Περιβαλλοντική Ομάδα 4ου Γυμνασίου Χανίων:

Παράδοση και τόποι ιδιαίτερου αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος στο Ε4 στη Δυτική

Κρήτη

Η στράτα του Ε4 στη Δυτική Κρήτη είναι γεμάτη από ιστορικά, πολιτιστικά , λαογραφικά στοιχεία και βέβαια, το οικοσύστημα των περιοχών της περιέχει τόπους ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Η περιβαλλοντική ομάδα του σχολείου μας προσπάθησε να συνδέσει το Ε4 με την ιστορική μνήμη. Να δέσει τις φυσικές καλλονές που μπορεί κανείς να γνωρίσει, με την αίσθηση ότι δεν μπορούν να ιδωθούν ξεχωριστά. Μόνο περπατώντας σε αυτές τις στράτες καταλαβαίνεις ότι οι κάτοικοι αυτού του τόπου ήταν ανυπότακτοι σαν τους αετούς που πετούν και φωλεύουν στα φαράγγια και τα γκρεμνά. Αφού λοιπόν κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο μονοπάτι Ε4, στην πανίδα και χλωρίδα της Κρήτης θα προβάλλουμε τις δράσεις μας.

Το μονοπάτι Ε4

Το Ε4, ξεκινώντας από τα Πυρηναία δια μέσου των Άλπεων και διασχίζοντας όλη την Ελλάδα, φθάνει στην Κίσσαμο, διασχίζει την Κρήτη μέχρι την Κάτω Ζάκρο και τελειώνει στην Κύπρο. Οι περιπατητές που ακολουθούν το Ε4 έχουν την δυνατότητα, διαβαίνοντας μονοπάτια, σκαρφαλώνοντας πάνω από βράχια και διασχίζοντας άγρια φαράγγια και ξεχασμένους οικισμούς, να ανακαλύψουν κρυμμένες γωνιές, να απολαύσουν τη φύση σε όλο το μεγαλείο της και να βιώσουν ήθη και έθιμα κοντά σε αυθεντικούς ανθρώπους. Προτεινόμενες διαδρομές του Ε4 είναι: 1. Καστέλι Κισάμου-Σφηνάρι, 22.5 χλμ., 6.5 ώρες, Άνοιξη - Φθινόπωρο 2. Σφηνάρι-Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, 32 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο 3. Χρυσοσκαλίτισσα-Παλαιόχωρα, 22 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο 4. Παλαιόχωρα-Σούγια, 14.5 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο 5. Σούγια-Αγ. Ρουμέλη, 20 χλμ., Απρίλη - Σεπτέμβρη 6. Αγία Ρουμέλη-Λουτρό, 13 χλμ., όλο το χρόνο 7. Λουτρό-Φραγκοκάστελο, 19.5 χλμ., όλο το χρόνο 8. Σούγια - Κουστογέρακο-Ομαλός, 24.5 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο 9. Σούγια-Φαράγγι Αγίας Ειρήνης, 15 χλμ., Μάη - Σεπτέμβρη 10. Ομαλός-Αγία Ρουμέλη, 18 χλμ., Μάη – Οκτώβρη Χλωρίδα της Κρήτης Η Κρητική χλωρίδα είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες και σημαντικές στην Ευρώπη. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσιεύσεις, η χλωρίδα της Κρήτης αποτελείται από 1742 διαφορετικά φυτά, εκ των οποίων 177 θεωρούνται αποκλειστικά ενδημικά και επιπλέον 38 ανήκουν στην ευρύτερη περιοχή Κρήτης – Καρπάθου, δηλαδή 215 είδη δεν βρίσκονται πουθενά αλλού στον Πλανήτη μας. Μερικά από τα φυτά του Νομού Χανίων θεωρείται ότι κινδυνεύουν άμεσα από εξαφάνιση και εξαιτίας της μοναδικότητας τους (βρίσκονται μόνο σε μια περιορισμένη περιοχή). Δύο από αυτά τα

φυτά του Νομού Χανίων αναφέρονται στον κατάλογο των 50 πιο απειλουμένων φυτών των νησιών της Μεσογείου, σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση για τη Προστασία της Φύσης (IUCN).

Oι ανθρώπινες επεμβάσεις και ιδιαίτερα η βόσκηση, που αποτελεί μια παραδοσιακή δραστηριότητα στην Κρήτη, εδώ και χιλιάδες χρόνια, έχει ως αποτέλεσμα η κρητική χλωρίδα να έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αντέχει σε αυτή τη δραστηριότητα. Έτσι τα περισσότερα φυτά φέρουν αγκάθια ή είναι είδη όπως το πουρνάρι και η αγριελιά, που αντέχουν στη βόσκηση ή εμφανίζονται για μικρό χρονικό διάστημα ή είναι δύσγευστα και δεν μπορούν να καταναλωθούν από τα ζώα Όπως γνωρίζουμε όλοι, η ελιά είναι ένα βασικό προϊόν στο οποίο βασίζεται η οικονομία της Κρήτης. Στην παρακάτω στατιστική θα δούμε την διαφορά που υπάρχει μεταξύ πόλεων της Ελλάδος στην παραγωγή του ελαιολάδου και στη διαφορά που υπάρχει στην παραγωγή του ελαιολάδου με βάση τις χώρες της Ευρώπης. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (ετήσια σοδεία κατά μέσο όρο) ΙΣΠΑΝΙΑ: 34% ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ: 29% ΙΤΑΛΙΑ: 23% ΕΛΛΑΔΑ: 14% ΟΙ 5 ΝΟΜΟΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ ΛΑΔΙ (σε τόνους) 1) Λακωνία: 61.000 τόνοι

2) Ηράκλειο: 54.000 τόνοι 3) Χανιά: 35.000 τόνοι

4) Μεσσηνία: 32.600 τόνοι

5) Λασίθι: 25.000 τόνοι

Με βάση τις παραπάνω στατιστικές η Ελλάδα είναι η τρίτη μεγαλύτερη χώρα ελαιοπαραγωγής στην Ευρώπη. Επίσης παρατηρούμε ότι και η Κρήτη παίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξης του ελαιολάδου. Αξιοσημείωτο είναι να αναφέρουμε ότι η Ελλάδα εξάγει μεγάλες ποσότητες παρθένου ελαιολάδου, σε μορφή χύμα σε ιταλικές κυρίως βιομηχανίες, οι οποίες το χρησιμοποιούν ως βελτιωτικό για το τυποποιημένο ελαιόλαδο που παράγουν και προωθούν στην αγορά. Στην παρακάτω στατιστική θα καταλάβουμε πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το ελαιόλαδο της Ελλάδας. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ Ιταλία: 68% Γερμανία: 7%

ΗΠΑ: 3%

Καναδάς: 3% Άλλες χώρες: 12%

Τέλος με βάση το ελαιόλαδο παγκοσμίως καλλιεργούνται περίπου 750 εκατομμύρια ελαιόδεντρα – 95% στις μεσογειακές χώρες. Ο Κρητικός έβενος

ΕΛΛΑΔΑ: 133 εκατομμύρια ελαιόεντρα ΙΣΠΑΝΙΑ: 300 εκατομμύρια ελαιόδεντρα ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ: 750 εκατομμύρια ελαιόδεντρα Από τα δασικά είδη, αυτά που κυριαρχούν στο νησί είναι το πεύκο και το κυπαρίσσι, κωνοφόρα είδη με μεγάλη προσαρμοστικότητα στα ακραία περιβάλλοντα αλλά και το αειθαλές σφενδάμι. Επιπλέον, συναντούμε την αμπελιτσιά ή «ανέγνωρο δένδρο», ένα από τα σπανιότερα δέντρα στον κόσμο, που φύεται σχεδόν αποκλειστικά στα Λευκά Όρη σε μικρούς πληθυσμούς. Στα είδη της κρητικής χλωρίδας περιλαμβάνονται ο κρητικός έβενος, ένας εντυπωσιακός θάμνος που ενδημεί μόνο στην Κρήτη, ο κρόκος των κρητικών ορέων, που απουσιάζει όμως από τα Λευκά Όρη, η λαδανιά, ο θάμνος δηλαδή από τον οποίο συλλέγεται ο αλάδανος, η κρητική καμπανούλα, σπάνιο και πολύ όμορφο φυτό που συναντάται μόνο στα

Χανιά, η πικροδάφνη, πανέμορφος και εντυπωσιακός θάμνος που φυτεύεται συχνά στις παρυφές των δρόμων, πολλά είδη πανέμορφων ορχιδεών και διάφορα άλλα φυτά.

Τα πλέον χαρακτηριστικά είδη της χλωρίδας του νησιού είναι τα αρωματικά φυτά, που λόγω των αιθέριων ελαίων που εμπεριέχουν, χρησιμοποιούνται ως συστατικά στη μαγειρική, στην παρασκευή αφεψημάτων αλλά και ως θεραπευτικά. Το θυμάρι, το φασκόμηλο, η μαλοτήρα, η αγριομαντζουράνα ,το δίκταμο είναι ορισμένα μόνο από αυτά που μπορεί να συναντήσει και, κυρίως, να μυρίσει, κανείς στο νησί.

Η φασκομηλιά

Πανίδα της Κρήτης Ο κατάλογος της κρητικής πανίδας περιλαμβάνει αρκετές χιλιάδες είδη. Έχει υπολογιστεί ότι τα ενδημικά είδη πανίδας είναι περίπου 1.000, τα περισσότερα από αυτά είναι ασπόνδυλα, δηλαδή

αράχνες, έντομα, διπλόποδα, ισόποδα, που σε κάποιες περιπτώσεις έχουν και πολύ μεγάλο ενδημισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αράχνες που έχουν πάνω από 40% ενδημισμό στο νησί, δηλαδή περίπου τα μισά είδη αραχνών που υπάρχουν στην Κρήτη υπάρχουν μόνο εδώ και πουθενά αλλού στον κόσμο.Επίσης, υπάρχουν περίπου 130 διαφορετικά είδη χερσαίων σαλιγκαριών, τα μισά από τα οποία είναι ενδημικά, ενώ η μυγαλή της Κρήτης, ένα μικρό εντομοφάγο που μοιάζει με ποντίκι, είναι το μοναδικό ενδημικό θηλαστικό είδος της Ελλάδας και ζει μόνο στους ορεινούς όγκους των Λευκών Ορέων, του Ψηλορείτη και της Δίκτης. Στην Κρήτη μπορούμε να συναντήσουμε τρία είδη βατράχων, τον πρασινόφρυνο τον δεντροβάτραχο και τον κρητικό λιμνοβάτραχο, ο οποίος είναι ενδημικό είδος.

Η Κρητική καμπανούλα

Ο κρόκος των Κρητικών Ορέων

Το δίκταμο

Επίσης, συναντάμε 17 είδη νυχτερίδας, με χαρακτηριστική τη νανονυχτερίδα του Hanak ,που απαντάται σε υψηλή αφθονία στο φαράγγι της Σαμαριάς και είναι από τα μικρότερα θηλαστικά του

πλανήτη, 7 είδη ποντικών, 2 λαγόμορφα (τον λαγό της Κρήτης και το αγριοκούνελο) και 5 σαρκοφάγα είδη, με χαρακτηριστικότερο τον αγριόγατο της Κρήτης, ένα είδος με πολύ μικρούς πληθυσμούς που θεωρούνταν ότι έχει εξαφανισθεί.

Το γνωστότερο είδος θηλαστικού είναι, ίσως, ο κρητικός αίγαγρος , που μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ζούσε σε όλους τους ορεινούς όγκους της Κρήτης. Σήμερα όμως, μετά την εξάπλωση της χρήσης των πυροβόλων όπλων, ο βιότοπός του έχει περιοριστεί αποκλειστικά στα Λευκά Όρη, ενώ κινδυνεύει άμεσα από τον υβριδισμό του με οικόσιτες κατσίκες, αλλά και από τις ανθρώπινες επεμβάσεις που οδηγούν στον κατακερματισμό του βιοτόπου του. Ο κίνδυνος εξαφάνισης αυτού του είδους και η ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία και ανάκαμψη του πληθυσμού του ήταν και η βασική αιτία για την ανακήρυξη του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς σε προστατευόμενη περιοχή. Το είδος αυτό διαβιεί στις ψηλές και βραχώδεις περιοχές των Λευκών Ορέων. Είναι φυτοφάγο, με ιδιαίτερες ικανότητες κίνησης σε απόκρημνες περιοχές και πολύ οξυμένες αισθήσεις. Ένα από τα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του είναι ότι τα αρσενικά φέρουν πολύ ισχυρά κέρατα, που μπορούν να φτάσουν σε μήκος μέχρι και το ένα μέτρο.

Η Κρήτη αποτελεί σταθμό κατά την περίοδο της μετανάστευσης των πουλιών, γι' αυτό μπορεί να παρατηρηθούν γύρω στα 350 είδη πτηνών. Από αυτά, περισσότερα από 80 αναπαράγονται στην Κρήτη, με σημαντικότερο τον γυπαετό ή κοκκαλά, ο οποίος έχει στην Κρήτη τον μοναδικό αναπαραγόμενο πληθυσμό σε όλα τα Βαλκάνια. Επίσης, εδώ υπάρχει ο μεγαλύτερος αριθμός γυπών.

Άλλα είδη πουλιών που μπορούμε ενδεικτικά να συναντήσουμε στην Κρήτη είναι ο λευκοτσικνιάς , ο χρυσαετός ή βιτσίλα, η νησιωτική πέρδικα, ο κόρακας , η καρδερίνα, ο μελισσοφάγος και η τυτώ

Τέλος, το τζιτζίκι. Ο τραγουδιστής του καλοκαιριού. Τα μεγάλα, ακίνδυνα έντομα είναι παντού στην Κρήτη, όπως άλλωστε σε όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα στα λιόφυτα, αλλά ο χαρακτηριστικός τους ήχος μαρτυρά ότι είναι πάντα κάπου κοντά

Κουφιδάκης Γιάννης Β1 , Πρασσάκη Ευγενία Β2,

Τζιτζίκι Μελισσοφάγος

Νησιωτική πέρδικα

Οροπέδιο Ομαλού- Βασιλική στράτα-Φαράγγι Φυγούς

Μέσω της συμμετοχής στο δίκτυο Ε4 , μας δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουμε και εμείς «της Σαμαριάς το πέρασμα-και του Ομαλού τα μέρη-που όποιος δεν τα περπάτησε-την Κρήτη δεν την ξέρει». Η εκδρομή μας ξεκίνησε το Σάββατο 6 Απριλίου 2013 με προορισμό τα Λευκά Όρη και συγκεκριμένα το οροπέδιο του Ομαλού, τη Βασιλική Στράτα και το Φαράγγι της Φυγούς. Ξεκινήσαμε το πρωί από την πόλη των Χανίων, διασχίζοντας τον κάμπο της Αγιάς. Μετά από μια ολιγόλεπτη στάση στο ορεινό χωριό Πρασσέ, κεφαλοχώρι της επαρχίας Κυδωνίας, συνεχίσαμε την διαδρομή μας προς το οροπέδιο του Ομαλού. Τ’ οροπέδιο , τόπος ήσυχος , εύφορος, καρπίζει και χαρίζει σ’ όποιον τον καλλιεργεί τα καλά του Θεού , από τα σιτηρά ως τις πατάτες, κι από τα μυρωδάτα ορεινά μήλα ως την πλούσια κτηνοτροφία και τα’ αρωματικό μέλι. Και βέβαια, τ΄ αρωματικά βότανα. Σε αυτόν εδώ τον τόπο οι παππούδες μας και οι πολέμαρχοι μας, αγράμματοι σοφοί, εργάτες της γης κι αγωνιστές αγονάτιστοι όταν το καλούσε η Πατρίδα , στήριζαν τις ελπίδες τους για τη ζωή τους ,για τον τόπο . Αριστερά μας αφήσαμε τη χιλιοτραγουδισμένη «στράτα των Μουσούρων» ενώ απέναντι μας ορθωνόταν καμαρωτή η κορφή του όρους Γκίγκιλος.

Δ ΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Στην Επανάσταση του Δασκαλογιάννη ( 1770), οι Τούρκοι ανέβηκαν στον Ομαλό και αποπειράθηκαν να κατέβουν από το Ξυλόσκαλο στα Σφακιά. Τους ανάγκασαν όμως οι επαναστάτες, να υποχωρήσουν όσο πιο γρήγορα μπορέσουν, πριν αποδεκατιστούν ! Στην Επανάσταση του 1821 -1830, οι Τούρκοι δεν κατάφεραν ποτέ να πατήσουν εδώ πάνω το πόδι τους. Στη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866 -69,ανεβηκαν προς στιγμής στον Ομαλό. Μόλις όμως αντιλήφτηκαν τα έξυπνα σχέδια των Επαναστατών, που σχεδιαζαν τον αποκλεισμό τους, φύγανε το ταχύτερο και γύρισαν στα χαμηλότερα ορμητήρια τους.

Το πάντα επίκαιρο ριζίτικο, μας λέει για τη στράτα των Μουσούρων στον Ομαλό όπου θα κατέβει ο Κρητικός επαναστάτης να διεκδικήσει το δίκιο του. Αρχικά επισκεφτήκαμε την τοποθεσία του Ξυλόσκαλου στον Ομαλό, το οποίο αποτελεί την είσοδο για το φημισμένο Φαράγγι της Σαμαριάς.

Θαυμάσαμε το εντυπωσιακό τοπίο και απολαμβάνοντας τον καθάριο και μυρωδάτο αέρα της Μαδάρας, τραγουδήσαμε το φημισμένο ριζίτικο : «Πότε θα κάνει ξαστεριά, πότε θα φλεβαρίσει

πότες θα φλεβαρίσει να πάρω το ντουφέκι μου ,την όμορφη πατρόνα

να κατέβω στον Ομαλό , στη στράτα τω Μουσούρω να κάμω μάνες δίχως γιους, γυναικες δίχως άντρες

να κάμω και μωρά παιδιά να κλαιν δίχως μανάδες…». Λίγο μετά το « Σελινιώτικο πόρο » του Ομαλού ξεκίνησε η πορεία μας . Ακολουθήσαμε το παλαιό μονοπάτι που ένωνε και ενώνει τα χωριά της περιοχής του Σελίνου με το Οροπέδιο. Είναι τόσο καλά κατασκευασμένο που αποτελούσε μέρος της « Βασιλικής στράτας » ( εθνική οδός που κατασκευάστηκε στην εποχή της Κρητικής Πολιτείας). Παρακάτω στην διασταύρωση, εγκαταλείπουμε τη «Βασιλική στράτα» και συνεχίζουμε την πορεία μας προς τη «Φυγού», το πέρασμα, που χρησιμοποιούσαν οι επαναστάτες στα 1700 και 1800 για να επικοινωνούν με τα χωριά του Σελίνου.

ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΦΥΓΟΥΣ Γυρνώντας πίσω στο «Σελινιώτικο Πόρο» του Ομαλού, ετοιμαστήκαμε για το φαράγγι της Φυγούς, ένα παρακλάδι του Φαραγγιού της Αγίας Ειρήνης από το οποίο διέφευγαν προς τα Σφακιά και τη Σαμαριά οι ξεσηκωμένοι των κρητικών επαναστάσεων. Στράτα της Φυγούς, στράτα του κινδύνου όπως λέει και η γνωστή μαντινάδα:

«Άχι πώς την ανατριχιώ Τη στράτα του Σελίνου

Γιατί είναι στράτα χωρισμού Και στράτα του κινδύνου»

Ξυλόσκαλο-Ομαλός

Ξυλόσκαλο-Ομαλός

ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ Το μονοπάτι αποδείχτηκε εκπληκτικής ομορφιάς και βιοποικιλότητας με μέτριο βαθμό δυσκολίας , καθιστώντας αναγκαία τα κατάλληλα υποδήματα και την οργάνωση μας σε ομάδες για την ασφάλειά μας. Το μονοπάτι αυτό χωρίζεται πιο κάτω: στα δεξιά μπαίνουμε στη Βασιλική στράτα και αριστερά στη στράτα της Φυγούς. Σε κάποιο σημείο χωριστήκαμε σε δυο ομάδες εκ των οποίων η μια συνέχισε

προς το φαράγγι της Φυγούς , και η δεύτερη κατευθύνθηκε προς τη Βασιλική Στράτα, ένα μονοπάτι, φαρδύ και καλά κατασκευασμένο που ένωνε τα χωριά του νοτιοδυτικού Σελίνου με το οροπέδιο του Ομαλού και τη Σαμαριά. Ο τόπος διακρίνεται για την εντυπωσιακή χλωρίδα του και μάλιστα κάποια από τα είδη που συναντήσαμε είναι ενδημικά και δεν απαντώνται σε άλλο μέρος του κόσμου.

Η θέα από εκεί ψηλά προς τον πυθμένα του φαραγγιού και προς τα βουνά του Σελίνου είναι καταπληκτική. Απολαμβάνουμε τη διαδρομή μας σε ένα υπέροχο τοπίο με πανύψηλα πεύκα, που μοσχομυρίζουν από τα θαυματουργά βότανα της κρητικής γης.

Το άρωμα του φασκόμηλου , του θυμαριού και της θρίμπας μας συνοδεύει μέχρι την έξοδό μας από το φαράγγι του οποίου η κοίτη έχει μήκος 8 χιλιόμετρα και το ύψος των τοιχωμάτων φτάνει στα 450 έως 500 μέτρα. Γυρίσαμε στα Χανιά αργά το απόγευμα κατάκοποι αλλά γεμάτοι. Πανέμορφες διαδρομές, μυρωδιές , και εικόνες, πρωτόγνωρες εμπειρίες για τα περισσότερα παιδιά. Εντυπωσιακό και αξέχαστο θα μείνει το κέφι της παρέας παρά τις επιμέρους δυσκολίες που μας προκύψανε. Έτσι φτάσαμε στο τέλος μιας πανέμορφης συνάντησης με την Κρητική φύση. Ευτυχία Παπουδάκη, Δήμητρα Πεντάρη, Δανάη Πρένγκα Β2

Βασιλική Στράτα

Φαράγγι

Φυγούς

Το πέρασμα του Φαραγγιού της Αγίας Ειρήνης

Με τη νέα σχολική χρονιά, η ομάδα συνέχισε την πεζοπορία της στις στράτες του Σελίνου. Περάσαμε το ονομαστό Φαράγγι της Αγίας Ειρήνης , που χρωστάει το όνομά του στο γειτονικό χωριό, Αγία Ειρήνη από το οποίο και ξεκινάει το μονοπάτι διάσχισής του και τελειώνει στη Σούγια, στο Λιβυκό πέλαγος.

Τ’ Αγιερινιώτικο φαράγγι έχει μήκος 7,5 χιλιόμετρα, πλάτος στα στενότερα σημεία του 10 μέτρα, ενώ οι κατακόρυφες πλευρές του φθάνουν πολλές φορές τα 500 μέτρα στο ύψος. Δεν είναι τόσο γνωστό όσο το φαράγγι της Σαμαριάς όμως σε φυσικό κάλλος είναι ένα από τα ομορφότερα όχι μόνο των Χανίων αλλά και ολόκληρης της Κρήτης. Αποτελεί ένα σπάνιο οικοσύστημα το οποίο φιλοξενεί ένα μεγάλο

εύρος από ενδημικά -και όχι μόνο -είδη της κρητικής χλωρίδας και πανίδας έχοντας χαρακτηριστεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής από το Υπουργείο Γεωργίας, ενώ παράλληλα ανήκει και στο δίκτυο των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 . Η σπουδαιότητα όμως του φαραγγιού δεν περιορίζεται στην υψηλή του βιοποικιλότητα ή στην αισθητική του άξια αλλά και στην ιστορική και πολιτιστική του ταυτότητα. Ιστορικά το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης έχει παίξει σημαντικό ρόλο αφού έχει αποτελέσει ορμητήριο και καταφύγιο των επαναστατών της περιοχής.

Το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης πήρε μεγάλη σχετικά προβολή στις αρχές της δεκαετίας του '90 για προφανείς τουριστικούς λόγους, αλλά κυρίως για να προσφερθεί μια εξίσου όμορφη περιηγητική διαδρομή στα Χανιά, παρόμοια με το φαράγγι της Σαμαριάς, έτσι ώστε να αποσυμφορηθεί κάπως ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς από τις ορδές των τουριστών. Επίσης είναι αρκετά γνωστό στους ξένους περιπατητές γιατί αποτελεί και τμήμα του διεθνούς ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4. Στο παλιό γεφύρι που συναντήσαμε, κοντά στην είσοδο/ο του, οχυρώνονταν οι ντόπιοι κατά την επανάσταση του 1866 για να προστατέψουν

τα γυναικόπαιδα της περιοχής από τους τούρκους….

Στη είσοδο του φαραγγιού της αγίας

Ειρήνης

Λίγο πιο κάτω βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία του Σωτήρος Χριστού (1357) με τρεις θαυμάσιες τοιχογραφίες και η ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1460).

Τα φυτά που κυριαρχούσαν στο διάβα μας είναι πεύκα, κυπαρίσσια, πρίνοι, πλατάνια, ασφένταμοι, αγριελιές που δίνουν αγώνα ανάπτυξης σε σημεία απίθανα. Όσον αφορά στο ζωικό κόσμο, εδώ βρίσκουν καταφύγιο γυπαετοί και βιτσίλες, κανναβοί και αγριοπερίστερα, πέρδικες και λαγοί και κρητικά αγρίμια που μας έρχονται από ψηλότερα. Εδώ λοιπόν, στο Φαράγγι της Αγίας Ειρήνης, φύση και άνθρωποι έχουν

συναντηθεί σ’ ένα μαγικό στροβίλισμα μέσα στους αιώνες. Το κάλλος του τοπίου, ο πλούτος της ζωής και οι ιστορικές μνήμες έχουν κληροδοτήσει και στον μόνιμο κάτοικο και στον επισκέπτη μια σημαντική φυσική και πολιτιστική κληρονομιά που κέρδισε το θαυμασμό μας.

Γιώργος Τσουράκης, Θωμαΐς Κλωθάκη, Αλεξάνδρα Τσιχλάκη ,ΜανόληςΤσιτσιρίδης ,Χρυσόστομος

Σταφυλαράκης Β3

ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Πλούσια η ιστορία του χωρίου της Αγίας Ειρήνης σε αγώνες και θυσίες για τη λευτεριά της πατρίδας. Τραγούδια ιστορικά υμνούν κατορθώματα ηρώων του χωριού και της ευρύτερης περιοχής , όπως του Θεοδωρομανόλη, του Αντώνη Γιώργακα και άλλα. Περπατώντας τη στράτα του, δεν μπορούμε να μην φέρουμε στο μυαλό μας τους στίχους του γνωστού ριζίτικου: «….γκρεμνά ναι μας οι τόποι μας, λέσχες τα χειμαδιά μας, τα σπηλιαράκια του βουνού είναι τα γονικά μας…» . Δύσκολη η ζωή του επαναστάτη. Λίγο διαφέρει από του αγριμιού, όπως παραβολικά λέει και το τραγούδι. Είναι γνωστό από την Ιστορία της Κρήτης ότι: τους τρεις αδελφούς , φοβερούς Βεργέρηδες, τ’ ανθρωπόμορφα τέρατα της Τουρκίας στην περιοχή, εφόνευσαν οι ήρωες χαΐνηδες των χωριών Επανωχωρίου και Αγίας Ειρήνης: Θοδωρομανόλης, Γιώργακας, και Μπασιάς.

Ο Εμμανουήλ Θεοδωράκης ή Θοδωρομανώλης ή Μαραγκάκης (1778-1818), ήταν λυράρης και καταγόταν από τη συνοικία «Μαραγκιανά» του χωριού Επανοχώρι Σελίνου. Σκότωσε τον άγριο γενίτσαρο Εμίν Βέργερη επειδή εκείνος τον διέταξε να έρθει με την λύρα του και να φέρει τις ξαδέρφες του και τη χήρα θεία του «να διασκεδάσουν» στον οντά του.

«Εκάλεσε το λυρατζή το Θοδωρομανώλη,

να πάνε να γλεντήσουνε στου Κομπιτσομανώλη…

Έλα, Μανώλη, θομπαέ(προς τα δω) και βάστα και τη λύρα,

Σέρνε και τσι ξαδέρφες σου και σέρνε και τη χήρα.»

Μετά την πράξη του, ο Θοδωρομανώλης φυγοδίκησε και τελικά συνελήφθη στον Ομαλό, θανατώθηκε από τους Τούρκους και το λείψανό του σύρθηκε για τρεις ημέρες στους δρόμους των Χανίων, δεμένο στην ουρά ενός αλόγου, για παραδειγματισμό:

Τρεις μέρες τον εσέρνανε εις τω Χανιώ τσι στράτες

Εις την ουράνιος μπεγιριού(ενός αλόγου) κι εκλαίγαν οι διαβάτες

Στην πόρτα κι εις τον πλάτανο τον είχανε πετάξει

Δεν τονε δούδανε κιανούς(κανενός) να πα’ να τονε θάψει.

Τέλος τον κρέμασαν σε ένα περιβόλι, δίπλα στον Άγιο Λουκά στα Χανιά.

Ο Γιώργακας Αντώνης, ήταν ένας Αγερηνιώτης (από το χωριό Αγία Ειρήνη) άντρας με ηράκλειο ανάστημα. Ήταν νιόπαντρος όταν ο Βέργερης του έστειλε μήνυμα να στείλει την όμορφη γυναίκα του σ’ αυτόν. Επειδή δεν απάντησε, του έστειλε ένα φυσέκι, πράγμα που σήμαινε ότι αν δεν τη στείλει θα τον σκοτώσει. Ο Γιώργακας του έστειλε δυο φυσέκια και ανέβηκε αντάρτης ( χαΐνης) στο βουνό. Κάποια

στιγμή πέτυχε το Βέργερη στο δρόμο του Ομαλού προς Λάκκους και τον σκότωσε. Αργότερα οι λοιποί Βεργέρηδες τον εφόνευσαν, ύστερα από ασφυκτικό κλοιό καθώς γύριζε από τον Ομαλό στην Αγία Ειρήνη. ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΟΥΣΤΟΓΕΡΑΚΟ

Στην αριστερή πλευρά του φαραγγιού βρίσκεται το Κουστογέρακο, αμφιθεατρικά χτισμένο σε

υψόμετρο 520 μέτρων, σκαρφαλωμένο κυριολεκτικά πάνω στα Λευκά Όρη, με τεράστιους

ορεινούς όγκους και ατελείωτα πευκοδάση να το

σκεπάζουν.

Το Κουστογέρακο είναι για την Κρήτη ότι το Σούλι για την

Ήπειρο. Δυο φορές το έκαψαν οι Βενετοί και

ανοικοδομήθηκε από τη στάχτη του. Αποτεφρώθηκε και

τρίτη φορά το 1821 από τα στίφη του Χουσεΐν πασά αλλά

και πάλι επέζησε ,σύμβολο της κρητικής ελευθερίας.

Εδώ έγινε σκληρή μάχη με τους Γερμανούς την ώρα που τουφέκιζαν τις γυναίκες στην πλατεία του χωριού. Οι γερμανοί τράπηκαν σε φυγή και καταδιώχθηκαν ως τη Μονή, με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. νεότεροι ριμαδόροι εξυμνούν τη λεβεντιά και την παλικαριά των ανταρτών της μεγαλειώδους εθνικής αντίστασης του ελληνικού λαού ενάντια στο Γερμανό κατακτητή στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

« Ψηλά στο Κουστογέρακο, στων αγριμιών τσι ρούγες , εκειά’ ναι που τσι κόψανε

του Χίτλερ τσι φτερούγες».

Στη συνέχεια το χωριό κάηκε από τους Ναζί μαζί με τα χωριά Λιβαδάς και Μονή.

Μπουρδαντωνάκης Νίκος Β1

Ενθύμιο του πολέμου

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΙΣΣΟΥ

Η επόμενη πεζοπορία μέχρι τον αρχαιολογικό χώρο της Λισσού πραγματοποιήθηκε ένα Σάββατο του φετινού Φλεβάρη.

Ιστορικά στοιχεία Η Λισσός βρίσκεται στη νότια ακτή της

δυτικής Κρήτης, κοντά στην παραθαλάσσια πόλη της Σούγιας. Υπήρξε αυτόνομη αρχαία κρητική πόλη με συγκρότηση τουλάχιστον από τους κλασικούς χρόνους. Λόγω της θέσης της επικοινωνούσε περισσότερο με τη βόρεια Αφρική παρά με τη βόρεια Κρήτη, ενώ δια ξηράς συν

δεόταν με την αρχαία Έλυρο και την Υρτακίνα. Ιστορικά στοιχεία, όπως η συνθήκη του Κοινού των Ορείων με το Μάγα της Κύρνης που βρέθηκαν στη Λισσό, αλλά και ενδιαφέροντα κεραμικά προϊόντα που βρέθηκαν και στις άλλες πόλεις του Κοινού, κυρίως στην Έλυρο και την Υρτακίνα, επιβεβαιώνουν τις στενές σχέσεις με τα ελληνιστικά κέντρα της Β. Αφρικής, ιδιαίτερα με την Αλεξάνδρεια. Η ακμή της συμβαδίζει με την ακμή των περισσότερων κρητικών πόλεων κατά την ελληνιστική εποχή. Τόση ήταν η δύναμή της, ώστε έκοψε χρυσά νομίσματα. Χάρη δε στο ιαματικό της νερό κατέστη σημαντικό κέντρο υδροθεραπείας και ο ναός του Ασκληπιού που βρίσκεται εδώ ήταν από τους πλουσιότερους. Όπως συμπεραίνουν οι αρχαιολόγοι, η Λισσός είχε εξελιχθεί σε παγκρήτιο αλλά και πανελλήνιο ιερό, όχι

μόνο χάρη στη φυσική της ομορφιά, αλλά και λόγω της λατρείας της θεάς Δίκτυννας, καθώς και γιατί υπήρχε η ιαματική πηγή που συντέλεσε στην ίδρυση του Ασκληπιείου. Η Λισσός φαίνεται ότι καταστράφηκε κατά την Αραβοκρατία. Λένε πως κατοικούνταν και στη Βενετοκρατία, αλλά τούτο δεν έχει επιβεβαιωθεί.

Το 1957 ένας Λουγιάκης, από το διπλανό χωριό Προδόμι, ψάχνοντας για νερό βρήκε το Ασκληπιείο, με πολλά αγάλματα, αναθηματικά αφιερώματα στη θεά Υγεία κ.λπ. Αργότερα, ο αρχαιολόγος Ν. Πλάτωνας ανέσκαψε την περιοχή(1957), βρήκε το δωρικό ναό, κτισμένο με πολυγωνικές πελεκημένες πέτρες. Ένα αγόρι κρατούσε στον ώμο λαγό, ένα κορίτσι περιστέρι.

Η ΕΚΔΡΟΜΗ ΜΑΣ

Φτάνοντας στη Σούγια με το λεωφορείο, γνωρίζουμε ότι θα πρέπει να διανύσουμε δρόμο 3,5 χιλιομέτρων, ο οποίος θα μας οδηγήσει στη Λισσό. Μια πινακίδα δείχνει την κατεύθυνση για την αρχαία πόλη.. Παίρνουμε το μονοπάτι που εισχωρεί σε μια μικρή ρεματιά με πεύκα, κυπαρίσσια, χαρουπιές και σκίνα.

Μετά από μισή ώρα περπάτημα υψώνεται μπροστά μας ένας βραχώδης όγκος, τον οποίο σκαρφαλώνουμε από την αριστερή πλευρά. Η θέα μάς κόβει την ανάσα. Το στενό δρομάκι μεταμορφώνεται σε ένα πλατύ μονοπάτι. Αυτό το μονοπάτι το διέσχιζαν κάποτε προσκυνητές: άντρες, γυναίκες, παιδιά, καθώς και ηλικιωμένοι πάνω σε μουλάρια με τις προμήθειές τους, σε αργή πομπή, για να φτάσουν στο ιαματικό νερό της πηγής που βρίσκεται δίπλα στο ναό του Ασκληπιού. Σταματάμε λίγο, για να θαυμάσουμε από ψηλά την παραλία του Αγίου Κύρκου και τον ευρύ αρχαιολογικό χώρο της Λισσού.

Δυτικά και ανατολικά βρίσκονται θάμνοι

γαλαστοιβίδας, θυμαριού και κυκλάμινα. Συνεχίζουμε την κατάβαση διανύοντας φαρδιές βραχώδεις στροφές. Ένα κατηφορικό μονοπάτι μάς οδηγεί, καθώς περπατούμε μέσα από δασάκια με χαρουπιές και προεξέχοντες βράχους σε μια επίπεδη περιοχή, στην οποία βρίσκονται τα πιο σημαντικά ερείπια αυτής της πόλης-κράτους. Εντοπίζουμε το υδραγωγείο, το θέατρο, τις θέρμες και τους νεκρικούς θαλάμους. Προς τα δυτικά υπάρχει ένα εντυπωσιακό νεκροταφείο με θολωτούς τάφους ενώ στα ανατολικά, διάσπαρτος είναι ο χώρος με κορινθιακά κιονόκρανα και κίονες ξαπλωμένους κατά γης. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι αφύλακτος, έτσι εμείς μπορούμε να μπούμε στον ναό, ο οποίος

είναι αφιερωμένος στον Ασκληπιό, θεό της Υγείας. Προτού εισέλθουμε στο αίθριο του ναού, μετά από μια σειρά σκαλιά, βρίσκεται η ιαματική πηγή, η οποία αναβλύζει ακόμα νερό. Το πεζούλι του είναι καλλωπισμένο από ένα ρωμαϊκό ψηφιδωτό δάπεδο που περιλαμβάνει διάφορα μοτίβα. Στο κέντρο μπορούμε να διακρίνουμε ένα ορτύκι, του οποίου τα φτερά είναι σε διάφορες αποχρώσεις, από μπεζ μέχρι καστανό. Στα δεξιά του βωμού μια κοιλότητα, ίσως το πηγάδι που προορίζεται το φίδι, σύμβολο της ιατρικής επιστήμης, που υπήρχε, αφού του αποδίδονταν θεραπευτικές ιδιότητες.

Κωνσταντίνος Ροντήρης, Εμμανουέλα Τσάνα, Ευθαλία Χαλβατζάκη , Β3

ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΑΡΑΔΑΙΝΑΣ

Το φαράγγι της Αράδαινας

είναι το πιο βαθύ και απότομο

φαράγγι του νομού Χανίων και

βρίσκεται στα νότια των

Χανίων, στα Σφακιά. Με ύψος

138m το βαθύ φαράγγι είναι

ιδανικό, όχι για πεζοπορία αλλά

και για bunjee jumping επίσης.

Η μαγευτική διαδρομή μέσα

στο φαράγγι μέχρι την έξοδο

του στη μαγευτική παραλία Μάρμαρα

αποτελεί μια αξέχαστη εμπειρία για όποιον

επιχειρήσει την κατάβαση του φαραγγιού.

Ενώ οι περισσότεροι νομίζουν ότι έχει

μήκος μόλις 7km, καθώς όλοι ξεκινούν την

πορεία τους από το χωριό Αράδαινα, στο

μέσο του μήκους του φαραγγιού, το

πραγματικό μήκος είναι 15km. Πράγματι,

το φαράγγι ουσιαστικά ξεκινάει από τον

υπόγειο ποταμό του σπηλαίου

Δρακουλάκι, στις ρίζες της κορυφής

Θοδωρής των Λευκών Ορέων.

Χωριό: Κάποτε ο δρόμος τελείωνε στο

φαράγγι της Αράδαινας. Για να φτάσει κάποιος στο χωριό της Αράδαινας που βρίσκεται στο

χείλος της δυτικής πλευράς του φαραγγιού, έπρεπε να κατέβει με τα πόδια το μονοπάτι που

οδηγεί στο βάθος του φαραγγιού και να ανέβει το απέναντι μονοπάτι.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄80, η μεταλλική γέφυρα που ενώνει τις δύο πλευρές του

φαραγγιού της Αράδαινας, επιτρέπει την πρόσβαση στο χωριό με αυτοκίνητο.

Ιστορία του χωριού της Αράδαινας: Η Αράδαινα είναι ένα μικρό αλλά γραφικό χωριό

μετά την Ανώπολη. Είναι κτισμένη στα ερείπια της αρχαίας πόλης Αραδήν η οποία είχε δικό

της νόμισμα. Το 183 π.Χ. η Αράδαινα είχε υπογράψει συνθήκη φιλίας με τον Ευμένη,

βασιλιά της Περγάμου στη Μικρά Ασία. Τους πρώτους αιώνες μετά Χριστό ήταν έδρα

εκκλησιαστικής Επισκοπής.

Στην είσοδο του χωριού κατασκευάστηκε το 1985 η

γέφυρα της Αράδαινας με χρήματα της οικογένειας

Βαρδινογιάννη. Η μεταλλική γέφυρα ενώνει τις

πλευρές ενός μεγάλου φαραγγιού και από τη μέση της

οι νέοι κάνουν bungee jumping στα 138 μέτρα βάθους

του φαραγγιού.

Οι λίγες αλλά ηρωικές οικογένειες του χωριού έδιναν

πάντα το παρόν στους αγώνες της λευτεριάς.

Από δω ήταν οι καπετάνιοι του Δασκαλογιάννη, οι

Μπονάτοι, ενώ στους τελευταίους αγώνες τη σκυτάλη θα πάρει η άξια οικογένεια των

Τσόντων. Οι Σφακιανοί, στην επανάσταση Δασκαλογιάννη το 1770 κατά των Τούρκων,

έδωσαν μια από τις τελευταίες μάχες τους εδώ. Ο Δασκαλογιάννης είχε μεταφέρει το

αρχηγείο του στον Αστράτηγο, οι Τούρκοι ανέβηκαν από τη θάλασσα και τους κύκλωσαν, ο

καπετάνιος των Ασφενδιωτών και υπαρχηγός τη επανάστασης Στρατής Βούρβαχης έμεινε

να καθυστερήσει τους εχθρούς για να μπορέσουν να αναδιπλωθούν οι υπόλοιποι.

Το Μάρτιο του 1824 τριακόσιοι Σφακιανοί παρατάχθηκαν στο φαράγγι της

Αράδαινας για να καθυστερήσουν την προέλαση των Οθωμανών και έτσι να

προλάβουν τα γυναικόπαιδα να ασφαλισθούν στο φαράγγι της Σαμαριάς. Ο σκοπός

των αγωνιστών πέτυχε αλλά λίγοι από αυτούς κατάφεραν να φύγουν σώοι από την

άνιση μάχη με 25.000 Οθωμανούς.

Εδώ στη μεγάλη επανάσταση του 1866-69 τον Ιούλιο του 1867 δόθηκε μια τρομερή

μάχη με τους Τούρκους, ανάμεσα στους νεκρούς καπετάνιους ήταν ο Μ. Μπελεγρής,

ενώ οι Τούρκοι έχασαν τον Ρεσίτ πασά, διοικητή του Κάστρου και τον στρατηγό του

πυροβολικού Διλαβέρ πασά.

Η λαϊκή μούσα έγραψε: «Ντελή μου Χουσεΐν μου ίντα τόνε γραπτό σου,

Στσ’ Αράδαινας το πέρασμα να βρεις το θάνατό σου».

Ιδιαίτερο στοιχείο της Αράδαινας είναι ο Ναός του

Αστράτηγου(Αρχάγγελου Μιχαήλ) με την ιδιόρυθμη

αρχιτεκτονική του. Είναι κτισμένος σύμφωνα με μελέτες

1300-1400 στη βάση άλλου παλαιότερου ναού. Από την

Αράδαινα είχε καταγωγή ο Ξανθουδίδης

Στέφανος(Ξανθουδάκης), ο ιδρυτής του Αρχαιολογικού

μουσείου Ηρακλείου.

Το 1948 ξεκίνησε μια αιματηρή βεντέτα

ανάμεσα στις οικογένειες του χωριού που

επιτάχυνε την εγκατάλειψή του. Η αιτία ήταν

διαπληκτισμός για ένα κουδούνι γιδοπροβάτου .

Σήμερα, το χωριό, είναι τουριστικός προορισμός

και ένα τμήμα του έχει αναπαλαιωθεί.

Η Διαδρομή μέσα από το φαράγγι: Πριν από τη

γέφυρα, δεξιά, θα βρείτε το κατηφορικό

λιθόστρωτο δρομάκι που οδηγούσε στην Αράδαινα

και από αυτό θα κατεβείτε στο βάθος του

φαραγγιού απ’ όπου ξεκινά η πορεία στην κοίτη

του φαραγγιού ως την έξοδο, στο Λιβυκό πέλαγος. Η πεζοπορία, διαρκεί περίπου 3 1/2 – 4

ώρες, ανάλογα με την πεζοπορική εμπειρία. Η Αράδαινα απέχει περίπου 7 χιλιόμετρα από

την είσοδο της θάλασσας.

Η πορεία στο φαράγγι χαρακτηρίζεται από βαθμό μέτριας δυσκολίας. Ο επισκέπτης

ακολουθεί απλά το εμφανές μονοπάτι ως τη θάλασσα.

Σε λιγότερο από μία ώρα από την αρχή της πεζοπορίας το μονοπάτι εγκαταλείπει την

κοίτη του φαραγγιού και ακολουθεί ανηφορική πορεία πάνω στα δυτικά τοιχώματα .

Αποφύγετε το επικίνδυνο αυτό πέρασμα και συνεχίστε πάνω στο ευδιάκριτο μονοπάτι. Μετά από μερικές δεκάδες μέτρα υψομετρικής διαφοράς, θα βρεθείτε ξανά στην κοίτη του φαραγγιού. Σε 2 1/2 περίπου ώρες από την αρχή θα συναντήσετε στο κοίλωμα ενός βράχου-ανάμεσα σε πυκνές συστάδες πικροδαφνών – πηγή με ελάχιστο νερό (πόσιμο) που όμως κατά του θερινούς μήνες αναβλύζει ελάχιστα.Στην έξοδο του φαραγγιού, στο

«Διαλισκάρι», συναντάμε μια μικρή απομονωμένη, πεντακάθαρη χαλικοπαραλία γνωστή στους επισκέπτες της ως «Μάρμαρα». Αποτελεί την καλύτερη αποζημίωση για την πολύωρη πεζοπορία.

Αντώνης Μπαλαντινάκης, Β2

Στην ακτή Μάρμαρα προσεγγίζει

καθημερινά μικρό ταχύπλοο που

μπορεί να μεταφέρει τους

επισκέπτες στο Λουτρό.

Η αρχαία πόλη Πολυρρήνεια

Η δική μας ομάδα αποφάσισε να ασχοληθεί με μια αρχαία πόλη, την Πολυρρήνεια. Η αρχαία πόλη Πολυρρήνεια βρισκόταν στην θέση στην οποία σήμερα υπάρχει το χωριό Πολυρρήνεια Κισσάμου 6 χιλ. από το Καστέλι Κισσάμου. Η λέξη Πολυρρήνεια σημαίνει «πολλά πρόβατα» άρα εδώ κάποτε εκτρέφονταν μεγάλα κοπάδια από αιγοπρόβατα.

Μυθολογία Σύμφωνα με τον μύθο ο Αγαμέμνονας επιστρέφοντας από την Τροία πέρασε από την Πολυρρήνεια για να προσφέρει θυσία, αλλά πριν τελειώσει, πληροφορήθηκε ότι οι αιχμάλωτοι του (Τρώες) έκαψαν τα πλοία και αναγκάστηκε να φύγει αφήνοντας μισό-τελειωμένη την θυσία.

Θέση Ήταν χτισμένη αμφιθεατρικά, στη μεσημβρινή πλευρά απότομου υψώματος όπου βρισκόταν η ακρόπολη, σε σχήμα Τ, από όπου η θέα ήταν θαυμάσια και φαίνεται και το Κρητικό και το Λιβυκό πέλαγος. Από τις άλλες πλευρές της υπάρχουν βάραθρα και βαθιές κοιλάδες, ενώ από βορειοδυτικά οι κάτοικοι επικοινωνούσαν με γειτονικά βουνά. Γι’ αυτό ήταν και η πιο οχυρή πόλη της Κρήτης. Η επικράτεια της απλωνόταν από το κρητικό έως το λιβυκό πέλαγος. Είχε υπό τον έλεγχο της μια μεγάλη κτηματική περιφέρεια από τις βόρειες ακτές της δυτικής Κρήτης, μέχρι τους ορεινούς όγκους προς τα νότια του Νομού Χανίων. Ως

επίνειο της είχε την Κίσσαμο, πόλη και λιμάνι στην απόλυτη επιρροή της. Η στρατιωτική της θέση λοιπόν, στις πλαγιές ενός φυσικού οχυρού ύψους 418μ., της εξασφάλιζε συγχρόνως προστασία την οποία ενίσχυαν τα τείχη που την περιέβαλαν.

Η πόλη αυτή της δυτικής Κρήτης ιδρύθηκε, κατά την παράδοση, από Αχαιούς και Λάκωνες

αποίκους στα τέλη της 2ης χιλιετίας ή κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. Τα παλαιότερα ίχνη κατοίκισης

στην εποχή της Πολυρρήνειας χρονολογούνται στον 11ο αιώνα π.Χ.

Στην κλασική και ελληνιστική περίοδο υπήρξε πόλη δυνατών πολεμιστών, κυνηγών και κτηνοτρόφων.

Στον 2ο αιώνα π. Χ φαίνεται ότι είχε φιλική πολιτική με τους Ρωμαίους. Από στοιχεία που βρέθηκαν έχει διαπιστωθεί πως οι κάτοικοι της περιοχής της Πολυρρήνειας ζούσαν σε

μικρούς οικισμούς όπως συμβαίνει και σήμερα.

Η Πολυρρήνεια έκοψε νομίσματα από τον 4ο αιώνα π.Χ. και κατά την διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας. Το πιο χαρακτηριστικό σύμβολο των νομισμάτων της είναι το ΄΄Βουκράνιο΄΄ που απεικονίζεται στη πίσω όψη, από το σύμβολο της πόλης, τον ταύρο ο οποίος στολίζει εκτός

των άλλων την κύρια είσοδο της Ακρόπολης. Κάποιες φορές εμφανίζεται και το κεφάλι κατσίκας. Στην κύρια όψη των νομισμάτων εμφανίζεται κάποια θεότητας, όπως του Δία, της Αθηνάς, της Άρτεμης, του Διόνυσου, του Ερμή.

Στοιχεία για τη θρησκεία αντλούμε από τις επιγραφές, τα νομίσματα, και κάποια σποραδικά ευρήματα. Φαίνεται λοιπόν ότι λατρεύονταν οι παρακάτω θεοί:

Ο Δίας Κρηταγενής

Η Ήρα

Η Αθηνά

Η Αρτέμιδα (Δίκτυννα)

Ο Δρόμιος Ερμής

Ο Διόνυσος

Η Κυβέλη

Ο Πάνας

Και οι Νύμφες.

Πολίτευμα

Το πολίτευμα της πόλης ήταν αριστοκρατικό όπως και των άλλων Κρητικών Πόλεων. Οι αρχές και τα όργανα ήταν : α) Οι ανώτατοι άρχοντες β) Η εκκλησία του Δήμου γ) Η Βουλή δ) Το σώμα της ευνομίας (στόχος η εγγύηση του σεβασμού προς τους νόμους). Η αγέλα, μια ομάδα στην οποία εντάσσονταν τα μέλη της εφηβικής ηλικίας

Υδραγωγεία Από τα Ρωμαϊκά χρόνια σώζονται υδραγωγεία με τις δεξαμενές υπερχείλισης, καθώς και κρήνες σε λατρευτικούς χώρους. Η αγωγή του νερού βρίσκονται κάτω από το ύψωμα στο οποίο είναι χτισμένη η πόλη και συνδυάζονται με σκάλες και υπόγειες διεξόδους που σίγουρα

θα χρησιμοποιούνταν ως αμυντικοί χώροι. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της Αρχ. Πολυρρήνειας είναι το Δίκτυο Ύδρευσής της. Η τροφοδοσία των κατοίκων σε νερό εξασφαλιζόταν από λαξευτές υπόγειες δεξαμενές περισυλλογής του νερού της βροχής (στέρνες),τις οποίες συναντά κανείς διάσπαρτες στον αρχαιολογικό χώρο. Την κύρια πηγή ύδρευσης της πόλης και σημαντικό δημόσιο έργο αποτελεί το λαξευτό υδραγωγείο Α που μπορεί κανείς να δει σήμερα στην είσοδο της πόλης δίπλα στον ημικυκλικό πύργο Α. Το υδραγωγείο, αποτελείται από υδρομαστευτικές

σήραγγες που συνέλεγαν και μετέφεραν το νερό στην πόλη. Στην είσοδο του υδραγωγείου υπήρχε σύστημα υπερχείλισης, μέσω μηχανισμού αφαιρούμενου φράγματος το οποίο οδηγούσε το νερό στην λαξευτή υπόσκαφη δεξαμενή. Κική Καλινίκου, Μαρία Λεοντάρη, Βαρβάρα Αλυγιζάκη, Β1

ΜΟΝΟΠΑΤΙ Ε4: ΑΣΚΥΦΟΥ- ΙΜΠΡΟΣ – ΚΟΜΙΤΑΔΕΣ – ΦΡΑΓΚΟΚΑΣΤΕΛΟ

Το συνολικό μήκος αυτής της διαδρομής είναι 19,5 χιλιόμετρα και για να το περάσει κάποιος απαιτείται περίπου 6,5 ώρες πεζοπορία.

ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ

Το φαράγγι της Ίμπρου, κοντά στη Χώρα Σφακίων, είναι το τρίτο πιο δημοφιλές φαράγγι της Κρήτης μετά αυτό της Σαμαριάς και της Αγίας Ειρήνης.Η διαδρομή δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη και μπορεί να ολοκληρωθεί σε 2-3 ώρες..Το φαράγγι έχει πολύ σημαντική χλωρίδα. Στις υψηλότερες περιοχές στην αρχή του φαραγγιού υπάρχει ένα δάσος (με βελανιδιές, συκιές, αμυγδαλιές και κυπαρίσσια), η οποία όσο κατεβαίνετε χαμηλότερα μετατρέπεται σε θαμνώδη βλάστηση. Το μήκος του φαραγγιού είναι 11 χιλιόμετρα. Η

διαδρομή ξεκινά από το μικρό χωριό της Ίμβρου.Την πρώτη μισή ώρα το περπάτημα είναι κατηφορικό, με το φαράγγι να στενεύει σε όλο το μήκος του. Μετά από 75 λεπτά περίπου θα βρεθείτε στο στενότερο, πιο εντυπωσιακό σημείο του φαραγγιού. Τα τοιχώματα του φαραγγιού εδώ απέχουν μεταξύ τους ως και 2m, ενώ το ύψος τους φτάνει τα 300 μέτρα. Ένα ακόμα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του φαραγγιού είναι οι λεγόμενες πέτρινες πύλες. . Αν περπατήσετε λίγο ακόμη θα φτάσετε στο χωριό Κομιτάδες, πάνω στον κεντρικό δρόμο προς Πλακιά. Μπορείτε από εκεί να να πάτε στη Χώρα Σφακίων ή στο Φραγκοκάστελο.

ΦΡΑΓΚΟΚΑΣΤΕΛΟ

Στη νότια ακτογραμμή της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, σε μια ακρογιαλιά του Λιβυκού πελάγους, βρίσκεται το Φραγκοκάστελο. Ο παραθαλάσσιος οικισμός, χτισμένος στο άκρο πεδινής έκτασης, φημίζεται για το βενετσιάνικο φρούριό του με ορθογώνιο σχήμα, κατακόρυφα τείχη, τετράπλευρους πύργους σε καθεμία από τις γωνίες του και οδοντωτές πολεμίστρες, Το ξακουστό Φραγκοκάστελο οικοδομήθηκε από τους βενετούς φεουδάρχες των Χανίων κατά τα έτη 1371-1374, για να αντιμετωπιστούν οι επιδρομές των πειρατών και οι εξεγέρσεις των ντόπιων.

Επί Tουρκοκρατίας, το Φραγκοκάστελο χρησιμοποιήθηκε στα Oρλωφικά και στη μάχη του 1828, όταν ο Mουσταφά πασάς, διοικητής της Kρήτης, κατέλαβε ύστερα από πολιορκία το φρούριο, στο οποίο είχαν οχυρωθεί ο βορειοηπειρώτης οπλαρχηγός Xατζή Mιχάλης Nταλιάνης και οι άνδρες του. Το 1828 καταστράφηκαν οι πύργοι του φρουρίου απο τους Τούρκους μετά απο αιματηρή μάχη με τους οπλαρχηγούς της περιοχής που είχαν οχυρωθεί στο κάστρο.

Στο Φραγκοκάστελο παραδόθηκε το 1770 στους Τούρκους ο

Δασκαλογιάννης, για να οδηγηθεί στο Ηράκλειο όπου τον έγδαραν ζωντανό.

Ντουλάκης Γιώργος Β2

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΟΔΗΓΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙΟΥ

Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων μας είχαμε μια πολύ ωραία συνάντηση με το μέλος του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων, Δημήτρη Μπατσάκη, ο οποίος μας ταξίδεψε με τον τρόπο του στη γεωλογική ιστορία και στις ομορφιές της περιοχής των Λευκών Ορέων.

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΚΠΕ ΑΡΧΑΝΩΝ

Αξέχαστη επίσης θα μας μείνει η εκδρομή μας στο Ηράκλειο όπου επισκεφτήκαμε το ΚΠΕ Αρχανών. -Παρακολουθήσαμε την παρουσίαση του προγράμματος και των δράσεων του ΚΠΕ με οπτικοακουστικά μέσα και συμμετείχαμε σε παιχνίδια ενδυνάμωσης.

- Παρουσιάσαμε μέρος των δράσεων μας : -Απολαύσαμε τη ζεστή φιλοξενία των μελών του ΚΠΕ.

-

Αυγή τσ’ αυγής θα σηκωθώ

απ’ του βουνού τη ρίζα

να σύρω να ξημερωθώ

βουνό μου στην κορφή σου

να βρω μια πέτρα ριζιμιά

να διπλωθώ να κάτσω

ν’ ακούσω γερακιού φωνή

και φάλκο να λαλήσει

-Κάναμε πεζοπορία από το χωριό των Αρχανών ως το μινωικό νεκροταφείο στο λόφο «Φουρνί» κατά τη διάρκεια της οποίας τα παιδιά μέσω εκπαιδευτικού παιχνιδιού από τα μέλη του ΚΠΕ απέκτησαν πολλές γνώσεις φυσικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

-Περιηγηθήκαμε στην κωμόπολη των Αρχανών σε ένα κυνήγι γνώσεων προκειμένου να γνωρίσουμε διάφορα σημεία αρχαιολογικού, ιστορικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος.

Το Ε4 και Ε6 διασχίζει πολλά κράτη της Ευρώπης. Ας βοηθήσουμε να γίνει στράτα γνωριμίας, αγάπης και ειρήνης για τους λαούς. Τελειώνουμε με ένα ριζίτικο:

«Ο Κύριος έπλασε τη γη και στόλισε τον κόσμο

Κι έκαμε κάμπους πράσινους τα όρη χιονισμένα

Κι έβαλε δέντρα και πουλιά τον ουρανό με τ άστρα

και γύρου γύρου θάλασσα».