Η ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

Η διακόσμησή της αποτελούνταν από ψηφιδωτά,θρησκευτικές εικόνες και περίτεχνα γλυπτά σκαλίσματα, φτιαγμένα από τους καλύτερους τεχνίτες και τα καλύτερα υλικά.Υψηλοί κίονες από πορφύρα, λευκό και πρασινωπό μάρμαρο, στεφανωμένοι με γραμμές χρώματος μπλέ ή χρυσαφί. Οι τοίχοι καλύπτονταν με ψηφιδωτά που έλαμπαν μέσα στο βαθύ μπλε ή αργυρό φόντο.Τα ψηφιδωτά που κοσμούν την Αγία Σοφία αποτελούν πραγματικά έργα τέχνης. Οι μορφές και τα σύμβολα που απεικονίζονται είναι εμπνευσμένα από την Χριστιανική θρησκεία και τους Αυτοκράτορες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έχουν προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον και θαυμασμό, τόσο για τα υλικά που χρησιμόποιήθηκαν όσο και για την απόδοση των παραστάσεων και των μορφών.Τα υλικά από τα οποία έχουν δημιουργηθεί αυτά τα ψηφιδωτά είναι πρωτίστως φύλλα χρυσού, ψηίδες από γυαλί και χρωματιστές ψηφίδες. Ο χρυσός σε συνδιασμό με το αυτοκρατορικό πορφυρό, το μοβ, το βασιλικό μπλε και το πράσινο αλληλεπιδρά με τις διαθλάσεις του φωτός, έτσι όπως αυτό διέρχεται μέσα στο Ναό, και αποδίδει στις μορφές μια μεταφυσική διάσταση.Τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας υπολογίζεται πως καλύπτουν συνολική έκταση 16 στρεμμάτων καλύπτοντας κάθε καμπύλη του Ναού,όλη τη στέγη και ένα μέρος των περιμετρικών τοίχων. Όλα αυτά για αιώνες είναι καλυμμένα με σοβά από τους Οθωμανούς Τούρκους και μόνο ελάχιστα έχουν αποκαλυφθεί. Το σοβάτισμα, σε συνδυασμό με την υγρασία που δημιουργεί, έχει προκαλέσει σοβαρές φθορές σε αυτά τα έργα τέχνης.Μέχρι και λίγο πριν το 1930 τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας ήταν γνωστά μέσα από τις ιστορικές πηγές που είχαν περάσει στην σφαίρα του μύθου. Εως ότου ένας σεισμός συνέβη στην Κωνσταντινούπολη και οδήγησε στην πτώση του σοβά σε πολλά σημεία και έτσι αποκαλύφθηκε μέρος των ψηφιδωτών. Τα πιο σπουδαία από τα ψηφιδωτά του ναού είναι τα εξής :

Στην έξοδο στα νότια του νάρθηκα βλέπουμε μια τεράστια μπρούτζινη πόρτα που πάνω από αυτήν, ένα ψηφιδωτό παρουσιάζει την Παρθένο Μαρία σε θρόνο με το Βρέφος. Στα δεξιά ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο 1ος της αφιερώνει συμβολικά την Κωνσταντινούπολη, ενώ ο Ιουστινιανός αριστερά της προσφέρει την Αγία Σοφία

Στο τύμπανο του τόξου της Κεντρικής Πύλης του εσωνάρθηκα βλέπουμε τον Χριστό να προσκυνείται από τον Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ'. Αριστερά μέσα σε στηθάριο, βρίσκεται η Θεοτόκος και δεξιά άγγελος Κυρίου.

Στον γυναικωνίτη βρίσκεται ψηφιδωτό που απεικονίζει τον Χριστό στην μέση με τον Αυτοκράτορα Θ' τον Μονομάχο και την Αυτοκράτειρα Ζωή να προσφέρουν δώρα, που προφανώς αποθανατίζει τις δωρεές του Μονομάχου που εξασφάλιζαν την καθημερινή τέλεση της λειτουργίας του Ναού

Ένα άλλο ψηφιδωτό του γυναικωνίτη είναι επίσης και η Θεοτόκος η Βρεφοκρατούσα ανάμεσα στους Αυτοκράτορες Ιωάννη Β' τον Κομνηνό και την Ειρήνη την Ουγγαρέζα με τα ξανθά μαλλιά και τα φωτεινά μάτια να προσφέρουν δώρα.

Ένα άλλο ψηφιδωτό, το οποίο αποκαλύφθηκε λίγα χρόνια μετά είναι το λεγόμενο “ψηφιδωτό της Δεήσεως” ή το “ψηφιδωτό της Αποκάλυψης”, όπως συνηθίζουν να το αποκαλούν οι Τούρκοι. Βρίσκεται και αυτό στο νότιο υπερώο (γυναικωνίτη) και στο κέντρο της παράστασης βρίσκεται ο Χριστός Παντοκράτωρ, στα αριστερά του η Θεοτόκος και στα δεξιά του ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος

Στην κορυφή του ημιθόλιου της αψίδας, στην κόγχη του ιερού είναι το ψηφιδωτό της Πλατυτέρας στο οποίο απεικονίζεται η Παναγία καθισμένη σε θρόνο, κρατώντας στην αγκαλιά της το παιδί Ιησού, που ευλογεί με το δεξί του χέρι. Το ψηφιδωτό αυτό είναι τοποθετημένο πάνω σε φόντο από φύλλα χρυσού.

Στα τύμπανα των πλαγίων τόξων υπήρχαν ολόσωμες μορφές αγίων, προφητών κ.λπ. Σήμερα σώζονται οι μορφές του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, του Επισκόπου Ατταλέιας Ιγνάτιου και του Αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου

Πάνω στα τέσσερα τρίγωνα που δημιουργούν οι καμάρες, στις οποίες στηρίζεται ο τρούλος, υπάρχουν ως ψηφιδωτά 4 Άγγελοι Χερουβείμ. Πρόκειται για τέσσερα εξαπτέρυγα μεγάλου μεγέθους με τα δύο φτερά ανοικτά και τα άλλα τέσσερα μαζεμένα σταυρωτά.Τα πρόσωπα των τριών αγγέλων είναι καλυμμένα με χρυσά αστέρια. Το πρόσωπο του τετάρτου αγγέλου αποκαλύφθηκε ξαφνικά το 2009, όταν το κομμάτι του σοβά με το αστέρι, με το οποίο είχε καλυφθεί, αποκολλήθηκε και έπεσε.

Στο νότιο τμήμα του κεντρικού κλίτους φαίνεται στο δάπεδο ένα μέρος μωσαϊκού από διαφόρων χρωμάτων μάρμαρα που θεωρείται ως Βυζαντινός Ομφαλός, όπου εκεί γίνονταν οι τελετές στέψης των Αυτοκρατόρων.

ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ:

Τζαφάι ΙωάνναΚαμπόλη Δάφνη

Πουλάκη ΣτεφανίαΣαββοπούλου

Ελένη