4. maila a azkena
TRANSCRIPT
![Page 1: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/1.jpg)
ZALDUNAK ETA NABIGATZAILEAK
![Page 2: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/2.jpg)
HONELA BIZI ZIREN GAZTELUEN GARAIAN
• Orain dela 1.000 urte, gizaki gehienak nekazariak ziren eta herrixka txikietan bizi ziren.
• Nekazariak oso pobre bizi ziren, gela bakarra zuten zurezko eta buztinezko etxeetan, eta etxe-abereekin batera.
• Herrixken ondoan, gazteluak zeuden; haietan, errege-erreginak eta nobleak bizi ziren.
![Page 3: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/3.jpg)
HONELA BIZI ZIREN GAZTELUEN GARAIAN
• Nobleak gerran ibiltzen ziren.Zaldi gainean egiten zuten borroka; horregatik esaten zieten zaldun.
• Monastegiak ere izaten ziren landan. Fraideak eta mojak bizi izaten ziren horietan.
![Page 4: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/4.jpg)
Zaldunak eta
nabigatzaileak
![Page 5: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/5.jpg)
BIZITZA HIRIETAN
• Hiriak txikiak ziren eta harresiz inguratuta zeuden.
• Kaleak estu-estuak ziren eta oso zikinak.
• Erdian plaza bat zegoen eta hor zeuden hiriko eraikin garrantzitsuenak:katedrala eta udaletxea.
• Hirietan merkatariak eta eskulangileak zeuden.
![Page 6: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/6.jpg)
NOLA BIDAIATZEN ZUTEN
• Lurretik oinez, zaldi eta mando gainean edo gurdietan bidaiatzen zuten.
• Itsasoz belaontzietan eta arrauneanbidaiatzen zuten.
![Page 7: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/7.jpg)
MONASTEGIAK,ELIZAK ETA
KATEDRALAK
![Page 8: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/8.jpg)
MONASTERIOAK
• Orain dela mila urte,monastegietan fraideak eta monjak bizi ziren. Gela asko izaten ziren. Garrantzitsuenak:eliza,klaustroa edo patioa,logelak,liburutegia,kapitulu-gela,… Bilera gela bat zen kapitulu-gela.
![Page 9: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/9.jpg)
ELIZAK ETA KATEDRALAK
• Harrizko eliza eta katedral asko eraiki zituzten.Eraikuntzak gangekin estaltzen zituzten;kurba formako sabaiekin.
• Hasierako elizak estilo erromanikoa zuten.Eliza erromanikoek leiho gutxi zituzten. Gero,katedralak egin zituzten,estilo gotikoan. Katedral horiek garaiak ziren,eta koloretako leiho handi-handiak zituzten, beirazkoak. Horregatik oso argitsuak ziren.
![Page 10: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/10.jpg)
ZALDUNAK ETA NABIGATZILEAK
Duela 5000 urte , aurrerapen handiak izan ziren nabigazioan.
![Page 11: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/11.jpg)
NABIGAZIOAN IZANDAKO ALDAKETAK
• Beste ontzi mota batzun sortu ziren ;adibidez,NAOAK eta KARABELAK.
• Mapak hobetu zituzuzten .
• Beste tresna batzuk sortu zituzten ;besteak beste, IPARRORRATZA- PUNTU KARDINALAK eta ASTROLABIOA.
•
![Page 12: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/12.jpg)
Bizitza hirietan
• Orain dela 500 urte hiriak asko zabaldu ziren.
• ERREGE ERREGINEK eta NOBLEAK gazteluak utzi zituzten eta hirietan , luxuzko jauregietara joan ziren bizitzera.Eskulangileak lantegietan aritzen ziren. Merkatariek gauzak trukatzen zituzten. Orga-karabanetan iristen ziren produktuak hirietara.
![Page 13: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/13.jpg)
.
• Bestela , espedioetatik; itsasontzietan.
• Horregaitikm, itsasaldeko hiri handietan portu eta ontzi handiak izaten ziren.
![Page 14: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/14.jpg)
LANDAKO BIZITZA
• Garai honetan, nekazariak herrixketan biziziren horaindik.
• Garai hartan, Ameriketatik ekarritako landareak landatzen hasi ziren;besteak- beste, TOMATEA, PATATAK,PIPERRAK,KUWIA eta ARTOA.
![Page 15: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/15.jpg)
NABIGATZAILEENGARAIKO
ARRASTOAK
![Page 16: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/16.jpg)
GURE PLANETAREN EZAGUERA
• Orain dela 500 urte,nabigatzaileak sortu ziren, eta bidaiak egin zituzten.
• KRISTOBAL KOLON (italia) iritsi zen Amerikara. Kolonen asmoa, Asiara iristeko bide berri bat bilatzea zen.
• JUAN SEBASTIAN ELKARNO euskal nabigatzailea izan zen.Fernando Magallanes portugaldar marinelarekin, eman zion bira munduari, lurra borobila dela erakutsiaz.
• VASCO DE GAMA (Portugal) Afrika inguratu eta Indiara iritsi zen.
![Page 17: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/17.jpg)
INPRENTA
• Garai hartako asmakizunik garrantzitsuenetako bat inprenta, Johannes Gutenbergena.Ordura arte,liburuak eskuz kopiatzen ziren,banan-banan; horregatik oso garestiak ziren.Gutenber makinari esker, liburuen kopia gehiago egin ahal zuten.
• Ordura arte , liburuak ez zeuden bakarrik aberatsentzako, eta handik aurrera, inprentakin gehien eskutara iritsi ziren.
![Page 18: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/18.jpg)
ARTEAK
• Duela 500 urte
• ARKITEKTOEK jauregiak,elizak,kaperak,hospitalak,… egin zituzten.
• MARGOLARIEK eta ESKULTOREEK jende ospetsuen erretratuak,erlijio-eszenak eta egunerako kontuak irudikatzen zituzten
![Page 19: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/19.jpg)
DUELA 200 URTE
![Page 20: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/20.jpg)
BIZITZA LANDAN
• Orain dela 200 urte,tresnak eta makinak asmatu zituzten.Adibidez:burdinazko goldea eta lurrun-traktorea.
• Tresna eta makina gehiago asmatu ziren.
• Horregatik,nekazari askok herrixka utzi eta hirietara alde egin zuten,fabriketan lana egiteko.
![Page 21: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/21.jpg)
BIZITZA HIRIETAN
• Fabrikek eskulangileen lantegi txikien tokia hartu zuten.
• Haietan langileek egiten zuten lan.• Fabriketan lurrun-makinak erabili zituzten.• Makinak horiek ur-lurrunaren energiarekin
funtzionatzen zuten.• Fabriken ondoan-hau da,kutsadurarik
handieneko alderdietan-auzoak eratu ziren.• Auzo horietako etxeak oso apalak ziren.
![Page 22: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/22.jpg)
ALDAKETA GARAIA.
![Page 23: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/23.jpg)
AURRERAPENAK MEDIKUNTZAN
• TXERTOA
• ASPIRINAK.
• ERRADIOGRAFIAK
• ANESTESIAK.
![Page 24: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/24.jpg)
KOMUNIKABIDEAK
• TELEGRAFOAK.
• TELEFONOAK ETA IRRATIAK.
• ARGAZKIAK.
![Page 25: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/25.jpg)
GURE GARAIA
![Page 26: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/26.jpg)
BIZITZA LANDAN ETA HIRIETAN
• Nekazaritza –teknika modernoak direla eta,ez da jende asko behar landako lanak egiteko.
• Herrietan bizi den jende askok bestelako jarduerak ditu,esaterako,turismoa.
![Page 27: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/27.jpg)
BIZITZA HIRIETAN
• Hiriak asko handitu dira.
• Etorbide zabalak eta parkeak eraiki dituzte,kaleak asfaltatu dira,eta estolderia eta argiztate-sistema ipini dira.
• Jende asko solairu askoko eraikinetan bizi da,edo familia bakarreko etxez osatutako bizitegi auzoetan.
• Hirietako biztanle gehienek 3.sektorean egiten dute lan.
![Page 28: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/28.jpg)
GARRAIOAK
• Autobideak eta autobiak eraiki diua.
• Abiadura handiko trenak eta hegazkinak eraiki dituzte.
• Garraiobide berriak asmatu dituzte esaterako espazio-ontziak.
![Page 29: 4. maila a azkena](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013102/55c228ffbb61ebf0678b46d8/html5/thumbnails/29.jpg)
AURRERAPEN TEKNIKOAK ETA ZIENTIFIKOAK
• Gaur egun,jendeak telefonoak,automobilak eta ordenagailua erabiltzen dituzte.
• Medikuntza asko garatu da, eta teknika berriak atera dituzte;ekografia,organo-transplanteak,eskanerrak,…
• Komunikazioak ere asko aldatu dira satelite bidezko telebistari,internetari eta sakeleko telefonoari esker.