miitacebs sxva eparqias, romelic Tavidanve da ZvelTaganve ar emorCileboda mas da ar iyo mis winamorbed saydrismpyrobelTa gamgeblobis qveS, xolo Tu vinme miitacebs sxvis eparqias iZulebiT, ganTavisuflebuli unda iyos igi, raTa ar dairRves mamaTa kanonebi, (III msoflio krebis me-8 kanoni, dasax. naSr. gv.212). imaves wers da aRniSnavs sxva saeklesio kanonebic. Tu qarTuli eklesia prozelituri iyo da mas ZvelTaganve ar emorCileboda dasavleT saqarTvelos, aRmosavleT saqarTvelos erTi nawilis, samxreT saqarTvelos samwysoebi, qarTulma eklesiam ki miiTvisa isini, amiT daurRvevia msoflio saeklesio kanonebi, kerZod, mociqulTa 35-e, II msoflio krebis me-2, III msoflio krebis me-8, karTagenis 74-e da sxva kanonebi, da gana kanondamrRvevi eklesia SeiZleba yofiliyo marTali da marTlmadidebluri, romliTac amayobdnen saqarTvelos eklesiis wminda mamebi? romlis Sesaxeb miuTiTebda prokofi kesarieli, rom qarTvelebi marTlmadideblobis wesebs yvelaze ukeT icavdnen, somexi ierarqebi werdnen, rom qarTvelebi amayoben TavianTi sarwmunoebrivi siwmidiT da TavianTi saeklesio upiratesobiT? qarTuli eklesia ki Turme arRvevda umTavres saeklesio kanonebs da sxvis iurisdiqciaSi iWreboda: - dasavleT saqarTveloSi gabatonda qarTuli eklesia da mRvdelTmsaxurebac qarTul enaze sruldeboda, ramac didad Seuwyo xeli dasavleT saqarTveloSi qarTizaciis process (qarTuli sabWoTa enciklopedia (qse), tomi saq. ssr, 1981w. gv.61). qarTuli eklesiis gabatonebamde dasavleT saqarTveloSi, Cveni istorikosebis mtkicebiT, Turme arsebobda egrisisa da afxazeTis eklesiebi, romlebic imyofebodnen konstantinopolis iurisdiqciaSi, isini Semdgom gaerTianebulan konstantinopolis iurisdiqciaSive, magram IX s-Si mcxeTis sakaTalikosos gabatonebis Sedegad konstantinopolis sapatriarqos daukargavs mTeli dasavleT saqarTvelos momcveli es mniSvnelovani samitropolitoebi da saepiskoposoebi. oficialuri istorikosi wers: es saeklesio gamoyofa, rogorc vTqviT, erTbaSad ar momxdara. jer xorcieldeba egris-afxazeTis eklesiebis gaerTianeba, rogorc

    - 30 -

    konstantinopolis samwysoSi Semavali eparqiisa, romelsac saTaveSi afxazTa kaTalikosi edga (VIII s. bolo an IX s. dasawyisi); Semdeg IXs. manZilze (safiqrebelia, ufro mis pirvel naxevarSive) dasavleT saqarTvelos eklesia gamoeyofa konstantinopols da mcxeTis taxts uerTiandeba, xolo afxazTa kaTalikosi sruliad saqarTvelos kaTalikoss eqvemdebareba. konstantinopolidan gamoyofis Semdeg iwyeba berZnuli kaTedrebis moSla da maT sapirispirod qarTuli saepiskoposo centrebis daarseba, es saeklesio reforma, n. berZeniSvilis varaudiT, sabolood X s-Si sruldeba (narkvevebi, t. II, 1973, gv.427). Tu rogori reaqciuli iyo qarTuli eklesiis es prozelitizmi anu konstantinopolis sapatriarqos iurisdiqciaSi SeWra - amis Sesaxeb Cveni oficialuri istoriografia wers: qarTvelebi aqedan sdevnian berZnul enas, berZnul viwro erovnul kulturas, SemoaqvT da avrceleben sakuTar, qarTul enas, qarTul RvTismsaxurebas da qarTul saeklesio-samonastro wesebs. qarTul kulturas Tan mohqonda qarTuli politikuri Segneba da ideali, ase rom mcxeTa jer enobrivad (eTnikur elementze dayrdnobiT) SeiWra lixT-imereTSi, xolo Semdeg, rogorc Cans, es saintereso formula wamoayena Tavisi organizaciuli gabatonebis dasasafuZvleblad - qarTlia iq, sadac mRvdelTmsaxureba qarTul enazea (mxolod "kvirieleisoni" SeiZleba berZnulad). mironis kurTxeva qarTls ganeweseba. maS qarTls nakurTxi mironi savaldebuloa yvela im eklesiisaTvis, sadac mRvdelTmsaxureba qarTul enazea. cxadia, mcxeTis sakaTalikosos mxriv, es aris kanonikuri safuZvlebis dacviT konstantinopolis sapatriarqos winaaRmdeg mimarTuli brZola lixT-imereTis eklesiaze organizaciulad gabatonebis mizniT (T. papuaSili, 1973, gv. 586). am mosazrebis sapirispirod XX s. bolos qarTulma saeklesio istoriografiam sul sxvagvarad axsna is procesebi, romelnic mimdinareobdnen VIII-IX ss-Si hereTSi, tao-klarjeTsa da dasavleT saqarTveloSi (ix. a. jafariZe, 1996-1999). sabWoTa kavSiris sazRvrebis Caketilobis gamo berZnul samyaroSi da, maT Soris, konstantinopolis sapatriarqoSic XX s. bolosac ar icnobdnen iqamde sruliad axal sabWoTa saistorio Teorias qarTuli eklesiis prozelitizmisa da misi konstantinopolis sapatriarqos winaaRmdeg mimarTuli brZolis Sesaxeb (sabWouri sityvebia). cnobili berZeni

  • - 31 -

    kanonistis - mitropolit maqsimes wigni saqarTvelos eklesia da misi avtokefalia, ar flobs cnobebs amasTan dakavSirebiT. SeiZleba daisvas kiTxva, ra problemebi Seeqmneba saqarTvelos eklesias samomavlod, Tu konstantinopolis sapatriarqo anu ucxoeTis romelime eklesia oficialurad aRiarebs aRniSnul Teorias qarTuli eklesiis SeWris Sesaxeb iqamde konstantinopolis iurisdiqciaSi myof dasavleT saqarTveloSi, es Teoria xom ar SeuqmniT maT myar samarTlebriv safuZvels, raTa cnon da aRiaron separatistuli eklesiebi afxazeTsa da dasavleT saqarTvelos sxva kuTxeebSi. meore mxriv, es Teoria iZleva karg saSualebas da masze dayrdnobiT ukve aqezeben am kuTxeTa separatist moazrovneebs, raTa deda eklesiad aRiaron ara saqarTvelos wminda eklesia, aramed konstantinopolis sapatriarqo. mravalgzis aRiniSna, rom ucxoeTSi es Teoria yvelaze ufro metad gaitana da gaavrcela pravasavlania enciklopediam. arasodes arcerT saukuneSi konstantinopolis sapatriarqos ar gamouTqvams araviTari Tvalsazrisi anda SeniSvnac ki dasavleT saqarTvelos mis eparqiebSi qarTuli eklesiis SeWris Sesaxeb. es rom ase yofiliyo, qarTul-berZnuli aTaswlovani saeklesio urTierTobis dros amis Sesaxeb erTxel mainc gamoiTqmoda Tundac mcire SeniSvna. saqme is aris, rom konstantinopolis iurisdiqciaSi myofi fazisis samitropolito da misi oTxi saepiskoposo, romelic TiTqosda qarTuli eklesiis mier iyvnen gauqmebulni, sinamdvileSi mdebareobdnen ara dasavleT saqarTveloSi, aramed qarTveli eris uZveles qveyanaSi, romelsac trapezonis olqi ewoda, iqamde ki mas erqva qaldea, sofeli megrelTa. iq trapezonis olqSi mdebare Woroxis anu fasisis marcxena sanapiroze mdebareobdnen fasisis samitropolito da misi saepiskoposoebi - rodopolisisa, saisinisa, petronisa da ziganasi, rogorc es kargad aris garkveuli n. adoncis mier. es samitropolito konstantinopolis iurisdiqciaSi imyofeboda, xolo mis CrdiloeTiT moqceuli miwa-wyali Woroxidan vidre mdinare egriswyalamde (vaxtang gorgaslis Semdgom mdinare klisuramde) - wminda ninos droidanve qarTuli eklesiis iurisdiqciaSi imyofeboda, ase rom, Cveni Zveli saeklesio matianeebis cnobebiT, dasavleT saqarTveloSi imTaviTve ZvelTaganve saqarTvelos eklesiis iurisdiqcia vrceldeboda. sxva saeklesio wyaroebTan erTad amis Sesaxeb xazgasmiT miuTiTebda ruis-urbnisis - 32 -

    sakanonmdeblo krebis Zegliswera - andria pirvelwodebulma saxareba iqadaga yovelsa qveyanasa saqarTveloisasa (didi sjulis kanoni, 1975, gv.545), xolo wminda ninom qristianul sarwmunoebaze moaqcia yoveli savseba yovlisa qarTvelTa naTesavisa (iqve, gv.546). am krebis wminda mamebis TvalsazrisiT, dasavleT saqarTvelo mudam istoriuli saqarTvelo iyo, romlis mosaxleoba, aRmosavleT saqarTvelosTan erTad moaqcia wminda ninom. maSasadame, dasavleT saqarTveloSi saeklesio iurisdiqcia imTaviTve mcxeTis xelSi iyo da ara konstantinopolisa. dasavleT saqarTvelo eklesiurad rodesme konstantinopolis iurisdiqciaSi rom yofiliyo, amis Sesaxeb uTuod SemorCeboda pirdapiri an iribi cnobebi TviT berZnul wyaroebSive, an raime sayvedurnarevi miniSneba mainc berZeni ierarqebisa, aseTi ki ar arsebobs. magaliTad, konstantinopolis patriarqi nikoloz mistikosi Zalze Tbil da megobrul werilebs werda afxazTa mefes - giorgi II-s X s-is Sua wlebSi, roca sabWoTa istorikosebis azriT, mis samefoSi brZola iyo gaCaRebuli konstantinopolis sapatriarqos winaaRmdeg, ase rom yofiliyo, konstantinopolis patriarqi nikoloz mistikosi rogorme moaxerxebda protestis gancxadebas afxazTa mefis - giorgi meorisadmi (922-957), (ix., misi werilebi giorgi II-isadmi georgika, IV, narkv. II); erTi sityviT, wyaroebi ar adastureben sabWour Tvalsazriss. aRmosavleTSi, baton daviT musxeliSvilis TvalsazrisiT, TviT wminda ninos saqmianoba TiTqosda mimarTuli iyo iqiTken, rom hereTSi mcxovrebi araqarTuli mosaxleoba (albanelebi) gaeqarTvelebina. Cemi azriT, aseTi warmodgena wminda ninosi Zalze ucnauria. d. musxeliSvili wers: bodbe sujeTisa da kambeCovanis sazRvarze mefe mirianis dros axladSemoerTebuli qveyana iyo, aq albanelebic (herebi) cxovrobdnen ... maTi saboloo asimilacia drois ambavi iyo (d. musxeliSvili, 2003, gv. 38). Cans, mirian mefis da wminda ninos intensiuri kulturul - saganmanaTleblo saqmianoba mimarTuli hereTSi qarTuli qristianobis gavrcelebisaken... romelic winaaRmdegobas awydeboda, ara mxolod alvanelTagan, aramed somxebisganac (iqve, gv. 38). sxva sityvebiT rom vTqvaT, wminda nino aqarTvelebda ara marto her-alvanelebs, aramed, somxebsac; Cveni mecnierebis am mosazrebis sapirispirod, movses xorenacs mTeli mosaxleoba klarjeTidan masquTebamde (anu

  • - 33 -

    kaspiis zRvispireTSi mcxovreb tom masquTebamde) - eTnikur qarTvelebad miaCnia (sadac iqadaga wminda ninom) da ara somxebad, anda albanelebad (herebad), rogorc warmoadgina sabWoTa istoriografiam. somxuri saistorio mwerlobis mama, somexTa herodoted wodebuli movses xorenaci wers: sanatreli nune wavida iqedan (e.i. mcxeTidan), raTa Tavisi advilgasagebi saubriT qarTvelTa (!) qveynis sxva kuTxeebic daemoZRvra. gavbedav da vityvi, rom nune mociquli qali gaxda. man iqadaga saxareba klarjeTidan dawyebuli vidre alanTa da kaspiis karamde. masquTTa sazRvrebamde, rogorc amas agaTangelozi gauwyebs Sen (m. xorenaci, 1984, gv. 172). wminda ninos somxebi, anda Tundac albanelebi (igive herebi, d. musxeliSvilis azriT) rom gaeqarTvelebina, rogorme xorenaci miuTiTebda amis Sesaxeb, magram is sul sxva raimes gvauwyebs, kerZod, sazRvravs qarTvelebis eTnikur gansaxlebas - esaa klarjeTi, vidre alanTa da kaspiis karamde (e.i. darialamde), vidre masquTTa sazRvramde - am sazRvrebSi qarTvelebi saxloben, maT uqadaga wminda ninom; ase rom, darialis karamde mcxovrebi dvalebi gaqarTvelebuli vainaxebi ar iyvnen, rogorc warmoudgenia sabWouri epoqis istoriografias, aramed - qarTvelebi, aseve masquTebis qveynamde, anu aRniSnul mtkvar - araqsis SesarTavamde mcxovrebi herebi m. xorenacs eTnikur qarTvelebad miaCnia da ara albanelebad. d. musxeliSvili fiqrobs, rom wminda ninos prozelitizmis simbolo aRumarTavs axlad SemoerTebul albanur qalaq bodisSi (e.i. sadRac ujarma - bodbeSi) da wers - mgonia ase unda gavigoT wminda ninos gadawyvetileba, rom jvari - qristianuli prozelitizmis simbolo - droebiT aRimarTos igi ujarmas qalaqsa da daba bodisi ara win aRudges qalaqsa mas mefeTasa, rameTu erisa simravle ars mun (d. musxeliSvili, 2003, gv. 39). ase iqca daviT musxeliSvilis sityviT, ori faqtobrivad eTnikurad erTmaneTisgan gansxvavebuli qveyana erT kulturul erTeulad (iqve, gv. 41). aqedan Cans, rom sabWoTa epoqis istorikosebis azriT, wminda nino qarTlis garda, albaneTSic moRvaweobda da man albaneTis qveynis erTi nawili qarTul eklesias SemouerTa. bodbis miCneva ara qarTlis, aramed albaneTis qalaqad, qarTul wyaroebs ewinaaRmdegeba; wminda nino, qarTvelTa ganmanaTlebelia da ara albanelebisa. jvari ar aris prozelitizmis simbolo, qarTul eklesias jvari prozelituri mizniT arasodes gamouyenebia, miT umetes,

    - 34 -

    araqarTuli tomebis "asimilacia - gaqarTvelebis mizniT; aseTi mosazreba usafuZvloa, igi ar eyrdnoba wyaroebs. "qarTizaciis Teoriis gacnobis Semdeg ucxoelT eqmnebaT STabeWdileba qarTvelTa "imperializmis" Sesaxeb, rom, TiTqos, maT patara "erebi hyavT dapyrobili; amgvar STabeWdilebas mxars umagrebs enaTmecnierTa nawilis Teoriac qarTvelTa e.w. sami/oTxi enis Sesaxeb, romelTagan erTis - qarTulis - "aRzevebiT" iCagreba sxva qarTveluri "enebi"; es yovelive ki mavanTaTvis safuZvels qmnis araqarTvelebad gamoacxadon qarTvelTa erTi nawili, Sesabamisad, araqarTulad miiCnion maTi metyveleba (msjelobisa da literaturis mimoxilvisTvis ix., t.futkaraZe, 2005, gv. 42-77); mag., n. quTelia amasTan dakavSirebiT wers: "internetis vebsaitebze musirebs Tema - megrelebi da svanebi patara erebi yofilan da qarTvel okupantebs daupyriaT da axla maT enebs ganviTarebis saSualebas ar aZleven. arsebobs doqtrina - ar arsebobs qarTveli eri, arsebobs calkeul tomTa konglomerati (n. quTelia, 2005, gv. 273). araTu ucxoelebi, TviT qarTvelebi e.w. qarTizaciis "Teoriis" gacnobis Semdeg iviwyeben nacionalur intersebs da kuTxurobis apologetebi xdebian, amis erTi kargi magaliTia a. liparteliani, romelmac 1994 wels gamosca wigni "svanur - qarTuli leqsikoni, Coloruli kilo. a. liparteliani Tavisi wignis SesavalSi wers: aRmosavleT saqarTveloSi iberebis moqmedebiT ganadgurda svanuri mosaxleoba (a. liparteliani, 1994, gv. X). Sdr., sxva msgavsi citatebi misi wignidan: mirianma sastikad dasaja es henioxi heri - wanari - svanebi, vinc Jletas gadaurCa, ayara da daasaxla axlandel teritoriaze, rbevas gadarCa albaneTis mosazRvre teritoria (iqve, gv. XI). ai, amonaridebi misi wignidan: herebis kulturul - eTnikuri Serwyma qarTul tomebTan, herebis asimilireba daiwyo Zv.w. II-I ss. mijnaze (saq. ist. nark. t. II, gv. 402). aRmosavleT saqarTvelos mTel teritoriaze mis iberizaciamde svanuri mosaxleoba iyo (a. liparteliani, leqsikoni, gv. XIII). qarTvel glexTa politikuri momZlavrebis Semdeg moxda svanuri eTnikuri Stos ganadgureba. aRmosavleT saqarTvelos teritoriaze es momxdara ara erTbaSad, magram ZaldatanebiT. amas amtkicebs vaxtang batoniSvilis cnoba mirian mefis mier svanebis ayris Sesaxeb da bagrat mefis mier monRolTa

  • - 35 -

    jaris moSvelieba da svanebis gawyveta. amasve amtkicebs b. egnataSvili mefe bagrat mimarTa lang - Temurs: momec simravleni spaTa TqvenTani, warval TemTa da samefoTa CemTa, movxado kacTa mTiulTa, osTa, dvalTa, svanTa, afxazTa da yovelTa mun myofTa da me davarwmuneb rjulsa Tqvensa (iqve, gv. XVII). a.lipartelians ar esmis sityva movxados mniSvneloba. mefe bagrati ambobs movxado e.i. movixmob mTielebs CemTan da maT vuqadageb mahmadianobas, a. lipartelians ki hgonia, TiTqosda maT daxocvas apirebs mefe monRolTa daxmarebiT da askvnis: bagrat IV-m moixmo monRolebi da gaJlita svanebi(iqve, gv. XVIII), Tumca ki monRolebi ara bagrat IV-is, aramed bagrat V-s dros iyvnen saqarTveloSi. a. liparteliani Tavis wignSive uTiTebs misi azrebis wyaros - esaa niko mari da imowmebs n. maris sityvebs: Tubal - kainebsa (dasavleTiT) da qarTebs (aRmosavleTiT) Soris e.i. mosxebis samosaxlos sazRvrebSi Tavdapirvelad cxovrobdnen svanur enaze molaparake tomebi... somexiaSi e.i. istoriul somxeTSi V-VI saukuneebSi jer kidev svanebi cxovrobdnen. aq Seiqmna pirveli qristianuli mwerloba, aqedan aiTvises qarTvelebma TavianTi qristianuli literaturis pirveli Zeglebi (iqve, gv. XVIII). a. liparteliani imowmebs niko maris rusulenovan wignebs - niko mari, mogzauroba svaneTSi (1911-1912) da n. mari, xe - mcenareulobis iafeturi saxelebi(1913). qarTizaciis Teoria, rogorc cnobilia, XX saukuneSi daefuZna q.patkanovisa da n.maris mosazrebebs. patkanov-maris Teoriis saSiSroebis Sesaxeb jer kidev didi ilia marTali brZanebda da, sxvaTa Soris, amasve miuTiTebdnen ivane javaxiSvils misi mSoblebi werilebSi, romelsac werdnen axalgazrda vaJiSvils (werilebi gamoqveynebulia). TiTqos Cvens Temas exmianeba didi konstantine gamsaxurdia Tavis cnobil werilSi: troaseuli cxeni (akad. niko maris werilis gamo) wers - "arsad iseTi feldefeluri morCilebiT ar ixris qeds sazogadoebrivi azri avtoritetian universitetis profesorebis winaSe, rogorc CvenSi, radgan yvelaze naklebad CvenSi SeugniaT ucilo WeSmariteba goeTes didi sityvebisa: xSirad didi adamiani did gemsaviT Secdomebis did zolebs tovebs Tavis sarbielze (k. gamsaxurdia, troaseuli cxeni, Txz. t. VIII, 1967, gv. 140). - 36 -

    Cven, cxadia, qeds vixriT im didi adamianebis winaSe, romelTac SevexeT Cvens werilSi, magram mxolod im gulistkiviliT, rom ar daiSalos Cveni erovnuli saxli, radganac wmida werilSi nabrZanebia: Tu samefo Tvisive Tavis winaaRmdeg daiyofa, is samefo veRar gaZlebs (markozi, 3, 24). Tu Cveni didi adamianebi yvela qarTul Temsa da toms sakuTar winapars gamouZebnian - magaliTad, ingiloebsa da kaxelebs - her-albanelebs, fSav-xevsurebs - vainaxebs (z.didebuliZe, 1983, gv. 33-34), qvemo qarTlelebs - somxebs, dasavlel qarTvelebs - adiRe-Cerqerzebs da a.S. Tu ganacxadeben, rom dasavleT saqarTveloSi sxva eTnosi Camoyalibda, romelic Semdeg "qarTizebul iqna - eri - saxelmwifo daiyofa. miT umetes, rom wyaroebi, Tu maT kargad da sworad wavikiTxavT, mikerZoebis gareSe, ar iZleva amis uflebas, piriqiT, Cveni wyaroebi: "moqceva~ qarTlisa~ Tu qarTlis cxovreba RaRadeben, rom qristes Sobamde Seqmnili erTiani saqarTvelos - qarTlis samefos mosaxleoba imTaviTve iyo qarTveli xalxi da am saxelmwifos Crdilo - dasavleTi sazRvari md. egriswyalze gadioda azonisa da farnavazis dros; Tu ras niSnavs wyaros es miTiTeba, gvixsnis wminda ambrosi xelaia: "jer kidev araqristiani qarTuli tomis modgmebma Seqmnes patara sivrciT, magram Zlieri nebisyofiT saxelmwifo, romelic cnobilia istoriaSi saqarTvelos saxeliT erTaderTi matarebeli wina aziaSi qristianuli kulturisa da evropuli humanizmisa (a. xelaia, 1990). maSasadame, kaTalikos-patriarq wmida ambrosi xelaias, zogadad saqarTvelos wminda eklesiis TvalsazrisiT, jer kidev gaqristianebamde I-IV saukuneebamde qarTvelTa modgmam Seqmna dasavleT-aRmosavleT saqarTvelos momcveli erTiani saxelmwifo, matarebeli Sesabamisi erTiani kulturisa. sabWoTa imperias Cveni didi adamianebisaTvis Tavisufali muSaobis saSualeba rom mieca, saWiro ar iqneboda Cveni mosazrebebis gamoTqma da arc wminda eklesia ganaCenda Semdegs: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisa da svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebad gamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXI saukuneSi bibliis Targmna, rac upirveles yovlisa miznad isaxavs eris gaTiSvas da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas(wm. sinodis sxdomis oqmi, 23, 2005, sapatriarqos uwyebani, #45, gv. 7).

  • - 37 -

    amJamad, garkveuli qarTuli wreebi ise warmoadgenen saqmes, TiTqosda pravoslavnaia enciklopediaSi mxolod tao-klarjeTis eTnikuri da kulturuli saxe iyos damaxinjebuli, sinamdvileSi aq saqarTvelos yoveli kuTxis da saerTod qarTveli eris istoria gayalbebulia, rogorc TandarTuli literaturis CamonaTvalidan Cans, statiebis avtorebi qarTul oficialur istoriografias eyrdnobodnen. pravoslavnaia enciklopedias mixedviT, aRmosavleT saqarTvelo, kerZod kaxeTis da mcxeTis aRmosavleTiT mdebare mxareebi istoriuli albaneTis miwa-wyladaa gamocxadebuli, albanelebi ki azerbaijaneli eris winaprebad miiCneva, herebi - albaneli xalxis erT-erT jgufadaa warmodgenili. bodbe, gurjaani, saingilo da maxlobeli mxareebi - albanelebis anu azerbaijanelebis winaprebis istoriul sacxovrisad moiazreba. saqme isaa, rom am mosazrebas safuZvlad udevs eklesiis istoriis gayalbeba, wyaroebze zewola misi monacemebis TviTneburi interpretirebiT kardinaluri daskvnebis miReba, jer TviT saqarTvelos mecnierTa mier da Semdgom maTi damowmebiT ucxoel avtorTa mier. kerZod, statia albaneTis sakaTalikosos rukis mixedviT, mcxeTis aRmosavleTiT mdebare miwa-wyali (qvemo kaxeTi) - albaneTis sakaTalikosos iurisdiqciaSi Semaval teritoriad miiCneva. aseve pravoslavnaia enciklopediaSi statiaSi: alaniis samitropolito aRmosavleT saqarTvelos mTianeTi, kerZod leningoris, yazbegis da mimdebare miwa - wyali warmodgenilia konstantinopolis sapatriarqos iurisdiqciis qveS myof alaniis samitropolitos iurisdiqciaSi, mravali qarTuli eklesia-monasteri da, rac mTavaria, miwa-wyali alanur konstantinopoluradaa gamocxadebuli. dasavleT saqarTveloSi amave enciklopediis statia afxazeTis sakaTalikosos azriT, arabebis dros gadasaxlda aRmosavleT saqarvelos mosaxleoba da iq Seitana qarTuli ena da kultura. es imis Sedegad moxda, rom iqamde konstantinopolis iurisdiqciaSi myof dasavleT saqarTveloSi SeiWra mcxeTa da iq gabatonda. afxazi separatistebic am Tvalsazriss arian CaWidebulni; axlaxan gamoica afxazeTis marTlmadidebluri eklesiis mokle narkvevi mRvdel-monazon doroTe dbaris avtorobiT, sadac damowmebuliapravoslavnaia enciklopediis aRniSnuli statia - qarTvelebis dasavleT saqarTveloSi gadasaxlebis - 38 -

    Sesaxeb VIII-X ss-Si, avtori eWvmiutanel faqtad miiCnevs Tvalsazriss, rom dasavleT saqarTvelo konstantinopolis iurisdiqciaSi imyofeboda da iq RvTismsaxurebisaTvis eklesiebSi aramxolod berZnuli, aramed afxazuri enac gamoiyeneboda, xolo Semdeg TiTqosda es eklesia da afxazuri saxelmwifo qarTvelma agresorebma qarTuli eklesiis winamZRolobiT daipyres da afxazuri eklesia Cakles (ix. wignSi () , 2005). pravoslavnaia enciklopediis tomeulebSi, dasavleT saqarTvelos msgavsad, samxreTi saqarTveloc araqarTul qveynadaa gamocxadebuli, sadac, TiTqosda, qarTuli eklesiis gabatonebis Semdeg moxda mkvidri somxebis gaqarTveleba. somxebis gaqarTvelebis Tvalsazrisi imdenadaa gavrcelebuli, rom man ukve qarTul saeklesio gamocemebSic SeaRwia. magaliTad, kirion I kaTalikosma TiTqosda qvemo qarTlSi araqarTuli mosaxleobis gasaqarTveleblad marjved gamoiyena politikuri viTareba (saqarTvelos kaTolikos-patriarqebi, Tb, 2000. gv.28). somexi avtorebi da ara mxolod isini, aseT statiebs safuZvlad udeben Teorias, rom qvemo qarTli da saerTod samxreT saqarTvelo somxuri qveyana iyo, romelic eklesiis mier gaqarTvelda. Tu gadavSliT aRniSnuli statiis avtoris uamrav Zvel Sromas da mis wignebs, yvelgan saubaria somexTa gaqarTvelebis Sesaxeb. esaa Teoria, romelic qarTuli sabWoTa oficialuri istoriografiisaTvis ueWvel dogmad iqca da mas aviTarebda bolo saukunis manZilze. erTi sityviT pravoslavanaia enciklopedias sxvadasxva tomSi gamoqveynebuli statiebi aris marcxi qarTuli Tanamedrove istoriografiisa. mosalodneli iyo, rom samecniero wreebi am sakiTxis gansaxilvelad gamarTavdnen seminarebs da moxdeboda samecniero azris urTierTgacvla, magram moxda am statiebis ignorireba. saqme isaa, rom Tanamedrove qarTul istoriografias, romelic eyrdnoba qarTizacia - gaqarTvelebis Teorias (rac TiTqos eklesiis winamZRolobiT qarTis tomma VIII-Xss-Si moaxdina), ar SeuZlia amJamad am sakiTxis gadaWra. qarTuli istoriografia am sakiTxis gadaWras SeZlebs, Tu is gaiziarebs Zveli qarTveli istorikosebis Tvalsazriss, rom qarTveli xalxi Camoyalibda ara VIII-X ss-Si eklesiis meoxebiT mezobeli tomebis qarTizaciis Sedegad, aramed rom istoriaSi gamoCenis

  • - 39 -

    dros qarTveli xalxi warmoadgenda eTnikur mTlianobas, erT xalxs, erTi eniTa da kulturiT, romlis sacxovrisi moicavda dasavleT, aRmosavleT da samxreT saqarTvelos, rom imTaviTve qarTvelebi iyvnen ara mxolod Sida qarTlis mosaxleoba, aramed - egriselebi, svanebi, kaxelebi da samxreT saqarTvelos mosaxleoba, rom maT hqondaT erTi ena (sustad diferencirebuli fuZe qarTuli ena) romelsac daeyrdno saRvTismsaxuro liturgikuli ena (qristianobis gavrcelebis Semdeg), rom mxolod Semdgom daiwyo am erTiani enis SigniT dialeqtebis warmoqmna. aseTi viTareba ar aris umagaliTo (magaliTad, erTi slavi xalxi, erTiani eniT mxolod gaqristianebis Semdeg daiyo sxvadasxva did enobriv jgufebad). faqti erTiani qarTveli xalxis qristeSobamde arsebobis Sesaxeb dafiqsirebulia Zvel qarTul wyaroebSi, magaliTad, roca moqceva~ qarTlisa~ wers, rom azoni daadgines mefed mTeli istoriuli saqarTvelosi, rom misi pirveli erTiani qarTlis samefos dasavleT sazRvari gadioda mdinare egriswyalze, cxadia, gulisxmobs, rom egriswyalTan mdebare egrisi qarTlia, qarTlis samefos nawilia, da misi mosaxleoba qarTveli eris nawilia. pirveli erTiani qarTuli saxelmwifos sazRvrebi aseTia: sazRvari daudva mas hereTi da egriswyali da somxeTi da mTa crolisa (moqceva~ qarTlisa~, Zegl. I, 1964, gv. 81). amave Tvalsazriss atarebs qarTlis cxovreba", misi yvela mefe uklebliv, farnavazidan vaxtang gorgaslamde, flobs dasavleT saqarTvelos, maSasadame dasavleT saqarTvelos mosaxleoba qarTvelebia (Cveni saeklesio wyaroebis cnobiT) da am mosaxleobas ar esaWiroeba araviTari qarTizacia - gaqarTveleba (a. jafariZe, 1994, gv. 62, 65). rogorc aRiniSna, amave Tvalsazriss gamoTqvams ruis-urbnisis krebis Zegliswerac, sadac andria pirvelwodebuli mTeli saqarTvelos momaqcevlad, xolo wminda nino mTeli qarTveli eris gamaqristianeblad iwodeba. Tu am Zvel istorikosTa Tvalsazriss ar gaiziarebs oficialuri istoriografia, cxadia, ver SeZlebs pravoslavnaia enciklopediis da verc e.w. separatistTa (sinamdvileSi - mezobeli imperiis mesveurTa) miznebis jerovan Sefasebas. yovelive zemoTqmuli ase SegviZlia SevajamoT: saqarTvelos samociqulo eklesiis mTlianobis darRvevis mizniT ruseTis imperiis wiaRSi SemuSavda Sexeduleba - 40 -

    saqarTvelos eklesiis prozeliturobis Sesaxeb, kerZod, TiTqosda mxolod aRmosavleT saqarTvelos centralur nawilSi arsebulma saqarTvelos eklesiam arakanonikurad daiqvemdebara (da mosaxleobac gaaqarTvela): konstantinopolis iurisdiqciis qveS myofi dasavleT saqarTvelos momcveli fazisis samitropolitos, samxreT saqarTvelos (tao-klarjeTis), mcxeTis aRmosavleTiT arsebuli, maTi azriT, albaneTis (hereTis) sakaTalikosos iurisdiqciis qveS myofi saepiskoposoebi da aRmosavleT saqarTvelos mTianeTis konstantinopolis iurisdiqciaSi myofi alaniis samitropolitos eklesiebi... es Tvalsazrisi kargad gamoixata moskovSi 2000-2006 wlebSi dastambul "pravoslavnaia enciklopediis" statiebSi, romelTa ZiriTadi safuZveli aris sabWoTa istorikosTa naSromebi (asaxuli qarTul sabWoTa enciklopediasa da sxva gamocemebSi). amgvar Sexedulebas araviTari istoriuli safuZveli ara aqvs; kerZod, Zveli qarTuli matianeebisa da saeklesio istoriografiis mravali dokumentiT dasturdeba: organizaciulad CamoyalibebisTanave da Semdgom periodSic saqarTvelos eklesiis iurisdiqcia moicavda qarTlSi/saqarTveloSi Semaval yvela mxares: egriss, istoriul tao-klarjeTs, aRmosavleT saqarTvelos aRmosavleT nawils, kavkasionis samxreT da CrdiloeT kalTebze arsebul qarTvelur TemTa sacxovrisebs... kvleva gviCvenebs, rom fazisis samitropolito mdebareobda ara qalaq foTSi, aramed mdinare Woroxis (fazisis) marcxena sanapiroze, romelic trapizonis olqSi iyo moqceuli, iqve mdebareobda fazisis samitropolitos oTxive saepiskoposo da ara - dasavleT saqarTveloSi. mcxeTis aRmosavleTiT miwa-wyali mudam saqarTvelos iurisdiqciaSi imyofeboda qarTuli wyaroebis mixedviT, da amitom iqadaga iq, rogorc movses xorenacic wers, wm. ninom qarTvelTa Soris klarjeTidan masquTebamde (Sdr., "didi sjulis kanonis "Zegliswera", gv. 545-546: "andria pirvelwodebulma saxareba iqadaga "yovelsa queyanasa saqarTveloisa", xolo wmida ninom qristianul sarwmunoebaze moaqcia "yoveli savseba yovlisa qarTvelTa naTesavisa"). aseve, taosa da nawilobriv klarjeTis qarTveli mosaxleoba IX-X ss-Si iyvnen ara gaqarTvelebuli somxebi, aramed eTnikuri qarTvelebi, romlebic iqamde VI-VII ss-Si dampyrobelTa iZulebiT imyofebodnen somxur-qalkedonuri eklesiis

  • - 41 -

    iurisdiqciaSi, xelsayreli politikuri momentisTanave maT gadaigdes somxur-qalkedonuri eklesiis iurisdiqciis uReli da daubrundnen TavianT mSobliur-erovnul qarTul eklesias. rac Seexeba saqarTvelos mTianeTs - is arasodes yofila konstantinopolis sapatriarqos iurisdiqciaSi, rogorc amas wyaroebi, aseve samxreT da CrdiloeT kavkasiis mTianeTis eklesiebis naSTebis warwerebi aCvenebs. gamoyenebuli literatura:

    1. k. gamsaxurdia, 1967 - k. gamsaxurdia, troaseuli cxeni (akad. n.marris werilis gamo), Txz. t. VIII, 1967 2. didi sjuliskanoni, Tbilisi, 1975 3. didi sjuliskanoni, saqarTvelos eklesiis kalendari, Tbilisi, 1987 4. z.didebuliZe, 1983 - . , , 1983 5. m. vaCnaZe, v. guruli, 2004 - iv. javaxiSvili, tiraniis samsjavros winaSe, Tb., 2004. 6. r. TofCiSvili, 2002 - r. TofCiSvili, qarTvelTa eTnikuri istoria, Tb., 2002. 7. (), 2005 - (), , , 2005 8. a. liparteliani, 1994 - a. liparteliani, svanur-qarTuli leqsikoni, (Coloruli kilo), Tb., 1994 9. d. musxeliSvili, 2003 - d. musxeliSvili, saqarTvelo IV-VIII saukuneebSi, 2003 10. d. musxeliSvili, 2005 - d. musxeliSvili, qarTuli eklesia da saxelmwifo teritoria Sua saukuneebSi, saqarTvelos sapatriarqos qristianuli kvlevis saerTaSoriso centri, II saerTaSoriso simpoziumi, 24-26 noemberi, 2005. 11. narkvevebi, 1973 - saqarTvelos istoriis narkvevebi, t.II, Tb., 1973 12. T papuaSvili, 1973 - adrefeodaluri xanis qarTuli literatura da saistorio mwerloba, wignSi: saqarTvelos istoriis narkvevebi, tomi II, Tb., 1973 13. t. futkaraZe, 2005 - t. futkaraZe, qarTvelebi, nawili I, quTaisi, 2005 14. n. quTelia, 2005 - n. quTelia, qarTuli ena, rogorc kulturul - erovnuli da politikuri mTlianobis safuZveli, krebulSi: axlo aRmosavleTi da saqarTvelo, IV, Tb., 2005 15. a. xelaia, 1988 - a. xelaia, mimarTva genuis konferencias, Jurnali mnaTobi, 1988

    - 42 -

    16. m. xorenaci, 1984 - m. xorenaci, somxeTis istoria, 1984 17. a. jafariZe, 1994 - a. jafariZe, qarTvelTa winaprebis bibliuri istoria adamidan iesomde, Tb., 1994 18. a. jafariZe,1996-1999 - a. jafariZe, saqarTvelos samociqulo eklesiis istoria, t.I-II, 1996-1999

    Metropolitan Anania (Japaridze) - Head of the Chair of Theology of the Technical University of Georgia

    The Dominant View in Soviet Historiography on Proselytism

    of the Georgian Church and its Criticism Summary

    In order to destroy the unity of the Georgian Apostolic Church, Russian im-perial circles elaborated the view concerning the proselytism of the Geor-gian Church, namely, allegedly the Georgian Church existing only in the central part of eastern Georgia uncanonically subordinated (and georgia-nized the population too): the Metropolitan Diocese of Phasis covering western Georgia being under the jurisdiction of Constantinople, southern Georgia (Tao-Klarjeti), dioceses existing to the east of Mtskheta, being, in their view, under the jurisdiction of the Catholicosate of Albania (Hereti) and churches of the Metropolitan Diocese of Alania of eastern Georgian highland regions being under the jurisdiction of ConstantinopleThis view was expressed in entries of "Pravaslavnaia entsiklopedia" published in 2000-2006 in Moscow, which are based mainly on works of Soviet histo-rians (found in Georgian Soviet Encyclopaedia and other publications). The above-mentioned view is devoid of any historical foundation, in particular, old Georgian annals and numerous documents of church histori-ography confirm that: The jurisdiction of the Georgian Church immediately after its estab-lishment and in the subsequent period covered all the areas forming part of Kartli/Georgia: Egrisi, historical Tao-Klarjeti, the eastern part of eastern Georgia, homelands of the Kartvelian communities existing on the southern and northern slopes of the CaucasusThe study shows that the Metropoli-tan Diocese of Phasis was located not in the town of Poti but on the left bank of the river Chorokhi (Phasis), which was within the Trapezus district. All the four dioceses of the Metropolitan Diocese of Phasis were also there, and not in western Georgia. The land to the east of Mtskheta has always been within the Georgian jurisdiction according to Georgian sources, that is why there, as Moses Khorenaci notes as well, St. Nino preached among the

  • - 43 -

    Georgians from Klarjeti to Maskuts (cf. "Accounts of the Great Nomoca-non", pp.545-546: Andrew who was first called preached the Gospel "in all the regions of Georgia", and St. Nino converted to Christianity "all com-munities of the Kartvelian stock"). Similarly, the Georgian population of Tao and partially Klarjeti in the 9th-10th cc. was not georgianized Arme-nians but ethnic Georgians who had found themselves within the jurisdic-tion of the Armenian-Chalcedonic Church under the pressure of invaders in the 6th-7th cc. At a suitable moment they freed themselves from the burden of the jurisdiction of the Armenian-Chalcedonic Church and returned to their native and national Georgian Church. As regards the highland region of Georgia, it has never been in the jurisdiction of the Patriarchate of Con-stantinople, as evidenced by sources as well as inscriptions on ruins of churches in the southern and northern Caucasian mountains. ()

    . , ( ): , , (-), , , , () , , ... . , 2000-2006 , ( ). ; : :

    - 44 -

    , /: , -, , , ... , , (), , , . . , , , (., , . 545-546; , ). IX-X . , , VI-VII . - , - . , , , . 8. XI. 2006.

  • - 45 -

    ivane gorgiZe - saqarTvelos sainJinro akademiis akademikos-mdivani, goCa guguSvili - sasuliero akademiis profesori, guram javaxaZe - saqarTvelos sainJinro akademiis prezidentis moadgile

    saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedra - sasuliero da saero samecniero centri saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedras 5 weli Seusrulda. es is wlebia, rodesac uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is locva-kurTxeviT, mitropolit ananias (jafariZe) ZalisxmeviT kaTedra dakompleqtda maRalkvalificiuri profesor-maswavleblebiT. Seiqmna didi avtoriteti da dRes warmoudgenelia saqarTvelos teqnikuri universiteti Teologiis kaTedris gareSe. kaTedra daarsebis dRidan TanamSromlobs gamoCenil mecnierebTan, sazogado moRvaweebTan. kaTedris did avtoritetze metyvelebs isic, rom 2001-2006 wlebSi mravali saintereso RonisZieba Catarda, magram Cven or konferencias gamovyofdiT: pirveli saerTaSoriso konferencia mecniereba da religia, romelic Catarda 2005 wels uwmidesi da unetaresi ilia II-is locva-kurTxeviT, mitropolit ananias (jafariZe), akademikosebis iveri frangiSvilis, vladimer burkovis, boris gusevis, konstantine frolovis da sxva gamoCenili mecnierebis monawileobiT. saWirod vTvliT, humanitaruli dargis mkiTxvels zogadad mainc warmovudginoT konferenciis monawile teqnikuri dargis mecnierebi, romlebic did pativs scemen, rogorc mitropolit ananias (jafariZes), aseve, Teologiis kaTedris wevrebs. daarsebis pirvelive dRidan Teologiis kaTedris wevrebs, mitropolit ananiasa (jafariZe) da iveri frangiSvils Soris damyarda saqmiani megobruli urTierToba, TanamSromloba. akademikosi iveri frangiSvili - ruseTis mecnierebaTa akademiis v.trapeznikovis sax. marTvis problemebis institutis direqtori, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis vice-prezidenti, saqarTvelos sainJinro akademiis perzidenti, saerTaSoriso sainJinro akademiis pirveli vice-prezidenti da sxvadasxva akademiebis wevri, gamoCenili specialisti, oTxasi samecniero naSromis avtori, maT Soris 15 monografiis, 30

    - 46 -

    gamogonebis da erTi aRmoCenis. misi moRvaweobis ZiriTadi mimarTulebebia mecnierebisa da religiis kavSiri, saerTo sistemuri kanonzomierebebis Teoriis, principebis Seqmna, mravalprocesoriani gamoTvliTi teqnikis Seqmna da sxv. akademikosi vladimer burkovi - ruseTis sabunebismetyvelo akademiis kibernetikis ganyofilebis akademikos-mdivani, proeqtebis marTvis ruseTis asociaciis prezidenti, kaTedris gamge, saqarTvelos sainJinro akademiis sapatio akademikosi, saqarTvelos teqnikuri universitetis sapatio doqtori, didi sistemebis marTvis Teoriis - aqtiuri sistemebis marTvis erT-erTi fuZemdebeli, saxelmwifo premiebis laureati, oTxasze meti samecniero naSromis avtori. akademikosi boris gusevi - saerTaSoriso da ruseTis sainJinro akademiebis prezidenti, saxelmwifo premiebis laureati, saqarTvelos sainJinro akademiis sapatio akademikosi, saqarTvelos teqnikuri universitetis sapatio doqtori, oTxasamde samecniero naSromis avtori, aqvs 100 patenti, aRiarebuli mecnieria teqnologiur meqanikaSi, uwyvet tanTa meqanikaSi da sxvadasxva dargebSi,. akademikosi konstantine frolovi - ruseTis sainJinro akademiis sapatio prezidenti, saxelmwifo premiebis laureati, saqarTvelos sainJinro akademiis sapatio akademikosi, saqarTvelos teqnikuri universitetis sapatio doqtori, axali mimarTulebis - biomeqanikis, adamiani - manqana - garemos fuZemdebeli; cnobili specialisti meqanikis sxvadasxva dargebSi,. meore konferencia, miZRvnili akademikos iveri frangiSvilis xsovnisadmi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi da unetaresi ilia II-is locva-kurTxeviT Catarda 2006 wlis 6 ivniss saqarTvelos teqnikur universitetSi. konferenciis organizatorebi iyvnen: saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedra, saqarTvelos sapatriarqos enisa da kulturis samecniero sabWo, saqarTvelos sainJinro akademia, mecnierebis istoriis saqarTvelos sazogadoeba. saorganizacio komitets warmoadgendnen: maRalyovladusamRvdeloesi, manglisisa da walkis mitropoliti anania (jafariZe), saqarTvelos teqnikuri universitetis reqtori r. xuroZe da komitetis wevrebi: z. gasitaSvili, i. gorgiZe (pm/mdivani), g. guguSvili, S. aWyebia, v. guruli, r. Ciqovani, g. javaxaZe. konferencia gaxsna akademikosma

  • - 47 -

    ramaz xuroZem. vrceli sityviT gamovida sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi ilia II. mogonebebiT gamovidnen m. saluqvaZe, m. lorTqifaniZe; g. abduSeliSvili, r. Ciqovani, a. vefxvaZe, k. kamkamiZe.

    Tbilisi 2005 weli, saerTaSoriso konferenciis mecniereba da religia monawileebi sapatriarqoSi moxsenebebi waikiTxes: z. gasitaSvilma, s. xuciSvilma - iveri frangiSvilis moRvaweoba; mitropolitma ananiam (jafariZe) -"dasavleT saqarTvelos saeklesio iurisdiqcia IV-IX saukeneebSi; t. futkaraZem -"termini, movlena, motivacia, Sefaseba; S. naWyebiam - "Teologiis swavleba umaRles saswavleblebSi; m. tabiZem -"enobrivi problemebi qarTuli ganaTlebis sistemaSi; n. barTaiam - fereidneli qarTvelebi. i. gorgiZem uwmides da unetares ilia II-s da maRalyovladusamRvdeloess, manglisisa da walkis mitropolit ananias (jafariZe) gadasca saqarTvelos sainJinro akademiis sapatio akademikosebis diplomebi. imeds gamovTqvamT, uflis nebiT meore saerTaSoriso konferencia Catardeba 2007 wels. dasasrul, siamayiT aRvniSnavT: saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedra aris Cveni qveynis mniSvnelovani sasuliero-samecniero saswavlo centri. vusurvebT mitropolit ananiasa da kaTedris yvela wevrs xangrZliv da nayofier Semoqmedebas Cveni qveynis sakeTildReod.

    - 48 -

    Salva naWyebia - saqarTvelos teqnikuri universiteti Teologiis kaTedris dafuZneba

    xuTma welma ganvlo mas Semdeg, rac saqarTvelos teqni-kur universitetSi sulierebis didi kera _ Teologiis kaTedra iqna dafuZnebuli. universitetis istoriis es erT-erTi umniSvnelovanesi movlena Cveni qveynis marTlma-didebluri eklesiis saWeTmpyroblis, misi uwmindesobisa da unetaresobis, saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saxelTan aris dakavSirebuli. 2001 wlis 4 ianvars senakis fakultetis dekanTan, docent koba gvazavasTan erTad mqonda bedniereba sapa-triarqos rezidenciaSi vyofiliyavi imaTTan erTad, vinc gulmxurvaled ulocavda uwmindessa da unetares dabade-bis dRes. es iyo RvTis zeciuri madliT ganaTebuli dau-viwyari dRe. patriarqTan Soriaxlos yofnisas vgrZnobdi, rom saocrebamde usazRvroa gangeba RvTisa. am bednier dRes mis uwmindesobas gverds umSvenebda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis erT-erTi uTvalsaCinoesi moR-vawe manglisisa da walkis mTavarepiskoposi meufe anania, romlis Sesaxeb bevri msmenoda. wakiTxuli mqonda misi fundamenturi Sromebi saqarTvelos eklesiis istoriis Se-saxeb. im sadResaswaulo wuTebSi uflis nebiT saSualeba mogveca meufe ananiasaTvis gagveziarebina saqarTvelos teq-nikur universitetis akademiur wreebsa da student-axalgazrdobaSi momwifebuli azri universitetis kedlebSi Teologiis kaTedris dafuZvnebis Taobaze. meufe udidesi sixaruliT Sexvda am winadadebas, rac universitetis req-toris profesor ramaz xuroZis gansakuTrebuli mxardaWe-riT iyo nakarnaxevi. momdevno dReebSi reqtorTan meufe ananias Sexvedris Semdeg, Teologiis kaTedris dafuZvnebis Taobaze TxovniT mivmarTeT mis uwmindessa da unetares saqarTvelos kaTolokos-patriarqs ilia II. dauviwyaria is wuTebi, rodesac patriarqma migviRo, man didis yuradRebiT moismina universitetis Txovna Teolo-giis kaTedris gaxsnis Taobaze da dawvrilebiT gamogvkiTxa Tu rogor gvqonda gaazrebuli am erTob sapasuxismgeblo da ukeTilSobilesi Canafiqris ganxorcieleba. moismina ra

  • - 49 -

    Cveni mosazrebebi, uwmindesma udidesi kmayofileba gamoTq-va am didi saqmis wamowyebasTan dakavSirebiT da brZana _ieso qriste beTlemSi iSva, magram es sakmaris araa, is unda iSvas yoveli adamianis gulSi da ara marto iSvas, aramed imyofebodes masTan. mxolod am SemTxvevaSi iqneba CvenTvis misawvdomi is zeciuri madli, romelic dedami-waze saukuneTuwinaresma logosma mogvitana _ mSvidoba mSvidoba RmerTTan, mSvidoba moyvasTan, mSvidoba sakuTar TavTan. uwmindesma sagangebod gausva xazi axalgazrdobis sulierebis aRzrdis mniSvnelobas da am ukeTilSibiles saqmeSi Teologiis kaTedris misias. uwmindessa da uneta-ress sagangebod vTxoveT, rom mTels saqarTveloSi cno-bili saeklesio moRvawe da mecnieri wminda sinodis wevri, manglisisa da walkis mTavarepiskoposi meufe anania Casd-gomoda saTaveSi. uwmindesi udidesi kmayofilebiT Sexvda universitetis reqtoratis am winadadebas da mogvca kurTxeva. dadga nanatri dRec. saqarTvelos teqnikur universitet-Si evropisa da msoflio saxelovan umaRles saswavlebelTa darad 2001 wlis 19 oqtombers dafuZnda Teologiis ka-Tedra. amasTan dakavSirebiT gaimarTa teqnikuri universi-tetis didi sabWos sxdoma. sxdomas daeswro sruliad sa-qarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmindesi da unetaresi ilia II, wminda sinodis wevrebi. Tavis gamosvlaSi saqarT-velos patriarqma brZana: didi mecnieri klimenti aleq-sandrieli ambobs, rom ara aris sakmarisi adamiani iyos morwmune, mas aucileblad codna unda axldeso da is aseT daskvnas akeTebs: mxolod morwmune adamiani aris mo-na RvTisa, xolo morwmune da ganaTlebuli adamiani aris megobari RvTisa. uwmindesma Tavisi gamosvla Semdegi sityvebiT daasrula: me gilocavT am bednier dRes da mogaxsenebT, rom kaTe-dris gamged arCeulia mTavarepiskoposi meufe anania, ro-melic wminda sinodSi Tavisi erudiciiTa da Rrma azrov-nebiT gamoirCeva da minda vTqva, rom es Zalian kargi ar-Cevania. es aris Tqveni didi damsaxureba da upirveles yovlisa, es aris batoni reqtoris damsaxureba da madlo-bas vwirav mas. am bednieri dRidan xuTma weliwadma ganvlo. drois am mcire monakveTSi meufe ananias xelmZRvanelobiT, romelic - 50 -

    didi saeklesio RvawlisaTvis mitropolitis rangSi iqna aRvlenili, bevri ram gakeTda. reqtoratis SenobaSi gaixs-na wminda giorgis saxelobis samlocvelo. samlocveloebi gaixsna stu-s I da II saswavlo korpusebSic. kaTedraze moRvaweoben umaRlesi ierarqiis cnobili mRvdelmsaxure-bi. studenturi razmebi aqtiurad monawileoben eklesia-monastrebis aRdgenisa da mSeneblobis saqmeSi. kaTedraze intensiurad mimdinareobs saswavlo-meToduri da samecnie-ro muSaoba. kaTedris xelmZRvanelobiT Catarebuli pro-fesor-maswavlebelTa da studentTa saerTaSoriso samec-niero konferenciebi amis SesaniSnavi dadasturebaa. gaweuli Rvawlis Sedegad kaTedram sayovelTao pativis-cema da aRiareba moipova. didi ilia brZanebda: bevrs hgonia, rom mecniereba da sarwmunoeba erTmaneTSi mouri-gebelni arian, magram am or samflobelos Soris Semaer-Tebeli xidi aris sibrZne. gamecnierebuli sarwmunoeba da gasarwmunoebuli mecniereba aris wyaro eris msaxurebisa. am did msaxurebas eweva Cveni universitetis Teologiis kaTedra. winsvlasa da axal warmatebebs vusurvebT mas.

  • - 51 -

    goCa guguSvili - saqarTvelos sasuliero akademiis profesori

    saqarTvelos teqnikuri universitetis

    Teologiis kaTedris istoria saqarTvelos teqnikur universitetSi 2001 wlis 19 oqtombers, uwmindesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqis, ilia II-is locva-kurTxeviT da universitetis reqtoris ZalisxmeviT sagangebod mowveul teqnikuri universitetis didi sabWos sxdomaze dafuZnda Teologiis kaTedra. kaTedris gaxsnas win uZRoda universitetis TanamSromelTa da saqarTvelos sapatriarqos warmomadgenelTagan Seqmnili specialuri sainiciativo jgufis safuZvliani muSaoba, struqturul-organizaciuli sakiTxebis ganxilva-Sejereba, kaTedris gamgis da wevr-pedagogTa kandidaturebis SerCeva-dakompleqteba, rac universitetis reqtoris, baton ramaz xuroZis uSualo xelmZRvanelobiT warimarTa. 19 oqtombris did samecniero sabWos sxdomaze mobrZanda da samecniero sabWos wevri mecnierebi daloca uwmindesma da unetaresma, sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqma ilia II-m. mis uwmindesobas axldnen saqarTvelos sapatriarqos wminda sinodis wevri mRvdelmTavrebi: maRalyovladusamRvdeloesi cxum-afxazeTis mitropoliti danieli (daTuaSvili) da axlad dafuZnebuli kaTedris gamge, manglis-walkis maRalyovladusamRvdeloesi, mTavarepiskoposi anania (jafariZe), aseve sxva sasuliero pirebi. saqarTvelos kaTalikos-patriarqma didi Sefaseba misca, msoflios saxelovan umaRles saswavlebelTa darad, saqarTvelos teqnikur universitetSi Teologiis kaTedris dafuZnebas (misi sityva ix. warmodgenili krebulis Sesaval nawilSi). axlad dafuZnebul kaTedris gamged wardgenilma maRalyovladusamRvdeloesma manglis-walkis mTavarepikoposma ananiam axali kaTedris gaxsna miuloca uwmindessa da unetaress, sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqs, ilia II-s, universitetis reqtors, baton ramaz xuroZes, reqtoratisa da gafarToebuli samecniero sabWos wevrebs; man aRniSna Teologiis kaTedris didi mniSvneloba da Camoayaliba samuSao programa:

    - 52 -

    "saqarTvelos teqnikuri universiteti mTeli qarTveli erisaTvis warmoadgens mecnierebis, kulturisa da ganaTlebis saamayo keras, amitomac aq Teologiis kaTedris daarsebas da mis kurTxevas uwmindesisa da unetaresis, kaTalikos-patriarqis mier, gansakuTrebuli mniSvneloba unda mieniWos. Teologiis kaTedris dafuZneba erTi nawilia saqarTvelos teqnikuri univeristetis im didi programisa, romlis mixedviTac sauniversiteto teqnikuri ganaTleba, amasTanave, humanitaruli ganaTlebis sruliad axal safexurze ayvanas, profesionali inJinris mier erovnuli sulieri kulturis gaTavisebasa da erovnuli fenomenis matarebel moqalaqed aRzrdas gulisxmobs. Teologiis kaTedras am mxriv didi misia ekisreba; mis muSaobas safuZvlad daedeba uwmindesisa da unetaresis ilia II swavleba rwmenisa da codnis urTierTdamokidebulebis Sesaxeb; kerZod: "saqarTvelos kulturuli, inteleqtualuri, Tundac materialuri potencialis aRorZineba sulieri amaRlebiT unda daiwyos. mecnierebis da mis warmomadgenelTa suliereba iqneba saTave Cveni qveynis ganaxlebisa. inteligenciaSi didi potenciuri Zalaa. warsuli drois umZimes periodebSic ki moazrovne fena Cveni qveynisa xalxSi nergavda ganaTlebisa da

  • - 53 -

    socialuri progresis maRal idealebs. erTaderTi rac mas aklda, es iyo WeSmariti sarwmunoebis sruli gaazreba. Tavisi funqciis sworad Sefasebas da Sesrulebas inteligencia mxolod maSin SesZlebs, roca Tavis codnas rwmenas daukavSirebs. am SemTxvevaSi miaRwevs is did da sasurvel Sedegs".

    sarwmunoebisa da mecnierebis dakavSirebis Sesaxeb mTavarepiskoposma ananiam wmida ilia marTlis (WavWavaZis) cnobili moZRvrebac gaixsena: "bevrsa hgonia, rom mecniereba da sarwmunoeba erTmaneTSi mourigebelni arian, magram am or samflobelos Soris SemaerTebeli xidi aris sibrZne. gamecnierebuli sarwmunoeba da gasarwmunoebuli mecniereba aris wyaro eris msaxurebisa, Rvawlisa, madlisa da saqmisa, radganac kacTaTvis msaxureba msaxurebaa RvTisa"; Semdeg man aRniSna:

    mecniereba da sarwmunoeba SeiZleba or mZlavr frTas SevadaroT, romelzec dayrdnobisas qarTvel ers SeuZlia kvlav moipovos sulieri da saxelmwifoebrivi siZliere. axali Taoba uTuod kvlav gadebs SemaerTebel sibrZnis xids mecnierebasa da sarwmunoebas Soris. ilias ukvdavi ideebi, cxadia, sayrdeni iqneba Cveni kaTedris muSaobisa. daarseba am mniSvnelovani kaTedrisa, kidev ufro warmoaCens im faqts, rom saqarTvelos eklesia dRes aRmavlobis gzazea. es migviTiTebs, rom eris qristianuli suli cocxalia da eri imediT uyurebs momavals. qarTuli eklesiis aRorZineba sawindaria saqarTvelos

    saxelmwifoebrivi gaZlierebisa; qarTuli eklesia sulia qarTveli erisa. rogorc sxeuls ar SeuZlia sicocxle usulod, iseve qarTvel ers misi macocxlebeli sulis gareSe, da dRes, roca xalxi sulier sazrdos ewafeba, misTvis Sesabamisi pirobebis micemaa saWiro. saqarTvelos teqnikuri universitetis Teologiis kaTedra, Zveli qarTuli saswavleblebis, agreTve, ucxoeTis universitetebSi arsebuli Teologiis fakultetebis programebis Sesabamisad unda Seecados, yuradReba miapyros bibliologiis (Zveli da axali aRTqmis wminda werilis), RvTismetyvelebis, qarTvelologiis, aseve, kulturologiuri, fsiqologiuri, anTropologiuri, istoriografiuli da sxva mimarTulebis problemebis kvlevasa da swavlebas; Sesabamisad, aq unda iRvawon saero da sasuliero mkvlevarebma. - 54 -

    dasasrul, misi uwmindesobis locviT, guliTadad vulocavT saqarTvelos teqnikuri universitetis did sabWos, mis yvela wevrs, reqtorats, studentobas, romelTac sixaruliT miiRes maTTvis uCveulo Teologiis kaTedris daarseba. RmerTma dalocos da akurTxos Teologiis axali kaTedra". axladdafuZnebuli kaTedris wevr-pedagogTa SerCeva da dakompleqteba uwmindesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqi ilia II-is rekomendaciiT da locva-kurTxeviT aRsrulda. saswavlo procesi 2002 wlis martis Tvidan daiwyo. swavlis dawyebis win misma uwmindesobam da unetaresobam saqarTvelos sapatriarqoSi pedagogebTan Sexvedrisas aRniSna Teologiis kaTedris didi mniSvnelobis Sesaxeb rogorc universitetis, ise mTeli qveynis winaSe; kaTedris srulfasovani muSaobisaTvis ki pedagogebs miznad dausaxa: universitetis specifikis gaTvaliswineba, studentebTan da sxva dargis pedagogebTan urTierTobisas gansakuTrebuli gulisxmierebis gamomJRavneba, saleqcio, seminaruli da samecniero-sakonferencio muSaobis seriozuli warmarTva, TiToeuli leqtorisaTvis gegmis Sedgena, konspeqt-Canawerebis warmoeba da sxva. kaTedris pirveli pedagogebi gaxldnen saqarTvelos sapatriarqos daqvemdebarebaSi arsebuli saswavleblebis (ZiriTadad, Tbilisis sasuliero akademiiis) pedagogebi da eklesia-monastrebSi moRvawe pirebi, romelTac pedagogiuri da samecniero muSaobis didi gamocdileba hqondaT; kerZod: protopresviteri giorgi gamrekeli, dekanozebi: zaqaria ZinZibaZe, giorgi jibuti, amiran amiranaSvili, vaxtang asaTiani, miqael WabaSvili; mRvdlebi: biZina gunia, giorgi malxaziSvili, konstantine giorgaZe, maqsime Wanturia, miqael Wanturia, miqael maWaraZe, guram guramiSvili, Teodore gignaZe, giorgi doreuli, miqael kapanaZe, daviT Wanturia, miqael bukia; arqidiakoni demetre (daviTaSvili); diakoni elizbar diakoniZe; pedagogebi: zurab cxovrebaZe, zurab ekalaZe, giorgi maisuraZe, sergo farulava, levan bukia, zviad barkalaia, mzia wiklauri, goCa guguSvili. droTa ganmavlobaSi pedagogTa Semadgenloba icvleboda da kaTedraze muSaoba mouwiaT: mRvdlebs: ilia wereTels, samoel zviadaurs, levan meqoSvils, giorgi baRiaurs, avTandil gulaSvils; pedagogebs: goCa asaTians, giorgi weroZes, daviT amaSukels da sxvebs.

  • - 55 -

    axladdafuZnebuli kaTedris gamgem da pedagogebma kaTedris pirvelsave sxdomaze miznad daisaxes, erTi mxriv, studentTa ganswavla-katexizacia saRvTismetyvelo kuTxiT, meore mxriv ki saqarTvelos eklesiis istoriis mniSvnelovani etapebis Seswavla. leqtorTa simciris gamo leqciebis Catarebisas TiToeul nakadze aseulobiT studentis daswreba garkveul sirTules warmoadgens saswavlo procesis normalurad warmarTvisaTvis; Tumca, vfiqrobT, droTa ganmavlobaSi, es sakiTxi nel-nela mogvardeba. pirvelsave sxdomaze kaTedris gamgem manglisisa da walkis maRalyovladusamRvdeloesma mTavarepiskoposma ananiam gamoirCia xuTkaciani jgufi - mrCevelTa sabWo protopresviter giorgi gamrekelis xelmZRvanelobiT da pedagogebs gaacno funqciebi da uflebamovaleobebi. mRvdel biZina gunias da am striqonebis avtors daevalaT studentebis muSaobis wliuri, semestruli da saTveo gegmebis, aseve, saswavlo programebis Sedgena. me, aseve, damevala, yovel semestrSi studentebisa da padagogebis monawileobiT ori da meti samecniero konferenciis momzadeba (kaTedris da universitetis masStabiT). am dRidan moyolebuli, kaTedris mier momzadebuli konferenciebi da seminarebi eZRvneba Cveni qveynis istoriis mniSvnelovan movlenebsa da did saeklesio dResaswaulebs; Tematikac aRsaniSnav movlenebs asaxavs: saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgena, mociqulTa mier saqarTveloSi qristianobis qadageba, qriastianobis saxelmwifo religiad gamocxadebis istoria, eklesiis struqturul-organizaciuli mowyoba adre da Tanamedrove etapze, eklesiis roli da mniSvneloba qveynis gaerTianebis saqmeSi, monarqiuli mmarTvelobis bibliuri safuZvlebi da saqarTveloSi samefo dinastiis istoriis mniSvnelovani etapebi, wminda mefeTa da dedofalTa: mirianisa da nanas, vaxtang gorgaslis, arCilisa da miris, daviT da konstantine mxeiZeebis, aToneli mamebis, asureli mamebis, daviT aRmaSeneblis, Tamar mefis, giorgi brwyinvalis, qeTevan dedoflis, luarsab mefis, biZina ColoyaSvilis, Salva da elizbar erisTavebis (da sxvaTa) cxovreba-moRvaweoba; agreTve, konferenciebze damuSavda Temebi: saqarTvelos didi omebis (didgoris, baxtrionis, krwanisis da sxva), wminda ilia marTlis (WavWavaZis), Tergdaleulebis, wminda gabriel qiqoZis, kirion saZagliSvilis, aleqsandre oqropiris, - 56 -

    nazari leJavas, bolo periodSi afxazeTsa da Sida qarTlSi moRvawe mamuliSvilTa Sesaxeb... Teologiis kaTedris xuTwliani istoriidan gansakuTrebiT aRsaniSnavia studentTa daintereseba saRvTismetyvelo literaturiTa da eklesiis istoriiT. sagangebod gamosayofia is faqtic, rom teqnikuri universitetis studentTa, magistrantTa da aspirantTa bolo periodis samecniero konferenciebze monawileTa mravalricxovanebiT gamoirCeoda Teologiis seqcia; Cveni kaTedris maswavlebelTa xelmZRvanelobiT momzadebuli studentebis Temebi yvelaze meti diplomiTa da sigeliT jildovdeba; studentTa samecniero muSaobis sferoSi miRweul warmatebaTa gamo Teologiis kaTedras yovelwliurad gadaecema sagangebod Seqmnili Weduri dafa. Teologiis kaTedris warmatebuli muSaoba dadebiTad aris Sefasebuli, rogorc saqarTvelos sapatriarqos, ise, teqnikuri universitetis reqtoratis mier. kaTedris gamges, manglisisa da walkis mmarTvels, anania jafariZes saqarTvelos eklesiis winaSe damsaxurebisaTvis maRali samRvdelmTavro wodeba - mitropolitoba, xolo universitetis samecniero sabWom, profesoris wodeba mianiWa. meufe anania aseve arCeulia saqarTvelos sainJinro akademiis sapatio akademikosad, ruseTis sabunebismetyvelo akademiis sapatio wevrad. erTguli samsaxurisaTis dekanozobis wodeba mieniWaT mRvdlebs: biZina gunias, giorgi malxaziSvils da sxvebs. mRvdlebad akurTxes diakvnebi: giorgi baRiauri, avTandil gulaSvili da sxva. Teologiis kaTedris gamgem manglisisa da walkis maRalyovladusamRvdeloesma mitropolitma, profesorma ananiam studentTa saeklesio msaxurebasa da taZris agebulebis struqturaSi ukeT garkvevis mizniT, universitetis sam korpusSi daafuZna da akurTxa wminda giorgis, wminda daviT aRmaSeneblis da wminda ninos saxelobis samlocveloebi. Sromatevadi saswavlo procesis