ΚΚΥΥΚΚΛΛΟΟΣΣ:: ΠΠΕΕΡΡΙΙΒΒΑΑΛΛΛΛΟΟΝΝ ΚΚΑΑΙΙ ΑΑΕΕΙΙΦΦΟΟΡΡΟΟΣΣ ΑΑΝΝΑΑΠΠΤΤΥΥΞΞΗΗ

ΤΤΙΙΤΤΛΛΟΟΣΣ ΤΤΗΗΣΣ ΕΕΡΡΕΕΥΥΝΝΗΗΤΤΙΙΚΚΗΗΣΣ ΕΕΡΡΓΓΑΑΣΣΙΙΑΑΣΣ ««ΜΜΕΕΛΛΕΕΤΤΗΗ ΓΓΕΕΩΩΜΜΟΟΡΡΦΦΟΟΛΛΟΟΓΓΙΙΑΑΣΣ,, ΦΦΥΥΣΣΙΙΚΚΟΟΧΧΗΗΜΜΙΙΚΚΩΩΝΝ ΧΧΑΑΡΡΑΑΚΚΤΤΗΗΡΡΙΙΣΣΤΤΙΙΚΚΩΩΝΝ ΚΚΑΑΙΙ ΧΧΡΡΗΗΣΣΕΕΩΩΝΝ ΓΓΗΗΣΣ ΣΣΤΤΗΗΝΝ

ΠΠΑΑΡΡΑΑΚΚΤΤΙΙΑΑ ΖΖΩΩΝΝΗΗ ΤΤΟΟΥΥ ΔΔΗΗΜΜΟΟΥΥ ΚΚΕΕΡΡΑΑΤΤΣΣΙΙΝΝΙΙΟΟΥΥ--

ΔΔΡΡΑΑΠΠΕΕΤΤΣΣΩΩΝΝΑΑΣΣ»»

ΥΥΠΠΕΕΥΥΘΘΥΥΝΝΟΟΙΙ ΚΚΑΑΘΘΗΗΓΓΗΗΤΤΕΕΣΣ

ΑΑλλέέξξααννδδρροοςς ΓΓααϊϊττηηςς –– ΧΧηημμιικκόόςς

ΕΕλλεευυθθέέρριιοοςς ΚΚααλλπποουυττζζάάκκηηςς--ΓΓεεωωππόόννοοςς

44oo ΓΓΕΕΛΛ ΚΚΕΕΡΡΑΑΤΤΣΣΙΙΝΝΙΙΟΟΥΥ

ΕΕΡΡΕΕΥΥΝΝΗΗΤΤΙΙΚΚΗΗ ΕΕΡΡΓΓΑΑΣΣΙΙΑΑ ΑΑ’’ ΛΛΥΥΚΚΕΕΙΙΟΟΥΥ

ΣΣΧΧΟΟΛΛΙΙΚΚΟΟ ΕΕΤΤΟΟΣΣ 22001111--22001122

ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Σκοπός της έρευνας είναι να γνωρίσομε τη γεωμορφολογία της περιοχής που διαβιούμε τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των θαλάσσιων υδάτων που περιβάλουν την παράκτια ζώνη και τη χρήση γης στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Δραπετσώνας – Κερατσινίου που βρίσκεται το 4ο Λύκειο Κερατσινίου.

Το 4ο ΓΕΛ Κερατσινίου βρίσκεται σε μία από τους πιο υποβαθμισμένες περιοχές της Περιφέρειας Αττικής. Πρόκειται για τον παραλιακό Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας που στην ουσία στερείται ελεύθερης παραλίας! Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου είναι εγκατεστημένο το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της Ψυττάλειας που είναι το 2ο στην Ευρώπη και το 5ο στην Υφήλιο ανάλογο Κέντρο, η Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου, τα Τελωνεία Πειραιά, οι Μύλοι LOULIS, το Κέντρο μεταφόρτωσης ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ , το Εργοστάσιο Ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ και πλήθος άλλων μικρότερων βιοτεχνιών με λιγότερο ή περισσότερο οχλούσα παρουσία και επιβάρυνση στα παράκτια ύδατα. Επίσης η γεωμορφολογία του εδάφους είναι ιδιόμορφη και χαρακτηριστική σε σχέση με άλλες της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά. Κρίθηκε σκόπιμο λοιπόν να ενημερωθούμε πληρέστερα επαρκέστερα και ενδελεχώς για τα παραπάνω χαρακτηριστικά της περιοχής μας.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Ζητήθηκε από τους υπεύθυνους καθηγητές να συμπληρώσουμε το παρακάτω διαγνωστικό ερωτηματολόγιο προκειμένου να διαπιστωθούν οι γενικές γνώσεις μας πάνω στο θέμα της ερευνητικής εργασίας.

Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις προτάσεις που ακολουθούν:

1. Με τον όρο «γεωμορφολογία» εδάφους εννοούμε :

α. Την ιστορία των γεωλογικών μεταβολών μιας περιοχής

β. Τη μελέτη της προέλευσης, της φύσεως, της κατηγοριοποίησης, της περιγραφής και της εξέλιξης των γεωλογικών σχηματισμών μιας περιοχής

γ. Τις σχέσεις των γεωλογικών σχηματισμών μιας περιοχής με τους υποκείμενους σχηματισμούς

δ. Όλα τα παραπάνω

ε. Τα β και γ

2. Με τον όρο χλωρίδα μιας περιοχής εννοούμε:

α. Το σύνολο των φυτών της περιοχής

β. Το σύνολο των ζωικών οργανισμών της περιοχής

γ. Τους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς μιας περιοχής

δ. Τους μικροοργανισμούς της περιοχής

3. Παράκτια ζώνη του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας είναι:

α. Όλη η περιοχή που καταλαμβάνει ο Δήμος

β. Η περιοχή του Δήμου που εφάπτεται στην θάλασσα

γ. Το κομμάτι εκείνο του Δήμου που είναι ελεύθερο για κολύμβηση

δ. Το κομμάτι εκείνο του Δήμου που καταλαμβάνεται από βιομηχανίες και βιοτεχνίες

4. Μερικές από τις φυσικοχημικές παραμέτρους που χαρακτηρίζουν τα θαλάσσια ύδατα είναι:

α. Το pH

β. Το διαλυμένο οξυγόνο

γ. Η ποσότητα των διαλυμένων θρεπτικών αλάτων

δ. Η θερμοκρασία

ε. Όλα τα παραπάνω

5. Στην περιοχή του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας βρίσκονται:

α. Το εργοστάσιο της τσιμεντοβιομηχανίας «ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΚΙΔΟΣ»

β. Το Λιμεναρχείο Πειραιά

γ. Το Εργοστάσιο Παραγωγής Ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ

δ. Το Μεταλλευτικό Μουσείο Κερατσινίου

Β. Απαντήστε με Σωστό (Σ) ή Λάθος (Λ) στις παρακάτω ερωτήσεις:

1. Η παραλιακή ζώνη του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας είναι ελεύθερη και προσβάσιμη στους πολίτες.

2. Το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της Ψυττάλειας επεξεργάζεται τα αστικά λύματα του Πειραιά και των γειτονικών του Δήμων.

3. Η ποσότητα του διαλυμένου στο θαλασσινό νερό οξυγόνου επηρεάζει την ποιότητα των υδάτων.

4. Ένας δείκτης μέτρησης της ποιότητας των θαλάσσιων υδάτων αποτελεί η θερμοκρασία τους.

5. Οι λόφοι γύρω από την περιοχή του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας έχουν υποστεί την επίδραση του φαινομένου της ερημοποίησης.

Β. EΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

Ι. Ερωτήσεις Ανάπτυξης

Να χρησιμοποιήσετε σωστά τους παρακάτω όρους διατυπώνοντας από μία πρόταση που να εκφράζει την χρήση κάθε όρου:

pH

Αλατότητα

Θρεπτικά συστατικά

Επεξεργασία Λυμάτων

Θαλάσσια Ρύπανση

ΙΙ. Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης

Να απαντήσετε σύντομα σε κάθε μία από τις επόμενες ερωτήσεις

1. Οι λόφοι γύρω από τον Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας έχουν πολύ μικρή έως και ελάχιστη βλάστηση. Ποιοι παράγοντες κατά τη γνώμη σας νομίζετε ότι οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση;

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Με ποιόν τρόπο θεωρείτε ότι το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της Ψυττάλειας έχει συμβάλλει στην βελτίωση των υδάτων του Σαρωνικού Κόλπου;

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Αναφέρατε ονομαστικά 4 Βιομηχανικές-Βιοτεχνικές Εγκαταστάσεις της περιοχής σας που παρεμποδίζουν την ελεύθερη πρόσβαση στην παραλία του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Δεδομένου ότι μεγάλο μέρος των πετρωμάτων της περιοχής του Δήμου σας έχει ασβεστολιθική σύσταση αναφέρατε 5 χημικά στοιχεία που αποτελούν βασικό συστατικό των πετρωμάτων αυτών.

_____________________________________________________________________

5. Ποια νομίζετε πως είναι τα πλεονεκτήματα της χρήσης φυσικού αερίου έναντι πετρελαίου σαν καύσιμο για τη λειτουργία του Εργοστασίου της ΔΕΗ στο Κερατσίνι;

_____________________________________________________________ΑΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΟΥΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ Α

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.

ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΥ ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ – ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ - ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Κατά το παρελθόν η παράκτια ζώνη υπήρξε η κύρια εστία ανάπτυξης της κοινωνίας των ανθρώπων. Η χρήση της θάλασσας για τις μεταφορές και το εμπόριο ενθάρρυνε την εγκατάσταση των ανθρώπων και την ανάπτυξη σε αυτή ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Πολλές από τις παράκτιες κωμοπόλεις και πόλεις της Ευρώπης έχουν γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη λόγω της θέσης τους. Οι παράκτιες ζώνες εξακολουθούν να αποτελούν περιοχές μεγάλων δυνατοτήτων για τη σύγχρονη κοινωνία μας . Ουσιαστικά ο παράκτιος χώρος αποτελεί φυσική κληρονομιά και ένα οικονομικό πόρο, του οποίου η αξία για την κοινωνία, ιδίως στην Ελλάδα, είναι ανεκτίμητη. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες ασκούν μεγάλες πιέσεις υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος του παράκτιου χώρου. Φαινόμενα όπως ο παραθερισμός και ο τουρισμός γνωρίζουν έξαρση τις τελευταίες δεκαετίες και οι πιέσεις από τις βιομηχανίες και την οικιστική ανάπτυξη απειλούν την αειφορική ανάπτυξη του χώρου. Η ολοκληρωτική διαχείριση της παράκτιας ζώνης έχει την δυνατότητα να αποτελέσει την απαρχή για την προστασία του συγκεκριμένου χώρου.

Η παράκτια ζώνη είναι περιοχή μεγάλης λειτουργικής και αισθητικής αξίας για τον άνθρωπο. Οι αμμόλοφοι , οι ύφαλοι και οι παράκτιοι υγρότοποι προστατεύουν τις ακτές από φυσικούς κινδύνους , όπως οι πλημμύρες και η διάβρωση. Οι παράκτιοι υγρότοποι έχουν την ικανότητα να διασπούν και να εξουδετερώνουν ορισμένους ρύπους. Η θερμορυθμιστική λειτουργία της θάλασσας και των παράκτιων υγροτόπων εξασφαλίζει ήπιες μεταβολές της θερμοκρασίας και είναι ευεργετική για το κλίμα της γύρω περιοχής. Σήμερα στην παράκτια ζώνη της Ελλάδας συγκεντρώνεται το 85% του πληθυσμού.

Η παράκτια ζώνη αποτελεί πεδίο ανάπτυξης των κυριότερων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Το 80 % των βιομηχανικών δραστηριοτήτων, το σύνολο σχεδόν της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών, το 90% του τουρισμού και το 35 % των γεωργικών δραστηριοτήτων εξελίσσονται στις παράκτιες περιοχές. Η ναυσιπλοΐα, το θαλάσσιο εμπόριο και οι μεταφορές αποτελούν άλλες εξίσου σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες. Σημαντικό μέρος υποδομών, όπως η δημιουργία λιμανιών, αεροδρομίων, οδικού δικτύου και τηλεπικοινωνιών αναπτύσσονται στην παράκτια ζώνη. Το παράκτιο περιβάλλον της Ελλάδας δέχεται φυσικές πιέσεις (π.χ διάβρωση) και ανθρωπογενείς επιδράσεις

(υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων, αστικοποίηση, ρύπανση κλπ) που μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια ενδιαιτημάτων, μείωση της βιοποικιλότητας και υποβάθμιση των οικοσυστημάτων.

Παράκτια ζώνη λέγεται η θαλάσσια ζώνη που εκτείνεται από την ακτή μέχρι και την υφαλοκρηπίδα. Παρ όλα αυτά όμως είναι δύσκολο να καθορίσουμε την ακριβή έκταση της είτε προς την ξηρά, είτε προς την θάλασσα. Στη «παράκτια ζώνη» αναπτύσσονται οι περισσότεροι θαλάσσιοι οργανισμοί, λόγω τω ήπιων φυσικών συνθηκών (θερμοκρασία φωτισμός κ.λ.π.) που επικρατούν σε αυτή.

Η παράκτια ζώνη εκτός από ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο οικοσύστημα αποτελεί και μια περιοχή που οι άνθρωποι, σε παγκόσμιο επίπεδο, προτιμούν όλο και περισσότερο να εγκατασταθούν και να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματα που αυτή προσφέρει.

Επόμενο είναι η περιοχή αυτή να υποστεί και πολλές επιβαρύνσεις από της ανθρώπινες δραστηριότητες. Π.χ. Στις ακτές και τα λιμάνια δημιουργήθηκε βιομηχανική δραστηριότητα η οποία είχε σκοπό την εύκολη πρόσβαση πετρελαίου και την απόρριψη των αποβλήτων. Με αυτόν τον τρόπο όμως τα ύδατα ρυπάνθηκαν και αυτό το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει και στις μέρες μας.

Για τουριστικές χώρες όπως η Ελλάδα η αξία των παραλιακών περιοχών είναι πολύ μεγάλη. Σε πολλές περιπτώσεις όμως προκάλεσε υποβάθμιση του περιβάλλοντος και γι αυτό χρειάστηκαν πολιτικές αποφάσεις, αφού τα ύδατά μας αποτελούν πόλο έλξης για πολλούς τουρίστες. Γι αυτό και πρέπει να προστατεύονται από την ρύπανση.

Είναι γνωστό ότι η Γεωμορφολογία μελετάει την επιφάνεια επαφής μεταξύ της Λιθόσφαιρας και της Ατμόσφαιρας ,ή μεταξύ της Λιθόσφαιρας και της Υδρόσφαιρας .Σε αυτή λοιπόν την επιφάνεια ,εκφράζεται σε κάθε γεωλογική ‘’στιγμή ΄΄ η σχέση ισορροπίας μεταξύ ανταγωνιστικών δυνάμεων (ενδογενείς – εξωγενείς δυνάμεις ). Ενδογενείς είναι οι δυνάμεις που προέρχονται από τις διεργασίες στο εσωτερικο της γης. Οι Εξωγενείς δυνάμεις είναι αυτές που δεν προέρχονται από το εσωτερικό της γης (επίδραση ,νερού , αέρα κτλ.) Οι εξωγενείς δυνάμεις τείνουν να ισοπεδώσουν την επιφάνεια της γης μέσα από την διαδικασία αποσάθρωσης – διάβρωση – απόθεση , ενώ οι Ενδογενείς δυνάμεις συνεχώς τείνουν να δημιουργούν νέες μορφές.

Σκοπός λοιπόν της Γεωμορφολογίας είναι να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται αυτός ο ανταγωνισμός των Ενδογενών και Εξωγενών δυνάμεων στην επιφάνεια επαφής της Λιθόσφαιρας με την Ατμόσφαιρα, καθώς επίσης τους μηχανισμούς και τις διεργασίες εξέλιξης της, όταν διαταράσσεται η μεταξύ τους ισορροπία.

Η γεωμορφολογία, όπως προκύπτει από την ετυμολογία της λέξης: «γη – μορφή – λόγος», είναι η επιστήμη των γεωμορφών. Ερευνά και μελετά τις ποικίλες μορφές ανάγλυφου, καθώς και όλες τις μορφογενετικές διεργασίες οι

οποίες επιδρούν επί αυτών και συμβάλλουν στην διαμόρφωση της γήινης επιφάνειας.

Η επιφάνεια της γης υπόκειται σε μεταβολές οφειλόμενες στην δυναμική της ατμόσφαιρας, της υδρόσφαιρας και της λιθόσφαιρας. Επιπλέον ενδιαφέρον παρουσιάζουν, οι μορφογενετικές διεργασίες και η κατάταξη των μορφών.

Ένας άλλος στόχος της γεωμορφολογίας είναι η πρόβλεψη των μεταβολών της γήινης επιφάνειας από τις συνεχόμενες διεργασίες. Οι διεργασίες είναι υπεύθυνες για την διαμόρφωση του γήινου ανάγλυφου ,και διακρίνονται σε ενδογενείς και εξωγενείς δυνάμεις. Στην πρώτη ομάδα ανήκουν τα τεκτονικά, σεισμικά και ηφαιστειακά φαινόμενα, ενώ στην δεύτερη, τα φυσικά, χημικά και βιολογικά, και αυτά που συνδέονται με την ατμόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη βιόσφαιρα, τα οποία όμως, πρέπει να προστατευτούν από τις επιδράσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Οι μορφές, προερχόμενες από ενδογενείς διεργασίες, είναι ευδιάκριτες σε χάρτη μικρής κλίμακας σε αντιδιαστολή με τις μαιανδρικές μορφές, οι οποίες γίνονται εμφανείς σε χάρτη μεγάλης κλίμακας.

Το γήινο ανάγλυφο, στο σύνολό του, είναι αποτέλεσμα κυρίως της δράσης των ενδογενών διεργασιών στις οποίες και οφείλονται, η δομή του γήινου φλοιού, με τις μεγάλες οροσειρές στις ηπειρωτικές μάζες και τις υποθαλάσσιες ράχες στις ωκεάνιες λεκάνες.

ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΑΚΤΩΝ

Αιγιαλός :μορφή που οφείλεται σε θαλάσσια απόθεση και αποτελείται από χαλαρά ιζήματα που εκτείνονται σε μια ζώνη από τη χαμηλή στάθμη της θάλασσας έως το σημείο που σημειώνεται προς την ξηρά μια αλλαγή στη μορφολογία .

Οφείλεται στην απόθεση των στερεών συστατικών που μεταφέρονται στις ακτές με τα κύματα ,τις παλίρροιες και τα παράκτια ρεύματα.

Τα θαλάσσια ιζήματα προέρχονται από τη χερσαία διάβρωση .Τα χαλαρά υλικά προσαρμόζονται στις αλλαγές της κυματικής ενέργειας .Έτσι διατηρείται σε μία δυναμική ισορροπία με το περιβάλλον που επιτυγχάνεται με τη κινητικότητα των ιζημάτων του.

Θαλάσσιοι παράγοντες που δρουν σε μια ακτή είναι τα κύματα, οι παλίρροιες και τα παράκτια ρεύματα. Τα ανεμογενή κύματα παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην παράκτια διάβρωση ή απόθεση. Τα κύματα αυτά δημιουργούν τα παράκτια ρεύματα τα οποία με την σειρά τους μεταφέρουν ιζήματα με αποτέλεσμα την αναμόρφωση της ακτογραμμής και περιοχών διάβρωσης ή απόθεσης. Στην παράκτια αυτή κυκλοφορία ιζημάτων λαμβάνεται υπόψη από τον άνθρωπο όταν επεμβαίνει με τεχνικές κατασκευές στη παράκτια ζώνη.

Έτσι η κατασκευή ενός κυματοθραύστη ή μιας προβλήτας κάθετα προς την ακτογραμμή συμπεριφέρεται σαν φράγμα στην παράκτια κυκλοφορία με αποτέλεσμα τη συσσώρευση άμμου στην πλευρά που προσπίπτει το ρεύμα και η διάβρωση αντίστοιχα στην πίσω περιοχή της κατασκευής.

Μορφολογία – Γεωλογικοί σχηματισμοί Δυτικού λεκανοπεδίου της Αθήνας.

Το Ποικίλο ‘Ορος αναπτύσσεται σε επιμήκη μορφή ΝΑ – ΒΑ διεύθυνσης μέχρι σήμερα. Η κορυφογραμμή με αρχή τη θαλάσσια περιοχή του Σκαραμαγκά διέρχεται από τα υψώματα +272, +332, +418 (Χαϊδάρι) +391 (Περιστέρι) +458 (Πετρούπολη) +371, +268 (Καματερό) και απολήγει στο +160 στο ύψος της οδού Χασιάς. Το υπόλοιπο τμήμα του Αιγάλεω όρους μορφολογικά αποτελεί ένα αντινισμό το υψόμετρο του οποίου από +160 – 350 περίπου.

Η μορφολογία συνολικά της ορεινής περιοχής κρίνεται ήπια με εξαιρέσεις :

-Τις ζώνες των μεγάλων ρευμάτων

-Τα πρανή των χώρων ,που παλιά αναπτύχθηκε έντονη λατομική δραστηριότητα εξόρυξης αδρανών υλικών .

Συνοπτικά οι γεωλογικοί σχηματισμοί που χαρακτηρίζουν την εικόνα της περιοχής είναι:

1 .Αλλούβια –κορήματα από χαλαρά αργιλλοαμμώδη υλικά , άμμους ,κροκάλες και λατύπες

2 .Πλειστοκαινικοί σχηματισμοί από προσχωσιγενή υλικά κατά τόπους ισχυρά συνδεδεμένα Μέγιστο ορατό πάχος :30μ Με γεωτρήσεις έχει διαπιστωθεί ότι φτάνει τα 80 μ περίπου

3 .Νεογενείς σχηματισμοί (κυρίως μάργες . ψαμμιτομάργες ,κροκαλοπαγή)Μέγιστο πάχος :100μ περίπου

4.Αθηναίικοι σχιστόλιθοι .Είναι ιζήματα που αποτελούνται από τεφρούς ,γαλαντοτεφρούς , και γραουβάκες με ενστρώσεις ασβεστόλιθων και σχιστωδών μαργών και με μικρά σώματα εκρηξιγενών πετρωμάτων και κυρίως σπιλιτών .

5 .Κρητιδικοί ασβεστόλιθοι. Μέγιστο συνολικό πάχος :300μ περίπου. 6 .Σχιστόλιθοι –Σχιστοψαμμίτες . Πρόκειται για τον στρωματογραφικά

κατώτερο σχηματισμό που συναντούμε στην ευρύτερη περιοχή.

Οι σχηματισμοί αυτοί καλύπτουν την γεωλογική και την εικόνα της ευρύτερης περιοχής από το Παλαιοζωικό μέχρι σήμερα.

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΤΟ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Ο αστικός χώρος δεν αποτελείται μόνο από κτίρια και ανθρώπινο πληθυσμό , ούτε διαμορφώνεται αποκλειστικά από τις δραστηριότητες του ανθρώπου. Η φύση έχει πάντα μια σημαντική θέση μέσα στο περιβάλλον της πόλης. Πολλοί διαφορετική πληθυσμοί χλωρίδας και πανίδας καταφέρνουν να προσαρμοστούν να επιβιώσουν και πολλές φορές να αναπτυχθούν στο αστικό περιβάλλον. Πολλά σημεία της πόλης όπως π.χ. άχτιστα οικόπεδα, εγκαταλελειμμένα κτίρια πάρκα και άλση εξελίσσονται σε αξιόλογους βιότοπους .

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που εμπλουτίζει το φυσικό περιβάλλον της πόλης, σχηματίζοντας αξιόλογους βιότοπους που έχουν όχι μόνο οικολογική αλλά και αισθητική αξία ενώ ταυτόχρονα αποτελούν αεραγωγούς που συμβάλουν στην ανανέωση του αέρα της πόλης και παίζουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση ηπιότερου μικροκλίματος, είναι το περιαστικό φυσικό περιβάλλον και πιο συγκεκριμένα η παράκτια ζώνη.

Σημαντικό ποσοστό των πόλεων σ’ όλον τον κόσμο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα έχουν αναπτυχθεί σε παράκτιες περιοχές .Η ακτή ως περιαστικό φυσικό περιβάλλον προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα στη πόλη όπως ηπιότερο μικροκλίμα , γρήγορη ανανέωση του αέρα, άμεση γειτονιά με εκτεταμένο φυσικό οικοσύστημα , ευχάριστο τοπίο, και αυξημένες δυνατότητες αναψυχής.

Ωστόσο, το παράκτιο οικοσύστημα απαιτεί ιδιαίτερη προσεκτική διαχείριση , διότι παρουσιάζει ειδική ευαισθησία και μπορεί να οδηγηθεί σε γρήγορη υποβάθμιση, αν εκτεθεί σε αλόγιστες επεμβάσεις. Ειδικότερα η ρύπανση από τα αστικά λύματα, τα σκουπίδια, τα βιομηχανικά απόβλητα και τα απόβλητα των θαλάσσιων μεταφορών βλάπτουν σοβαρά τόσο τις οικολογικές λειτουργίες , όσο και την εικόνα των ακτών. Επίσης ο απρόσεκτος σχεδιασμός παράκτιων έργων και η αλόγιστη επέκταση επιχωματώσεων και κρηπιδωμάτων μπορούν να καταστρέψουν ανεπανόρθωτα το περιαστικό παράκτιο περιβάλλον.

Η διάβρωση των ακτών μπορεί να είναι αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών οι οποίες μπορούν να επιφέρουν την μερικώς ή πλήρη αναδιαμόρφωση του παράκτιου τοπίου. Σε πολλές περιπτώσεις οι φυσικές διεργασίες έχουν τέτοια δύναμη και ταχύτητα που προκαλούν τεράστια και δυσαναπλήρωτα αποτελέσματα του παράκτιου τοπίου. Η βροχή και τα παλιρροιακά κύματα είναι φυσικές διαδικασίες οι οποίες επιφέρουν τεράστιες αλλαγές στο φυσικό τοπίο αλλά τα αποτελέσματα τους εμφανίζονται μέσα σε μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην ιδιαίτερη περίπτωση που οι παράκτιοι χώροι γειτνιάζουν με εκβολές ποταμών, η αναδιαμόρφωση των ακτών γίνεται από την μεταφορά μεγάλων υλικών μαζών μέσω των υδάτων των ποταμών με αποτέλεσμα τη φυσική επιχωμάτωση του παράκτιου μετώπου.

Ανθρωποκεντρικές πιέσεις στον παράκτιο χώρο:

Oικιστική ανάπτυξη Γεωργική εκμετάλλευση Παράκτια ανάπτυξη του τουρισμού και της αναψυχής Έργα κοινωνικού εξοπλισμού και ανάπτυξης Θαλάσσιες μεταφορές Βιομηχανική δραστηριότητα

Επίσης οι πυρκαγιές που εκδηλώνονται τα τελευταία χρόνια έχουν συμβάλει στην υποβάθμιση μεγάλων παράκτιων δασικών εκτάσεων.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ

Οι παράκτιες ζώνες είναι η μεταβατική περιοχή μεταξύ ξηράς και θάλασσας και όπως η λέξη υποδηλώνει είναι ζώνες με συγκεκριμένο πλάτος και εμβαδόν και όχι για μια γραμμή. Το πλάτος των παράκτιων ζωνών μεταβάλλεται από περιοχή σε περιοχή και καθορίζεται από την αλληλεπίδραση των θαλάσσιων και των χερσαίων διαδικασιών. Σε παγκόσμια κλίμακα το μέσο πλάτος του χερσαίου τμήματος των παράκτιων ζωνών υπολογίζεται σε 60 χλμ. Οι παράκτιες ζώνες έχουν έκταση μικρότερη από το 15% της συνολικής έκτασης της γης, όμως φιλοξενούν το 60% του συνολικού πλυθησμού της. Επιπλέον μόνο το 40% του συνολικού μήκους των ακτών είναι ευπρόσιτες και με καλό κλίμα ώστε να θεωρούνται κατοικήσιμες από τον άνθρωπο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι παράκτιες ζώνες να χαρακτηρίζονται από συγκεντρώσεις πληθυσμού και οικονομικές δραστηριότητες.

Οι παράκτιες ζώνες ορίζονται σαν τις μεταβατικές περιοχές μεταξύ ξηράς και θάλασσας που επιδρούν άμεσα στις διαδικασίες της ξηράς και αντίστροφα. Ανάλογα με τον τύπο διαδικασιών που θα επιλέξουμε μπορούμε να δώσουμε διάφορους ορισμούς των παράκτιων ζωνών. Από άποψη λειτουργίας οι παράκτιες ζώνες αποτελούν το ευρύ σύνολο μεταξύ ξηράς και θάλασσας όπου διάφορες λειτουργίες παραγωγής, κατανάλωσης και ανταλλαγής εκδηλώνονται με γρήγορους και έντονους ρυθμούς.

Από οικολογική άποψη, οι παράκτιες ζώνες ορίζονται σαν ζώνες της ξηράς και του παρακείμενου θαλάσσιου χώρου (νερό και υπόβαθρο ξηράς κάτω από το νερό) στο οποίο η οικολογία και οι χρήσεις ξηράς επηρεάζουν άμεσα την οικολογία της θάλασσας και αντίστροφα. Από οικολογική άποψη, οι παράκτιες ζώνες είναι περιοχές δυναμικών βιογεωχημικών διεργασιών που έχουν περιορισμένη ικανότητα στην υποστήριξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Από γεωγραφική άποψη, το προς τη ξηρά όριο των παράκτιων ζωνών ορίζεται από το κλίμα και άλλους συναφείς παράγοντες. Από αυτόν τον ορισμό προκύπτει ότι το πλάτος των παράκτιων ζωνών είναι από την φύση του ασαφές Ωστόσο λόγω της ανάγκης για διαχείριση και σχεδιασμό του παράκτιου χώρου συναντούνται στη βιβλιογραφία και στον ερευνητικό χώρο προσπάθειες για να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι έννοιες που διέπουν τον παράκτιο χώρο και γενικότερα το παράκτιο οικοσύστημα. Παρακάτω σημειώνονται κάποιοι ορισμοί που προσεγγίζουν το παράκτιο οικοσύστημα.

Η παράκτια ζώνη θεωρημένη ως ο χώρος στον οποίο το χερσαίο περιβάλλον επηρεάζει το θαλάσσιο περιβάλλον (ή λιμναίο, παραποτάμιο κλπ) και αντίστροφα. Η παράκτια ζώνη είναι μεταβλητού εύρους που μπορεί επίσης να μεταβάλλεται διαχρονικά. Ωστόσο, η οριοθέτηση της παράκτιας ζώνης ή του οικοσυστήματος δεν είναι εύκολη υπόθεση και όχι πάντα δυνατή. Έτσι η παράκτια ζώνη θα μπορούσε να προσδιοριστεί με βάση τα γεωγραφικά, φυσικά, οικολογικά, βιολογικά, οικονομικά, διοικητικά και πολιτιστικά στοιχεία.

Η παράκτια περιοχή συμπεριλαμβάνει το παράκτιο οικοσύστημα και μία ζώνη προσδιορισμένη γεωγραφικά, ως το χερσαίο και το γειτονικό θαλάσσιο τμήμα (υδάτινο στοιχείο και βυθό). Η παράκτια ζώνη είναι συχνά μεταβλητού εύρους και είναι δυνατόν να συνορεύει με την ηπειρωτική, με τη νησιωτική χώρα αλλά και με τη θάλασσα, τις λίμνες, τους ποταμούς και τους βιότοπους. Λειτουργικά ορίζεται ως ζώνη μετάβασης από τη ξηρά στη θάλασσα, όπου η παραγωγή, η κατανάλωση και οι φυσικές διεργασίες ανταλλαγής, έχουν τις υψηλότερες τιμές τους.

Οικολογικά αποτελεί περιοχή δυναμικών βιομηχανικών διεργασιών με υποστήριξη ορισμένης δυναμικότητας και διαφόρων μορφών ανθρώπινης ζωής και δράσεων (Παρπαΐρης, 2004). Η παράκτια ζώνη μπορεί να οριστεί ως η περιοχή όπου το έδαφος και η θάλασσα αλληλεπιδρούν με το όριο της γης, που καθορίζεται από τα όρια της ωκεάνιας επιρροής στο έδαφος και το όριο της θάλασσας, που είναι το όριο της επιρροής του εδάφους και του γλυκού νερού στον παράκτιο ωκεανό ή αλλιώς ως η περιοχή του εδάφους

που επηρεάζεται από την εγγύτητα του στη θάλασσα και ως το μέρος του ωκεανού που επηρεάζεται από την εγγύτητα στο έδαφος. (International Union for Conservation of Nature) Η παράκτια ζώνη είναι ένα πολύπλοκο σύστημα που περιλαμβάνει θαλάσσια, παράκτια και χερσαία υποσυστήματα. Η ποικιλότητα των φυσικών πόρων και ενδεχομένως η ποικιλότητα των συγκρουόμενων χρήσεων δημιουργούν συχνά προβλήματα και στα τρία υποσυστήματα. (Kenchington, 1992).

Στην Ελλάδα η παράκτια ζώνη ορίζεται και περιγράφεται κυρίως από το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού διαχείριση και Προστασία των παράκτιων περιοχών στην Ελληνική Νομοθεσία’.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ

Οι παράκτιες ζώνες αποτελούν ένα πολύπλοκο σύστημα με αλληλοεξαρτώμενες και διασυνδεόμενες διαδικασίες και παράγοντες έτσι η διαχείριση του συστήματος είναι μια απαιτητική διαδικασία υψηλής σημασίας. Υπάρχουν διάφοροι τύποι παράκτιων ζωνών όπως τα νησιά, τα δέλτα των ποταμών, καθώς και ηπειρωτικές παράκτιες ζώνες. Στα νησιά οι παράκτιες ζώνες αποτελούσαν από παλιά πόλο έλξης αφού οι περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες τους όπως είναι η αλιεία, η γεωργία και ο τουρισμός συγκεντρωνόντουσαν εκεί. Οι κάτοικοι των νησιών είχαν στηριχθεί στην θάλασσα για να προμηθευτούν τροφή.

Οι παράκτιες ζώνες της ηπειρωτικής χώρας περιλαμβάνουν μια ευρεία έκταση βιογεωγραφικών περιβαλλόντων και λειτουργικών χρήσεων. Οι περιοχές που έχουν βραχώδες ανάγλυφο είναι σχετικά προφυλαγμένες από θύελλες και πλημμύρες λόγω των εξάρσεων του εδάφους. Επίσης έχουν σταθερές ακτές. Αντίθετα οι παράκτιες ζώνες που είναι επίπεδες και χαμηλού υψομέτρου είναι λιγότερο ασφαλείς. Οι περιοχές αυτές έχουν κατοικηθεί από παλιά και χαρακτηρίζονται από γρήγορη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, έχουν σημαντικούς διαδρόμους μεταφοράς και γεωργικής εκμετάλλευσης.

Τα δέλτα των ποταμών αποτελούν και αυτές παράκτιες περιοχές τεράστιας σημασίας αφού είναι εν γένει πολύ γόνιμες περιοχές. Για τον λόγο αυτό συνήθως είναι πυκνοκατοικημένες περιοχές και συνεχίζουν να έχουν σε παγκόσμιο επίπεδο μεγάλη δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη. Ακόμα και σε άλλα Ελληνικά παράκτια οικοσυστήματα όπως είναι οι υγρότοποι, οι εκβολές των ποταμών, τα αλμυρά έλη, τα ρηχά νερά, οι λιμνοθάλασσες και οι θαμνώνες αποτελούν τα πιο παραγωγικά από οικολογικής απόψεως οικοσυστήματα και το ενδιαίτημα μεγάλης ποικιλίας ειδών πουλιών, θηλαστικών και θαλάσσιων ειδών, η επιβίωση των οποίων είναι πολύτιμη για τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις.

Στον παράκτιο χώρο, διακρίνεται η κρίσιμη και δυναμική ζώνη, όπου: Κρίσιμη Ζώνη: Ονομάζεται το μέτωπο του παράκτιου χώρου προς την θάλασσα, εκατέρωθεν της ακτογραμμής ,και αποτελεί το πλέον ευαίσθητο περιβαλλοντικά κομμάτι του ενώ παράλληλα δέχεται σημαντικές πιέσεις από ανθρώπινες δραστηριότητες περιλαμβάνει θαλάσσιο και χερσαίο τμήμα.. Το

ελάχιστο πλάτος του τμήματος αυτού της κρίσιμης ζώνης ορίζεται για το θαλάσσιο μέτωπο των εξωαστικών, περιοχών, σε 100 μέτρα.

Δυναμική ζώνη: ταυτίζεται με το τμήμα του παράκτιας χώρου που απομένει μετά την αφαίρεση της κρίσιμης ζώνης. Το τμήμα αυτό του παράκτιου χώρου αποτελεί «ζώνη μετάβασης» από την κρίσιμη παράκτια ζώνη στον αμιγώς ηπειρωτικό χώρο, χαρακτηρίζεται από την παρουσία πλήθους ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και κατ’ επέκταση παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον κατά το σχεδιασμό. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην οργάνωση των δραστηριοτήτων και την παρουσία των όρων (υδατικοί πόροι ), ώστε να αμβλυνθούν οι συγκρούσεις.

ΕΙΚΟΝΑ 2:. Ενδεικτικό σχήμα προσδιορισμού παράκτιου χώρου και των επιμέρους ενοτήτων του

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΧΩΡΟ

Μια από τις κυριότερες δραστηριότητες που ανταγωνίζονται για εγκατάσταση στην Παράκτια Ζώνη είναι η βιομηχανία. Στα προηγούμενα χρόνια παρατηρήθηκε μια μεγάλη κίνηση για εγκατάσταση βιομηχανίας προς τις ακτές μέσα στα πλαίσια του γενικότερου φαινομένου προσανατολισμού των οικονομικών δραστηριοτήτων προς τη θάλασσα. Η εγκατάσταση στην Παράκτια Ζώνη του συνόλου ή κάποιου τμήματος των βιομηχανιών (ή και η διάθεση των αποβλήτων στη θάλασσα των βιομηχανιών που δεν βρίσκονται στην Παράκτια Ζώνη) έχει άμεσες και έμμεσες περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις όπως:

Την άμεση ρύπανση του περιβάλλοντος από τα διάφορα απόβλητα Τον περιορισμό σημαντικών δραστηριοτήτων από την κατάληψη γης Τον περιορισμό σημαντικών δραστηριοτήτων λόγω ασύμβατων

χρήσεων γης

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

Η παράκτια ζώνη του Πολεοδομικού Συγκροτήματος του Πειραιά αποτελεί χώρο μοναδικό όπου συνυπάρχουν φυσικό περιβάλλον υψηλής οικολογικής ποιότητας ,τοπία σπάνιου κάλλους σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι ποικίλες πολεοδομικές λειτουργίες. Συνιστά επομένως ένα συλλογικό αγαθό όπου η Πολιτεία οφείλει να διαφυλάξει και να αναδείξει κινητοποιώντας την κοινωνική υπευθυνότητα δημόσιων φορέων και ατομικών συντελεστών. Έως σήμερα η περιοχή αυτή έχει αντιμετωπισθεί από την κεντρική διοίκηση ως ένα “διαθέσιμο οικόπεδο προς ανοικοδόμηση” με αποτέλεσμα την τυχαία χωροθέτηση λειτουργιών που συχνά δεν έχουν καμία σχέση με την ανάπλαση και ανάδειξη της παράκτιας ζώνης.

Η παράκτια ζώνη μπορούμε να πούμε ότι χαρακτηρίζεται από ποικιλία και πολυμορφία στην εικόνα και στην λειτουργία της αλλά και από χώρους αχρησιμοποίητους και απομακρυσμένους από το κοινό. Απαιτείται επομένως μέσω κατάλληλων πολεοδομικών παρεμβάσεων και κανονισμών ανασυγκρότηση των λειτουργιών ώστε να βελτιωθεί η προσπελασιμότητα του κοινού και να προωθηθεί η εγκατάσταση νέων και ποικίλων δραστηριοτήτων . Οι σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι μπορούν κάλλιστα να συμβάλουν στην λειτουργική ανασυγκρότηση της περιοχής.

Η έλλειψη υπαίθριων χώρων, που παρουσιάζεται σημαντικά στην περιοχή του Πειραιά, δημιουργεί συνθήκες ένταξης του παράκτιου χώρου στο λειτουργικό δίκτυο της περιοχής. Για την βελτίωση όμως της ζωής των κατοίκων κρίνεται απαραίτητη η σύνδεση της παράκτιας ζώνης με τους κεντρικούς τόπους και τις γύρω αστικές περιοχές αυτών. Οπότε απαιτείται αναβάθμιση των συγκοινωνιακών και λειτουργικών συνδέσεων της παράκτιας ζώνης με τον Πειραιά μέσω της βελτίωσης αλλά και της ίδρυσης νέων γραμμών μαζικής μεταφοράς.

Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η ελλιπής διαχείριση της παράκτιας ζώνης οφείλεται στην απουσία ενός ολοκληρωμένου χωροταξικού πλαισίου με την ενιαία διαχείριση του χώρου που να παρουσιάζει προγραμματισμένους και δεσμευτικούς στόχους ανάπτυξης με συγκεκριμένα στάδια και κατάλληλους φορείς χρηματοδότησης και εφαρμογής Η περιοχή η οποία θεωρείται ως κυρίαρχος πόλος έλξης με την πλέον βαρύνουσα θεματική αναπτυξιακή δραστηριότητα, είναι η παραλιακή ,τέως βιομηχανική ζώνη της Ακτής Βασιλειάδη – Δραπετσώνας – Κερατσινίου- Περάματος.

ΕΙΚΟΝΑ 3

Η συγκεκριμένη ζώνη είναι σημαντική λόγω:

Της απελευθέρωσης σημαντικών εκτάσεων γης, που είναι διαθέσιμες

μετά την αποβιομηχάνιση της περιοχής

Της προσβασιμότητας της προς κύριες εθνικούς οδικούς άξονες, μέσω

της Λεωφόρου Παπανδρέου.

Της προνομιακής θέσεως της επί του θαλάσσιου μετώπου. Της γειτνίασης τους με την αναπτυξιακή δυναμική των

προγραμματισμένων έργων του Οργανισμού Λυμένος Πειραιώς στο λιμάνι του Πειραιά ανατολικά και στην Ζώνη Περάματος δυτικά.

Για την παραλιακή αυτή Ζώνη της Δραπετσώνας – Κερατσινίου – Περάματος προτείνεται ένας ολοκληρωμένος πολεοδομικός σχεδιασμός με ταυτόχρονη δημιουργία ζώνης ειδικών οικονομικών προνομίων περιορισμένου χρόνου, με τις απαιτούμενες ρυθμίσεις δόμησης για τις ειδικές και μικτές χρήσεις που θα προταθούν. Τον ρόλο της κυρίαρχης δραστηριότητας, η οποία θα εξασφαλίσει το ειδικό βάρος που απαιτείται για την προσέλκυση των επιμέρους δραστηριοτήτων, προτείνεται να τον παίξει με την δημιουργία του ένα διεθνές Ναυτιλιακό Επιχειρηματικό Κέντρο, το οποίο θα αποτελεί ένα πυρήνα κτηρίων υψηλών αισθητικών και τεχνολογικών προδιαγραφών, με κεντρικό ένα κτήριο ορόσημοπου θα ταυτιστεί με την ανάπτυξη του θαλάσσιου μετώπου Δραπετσώνας – Κερατσινίου – Περάματος.

Η δημιουργία της κυρίαρχης αυτής δραστηριότητας του διεθνούς Ναυτιλιακού – Επιχειρηματικού Κέντρου προτείνεται να πλαισιωθεί από παρεμφερείς και υποστηρικτικές εμπορικές οικονομικές δραστηριότητες ,όπως ναυτιλιακοί πράκτορες, ναυτασφαλιστικές εταιρείες, τράπεζες, νηογνώμονες, πραγματογνώμονες, νομικές υπηρεσίες υποστήριξης και διαιτησίας, εταιρείες μεταφορών, διοικητικές υπηρεσίες και άλλες παρεμφερείς. Όλες αυτές οι υπηρεσίες θα μπορέσουν να στεγαστούν στα κτίρια που θα κατασκευαστούν, ενώ για την αύξηση ενδιαφέροντος στο σχεδιαζόμενο Κέντρο και με στόχο την προσέλκυση επιχειρήσεων υψηλών απαιτήσεων προτείνεται η κατασκευή ελικοδρομίου με τακτικές ημερήσιες πτήσεις προς και από το Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος».

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ –Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΤΟΥ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑ

Το θαλάσσιο μέτωπο χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για βιομηχανικές και λιμενικές δραστηριότητες . Η μεγαλύτερη ευκαιρία που εμφανίζεται είναι η αξιοποίηση της ζώνης ανάπλασης (Λιπάσματα) ενώ η ΑΗΣ Αγι. Γεωργίου, οι δεξαμενές πετρελαιοειδών και η λειτουργία της ΝΕΖ Περάματος αποτελούν τις μεγαλύτερες δυνάμεις της περιοχής .

Τη δεκαετία του ’80 διατυπώνεται η ιδέα της αειφόρου ανάπτυξης, μια προσέγγιση –οικονομικού προσανατολισμού στην αρχή της – που θέτει τον άνθρωπο στο κέντρο των θεωρήσεων για ανάπτυξη. Βασικός στόχος της είναι η ισόρροπη κοινωνική , οικονομική και περιβαλλοντική ανάπτυξη .Η επίτευξη της αειφορίας σε παγκόσμιο επίπεδο ανάγεται στην επίτευξή της σε τοπικό επίπεδο και κατά συνέπεια στο επίπεδο της πόλης .Το αστικό περιβάλλον έρχεται στο προσκήνιο ως επίπεδο εφαρμογής της αειφόρου ανάπτυξης με στόχο τη διαμόρφωση υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής και κοινωνικής ευημερίας για τους πολίτες παρέχοντας ένα αξιοβίωτο περιβάλλον και στο οποίο το επίπεδο ρύπανσης δεν θα επιφέρει επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον.

ΕΙΚΟΝΑ 4:Η περιοχή μελέτης καταγραφή στο πεδίο

Η πρόσβαση στην ακτογραμμή είναι αδύνατη για τον πολίτη , περισσότερες φορές δε ακόμη και οπτική επαφή. Το μέτωπο του δήμου Κερατσινίου καταλαμβάνεται από τελωνιακούς σταθμούς αυτοκινήτων την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου , το εργαστήριο <<Μύλοι Αγίου Γεωργίου >>, την ΔΕΗ τέσσερεις εγκαταστάσεις υπό τη δικαιοδοσία του ΥΠΕΧΩΔΕ και της ΕΥΔΑΠ ,ενώ σημειώνεται και η ύπαρξη δεξαμενών αποθήκευσης πετρελαιοειδών . Το θαλάσσιο μέτωπο Δραπετσώνας ανήκει στη ζώνη του εργοστασίου Λιπασμάτων η οποία έχει ήδη ανακηρυχτεί σε ζώνη ανάπλασης .Κατά μήκος της ακτογραμμής βρίσκονται τα παλιά εργοστάσια και αποθήκες της <<ΑΓΕΤ>> και εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυσίμων .Το θαλάσσιο μέτωπο του Πειραιά παρουσιάζει πολυμορφία τόσο ως προς τη παράκτια γεωμορφολογία τόσο ως και προς τις χρήσεις της .Κυρίαρχη θέση παίζει το λιμάνι του Πειραιά και οι εγκαταστάσεις του ΟΛΠ.

Εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαιοειδών και χημικών :

Οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών στο Πέραμα καλύπτουν σήμερα έκταση 300 περίπου στρεμμάτων και βρίσκονται ανάμεσα σε κατοικημένες περιοχές. Διαθέτουν αποθηκευτική ικανότητα 175.000 κυβικών μέτρων αποτελώντας το 15% των αποθηκευτικών χώρων πετρελαιοειδών της Ελλάδας. Στις εγκαταστάσεις αυτές διακινούνται καθημερινά 120-150 βυτιοφόρα, συνολικής χωρητικότητας τουλάχιστον 5.000 κυβικών μέτρων. Οι εγκαταστάσεις γειτνιάζουν άμεσα με κατοικίες και χώρους εργασίας και δεν τηρούνται οι αποστάσεις ασφαλείας που προβλέπονται από την Νομοθεσία, τόσο των δεξαμενών μεταξύ τους, όσο και των δεξαμενών από τα εξωτερικά όρια των εγκαταστάσεων αλλά και από τα παρακείμενα σπίτια. Επιπλέον οι εγκαταστάσεις γειτονεύουν άμεσα με το σταθμό εξυπηρέτησης πλοίων εμπορευματοκυβοτίων όπου και παραμένουν εκατοντάδες containers με περιεχόμενο συχνά εύφλεκτο εκρηκτικό η τοξικό.

Ατμοηλεκτρικός σταθμός Αγίου Γεωργίου:

Στο θαλάσσιο μέτωπο στου δήμου Κερατσινίου λειτουργεί ο (ΑΗΣ) Αγίου Γεωργίου. Ο σταθμός επαναλειτούργησε το 1996 με τις δεσμεύσεις των υπουργείων ανάπτυξης και ΥΠΕΧΩΔΕ πως το εργοστάσιο θα λειτουργήσει αποκλειστικά με φυσικό αέριο για 6 χρόνια μετά την ολοκλήρωση των αναγκαίων μετατροπών η ΔΕΗ θα επιβαρυνθεί με το ποσό του 1,5 δις δραχμές για αγορά και αξιοποίηση χώρων που γειτνιάζουν με το εργοστάσιο το ΥΠΕΧΩΔΕ θα χρηματοδοτήσει με το ποσό του 1,5 δις δραχμές έργα και παρεμβάσεις για την ανάπλαση της περιοχής η ΔΕΗ θα αποδώσει στον δήμο σταδιακά εκτάσεις συνολικής έκτασης 41.744 τ.μ. και μετά τη λήξη της εξαετίας η λειτουργία του εργοστασίου θα διακοπεί οριστικά. (Γραφείο τύπου δήμου Κερατσινίου, 16/11/05). Επιπλέον η συμφωνία προέβλεπε διακεκομμένη λειτουργία του ΑΗΣ-33 μήνες μέσα στα 6 χρόνια. Ο ΑΗΣ λειτουργεί κανονικά σήμερα.

Περιοχή ανάπλασης λιμενοβιομηχανικής ζώνης Κερατσινίου Δραπετσώνας (πρώην εργοστασίου λιπασμάτων):

Πρόκειται για την περιοχή συνολικής έκτασης 640 στρεμμάτων που παρουσιάζει το μεγαλύτερο όσον αφορά τη μελλοντική αξιοποιήσή της. Ιδιοκτήτες είναι η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος , ΟΛΠ, η ΑΓΕΤ, η ΜΟΒΙL, η ΒΡ , οι δήμοι Κερατσινίου και Δραπετσώνας και η ΕΥΔΑΠ. H βασική ιδέα που διέπει τα επίσημα σχέδια ανάπλασης είναι η δημιουργία ενός μητροπολιτικού πάρκου με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την ανάδειξη της ναυτιλιακής δύναμης και παράδοσης του Πειραιά. Χώροι ναυτιλιακών γραφείων και συνεδριακών κέντρων, τουριστικές εγκαταστάσεις, μαρίνες κατοικίες υψηλού επιπέδου, εμπορικά κέντρα, και κέντρα ψυχαγωγίας .Ακόμα κέντρα μουσειακού χαρακτήρα για τη ναυτιλία στην Ελλάδα και τον Πειραιά ,πολλοί χώροι στάθμευσης και τέλος χώρος ελεύθερης πρόσβασης για τον πολίτη .Τα κύρια επιχειρήματα που προβάλλονται υπέρ του σχεδίου είναι : η αισθητική αναβάθμισής της περιοχής , η ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο χώρο της ναυτιλίας , η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και η δημιουργία θέσεων εργασίας , η βελτίωση της ποιότητας ζωής και βιοτικού επιπέδου των κατοίκων και το άνοιγμα θαλάσσιου μετώπου στον πολίτη .

Η πλέον περιβαλλοντικά βεβαρυμμένη περιοχή του Πειραιά είναι το Πέραμα .Μία από τις πλέον οχλούσες δραστηριότητες αποτελεί η αποθήκευση , σε άμεση γειτνίαση με τον οικισμό του Περάματος , χημικών και καυσίμων .Πρόκειται για τον απλό πολίτη <<Καζάνια του θανάτου>>. Ο κίνδυνος αποκλεισμού της περιοχής σε περίπτωση ατυχήματος είναι ορατός ,διότι οι δεξαμενές καυσίμων βρίσκονται αμφίπλευρα της κεντρικής αρτηρίας που συνδέει την πόλη με τον Πειραιά. .Η πόλη του Περάματος αποκομμένη από τον υπόλοιπο Πειραιά , εμφανίζει στοιχεία απομόνωσης και περιθωριοποίησης του πληθυσμού , ενώ στερείται ζωτικού χώρου αναψυχής . Οι εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων πετρελαιοειδών συμβάλλουν στη δημιουργία τοίχους αποκλεισμού κατοίκων από το θαλάσσιο μέτωπο.

ΕΙΚΟΝΑ 5 : Δεξαμενές (εκτός κύκλου) εκατέρωθεν του οδικού άξονα

Το θαλάσσιο μέτωπο του Πειραιά μέχρι το Πέραμα είναι κατ’ ουσίαν <<κλειστό>> , με κάποιες μικρές “χαραμάδες ”προσπέλασης των κατοίκων προς τη θάλασσα . Η περιοχή αναπτύχθηκε χωρίς οργάνωση ,υποδομές ,και

χωρίς καμία μέριμνα για ήπια αναψυχή .Πρόκειται για ένα άναρχο μοντέλο αστικής ανάπτυξης .

Αυτή τη στιγμή , η εντατική λιμενοβιομηχανική εκμετάλλευση έχει εκτοπίσει κάθε άλλη πιθανή χρήση .Όχι μόνον έχει χαθεί πλήρως ο κοινωνικός ανοιχτός χαρακτήρας του μετώπου , αλλά οι ευεργετικές ιδιότητες που μπορεί να έχει –μέσα σε ένα τεχνητό περιβάλλον –η επαφή με το φυσικό στοιχείο έχουν αντικατασταθεί από συνεχή τροφοδότηση της περιοχής με ρυπογόνες ουσίες και από τον κίνδυνο μεγάλης κλίμακας ατυχήματος .Προκειμένου να υπάρξει της κατάστασης του θαλάσσιου μετώπου του ευρύτερου Πειραιά προς τις αρχές της αειφόρου αστικοποίησης πρέπει να υπάρξει σχέδιο ανακατάληψης του μετώπου προς όφελος ,όχι μόνον των άμεσα θιγμένων κατοίκων των παράκτιων δήμων ,αλλά και όλης της δυτικής Αττικής που έχουν αποκοπεί από κάθε πρόσβαση στη θάλασσα.

Η ανάλυση της Ζώνης Κερατσινίου –Δραπετσώνας αποτελεί τη μεγάλη ευκαιρία προς αυτή την κατεύθυνση .Τα υπουργία ΥΠΕΧΩΔΕ και Εμπορικής Ναυτιλίας δηλώνουν πως οι επενδύσεις για την ανάπλαση της περιοχής θα γίνουν με ιδιωτικά κεφάλαια και πως σκοπός των επενδυτών είναι η προσέλκυσε υψηλών εισοδημάτων στις κατοικίες ,στις τουριστικές εγκαταστάσεις και στα κέντρα αναψυχής και διασκέδασης . Αυτό πως η βελτίωση της ποιότητας ζωής που εμφανίζεται ως προοπτική δεν μπορεί να αφορά τους κατοίκους της περιοχής , αλλά τους μελλοντικούς κατοίκους μιας νεόκτιστης <<πόλης μέσα στην πόλη>>. Επίσης η δημιουργία κατοικιών ,γραφείων ,επιχειρηματικών και εμπορικών κέντρων σε μια περιοχή ‘ήδη κορεσμένη σε κτήρια και κυκλοφοριακά προβλήματα μάλλον απαιτεί έναν σχεδιασμό ανάπλασης του οδικού δικτύου ολόκληρης της δυτικής Αττικής . Οι πρώτες προβλέψεις προσθέτουν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε μια περιοχή ακριβός ανάμεσα στο εμπορικό λιμάνι Περάματος και το επιβατικό λιμάνι του Πειραιά όπου η κυκλοφοριακή συμφόρηση αποτελεί καθημερινό φαινόμενο.

ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ

Μέχρι το 1960 ολόκληρη η παραλία του Κερατσινίου ήταν τόπος εκδρομής και αναψυχής. Εκεί κολυμπούσαν οι περίοικοι – αλλά και άλλοι - εκεί, ιδίως στο Ικόνιο κοντά στους μύλους, ψάρευαν διάφοροι με το καλάμι, την πετονιά ή τη βαρκούλα τους, εκεί γιόρταζαν τα Κούλουμα ή έπιαναν τη «μαλλιαρή» της Αναλήψεως. Όμως με τα χρόνια η περιοχή άλλαξε όψη, κι αν κανείς βρει μια φωτογραφία εκείνης της εποχής, δε θα μπορέσει να φανταστεί τη σημερινή της όψη. Ένα μόνο κοινό ενδεικτικό στοιχείο θα υπάρχει. Η καμινάδα της ΔΕΗ.

Ιστορία του Κερατσινίου

Ο Δήμος ιδρύθηκε το 1934. Κατά την αρχαιότητα στο Κερατσίνι, κοντά στον σημερινό ναό του Αγίου Γεωργίου υπήρχε το τέμενος του Ηρακλέους - δηλαδή το ιερό του Ηρακλέους - όπου γινόντουσαν λαμπρές γιορτές. Ο αρχικός οικιστικός πυρήνας βρισκόταν στην πλαγιά του λόφου Αγίου Γεωργίου, που όμως καταστράφηκαν μετά την ανέγερση του φερώνυμου ναού. Τα ευρήματα δεξιά και αριστερά της λεωφόρου Δημοκρατίας πείθουν

πείθουν για τη χρονολόγησή του στην 3η χιλιετία π.Χ. Το όνομά του ήταν πιθανότατα "ΘΥΜΑΙΤΑΔΑΙ" και οι κάτοικοί του ασχολούνταν με την αλιεία. Από αυτό το γεγονός πήρε το όνομα κι ο σημερινός λιμήν Ηρακλέους – Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου - ο μεγαλύτερος, από τους όρμους που σχηματίζονται από το κεντρικό λιμάνι του Πειραιά μέχρι την ακτή Περάματος, με υδάτινη επιφάνεια 640.000 τ.μ., που εξελίσσεται συνεχώς σε ενδιαφέρον εμπορικό λιμάνι.

ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ

Η Δραπετσώνα είναι προάστιο-δήμος της βιομηχανικής πόλης του Πειραιά, στο ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα Πειραιώς. Στην αρχαιότητα αποτελούσε έκταση της περιφέρειας του αττικού Δήμου Θυμαιτίδων του άστεως των Αθηνών, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους. Σήμερα συνιστά ναυτιλιακό δήμο του Πειραιά, οικοδομημένη στις ακτές του Σαρωνικού Κόλπου.

Η παράκτια ζώνη της περιοχής μέχρι στιγμής δεν έχει αξιοποιηθεί, μετά την απομάκρυνση των χημικών εγκαταστάσεων Λιπασμάτων, πλην όμως έχουν τεθεί σε εφαρμογή μελέτες τουριστικής αξιοποίησής της.

Από τον 19ο αιώνα η Δραπετσώνα γίνεται από τα πιο βασικά τοπόσημα στην ευρύτερη βιομηχανική ζώνη του Πειραιά. Πλήθος κεφαλαίων και επενδύσεων εισρέουν στην περιοχή. Τα Ναυπηγεία Βασιλειάδη (1898-1912) ήταν η πρώτη μεγάλη λιμενική εγκατάσταση. Ακολούθησαν τα Λιπάσματα, το Βυρσοδεψείο, η ΑΓΕΤ Ηρακλής, το Γυψάδικο και οι πιο πρόσφατες εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών εταιρειών (SHELL, BP, MOBIL).

To αναπτυξιακό σχέδιο που έχει κατατεθεί για την περιοχή της Δραπετσώνας προβλέπει ανάπλαση από την ακτή Βασιλειάδη έως το λιμένα Ηρακλέους. Έργα και παρεμβάσεις προϋπολογισμού εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στοχεύουν στην αξιοποίηση της ακτής με σκοπό να την καταστήσουν σημαντικό ναυτιλιακό κέντρο του Σαρωνικού. Ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς πρόκειται να κατασκευάσει το κέντρο στην πρώην βιομηχανική ζώνη Δραπετσώνας- Κερατσινίου με χρηματοδότηση από την Εθνική Τράπεζα, έκταση περίπου 640 στρεμμάτων. Θα εγκατασταθεί Ναυτιλιακό Επιχειρηματικό Κέντρο, καθώς και δύο σύγχρονες μαρίνες στους όρμους της περιοχής. Η πρώτη θα εξυπηρετεί τον ελιμενισμό yacht και megayacht και προσανατολίζεται σε ψυχαγωγικές και τουριστικές δραστηριότητες, ενώ η δεύτερη θα συγκροτήσει ναυτιλιακό όμιλο που θα προσανατολίζεται σε ναυταθλητικές δραστηριότητες.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Πληθυσμιακή Εξέλιξη Δήμου Δραπετσώνας

Χρονολογία

Πληθυσμός Δήμου

Έκταση Δήμου

Πυκνότητα Δόμησης

Προστεθείς Πληθυσμός

Νέα Αύξηση Πληθυσμού

Συνολική Αύξηση

1991 13.094 κάτοικοι

2 χμ2 6.547 κάτοικοι / χμ2

13.094 κάτοικοι

- -

2001 13.399 κάτοικοι

2 χμ2 6.699 κάτοικοι / χμ2

+ 305 κάτοικοι

+ 2,33% 2,33%

ΕΙΚΟΝΑ 6: Ακτή Δραπετσώνας

ΕΙΚΟΝΑ 7: Ακτή Δραπετσώνας, μετά την απομάκρυνση του εργοστασίου

Λιπασμάτων

ΕΙΚΟΝΑ 8: Προλιμένας Πειραιώς-Φάρος

ΕΙΚΟΝΑ 9 Η Δραπετσώνα επί της βόρειας ακτής προλιμένα του Πειραιά

ΕΙΚΟΝΑ 10

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Δήμος Δραπετσώνας Δεδομένα Γεωμορφολογικά

ΕΙΚΟΝΑ 11

Στατιστικά Στοιχεία [1]

•Υψόμετρο Πόλης: 5 μ [2]

•Έκταση Δήμου: 2 χμ2 (2.000 στρέμματα)

•Πληθυσμός Δήμου: 13.399 κάτοικοι (2001)

•Πυκνότητα Δόμησης:

6.699 κάτοικοι/χμ2 (2001)

Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΖΩΝΗ

Η βιομηχανική ζώνη περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις των Λιπασμάτων, του Τσιμεντάδικου, τα Γυψάδικα και την ΒΡ. Μεγάλο πρόβλημα ρύπανσης για την περιοχή επί σειρά ετών αποτελούσε το εργοστάσιο λιπασμάτων. Σήμερα έχει δρομολογηθεί η ανάπλαση της ζώνης, με στόχο την αναβάθμιση της περιοχής.

ΕΝΤΟΝΗ ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΌ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΝΑΕΡΙΟΥ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΔΡΟΜΟΥ (ΥΠΕΧΩΔΕ) ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟ ΣΧΙΣΤΟ

Ο συγκεκριμένος δρόμος διασχίζει όλο το παραλιακό μέτωπο της περιοχής αποκόπτοντάς την από το χώρο του λιμανιού. Η αυξανόμενη με σταθερό ρυθμό κυκλοφορία των αυτοκινήτων και ιδιαίτερα μεγάλων οχημάτων, δημιουργεί έντονο πρόβλημα θορύβου στο μέτωπο από κατοικίες οι οποίες βρίσκονται πάνω από το συγκεκριμένο δρόμο.

ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Ο Ο.Λ.Π. έχοντας οικειοποιηθεί ολόκληρη την παράκτια ζώνη έχει προκαλέσει τον αποκλεισμό των κατοίκων της Δραπετσώνας από την θάλασσα. Ταυτόχρονα η αυξημένη ρύπανσή της, την καθιστά ακατάλληλη για μπάνιο.

ΥΨΗΛΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ

Τα πολύ ψηλά κτήρια που κατασκευάζονται λόγω του μεγάλου συντελεστή δόμησης προκαλούν αρνητικές συνέπειες, όπως εγκλωβισμό αέριων ρύπων, έλλειψη ηλιακής ακτινοβολίας κ.α.

ΕΛΛΕΙΨΗ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ & ΑΝΑΨΥΧΗΣ

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Δήμος της Δραπετσώνας είναι η παντελής έλλειψη χώρων πρασίνου και αναψυχής. Όσο προχωράμε νοτιοδυτικά και παραλιακά, ο λιμενοβραχίονας είχε το όνομα του Βασιλέως Γεωργίου και του ιδιοκτήτη του κέντρου Κράκαρη (1845-1914). Λίγο πιο πέρα, δυτικά, ήταν η ακτή Βασιλειάδη που οφείλει το όνομά της στο ναυπηγείο Βασιλειάδη που λειτουργούσε από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τον τελευταίο πόλεμο. Στα 1975 η περιοχή διαμορφώθηκε σε σταθμό εξυπηρέτησης εμπορευμάτων που διακινούνταν με εμπορευματοκιβώτια –κοντέινερ. Εκεί έγινε το 2006, το νέο κτίριο του ΥΕΝ. Πάντα δυτικά βαδίζοντας ήταν το εργοστάσιο Λιπασμάτων και η ομώνυμη συνοικία. Το εργοστάσιο άρχισε να λειτουργεί από το 1910. Σταμάτησε πριν λίγα χρόνια. Ο πρώτος όρμος μετά τα Λιπάσματα ονομάζεται όρμος Φορών ή Σφαγείων. Εκεί ήταν τα σφαγεία του Δήμου Πειραιά.. Ο μεγάλος όρμος Φορών, (30.000 τ.μ.) ονομάστηκε αργότερα όρμος Δραπετσώνας. Εκεί είχαν ως πριν λίγα χρόνια τις εγκαταστάσεις του οι εταιρίες πετρελαιοειδών BP , Mobil και το Εργοστάσιο Τσιμέντων ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ. Δυτικότερα έγιναν οι εγκαταστάσεις της ΕΥΔΑΠ, ο νέος μόλος Δραπετσώνας που συνορεύει με το Λιμανάκι του Αγίου Νικολάου και το εργοστάσιο της ΔΕΗ. Το 1873 δημιουργήθηκαν στη

Δραπετσώνα – που ανήκε στον Πειραιά – οι οίκοι ανοχής των Βούρλων , 180 μέτρα από τον Άγιο Διονύσιο. Η περιοχή είχε αυτό το όνομα γιατί είχε πολλά βούρλα λόγω του ρέματος που κατέβαινε από το Κερατσίνι. Η Δραπετσώνα άρχισε να γίνεται πόλη μετά τον ερχομό των προσφύγων το 1922. Αυτοί εγκαταστάθηκαν σε ξύλινες παράγκες, στον Άγιο Διονύση. Οι περισσότερες από τις παράγκες διατηρήθηκαν ως το 1968, οπότε η δικτατορία, έχτισε εκεί πολυκατοικίες τα διαμερίσματα των οποίων με κάποιο οικονομικό αντάλλαγμα έδωσε σ’ αυτούς που έμεναν πρώτα εκεί. Τότε έγινε και κάποια βελτίωση της εμφάνισης της πόλης. Η Δραπετσώνα αναγνωρίστηκε σαν κοινότητα το 1950, αφού αποσπάστηκε από το Δήμο Πειραιά. Δήμος ανακηρύχτηκε το 1951. Η Δραπετσώνα, είναι χτισμένη στον όρμο της Δραπετσώνας, ο οποίος στην αρχαιότητα είχε στρατηγική σημασία και προέρχεται από τον αρχαίο δήμο «Θυμαιτάδαι». Οι δύο λόφοι που την πλαισιώνουν, μείωναν την ένταση του αέρα και παράλληλα λειτουργούσαν σαν «παρατηρητήρια» για τυχόν επιθέσεις. Παλαιότερες ναφορές κάνουν λόγο για την ύπαρξη ενός ναού, δείγμα παρουσίας συνοικισμού, οι κάτοικοι του οποίου πιθανότατα ασχολούνταν με την αλιεία. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί τους αρχαιολογικούς χώρους στο Καστράκι και την Ηετιώνεια Πύλη, πάνω από το λιμάνι. Οι αρχές της Δραπετσώνας, σε στενή συνεργασία με την Πολιτεία, δουλεύουν με εντατικούς ρυθμούς στοχεύοντας στην αναβάθμιση και ανάπτυξη της Δραπετσώνας. Η ανάπλαση της περιοχής του Αγίου Διονυσίου θεωρείται σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Αποτελεσματικές πρωτοβουλίες αποτελούν οι διοργανώσεις συναυλιών και πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως το «Θέατρο δρόμου», οι οποίες μαρτυρούν την πρόθεση δήμου και πολιτών για μία ζωή βασισμένη στην ποιότητα.

ΕΙΚΟΝΑ 12

ΕΙΚΟΝΑ 13

ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Το Κερατσίνι είναι ένα προάστιο του Πειραιά, στα νοτιοδυτικά του πολεοδομικού συγκροτήματος. Στα νοτιοδυτικά του, βρίσκεται ο όρμος της Δραπετσώνας . Ο δήμος συνδέεται οδικά με τον Σκαραμαγκά και, μέσω της Λεωφόρου Αθηνών, της λεωφόρου Γρηγορίου Λαμπράκη και της λεωφόρου Πέτρου Ράλλη, προς τα νοτιοδυτικά με το Πέραμα και προς τα βορειοανατολικά με την Αθήνα. Η απόσταση από το κέντρο της Αθήνας είναι περίπου 14 χλμ. Παλαιότερα, η περιοχή ήταν αγρότοπος αλλά αστικοποιήθηκε έντονα, κυρίως μετά τη δεκαετία του 1950. Μετά την άφιξη των προσφύγων από την Σμύρνη συστάθηκε ως Δήμος. Στις 18/01/1934 γεννήθηκε ο Δήμος Ταμπουρίων με τις γύρω περιοχές ενώ μερικές μέρες

Αργότερα ονομάσθηκε Δήμος Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου. Το 1936 ο τότε Δήμαρχος κ. Φίλανδρος ονόμασε τον δήμο σε Δήμο Αμφιάλης ενώ το 1947πήρε την τελική του ονομασία ως Δήμος Κερατσινίου. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, στη βιομηχανική ζώνη που ουσιαστικά εκτεινόταν από τον Πειραιά μέχρι και το Πέραμα, βρισκόταν συγκεντρωμένη η βαριά βιομηχανία ολόκληρης της χώρας. Στο Κερατσίνι ειδικά υπήρχαν εκτός από το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο της αγγλικής POWER , οι εγκαταστάσεις τσιμέντων της ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, όπου κατέληγαν μετά από εναέρια διαδρομή 3 χλμ. Τα βαγονέτα με τα πετρώματα από τα νταμάρια του Ζουγανέλη στο λόφο του Σελεπίτσαρι. Υπήρχε ακόμη η Εταιρεία Λιπασμάτων, που απασχολούσε περίπου 5.000 εργαζομένους, το εργοστάσιο ναφθαλίνης ΝΑΦΘΑ, το ναυπηγείο του Βασιλειάδη, οι Μύλοι του Αγίου Γεωργίου, το μεγάλο στρατιωτικό εργοστάσιο κατασκευής στρατιωτικών στολών ΚΟΠΗ με 2.000 εργαζομένους, μονάδες υφαντουργίας κ.λ.π. Σ’ αυτό θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και έναν ικανό αριθμό μικρότερων αλλά σημαντικών μονάδων, όπως τα σαπουνάδικα, τα ταμπάκικα, τα γυαλάδικα, τα γυψάδικα και τα μικρά υφαντήρια χαλιών.

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΔΕΗ ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ

Η επαναλειτουργία της Δ.Ε.Η. με τη χρήση φυσικού αερίου μπορεί να περιορίζει τις συγκεντρώσεις κάποιων ρύπων, δεν τις εκμηδενίζει όμως. Η καύση του φυσικού αερίου προκαλεί εκπομπή καυσαερίων που περιέχουν διοξείδιο του άνθρακα, υδρατμούς, οξυγόνο, άζωτο, οξείδια του αζώτου και ίχνη διοξειδίου του θείου. Εκτός από τις εκπομπές που προκαλούνται από τις διεργασίες καύσεις, είναι πιθανή η διαρροή φυσικού αερίου σε μικρές ποσότητες από αγωγούς, αεροσυμπιεστές, βάνες και λοιπό εξοπλισμό. Επίσης είναι δυνατόν να διαρρέουν μικρές ποσότητες πτητικών υδρογονανθράκων από τις δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων. Οι συγκεντρώσεις των ρύπων μπορεί να είναι μικρές, όταν όμως προστεθούν στις υφιστάμενες συγκεντρώσεις υποβάθρου του λεκανοπεδίου Αττικής είναι δυνατόν να παρατηρηθούν υπερβάσεις των ορίων της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας σε κάποιες περιοχές, ανάλογα με τις υπάρχουσες μετεωρολογικές συνθήκες.

Η ΨΥΤΤΑΛΛΕΙΑ-ΑΚΡΟΚΕΡΑΜΟΣ

Το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων περιλαμβάνει διεργασίες επεξεργασίας των λυμάτων και της παραγόμενης ιλύος, που πραγματοποιούνται στον Ακροκέραμο και στη νήσο Ψυτάλλεια. Η παραμονή της οργανικής λάσπης των λυμάτων στο νησί προκαλεί πολύ συχνά δυσάρεστες οσμές στις γύρω κατοικημένες περιοχές. Πρόβλημα αποτελεί επίσης η μεταφορά της λάσπης από το νησί έως τη χωματερή των Άνω Λιοσίων, που γίνεται μέσα από τον οικιστικό ιστό, καθώς και η διάχυση των αποβλήτων στο θαλάσσιο περιβάλλον σε περιπτώσεις εντόνων βροχοπτώσεων.

ΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Με την ίδρυση του Διαδημοτικού Νεκροταφείου στο Σχιστό όλοι οι Δήμοι της περιοχής του Πειραιά αποφάσισαν να κλείσουν τα νεκροταφεία που λειτουργούσαν μέσα στις πόλεις τους, γεγονός που στον Δήμο Κερατσινίου βρίσκει αντιδράσεις. Η παραμονή ενός νεκροταφείου μέσα στον οικιστικό ιστό της πόλης αντιτίθεται στους κανόνες που αφορούν τόσο τη δημόσια υγεία, όσο και την αισθητική. Το νεκροταφείο είναι σίγουρα μια εστία μόλυνσης για την περιοχή. Τα παιδιά του Κερατσινίου δικαιούνται να παίζουν σε χώρους αντίστοιχους με τα παιδιά των άλλων συνοικιών και όχι δίπλα στα τρωκτικά, στα σκουπίδια και στα οστεοφυλάκια.

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ-ΙΧΘΥΟΣΚΑΛΑ

Το λιμάνι του Αγίου Γεωργίου είναι το επίσημο εμπορευματικό λιμάνι των Αθηνών. Η εικόνα ωστόσο που παρουσιάζει δεν ανταποκρίνεται στον τίτλο αυτό, αφού μοιάζει περισσότερο με θαλάσσια χωματερή όπου δεσπόζουν μισοβυθισμένα πλοία και σκουπίδια. Αποτελεί λοιπόν εστία μόλυνσης και αισθητικής υποβάθμισης για την περιοχή, γεγονός που ενισχύεται από τις άθλιες συνθήκες υγιεινής που επικρατούν στην ιχθυόσκαλα, όπου καθημερινά

διακινούνται τόνοι θαλασσινών προϊόντων που τροφοδοτούν όλη την περιοχή των Αθηνών.

ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Η παραλιακή ζώνη του λιμένα του Κερατσινίου περιλαμβάνει 534.000 τ.μ. ιδιοκτησίας του Ο.Λ.Π., 63.000 τ.μ. ιδιοκτησίας της Ε.ΥΔ.Α.Π., 46.000 τ.μ. ιδιοκτησίας της Β.Ρ, 40.000 τ.μ. ιδιοκτησίας της εταιρείας τσιμέντου ΑΓΕΤ, 94.000 τμ ιδιοκτησίας της ΔΕΗ και 14.000 τ.μ. ιδιοκτησίας της εταιρείας "Μύλοι Αγίου Γεωργίου". Από τα παραπάνω στοιχεία, που προκύπτουν από μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που έγινε το 1995 για τον Α.Η.Σ. Αγίου Γεωργίου, είναι πασιφανής ο αποκλεισμός του πολίτη του Κερατσινίου από το πολύτιμο αυτό αγαθό.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ & ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ-ΒΙΠΕ

Τόσο η Δ.Ε.Η. όσο και οι υπόλοιπες βιομηχανικές, βιοτεχνικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες καθώς και ο συνεπακόλουθος αυτών κυκλοφοριακός φόρτος μεγάλων φορτηγών, επιβαρύνει την πόλη με ατμοσφαιρική ρύπανση. Η Βιοτεχνική περιοχή που πρόκειται να δημιουργήσει η Ε.Τ.Β.Α. στο Σχιστό και που θα συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό βιοτεχνιών, θα επιφέρει μία ακόμα περιβαλλοντική επιβάρυνση.

ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Ο Σ.Μ.Α. βρίσκεται στην περιοχή του Σχιστού και αποτελεί τον μεγαλύτερο της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να διακινούνται καθημερινά μέσα από την πόλη όλα τα απορριμματοφόρα του λεκανοπεδίου. Στην πλαγιά του λόφου του Αγίου Γεωργίου ήταν συγκεντρωμένοι αρχικά οι κάτοικοι του σημερινού δήμου Κερατσινίου, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την αλιεία. Ο οικισμός, το όνομα του οποίου πρέπει να ήταν «Θυμαιτάδαι», χρονολογικά τοποθετείται στην 3η χιλιετία π.Χ. άποψη που στηρίζεται στις θεμελιώσεις που καταστράφηκαν με την ανέγερση του ναού του Αγ. Γεωργίου αλλά και με τα ευρήματα εκατέρωθεν της Λεωφόρου δημοκρατίας την περίοδο 1933-1935. Η σημερινή μορφή του Κερατσινίου διαμορφώθηκε το 1934 και περιλαμβάνει τους οικισμούς Ταμπούρια, Ανάληψη, Αμφιάλη και Ευγένεια. Μια βόλτα στο λιμανάκι του Αγίου Γεωργίου με τις παραδοσιακές βαρκούλες θα δικαιώσει τον επισκέπτη χάρη στη γραφικότητα που προσφέρει. Το πράσινο που κυριαρχεί στις πλατείες ξεκουράζει και αναζωογονεί κατοίκους και επισκέπτες. Παράλληλα, το Κερατσίνι προωθεί τον πολιτισμό στηρίζοντας τη λειτουργία του Δημοτικού Θεάτρου στα Ταμπούρια αλλά και διοργανώνοντας συναυλίες, εικαστικές εκθέσεις και ποικιλόμορφες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

ΕΙΚΟΝΑ 14

ΧΛΩΡΙΔΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Η περιοχή που μελετούμε έχει μεταβληθεί σήμερα σε ένα καθαρά αστικό οικοσύστημα, χωρίς να υπάρχει έστω και ένας λόφος σαν δημόσια έκταση, με μικρές ή χωρίς ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Οι τελευταίοι μικροί λόφοι στην περιοχή του σχολείου μας έχουν ανοικοδομηθεί στα επίπεδα τμήματα τους και οι πλαγιές τους έχουν μετατραπεί σε πρανή μεγάλων ή μικρών δρόμων.

Η χλωρίδα της περιοχής έχει σαφώς επηρεαστεί από το ανθρωπογενές περιβάλλον και τα περισσότερα είδη που επιβιώνουν είναι χαρακτηριστικά τέτοιων οικοσυστημάτων. Όμως υπάρχουν και αρκετά είδη φυτών που παρατηρούνται σε φυσικά οικοσυστήματα, τα οποία επιβιώνουν στα πρανή των δρόμων, στις άκρες μικρών πάρκων και στους ελεύθερους χώρους των εγκαταλειμμένων εργοστασίων, όπως της ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ και των Λιπασμάτων της Δραπετσώνας. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η χλωρίδα των παραθαλάσσιων βράχων, σε όποια σημεία έχουν διατηρηθεί σχετικά ανέπαφοι.

Ακολουθεί ο προκαταρτικός κατάλογος αυτοφυών ειδών φυτών που καταγράφηκαν στην περιοχή μας:

ΠΙΝΑΚΑΣ 3

ΟΝΟΜΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Alhagi graecorum Σπάνιο είδος στην Ελλάδα

Allium sp. Αγριοκρέμυδα

Anthemis sp. Είδος λευκής Μαργαρίτας

Asparagus sp. Σπαράγγι

Aster squamatus Άστερ, Αλλόχθονο

Avene sp. Αγριοβρώμη

Calendula arvensis Καλεντούλα, Φαρμακευτικό

Capparis spinosa Κάπαρη

Ceratonia siliqua Χαρουπιά, Αυτοφυής και φυτευμένη

Chrysanthemum coronarium Μαργαρίτα

Convolvulus althaeoides Περιπλοκάδα

Convolvulus arvensis Περιπλοκάδα

Conyza sp.

Coridothymus capitatus Θυμάρι, σπάνιο στην περιοχή

Critmum maritimum Κρίταμο το θαλασσινό, Εδώδιμο- αρτυματικό, αρωματικό και φαρμακευτικό φυτό. Σπάνιο στην περιοχή.

Ditrichia viscosa Ακονυζά

Ecballium elaterium Πικραγκουριά, Φαρμακευτικό

Echium sp.

Eruca sativa Ρόκα, Αρτυματικό

Euphorbia helioscopia Φλώμος

Ficus carica Συκιά

Geranium sp. Άγριο Γεράνι

Glaucium flavum Γλαύκιο

Leontodon tuberosus Μαρουλάκι, Αγριοβυζιά

Lotus edulis Περατζούνι, Εδώδιμο

Malcolmia sp. Σε παραθαλάσσιους βράχους

Malva sp. Μολώχα

Matricaria chamomila Χαμομήλι, Φαρμακευτικό

Medicago arborea Μηδική η δενδρώδης

Medicago sp. Αγριομηδικές

Micromeria juliana Μικρομέρια, Αρωματικό φυτό

Muscari commutatum Βολβός

Nicotiana glauca Νικοτιανή, αλλόχθονο είδος

Olea europaea var. oleaster Αγριελιά

Oxalis pes-caprae Ξυνόχορτο, αλλόχθονο

Parietaria judaica Περδικάκι, Προκαλεί αλεργία

Phagnalon graecum

Picnomon acarna

Piptatherum miliaceum

Pistacia lentiscus Σχίνος

Plantago sp. Πεντάνευρο

Polygonum sp. Πολυγόνατο

Reichardia picroides Γαλατσίδα, Εδώδιμο είδος

Reseda alba

Reseda lutea

Rumex vesicarius Είδος Λάπαθου, γίνεται ολοένα και πιο σπάνιο στη χώρα μας

Setaria viridis Μουχρίτσα, Ζιζάνιο

Silene colorata Σελινή

Sisymbrium irio

Solanum eleagifolia Σολανό, αλόχθονο

Solanum nigrum Στύφνος

Tribulus terestris Τριβόλι

Trifolium sp. Αγριοτρίφυλλα

Urtica pilulifera Είδος Τσουκνίδας

Verbascum undulatum Φλώμος

Στον παραπάνω πίνακα αναφέρονται δύο είδη τα οποία πρέπει να σχολιαστούν:

Το πρώτο είναι το Alhagi graecorum (Fabaceae). Το πολυετές-ακανθωτό αυτό είδος εξαπλώνεται από την Ελλάδα μέχρι το Ιράκ-Ιράν. Στην Ελλάδα έχει βρεθεί στην Αττική, στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα. Σήμερα όλοι σχεδόν οι πληθυσμοί του στον Ελλαδικό χώρο βρίσκονται σε έντονη πίεση και πολλοί έχουν ήδη εξαφανιστεί, λόγω της καταστροφής των βιοτόπων τους και της αλλαγής των χρήσεων γης. Στην Αττική έχει βρεθεί σε μερικές θέσεις, κοντά στη θάλασσα, από τη Γλυφάδα μέχρι το Κερατσίνι, σε Μαργαϊκό έδαφος (Ε. Καλπουτζάκης, αδημοσίευτα δεδομένα). Στην περιοχή μας βρέθηκαν μερικά φυτά κοντά στο μαντρότοιχο και ανάμεσα στις πλάκες του αύλιου χώρου της γειτονικής με το σχολείο μας καφετέριας. Η επιβίωση αυτών των φυτών εξαρτάται από τις ενέργειες του ιδιοκτήτη.

Το δεύτερο είδος είναι το Rumex vesicarius (Polygonaceae). Πρόκειται για μονοετές είδος που φυτρώνει σε περιοχές κοντά στη θάλασσα, σε Μαργαϊκό ή σε Αργιλώδες έδαφος. Είναι ένα Ευρωπαϊκό φυτό που έχει βρεθεί σε μερικές περιοχές της Ελλάδας. Οι πληθυσμοί του φθίνουν διαρκώς, λόγω της καταστροφής των βιοτόπων του. Στη παράκτια ζώνη της περιοχής μας βρίσκονται οι μεγαλύτεροι εναπομείναντες Ελληνικοί πληθυσμοί, οι οποίοι όμως βρίσκονται σε ασφυκτική πίεση. Είναι σημαντικό για την επιβίωση τους να μην υπάρξουν άλλες δραματικές αλλαγές στις χρήσεις γης της περιοχής.

Και τα δύο είδη εκτός από σπάνια είναι και πολύ όμορφα, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες.

ΕΙΚΟΝΑ 15: Rumex vesicarius (φωτ. Ε. Καλπουτζάκης)

ΕΙΚΟΝΑ 16,17:Alhagi graecorum. Βλαστός και λεπτομέρεια του άνθους (φωτ. Ε. Καλπουτζάκης)

Όσον αφορά στα φυτά των κήπων και πάρκων, στην περιοχή μας υπάρχουν υποτυπώδη πάρκα τα οποία περιορίζονται σε πολύ μικρές εκτάσεις και βρίσκονται κυρίως στην παράκτια ζώνη. Οι δενδροστοιχίες στους δρόμους σχηματίζονται κυρίως από κάποιες ποικιλίες της καλλιεργούμενης Ελιάς (Olea europaea) και Νερατζιές (Citrus aurantium), περιστασιακά δε από Ευκαλύπτους (Eucalyptus globulus).

Στα πάρκα της περιοχής καταγράψαμε τα είδη:

Pinus sp. (Πεύκο), Eucalyptus globulus, Olea europaea, Citrus aurantium, Populus alba(Λεύκη), Populus nigra (Λεύκη το Καβάκι), Phoenix dactylifera (Φοίνικας), Ceratonia siliqua (Χαρουπιά), Cercis siliquastrum (Κουτσουπιά), Morus alba (Λευκή Μουριά), Pittosporum sp. (Αγγελική), Nerium oleander (Πικροδάφνη), Laurus nobilis (Δάφνη του Απόλλωνα), Citrus lemon (Λεμονιά), Myrtus communis (Μυρτιά), Teucrium fruticosum (Τεύκριο το θαμνώδες), Lantana camara (Λαντάνα), Agave Americana (Αθάνατος, Αγαύη), Thuja sp. (Τούγια), Opuntia ficus-indica (Φραγκοσυκιά), Lycium europaeum (Λύκιο), Rosmarinus officinalis (Δενδρολίβανο, Αρισμαρί), Lavandula dentatα (Λεβάντα η οδοντωτή), Lavandula angustifolia (Λεβάντα η στενόφυλλη), Yuca sp. (Γιούκα)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βικιπαίδεια

estia.hua.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/571/1/tsaka.pdf

labtect.geol.uoa.gr/pages/…/cmorphol.htm

Ε.Μ.Π – ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ – ΑΓΑΔΑΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

9ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας – Διαχείριση αστικού θαλάσσιου μετώπου στα πλαίσια της αειφόρου αστικοποίησης – Η περίπτωση του θαλάσσιου μετώπου του Μείζονος Πειραιά

Σαμπώ Βίκτωρ, «Γεωμορφολογία Ακτών» Εργαστηριακές Σημειώσεις, Πανεπιστήμιο Αθηνών – Μεταπτυχιακό Τμήμα Ωκεανογραφίας, ΑΘΗΝΑ 1991

Σαμπώ Βίκτωρ, «Στοιχεία Φυσικής Γεωγραφίας και Γεωλογίας», Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μεταπτυχιακό Ενδεικτικό Ωκεανογραφίας, ΑΘΗΝΑ 1983

Λασκαράτος Α., «Εισαγωγή στη Φυσική Ωκεανογραφία», Πανεπιστήμιο Αθήνας – Τομέας Φυσικής Εφαρμογών, ΑΘΗΝΑ 1985

Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του Κεφαλαίου 1 τέθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις για απάντηση

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ 1. Γιατί ο παράκτιος χώρος αποτελεί φυσική κληρονομιά.

2. Τι σημαίνει ότι ο παράκτιος χώρος αποτελεί οικονομικό πόρο.

3. Γιατί η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο οικοσύστημα.

4. Τι είναι η Γεωμορφολογία και ποιος ο σκοπός της.

5. Τι είναι ο αιγιαλός.

6. Θαλάσσιοι παράγοντες που επιδρούν σε μια ακτή.

7. Μορφολογία και γεωλογικοί σχηματισμοί της περιοχής μας.

8. Αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της παράκτιας ζώνης της περιοχής.

9. Τι ονομάζουμε περιαστικό οικοσύστημα.

10. Γιατί είναι ιδιαίτερα εύθραυστο το παράκτιο οικοσύστημα.

11. Με ποιους τρόπος εκφράζεται η υποβάθμιση του παράκτιου

οικοσυστήματος της περιοχής μας.

12. Τι είναι οι νόμιμες ή παράνομες προσχώσεις.

13. Χαρακτηριστικά της παράκτιας ζώνης της περιοχής μας.

14. Τι σημαίνει ο όρος «ελλιπής διαχείριση της παράκτιας ζώνης της

περιοχής μας»;

15. Τι είναι η αειφόρος αστικοποίηση.

16. Ποιες είναι οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαιοειδών και χημικών

της περιοχής μας.

17. Τι εξυπηρετούν οι εγκαταστάσεις στον Ακροκέραμο και στην Ψυτάλλεια.

18. Τι προβλέπει το σχέδιο ανάπλασης της περιοχής Κερατσινίου-

Δραπετσώνας.

19. Τι είναι η φυσική χλωρίδα μιας περιοχής, τι τα αλλόχθονα φυτικά είδη, τι

τα φυτά κήπων και πάρκων. Ποια είναι τα δύο σπανιότερα είδη της

φυσικής χλωρίδας της περιοχής Κερατσινίου-Δραπετσώνας.

ΕΝΟΤΗΤΑ Β

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.

ΣΥΣΤΑΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ

Με τον γενικό όρο λίπασμα αναφέρεται οποιαδήποτε ουσία, φυσική ή τεχνητά παρασκευασμένη, βελτιώνει την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών. Τα λιπάσματα είτε ενισχύουν τη φυσική περιεκτικότητα του

εδάφους σε ορισμένα χημικά στοιχεία είτε αναπληρώνουν τις ποσότητες αυτών των στοιχείων που απορροφήθηκαν από φυτά προηγουμένων γενεών.

Φυσικές ουσίες, όπως φύλλα σε αποσύνθεση ή κοπριά ζώων άρχισαν να χρησιμοποιούνται ως λιπάσματα σχεδόν από την εποχή που ξεκίνησαν οι πρώτες καλλιέργειες από τον άνθρωπο (αγροτική επανάσταση). Η χρήση τεχνητών λιπασμάτων, όμως, είναι πολύ πιο πρόσφατη και φαίνεται ότι ξεκίνησε στις αρχές του 17ου αιώνα κατά την Αγροτική Βρετανική Επανάσταση, αν και η χρήση τους γενικεύτηκε κατά την Βιομηχανική επανάσταση. Η επίδραση των λιπασμάτων τόσο στα φυτά όσο και, κυρίως, στο περιβάλλον άρχισε να ερευνάται κατά την Πράσινη επανάσταση στις αρχές του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.

Τα λιπάσματα εν γένει διακρίνονται σε οργανικά (περιέχουν άνθρακα στη σύνθεσή τους) και σε ανόργανα (δεν περιέχουν άνθρακα στη σύνθεσή τους). Από την άποψη της σύνθεσης υπάρχουν φυσικά και τεχνητά λιπάσματα και των δύο συστάσεων.

Όταν ένα φυτό αναπτύσσεται, χρησιμοποιεί εννέα βασικά στοιχεία: υδρογόνο, οξυγόνο, άνθρακα, άζωτο, φωσφόρο, μαγνήσιο, κάλιο, ασβέστιο και θείο. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν τα βασικά θρεπτικά συστατικά για ένα φυτό. Χρησιμοποιεί, επίσης, σε πολύ μικρότερες όμως ποσότητες, βόριο, χλώριο, χαλκό, μαγγάνιο, ψευδάργυρο και μολυβδαίνιο. Αυτά αποτελούν τα δευτερεύοντα θρεπτικά συστατικά.

Από τα πιο πάνω στοιχεία, ο άνθρακας, το υδρογόνο και το οξυγόνο λαμβάνονται από τα φυτά μέσω της ατμόσφαιρας: Το φυτό απορροφά το νερό που έπεσε στο έδαφος ως βροχή (πηγή υδρογόνου και οξυγόνου) και δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα (πηγή άνθρακα) από την ατμόσφαιρα. Με τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης μετατρέπει τα συστατικά αυτά σε υδατάνθρακες (κατά κύριο λόγο γλυκόζη). Τα υπόλοιπα στοιχεία περιέχονται, υπό μορφήν ενώσεων, στο έδαφος.

Χρήση των θρεπτικών συστατικών από τα φυτά

Τα κύρια και τα δευτερεύοντα θρεπτικά συστατικά διακρίνονται κατ' αυτό τον τρόπο όχι ως προς τη χρησιμότητά τους, αλλά ως προς τις απαιτούμενες ποσότητές τους.

Κύρια θρεπτικά συστατικά

Άζωτο: Δομικό συστατικό των πρωτεϊνών, των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA) και των ενζύμων. Το κρίσιμο επίπεδο περιεκτικότητας αζώτου στα φυτά κυμαίνεται περίπου στο 3%. Αν το ποσοστό αυτό μειωθεί κάτω του 2,75%, εμφανίζονται συμπτώματα αζωτοπενίας στα φυτά, με αποτέλεσμα την απώλεια ποιότητας και ποσότητας στην τελική συγκομιδή. Εξαίρεση αποτελούν τα νεαρά φυτά, στα οποία η περιεκτικότητα σε άζωτο ανέρχεται στο 4% ή και περισσότερο, ορισμένα φυτά όπως η σόγια, τα φιστίκια και το τριφύλλι, ενώ σε άλλα, όπως τα οπωροφόρα δένδρα και ορισμένα διακοσμητικά φυτά το άζωτο μπορεί να ανέρχεται και στο 2% πριν αρχίσει η

αζωτοπενία. Αυτή εκδηλώνεται συνήθως αρχικά με πτώση των φύλλων, ενώ το αντίστροφο φαινόμενο έχει διαπιστωθεί ότι καθυστερεί την ωρίμανση των καρπών, όπως συμβαίνει σε φυτά τομάτας θερμοκηπίου. Ακόμη και μικρές εναλλαγές στην περιεκτικότητα αζώτου μπορούν να επιφέρουν σημαντικές μεταβολές στην ανάπτυξη των φυτών, την εποχή συγκομιδής αλλά και στην ποιότητα των συλλεγομένων καρπών. Είναι, συνεπώς, σημαντικό να διατηρούνται τα επίπεδα αζώτου στο έδαφος ανάλογα με τα καλλιεργούμενα φυτά προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα και η ποσότητα της παραγωγής.

Φωσφόρος: Δομικό συστατικό των νουκλεϊκών οξέων και των μορίων ανταλλαγής ενέργειας (τριφωσφορική αδενοσίνη (ATP) και διφωσφορική αδενοσίνη (ADP)). Οι απαιτήσεις των φυτών σε φωσφόρο ποικίλλουν σημαντικά: Στα οπωροφόρα δένδρα οι κρίσιμες περιεκτικότητες σε φωσφόρο είναι μεταξύ 0,12% και 0,15%, τα χόρτα 0,20% έως 0,25%, ενώ τα λαχανικά φθάνουν τα 0,25% ως τα 0,30%. Οι περιπτώσεις φωσφοπενίας, που είναι συνέπεια της ανεπάρκειας του εδάφους σε φωσφόρο ή σε περιορισμό του ριζικού συστήματος λόγω εμποδίων, εκδηλώνονται στα πρώτα στάδια ανάπτυξης των φυτών, οπότε και οι απαιτήσεις σε φωσφόρο είναι αυξημένες: Η αρχική περιεκτικότητα σε φωσφόρο είναι υψηλή και μειώνεται σταδιακά όσο το φυτό μεγαλώνει. Το αντίθετο φαινόμενο δεν είναι γνωστό με σαφήνεια. Σε ορισμένες περιπτώσεις υψηλές περιεκτικότητες του εδάφους σε φωσφόρο προκαλούν απώλεια ισορροπίας και πενίες σε άλλα στοιχεία, όπως ψευδάργυρο, χαλκό και σίδηρο. Συνεπώς είναι σημαντική η διατήρηση ισορροπίας του εδάφους σε φωσφόρο.

Κάλιο: Απαραίτητο για την πραγματοποίηση πολλών χημικών αντιδράσεων στα φυτά. Οι απαιτήσεις των φυτών σε κάλιο ποικίλλουν ανάλογα με το είδος. Τα οπωροφόρα δένδρα (ροδακινιές, αχλαδιές, μηλιές κτλ) έχουν μικρές απαιτήσεις σε κάλιο, κυμαινόμενες από 0,75% ως 1,25%, για τους διάφορους τύπους χόρτων από 1,2% ως 2.0%, ενώ υψηλότερες είναι οι απαιτήσεις των λαχανικών, 1,75% ως 2,0%. Το κάλιο είναι από τα πλέον κινητικά στοιχεία, καθώς μπορεί να απελευθερωθεί από τα φύλλα κατά τη διάρκεια μιας βροχής και να επαναπορροφηθεί από τις ρίζες. Καλιοπενία μπορεί να εκδηλωθεί τόσο στα πρώτα όσο και στα τελευταία στάδια ανάπτυξης των φυτών. Η περιεκτικότητα των φυτών ελαττώνεται ανάλογα με την ηλικία τους. Σημαντική είναι, όμως, η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ καλίου και νατρίου και καλίου και ασβεστίου/μαγνησίου, καθώς η αύξηση συγκέντρωσης του ενός μειώνει την συγκέντρωση των άλλων.

Θείο: Απαραίτητο συστατικό σε ορισμένα αμινοξέα και, συνεπώς, στις πρωτεΐνες. Εν γένει πιστευόταν ότι τα φυτά έχουν σε θείο απαιτήσεις ανάλογες με αυτές του φωσφόρου, αλλά αποδεικνύεται ότι αυτό δεν συμβαίνει. Για τα λαχανικά, το βαμβάκι, τον καπνό και την τομάτα οι απαιτήσεις σε θείο είναι, εν γένει, μεταξύ 0,2% και 0,3%, ενώ σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες καλύτερο δείκτη για το θείο δεν αποτελεί η % συγκέντρωσή του αλλά περισσότερο ο λόγος συγκεντρώσεων αζώτου προς θείο, ο οποίος πρέπει να κυμαίνεται από 9:1 ως 12:1. Θειοπενίες συμβαίνουν συχνά σε αμμώδους υφής εδάφη και εκδηλώνονται στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των φυτών και απαιτούν τη χρήση θειούχων λιπασμάτων για

σημαντικό χρονικό διάστημα. Το θείο δεν εμφανίζει κινητικότητα στους ιστούς των φυτών και οι θειοπενίες εκδηλώνονται στα ανώτερα και νεότερα τμήματα του φυτού.

Μαγνήσιο: Δομικό συστατικό της χλωροφύλλης και συνεπώς απαραίτητο για τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης από τα πράσινα φυτά. Συνήθεις συγκεντρώσεις του κυμαίνονται από 0,10% ως 0,30%, ανάλογα με τον τύπο της καλλιέργειας, ενώ ειδικότερα για τις τομάτες και τη ρέβη (γογγύλι) μπορεί να φθάνουν και το 0,40%. Μαγνησιοπενίες συμβαίνουν όταν η συγκέντρωση πέσει κάτω από το 0,10%. Η κινητικότητά του στους φυτικούς ιστούς βρίσκεται σε μεσαίο επίπεδο, γι' αυτό και εκδηλώνεται μαγνησιοπενία στους ηλικιακά μεγαλύτερους ιστούς. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται κατά την απορρόφηση μαγνησίου από το έδαφος: Η απορρόφησή του από τα φυτά εξαρτάται τόσο από το pH του εδάφους (βέλτιστη απορρόφηση σε τιμές μεταξύ 6 και 6,5) όσο και την περιεκτικότητά του σε ασβέστιο.

Ασβέστιο: Καθορίζει την διαπερατότητα των μεμβρανών των φυτικών κυττάρων. Το ασβέστιο τείνει να κατατάσσεται πλέον στα δευτερεύοντα θρεπτικά συστατικά. Οι υψηλότερες απαιτήσεις σε αυτό είναι των οπωροφόρων δένδρων, ενδιάμεσες έχουν τα λαχανικά και τις μικρότερες τα πράσινα χόρτα: Οι μηλιές και οι ροδακινιές εμφανίζουν συγκέντρωση ασβεστίου στα φύλλα τους 1,0% και 1,25% αντίστοιχα, ενώ την υψηλότερη απαίτηση έχει το βαμβάκι, με συγκέντρωση ασβεστίου στα φύλλα περίπου 2,0%. Οι ασβεστοπενίες δεν είναι ασυνήθεις και επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα των παραγομένων καρπών. Στις τομάτες εμφανίζονται σήψεις στα άνθη, ενώ τα φρούτα γίνονται πιο μαλακά και εμφανίζουν καφέ "λεκέδες" στην επιφάνειά τους. Σε βαρείες περιπτώσεις επηρεάζονται πρώτα οι νεότεροι ιστοί, ενώ τα διαστήματα μεταξύ των φύλλων ελαττώνονται και τα άκρα των φύλλων εμφανίζονται ακανόνιστα. Η κινητικότητα του ασβεστίου στους φυτικούς ιστούς είναι χαμηλή και η συγκέντρωσή του τείνει να αυξάνει με την ηλικία του φυτού.

Δευτερεύοντα θρεπτικά συστατικά

Σίδηρος: Βασικό συστατικό αρκετών ενζύμων

Μαγγάνιο: Ανευρίσκεται σε αναπνευστικά ένζυμα

Βόριο: Απαραίτητο κατά την σύνθεση των πρωτεϊνών

Χλώριο: Εμπλέκεται στον μεταβολισμό των υδατανθράκων

Ψευδάργυρος: Απαντάται στο ένζυμο διάσπασης του οξικού οξέος

Μολυβδαίνιο: Συστατικό ενζύμου που ανάγει τα νιτρικά ιόντα προς νιτρώδη. Η χρήση του σε λιπάσματα πρέπει να γίνεται με πολύ μεγάλη προσοχή, καθώς το στοιχείο είναι τοξικό για τους μη φυτικούς ζωντανούς οργανισμούς σε περιεκτικότητες άνω των 15 ppm.

Χαλκός: Συστατικό ενζύμων αντιδράσεων οξείδωσης.

Στη Φύση, τα θρεπτικά συστατικά δεν εξαντλούνται από το έδαφος, καθώς τα φυτά μετά τον θάνατό τους αποσυντίθενται και τα συστατικά τους επανέρχονται στο έδαφος. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει στις καλλιέργειες: Όταν γίνει η συγκομιδή, το μεγαλύτερο τμήμα των φυτών συλλέγεται και απομακρύνεται από την καλλιεργήσιμη έκταση. Ως συνέπεια, η περιεκτικότητα του εδάφους στα συστατικά αυτά μειώνεται, με συνέπεια η ανάπτυξη των φυτών να μην είναι φυσιολογική και η αποδοτικότητά τους να χαμηλώνει σημαντικά.

Οι συνέπειες της κατανάλωσης των λιπασμάτων είναι οι εξής:

α) Η ποιότητα προϊόντων καλλιεργημένων με λιπάσματα είναι κατώτερη από εκείνων που καλλιεργούνται με κοπριά ή κομπόστ, με τις μεθόδους της οικολογικής γεωργίας Τα προιόντα αυτά είναι λιγότερο γευστικά και θρεπτικά, και εμείς οι Έλληνες, που ζήσαμε πολύ πρόσφατα τη μηχανοποίηση της γεωργίας μας και διατηρούμε ακόμη τις σχέσεις μας με το χωριό, έχουμε συχνές ευκαιρίες να κάνουμε την σύγκριση.

β) Τα χημικά λιπάσματα απορροφώνται από τα φυτά χωρίς να υποστούν τη συνηθισμένη επεξεργασία από τα βακτήρια του εδάφους. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η αντίσταση του φυτού στις διάφορες ασθένειες, πράγμα που οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη χρήση φυτοφαρμάκων. Επί πλέον η ευδιαλυτότητα τους και η ταχεία αφομοίωσή τους από το φυτό υποκαθιστά πολλές λειτουργίες των ριζών με αποτέλεσμα να μειώνεται η πρόσληψη άλλων χρήσιμων συστατικών από το έδαφος. Έτσι τα προιόντα που παράγουν αυτά τα φυτά είναι περιορισμένης περιεκτικότητας σε άλλα στοιχεία.

γ) Υπόκεινται στο νόμο της φθίνουσας απόδοσης. Η καμπύλη αύξησης της χρήσης λιπασμάτων δεν είναι παράλληλη με αυτή της απόδοσης. Στη Γαλλία, για να επιτευχθεί αύξηση της παραγωγής κατά 34 % από το 1951 έως το 1966, αυξήθηκαν τα χημικά λιπάσματα κατά 146% και τα εντομοκτόνα κατά 300 %

δ) Τα αζωτούχα λιπάσματα συχνά μετατρέπουν τα εδάφη σε όξινα. Το όξινο περιβάλλον κάνει πιο διαλυτά τα βαρέα μέταλλα, όπως ψευδάργυρο, το μαγγάνιο, το χαλκό, που είναι τοξικά για τα φυτά.

ε) Στο έδαφος υπάρχουν κάποιοι μικροοργανισμοί που κάνουν διάφορες εκκρίσεις, χρήσιμες για τα φυτά, και που μετασχηματίζουν επίσης διάφορες οργανικές ενώσεις του εδάφους, πλούσιες σε διάφορα στοιχεία, τις οποίες τα φυτά απορροφούν, δίνοντας, έτσι στα προιόντα τους μια πλούσια χημική σύσταση. Τα χημικά λιπάσματα όμως σκοτώνουν αυτούς τους μικροοργανισμούς. Και όχι μόνο αυτούς αλλά και τους γαιοσκώληκες, που με τις τρύπες τους που ανοίγουν στο έδαφος βοηθούν στον εξαερισμό και στην οξυγόνωση των ριζών του φυτού.

στ) Τα χημικά λιπάσματα καταστρέφουν το έδαφος με δύο τρόπους. Κατ’ αρχήν προκαλούν χημική διάβρωση, αποσυνθέτοντας την κολλοειδή ουσία του αργίλου. Έπειτα, με κάποιες αντιδράσεις δημιουργούν ένα είδος σόδας που προκαλεί τη λεγόμενη τσιμεντοποίηση του εδάφους. Το έδαφος σε βάθος 10-50 cm γίνεται σκληρό σαν πέτρα.

ζ) Η περιεκτικότητα μερικών φυτών σε οξαλικό οξύ αυξάνει με την υψηλή αζωτούχα λίπανση. Το οξαλικό οξύ φτάνει μέσω της τροφικής αλυσίδας στον άνθρωπο, όπου δεσμεύει το αναγκαίο ασβέστιο, προκαλώντας ραχίτιδες και πέτρα στα νεφρά.

η) Από τα αζωτούχα λιπάσματα αλλάζει η σχέση καλίου προς νάτριο. Αυτό έχει σαν συνέπεια την ελλιπή οργανοληπτική σύσταση των φυτών, πράγμα που επιδρά αρνητικά στην υγεία του ανθρώπου.

θ) Από τα αζωτούχα επίσης λιπάσματα δημιουργούνται νιτρώδη οξείδια που πηγαίνουν στην ατμόσφαιρα και συμβάλλουν στην καταστροφή του όζοντος.

ι) Για να αφομοιωθούν τα αζωτούχα λιπάσματα (που παρεμπιπτόντως καταλαμβάνουν το 55% της παγκόσμιας κατανάλωσης σε λιπάσματα και ξοδεύουν πάνω από το 90 % της ενέργειας που χρειάζεται για την παρασκευή τους) πρέπει να μετατραπούν σε νιτρικά άλατα (ΝΟ3) και στη συνέχεια σε αμμωνιακές ενώσεις από τις οποίες σχηματίζονται τα αμινοξέα και στη συνέχεια οι πρωτεΐνες του φυτού. Όμως τα νιτρικά άλατα που προέρχονται από τα αζωτούχα λιπάσματα, δεν μετατρέπονται όλα σε αμμωνιακές ενώσεις, αλλά ένα μέρος τους ανάγεται σε νιτρώδη άλατα (ΝΟ2) που είναι δηλητηριώδη για τα ζώα και ανθρώπους, και στη συνέχεια σε νιτροζαμίνες που είναι καρκινογόνες.

ια) Τα λιπάσματα δεν απορροφώνται εξολοκλήρου από τα φυτά. Μια σημαντική ποσότητα απ ΄αυτά περνάει στα υπόγεια δίκτυα του νερού, και από εκεί σε ποτάμια και λίμνες δημιουργώντας το φαινόμενο του ευτροφισμού.

Ευτροφισμός

Μετά την ανακάλυψη της μεθόδου παραγωγής αζωτούχων λιπασμάτων από το ατμοσφαιρικό άζωτο, τα οργανικά φυσικά λιπάσματα αντικαταστάθηκαν από τα βιομηχανικά, που μάλιστα χρησιμοποιούνται σε τεράστιες ποσότητες. Ωστόσο λιγότερο από το ένα τρίτο της εκάστοτε προστιθέμενης στο έδαφος ποσότητας προσλαμβάνεται από τα καλλιεργούμενα φυτά. Το υπόλοιπο παρασύρεται από τη βροχή και καταλήγει στα γλυκά, ή στα θαλασσινά νερά οδηγώντας στο φαινόμενο του ευτροφισμού. Ο ευτροφισμός προκαλείται και με την απόρριψη στα υδάτινα οικοσυστήματα τεράστιων ποσοτήτων αστικών λυμάτων.

Όσον αφορά το φαινόμενο αυτό, το υδάτινο οικοσύστημα, αφού δεχτεί τα αστικά λύματα, αλλά και τα λιπάσματα που αποπλένονται από το νερό της βροχής, εμπλουτίζεται με τα νιτρικά και τα φωσφορικά άλατα που αυτά περιέχουν. Επειδή όμως οι ουσίες αυτές αποτελούν θρεπτικά συστατικά για τους υδρόβιους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς (φυτοπλαγκτόν), προκαλείται υπέρμετρη αύξηση του πληθυσμού τους. Έτσι αυξάνεται και ο πληθυσμός των μονοκύτταρων ζωικών οργανισμών (ζωοπλαγκτόν) που εξαρτώνται τροφικά από το φυτοπλαγκτόν. Με το θάνατο των πλαγκτονικών οργανισμών συσσωρεύεται νεκρή οργανική ύλη, η οποία με τη σειρά της πυροδοτεί την αύξηση των αποικοδομητών, δηλαδή των βακτηρίων που την καταναλώνουν. Με την αύξηση όμως των μικροοργανισμών ο ρυθμός κατανάλωσης οξυγόνου γίνεται πολύ μεγαλύτερος από το ρυθμό παραγωγής του. Έτσι η ποσότητα του οξυγόνου που βρίσκεται διαλυμένη στο νερό γίνεται ολοένα μικρότερη, γεγονός που πλήττει τους ανώτερους οργανισμούς του οικοσυστήματος, όπως τα ψάρια, που πεθαίνουν από ασφυξία.

Οι δύο πιο οικολογικοί τρόποι εμπλουτισμού του εδάφους σε άζωτο είναι η αγρανάπαυση και η αμειψισπορά. Την ιδιότητα των ψυχανθών να φέρουν στις ρίζες τους αζωτοδεσμευτικά βακτήρια αξιοποιεί η παραδοσιακή γεωργική πρακτική της αμειψισποράς. Αμειψισπορά είναι η εναλλαγή στην καλλιέργεια σιτηρών και ψυχανθών, έτσι ώστε το έδαφος να εμπλουτίζεται με άζωτο και να μην εξασθενεί.

ιβ) Οι καλλιεργητές είναι εκτεθειμένοι στους νόμους της αγοράς. Η περίσσεια αγροτικών προϊόντων (ιδιαίτερα έντονη στις χώρες της ΕΟΚ) οδηγεί σε συγκράτηση των τιμών, ενώ οι τιμές λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων αυξάνουν αλματωδώς.

ιγ) Ένας τελευταίος παράγοντας είναι η ενεργειακή κατανάλωση και η ρύπανση στη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας. Οι ενεργειακές μας πηγές εξαντλούνται, και είναι συζητήσιμο κατά πόσο είναι σκόπιμο να σπαταλάμε πολύτιμη ενέργεια για την παραγωγή λιπασμάτων, ενώ έχουμε εκπομπές σε υδροφθόριο, υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του θείου κ.λ.π.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αδαμαντιάδου Σμ., κ.ά., «Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ΄ Γενικού Λυκείου», ΟΕΔΒ, ΑΘΗΝΑ 2007

Βουτυράκης-Μ.,Φυσικός-Περιβαλλοντολόγος spapekeek@her.forthnet.gr Ecocrete.gr

Ακολουθεί το video E:\PROJECT\fertipolut.avi Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του Κεφαλαίου 2 τέθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις για απάντηση

Ερωτήσεις Λιπασμάτων

1. Ποιος είναι ο ορισμός για τα λιπάσματα; Ποια είναι η γενική δράση τους;

2. Με ποιο κριτήριο διακρίνονται τα λιπάσματα;

3. Αναφέρατε ονομαστικά και με τα χημικά σύμβολά τους τα βασικά και τα δευτερεύοντα στοιχεία ( θρεπτικά συστατικά ) τα οποία χρησιμοποιεί ένα φυτό για να αναπτυχθεί.

4. Με ποια διαδικασία και με ποιόν τρόπο δεσμεύουν τα φυτά τα υδρογόνο το οξυγόνο και τον άνθρακα; Πως δεσμεύονται τα υπόλοιπα στοιχεία από τα φυτά

5. Τι είναι η αζωτοπενία; Ποια είναι τα φυσιολογικά όρια στα οποία κυμαίνεται η περιεκτικότητα του αζώτου στα φυτά;

6. Ποιες είναι οι απαιτήσεις των φυτών σε φώσφορο; Αναφέρατε παραδείγματα

7. Τι είναι η φωσφοπενία; Τι είδους συσχέτιση μεταξύ αυξημένης περιεκτικότητας του εδάφους σε φώσφορο και της περιεκτικότητας του σε άλλα στοιχεία;

8. Πως αντιλαμβάνεστε την έννοια ότι το Κάλιο είναι από τα πλέον κινητικά στοιχεία ;

9. Αναφέρατε την ποσοτική σχέση που παρατηρείται μεταξύ καλίου-νατρίου και καλίου-ασβεστίου/μαγνησίου.

10. Ποια ιδιαιτερότητα εμφανίζει το Θείο ως προς την περιεκτικότητα του στα φυτά;

11. Τι επιπτώσεις θα προκαλούνταν στη Βιόσφαιρα αν το μαγνήσιο έπαυε να προσλαμβάνεται από τα φυτά;

12. Πως το pH του εδάφους επηρεάζει την απορρόφηση του μαγνησίου από τα φυτά; Ποιος άλλος παράγοντας επηρεάζει την απορρόφηση του εκτός από το pH;

13. Ποια βασική λειτουργία των φυτικών κυττάρων επηρεάζει το ασβέστιο; Αναφέρατε μία συνήθη πάθηση των φυτών από ασβεστοπενία.

14. Ποια από τα δευτερεύοντα στοιχεία-θρεπτικά συστατικά έχουν συνάφεια με ένζυμα;

15. Ποια είναι η βασική διαφορά μεταξύ των φυσικών διεργασιών και των τεχνητών καλλιεργειών ως προς την περιεκτικότητα του εδάφους σε θρεπτικά συστατικά;

16. Ποια είναι μία από τις συνέπειες της απορρόφησης των χημικών λιπασμάτων από τα φυτά σε σχέση με την βακτηριακή δράση απέναντι τους;

17. Πως σχετίζεται η ευδιαλυτότητα και η ταχεία αφομοίωση των λιπασμάτων με την περιορισμένη περιεκτικότητα των προϊόντων των φυτών σε άλλα στοιχεία;

18. Τι νομίζετε πως εκφράζει ο νόμος της «φθίνουσας απόδοσης» της χρήσης των λιπασμάτων;

19. Πως επηρεάζουν τα αζωτούχα λιπάσματα την οξύτητα των εδαφών και πως την τοξικότητα απέναντι στα φυτά;

20. Τι επίδραση μπορεί να έχουν τα χημικά λιπάσματα στη δράση χρήσιμων μικροοργανισμών του εδάφους;

21. Αναφέρατε δύο αρνητικές επιδράσεις της χρήσης χημικών λιπασμάτων στην ποιότητα του εδάφους.

22. Ποια δυσμενή επίπτωση έχει η παρουσία του οξαλικού οξέος στον ανθρώπινο οργανισμό;

23. Ποια η ενδεχόμενη συμβολή των αζωτούχων λιπασμάτων στην καταστροφή της στιβάδας΄του όζοντος;

24. Ποια είναι η πορεία αφομοίωσης των αζωτούχων λιπασμάτων από τα φυτά; Ποίό πρόβλημα μπορεί να ενσκήψει από την μερική μετατροπή των νιτρικών αλάτων των λιπασμάτων σε αμμωνιακά;

25. Ποιο ποσοστό των λιπασμάτων απορροφάται από τα φυτά; Που καταλήγει το υπόλοιπο ποσοστό και σε ποιο αρνητικό για το περιβάλλον φαινόμενο συμβάλλει;

26. Που οφείλεται το φαινόμενο του ευτροφισμού;

27. Περιγράψτε την λειτουργία του φαινομένου του ευτροφισμού.

28. Ποιους οικολογικούς τρόπους εμπλουτισμού του εδάφους σε άζωτο γνωρίζετε;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3.

ΤΣΙΜΕΝΤΟ

1. Ορισμοί - Ιστορικό.

Το τσιμέντο, ή επίσημα σκυροκονίαμα, είναι ένα υδραυλικό συνδετικό κονίαμα. Δηλαδή είναι ένα λεπτά διαμερισμένο ανόργανο υλικό (σκόνη) που σε ανάμειξη με νερό σχηματίζει μια πάστα η οποία πήζει και σκληραίνει μέσω αντιδράσεων και διεργασιών ενυδάτωσης και μετά την σκλήρυνση επανακτά την αντοχή και την σταθερότητα ακόμα και μέσα στο νερό.

Ο όρος τσιμέντο ή τσιμεντοκονία αναφέρεται στη συνδετική σκόνη, συνήθως προ της ανάμιξης με νερό, χωρίς άλλα αδρανή πρόσθετα όπως άμμος και χαλίκι. Ενώ το σκυρόδεμα αναφέρεται είτε στο μείγμα τσιμέντου με ποσότητα από άλλα αδρανή υλικά, είτε συνήθως στο στερεό κατασκευαστικό υλικό που προκύπτει μετά την ανάμιξη αυτού του μίγματος με νερό, πήξη και σκλήρυνση. Το σιδηροπαγές ή οπλισμένο σκυρόδεμα ονομάζεται, εκ του γαλλικού όρου, μπετόν αρμέ (béton armé).

Η χημική αντίδραση του τσιμέντου με το νερό (ενυδάτωση τσιμέντου) παράγει προϊόντα που έχουν χαρακτηριστικά πήξης και σκλήρυνσης. Ουσιαστικά η χημεία-τεχνολογία του σκυροδέματος είναι η χημεία της αντίδρασης μεταξύ του τσιμέντου και του νερού. Έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι όσο περισσότερο τσιμέντο (μέχρις ενός ορισμένου ορίου βέβαια) περιέχεται στην μονάδα όγκου του σκυροδέματος, εφόσον και οι λοιποί παράγοντες (ποιότητα και κοκκομετρική σύνθεση των αδρανών, ποσότητα νερού, μέθοδος διάστρωσης και συμπύκνωσης, κλπ.) παραμένουν σταθεροί, τόσο μεγαλύτερη

αντοχή εμφανίζει το σκυρόδεμα. Φυσικά η αύξηση αυτής της αντοχής δεν είναι απεριόριστη, αλλά σταματά στην αντοχή του λιγότερο ανθεκτικού υλικού του σκυροδέματος. Πάντως πρέπει να σημειωθεί ότι η τσιμεντόπαστα είναι η πηγή ανεπιθύμητων φαινόμενων (πχ. ερπυσμός, συστολή ξήρανσης, μικρορηγμάτωση, χημική επίδραση διαβρωτικών παραγόντων) που δρουν αρνητικά στην ανθεκτικότητα του σκυροδέματος.

Με τον όρο τσιμέντο προσδιορίζεται μια μεγάλη κατηγορία υδραυλικών κονιών συγκολλητικών δηλαδή υλών, που έχουν την ιδιότητα να σκληραίνουν και μέσα στο νερό. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των τσιμέντων είναι ότι προ-έρχονται από την καύση μίγματος ασβεστολιθικών και αργιλοπυριτικών πετρωμάτων. Για κάθε είδος τσιμέντου χρησιμοποιούνται τα πετρώματα αυτά με διαφορετικές αναλογίες...Η κονία, που προέρχεται από την άλεση του ψημένου από διάφορα πετρώματα αυτού υλικού, το οποίο καλείται εκβολάδα ή διεθνώς Clinker, ονόμαζεται τσιμέντο Portland. Σήμερα ονομάζεται επίσης τεχνητό τσιμέντο ή απλά τσιμέντο. Το τσιμέντο Portland επιβλήθηκε πολύ γρήγορα και προκάλεσε πραγματική επανάσταση στην οικοδομική, ιδίως μετά την εφαρμογή των οπλισμένων τσιμεντοδεμάτων.

Τσιμέντο καλείται το προϊόν, που λαμβάνεται από την κονιοποίηση εκβολάδων ορισμένης συστάσεως. Αυτές οι εκβολάδες πρέπει απαραίτητα να προέρχονται από το ψήσιμο ενός μίγματος αργιλούχων και ασβεστούχων υλικών, που παρασκευάζεται από ορισμένες αναλογίες. Αφού ψηθεί το μίγμα αυτό, δεν επιτρέπεται προσθήκη καμιάς άλλης ουσίας εκτός από νερό ή καμένο γύψο.

2. Πρώτες ύλες και στάδια κατασκευής του τσιμέντου.

Στις σημερινές βιομηχανίες τα ασβεστούχα υλικά είναι ασβεστόλιθοι ή ασβεστολιθικές μάργες, και τα αργιλούχα είναι άργιλοι, σχιστόλιθοι ή άλλα πετρώματα που περιέχουν οξείδια του αργιλίου και πυριτίου.

Όλη η εργασία της παρασκευής του τεχνητού τσιμέντου μπορεί να χωρισθεί σε τέσσερα στάδια

α) Την προπαρασκευή και ανάμιξη των πρώτων υλών.

β) Το ψήσιμο (την όπτηση) του μίγματος.

γ) Την προσθήκη των προβλεπομένων συμπληρωματικών ουσιών και λειοτρίβηση των εκβολάδων και

δ) την εναποθήκευση του τσιμέντου

2.Προπαρασκευή και ανάμιξη των πρώτων υλών.

Κατά την προπαρασκευή των πρώτων υλών εξετάζεται αρχικά η χημική και ορυκτολογική σύσταση τους και προσδιορίζονται οι ποσότητες, που θα ληφθούν από κάθε είδος, ώστε το μίγμα να έχει τις προβλεπόμενες αναλογίες σε ασβεστιακές, αργιλικές και πυριτικές ενώσεις. Κατόπιν οι ασβεστόλιθοι

μεταφέρονται σε θραυστήρες και θραύονται (σπάνε) σε τεμάχια των 2 έως 5 cm. Τα τεμάχια ξηραίνονται σε περιστρεφόμενο κύλινδρο ξηράνσεως, ο οποίος τροφοδοτείται με θερμό αέρα 500° C.

Ο αέρας θερμαίνεται κατά κανόνα με τα θερμά αέρια του καμινιού. Τέλος οι ασβεστόλιθοι εναποθηκεύονται σε ειδικά σιλό.

Χρησιμοποιούνται τρεις μέθοδοι ψησίματος (οπτήσεως) του μίγματος:

1. Η ξηρή,

2. Η υγρή και 3. Η νωπή (ύφυγρη)

3. Ψήσιμο (όπτηση).

Το ψήσιμο του μίγματος των πρώτων υλών γίνεται μέσα σε καμίνι, του οποίου το κύριο τμήμα είναι ένας κύλινδρος που στρέφεται αργά γύρω από τον άξονα του με ταχύτητα 4 έως 8 στροφών/1 min. Το άλευρο των πρώτων υλών εισέρχεται μέσω της χοάνης φορτίσεως στο υψηλότερο άκρο του κυλίνδρου και αρχίζει να κινείται αργά προς το κατώτερο άκρο λόγω της περιστροφής.

ΕΙΚΟΝΑ 18 Τμήμα περιστρεφόμενου καμινιού Μπορούμε να χωρίσομε τον κύλινδρο σε τρεις θερμοκρασιακές ζώνες:

Στη ζώνη των 600° C ή ζώνη ξηράνσεως, όπου το υλικό ξηραίνεται τελείως.

Στη ζώνη των 1000° C ή ασβεστοποιήσεως, όπου γίνεται η γνωστή αντίδραση διασπάσεως του ανθρακικού ασβεστίου σε οξείδιο του ασβεστίου και διοξείδιο του άνθρακα και

στη ζώνη των 1500° C ή ζώνη αρχόμενης τήξεως, όπου συντελούνται οι χημικές αντιδράσεις, που μετατρέπουν τις αρχικές ύλες σε εκβολάδες (clinker).

Στη ζώνη αυτή λόγω της τήξεως του υλικού συγκολλούνται οι κόκκοι σε μικρά τεμάχια μεγέθους "μπιζελιού" έως "καρυδιού". Τα τεμάχια αυτά, που καλούνται εκβολάδες ή Clinker, έχουν λάμψη γυαλιού, χρώμα πρασινόμαυρο και μεγάλη σκληρότητα.

4. Λειοτρίβηση.

Κατά το τρίτο στάδιο οι εκβολάδες, μετά την εξαγωγή τους από τον κύλινδρο ψύξεως, διαβρέχονται με νερό για να σβήσουν εάν υπάρχουν ίχνη καμμένου ασβέστη και μεταφέρονται σε χώρους, όπου παραμένουν

τουλάχιστον για μία εβδομάδα. Μετά λειοτρίβονται μέσα σε σφαιροβόλους μύλους, αφού προηγουμένως προστεθεί μικρή ποσότητα φυσικού ή καμμένου γύψου σε αναλογία 2 έως 3%. Η προσθήκη του γύψου είναι απαραίτητη, γιατί το τσιμέντο, που προκύπτει από την άλεση αμιγών εκβολάδων, πήζει (χωρίζεται δηλαδή) πολύ γρήγορα μετά την ανάμιξη του με νερό και έτσι είναι δύσκολη η χρήση του. Στην Ελλάδα εκτός από γύψο προσθέτομε και θηραϊκή γη σε αναλογία 8 έως 10%. Η μικρή αυτή προσθήκη δεν ελαττώνει ουσιωδώς την αντοχή του, ούτε τις υδραυλικές του ικανότητες, ενώ κατεβάζει το κόστος του.

5. Αποθήκευση - Συσκευασία.

Μετά τη λειοτρίβηση η σκόνη του τσιμέντου μεταφέρεται σε ειδικά σιλό για εναποθήκευση. Στο εμπόριο κυκλοφορεί συσκευασμένο σε χάρτινους σάκους των 50 kg Επίσης διατίθεται χύμα, εναποθηκευόμενο στο εργοτάξιο μέσα σε κατάλληλα κυλινδρικά δοχεία (σιλό) από λαμαρίνα

6. Είδη τεχνητών τσιμέντων.

Κοινό τσιμέντο Portland. Είναι αυτό που εξετάσαμε προηγουμένως.. Τσιμέντα Portland υψηλής αντοχής. Έχουν τις ίδιες αναλογίες με το

κοινό τσιμέντο, εκτός από οξείδιο του ασβεστίου, που εμφανίζεται λίγο αυξημένο. Το τσιμέντο αυτό έχει μεγαλύτερη αντοχή από το κοινό τσιμέντο και σκληραίνει πιο γρήγορα.

Αργιλικά τσιμέντα. Περιέχουν λιγότερο οξείδιο του ασβεστίου και περισσότερο οξείδιο του αργιλίου (35 έως 45%) αντί 5 έως 10% που περιέχεται στα κοινά τσιμέντα). Βασικές πρώτες ύλες είναι ο ασβεστόλιθος και ο βωξίτης Παρασκευάζονται όπως τα κοινά τσιμέντα. Σκληραίνουν πιο γρήγορα, εκλύουν μεγάλα ποσά θερμότητας κατά την πήξη τους και υφίστανται μεγαλύτερες μεταβολές του όγκου τους. Γι' αυτό είναι κατάλληλα μόνο για ψυχρά κλίματα.

Λευκά και ημίλευκα τσιμέντα Portland. Με ελάττωση του ποσοστού του οξειδίου του σιδήρου (Fe203) σε 1% και με ψήσιμο σε υψηλότερη θερμοκρασία, λαμβάνονται λευκά ή ημίλευκα τσιμέντα. Χρησιμοποιούνται στην οικοδομική κυρίως, όπου απαιτείται καλύτερη εμφάνιση διαφόρων στοιχείων όπως μωσαϊκά δάπεδα, επιχρίσματα αρτιφισιέλ, αρμολογήματα λευκών επιφανειών κλπ.

Σιδερένια τσιμέντα. Αποτελούνται από 70% κοινό τσιμέντο και 30% άλευρο μεταλλουργικών σκουριών (σκουριές υψικαμίνων). Παράγεται σε χώρες με αυξημένη μεταλλουργία και είναι φθηνότερο από το τσιμέντο Portland. Αντέχει στις χημικές επιδράσεις περισσότερο από το κοινό τσιμέντο.

Ποζουλανικά τσιμέντα. Με ανάμιξη κοινού τσιμέντου με ποζουλάνες σε διάφορες αναλογίες λαμβάνονται τα ποζουλανικά τσιμέντα. Είναι φθηνότερα από τα κοινά τσιμέντα και μοιάζουν με τα αργιλικά. Στην Ελλάδα παράγονται τσιμέντα αυτού του είδους με προσθήκη 8 έως

10% θηραϊκής γης στο κοινό τσιμέντο και καλούνται "τσιμέντα ελληνικού τύπου". Χρησιμοποιούνται για εσωτερική κατανάλωση.

Τσιμέντο τοιχοποιίας. Παρασκευάζεται εάν αλέσομε μαζί clinker και μια αδρανή ύλη (ασβεστόλιθο, πυριτική άμμο κλπ.) σε αναλογία 50 έως 70% clinker και 50% έως 30% αδρανούς ύλης. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή κονιαμάτων δομήσεως και επιχρισμάτων.

7. Ιδιότητες του τσιμέντου.

α) Χρώμα. Το χρώμα του κοινού τσιμέντου είναι γκριζωπό (υπότεφρο) έως πρασινόγκριζο και οφείλεται κυρίως στα οξείδια του σιδήρου. Μικρή περιεκτικότητα στα οξείδια αυτά του δίνει λευκό χρώμα.

β) Ειδικό βάρος.

γ) Υδραυλικότητα. ο πολτός του τσιμέντου (τσιμέντο και νερό) έχει την ιδιότητα να πήζει και όταν βρίσκεται μέσα σε νερό. Η ιδιότητα αυτή καλείται υδραυλικότητα.

Ο βαθμός εκδηλώσεως της ιδιότητας αυτής του τσιμέντου εξαρτάται από την κανονικότητα του ψησίματος, από τη λεπτότητα της αλέσεως και κυρίως από τη χημική σύσταση του. Εάν από τη λειοτρίβηση των εκβολάδων προκύψει χονδρόκοκκο τσιμέντο, τότε δεν επέρχεται πήξη μέσα στο νερό ή, εάν επέλθει, το στερεό σώμα που προκύπτει καταστρέφεται εύκολα.

δ) Πήξη. Η πήξη του πολτού του τσιμέντου οφείλεται σε πολύπλοκες χημικές αντιδράσεις, που πραγματοποιούνται όταν το τσιμέντο αναμιχθεί με το νερό. Δεν αρχίζει αμέσως μετά την ανάμιξη του τσιμέντου με το νερό, αλλά αφού περάσει ορισμένο χρονικό διάστημα, που καλείται χρόνος αρχικής πήξεως. Η έναρξη πήξεως και η ταχύτητα εξαρτώνται:

Από την ποσότητα του νερού αναμίξεως.

Από τη θερμοκρασία του μίγματος και του περιβάλλοντος.

Από την υγρομετρική κατάσταση της ατμόσφαιρας και

Από τη δραστηριότητα, με την οποία θα γίνει η ανάμιξη του τσιμέντου και του νερού.

Όταν το περιβάλλον είναι πιο θερμό η πήξη του μίγματος επιταχύνεται, ενώ αντίθετα επιβραδύνεται περισσότερο σε υγρή παρά σε ξηρή ατμόσφαιρα.

Τέλος, όσο περισσότερο χρόνο διαρκεί η ανάμιξη, τόσο περισσότερο επιβραδύνεται η πήξη.

Στο κοινό τσιμέντο Portland η πήξη αρχίζει μία ώρα έως τρεις ώρες από τη στιγμή της αναμίξεως με το νερό.

Μετά την έναρξη της πήξεως, αυτή συνεχίζεται αργά, έως ότου ο πολτός στερεοποιηθεί τελείως και φθάσει στην κατά στάση τελικής πήξεως. Κατά τη διάρκεια της πήξεως ο πολτός πρέπει να παραμένει σε πλήρη ηρεμία. Απαγορεύεται οποιοσδήποτε χειρισμός και διατάραξη του. Ο χρόνος τελικής πήξεως για τα κοινά τσιμέντα Portland κυμαίνεται μεταξύ 6 και 10 ωρών.

Μετά την τελική πήξη το τσιμέντο εξακολουθεί να σκληραίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, συγχρόνως αυξάνεται η αντοχή του. Η σκλήρυνση διαρκεί μήνες και χρόνια ακόμη. Κατά τις πρώτες ημέρες σκληραίνει πολύ γρήγορα, αλλά κατά τους επόμενους μήνες η σκλήρυνση επιβραδύνεται συνεχώς. Κατά τη διάρκεια της σκληρύνσεως και κυρίως κατά τις πρώτες ημέρες είναι απαραίτητο να διατηρείται το σώμα σε υγρό περιβάλλον για να διευκολύνονται οι διάφορες χημικές αντιδράσεις,που πραγματοποιούνται στη μάζα του υλικού. Γι' αυτό πρέπει ο στερεοποιημένος πολτός να διαβρέχεται συνεχώς για διάστημα τουλάχιστον 5 ημερών πριν από τη τελική πήξη.

Κατά τη διάρκεια της πήξεως και της σκληρύνσεως, λόγω των χημικών αντιδράσεων, παράγεται θερμότητα στη μάζα του υλικού, που μεταδίδεται στην ατμόσφαιρα. Εάν η μετάδοση αυτή εμποδιστεί είτε λόγω υπερβολικής θερμοκρασίας του περιβάλλοντος (καλοκαίρι) είτε λόγω μεγάλου πάχους του έργου (π.χ. φράγμα από σκυρόδεμα), τότε προκαλούνται εσωτερικές τάσεις και υπάρχει κίνδυνος καταστροφής του έργου. Για τον περιορισμό του κινδύνου αυτού παίρνομε διάφορα μέτρα, όπως είναι η χρησιμοποίηση τσιμέντου βραδείας πήξεως, η δημιουργία δικτύου σωληνώσεων στη μάζα του έργου, μέσα στις οποίες κυκλοφορεί ψυχρό νερό (ύδωρ) κ.ά.

Επίσης κατά τη διάρκεια της πήξεως ο πολτός συστέλλεται και παρουσιάζονται ραγάδες στην επιφάνεια του σώματος. Όσο μεγαλύτερη είναι η συστολή, τόσο βαθύτερες είναι οι ραγάδες Ένας από τους βασικούς λόγους που δεν χρησιμοποιείται το τσιμέντο αυτούσιο, αλλά πάντοτε αναμιγμένο με άμμο, είναι ακριβώς τα ραγίσματα που υφίσταται κατά τη συστολή. Το φαινόμενο της συστολής δεν παρουσιάζεται, όταν η πήξη πραγματοποιείται μέσα σε νερό. Επομένως για να αποφεύγονται τα ραγίσματα στις κατασκευές από τσιμεντοκονίαμα, αρκεί να διατηρείται η εκτεθειμένη επιφάνεια τους υγρή είτε με συνεχή διαβροχή, είτε με κάλυψη της με υγρά υφάσματα.

ε) Μηχανική αντοχή. Το τσιμέντο μετά τη σκλήρυνση του παρουσιάζει αρκετή αντοχή σε θλίψη, ενώ η αντοχή του σε εφελκυσμό είναι πολύ μικρή. Συνήθως η αντοχή σε θλίψη είναι δεκαπλάσια από την αντοχή σε εφελκυσμό. στ) Στεγανότητα. Εάν εξετασθεί μικροσκοπικά η μάζα του σκληρού τσιμέντου, διαπιστώνεται ότι αποτελείται από μίγμα κρυστάλλων και κολλοειδούς ύλης. Οι κρύσταλλοι, στους οποίους κυρίως οφείλεται η μηχανική αντοχή του τσιμέ-ντου, περιβάλλονται από την κολλοειδή ύλη. Αυτή με τις συγκολλητικές ιδιότητες που έχει συγκρατεί τους κρυστάλλους συνδεμένους, ενώ συγχρόνως καθιστά στεγανό το σώμα.

8. Έλεγχοι και προδιαγραφές του τσιμέντου.

Το τσιμέντο, που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή τσιμεντοκονιαμάτων ή σκυροδεμάτων, πρέπει πριν από κάθε άλλη εργασία να υποστεί ορισμένες δοκιμασίες, για να εξακριβωθεί σε ποιο βαθμό κατέχει τις αναφερθείσες ιδιότητες και συνεπώς εάν είναι κατάλληλο για το σκοπό που προορίζεται.

α) Δειγματοληψία.

β) Έλεγχος χημικών χαρακτηριστικών του τσιμέντου. Ο έλεγχος αυτός εκτελείται σε ειδικά εργαστήρια και αποσκοπεί στον προσδιορισμό της χημικής συστάσεως του τσιμέντου (ποσοστιαία αναλογία των οξειδίων πυριτίου, σιδήρου, αργιλίου, ασβεστίου και μαγνησίου), τον προσδιορισμό της περιεκτικότητας τριοξειδίου του θείου και σιδήρου, τον προσδιορισμό της απώλειας όταν πυρωθεί κλπ.

γ) Έλεγχος φυσικών χαρακτηριστικών. Ο έλεγχος αυτός γίνεται τόσο στο εργαστήριο, όσο και στο εργοτάξιο. Εκτελείται για να εξακριβωθούν:

Η λεπτότητα αλέσεως.

Ο χρόνος αρχικής και τελικής πήξεως.

δ) Έλεγχος μηχανικών ιδιοτήτων. Η τρίτη ομάδα δοκίμων αναφέρεται στον προσδιορισμό των μηχανικών ιδιοτήτων του τσιμέντου. Δηλαδή στον προσδιορισμό:

Της αντοχής του σε θλίψη

Της αντοχής του σε εφελκυσμό.

9. Χρήσεις του τσιμέντου.

Το τσιμέντο χρησιμοποιείται κυρίως για την παρασκευή κονιαμάτων και σκυροδεμάτων. Όταν αναμιχθεί με άμμο σε διάφορες αναλογίες και με νερό παρασκευάζονται τα τσιμεντοκονιάματα, ενώ όταν αναμιχθεί με άμμο, σκύρα και νερό παρασκευάζονται τα τσιμεντοσκυροδέματα. Επίσης χρησιμοποιείται για την ενίσχυση άλλων πιο ασθενών κονιαμάτων, όπως είναι τα ασβεστοκονιάματα και τα γυψοκονιάματα.

Με βάση τα τσιμεντοκονιάματα και τα τσιμεντοσκυροδέματα κατασκευάζεται πλήθος άλλων υλικών τσιμεντόπλινθοι (τσιμεντότουβλα) διαφόρων οχημάτων και μεγεθών, τσιμεντόλιθοι, κισσηρόλιθοι, τσιμεντοσωλήνες, τσιμεντόφυλλα και άλλα παρόμοια υλικά.

Εκεί όμως που το τσιμέντο έφερε πραγματική επανάσταση στα δομικά υλικά, ήταν η κατασκευή του οπλισμένου σκυροδέματος. Η ισχυρή πρόσφυση του τσιμέντου με τον χάλυβα, η προστασία στην οξείδωση, που παρέχει σ' αυτόν, η σύγχρονη αντοχή σε θλιπτικές και εφελκυστικές δυνάμεις του οπλισμένου σκυροδέματος, το χαμηλό κόστος κ.ά., το έκαναν το περισσότερο

χρησιμοποιούμενο σήμερα υλικό. Το οπλισμένο σκυρόδεμα αντικατέστησε το ξύλο στις φέρουσες κατασκευές σχεδόν εξ ολοκλήρου και το χάλυβα εν μέρει.

10. Αποθήκευση και προφύλαξη του τσιμέντου.

Επειδή, όπως προηγουμένως αναφέραμε, το τσιμέντο έχει την ιδιότητα να πήζει, όταν αναμιχθεί με νερό, πρέπει να λαμβάνονται σχολαστικά μέτρα, ώστε να αποκλεισθεί κάθε επαφή του με νερό, μέχρις ότου χρησιμοποιηθεί. Εκτός από το νερό και η υγρασία επηρεάζει το τσιμέντο. Επίσης δεν πρέπει να εκτίθεται σε υπερβολική θερμοκρασία, γιατί το θερμό τσιμέντο πήζει πολύ γρήγορα. Γι' αυτούς τους λόγους το τσιμέντο πρέπει να αποθηκεύεται σε κλειστές αποθήκες, τελείως προφυλαγμένες από τη βροχή ή επιφανειακά νερά και από τις ηλιακές ακτίνες,

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Λεγάκης Α., «Δομικά Υλικά» Τόμος Α΄, Ιδρυμα Ευγενίδου, ΑΘΗΝΑ 1997

Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης

ΥΠΕΧΩΔΕ, Τεχνικές παραγωγής

ΥΠΕΧΩΔΕ Νέες τεχνικές

The Portland Cement Association

N. Koukouzas, Ch.Vasilatos and I. Glarakis "Mixture of Lignite Fly Ash in Concrete: Physical and Mineralogical Characterization – Case Study from Ptolemais, Northern Greece". Ιn World of Coal Ash (WOCA) Conference, Lexington, Kentucky, USA, April 11-15, 2005

Vasilatos Ch., Barlas K., Stamatakis M.G. and Tsivilis S. "Wolframite-Stibnite mineral assemblages from Rizana Lachanas, Macedonia, Greece and their possible use as flux agent in the manufacturing of clinker" in the Bulletin of the Geological Society of Greece, Vol. XXXIV/3, pp. 827-834 (in greek with english abstract)

Ακολουθεί το video tsiment1.avi

Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του Κεφαλαίου 3 τέθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις για απάντηση

Ερωτήσεις Τσιμέντου

1. Δώστε έναν ορισμό για το τσιμέντο. Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων των τσιμέντων ως προς τη σύσταση τους;

2. Τι είναι η εκβολάδα ή Clinker;

3. Ποια είναι η σύσταση των πρώτων υλών από τα οποία παρασκευάζεται το τσιμέντο;

4..Ποιό πλεονέκτημα και ποιο μειονέκτημα εμφανίζει η ξηρή έναντι της υγρής μεθόδου ψησίματος ( οπτήσεως ) του αρχικού ασβετιακού-αργιλικού-πυριτικού μίγματος;

5. Σε ποια θερμοκρασιακή ζώνη του κυλίνδρου ψησίματος συντελούνται οι χημικές αντιδράσεις, που μετατρέπουν τις αρχικές ύλες σε εκβολάδες (clinker);

6. Για ποιο λόγο κρίνεται απαραίτητη η προσθήκη γύψου ( ή/και θηραϊκής γης ) στο τσιμέντο μετά τη διαδικασία λειοτρίβησης τους;

7. Αναφέρατε τις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ του τσιμέντου Portland υψηλής αντοχής και των αργιλικών τσιμέντων. Ποιόν τύπο από τους δύο θα επιλέγατε για μία τσιμεντένια κατασκευή στην Ιεράπετρα της Κρήτης;

8. Τι τύπου τσιμέντο θα προτιμούσε να χρησιμοποιήσει μία εταιρεία παρασκευής χημικών προϊόντων για την κατασκευή αποθήκευσης και φύλαξης των προϊόντων της; Πως αιτιολογείτε την απάντηση σας;

9. Ποια είναι η ιδιαιτερότητα των «τσιμέντων ελληνικού τύπου;

10. Ποιοι είναι οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η υδραυλικότητα του τσιμέντου; Με ποιόν τρόπο αυτοί επηρεάζουν την ποιότητα του τσιμέντου; 11. Αναφέρατε τους παράγοντες από τους οποίους η έναρξη και η ταχύτητα πήξεως. Πότε αρχίζει η πήξη στο κοινό τσιμέντο Portland; 12. Για ποιο λόγο κρίνεται επιθυμητή η ανάμιξη με αδρανή υλικά και περισσότερο νερό που παρατείνει τον χρόνο αρχικής πήξεως του τσιμέντου; 13. Πόσο χρόνο διαρκεί ο χρόνος τελικής πήξεως για τα κοινά τσιμέντα Portland; 14. Περιγράψτε τη διαδικασία σκλήρυνσης του τσιμέντου μετά το στάδιο της τελικής πήξης του. 15. Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια της πήξεως και της σκληρύνσεως, λόγω των χημικών αντιδράσεων, παράγεται θερμότητα στη μάζα του τσιμέντου, που μεταδίδεται στην ατμόσφαιρα. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την παρεμπόδιση της μετάδοσης στην ατμόσφαιρα και ποια είναι τα προστατευτικά μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό αυτών; 16. Ποια αποτελέσματα επιφέρει η συστολή του τσιμεντοπολτού κατά τη διάρκεια της πήξεως; Πως αποφεύγονται αυτά; 17. Που οφείλεται η στεγανότητα του τσιμέντου; 18. Αναφέρατε τα χημικά συστατικά στα οποία αποσκοπεί ο έλεγχος των χημικών χαρακτηριστικών του τσιμέντου. 19. Τι είναι τα τσιμεντοσκυροδέματα; Ποια η σημασία του οπλισμένου σκυροδέματος (Beton arme); 20. Ποιες προφυλάξεις πρέπει να λαμβάνονται για την αποθήκευση του τσιμέντου;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ4

ΜΟΝΑΔΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

ΕΙΚΟΝΑ 19

ΕΙΚΟΝΑ 2Ο

Εγκατάσταση ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου με τεχνολογία συνδυασμένου κύκλου

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

To φυσικό αέριο είναι μίγμα αέριων υδρογονανθράκων με κύριο συστατικό το μεθάνιο, CH4 (μέχρι και 90%)..To φυσικό αέριο χρησιμοποιείται ως καύσιμο και παρουσιάζει δύο βασικά πλεονεκτήματα έναντι του πετρελαίου:

1. Είναι καθαρό καύσιμο, γιατί αφ' ενός μεν καίγεται πλήρως και με ευκολία προς CΟ2, αφ' ετέρου δεν περιέχει S ή Ν2, οπότε δε δίνει ρυπογόνα αέρια όπως, SO2, CO, NOx.

2. Έχει μεγάλη θερμαντική ικανότητα (9000 - 12000 Kcal για κάθε 1m3 καυσίμου).

Εκτός από καύσιμο το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται και ως πρώτη ύλη στη βιομηχανία πετροχημικών προϊόντων.

Τεχνολογίες παράγωγης ηλεκτρισμού από φυσικό αέριο

Αεροστρόβιλοι συνδυασμένου κύκλου Οι αεροστρόβιλοι, είναι οι κύρια τεχνολογία καύσης (που προέρχεται από τις μηχανές Jet. Οι αεροστρόβιλοι χρησιμοποιούν τα θερμά αέρια από την καύση του αερίου άμεσα, αντί να χρησιμοποιούν τη παραγόμενη θερμότητα για να κάνουν ατμό, όπως τα εργοστάσια λιθάνθρακα.

Υπάρχουν δύο τύποι εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο:

(1) αεροστρόβιλοι συνδυασμένου κύκλου και

(2) αεροστρόβιλοι ανοιχτού κύκλου

ΕΙΚΟΝΑ 21:Μονάδα ηλεκτροπαραγωγής συνδυασμένου κύκλου από φυσικό αέριο

Στην τεχνολογία αεροστροβίλων ανοιχτού κύκλου το φυσικό αέριο αναμειγνύεται με τον αέρα και τροφοδοτεί ένα αεροστρόβιλο, που στη συνέχεια θέτει σε κίνηση μια ηλεκτρογεννήτρια.

Η τεχνολογία συνδυασμένου κύκλου κάνει τα ίδια, αλλά χρησιμοποιεί τη θερμότητα από τα καυσαέρια του αεροστρόβιλου για να παράγει ατμό. Ο ατμός στην συνέχεια θέτει σε κίνηση ένα ατμοστρόβιλο και δεύτερη ηλεκτρογεννήτρια (παράγοντας διπλάσια ηλεκτρικής ενέργειας με το ίδιο το κόστος καυσίμων).

Το ποσό της ενέργειας που παράγεται και από τις δυο τεχνολογίες αεροστρόβιλων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις καιρικές συνθήκες. Η ποσότητα του καυσίμου που μπορεί να καεί αποτελεσματικά εξαρτάται από την θερμοκρασία, την πίεση και την υγρασία του αέρα με τον οποίο

αναμιγνύεται. Γενικά, όσο πιο κρύος είναι ο καιρός τόσο πιο αποτελεσματική είναι η μονάδα . Οι αεροστρόβιλοι συνδυασμένου κύκλου μπορεί να είναι πάνω από 50% αποδοτικοί στην μετατροπή του φυσικού αέριου σε ηλεκτρισμό, σε σύγκριση με περίπου 33% που ισχύει για τους ατμοστρόβιλους (που χρησιμοποιούνται στο λιθάνθρακα). Ο ατμός που χρησιμοποιείται για την περιστροφή του ατμοστρόβιλου κατευθύνεται σε ένα συμπυκνωτή, όπου με την ψύξη ξαναγίνεται νερό για να επαναχρησιμοποιηθεί στους λέβητες . Για αυτό το σκοπό (ψύξη των ατμών) 10.000 λίτρα θαλασσινού νερού ανά δευτερόλεπτο αντλούνται στο συμπυκνωτή. Το θαλασσινό νερό επαναψύχεται σε πύργους ψύξης και ρίχνεται πίσω στην θάλασσα σε θερμοκρασία δύο βαθμών C πάνω από την αρχική του θερμοκρασία

«Kυψέλες καυσίμου». Μια ακόμη καλύτερη τεχνολογία για τη μετατροπή του φυσικού αερίου για την ηλεκτρική ενέργεια που γίνεται ταχέως εμπορεύσιμη είναι οι «κυψέλες καυσίμου». Οι «κυψέλες καυσίμου». μετατρέπουν απευθείας φυσικό αέριο σε ηλεκτρική ενέργεια χωρίς καύση του αερίου. Ένα μόριο μεθανίου του φυσικού αερίου αποτελείται από άνθρακα και υδρογόνο. Αφού το υδρογόνο αποσπαστεί από τον άνθρακα εισάγεται σε μια «κυψέλη καυσίμου», όπου ενώνεται με οξυγόνο και παράγει νερό, ηλεκτρισμό και θερμότητα. Ο άνθρακας απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα σαν διοξείδιο του άνθρακα που είναι πολύ λιγότερο σε ποσότητα από αυτό που εκπέμπεται από τους αεροστρόβιλους. Οι «κυψέλες καυσίμου» είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές, μετατρέποντας το 60% της ενέργειας του φυσικού αερίου σε ηλεκτρική ενέργεια. Είναι εντελώς αθόρυβες και μπορεί να κατασκευαστούν σε ένα ευρύ φάσμα μεγεθών. Αρκετά μικρές για να τροφοδοτήσουν ένα αυτοκίνητο και σε μεγέθη αρκετά μεγάλα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανσης και ζεστού νερού σε πολυκατοικίες και εργοστάσια.

Κατασκευή, κόστος και ζωή μιας μονάδας παράγωγης ηλεκτρισμού από φυσικό αέριο

Η Κατασκευή μια μονάδας Φ.Α χρειάζεται 27-30 μήνες και κοστίζει 500 με 600 Ευρώ για κάθε κιλοβάτ που θα μπορεί να παράγει (δηλαδή κατασκευή ενός εργοστασίου Φ.Α. 400 MW κοστίζει 200 με 240 εκατ. Ευρώ), Η ζωή μιας τέτοιας μονάδας είναι 20 χρόνια.

ΕΙΚΟΝΑ 22

ΕΙΚΟΝΑ 23

ΕΙΚΟΝΑ 24

Κατασκευή μονάδας ηλεκτροπαραγωγής από αέριο

Θέσεις Εργασίας σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο

Μια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο μπορεί να λειτουργήσει με 25-40 άτομα εξειδικευμένο προσωπικό. Απασχολεί γύρω στους 300 εργαζόμενους για τα 2,5 χρόνια που χρειάζονται για την κατασκευή της.

ΕΙΚΟΝΑ 25 ΕΙΚΟΝΑ 26

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό

αέριο

Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου από την καύση φυσικού αέριου είναι χαμηλότερες από την καύση λιθάνθρακα και πετρελαίου. Σε σύγκριση με τον λιθάνθρακα, το φυσικό αέριο εκπέμπει 43% λιγότερο διοξειδίου του άνθρακα για κάθε μονάδα ενέργειας που παράγει, και 30% λιγότερο CO2 από το πετρέλαιο. Η καύση του φυσικού αερίου εξακολουθεί να παράγει οξείδια του αζώτου, που είναι η κύρια πηγή τροποσφαιρικού νέφους και όξινης βροχής.

Συγκεκριμένα το φυσικό αέριο εκπέμπει λιγότερο από το ένα τρίτο οξείδια του αζώτου , και 1% τα οξείδια του θείου που εκπέμπουν οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με λιθάνθρακα . Το φυσικό αέριο δεν παράγει στερεά απόβλητα, σε αντίθεση με τα τεράστια ποσά της τέφρας του λιθάνθρακα, και ελάχιστο διοξείδιο του θείου, ενώσεις υδραργύρου και αιωρούμενα σωματίδια.

Οι μέσες τιμές των εκπομπών από την χρήση φυσικού αέριου στην ηλεκτροπαραγωγή είναι: 516 κιλά διοξειδίου του άνθρακα ανά MWh, 50 γραμμάρια διοξείδιο του θείου ανά MWh, και 770 γραμμάρια οξείδια του αζώτου ανά MWh. Το μεθάνιο, το πρωτεύον συστατικό του φυσικού αερίου είναι ένα αέριο του θερμοκηπίου. Εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα, όταν το φυσικό αέριο δεν καίγεται πλήρως ή από διαρροές και απώλειες κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του. Το μεθάνιο είναι από μόνο του ένα πολύ ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου, 58 φορές πιο επικίνδυνο από το διοξείδιο του άνθρακα στην παγίδευση θερμότητας. Πληροφοριακά, οι συγκεντρώσεις μεθανίου στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί οκτώ φορές ταχύτερα από ό, τι το διοξείδιο του άνθρακα (που η συγκέντρωση του έχει διπλασιαστεί από την έναρξη της βιομηχανικής περιόδου). Η χρήση του φυσικού αέριου αντιπροσωπεύει περίπου το 10% του συνόλου των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η καύση του φυσικού αερίου στους αεροστρόβιλους (τεχνολογία ανοιχτού κύκλου) απαιτεί ελάχιστο νερό. Ωστόσο, η καύση του φυσικού αέριου σε μονάδες συνδυασμένου κύκλου απαιτεί νερό για την ψύξη. Όταν οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας απορροφούν νερό από λίμνες ή ποτάμια, μπορεί να σκοτώσουν ψάρια και τα άλλα υδρόβια ζώα, και να επηρεάσουν τα ζώα και τους ανθρώπους που εξαρτώνται από αυτούς τους υδάτινους πόρους. Οι αεροστρόβιλοι καύσης δεν παράγουν λύματα. Ωστόσο, ρύποι και θερμότητα συσσωρεύονται στο νερό που χρησιμοποιείται στους λέβητες φυσικού αερίου στα συστήματα συνδυασμένου κύκλου. Όταν οι εν λόγω ρύποι και θερμότητα φτάσουν ορισμένα επίπεδα, το νερό συχνά απορρίπτεται σε λίμνες ή ποτάμια. Αυτή η απόρριψη του νερού σε πολλές χώρες συνήθως απαιτεί άδεια και είναι υπό συνεχή έλεγχο.

Η αμερικανική υπηρεσία περιβαλλοντικής προστασίας (EPA) εκτιμά ότι οι κίνδυνοι για καρκίνο από την καύση φυσικού αερίου είναι κατά πολύ χαμηλότεροι από τους κινδύνους για καρκίνο από την καύση πετρελαίου ή λιθάνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή. Σύμφωνα με την ίδια υπηρεσία οι μονάδες φυσικού αερίου παράγουν ελάχιστες ποσότητες (για να είναι βλαβερές) αρσενικού, μόλυβδου, υδράργυρου και νικελίου που είναι καρκινογόνες ή τοξικές ουσίες

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Λιοδάκης Σ. κ.α., «Χημεία Γενικής Παιδείας Β΄Λυκείου», ΟΕΔΒ ΑΘΗΝΑ 2011

http://www.ucsusa.org/clean_energy/technology_and_impacts/energy_technologies/how-natural-gas-works.html http://www.epa.gov/cleanenergy/energy-and-you/affect/natural-gas.html

http://en.wikipedia.org/wiki/Combined_cycle

DGEMP (2003) - Reference Costs for Power Generation http://www.industrie.gouv.fr/energy/elecric/cdr-anglais.pdf Tarjanne R & Luostarinen K (2003) - Competitiveness Comparison of the Electricity Production

http://www.pacificenvironment.org/article.php?id=266

Ακολουθούν τα video:

ΔΕΗ.vid2.wmv ΔΕΗ.vid3.wmv airpolut.avi

Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του Κεφαλαίου 4 τέθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις για απάντηση

Ερωτήσεις Φυσικό Αέριο – Μονάδες Ηλεκτροπαραγωγής

1. Τι είναι το Φυσικό Αέριο;

2. Ποια είναι η διαφορά στη λειτουργία μεταξύ ενός Εργοστασίου παραγωγής Ηλεκτρισμού από Φυσικό Αέριο με το αντίστοιχο από Λιθάνθρακα;

3. Ποιοι είναι οι τύποι εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο ανάλογα με το είδος του χρησιμοποιούμενου αεροστροβίλου;

4. Ποια είναι η βασική διαφορά στην λειτουργία μεταξύ των δύο τύπων αεροστρόβιλων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας; Ποιόν από τους δύο τύπους θεωρείτε οικονομικότερο και γιατί;

5. Με ποιόν τρόπο επηρεάζεται το ποσό της παραγόμενης ποσότητας ενέργειας από τις καιρικές συνθήκες και στους δύο τύπους αεροστρόβιλων;

6. Περιγράψτε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται ανακύκλωση του νερού στην διαδικασία λειτουργίας του αεροστρόβιλου.

7. Ποια είναι η λειτουργία των «κυψελών καυσίμου» για τη μετατροπή του φυσικού αερίου σε ηλεκτρική ενέργεια;

8. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των «κυψελών καυσίμου» έναντι της χρήσης και των δύο τύπων αεροστρόβιλων;

9. Ποια είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χρήσης φυσικού αερίου σαν καύσιμο έναντι του λιθάνθρακα και του πετρελαίου; Ποιο είναι το μειονέκτημα που προκύπτει από την καύση του φυσικού αερίου για την ατμόσφαιρα;

10. Σε τι πλεονεκτεί το φυσικό αέριο σαν καύσιμο σε σχέση με τον λιθάνθρακα στις Μονάδες Ηλεκτροπαραγωγής;

11. Ποια είναι η συμβολή του μεθανίου στο φαινόμενο του θερμοκηπίου;

12. Νομίζετε πως η χρήση νερού στις μονάδες Ηλεκτροπαραγωγής έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον;

13. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της χρήσης φυσικού αερίου έναντι του λιθάνθρακα και του πετρελαίου για την υγεία του ανθρώπου; Ποιες είναι οι ουσίες που κατά την Αμερικανική Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας (EPA) δρουν καρκινογόνα ή τοξικά;

14. Τι είδους καύσιμο χρησιμοποιεί το Εργοστασίου της ΔΕΗ Κερατσινίου;

15. Το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται μόνο σαν καύσιμο;

KΕΦΑΛΑΙΟ 5

Ι. Επεξεργασία λυμάτων και αποβλήτων

H επεξεργασία των λυμάτων και των βιομηχανικών αποβλήτων αποτελεί την πιο διαδεδομένη βιοτεχνολογική διεργασία των βιομηχανικά ανεπτυγμένων κοινωνιών, επειδή ακριβώς σε αυτές, δημιουργούνται σε τεράστιες ποσότητες.

Τα αστικά λύματα αποτελούνται από ανθρώπινα εκκρίματα του μεταβολισμού καθώς και από νερό που έχει χρησιμοποιηθεί στις καθημερινές οικιακές χρήσεις.

H μέση ποσότητα λυμάτων που αποχετεύει ο άνθρωπος την ημέρα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι η αφθονία ή η έλλειψη νερού στο σπίτι και στην περιοχή, το κόστος του νερού και το πολιτιστικό επίπεδο.

Στα λύματα υπάρχουν οργανικές ενώσεις όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη που συνυπάρχουν με τα προϊόντα διάσπασής τους. Τα λύματα περιέχουν επίσης πολλούς μικροοργανισμούς που αναπτύσσονται ταχύτατα λόγω της ύπαρξης οργανικών ουσιών. Σε αυτά συναντώνται ιοί, βακτήρια, φύκη, μύκητες πρωτόζωα μέχρι και θηλαστικά (ποντίκια, αρουραίοι).

Τα απόβλητα προέρχονται από τις βιομηχανίες και αποτελούνται συνήθως από νερό που έχει επιβαρυνθεί με παραπροϊόντα της παραγωγικής διαδικασίας. Η ποσότητα και η σύσταση τους ποικίλει ανάλογα με τα προϊόντα που παράγει κάθε εργοστάσιο και την τεχνολογία που χρησιμοποιεί.

Οι μέθοδοι κατεργασίας λυμάτων και αποβλήτων διαφέρουν, ο κύριος στόχος όμως όλων είναι η διάσπαση των οργανικών ουσιών και η μετατροπή τους σε ασφαλείς μη τοξικές ουσίες που μπορούν να διοχετευθούν σε ποταμούς και θάλασσες. Ο παλαιότερος τρόπος απαλλαγής από τα αστικά λύματα ήταν η υπεδάφια διάθεση τους σε απορροφητικούς βόθρους, εφόσον εξασφαλίζεται η προστασία των πηγών υδροληψίας και των υπόγειων υδάτων.

Η συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων λυμάτων και αποβλήτων στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες κοινωνίες δημιούργησε την ανάγκη διαφορετικού τρόπου επεξεργασίας ο οποίος πρέπει να δίνει τη δυνατότητα καθαρισμού μεγάλης ποσότητας υλικού σε σύντομο χρονικό διάστημα σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους. Έτσι δημιουργήθηκαν οι μονάδες βιολογικού καθαρισμού όπου ο καθαρισμός βασίζεται σε φυσικές, βιολογικές και φυσικοχημικές μεθόδους. Στις βιολογικές μεθόδους περιλαμβάνεται η χρήση ενζύμων και μικροοργανισμών με τη βοήθεια των οποίων προκαλείται η διάσπαση των οργανικών ουσιών.

Η τυπική διαδικασία που ακολουθείται στις περισσότερες μονάδες βιολογικού καθαρισμού περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια :

Πρωτογενής επεξεργασία, κατά την οποία γίνεται απομάκρυνση με φυσικές μεθόδους, όπως με εσχαρισμό και διήθηση των στερεών συστατικών μεγάλου μεγέθους που μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην περαιτέρω διαδικασία. Ακολουθεί καθίζηση για αρκετές ώρες και η λάσπη που δημιουργείται από τα υλικά που καθιζάνουν αποσυντίθεται και μετά από κατάλληλη επεξεργασία χρησιμοποιείται συνήθως ως λίπασμα.

Δευτερογενής επεξεργασία, κατά την οποία προκαλείται ελάττωση της ποσότητας των οργανικών ουσιών των λυμάτων και αποβλήτων σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορούν να διοχετευτούν σε ποταμούς και θάλασσες χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα ρύπανσης και μόλυνσης του υδάτινου περιβάλλοντος. Στη δευτερογενή επεξεργασία η διάσπαση των οργανικών ουσιών προκαλείται από κατάλληλους μικροοργανισμούς, όπως περιγράφεται στη συνέχεια.

Τριτογενής επεξεργασία, κατά την οποία γίνεται φυσικοχημική επεξεργασία με σκοπό τη δραστική ελάττωση των ανόργανων θρεπτικών συστατικών κυρίως του φωσφόρου και των νιτρικών αλάτων. Στα λύματα που έχουν υποστεί και τριτογενή επεξεργασία, δεν μπορούν να αναπτυχθούν πλέον μικροοργανισμοί.

Η μέθοδος του βιολογικού καθαρισμού εφαρμόζεται σε αστικά λύματα, βιομηχανικά απόβλητα, καθώς και για την απορρύπανση λιμνών και ποταμών. Η εφαρμογή και των τριών επεξεργασιών αποτελεί μια ολοκληρωμένη μέθοδο επεξεργασίας των λυμάτων και αποβλήτων. H τριτογενής όμως επεξεργασία είναι πολύ δαπανηρή και γι' αυτό δεν εφαρμόζεται σε όλες τις μονάδες. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στο μέρος της διαδικασίας του βιολογικού καθαρισμού που αφορά τη διάσπαση των οργανικών ουσιών από μικροοργανισμούς, δηλαδή στη δευτερογενή επεξεργασία. Οι βιοχημικές αντιδράσεις που πραγματοποιούνται είναι είτε αερόβιες, είτε αναερόβιες.

Αερόβια διάσπαση

Κατά την αερόβια διαδικασία, η οργανική ύλη μετατρέπεται σε διοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία, νιτρικά, φωσφορικά και θειικά άλατα με τη βοήθεια μικροοργανισμών. Οι μικροοργανισμοί αυτοί κινούνται ελεύθερα σε ένα σύστημα δεξαμενών με ταυτόχρονη χορήγηση αέρα ή οξυγόνου. Πιο κοινά είναι τα συστήματα όπου το υγρό κυρίως κλάσμα διοχετεύεται σε μια μεγάλη δεξαμενή, την πρωτοβάθμια δεξαμενή, η οποία δέχεται παροχή αέρα. Εκεί χρησιμοποιούνται κυρίως βακτήρια που σχηματίζουν βλέννη (κυρίως Zoogloea ramigera) τα οποία έχουν την ιδιότητα να σχηματίζουν συσσωματώματα. Τα συσσωματώματα αυτά αποτελούν το υπόστρωμα πάνω στο οποίο προσκολλώνται πρωτόζωα και μικρά ζώα. Μερικές φορές συνυπάρχουν νηματοειδή βακτήρια και μύκητες.

Το υγρό που περιέχει τα συσσωματώματα των βακτηρίων μεταφέρεται σε μια δεύτερη δεξαμενή (δευτεροβάθμια δεξαμενή βιομάζας), όπου τα συσσωματώματα καθιζάνουν. Έτσι, η μικροβιακή βιομάζα που παράγεται, καθιζάνει ενώ έχει καταναλώσει μεγάλη ποσότητα οργανικής ύλης.

Κάποια ποσότητα συσσωματωμάτων επιστρέφει στην πρωτοβάθμια δεξαμενή αερισμού και χρησιμεύει για να γίνεται εκ νέου εμβολιασμός.

Στις αερόβιες συνθήκες επενεργούν κυρίως βακτήρια, φύκη, ιοί, πρωτόζωα και μύκητες. Τα τελικά προϊόντα είναι διοξείδιο του άνθρακα, νερό (υγρό κλάσμα), και ουσίες που δεν αποσυντίθενται (λάσπη).

Το υγρό κλάσμα, που αποτελείται από τα καθαρισμένα πλέον λύματα μεταφέρεται για να υποστεί τριτογενή επεξεργασία. Κατά την τριτογενή επεξεργασία, όπως αναφέρθηκε, θα ελαττωθεί η συγκέντρωση των ανόργανων Θρεπτικών συστατικών, και με την προσθήκη χλωρίου (χλωρίωση) θα απαλλαγούν από τους μικροοργανισμούς.

Το ίζημα, που αποτελείται από συσσωματώματα και από άλλες ουσίες που δεν αποσυντέθηκαν, μεταφέρεται σε μεγάλες κλειστές δεξαμενές, τους αντιδραστήρες, όπου θα υποστεί αναερόβια διάσπαση.

Αναερόβια διάσπαση

Η αναερόβια διάσπαση είναι μια πολύπλοκη σειρά αντιδράσεων διάσπασης και ζύμωσης που πραγματοποιούνται από πολλά διαφορετικά είδη βακτηρίων, μεταξύ των οποίων κυριαρχούν τα είδη Clostridium. Η διαδικασία γίνεται σε μεγάλες κλειστές δεξαμενές που ονομάζονται βιοαντιδραστήρες και απαιτεί τη συνδυασμένη δράση πολλών διαφορετικών μικροοργανισμών

Τα οργανικά μακρομόρια διασπώνται αρχικά από διάφορα ένζυμα, όπως πρωτεάσες και λιπάσες σε διαλυτά συστατικά. Αυτά με κατάλληλη ζύμωση μετατρέπονται σε ένα μείγμα λιπαρών οξέων, Η2 και CO2, ενώ τα λιπαρά οξέα μετατρέπονται περαιτέρω σε οξικό οξύ, CO2 και Η2.. Όλες αυτές οι χημικές ενώσεις αποτελούν θρεπτικά συστατικά για μεθανογόνα βακτήρια, όπως το Methanobacterium, που είναι ικανά να διασπάσουν το οξικό οξύ σε μεθάνιο και CO2, καθώς και να συνθέσουν μεθάνιο από CO2 και Η2. Τα κύρια λοιπόν προϊόντα της αναερόβιας κατεργασίας λυμάτων και αποβλήτων είναι το μεθάνιο και το CO2. Το μεθάνιο (βιοαέριο) είναι ένα χρήσιμο καύσιμο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενέργειας στο σταθμό του βιολογικού καθαρισμού.

Το ίζημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί, μετά από κατάλληλη επεξεργασία, ως λίπασμα ενώ οι ουσίες που δεν αποσυντίθενται αποτίθενται σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους.

Η επιλογή των οργανισμών που θα χρησιμοποιηθούν γίνεται συνήθως από το χώμα περιοχών που έχουν μολυνθεί για αρκετό χρονικό διάστημα από τις συγκεκριμένες ουσίες που θέλουμε να διασπαστούν. Στη συνέχεια δημιουργούνται τροποποιημένοι τύποι των οργανισμών στο εργαστήριο με ιδιότητες που βοηθούν στη διάσπαση, όπως ταχύτερη ανάπτυξη ή ταχύτερη αποικοδόμηση. Η δημιουργία τους γίνεται με συνδυασμό τεχνικών κλασικής Γενετικής και τεχνολογίας ανασυνδυασμένου DNA.

ΨΥΤΤΑΛΕΙΑ

ΕΙΚΟΝΑ 27

ΠΙΝΑΚΑΣ 4

Ψυττάλεια

Γεωγραφία

Αρχιπέλαγος Αιγαίο Πέλαγος

Σύμπλεγμα Νησιά Αργοσαρωνικού

Έκταση 0,375 τ.χλμ

Χώρες

Ελλάδα

Περιφέρεια Αττικής

Νομός Πειραιά

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά

Πληθυσμός 0 (απογραφής 2001)

ΕΙΚΟΝΑ 28

Άποψη της Ψυττάλειας και μέρους των εγκαταστάσεων βιολογικού καθαρισμού

Η Ψυττάλεια είναι μικρό νησί του Σαρωνικού Κόλπου, ανάμεσα στο λιμάνι του Πειραιά και τη Σαλαμίνα. Έχει έκταση 0,375 τετραγωνικά χιλιόμετρα και δεν έχει μόνιμους κατοίκους. Ανήκει διοικητικά στο δήμο Πειραιά. Στο νησί υπάρχουν εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων των κατοίκων του νομού Αττικής, που είναι οι μεγαλύτερες της Ευρώπη

ΙΙ. Επεξεργασία Λυμάτων Αθήνας

Τα λύματα της Αθήνας καθαρίζονται σε δύο εγκαταστάσεις επεξεργασίας

λυμάτων της ΕΥΔΑΠ, που λειτουργούν στη Μεταμόρφωση από το 1985, και

στην Ψυττάλεια από το 1994. Στις εγκαταστάσεις της Μεταμόρφωσης,

επεξεργάζονται τα λύματα των βορείων προαστίων καθώς και τα

βοθρολύματα, από όσους βόθρους λειτουργούν ακόμα στην περιφέρεια της

Αττικής. Όλη η υπόλοιπη ποσότητα των λυμάτων που ανέρχεται σε

800.000m3 ημερησίως, επεξεργάζονται στην Ψυττάλεια4.

Στις εγκαταστάσεις της Μεταμόρφωσης, το νερό που βγαίνει από την

επεξεργασία είναι έως και 95% καθαρό. Στη συνέχεια προστίθεται σε αυτό

χλώριο για απολύμανση, και μέσω ενός ρέματος οδηγείται στον Κηφισό

ποταμό4.

ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΨΥΤΤΑΛΕΙΑΣ

Τα λύματα της Αθήνας φτάνουν στον Ακροκέραμο του Κερατσινίου, όπου

υφίστανται την αναγκαία προ-επεξεργασία με την οποία αφαιρείται η άμμος

και τα ογκώδη στερεά. Στη συνέχεια οδηγούνται με δύο υποθαλάσσιους

αγωγούς στην Ψυτάλλεια. Εκεί υπάρχουν μεγάλες δεξαμενές καθίζησης όπου

αρχικά κατά τον πρωτοβάθμιο καθαρισμό απομακρύνεται από τα λύματα το

40% του ρυπαντικού φορτίου. Η επεξεργασία των λυμάτων στην Ψυτάλλεια

γινόταν μέχρι αυτό το στάδιο από το 1994 μέχρι και το καλοκαίρι του 20044.

Από αυτό το χρονικό σημείο και μετά, τέθηκε σε λειτουργία και η λεγόμενη Β΄

φάση που επιτυγχάνει καθαρισμό των αποβλήτων μέχρι και 95%. Αναλυτικά:

Μετά την πρωτοβάθμια επεξεργασία τα λύματα οδηγούνται σε 12 δεξαμενές

βιολογικής επεξεργασίας (βιολογικοί αντιδραστήρες). Από τους βιολογικούς

αντιδραστήρες τα λύματα οδηγούνται σε 64 δεξαμενές καθίζησης. Το νερό

που προκύπτει από εκεί, μετά την απολύμανση με U.V. οδηγείται καθαρισμένο

κατά 95% στη θάλασσαi. Η λάσπη που προκύπτει από τις δεξαμενές

καθίζησης πηγαίνει για πάχυνση όπου χρησιμοποιείται πολυηλεκτρολύτης και

μετά για αφυδάτωση η οποία γίνεται με φυγοκέντριση (Decounter). Για το

σκοπό αυτό υπάρχουν 4 μηχανές. Και στο σημείο αυτό χρησιμοποιείται

κατάλληλος κατιονικός πολυηλεκτρολύτης. Στη συνέχεια η λάσπη οδηγείται

για χώνευση σε υπόγειους χωνευτές. Το βιοαέριο που παράγεται από τη

διαδικασία αυτή, χρησιμοποιείται για κάλυψη μέρους των ενεργειακών

αναγκών του νησιούError: Reference source not found. Μετά τη χώνευση η

λάσπη απορρίπτoνταν σε χώρο που υπάρχει πάνω στην Ψυτάλλεια και που

μπορούσε να δεχτεί πλέον των 150.000 τόνων λάσπης4.

Το 2006 έλαβε χώρα διαγωνισμός ανάθεσης δημιουργίας εγκατάστασης

επεξεργασίας της προς απόρριψη λάσπης, πάνω στην Ψυτάλλεια, γεγονός

που έδωσε λύση στο πρόβλημα της απόρριψης της λάσπης, αφού πλέον η

λάσπη χρησιμοποιείται και δεν απορρίπτεται.

Αναλυτικότερα για το ΚΕΛΨ με βάση τα στοιχεία της ΕΥΔΑΠ που διαχειρίζεται

τις Εγκαταστάσεις:

Το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυττάλειας (ΚΕΛΨ) αναπτύσσεται στην

περιοχή του Ακροκεράμου στο Κερατσίνι και στη νήσο Ψυτάλλεια του

Σαρωνικού κόλπου, η οποία βρίσκεται 2 χλμ. δυτικά από το λιμάνι Πειραιά.

Στον Ακροκέραμο, σε έκταση περίπου 63 στρεμμάτων, βρίσκονται οι

εγκαταστάσεις προεπεξεργασίας των λυμάτων και στη νήσο Ψυττάλεια,

εκτάσεως 563 στρεμμάτων, οι εγκαταστάσεις της κύριας επεξεργασίας

λυμάτων. Από το καλοκαίρι του 2004, με την ολοκλήρωση και λειτουργία του

έργου της δευτεροβάθμιας - βιολογικής επεξεργασίας των λυμάτων (έργο B'

Φάσης), επιτυγχάνεται πλέον απομάκρυνση του ρυπαντικού φορτίου σε

ποσοστό 93% και απομάκρυνσή του αζώτου (τριτοβάθμια επεξεργασία) σε

ποσοστό έως και 80%, ενώ από το 1994 που ολοκληρώθηκε και λειτούργησε

n πρωτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων (έργο A' Φάσης), η μείωση του

ρυπαντικού φορτίου ανερχόταν σε ποσοστό 35%.

Το ΚΕΛΨ αποτελεί σήμερα τον τελικό αποδέκτη των αστικών λυμάτων και

των προεπεξεργασμένων υγρών βιομηχανικών αποβλήτων του λεκανοπεδίου

της περιοχής μείζονος πρωτευούσης, των εκροών από το Κέντρο

Επεξεργασίας Λυμάτων της Μεταμόρφωσης καθώς και των απορροών

όμβριων υδάτων από το ιστορικό κέντρο των Αθηνών, ενώ με τους

υποθαλάσσιους αγωγούς που κατασκευάστηκαν πρόσφατα, συνδέθηκε με

την Ψυττάλεια και η νήσος Σαλαμίνα. Το 2004, n μέση ημερήσια παροχή

λυμάτων που επεξεργάζεται το ΚΕΛΨ ανήλθε σε περίπου 750.000 m3.

Τα επεξεργασμένα λύματα διατίθενται μέσω δύο υποθαλάσσιων αγωγών

εκβολής, μήκους 1870 μέτρων έκαστος, στο Σαρωνικό κόλπο, σε βάθος 63

μέτρων, ενώ ένας υποθαλάσσιος αγωγός εκβολής ασφαλείας, μήκους 370

μέτρων, εκβάλλει σε βάθος 44 μέτρων, σε περιπτώσεις ιδιαίτερα υψηλής

παροχής.

1994 Έργο Α’ Φ ά σ η ς

Το έργο της A’ Φάσης είχε ως βασικό στόχο και αποτέλεσμα την ουσιώδη

μείωση του ρυπαντικού φορτίου των λυμάτων, τα οποία από το 1959, που

κατασκευάστηκε ο Κεντρικός Αποχετευτικός Αγωγός (ΚΑΑ) της Αθήνας,

κατέληγαν ανεπεξέργαστα στη θαλάσσια περιοχή του Ακροκεράμου στο

Κερατσίνι. Το έργο αυτό περιλάμβανε την προεπεξεργασία και πρωτοβάθμια

επεξεργασία των λυμάτων καθώς της και την επεξεργασία της παραγόμενης

ιλύος με πάχυνση, αναερόβια σταθεροποίηση και αφυδάτωση σε

ταινιοφιλτρόπρεσσεςii.

Στα πλαίσια του έργου κατασκευάστηκαν Συμπληρωματικός Κεντρικός

Αποχετευτικός Αγωγός (ΣΚΑΑ) για τη μεταφορά των λυμάτων στον

Ακροκέραμο, καθώς και τα υποθαλάσσια έργα για τη μεταφορά των

προεπεξεργασμένων λυμάτων από τον Ακροκέραμο στην Ψυττάλεια και την

τελική διάθεση των επεξεργασμένων λυμάτων.

Το έργο της Α’ Φάσης, του οποίου το κόστος κατασκευής ανήλθε σε 80

εκατομμύρια ευρώ περίπου (τιμές 1994) και συγχρηματοδοτήθηκε από την

Ευρωπαϊκή Ένωση (Ταμείο Συνοχής) και το Ελληνικό Δημόσιο, κατασκεύασε

το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. μέσω της Ειδικής Υπηρεσίας Αποχέτευσης Επεξεργασίας

Λυμάτων Μείζονος Πρωτευούσης (ΕΥΔΕ/ΑΕΛΜΠ). Από το 1996, οι

εγκαταστάσεις παραχωρήθηκαν στην ΕΥΔΑΠ, η οποία έκτοτε έχει και την

ευθύνη για τη λειτουργία και συντήρησή της.

2004 – Έργο Β’ Φάσης

Τον Ιούνιο του 2004 τέθηκε σε λειτουργία και το έργο της δευτεροβάθμιας-

βιολογικής επεξεργασίας των λυμάτων (έργο B’ Φάσης) του

ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΔΕ/ΑΕΛΜΠ, το οποίο αποτελεί λειτουργική συνέχεια της

πρωτοβάθμιας επεξεργασίας των λυμάτων. Το έργο της β’ Φάσης

δυναμικότητας 1.000.000 m3/ημέρα, σχεδιάστηκε με βάση της απαιτήσεις της

κοινοτικής νομοθεσίας για τα αστικά λύματα (ΕΕ/91/271) και για χρονικό

ορίζοντα το έτος 2020. Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο έργο βιολογικού

καθαρισμού στην Ευρώπη και για ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, το

οποίο θα επιτυγχάνει την απαιτούμενη επεξεργασία των λυμάτων με τη

μέθοδο της ενεργού ιλύος με νιτροποίηση/απονιτροποίηση, ενώ υπάρχει

πρόβλεψη και για πιθανή μελλοντική απαίτηση σε απομάκρυνση (βιολογική)

και του φωσφόρου. Το κόστος του έργου της Β’ Φάσης ανήλθε σε 205

εκατομμύρια ευρώ και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Β’

και Γ’ ΚΠΣ) και το Ελληνικό Δημόσιο. 0 Βιολογικός Καθαρισμός Λυμάτων

Ψυττάλειας είναι ένα σύγχρονο έργο: Πόλος Έλξης. Αποτελεί ένα διεθνές

τεχνικό πρότυπο μονάδων βιολογικού καθαρισμού, το οποίο επισκέπτονταν

από τα πρώτα ακόμα στάδια της κατασκευής του, ομάδες από

Πανεπιστημιακά ιδρύματα και τεχνικοί επιστήμονες τόσο από την Ελλάδα όσο

και από το εξωτερικό.

Περιγραφή του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυττάλειας.

Στο χώρο του Ακροκεράμου λειτουργούν οι παρακάτω μονάδες

προεπεξεργασίας των λυμάτων:

1. Απομάκρυνση Ογκωδών Στερεών

2. Αντλιοστάσιο Αρχικής Ανύψωσης -Αντλίες Αρχιμήδη

3. Εσχάρωση

4. Εξάμμωση

5. Απόσμηση

Η προεπεξεργασία των λυμάτων στις εγκαταστάσεις του Ακροκεράμου

συνίσταται στη απομάκρυνση των ογκωδών στερεών, στην εσχάρωση και

στην εξάμμωση, ενώ οι στεγασμένοι χώροι του αντλιοστασίου ανύψωσης και

εσχάρωσης εξαερίζονται και αποσμούνται σε διβάθμια πλυντρίδα10.

Στα συνέχεια, τα λύματα ανυψώνονται με την βοήθεια αντλιών τύπου

Αρχιμήδη και οδηγούνται μέσω ενός υποθαλάσσιου δίδυμου ανεστραμμένου

σίφωνα μήκους 1440 μέτρων στη νήσο Ψυττάλεια, όπου βρίσκονται οι

μονάδες για την κύρια επεξεργασία (τριτοβάθμια και δευτεροβάθμια) των

λυμάτων και συγκεκριμένα οι ακόλουθες:

1. Δεξαμενές Πρωτοβάθμιας Καθίζησης

2. Αντλιοστάσιο Ενδιάμεσης Ανύψωσης

3. Βιοαντιδραστήρες - Δεξαμενές Νιτροποίησης/Απονιτροποίησης

4. Συγκρότημα Παροχής Αέρα – Αεροσυμπιεστές

5. Φρεάτιο Διανομής Παροχής προς Δεξαμενές Τελικής Καθίζησης

6. Δεξαμενές Τελικής Καθίζησης

7. Σύστημα Απομάκρυνσης Αφρών και Επιπλεόντων

8. Αντλιοστάσια Ανακυκλοφορίας ιλύος, Εσωτερικής Ανακυκλοφορίας και

Περίσσειας Ιλύος

9. Κανάλια Διάθεσης Διαυγών

10. Φίλτρανση/Απολύμανση

Η πρωτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων γίνεται σε ορθογωνικές δεξαμενές

καθίζησης και κατόπιν, τα επεξεργασμένα λύματα προσάγονται στη βιολογική

βαθμίδα μέσω του αντλιοστασίου ενδιάμεσης ανύψωσης.

Η βιολογική επεξεργασία των πρωτοβάθμια επεξεργασμένων λυμάτων γίνεται

με το σύστημα της ενεργού ιλύος σε βαθιές ορθογωνικές

διαμερισματοποιnμένες δεξαμενές. Στους βιοαντιδραστήρες, και συγκεκριμένα

στις αερόβιες ζώνες γίνεται η οξείδωση των ανθρακούχων και αζωτούχων

ουσιών (νιτροποίηση) και στις ανοξικές ζώνες n αναγωγή των νιτρικών σε

αέριο άζωτο (απονιτροποίηση). Η παροχή του οξυγόνου για τις ανάγκες της

οξείδωσης, στις αεριζόμενες ζώνες των βιοαντιδραστήρων γίνεται με τη

βοήθεια διαχυτών μεμβράνης λεπτής φυσαλίδας, οι οποίοι τροφοδοτούνται

μέσω του δικτύου μεταφοράς αέρα από τους αεροσυμπιεστές. Η διανομή της

παροχής λυμάτων στις δευτεροβάθμιες δεξαμενές καθίζησης γίνεται στο

φρεάτιο μερισμού της παροχής, το οποίο είναι εξοπλισμένο με πνευματικές

δικλείδες. Στον ίδιο χώρο γίνεται και η παροχομέτρηση των λυμάτων.

Ο διαχωρισμός των στερεών/υγρών γίνεται σε ορθογωνικές, δύο

διαμερισμάτων, δεξαμενές τελικής καθίζησης (τύπου Gould IΙ). Η καθιζάνουσα

ιλύς επιστρέφει στους βιοαντιδραστήρες μέσω των αντλιοστασίων

ανακυκλοφορίας ιλύος, τα οποία είναι τοποθετημένα εντός των

βιοαντιδραστήρων (ένα ανά αντιδραστήρα) ενώ ένα μέρος της ιλύος

απομακρύνεται από το σύστημα μέσω του αντλιοστασίου περίσσειας ιλύος. Ο

έλεγχος της λειτουργίας της βιολογικής επεξεργασίας γίνεται μέσω οργάνων

μέτρησης διαλυμένου οξυγόνου, αμμωνιακών και νιτρικών, αιωρούμενων

στερεών και παροχών και είναι πλήρως αυτοματοποιημένος.

Η τελική διάθεση των επεξεργασμένων λυμάτων γίνεται προς το παρόν στη

θάλασσα μέσω του δίδυμου υποθαλάσσιου αγωγού εκβολής, ενώ μέρος των

επεξεργασμένων λυμάτων υφίσταται επιπλέον φίλτρανση και απολύμανση,

προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως βιομηχανικό νερό για τις ανάγκες του

ΚΕΛΨ. Μελλοντικά, προβλέπεται επίσης και η αξιοποίηση των λυμάτων για

αρδευτικούς σκοπούς.

Ειδικά Τεχνικά Στοιχεία Μονάδων Έργου Β’ Φάσης

Στα πλαίσια του έργου της B' Φάσης κατασκευάστηκαν οι ακόλουθες μονάδες

με τα αντίστοιχα τεχνικά χαρακτηριστικά:

1. Αντλιοστάσιο Ανύψωσης Πρωτοβάθμιων Εκροών

2. Δώδεκα (12) Δεξαμενές Ενεργού Ιλύος (Βιοαντιδραστήρες) συνολικού

όγκου 300.000 m3, με δυναμικότητα συστήματος αερισμού 550.000 m3/hr

παροχή αέρα, ενώ έχουν ολοκληρωθεί και άλλες δύο (2) δεξαμενές για

πιθανές μελλοντικές απαιτήσεις απομάκρυνσης φωσφόρου.

3. Εξήντα τέσσερις (64) Δεξαμενές Τελικής Καθίζησης, συνολικής επιφάνειας

52.000 m2

4. Αντλιοστάσια Ιλύος

5. Δώδεκα (12) Τράπεζες Μηχανικής Πάχυνσης, πλάτους ταινίας 3 μέτρων,

γιa την περίσσεια βιολογική ιλύ

6. Τέσσερις (4) νέοι Χωνευτές συνολικού όγκου 40.000 m3, για την επέκταση

τής Μονάδας Αναερόβιας Χώνευσης

7. Τέσσερις (4) Φυγοκεντρητές, δυναμικότητας 70m3/hr έκαστος, για τη νέα

Μονάδα Αφυδάτωσης Ιλύος

8. Μονάδα Διύλισης και Απολύμανσης Βιομηχανικού Νερού, δυναμικότητας

1.500 m3/hr & 300 m3/hr αντίστοιχα

9. Σύστημα Αυτοματισμού για την Παρακολούθηση και τον Έλεγχο της

Λειτουργίας .

10. Παροχής και Διανομής Ηλεκτρικής Ισχύος (πόντιση νέων καλωδίων από

τον Ακροκέραμο στην Ψυττάλεια, Εγκαταστάσεις Διανομής Ηλεκτρικής

Ενέργειας κλπ)

Βιολογικός Καθαρισμός Λυμάτων Ψυττάλειας - Καθαρότερος Σαρωνικός

Η επιβάρυνση του Σαρωνικού κόλπου από την εκβολή λυμάτων σε αυτόν επί

δεκαετίες, είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική διατάραξη του οικοσυστήματος

του. Ήδη από τη λειτουργία του έργου της Α' Φάσης και τη μείωση του

ρυπαντικού φορτίου των λυμάτων παρατηρείται σημαντική βελτίωση των

οικολογικών παραμέτρων του Σαρωνικού κόλπου και σύμφωνα με συνεχείς

έρευνες που διενεργεί το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ)

στον Σαρωνικό κόλπο για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΔΕ/ΑΕΛΜΠ, έχουν

παρατηρηθεί:

1. Αύξηση της διαύγειας των υδάτων του, ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες

2. Μείωση της ανάπτυξης του φυτοπλαγκτόν (μείωση της ποσότητας της

χλωροφύλλης), ενώ τα τελευταία χρόνια δεν έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα

ερυθράς παλίρροιας

3. Βελτίωση των φυτοβενθικών βιοκοινωνιών στις νότιες ακτές της Σαλαμίνας

4. Σημαντική μείωση της συγκέντρωσης παθογόνων βακτηρίων κατά μήκος

των ακτών του λιμένα Πειραιά.

Έχει βρεθεί επίσης ότι οι ποσότητες των ιχνημετάλλων που αποβάλλονται στη

θάλασσα μέσω των αγωγών εκροής ακολουθούν την ακόλουθη μειούμενη

σειρά: Zn >> Cr > Cu > Ni > Pb > Cd. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η

ποσότητα του Zn που αποβάλλεται στη θάλασσα είναι πολύ πιο υψηλή από τις

ποσότητες των άλλων μετάλλων, που αποδίδεται στην ευρεία χρήση του

ψευδαργύρου στις οικιακές , βιομηχανικές και άλλες εφαρμογές

Είναι σίγουρο ότι, με τη λειτουργία και του έργου της Β’ Φάσης η οικολογική

ισορροπία του Σαρωνικού κόλπου σταδιακά θα αποκατασταθεί κι έτσι θα

μπορούμε πλέον να χαιρόμαστε και πάλι τη Θάλασσα και τις ακτές του. Αυτό

αποδεικνύεται και με έρευνες όπου οι συγκεντρώσεις της πλειοψηφίας των

Cd, Cu, Mn, Ni, Pb, Zn που προσδιορίστηκαν το 2004 είναι συγκρίσιμες με

εκείνες του έτους 2000 και μεταξύ των χαμηλότερων που ανιχνεύθηκαν από

την έναρξη του προγράμματος MED-POL είκοσι χρόνια πριν. Η

σταθεροποίηση αυτή αποδίδεται στη λειτουργία των Εγκαταστάσεων

Επεξεργασίας των Λυμάτων της Ψυττάλειας και προσφέρει μία ένδειξη ότι τα

επίπεδα της ρύπανσης από τα ιχνημέταλλα του θαλάσσιου περιβάλλοντος του

Σαρωνικού Κόλπου πιθανότατα αρχίζουν και σταθεροποιούνται

Τα έργα της β' φάσης αφορούν εκτός από τη δευτεροβάθμια επεξεργασία των

λυμάτων (βιολογικός καθαρισμός) και την επέκταση και αναβάθμιση των

εγκαταστάσεων επεξεργασίας της παραγόμενης ιλύος, για την οποία

λειτουργούν οι ακόλουθες μονάδες:

1. Αντλιοστάσιο Πρωτοβάθμιας Ιλύος

2. Δεξαμενές Προπάχυνσης- Παχυντές Bαρύτnτας

3. Μηχανική Πάχυνση - Τράπεζες Πάχυνσης

4. Αντλιοστάσια Παχυμένης Ιλύος

5. Αντλιοστάσιο Τροφοδοσίας Χωνευτών

6. Αναερόβιοι Χωνευτές

7. Δεξαμενές Μεταπάχυνσης

8. Αφυδάτωση

Η πρωτοβάθμια παραγόμενη ιλύς παχύνεται σε παχυντές βαρύτητας, ενώ η

περίσσεια βιολογική ιλύς σε τράπεζες πάχυνσης. Τα δύο ρεύματα της ιλύος

αναμιγνύονται και στη συνέχεια αντλούνται στις εγκαταστάσεις της αναερόβιας

χώνευσης για σταθεροποίηση. Για την περαιτέρω μείωση του όγκου της

σταθεροποιημένης ιλύος και μετά την προσωρινή αποθήκευση σε κατάλληλες

δεξαμενές, το τελικό στάδιο επεξεργασίας του συνόλου της παραγόμενης

ιλύος περιλαμβάνει τη μηχανική αφυδάτωση της σε φυγοκεντρητές.

Σε μελλοντική φάση προβλέπεται η περαιτέρω μείωση του όγκου της

παραγόμενης ιλύος με ξήρανση και n ενεργειακή αξιοποίηση του ξηραμένου

προϊόντος ως καύσιμο σε τσιμεντοβιομηχανίες της περιοχής, σε σταθμούς

παραγωγής ενέργειας, ή άλλες χρήσεις.

Έλεγχος Εγκαταστάσεων

Όλες σι εγκαταστάσεις και τα όργανα ελέγχονται αυτόματα ή χειροκίνητα από

τοπικές μονάδες έλεγχου αποτελούμενες από μονάδες PLC, τοπικές οθόνες

ενδείξεων και χειρισμών. Όλα τα PLC με τη βοήθεια οπτικών μετατροπέων

συνδέονται με οπτικές ίνες σε τοπολογία βρόχου με δύο Servers που

αλληλοεπιβλέπονται ώστε σε περίπτωση αστοχίας του ενός τον έλεγχο

αναλαμβάνει ο άλλος (redundaηt Servers). Επίσης οι δύο Servers

επικοινωνούν και με τους σταθμούς Εποπτείας και Ελέγχου (Workstation)

που τοποθετούνται κεντρικά στο Κτήριο Διοίκησης και τοπικά σε κάποιες

εγκαταστάσεις.

Αξιοποίηση Παραγόμενης Ενέργειας

Το βιοαέριο που παράγεται από την αναερόβια χώνευση της ιλύος

αξιοποιείται για τη θέρμανση των ίδιων των χωνευτών (παραγωγή ζεστού

νερού) και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (σταθμός συμπαραγωγής

με βιοαέριο), ενώ η θερμική ενέργεια των καυσαερίων της συμπαραγωγής

μελλοντικά θα αξιοποιείται στη μονάδα ξήρανσης της ιλύος. Η θερμική

ενέργεια από την ψύξη των φυσητήρων αξιοποιείται για τον κλιματισμό των

κτιριακών εγκαταστάσεων του ΚΕΛΨ. Ηλεκτρική ενέργεια παράγεται επίσης

από το υδροηλεκτρικό έργο της εξόδου και μελλοντικά προβλέπεται σταθμός

συμπαραγωγής με φυσικό αέριο για την παραγωγή ενέργειας, ενώ η θερμική

ενέργεια των καυσαερίων της συμπαραγωγής θα αξιοποιείται μελλοντικά στη

μονάδα ξήρανσης της ιλύος.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αλέπορου-Μαρίνου Β. κ.ά., «Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης Γ΄ Λυκείου»,

ΟΕΔΒ, ΑΘΗΝΑ 2009

Γαΐτης Α., «Αξιοποίηση Βιοαερίου, Λυματολάσπης και Νερού από την

Επεξεργασία των Λυμάτων στις Εγκαταστάσεις του Βιολογικού Καθαρισμού

Ψυττάλειας. Παιδαγωγική προσέγγιση με τη μέθοδο της Ομαδοσυνεργατικής

Διδασκαλίας», Ερευνητική Εργασία Διπλώματος Ειδίκευσης, Πανεπιστήμιο

Αθηνών – Μεταπτυχιακό Τμήμα ΔΙ.ΧΗ.ΝΕΤ, ΑΘΗΝΑ 2010

Ακολουθεί το Video “STAGONOULIS”

Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του Κεφαλαίου 5 τέθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις για απάντηση

Ερωτήσεις Ψυττάλειας

1. Ποια είναι η σύσταση των αστικών λυμάτων και από ποιους παράγοντες εξαρτάται η μέση ποσότητα αποχέτευσης των λυμάτων;

2. Αναφέρατε μερικά από τα κυριότερα συστατικά των λυμάτων.

3. Που αποσκοπούν οι σύγχρονες μέθοδοι κατεργασίας των λυμάτων;

4. Ποιες είναι οι βασικές μέθοδοι επεξεργασίας που ακολουθούνται στις Μονάδες Βιολογικού Καθαρισμού των λυμάτων;

5. Ποιες είναι οι διαδικασίες που ακολουθούνται στην πρωτογενή επεξεργασία των λυμάτων;

6. Σε τι συνίσταται ι δευτερογενής επεξεργασία των λυμάτων;

7. Ποιος είναι ο σκοπός της τριτογενούς επεξεργασίας; Για ποιο λόγο δεν εφαρμόζεται σε όλες τις μονάδες;.

8. Ποιές είναι οι ουσίες στις οποίες μετατρέπεται η οργανική ύλη κατά την αερόβια δευτερογενή επεξεργασία των λυμάτων;

9. Ποιος είναι ο ρόλος των συσσωματωμάτων στην δευτερογενή αερόβια επεξεργασία των λυμάτων;

10. Για ποιο λόγο κάποια ποσότητα συσσωματωμάτων επιστρέφει στην πρωτοβάθμια δεξαμενή αερισμού;

11. Ποια είναι η πορεία που ακολουθούν τα δύο κλάσματα που παράγονται μετά το τέλος της δευτερογενούς επεξεργασίας;

12. Τι είναι οι βιοαντιδραστήρες της αναερόβιας δευτερογενούς επεξεργασίας;

13. Περιγράψτε την διαδικασία μετατροπής των οργανικών μακρομορίων σε μεθάνιο (CH4) και διοξείδιο του άνθρακα (CO2).

14. Ποια είναι η σημασία των μεθανογόνων βακτηρίων στην αναερόβια επεξεργασία;

15. Πως αξιοποιείται το υπόλειμμα της λάσπης μετά την αναερόβια επεξεργασία;

16. Για ποιο λόγο η επιλογή των οργανισμών που θα χρησιμοποιηθούν γίνεται συνήθως από το χώμα περιοχών που έχουν μολυνθεί για αρκετό χρονικό διάστημα από τις συγκεκριμένες ουσίες που θέλουμε να διασπαστούν;

17. Ποιες είναι οι εγκαταστάσεις της ΕΥΔΑΠ όπου γίνεται η επεξεργασία των λυμάτων της Αττικής;

18. Πως κρίνετε την απόρριψη των-έως και 95%-επεξεργασμένων λυμάτων από τις εγκαταστάσεις της Μεταμόρφωσης στον Κηφισό ποταμό;

19. Τι είδους προεπεξεργασία υφίστανται τα λύματα της Αθήνας καθώς φτάνουν στον Ακροκέραμο του Κερατσινίου; Ποιο ποσοστό του ρυπαντικού τους φορτίου απομακρύνεται κατά τον πρωτοβάθμιο και ποιο κατά τον δευτεροβάθμιο καθαρισμό;

20. Περιγράψτε σε ένα κείμενο των 100-150 λέξεων τον δευτεροβάθμιο βιολογικό καθαρισμό του ΚΕΛ Ψυττάλειας.

21. Ποιες περιοχές και τι είδους λύματα εξυπηρετεί το ΚΕΛ Ψυττάλειας;

22. Ποια σκοπιμότητα θεωρείτε πως εξυπηρετεί το διαφορετικό μήκος και το διαφορετικό βάθος εκβολής του υποθαλάσσιου βοηθητικού αγωγού;

23. Πως κρίνετε την απευθείας απόρριψη των λυμάτων του Λεκανοπεδίου Αθηνών ανεπεξέργαστων στον Σαρωνικό Κόλπο μέχρι το 1994;

24. Ποια είναι η δυναμικότητα, ο χρονικός ορίζοντας και το μέγεθος σε Ευρωπαϊκό επίπεδο του ΚΕΛ Ψυττάλειας;

25. Ποιες είναι οι μονάδες προεπεξεργασίας στον Ακροκέραμο και ποια είναι η λειτουργία καθεμιάς από αυτές;

26. Μπορείτε να υποθέσετε ένα λόγο για τον οποίο οι εγκαταστάσεις της προεπεξεργασίας βρίσκονται στον Ακροκέραμο και όχι στην Ψυττάλεια;

27. Η πρωτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων γίνεται συνήθως σε κυλινδρικές δεξαμενές καθίζησης, στην Ψυττάλεια όμως χρησιμοποιούνται ορθογωνικές. Μπορείτε να υποθέσετε ένα λόγο για αυτήν την κατασκευαστική επιλογή;

28. Για ποιο λόγο η δευτεροβάθμια επεξεργασία καλείται και βιολογική;

29. Για ποιο λόγο δεν χρησιμοποιείται ένα κλασσικό χημικό οξειδωτικό μέσο για τις ανάγκες της οξείδωσης αντί για οξυγόνο;

30. Κατά τον διαχωρισμό στερεών/υγρών, η καθιζάνουσα ιλύς επιστρέφει στους βιοαντιδραστήρες μέσω των αντλιοστασίων ανακυκλοφορίας ιλύος, τα οποία είναι τοποθετημένα μέσα στους βιοαντιδραστήρες (ένα ανά αντιδραστήρα) ενώ ένα μέρος της ιλύος απομακρύνεται από το σύστημα μέσω του αντλιοστασίου περίσσειας ιλύος. Υποθέστε ένα λόγο για την επανατοποθέτηση μέρους της ενεργού ιλύος πίσω στους βιοαντιδραστήρες.

31. Σε ποιο φυσικό μηχανισμό στηρίζεται η καθίζηση και σε ποιο η αφυδάτωση της ιλύος;

32. Ποια είναι τα θετικά αποτελέσματα που έχουν παρατηρηθεί στον Σαρωνικό Κόλπο από τη λειτουργία του ΚΕΛ Ψυττάλειας;

33. Ποιες είναι εκείνες οι διεργασίες που επιτελούνται στο ΚΕΛ Ψυττάλειας και έχουν συντελέσει στην αύξηση της διαύγειας των υδάτων του Σαρωνικού, μείωση της ανάπτυξης του φυτοπλαγκτόν, βελτίωση των φυτοβενθικών βιοκοινωνιών στις νότιες ακτές της Σαλαμίνας καθώς και σημαντική μείωση της συγκέντρωσης παθογόνων βακτηρίων κατά μήκος των ακτών του λιμένα Πειραιά;

34. Περιγράψτε με 100 λέξεις τον τρόπο επεξεργασίας και διαχείρισης της συνολικά παραγόμενης ιλύος (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας).

35. Με ποιους τρόπους προβλέπεται να γίνεται μελλοντικά η περαιτέρω μείωση του όγκου της παραγόμενης ιλύος και n ενεργειακή αξιοποίηση της;

36. Πως παράγεται ηλεκτρική ενέργεια στο ΚΕΛ Ψυττάλειας; Πως αξιοποιείται η θερμική ενέργεια από τα καυσαέρια συμπαραγωγής και από την ψύξη των φυσητήρων;

ΕΝΟΤΗΤΑ Γ

KΕΦΑΛΑΙΟ6.

ΤΑ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ

1) ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Ο ακριβής προσδιορισµός της θερμοκρασίας των θαλασσίων υδάτων έχει ιδιαίτερη σηµασία για την Ωκεανογραφική έρευνα. Για την Φυσική Ωκεανογραφία η θερµοκρασία αποτελεί βασική παράµετρο για τον υπολογισµό της πυκνότητας του θαλασσινού νερού, τον προσδιορισµό των θαλασσίων µαζών, τους υπολογισµούς των ρευµάτων κλπ. Για την Βιολογική Ωκεανογραφία η γνώση της θερµοκρασίας της θάλασσας συνδέεται µε την αντοχή, την συµπεριφορά και τις µετακινήσεις των διαφόρων οργανισµών. Για τη Χηµική έρευνα ο προσδιορισµός της θερµοκρασίας έχει µεγάλη σηµασία µια και είναι γνωστό ότι οι χηµικές διεργασίες επηρεάζονται από αυτή (µολονότι οι διακυµάνσεις της στη θάλασσα είναι σχετικά µικρές). Ακόµη οι µεταβολές της θερµοκρασίας συνδυάζονται µε µεταβολές στα θαλάσσια

ρεύµατα και εποµένως στην διακίνηση των ουσιών στη θάλασσα. Η εµφάνιση εποχιακού ή µόνιµου θερµοκλινούς σε διάφορες περιοχές και βάθη είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα που επηρεάζει άµεσα τις χηµικές ισορροπίες.

Αύξηση π.χ. της θερμοκρασίας σε έναν υδάτινο αποδέκτη μειώνει την ποσότητα του διαλυμένου οξυγόνου και αυξάνει την ταχύτητα των χημικών αντιδράσεων που επιτελούνται εκεί. Ακόμα δημιουργείται μια όχι φυσική κατάσταση για την χλωρίδα και την πανίδα. Η υπέρβαση του ορίου αντοχής των διαφόρων ζωικών και φυτικών οργανισμών οδηγεί στη νέκρωσή τους. Η κυριότερη συνέπεια είναι η μείωση του διαλυμένου οξυγόνου. Η μείωση αυτή δεν οφείλεται μόνο στην αύξηση της θερμοκρασίας του υδατικού χώρου αλλά και στο γεγονός ότι το θερμό νερό σαν ειδικά ελαφρύτερο παραμένει στην επιφάνεια δημιουργώντας ένα στρώμα θερμότερο (φαινόμενο αναστροφής), με μικρότερη ικανότητα διάλυσης του ατμοσφαιρικού οξυγόνου.

2) ΕΝΕΡΓΟΣ ΟΞΥΤΗΤΑ (pH)

Ο βαθμός οξύτητας (pH) ή αλκαλικότητας (pOH) είναι από τα πλέον σημαντικά χημικά χαρακτηριστικά του νερού. Σαν δείκτης των χαρακτηριστικών αυτών χρησιμοποιείται η συγκέντρωση των κατιόντων υδρογόνου (Η+) του διαλύματος.

Η ενεργός οξύτητα (pH) του νερού εξαρτάται από τη θερμοκρασία, την

αλατότητα (παρουσία ανιόντων θείου, χλωρίου κ.ά., κατιόντων ασβεστίου,

μαγνησίου κ.ά.), τις συγκεντρώσεις του διοξειδίου του άνθρακα και του

οξυγόνου, καθώς και από τη μεταβολική δραστηριότητα των υδρόβιων

οργανισμών (φωτοσύνθεση, αναπνοή) και την αποσύνθεση των οργανικών

ουσιών. Η ενεργός οξύτητα επηρεάζει πολλές βιολογικές και χημικές

αντιδράσεις και πολλές φορές χρησιμεύει σαν δείκτης ρύπανσης. Το σύνολο

των βιοχημικών αντιδράσεων στο εσωτερικό των κυττάρων πραγματοποιείται

σε ουδέτερο pH. Όξινα ή αλκαλικά περιβάλλοντα δυσχεραίνουν την πορεία

των αντιδράσεων ή αναστέλλουν την πραγματοποίησή τους. Τα φυσικά νερά

έχουν τιμές pH που κυμαίνονται μεταξύ 4 και 9, ενώ τιμές 6,5-8,5 είναι στις

περισσότερες περιπτώσεις οι καταλληλότερες για τους υδρόβιους

οργανισμούς. Η μέτρηση του pH είναι μία από τις σημαντικότερες μετρήσεις

κατά την αξιολόγηση της ποιότητας του νερού. Σήμερα με την εμφάνιση και

ανάπτυξη των ηλεκτροδίων υάλου και διαφόρων ρητινών, το pH μετράται

πολύ εύκολα με σύγχρονα αναλογικά ή ψηφιακά πεχάμετρα.

3) ΑΛΚΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

Αλκαλικότητα είναι η ικανότητά του νερού να εξουδετερώνει οξέα. Συνήθως οι

κύριες συνιστώσες της είναι τα όξινα ανθρακικά (HCO3-) και ανθρακικά (CO3

2-)

ιόντα που προκύπτουν από τον ιονισμό του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και

από τα υδροξύλια (ΟΗ-). Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) διαλύεται εύκολα

στο νερό συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος κατάλληλου για

τη ζωή, δεδομένου ότι συμμετέχει στις διαδικασίες της φωτοσύνθεσης και της

αναπνοής και αποτελεί ουσιαστική πηγή άνθρακα, άμεσα ή έμμεσα, για τις

ενεργειακές απαιτήσεις των οργανισμών. Αύξηση της συγκέντρωσης του CO2

στα φυσικά νερά προκαλεί μείωση του pH και αντίστροφα. Τα φυσικά νερά

παρουσιάζουν μεγάλη ρυθμιστική ικανότητα, ανθίστανται δηλαδή, μέσω μιας

σειράς χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν στο εσωτερικό τους, σε

απότομες μεταβολές του pH. Σημαντικές και σχετικά μόνιμες μεταβολές στο

pH παρατηρούνται συνήθως κάτω από την επίδραση εξωγενών παραγόντων.

Χαμηλές τιμές του pH οφείλονται συχνά στην εισαγωγή οξέων στα φυσικά

νερά (όξινη βροχή, αστικά και βιομηχανικά απόβλητα κ.ά.). Εμπλουτισμός των

νερών με θειικά οξέα συμβαίνει με τη βροχή (το νερό της βροχής περιέχει,

μεταξύ άλλων ανιόντων και θειικά SO42-) ή μπορεί να οφείλεται στη σύσταση

του υπεδάφους της λεκάνης απορροής. Αλκαλικές τιμές pH συναντώνται σε

περιπτώσεις έντονης φωτοσυνθετικής δραστηριότητας - ευτροφισμός (κατά τη

φωτοσύνθεση το φυτοπλαγκτόν μειώνει τη συγκέντρωση του CO2 του νερού),

σε περιπτώσεις ρύπανσης των υδάτινων αποδεκτών με αλκαλικές ουσίες

(απορρυπαντικά κ.ά. από αστικά και βιομηχανικά απόβλητα) και σε αυξημένες

συγκεντρώσεις ασβεστίου, νατρίου και μαγνησίου.

4) ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ, ΑΛΑΤΟΤΗΤΑ, ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ

Η ηλεκτρική αγωγιμότητα είναι εξ ορισμού η ικανότητα ενός υλικού να

διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα και είναι αντιστρόφως ανάλογη της

ηλεκτρικής αντίστασης. Η ηλεκτρική αγωγιμότητα του νερού αναφέρεται στην

ικανότητά του να μεταφέρει - άγει ηλεκτρικά φορτία. Η ικανότητα αυτή

εξαρτάται από:

- την παρουσία ιόντων (κατ’ επέκταση αλάτων),

- τη συγκέντρωση των ιόντων,

- την ευκινησία των ιόντων,

- τον αριθμό οξείδωσης των ιόντων και

- τη θερμοκρασία του διαλύματος.

Το όργανο μέτρησης της σπουδαίας αυτής παραμέτρου

είναι το αγωγιμόμετρο. Οι τιμές της αγωγιμότητας είναι ενδεικτικές για την ποιότητα των φυσικών νερών. Απόβλητα και ρύποι που εισέρχονται στους υδάτινους αποδέκτες τροποποιούν την αγωγιμότητα, ειδικότερα αν οι ρύποι περιλαμβάνουν ιόντα όπως ανθρακικά, θειικά, χλωρίου, μαγνησίου, νατρίου, καλίου και φωσφόρου. Απότομη αύξηση της αγωγιμότητας του νερού ενός φυσικού αποδέκτη αποτελεί ένδειξη ρύπανσης. Η αύξηση της αγωγιμότητας συνδέεται με την ενηλικίωση (παλαίωση) μιας υδάτινης μάζας εξαιτίας της αύξησης των θρεπτικών συστατικών της (ευτροφισμός). Όσο μεγαλύτερη είναι

η γωγιμότητα στα γλυκά νερά τόσο μεγαλύτερη είναι η βιολογική παραγωγικότητα. Συνήθως στα φυσικά γλυκά νερά η ηλεκτρική αγωγιμότητα κυμαίνεται από 50 - 1500 μS/cm. Σε μερικά βιομηχανικά απόβλητα η τιμή της αγωγιμότητας υπερβαίνει τα 10.000 μS/cm. Όσο υψηλότερη είναι η συγκέντρωση των αλάτων σε ένα υδατικό διάλυμα τόσο μεγαλύτερη είναι η αγωγιμότητα. Η αγωγιμότητα διευκολύνει την εκτίμηση της επίδρασης των διαφόρων ιόντων στις χημικές ισορροπίες, στο ρυθμό διάβρωσης στα μέταλλα, στην ανάπτυξη των φυτών και ζώων κ.λ.π. Με την αγωγιμότητα ελέγχεται η καθαρότητα του αποσταγμένου ή απιονισμένου νερού

Με την αγωγιμότητα συνδέεται και η αλατότητα, η οποία ορίζεται ως η

«συνολική ποσότητα των στερεών ουσιών σε γραμμάρια που περιέχονται σε

1 Kg θαλασσινό νερό, όταν όλα τα ανθρακικά (CO32-)έχουν μετατραπεί σε

οξείδια, τα βρωμιούχα (Br-) και ιωδιούχα (I-) έχουν αντικατασταθεί από

χλωριούχα (Cl- και έχει οξειδωθεί όλη η οργανική ύλη». Η αλατότητα των

θαλασσών κυμαίνεται μεταξύ 32,0 – 37,5 ‰ με χαμηλές τιμές στους πόλους

της γης και πολύ υψηλές στις τροπικές ζώνες. Αυτό οφείλεται μεταξύ άλλων

στις βροχοπτώσεις και στα ποσοστά εξάτμισης. Στην Ερυθρά θάλασσα, όπου

έχουμε υψηλά ποσοστά εξάτμισης και χαμηλά ποσοστά βροχόπτωσης, η

αλατότητα προσεγγίζει τιμές 43 ‰. Και η αλατότητα μετριέται απ’ ευθείας με

σύγχρονα όργανα, τα γνωστά «αγωγιμόμετρα – σαλινόμετρα».

Η αλατότητα είναι από τις πιο βασικές παραµέτρους της Ωκεανογραφικής

έρευνας, µε ιδιαίτερη χρησιµότητα τόσο στη Φυσική όσο και στη Χηµική και

Βιολογική Ωκεανογραφία. Στη Φυσική Ωκεανογραφία η αλατότητα

χρησιµοποιείται, µαζί µε τη θερµοκρασία, για τον υπολογισµό της πυκνότητας

του θαλασσινού νερού. Η ακριβής γνώση των παραµέτρων αυτών είναι

απαραίτητη για τη µελέτη των κινήσεων των θαλασσίων µαζών. Ως Χηµική

παράµετρος η αλατότητα δείχνει την ιονική ισχύ του περιβάλλοντος µέσα στο

οποίο συντελούνται οι διάφορες χηµικές διεργασίες. Η γνώση της είναι

αναγκαία για την εξήγηση των πειραµατικών παρατηρήσεων. Ιδιαίτερο

ενδιαφέρον παρουσιάζουν περιοχές όπου η αλατότητα εµφανίζει έντονες

διακυµάνσεις όπως είναι οι εκβολές των ποταµών ή οι υποθαλάσσιες πηγές.

Στη Βιολογική Ωκεανογραφία η αλατότητα συνδέεται µε τη κατανοµή των

διαφόρων ειδών στις θαλάσσιες περιοχές καθώς και µε τις µετακινήσεις τους.

Η γνώση των διακυµάνσεων της πυκνότητας σε µια περιοχή είναι ιδιαίτερα

χρήσιµη, γιατί δίνει πληροφορίες για τη στρωµάτωση και τη θαλάσσια

κυκλοφορία.

5) ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ

Η διαφάνεια του νερού σε µια συγκεκριµένη θαλάσσια περιοχή αποτελεί µέτρο της διείσδυσης του ηλιακού φωτός στην υδάτινη µάζα. Η παράµετρος αυτή έχει ιδιαίτερη σηµασία στην Ωκεανογραφική έρευνα, µια και το βάθος στο οποίο φθάνει το ηλιακό φως καθορίζει και τα όρια λειτουργίας του µηχανισµού της φωτοσύνθεσης.

Το σύνολο των φυτικών θαλάσσιων οργανισµών αλλά και το µεγαλύτερο µέρος των ζωικών κινείται στην ευφωτική ζώνη των θαλασσών, διαµορφώνοντας µια ενδιαφέρουσα δυναµική ισορροπία. ∆ιαταραχή στην διείσδυση του φωτός σε µια θαλάσσια µάζα θα έχει σηµαντικές επιδράσεις στην θαλάσσια ζωή σ' αυτήν.

Η διαφάνεια του θαλασσινού νερού εξαρτάται κυρίως από την ποσότητα των αιωρουµένων σωµατιδίων που υπάρχει σ' αυτό. Βέβαια και οι διαλυµένες στο θαλασσινό νερό ουσίες απορροφούν το φως, έτσι ώστε η οπτική διαπερατότητα της θάλασσας να είναι µικρότερη του γλυκού νερού. Οι κύριες όµως µεταβολές της διαφάνειας οφείλονται στις µεταβολές της ποσότητας της αιωρούµενης ύλης οι οποίες µπορεί να είναι εποχιακές, τυχαίες ή να οφείλονται σε ανθρώπινες δραστηριότητες.

6) ΘΟΛΟΤΗΤΑ

Με τον όρο θολότητα εννοούμε την απουσία διαύγειας σε ένα υγρό δείγμα. Πιο συγκεκριμένα, θολότητα είναι η αντίσταση του νερού στην διέλευση του φωτός και οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη λεπτόκοκκων σωματιδίων ανόργανων και οργανικών υλικών τα οποία αιωρούνται ή βρίσκονται σε κολλοειδή μορφή και είναι διάσπαρτα στην υγρή φάση. Νερό που είναι θολό πρέπει να ελεγχθεί για ρύπανση.

7) ΧΡΩΜΑ

Το χρώμα που βλέπουμε σε έναν υδάτινο αποδέκτη καθορίζεται από το μήκος κύματος της μονοχρωματικής ακτινοβολίας που προσπίπτει στο νερό, από το είδος των σωματιδίων που αιωρούνται, από το χρώμα του ιζήματος, από την παρουσία ανόργανων ή οργανικών ουσιών. Το χρώμα του νερού ενός φυσικού αποδέκτη μπορεί ν' αλλάζει εποχιακά, όταν εξαιτίας της διάχυσης του ιζήματος κατά τη φθινοπωρινή και εαρινή αναστροφή αναπτύσσεται υπερβολικά το φυτοπλαγκτόν εντείνοντας το πράσινο χρώμα ή με τη μεταφορά φερτών υλών από τη λεκάνη απορροής που προσδίδουν φαιό χρώμα στο νερό. Φυσικά νερά με έντονη βιολογική δραστηριότητα έχουν χρώμα πράσινο, ενώ αυτά με ασθενέστερη βιολογική δραστηριότητα έχουν χρώμα πράσινο - γαλάζιο. Ο χρωματισμός αποτελεί ένδειξη για την παρουσία συγκεκριμένων χημικών ουσιών π.χ. η παρουσία θείου (S) προσδίδει στο νερό κιτρινωπό χρώμα ενώ η παρουσία ανθρακικού ασβεστίου (CaCO3) πράσινο χρώμα.

8) ΣΤΕΡΕΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΣΤΟ ΝΕΡΟ

Οι στερεές ουσίες του νερού ορίζονται ως το υπόλοιπο που παραμένει μετά από εξάτμιση του δείγματος στους 105°C. Γενικά οι ουσίες οι οποίες υπάρχουν στο νερό διακρίνονται σε διαλυμένες που δεν φαίνονται, σε κολλοειδείς, οι οποίες επίσης δεν φαίνονται λόγω μεγέθους και σε αδιάλυτες οι οποίες συνήθως φαίνονται δια γυμνού οφθαλμού.

9) ΚΑΤΙΟΝΤΑ (K+, Na+, Ca2+, Mg2+,)

Το Κάλιο είναι ένα στοιχείο σε αφθονία στη φύση, βρίσκεται σε όλα τα φυσικά

νερά.

Το Νάτριο (Na) είναι βασικό στοιχείο για τον άνθρωπο. Τα άλατά του

βρίσκονται σε όλες τις τροφές και το πόσιμο νερό.

Το Ασβέστιο (Ca) υπάρχει σε όλα τα φυσικά νερά και προέρχεται από τα

πετρώματα (ασβεστόλιθος, δολομίτης, γύψος) δια μέσου των οποίων

διέρχεται το νερό.

Το Μαγνήσιο (Mg) βρίσκεται σε αφθονία στη φύση και είναι από τα πιο

συνηθισμένα συστατικά των φυσικών νερών.

10) ΑΝΙΟΝΤΑ (Cl-,F-,NO2-,NO3

-,SO42-)

Τα Χλωριούχα ιόντα είναι ευρέως διαδεδομένα στη φύση σαν άλατα νατρίου,

καλίου και ασβεστίου. Προέρχονται από τη διάβρωση των πετρωμάτων. Είναι

πολύ ευδιάλυτα και εισδύουν στο έδαφος ή μεταφέρονται σε κλειστές

δεξαμενές και τους ωκεανούς. Φθοριούχα (F-)

Το Φθόριο υπάρχει στα νερά με τη μορφή φθοριούχων αλάτων, που

προέρχονται από ηφαιστειογενή πετρώματα. Δεν βρίσκεται σε στοιχειακή

μορφή στη φύση, επειδή είναι πολύ δραστικό στοιχείο. Είναι βασικό στοιχείο

για τον άνθρωπο.

Τα Νιτρώδη (NO2-)-και τα Νιτρικά (NO3

-) αποτελούν τμήμα του κύκλου του

αζώτου στη φύση, επομένως υπάρχουν στα φυσικά νερά, αλλά η

συγκέντρωση νιτρικών πρέπει να είναι χαμηλή. Υψηλές συγκεντρώσεις

οφείλονται σε λιπάσματα, απορρίμματα και ζωικά ή ανθρώπινα απόβλητα. Τα

πόσιμα νερά που περιέχουν μεγάλες ποσότητες νιτρικών αλάτων μπορεί να

προκαλέσουν στα παιδιά την ασθένεια μεθαιμογλοβιναιμία, λόγω της

αναγωγής τους σε νιτρώδη (ΝΟ2-). Τα νιτρώδη και τα νιτρικά άλατα, στο

περιβάλλον του στομάχου, σχηματίζουν νιτροζοενώσεις, που είναι

καρκινογόνες.

Ως προς τα Θειικά (SO4-2) οι αυτότροφοι αλλά και πολλοί ετερότροφοι

μικροοργανισμοί προσλαμβάνουν θείο από τα θειικά ιόντα (SO4-2) του νερού.

Κύρια πηγή των θειικών ιόντων στα νερά είναι το νερό της βροχής. και πιθανά

τα ιζηματογενή πετρώματα που περιέχουν θειικό ασβέστιο ή θειικό πυρίτιο.

11) ∆ΙΑΛΥΜΕΝΟ ΟΞΥΓΟΝΟ

Το διαλυµένο οξυγόνο, DO (Dissolved Oxygen), είναι πιθανότατα η πιο σηµαντική παράµετρος για τον χαρακτηρισµό της περιβαλλοντικής ποιότητας των υδάτων, αφού η έλλειψη οξυγόνου συνεπάγεται την κατάρρευση των υδάτινων οικοσυστηµάτων και τον θάνατο των υδρόβιων οργανισµών από ασφυξία. Συχνά, η εµφάνιση µεγάλων αριθµών νεκρών ψαριών ή άλλων οργανισµών οφείλεται στην µείωση του διαλυµένου οξυγόνου σε µια περιοχή. Η περιορισµένη ανανέωση των νερών µέσω των θαλάσσιων ρευµάτων, η ύπαρξη µεγάλου οργανικού φορτίου από απόβλητα, η εµφάνιση ευτροφικών φαινοµένων είναι οι συνηθέστερες αιτίες για την µείωση των συγκεντρώσεων του διαλυµένου οξυγόνου στο νερό.

Το οξυγόνο στη θάλασσα προέρχεται από διάλυση του ατµοσφαιρικού οξυγόνου αλλά και παράγεται µέσα σ’ αυτήν από την φωτοσύνθεση των υδρόβιων φυτών και κυρίως του φυτοπλαγκτού, µεταφερόµενο κατόπιν στην ατµόσφαιρα. Περίπου το µισό οξυγόνο του πλανήτη παράγεται στις θάλασσες.

Το διαλυµένο οξυγόνο εκτός από την σπουδαιότητα του για την διατήρηση της θαλάσσιας ζωής, καθορίζει και τις οξειδοαναγωγικές συνθήκες του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Συνθήκες κορεσµού σε διαλυµένο οξυγόνο συνεπάγονται οξειδωτικό περιβάλλον ενώ η ανοξία ή υποξία υποδηλώνει αναγωγικό περιβάλλον. Από τις συνθήκες αυτές επηρεάζονται οι περισσότερες χηµικές διεργασίες που διεξάγονται στον θαλάσσιο χώρο.

12) ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

Τα θρεπτικά συστατικά (nutrients) είναι ανόργανες (κυρίως) αλλά και οργανικές ενώσεις, οι οποίες αποτελούν την βασική τροφή των φυτοπλαγκτονικών οργανισµών. Από τα συστατικά αυτά τα περισσότερο σηµαντικά και άφθονα στην θάλασσα είναι τα νιτρικά, νιτρώδη και αµµωνιακά άλατα (από τις ενώσεις του αζώτου), τα µονόξινα, δισόξινα, και απλά φωσφορικά (από τις ενώσεις του φωσφόρου) καθώς και τα πυριτικά άλατα. Σε σηµαντικά ποσά βρίσκονται επίσης οργανικές ενώσεις οι οποίες περιέχουν άζωτο και φώσφορο. Ο σπουδαίος ρόλος τους στα υδάτινα φυσικά συστήµατα κάνει τον προσδιορισµό τους αναγκαίο τόσο στη Χηµική όσο και στη Βιολογική Ωκεανογραφική-Περιβαλλοντική έρευνα.

Το άζωτο στο θαλάσσιο περιβάλλον

Ο εμπλουτισμός των φυσικών νερών με αζωτούχες ενώσεις προέρχεται από:

- τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα,

- τη δέσμευση του ατμοσφαιρικού αζώτου,

- τους μηχανισμούς διάβρωσης και απόπλυσης των εδαφών της λεκάνης

απορροής, με τα υπόγεια και τα επιφανειακά νερά,

- τα υγρά απόβλητα που εισρέουν στο οικοσύστημα.

Οι συγκεντρώσεις των ενώσεων του αζώτου στα φυσικά νερά ποικίλουν

ανάλογα με τις συνθήκες. Οι μέγιστες συγκεντρώσεις κυμαίνονται από 10 ως

1000 μg/l.

Αρκετές είναι οι ενώσεις του αζώτου που συμπεριλαμβάνονται στα θρεπτικά

στοιχεία του φυτοπλαγκτού (νιτρικά, τα πιο εύληπτα από τα φυτά άλατα,

νιτρώδη, αμμωνιακά ιόντα).

Τα άλατα του αζώτου προέρχονται συνήθως από το ίζημα και

απελευθερώνονται ως αμμωνία σε ανοξικές συνθήκες και ως νιτρικά στις

περιόδους κυκλοφορίας του νερού, όπου το διαλυμένο οξυγόνο βρίσκεται σε

αφθονία. Μερικά είδη κυανοφυκών - κυανοβακτηρίων μπορούν να δεσμεύουν

το διαλυμένο στο νερό ατμοσφαιρικό άζωτο και να συνθέτουν αμμωνία

(αμμωνιοποίηση). Ανάμεσα στους παράγοντες που επιδρούν στην πορεία της

βακτηριακής νιτροποίησης είναι το pH του νερού, η συγκέντρωση του

διαλυμένου οξυγόνου, η θερμοκρασία κ.ά. Η διαδικασία της νιτροποίησης

ευνοείται σε ουδέτερες ως ελαφρά αλκαλικές τιμές του pH. Σε τιμές pH

μικρότερες από το 7 η νιτροποίηση καθυστερεί ή αναστέλλεται καθώς οι

όξινες συνθήκες δυσχεραίνουν τη λειτουργία των νιτροποιητικών βακτηρίων

(Nitrosomonas και Nitrobacter). Σε τιμές του pH μεγαλύτερες του 8, τα

βακτήρια Nitrobacter παύουν να μετατρέπουν τα νιτρώδη (ΝΟ2-) σε νιτρικά

(ΝΟ3-) και συνεπώς η διαδικασία της νιτροποίησης αναστέλλεται. Σε μια

υδάτινη στήλη ο ρυθμός νιτροποίησης μειώνεται με το βάθος λόγω της

μείωσης του διαλυμένου οξυγόνου κοντά στον πυθμένα. Τέλος, χαμηλές

θερμοκρασίες είναι δυσμενείς για την ανάπτυξη των συγκεκριμένων

βακτηρίων και αναστέλλουν το ρυθμό της βακτηριακής νιτροποίησης. Αντίθετη

της βακτηριακής νιτροποίησης διαδικασία είναι η βακτηριακή απονιτροποίηση,

η οποία ευνοείται ιδιαίτερα κάτω από αναερόβιες συνθήκες. Μια μεγάλη

ποικιλία βακτηριακών οργανισμών (Esherichia coli, Serratia marcesu κ.ά)

συμμετέχουν στην αναγωγή των νιτρικών και των νιτρωδών ιόντων,

χρησιμοποιώντας το οξυγόνο ανιόντων (π.χ. ΝΟ3-), ( ΝΟ2

-),( SΟ42-) για την

οξείδωση του οργανικού υλικού με τελικό προϊόν το άζωτο.

Η αµµωνία είναι μία από τις βασικότερες αζωτoύχες µορφές των θρεπτικών συστατικών στη θάλασσα, µε καθοριστική συµµετοχή στον κύκλο του αζώτoυ. Ο προσδιορισµός της αµµωνίας είναι ιδιαίτερα σηµαντικός στις περιβαλλοντικές και ωκεανoγραφικές µελέτες, λόγω του κύριου ρόλου της στην διαδικασία αφοµοίωσης του αζώτου από τους φυτοπλαγκτονικούς oργανισµoύς αλλά και της αυξηµένης τοξικότητάς της, αν η συγκέντρωσή της αυξηθεί υπερβολικά. Η παρουσία αυξηµένων συγκεντρώσεων αµµωνιακών

ιόντων στα θαλάσσια συστήµατα αποτελεί ένδειξη ρύπανσης από αστικά λύµµατα ή από νερά αποπλύσεως γεωργικών εδαφών όπου γίνεται χρήση αµµωνιακών λιπασµάτων. Το αµµωνιακό άζωτο µπορεί να βρίσκεται υπό µορφή αµµωνιακών ιόντων ή ελεύθερης αµµωνίας ανάλογα µε το pH και τη θερµοκρασία του διαλύµατος σύµφωνα µε την ισορροπία της αντίδρασης:ΝΗ3+ Η2Ο ↔ NH4

++OH-

Όσο αυξάνει η θερµοκρασία ή το pH, η αντίδραση µετατοπίζεται προς τα αριστερά

Μία άλλη μορφή του αζώτου στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι τα νιτρώδη ιόντα. Ο προσδιορισµός των νιτρωδών χρησιµοποιείται ευρέως προκειµένου να πάρουµε µια εκτίµηση του βαθµού ρύπανσης του νερού, αλλά και για τον έλεγχο της αποτελεσµατικότητας των µεθόδων καθαρισµού του ποσίµου νερού. Στο πόσιµο νερό, η συγκέντρωση των νιτρωδών δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 0.1 mg/l. Γενικά η παρουσία νιτρωδών ιόντων σε φυσικά νερά είναι ένδειξη ρύπανσης από λύµατα και βιοµηχανικά απόβλητα. Στο θαλάσσιο περιβάλλον οι συγκεντρώσεις

των νιτρωδών ιόντων κυµαίνονται µεταξύ 0.1 µg/l (ή και λιγότερο) µέχρι 50 µg/l. Η ανώτερη παραδεκτή συγκέντρωση νιτρωδών στη θάλασσα είναι 600 µg/l.

Φωσφορικά ιόντα στο θαλάσσιο περιβάλλον

Στο θαλάσσιο περιβάλλον ο φώσφορος απαντάται σε διάφορες µορφές: Ορθοφωσφορικά ιόντα ,H2PO4

-, HPO42- , PO4

3- , πολυφωσφορικές ενώσεις (π.χ. Na3(PO3)6 ) ή οργανικός φωσφόρος. Η ύπαρξη του φωσφόρου οφείλεται σε ανθρωπογενείς ή φυσικές πηγές. Στις ανθρωπογενείς πηγές περιλαµβάνονται τα φωσφορούχα λιπάσµατα και αρκετά είδη απορρυπαντικών οικιακής ή βιοµηχανικής χρήσης (τα τελευταία χρόνια υπάρχει τάση χρησιµοποίησης απορρυπαντικών ελευθέρων φωσφόρου). Ο οργανικός φώσφορος δηµιουργείται κυρίως από βιολογικές διαδικασίες περιττώµατα, υπολείµµατα τροφών, σήψη οργανισµών κλπ). Τα πολυφωσφορικά ιόντα στη φύση έχουν τάση να µετατρέπονται υδρολυτικά σε ορθοφωσφορικά. Παρόµοια τάση υπάρχει και στον οργανικό φώσφορο ο οποίος µε τη δράση βακτηρίων αποικοδοµείται βαθµιαία δίνοντας ως τελικό προιόν τα ορθοφωσφορικά ιόντα.

Ο φώσφορος είναι απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη των οργανισµών οι οποίοι το προσλαµβάνουν µε τη µορφή ορθοφωσφορικών ιόντων. Μεγάλα ποσά φωσφορικών ενώσεων καταλήγουν καθηµερινά στη θάλασσα µέσω ποταµών και απόπλυσης του εδάφους. Στο θαλάσσιο περιβάλλον όσος φώσφορος δεν καταναλωθεί από τους διάφορους οργανισµούς, καταλήγει βαθµιαία σε µεγάλα βάθη. Έτσι, σε βάθη 2000 – 3000 µέτρων η συγκέντρωση του φωσφόρου είναι πάνω από 80 µg/l ενώ στα επιφανειακά ύδατα δεν ξεπερνά τα 20 µg/l (εκτός περιπτώσεων φυσικής ή ανθρωπογενούς ρύπανσης). Ο Ωκεανός λοιπόν λειτουργεί ως αντλία φωσφόρου και εκτός δραµατικών φυσικών αλλαγών, στο (απώτερο ελπίζουµε) µέλλον θα υπάρχει ένδεια αυτού του πολύτιµου και αναντικατάστατου για τη ζωή στοιχείου.

Η τυπική διαδικασία ανακύκλωσής του στα νερά έχει ως εξής: Ο φώσφορος

απελευθερώνεται κατά την αποσύνθεση των οργανικών ουσιών και

προσλαμβάνεται από το φυτοπλαγκτόν και την υπόλοιπη υδρόβια βλάστηση.

Ο θάνατος και η αποικοδόμηση των οργανισμών εμπλουτίζει το νερό με

φωσφορικές ενώσεις που καθιζάνουν στον πυθμένα, ενώ παράλληλα

συμβαίνει διάχυση του φωσφόρου από το ίζημα στο νερό (εσωτερική

τροφοδοσία του νερού σε φώσφορο). Όλες οι ενώσεις του φωσφόρου

συναντώνται στα νερά είτε διαλυμένες, είτε σαν σωματίδια είτε στο σώμα των

υδρόβιων οργανισμών. Ο φώσφορος, όπως και το άζωτο, είναι βασικό

στοιχείο για την ανάπτυξη των φυκιών και η περιεκτικότητά του στα νερά

αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στον ευτροφισμό των επιφανειακών νερών.

Η μεγαλύτερη ποσότητα ανόργανου φωσφόρου οφείλεται στα αστικά λύματα

και προέρχεται από τη διάσπαση των πρωτεϊνών κατά τον μεταβολισμό.

Επίσης, υπάρχει σε πολλά απορρυπαντικά και στα φωσφορικά λιπάσματα.

Ανάμεσα στους παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκέντρωση του φωσφόρου

στο νερό είναι η θερμοκρασία, το pH και η συγκέντρωση των νιτρωδών και

των νιτρικών ιόντων. Υψηλές θερμοκρασίες αυξάνουν τους ρυθμούς

αποικοδόμησης των οργανικών ουσιών και συνεπώς την απελευθέρωση

φωσφόρου. Παράλληλα βέβαια υψηλές θερμοκρασίες εντείνουν την

πρόσληψη φωσφόρου από τους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς. Συνεπώς,

αύξηση του pH επιφέρει αύξηση της συγκέντρωσης του φωσφόρου στο νερό.

Ανοξικές συνθήκες ευνοούν τη διάχυση του φωσφόρου από τον πυθμένα στο

νερό. Αύξηση της συγκέντρωσης των νιτρωδών και των νιτρικών ιόντων

μειώνει το ρυθμό απελευθέρωσης του φωσφόρου από τον πυθμένα (και

συνεπώς τη συγκέντρωση του φωσφόρου στο νερό) εξαιτίας της οξειδωτικής

τους δράσης. Παράλληλα, η παρουσία υδρόβιας μακροφυτικής βλάστησης σε

μια υδάτινη συλλογή αυξάνει τη συγκέντρωση του φωσφόρου στο νερό. Οι

παραπάνω φυτικοί οργανισμοί προσλαμβάνουν φώσφορο κυρίως από το

υπόστρωμα, ενώ κατά την ανάπτυξή τους απελευθερώνουν μεγάλα ποσά

φωσφόρου στο νερό, διαδικασία που συνεχίζεται και κατά την ξήρανσή τους.

Η παραμονή ξηρών φυτικών τμημάτων στο νερό διευκολύνει την αποσύνθεσή

τους, εμπλουτίζοντας το νερό με φωσφορικές ενώσεις.

Πυριτικά ιόντα στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Το πυρίτιο στη θάλασσα βρίσκεται σε διάφορες µορφές, τόσο στη σωµατιδιακή όσο και στη διαλυτή φάση. Το σωµατιδιακό πυρίτιο βρίσκεται κυρίως σε κρυστάλλους πυριτικών ορυκτών, όπως οι άργιλοι, τα οποία εισέρχονται στη θάλασσα από διάφορους δρόµους και προέρχονται από αποσάθρωση χερσαίων πετρωµάτων. Σε αιωρούµενη κατάσταση απαντώνται ακόµα αυθιγενή πυριτικά σωµατίδια καθώς και υπολείµµατα οργανισµών µε πυριτικούς σκελετούς. Το διαλυτό πυρίτιο κυρίως προέρχεται από τη διάλυση των πυριτικών ορυκτών. Θεωρείται θρεπτικό συστατικό γιατί είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη ορισµένων πολύ σηµαντικών κατηγοριών πλαγκτονικών

οργανισµών όπως τα διάτοµα αλλά και µεγαλύτερων οργανισµών όπως οι σπόγγοι, των οποίων οι σκελετοί αποτελούνται από πυρίτιο (SiΟ2 xH2O).

Η κύρια µορφή διαλυτού πυριτίου στη θάλασσα είναι το ορθοπυριτικό οξύ Η4SiO4 το οποίο σε pΗ 8.2 (το συνηθέστερο θαλάσσιο ρΗ) διίσταται κατά περίπου 5%. Οι συγκεντρώσεις του πυριτίου στα θαλασσινά νερά κυµαίνονται σε ευρεία περιοχή τιµών (1-150µg-at/lt). Το ίδιο κυμαίνεται και η αναλογία διαλυτών σωµατιδιακών µορφών. Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις διαλυτού και σωµατιδιακού πυριτίου απαντώνται σε παράκτιες περιοχές και κύρια σε περιοχές εκβολών ποταµών. Στην ανοικτή θάλασσα οι τιµές των πυριτικών είναι µικρότερες µέχρι και 100 φορές. Πρέπει να σημειωθεί ότι η συνεισφορά των ανθρώπινων δράσεων στον εµπλουτισµό του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε πυριτικά άλατα (χρήση πυριτίου σε βιομηχανίες υάλου ή υπολογιστών διάφορα έργα που αυξάνουν την διάβρωση) είναι σχεδόν αµελητέα σε σύγκριση µε το πυρίτιο που προέρχεται από φυσικές πηγές (δηλαδή τη διάβρωση αποσάθρωση των χερσαίων πετρωµάτων). Ετσι τα πυριτικά σε αντίθεση µε τις ενώσεις αζώτου– φωσφόρου δεν θεωρούνται ρύποι και συνήθως δεν συµπεριλαµβάνονται στον χημικό περιβαλλοντικό έλεγχο των υδατίνων συστηµάτων.

13) ΦΥΤΙΚΕΣ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ

Oι διάφοροι τύποι χλωροφυλλών αποτελούν τις βασικές φυτικές χρωστικές, ο ρόλος των οποίων στη διαδικασία της φωτοσύνθεσης τις κάνει ιδιαίτερα σηµαντικές για τα θαλάσσια οικοσυστήµατα. Η αναλογία των διαφόρων φυτικών χρωστικών εξαρτάται από τα είδη φυτοπλαγκτού που επικρατούν στην περιοχή µέλετης. Το θαλάσσιο φυτοπλαγκτόν και τα µακροφύκη χρησιµοποιούν χλωροφύλλες και καροτενοειδή ως κύριους και δευτερεύοντες δέκτες φωτός στη φωτοσύνθεση. Αυτά τα πολύπλοκα µόρια χρησιµεύουν για να µεταφέρουν φωτεινή ενέργεια στα φωτοδραστικά κέντρα και είναι οι κύριες ενώσεις που µετατρέπουν την ενέργεια αυτή σε χηµική, δηλαδή να προκαλούν οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις. Ο προσδιορισµός των φυτικών χρωστικών σε θαλάσσια δείγµατα δίνει πληροφορίες για το φυτοπλαγκτονικό πληθυσµό µιας περιοχής, ο οποίος ως πρώτο στάδιο της τροφικής αλυσίδας επηρεάζει ολόκληρη τη θαλάσσια ζωή. Ακόµα υπάρχει σχέση φυτοπλαγκτού - θρεπτικών συστατικών, τα οποία αποτελούν την τροφή του αλλά και µεγάλη ανάγκη διερεύνησης των σχέσεων του φυτοπλαγκτού µε άλλες κατηγορίες οργανικών ή ανοργάνων ενώσεων ή ρύπων.

14) ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ (Fe, Mn, Cu, Zn, Cd, Cr, Pb, As)

Τα παραπάνω μέταλλα μπορεί επίσης να βρίσκονται στα θαλάσσια ύδατα με

επιμέρους δράσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Σκούλλος Μ., «Χημική Ωκεανογραφία» Μέρος Α & Β, Πανεπιστήμιο Αθηνών,

ΑΘΗΝΑ 1997

Δασενάκης Μ. κ.ά., «Εργαστηριακές Σημειώσεις Χημικής Ωκεανογραφίας» ,

Εργαστήριο Περιβάλλοντος Τμήμα Χημείας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΑΘΗΝΑ

2005

Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του Κεφαλαίου 6 τέθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις για απάντηση

Ερωτήσεις Φυσικών και Χημικών Χαρακτηριστικών Θαλάσσιου Νερού

1. Πως επηρεάζει η θερμοκρασία τις φυσικές , χημικές και βιολογικές παραμέτρους των θαλασσίων υδάτων;

2. Δώστε έναν ορισμό για την αλατότητα. Τι είδους αντιδράσεις λαμβάνουν χώρα όταν τα βρωµιούχα και τα ιωδιούχα έχουν αντικατασταθεί από χλωριούχα;

3. Ποιες παράμετροι είναι απαραίτητοι για μελέτη των κινήσεων των θαλασσίων μαζών;

4. Ποια παράμετρος είναι απαραίτητη για την σωστή καταγραφή των πειραματικών παρατηρήσεων χημικών διεργασιών στις θαλάσσιες μάζες;

5. Με ποιόν τρόπο η αλατότητα επηρεάζει τα είδη και τις μετακινήσεις των θαλασσίων ειδών;

6. Ποια είναι η σημασία της διαφάνειας του νερού σε ένα θαλάσσιο υδάτινο οικοσύστημα;

7. Ποια από τα παρακάτω νερά νομίζετε ότι έχουν μεγαλύτερη διαφάνεια; Εκείνα του Λιμανιού του Πειραιά ή του λιμανιού ενός μικρού νησιού του Αιγαίου; Αιτιολογείστε την απάντησή σας.

8. Ποιοι είναι οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η διαφάνεια του θαλασσινού νερού; Νομίζετε πως η διαφάνεια των υδάτων στο Λιμανάκι της ΔΕΗ στο Κερατσίνι παραμένει σταθερή καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους; Αιτιολογείστε την απάντηση σας.

9. Για ποιο λόγο το διαλυμένο οξυγόνο, DO (Dissolved Oxygen), θεωρείτε ότι είναι από τις πιο σημαντικές παραμέτρους της για την ποιότητα των υδάτων;

10. Ποιες είναι οι συνηθέστερες αιτίες για την μείωση των συγκεντρώσεων του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό;

11. Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει στο υδρόβιο οικοσύστημα μιας περιοχής η μείωση του διαλυμένου οξυγόνου;

12. Ποια είναι η προέλευση του διαλυμένου οξυγόνου στη θάλασσα;

13. Πως το διαλυμένο οξυγόνο επηρεάζει τις οξειδοαναγωγικές συνθήκες του θαλάσσιου περιβάλλοντος;

14. Ποια είναι τα σημαντικότερα θρεπτικά συστατικά για τους φυτοπλαγκτονικούς οργανισμούς;

15. Γιατί η αμμωνία αποτελεί σημαντικό παράγοντα στον κύκλο του αζώτου στα θαλάσσια οικοσυστήματα;

16. Σε παραθαλάσσια περιοχή όπου εκδηλώνεται έντονη αστική δραστηριότητα, μετρήθηκε αυξημένη συγκέντρωση αµµωνιακών ιόντων. Που νομίζετε ότι θα μπορούσε να οφείλεται αυτό το φαινόμενο; Ποια διαφορετικού τύπου παράκτια ζώνη θα μπορούσε να εμφάνιζε ανάλογα αυξημένες συγκεντρώσεις αμμωνιακών ιόντων;

17. Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν τη μορφή του αμμωνιακού αζώτου στα θαλάσσια ύδατα;

18. Ποια είναι η σημασία της καταμέτρησης των νιτρωδών ιόντων στα νερά;

19. Ποιες είναι οι μορφές με τις οποίες βρίσκεται ο φώσφορος στο θαλάσσιο περιβάλλον;

20. Αναφέρατε τις ανθρωπογενείς και τις φυσικές πηγές φωσφόρου στη φύση.

21. Πως συνδέονται οι ποταμοί και η απόπλυση των εδαφών με τους Ωκεανούς στην διαδικασία του κύκλου του φωσφόρου;

22. Για ποιο λόγο το διαλυτό πυρίτιο θεωρείται βασικό θρεπτικό συστατικό;

23. Ποια είναι η κύρια μορφή του διαλυτού πυριτίου στο θαλασσινό νερό; Για ποιο λόγο νομίζετε ότι οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις διαλυτού και σωµατιδιακού πυριτίου απαντώνται σε παράκτιες περιοχές και σε περιοχές εκβολών ποταμών;

24. Για ποιο λόγο τα πυριτικά δεν συμπεριλαμβάνονται σαν δείκτες ρύπανσης των θαλάσσιων υδάτων;

25. Ποιες είναι οι κυριότερες φυτικές χρωστικές και ποια είναι η σημασία τους για τα θαλάσσια οικοσυστήματα;

26. Πως οι φυτικές χρωστικές συμβάλλουν στη μετατροπή της φωτεινής σε χημική ενέργεια;

27. Για ποιο λόγο ο προσδιορισμός των φυτικών χρωστικών σε θαλάσσια δείγματα είναι σημαντικός για το οικοσύστημα μιας περιοχής;

28. Νομίζετε πως η παράκτια ζώνη του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας εμφανίζει έντονα ευτροφικά φαινόμενα;

29. Αν συμμετείχατε σε ένα Πρόγραμμα μέτρησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη Βιομηχανική Δραστηριότητα στην παράκτια ζώνη του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας ποια φυσικοχημική παράμετρο θα επιλέγατε να μετρήσετε πρώτη και για ποιο λόγο;

30. Πως επηρεάζεται το διαλυμένο οξυγόνο από τη θερμοκρασία του νερού;

Β.ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Δειγματοληψία και επιτόπου μέτρηση αγωγιμότητας, αλατότητας,

θερμοκρασίας, διαλυμένου οξυγόνου και του pH του επιφανειακού

θαλάσσιου νερού.

ΣΤΟΧΟΙ

Να έρθουμε σε επαφή με τα όργανα δειγματοληψίας ( ψυχοκινητικός

στόχος)

Να εξοικειωθούμε με τη χρήση των συγκεκριμένων οργάνων

Να γνωρίσουμε τους τρόπους και τους τύπους δειγματοληψίας

Αλατότητα

Η αλατότητα (salinity) ορίζεται ως το ολικό ποσό στερεών ουσιών (σε

γραμμάρια) που περιέχεται σε ένα χιλιόγραμμο θαλασσινού νερού, όταν όλα

τα ανθρακικά άλατα έχουν μετατραπεί σε οξείδια, όλα τα βρωμιούχα και τα

ιωδιούχα έχουν αντικατασταθεί από χλωριούχα και όλες οι οργανικές ουσίες

έχουν πλήρως οξειδωθεί.

Η αλατότητα είναι από τις πιο βασικές παραμέτρους της Ωκεανογραφικής

έρευνας, με ιδιαίτερη χρησιμότητα τόσο στη Φυσική όσο και στη Χημική και

Βιολογική Ωκεανογραφία. Στη Φυσική Ωκεανογραφία η αλατότητα

χρησιμοποιείται, μαζί με τη θερμοκρασία, για τον υπολογισμό της πυκνότητας

του θαλασσινού νερού. Η ακριβής γνώση των παραμέτρων αυτών είναι

απαραίτητη για τη μελέτη των κινήσεων των θαλασσίων μαζών. Ως Χημική

παράμετρος η αλατότητα δείχνει την ιονική ισχύ του περιβάλλοντος μέσα στο

οποίο συντελούνται οι διάφορες χημικές διεργασίες. Η γνώση της είναι

αναγκαία για την εξήγηση των πειραματικών παρατηρήσεων. Ιδιαίτερο

ενδιαφέρον παρουσιάζουν περιοχές όπου η αλατότητα εμφανίζει έντονες

διακυμάνσεις όπως είναι οι εκβολές των ποταμών ή οι υποθαλάσσιες πηγές.

Στη Βιολογική Ωκεανογραφία η αλατότητα συνδέεται με τη κατανομή των

διαφόρων ειδών στις θαλάσσιες περιοχές καθώς και με τις μετακινήσεις τους.

Μεγαλύτερη ακρίβεια στον προσδιορισμό της απαιτούν οι φυσικο-

ωκεανογραφικές μελέτες

Αγωγιμότητα

Η αγωγιμότητα αποτελεί μέτρο της συνολικής συγκέντρωσης ιόντων του

νερού και έχει βρεθεί ότι συνδέεται με την αλατότητα με ευθύγραμμη

αναλογική σχέση για σταθερή θερμοκρασία.

Ο ακριβής προσδιορισμός της αγωγιμότητας του δείγματος γίνεται με χρήση

επαγωγικών αγωγιμομέτρων γνωστών ως σαλινομέτρων. Από τη σύγκριση

της αγωγιμότητας ενός άγνωστου δείγματος με την αγωγιμότητα πρότυπου

θαλασσινού νερού γνωστής αλατότητας, μπορεί να προσδιοριστεί με μεγάλη

ακρίβεια η αλατότητα του δείγματος. Η μέθοδος αυτή είναι η πιο ακριβής και η

περισσότερο χρησιμοποιούμενη για τις μετρήσεις της αλατότητας.

Μειονέκτημά της το υψηλό κόστος και η ανάγκη για καλή βαθμονόμηση και

συντήρησή των χρησιμοποιουμένων οργάνων.

Τα περισσότερα σύγχρονα σαλινόμετρα είναι βαθμολογημένα σε μονάδες

αλατότητας ενώ παράλληλα είναι ειδικά προγραμματισμένα ώστε να μετρούν

ταυτόχρονα θερμοκρασία και βάθος νερού, έτσι ώστε να κάνουν αυτόματα τις

αναγκαίες διορθώσεις μια και η αλατότητα εκτός από την αγωγιμότητα

εξαρτάται από την θερμοκρασία και την πίεση. Παράλληλα υπάρχουν και

φορητά, μικρά σαλινόμετρα βαθμολογημένα σε τιμές αλατότητας, αλλά οι

μετρήσεις τους δεν έχουν μεγάλη ακρίβεια και κυρίως χρησιμοποιούνται για

τον εντοπισμό σημείων μεταβολών της αλατότητας, ώστε να παρθούν

δείγματα για ακριβή προσδιορισμό

Εργαστηριακή μέτρηση του διαλυμένου οξυγόνου του επιφανειακού

θαλάσσιου νερού.

ΣΤΟΧΟΙ

Να έρθουμε σε επαφή με τα όργανα δειγματοληψίας

Να εξοικειωθούμε με τη χρήση των συγκεκριμένων οργάνων

Να γνωρίσουμε τους τρόπους και τους τύπους δειγματοληψίας

Να γράφουμε τις χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων οξειδοαναγωγής

Να υποκινηθούμε να μη πετούμε αλόγιστα σκουπίδια σε χείμαρρους,

ποτάμια, λίμνες και στη θάλασσα.

Τα στερεά απορρίμματα είναι πλούσια σε ζυμώσιμα υλικά. Όταν τα

απορρίμματα καταλήγουν στα ρέματα ή στη θάλασσα οι αποικοδομητές

διασπούν τα ζυμώσιμα υλικά καταναλώνοντας το οξυγόνο που είναι

διαλυμένο στο νερό. Η περιεκτικότητα του νερού σε οξυγόνο κυμαίνεται

συνήθως από 4,5 ppm έως 9ppm ( 1 ppm=1mg/L). Λόγω της δράσης των

αποικοδομητών η συγκέντρωση του οξυγόνου μειώνεται συχνά κάτω από το

1 ppm. Σε τόσο χαμηλές συγκεντρώσεις οξυγόνου τα ψάρια δεν μπορούν να

ζήσουν και πεθαίνουν ή μεταναστεύουν σε άλλη περιοχή

Διαλυμένο Οξυγόνο

Το διαλυμένο οξυγόνο, DO (Dissolved Oxygen), είναι πιθανότατα η πιο

σημαντική παράμετρος για τον χαρακτηρισμό της περιβαλλοντικής ποιότητας

των υδάτων, αφού η έλλειψη οξυγόνου συνεπάγεται την κατάρρευση των

υδάτινων οικοσυστημάτων και τον θάνατο των υδρόβιων οργανισμών από

ασφυξία. Συχνά, η εμφάνιση μεγάλων αριθμών νεκρών ψαριών ή άλλων

οργανισμών οφείλεται στην μείωση του διαλυμένου οξυγόνου σε μια περιοχή.

Η περιορισμένη ανανέωση των νερών μέσω των θαλάσσιων ρευμάτων, η

ύπαρξη μεγάλου οργανικού φορτίου από απόβλητα, η εμφάνιση ευτροφικών

φαινομένων είναι οι συνηθέστερες αιτίες για την μείωση των συγκεντρώσεων

του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό.

Το οξυγόνο στη θάλασσα προέρχεται από διάλυση του ατμοσφαιρικού

οξυγόνου αλλά και παράγεται μέσα σ’ αυτήν από την φωτοσύνθεση των

υδρόβιων φυτών και κυρίως του φυτοπλαγκτού, μεταφερόμενο κατόπιν στην

ατμόσφαιρα. Περίπου το μισό οξυγόνο του πλανήτη παράγεται στις

θάλασσες.

Το διαλυμένο οξυγόνο εκτός από την σπουδαιότητα του για την διατήρηση της

θαλάσσιας ζωής, καθορίζει και τις οξειδοαναγωγικές συνθήκες του θαλάσσιου

περιβάλλοντος. Συνθήκεs κορεσμού σε διαλυμένο οξυγόνο συνεπάγονται

οξειδωτικό περιβάλλον ενώ η ανοξία ή υποξία υποδηλώνει αναγωγικό

περιβάλλον. Από τις συνθήκες αυτές επηρεάζονται οι περισσότερες χημικές

διεργασίες που διεξάγονται στον θαλάσσιο χώρο.

Για τον προσδιορισμό του οξυγόνου έχουν αναπτυχθεί πολλές μέθοδοι τόσο

ογκομετρικές όσο και ηλεκτροχημικές με χρήση ηλεκτροδίων και μεμβρανών.

Η περισσότερο χρησιμοποιούμενη, χημική μέθοδος είναι ο ιωδιομετρικός

προσδιορισμός κατά WINKLER

Με βάση τη μέθοδο Winkler το οξυγόνο αντιδρά αρχικά με το υδροξείδιο του

μαγγανίου (Mn(OH)2), σχηματίζοντας την ένωση MnO(OH)2. Με οξίνιση του

διαλύματος η ένωση MnO(OH)2 οξειδώνει το ιωδιούχο κάλιο (ΚΙ),

απελευθερώνοντας ποσότητα ιωδίου (Ι2).

Το ιώδιο προσδιορίζεται με μια τρίτη οξειδοαναγωγική αντίδραση με διάλυμα

θειοθειικού νατρίου (Na2S2O3).

53

Υλικά/Όργανα

Στήριγμα με λαβίδα,

Προχοϊδα, τρία γυάλινα βαζάκια από γλυκό με καπάκι,

Χωνί, 2 ογκομετρικές φιάλες των 100mL,

3 βαθμονομημένα σταγονόμετρα, 2 κωνικές φιάλες,

Υδροβολέας,

Διάλυμα H2SO4 3M, διάλυμα αμύλου 1%w/v,

Διάλυμα 15% σε ΚΙ και 35%w/v σε ΝαΟΗ

Διάλυμα MnSO4∙H2O 38%w/v,

Διάλυμα Να2S2O4∙5H2O 0,025M. 53

Πείραμα

1. Γεμίστε με νερό κάθε ένα από τα βάζα, από τρία διαφορετικά σημεία μιας

παραθαλάσσιας ή παρόχθιας περιοχής που κατά τη γνώμη σας πιθανόν να

υφίσταται περιβαλλοντική επιβάρυνση.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Γεμίστε κάθε βάζο με νερό μέχρι να ξεχειλίσει και βιδώστε καλά

το καπάκι.

2. Τοποθετήστε σε μία ογκομετρική φιάλη των 100mL ένα χωνί.

3. Ξεβιδώστε το καπάκι από το ένα βάζο. Γεμίστε την ογκομετρική φιάλη με

νερό από το βάζο μέχρι τη χαραγή.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Αποφύγετε τη δημιουργία φυσαλίδων κατά το γέμισμα της

ογκομετρικής φιάλης.

4. Με τη βοήθεια σταγονόμετρου πάρτε 2 mL διαλύματος MnSO4∙H2O.

5. Ρίξτε την ποσότητα του διαλύματος MnSO4∙H2O στην ογκομετρική φιάλη

έχοντας βυθίσει το άκρο του σταγονόμετρου στο νερό.

6. Με ένα άλλο σταγονόμετρο πάρτε 2 mL από το διάλυμα του ΚΙ και ρίξτε τα

μέσα στην ογκομετρική φιάλη έχοντας βυθίσει το άκρο του σταγονόμετρου

μέσα στο νερό. Τοποθετήστε το πώμα στη φιάλη.

7. Αναστρέψτε την ογκομετρική φιάλη 10 φορές αργά για να ομογενοποιηθεί

το διάλυμα. Αφήστε το διάλυμα 5 λεπτά σε ηρεμία για να κατακαθίσει το ίζημα

που θα σχηματιστεί.

8. Με ένα σταγονόμετρο πάρτε 2mL διαλύματος H2SO4 3M και ρίξτε τα στην

ογκομετρική φιάλη με το άκρο του σταγονόμετρου βυθισμένο μέσα στο

διάλυμα.

9. Τοποθετήστε το πώμα στη φιάλη και αγνοήστε τη μικρή ποσότητα του

διαλύματος που θα χυθεί εκτός της φιάλης της υπερχείλισης.

10. Αναστρέψτε τη φιάλη μερικές φορές για να διαλυθεί το ίζημα. Αν δεν

διαλυθεί πλήρως το ίζημα προσθέστε άλλα 2 έως 4 mL διαλύματος H2SO4 3Μ

και πραγματοποιήστε νέα ανάδευση μέχρι το διάλυμα να γίνει διαυγές.

11. Βάλτε το διάλυμα σε κωνική φιάλη. Προσθέστε στην κωνική φιάλη 20

σταγόνες διαλύματος αμύλου. Το διάλυμα παίρνει χρώμα σκούρο κυανό –

ιώδες.

12. Στερεώστε την προχοΐδα στο στήριγμα με τη βοήθεια μιας λαβίδας και

γεμίστε τη με διάλυμα Να2S2O4∙5H2O 0,025M.

13. Προσθέστε στο διάλυμα της κωνικής φιάλης, διάλυμα Να2S2O4∙5H2O

0,025M, με ανάδευση και με σταθερό και αργό ρυθμό, μέχρι το διάλυμα να

αποχρωματιστεί.

14. Υπολογίστε την περιεκτικότητα του νερού του βάζου σε οξυγόνο

γνωρίζοντας ότι κάθε 1 mL διαλύματος Να2S2O4∙5H2O 0,025M που

χρησιμοποιείται αντιστοιχεί σε συγκέντρωση οξυγόνου 2ppm

(Η συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια

από τους τύπους:

όπου:

V2 είναι ο όγκος σε χιλιοστόλιτρα του διαλύματος θειοθειικού νατρίου που

χρησιμοποιήθηκε για την τιτλοδότηση του δείγματος .

Ν = Μ είναι η Molarity του θειοθειικού νατρίου

V1 είναι ο όγκος του δείγματος .

V1-4 είναι ο ίδιος όγκος διορθωμένος ως προς τις απώλειες που οφείλονται

στην προσθήκη των δύο πρώτων αντιδράσεων)

15. Επαναλάβατε τα βήματα 2-14 για κάθε ένα από τα δύο άλλα βάζα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Δασενάκης Μ. κ.ά., «Εργαστηριακές Σημειώσεις Χημικής Ωκεανογραφίας» ,

Εργαστήριο Περιβάλλοντος Τμήμα Χημείας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΑΘΗΝΑ

2005

Οι δραστηριότητες πεδίου τις οποίες πραγματοποιήσαμε ήταν οι εξής:

1)Επίσκεψη-στο Λιμανάκι της ΔΕΗ 2)Περιήγηση στην παράκτια ζώνη του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας 3) Επίσκεψη στο Εργαστήριο Περιβάλλοντος του Χημικού Τμήματος του Πανεπιστημίου-Αθηνών Γ.ΔΗΜΟΣΚΟΠΙΚΟ-ΜΕΡΟΣ

Στα πλαίσια του ερευνητικού μέρους της εργασίας συντάξαμε το παρακάτω ερωτηματολόγιο το οποίο διανείμαμε σε κατοίκους του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας. Το πλήθος των ερωτηματολογίων ήταν 240 πράγμα που στατιστικά αποτελεί αξιόπιστο δείγμα για ανάλυση των αποτελεσμάτων που παρουσιάζονται παρακάτω

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

1)Το PH είναι:

Α. Κλίμακα μέτρησης οξύτητας ή αλκαλικότητας ενός διαλύματος

Β. Κλίμακα μέτρησης οξυγόνου της θάλασσας

Γ. Συστατικό των σαμπουάν

Δ. Ένα διάλυμα

2)Η γεωμορφολογία της περιοχής μας είναι:

Α. Ορεινή

Β. Πεδινή

Γ. Ημιορεινή

3)Νομίζετε ότι η περιοχή μας είναι επιβαρυμένη με βιομηχανικές δραστηριότητες;

Α. Λίγο

Β. Μέτρια

Γ. Πολύ

Δ. Πάρα πολύ

4)Ποιες βιομηχανίες νομίζετε ότι ρυπαίνουν περισσότερο την περιοχή μας;

Α. ΔΕΗ

Β. ΚΕΛ Ψυττάλειας

Γ. Μύλοι Αγίου Γεωργίου

Δ. Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου

Ε. Όλα τα παραπάνω

5)Ποιοι παράγοντες νομίζετε ότι έχουν επηρεάσει την ελάχιστη βλάστηση που

έχουμε στην περιοχή μας;

Α. Τα εμπορικά πλοία

Β. Πυρκαγιές και υπέρμετρη αστική ανάπτυξη

Γ. Τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα

Δ. Τα αυτοκίνητα

6)Ποιοι παράγοντες καταστρέφουν τους θαλάσσιους οργανισμούς;

Α. Η έλλειψη οξυγόνου του νερού

Β. Η έλλειψη θρεπτικών συστατικών

Γ. Υπεραλίευση

Δ. Η ρύπανση των υδάτων

Ε. Όλα τα παραπάνω

7)Γνωρίζετε ποια προβλήματα αντιμετώπιζε ο κόσμος της περιοχής εξαιτίας της λειτουργίας του εργοστασίου ΑΓΕΤ Ηρακλής;

Α. Ναι

Β. Όχι

8)Ποια ήταν κατά την γνώμη σας η σημαντικότερη επίπτωση στον πληθυσμό της περιοχής από την λειτουργία της βιομηχανίας των λιπασμάτων;

Α. Νόσος των λατόμων

Β. Λευχαιμία

Γ. Ζαλάδες

9) Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι μπορούν να γίνουν οικολογικές βελτιώσεις στην περιοχή μας;

Α. Καθαρισμός παράκτιων περιοχών

Β. Περισσότερα πάρκα

Γ. Λιγότερη παραγωγή καυσαερίων

Δ. Καθαρισμός απορριμμάτων

Ε. Δενδροφύτευση

10)Πιστεύετε ότι ο δήμος μας δρα οικολογικά;

Α. Ναι

Β. Όχι

11) Πιστεύετε ότι η περιοχή μας είναι ρυπασμένη:

Α. Πάρα πολύ

Β. Πολύ

Γ. Αρκετά

Δ. Λίγο

Ε. Πολύ λίγο

ΣΤ. Καθόλου

12)Ξέρετε τι είναι τα βιολογικά λιπάσματα;

Α. Ναι

Β. Όχι

13)Γνωρίζετε αν οι βιομηχανίες στην περιοχή μας είναι ενεργές;

Α Ναι

Β. Όχι

14)Γνωρίζετε τι είναι η αλατότητα του νερού;

Α. Ναι

Β. Όχι

15)Νομίζετε πως τα οικοσυστήματα της παραθαλάσσιας περιοχής μας είναι επιβαρυμένα άρα υποβαθμισμένα;

Α. Ναι

Β. Όχι

16)Πιστεύετε ότι το κλείσιμο των εργοστασίων της περιοχής μας όπως τα ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ είχε θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις;

Α. Θετικές

Β. Αρνητικές

17)Γνωρίζετε ποιες είναι οι Ηετιώνειες Πύλες;

Α. Ναι

Β. Όχι

18)Συμφωνείτε η περιοχή των Λιπασμάτων να μετατραπεί σε Διεθνές Ναυτιλιακό Κέντρο;

Α. Ναι

Β. Όχι

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ

1) Α 104, Β 19, Γ 14, Δ 16

2) Α 26, Β 46, Γ 124

3) Α 17, Β 47, Γ 86, Δ 61

4) Α 30, Β 47, Γ 19, Δ 12, Ε 104

5) Α 20, Β 93, Γ 75, Δ 25

6) Α 8, Β 12, Γ 22, Δ 58, Ε 112

7) Α 108, Β 140

8) Α 77, Β 72, Γ 63

9) Α 40, Β 39, Γ 31, Δ 36, Ε 66

10) Α 44, Β 168

11) Α 79, Β 67, Γ 57, Δ 8, Ε 1, ΣΤ 0

12) Α 162, Β 50

13) Α 162, Β 50

14) Α 163, Β 49

15) Α 193, Β 19

16) Α 83, Β 29

17) 89, Β 123

18) Α 159, Β 53

Δ. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ

Οι πολίτες:

• Φαίνεται να είναι ενήμεροι για την υποβάθμιση του Δήμου Κερατσινίου-

Δραπετσώνας λόγω της παρουσίας του μεγάλου αριθμού των

Βιομηχανικών και Βιοτεχνικών δραστηριοτήτων

• Αξιώνουν μεγαλύτερη δράση του Δήμου σε οικολογικότερες και

αειφορικές παρεμβάσεις

• Διάκεινται θετικά στη μετατροπή της έκτασης των Λιπασμάτων σε

Διεθνές Ναυτιλιακό Κέντρο

• Αντιλαμβάνονται τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία από την

λειτουργία των Βιομηχανικών και Βιοτεχνικών Μονάδων

• Συμφωνούν ότι οι πυρκαγιές και η έντονη αστικοποίηση είναι οι κύριες

αιτίες για την παντελή έλλειψη περιαστικού πράσινου στον Δήμο

Ε. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑYΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Στο τέλος της ερευνητικής εργασίας, μας ζητήθηκε να συμπληρώσουμε το

παρακάτω ερωτηματολόγιο Αυτοαξιολόγησης

Δελτίο Αυτοαξιολόγησης Συνεργασίας στην Ομάδα

Ονοματεπώνυμο : ……………………………………………….. Ημερομηνία : ……………………………………………………. Α. Σχηματισμός ομάδας

1. Οργανωθήκαμε γρήγορα και αθόρυβα

2. Συνεργαζόμαστε χαμηλόφωνα

Β. Συνεργασία ομάδας

1. Παρακολουθούσαμε τον ομιλητή

2. Είχαμε μεταξύ μας καλή επαφή ματιών

3. Προσφέραμε βοήθεια ο ένας στον άλλο

4. Ζητούσαμε βοήθεια ο ένας από τον άλλο

5. Ενθαρρύναμε τη συμμετοχή όλων των μελών

6. Επαινούσαμε την προσπάθεια

Γ. Ποιότητα διαλεκτικής αντιπαράθεσης

1. Σχολιάζαμε τις απόψεις του προηγούμενου ομιλητή

2. Κάναμε προφορικές ανακεφαλαιώσεις

3. Κάναμε διορθώσεις για να γίνουμε πιο σαφείς

4. Ζητούσαμε επιχειρήματα για τη θεμελίωση των απόψεων

Γενικά, θα λέγαμε ότι κατά τη διάρκεια της εργασίας στις ομάδες : …………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………..

Ναι Όχι

Σε μια άλλη συνεργασία θα φροντίζαμε να : …………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………..

ΣΤ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας:

• Είναι ημιορεινός με έλλειψη περιαστικού πράσινου και ύπαρξη

κάποιων σπάνιων ειδών φυτών

• Είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένος

• Αν και παραλιακός είναι αποκλεισμένος από την θάλασσα

• Χαρακτηρίζεται από την παρουσία σημαντικών βιομηχανικών και

βιοτεχνικών δραστηριοτήτων με αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις

• Η παράκτια ζώνη του καταλαμβάνεται από πλήθος βιομηχανικών και

βιοτεχνικών δραστηριοτήτων

• Οι τιμές των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών του θαλάσσιου νερού

είναι μέσα στα επιστημονικά επιτρεπτά όρια

Ζ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στηριζόμενοι στα ερευνητικά στοιχεία που επεξεργαστήκαμεκαταλήξαμε στις

εξής προτάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στον πολύπαθο Δήμο

Κερατσινίου-Δραπετσώνας

• Ανάπλαση της περιοχής των Λιπασμάτων προς την κατεύθυνση της

δημιουργίας χώρου πράσινου και αναψυχής

• Δυναμικότερη παρέμβαση του Δήμου για απομάκρυνση κάποιων

ιδιαίτερα ρυπογόνων βιομηχανιών

• Αξιοποίηση παροπλισμένων χώρων όπως η Βιομηχανία ΑΓΕΤ –

LAFARGE

• Αυστηρή εφαρμογή των νόμων που ήδη υφίστανται για την σωστή

λειτουργία των διαφόρων βιομηχανιών

• Ευαισθητοποίηση των πολιτών πάνω στα περιβαλλοντικά προβλήματα

της περιοχής

• Επενδύσεις που αποσκοπούν προς την αειφορική ανάπτυξη του

Δήμου

• Εγκατάσταση τηλεθέρμανσης στις γειτονικές περιοχές με το

Εργοστάσιο της ΔΕΗ

Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΜΑΣ

• ΑΡΦΑΡΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

• ΒΟΓΙΑΤΖΗ ΝΑΝΤΙΑ

• ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

• ΘΩΜΑΪΔΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ

• ΚΑΡΑΜΠΕΤΙΑΝ ΦΩΤΗΣ

• ΚΑΤΑΚΑΛΙΔΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ

• ΚΟΝΤΑΡΑΤΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ

• ΚΟΡΩΝΗ ΧΡΥΣΑΝΝΑ

• ΚΟΥΝΤΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

• ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

• ΜΠΕΚΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

• ΠΑΛΑΙΟΚΡΑΣΣΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

• ΠΕΡΟΥΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑ

• ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΩΤΗ ΗΛΙΑΝΝΑ

• ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

• ΤΑΓΟΥΖΗ ΑΝΝΑ