5. · komańcza, lesko, uherce mineralne, baligród, bystre, Łubne, cisna, czarna, folusz i lipa....

5.

WODY

Stanowisko badawcze, rzeka San, miejscowość Stare Miasto

Stanowisko badawcze, rzeka Wisłoka, miejscowość Kozłów

Stanowisko badawcze, rzeka Trzebośnica, miejscowość Grzęba

48 RAPORT O IE 9 ROKUSTAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 200

Województwo podkarpackie posiada bogatą sieć hydrograficzną. Zasoby wód powierz-chniowych są stosunkowo duże i charakteryzują się bardzo dużą zmiennością przepływów w cza-sie, co wynika ze zróżnicowania warunków hydrogeologicznych oraz górskiego charakteruwiększości cieków. Główne rzeki: San, Wisłoka i Wisłok pokrywają ok. 85% zapotrzebowania nawodę w województwie i są podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę dla Rzeszowa i Krosna(rzeka Wisłok), Sanoka, Przemyśla i Jarosławia (rzeka San) oraz Jasła, Dębicy i Mielca (rzekaWisłoka). Początkowe, górskie odcinki Wisłoki i Sanu, nie są obciążone znaczącymi presjami i ichwody odznaczają się dobrym stanem ekologicznym. Jakość wód pogarsza się wraz z biegiemi w większości badanych części wód osiąga stan umiarkowany lub słaby.

Głównym aktem prawnym określającym zasady polityki wodnej w krajach Unii Europejskiejjest Dyrektywa 2000/60/WE, zwana Ramową Dyrektywą Wodną (RDW) (2000). Dyrektywazobowiązuje wszystkie kraje do zrównoważonego gospodarowania wodami, które ma zapewnićrozwój społeczno-gospodarczy przy równoczesnym zapewnieniu potrzeb środowiska przyrod-niczego. Podstawowym celem jest osiągnięcie do roku 2015 lub utrzymanie dobrego stanuwszystkich wód. Dyrektywa kładzie szczególny nacisk na ograniczenie, zaprzestanie lub stop-niowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska wodnego. Wszelkiedziałania w zakresie zarządzania zasobami wodnymi prowadzone są w obszarach dorzeczy.Postanowienia RDW wdrożone zostały do polskiego prawa, przede wszystkim przez ustawę Pra-wo wodne (2001).

Narzędziami planistycznymi mającymi na celu usprawnić proces osiągania celów środo-wiskowych określonych w RDW są: program wodno-środowiskowy kraju oraz plan gospoda-rowania wodami w obszarze dorzecza. Jednym z istotnych elementów planu gospodarowaniawodami jest Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Zakłada onredukcję ładunku związków biodegradowalnych (azotu i fosforu) odprowadzanych do wód przezbudowę, rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków oraz zbiorczych sieci kanalizacyjnychw aglomeracjach o RLM 2000.

Źródłem informacji o stanie wód oraz oceny skuteczności podejmowanych działań ochron-nych dla potrzeb planowania w gospodarowaniu wodami są badania wód powierzchniowychprowadzone w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.

Woda jako jeden z najważniejszych elementów niezbędnych do życia, odgrywa ważną rolęw kultach religijnych. Szczególnie w wodzie żywej, to znaczy tryskającej ze źródeł dopatrywano sięczegoś świętego i leczącego. Należy zwrócić uwagę na magiczny wymiar symboliki wody. Dlategoteż źródła wód podziemnych stanowią ważny element w życiu wspólnot oraz stanowią atrakcjeturystyczne zapewniające rozwój turystyki zdrowotnej i agroturystyki.

Występowanie źródeł wód mineralnych i termalnych oraz źródełek będących przedmiotemkultu jest ważnym elementem w województwie podkarpackim, przyczyniającym się do rozwojuturystyki. Bezspornym bowiem jest wpływ występowania wód mineralnych na atrakcyjnośćturystyczną danego obszaru. Warunkiem przydatności środowiska przyrodniczego dla celówleczniczych i profilaktycznych są nieprzeciętne walory krajobrazowe i naturalne czynniki lecznicze,a w tym także korzystne właściwości bioklimatyczne. Podstawę rozwoju funkcji uzdrowiskowychstanowią zatem wody mineralne oraz lecznicze właściwości klimatyczne.

Województwo podkarpackie obejmuje obszar odznaczający się bardzo urozmaiconąi skomplikowaną budową geologiczną oraz urozmaiconym krajobrazem. Wody mineralne posia-dają właściwości lecznicze, stwierdzone na podstawie wieloletnich obserwacji lekarskich i badańnaukowych.

Na terenie województwa nie prowadzono dotychczas kompleksowych badań występowaniawód mineralnych, ani też rozpoznania ich zasobów. Dopiero Ekspertyza hydrogeologicznadotycząca występowania wód mineralnych na obszarze województwa podkarpackiego orazmożliwości ich wykorzystania, sporządzona na zlecenie Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiegow Rzeszowie, przez Krakowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne „Pro Geo” Sp. z o.o. w grudniu2002 r. stanowiła przyczynek do wstępnej oceny zasobności województwa w wody mineralne.

W 2009 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie przeprowadził badaniaankietowe źródeł wód. W regionie istnieją cztery uzdrowiska posiadające zasoby wód mineralnych.

≥

5.1. ŹRÓDŁA WÓD MINERALNYCH I ŹRÓDŁA WÓD KULTOWYCH(Leszek Dąbal)

49WODY

Są to: Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój, Horyniec Zdrój oraz Polańczyk. W ekspertyzie wykazano, żeoprócz uzdrowisk, zasoby wód mineralnych posiadają także inne rejony województwa: Latoszyn,Rudna Wielka, Rzeszów, Tyczyn, Chmielnik, Lubenia, Sołonka, Straszydle, Nieborów, Szklary,Wiśniowa, Glinik Zaborowski, Krościenko Wyżne, Rudawka Rymanowska, Brzozów, Poraż,Komańcza, Lesko, Uherce Mineralne, Baligród, Bystre, Łubne, Cisna, Czarna, Folusz i Lipa.W Latoszynie Źródła Latoszyńskie Sp. z o.o. z siedzibą w Podgrodziu, planuje utworzenie zakładuprzyrodoleczniczego. W miejscowości tej w okresie przed II wojną światową istniał ZakładZdrojowo-Kąpielowy. Na obszarze Rzeszowa udokumentowano wody mineralne oraz wysokozmineralizowaną solankę. Miasto Rzeszów prowadzi przygotowania do wykorzystania wód docelów leczniczych w Szpitalu Miejskim w Rzeszowie. Powstaje tam Zakład Wodolecznictwa,którego otwarcie zaplanowano w drugiej połowie 2010 r.

Na terenie województwa udokumentowane zostały także zasoby wód termalnych w miejsco-wościach: Wiśniowa i Rudawka Rymanowska. Wody te nie zostały dotychczas wykorzystanegospodarczo.

Województwo podkarpackie słynie z dużej liczby źródeł będących przedmiotem kultureligijnego, których woda posiada właściwości lecznicze, uzdrawiające, „cudowne”. Wedługprzekazów ludowych, woda ze źródełek będących przedmiotem kultu ma lecznicze właściwościw różnych schorzeniach, woda z nich wykorzystywana jest w medycynie ludowej. Do najważ-niejszych źródeł będących przedmiotem kultu religijnego na terenie województwa podkarpackiegonależy zaliczyć: źródło Św. Jana z Dukli położone w Komborni, źródło Św. Jana z Dukli położone nawzgórzu Zaśpit w grocie pod kaplicą, 1,5 kilometra od miejscowości Trzciana koło Dukli, źródło„Złota Studzienka”, położone na zboczu góry Cergowej koło Dukli, źródło przy Kościele filialnympw. Znalezienia Krzyża Świętego i Pana Jezusa Ukrzyżowanego w Klimkówce gm. Rymanów,źródełko „Bełkotka”, położone na górze Przedziwnej w Iwoniczu Zdroju, źródło w Radoszycach,źródełko Matki Boskiej w Borku Starym, źródełko w grocie Matki Boskiej w Zwierzyniu, źródełkow Kalwarii Pacławskiej, źródełko przy murach Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej OO. Domini-kanów w Jarosławiu, źródełko w Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Jodłówce, źródełkow Nowinach Horynieckich, źródełko w Krzeszowie Dolnym na tzw. Komanowej Górze, źródełkopod Górą Żarnowską, źródełko na Wielkim Polu w Żarnowej, źródło Studziańskiej Panny Maryjiw Przylasku, źródełko św. Jakuba w Krzemienicy koło Łańcuta, źródło „św.Antoni” w Sieteszy.

Ryc. 5.1.1. Źródełko św. Jana z Dukli w Komborni [49]


Ważnym problemem pozostaje zapewnienie ochrony zasobów wód mineralnych, gdyżczystość fizyczna, chemiczna i biologiczna wód podziemnych w województwie ulegała stałemupogorszeniu. Związane jest to z brakiem skutecznej ochrony zasobów wód mineralnych. Zasobytych wód traktowane są jako nie mające istotnego znaczenia gospodarczego.

Źródła oraz zasoby wód mineralnych są dziedzictwem narodowym o dużym znaczeniuturystycznym. Ich ochrona dla przyszłych pokoleń oraz udostępnienie turystyczne to jednoz ważnych zadań zapewniających zwiększenie atrakcyjności województwa.

Główną rolę w gospodarce wodno-ściekowej województwa podkarpackiego odgrywają wodypowierzchniowe, które są podstawowym źródłem zaopatrzenia przemysłu i ludności w wodę.Największą presję na wody powierzchniowe w regionie wywiera gospodarka komunalna. Jednymz istotnych problemów jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych przez emisję ściekówkomunalnych, która przyczynia się do procesu eutrofizacji wód. Problem eutrofizacji dotyczyprzede wszystkim rzeki Wisłok oraz cieków: Babulówka, Trześniówka, Łęg, Stobnica, Mleczka,Brzeźnica, Trzebośnica. Wody powierzchniowe podkarpackich rzek, w szczególności w zlewniWisłoki i Wisłoka, wykazują zły stan sanitarny z powodu zanieczyszczenia bakteriologicznego.

Ważnym elementem w gospodarce wodno-ściekowej województwa są zbiorniki zaporoweBesko na rzece Wisłok oraz Solina i Myczkowce na rzece San. Wody zbiorników zaporowychodznaczają się najlepszą jakością w województwie. Zbiorniki odgrywają także ważną rolęw ochronie przed skutkami powodzi i suszy.

Zasoby wód podziemnych w województwie są rozmieszczone nierównomiernie i w porów-naniu z innymi regionami kraju są niewielkie. Wody podziemne pokrywają ok. 16% zapotrze-bowania na wodę w regionie i w ponad 80% wykorzystywane są na potrzeby wodociągowe.Największe zasoby wód podziemnych występują w północnej części województwa. Z ujęć wódpodziemnych korzystają m.in. miasta: Tarnobrzeg, Stalowa Wola, Nisko, Nowa Sarzyna,Kolbuszowa, Łańcut, Leżajsk, Ropczyce, Sędziszów Młp., Lubaczów. Lokalizację głównychkomunalnych oraz przemysłowych ujęć wód powierzchniowych i podziemnych na obszarzewojewództwa podkarpackiego w podziale wód na jednolite części wód powierzchniowychprzedstawiono na ryc. 5.2.1.

Pobór wody oraz jej zużycie w gospodarce komunalnej województwa utrzymuje się od kilkulat na zbliżonym poziomie. Według danych przekazanych do WIOŚ przez podmioty korzystająceze środowiska, w 2009 r. wielkość poboru wody na cele komunalne na największych ujęciach wódw województwie, wyniosła ok. 69,8 hm , z czego wody powierzchniowe w ilości 41,3 hm miały 59%udziału. W 2009 r. odnotowano spadek zapotrzebowania na wodę pitną w aglomeracjirzeszowskiej, w miastach Dębica i Tarnobrzeg oraz w powiatach krośnieńskim i jasielskim. Napozostałych obszarach wielkość poboru wody do celów wodociągowych nie uległa istotnymzmianom. Na ryc. 5.2.2. przedstawiono wielkości poboru wody na cele komunalne w powiatach,mających istotne znaczenie dla gospodarki wodnej województwa w latach 2006-2009.

5.2. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA(Tomasz Rybak)

3 3

Ryc. 5.2.2. Wielkość poboru wody na cele komunalne w powiatach województwa podkar-packiego, mających istotne znaczenie dla gospodarki wodnej, w latach 2006-2009 [10], [21]

02468

101214161820

pow

iat

stal

owow

olsk

i

pow

iat

tarn

obrz

eski

m.T

arno

brze

g

m.R

zesz

ów

m.P

rzem

yśl

pow

iatm

iele

cki

pow

iat

kroś

nień

ski

pow

iatd

ębic

ki

pow

iat

jaro

sław

ski

pow

iatj

asie

lski

pow

iats

anoc

ki

mln

m3

2006 2007 2008 2009

51WODY

Presja w sektorze przemysłowym związana jest przede wszystkim ze znaczącymi poboramiwód na cele chłodnicze i energetyczne, a także z ryzykiem emisji substancji szczególnieszkodliwych dla środowiska wodnego. W województwie podkarpackim najbardziej zagrożone sąwody na obszarach dużych ośrodków miejsko-przemysłowych takich jak: Stalowa Wola,Tarnobrzeg, Rzeszów, Dębica, Nowa Sarzyna, Krosno, Jasło, Leżajsk, Jarosław.

W ostatnich latach obserwuje się spadek zapotrzebowania na wodę w przemyślewojewództwa. Z danych GUS wynika, że w 2009 r. całkowity pobór wody w przemyśle nieznaczniesię zwiększył w stosunku do 2008 r. i wyniósł ogółem 158,8 hm , z czego wody powierzchniowemiały ponad 95% udziału. Największy pobór wód obserwuje się w powiecie stalowowolskim.Wielkość poboru wody w sektorze przemysłowym województwa istotnie zmniejszyła sięw miastach: Tarnobrzeg i Rzeszów, w powiatach: dębickim, krośnieńskim i leżajskim. Na ryc. 5.2.3.przedstawiono wielkości poboru wody w sektorze przemysłowym w wybranych powiatachwojewództwa, w latach 2006-2009.

3

Ryc. 5.2.1. Mapa rozkładu głównych komunalnych i przemysłowych ujęć wód powierzchniowych i podziemnychna obszarze województwa podkarpackiego w układzie jednolitych części wód powierzchniowych, wg stanu na

31 grudnia 2009 r. [52], [102], [58], [35]


Ryc. 5.2.3. Wielkość poboru wody w sektorze przemysłowym w wybranych powiatach województwa podkarpackiego,w latach 2006-2009 [10]

Ryc. 5.2.4. Emisja ładunków BZT , azotu ogólnego i fosforu ogólnego do wód powierzchniowych w województwiepodkarpackim, w latach 2006-2009 [10]

Rolnictwo w województwie podkarpackim nie wywiera znaczącego wpływu na stan wódpowierzchniowych.

W ostatnich latach presja ze strony sektora komunalnego znacząco się zmniejszyła. Wzrosładługość sieci kanalizacyjnej w aglomeracjach i do eksploatacji oddano nowoczesne oczyszczalnieścieków. W związku z tym obniżył się odsetek nieoczyszczanych ścieków i znacznej redukcji uległaemisja ładunków zanieczyszczeń. Na ryc. 5.2.4. przedstawiono wielkość emisji ładunków BZT ,azotu ogólnego i fosforu ogólnego do wód powierzchniowych w województwie, w latach 2006-2009.

5

5

W województwie podkarpackim największą ilością ścieków komunalnych obciążone sąrzeki: Wisłok, Wisłoka i San, przepływające przez główne aglomeracje regionu. Wykazaglomeracji, które mają w województwie podkarpackim największy udział w emisji ściekówkomunalnych i przemysłowych przedstawiono w tab. 5.2.1. Na ryc. 5.2.6. przedstawiono ilościścieków komunalnych oczyszczanych w największych aglomeracjach województwa, w latach2006-2009.

133,9

129,7

132,6

120,1

0

5

10

15

20

25

30

pow

iat

stal

owow

olsk

i

pow

iat

tarn

obrz

eski

m.T

arno

brze

g

m.R

zesz

ówip

.rze

szow

ski

pow

iatm

iele

cki

m.K

rosn

oip

.kr

ośni

eńsk

i

pow

iatd

ębic

ki

pow

iatj

asie

lski

pow

iatl

eżaj

ski

mln

m3

2006 2007 2008 2009

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

BZT5 azot ogólny fosfor ogólny

Mg

/ro

k

2006 2007 2008 2009

53WODY

Ryc. 5.2.5. Wylot kolektora ścieków do rzekiBrzeźnica (Wielopolka) w miejscowości Brzeźnica,

2008 r. [49]

Tab. 5.2.1. Wielkość emisji ścieków z głównych aglomeracji województwa podkarpackiego do wód powierzchniowych,w 2009 r. [10], [29]

1) RLM - równoważna liczba mieszkańców aglomeracji według rozporządzenia ustanawiającego aglomerację

Lp. Nazwa Rodzaj oczyszczalniPrzepustowość RLM Ilość Odbiornik

1. Rzeszów podwyższone usuwanie 62500 184 870 14710,0 Wisłok

2. Leżajsk podwyższone usuwanie 11500 177 392 2116,7 San

3. Jarosław podwyższone usuwanie 20400 134113 3024,7 San

4. Krosno podwyższone usuwanie 35410 122806 8038,1 Wisłok

5. Mielec podwyższone usuwanie 14700 115 649 5839,2 Wisłoka

6. Dębica podwyższone usuwanie 21000 101 500 4320,8 Wisłoka

7. Przemyśl podwyższone usuwanie 28200 100101 6752,8 San

8. Stalowa Wola podwyższone usuwanie 23000 79 600 2806,9 San

9. Jasło podwyższone usuwanie 20000 74 556 5147,4 Wisłoka

10. Sanok podwyższone usuwanie 17105 62 500 5153,6 San

11. Łańcut podwyższone usuwanie 5500 60 598 2648,8 Wisłok

12. Tarnobrzeg podwyższone usuwanie 12000 52 021 1984,7 Wisła


Ryc. 5.2.6. Ilość ścieków komunalnych oczyszczanych w największych aglomeracjach województwa podkarpackiego,w latach 2006-2009 r. [10]

Ryc. 5.2.8. Urządzenia oczyszczalni ścieków w Mielcu [49]

W związku z postępującą w aglomeracjach rozbudową sieci kanalizacyjnej, sukcesywniewzrasta odsetek ścieków oczyszczanych wysokosprawnymi metodami. Ścieki wprowadzane dowód odznaczają się lepszą jakością i nie wpływają znacząco na pogorszenie się stanu wód.Największy wzrost odsetka oczyszczanych ścieków obserwuje się w aglomeracjach: Rzeszów,Przemyśl, Mielec, Dębica, Jasło i Tarnobrzeg. W województwie istnieje 168 aglomeracji o RLM2000. W aglomeracjach tych według danych KZGW i WIOŚ działa 135 biologicznych oczyszczalniścieków. W 36 aglomeracjach, w terminie do końca 2015 r. zaplanowana jest budowa nowychoczyszczalni ścieków. Na ryc. 5.2.7. przedstawiono lokalizację istniejących i projektowanychoczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM 2000 na obszarze województwa podkarpackiego.

Presja ze strony ścieków przemysłowych na wody powierzchniowe ma w województwiecharakter lokalny i występuje głównie w rejonie Nowej Sarzyny, Dębicy, Mielca i Jasła. Największyudział w emisji ścieków przemysłowych w regionie, mają zakłady zlokalizowane w powiecietarnobrzeskim oraz miastach: Tarnobrzeg, Stalowa Wola, Rzeszów, Dębica, Jasło, Mielec i Je-dlicze. Powstaje w nich ponad 80% objętości ścieków przemysłowych wymagającychoczyszczania w regionie. W 2009 r. sektor przemysłowy województwa odprowadził do wód łącznie19,8 hm ścieków wymagających oczyszczania, z czego 1,0 hm stanowiły ścieki nieoczyszczone.

Największy udział w emisji ścieków przemysłowych mają wody chłodnicze, które niewymagają oczyszczania. W 2009 r. przemysł województwa odprowadził do wód powierzchniowych129,9 hm wód chłodniczych.

≥

≥

3 3

3

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Rze

szów

Leża

jsk

Jaro

sław

Kro

sno

Mie

lec

Dęb

ica l

Prz

emyś

Sta

low

aW

ola

Jasł

o

San

ok

Łańc

ut

Tar

nobr

zeg

mln

m3

2006 2007 2008 2009

55WODY

Zakłady przemysłowe sukcesywnie ograniczają wielkość emisji ścieków. Istotny spadekilości ścieków wymagających oczyszczania odnotowano przede wszystkim w Stalowej Woli.W ciągu ostatnich kilku lat presja ze strony ścieków przemysłowych obniżyła się również w Dębicy,Mielcu, Rzeszowie i Jaśle. Wzrost emisji ścieków obserwuje się natomiast w Jedliczu i generują goprocesy produkcyjne Rafinerii Nafty „Jedlicze” S.A. Na ryc. 5.2.9. przedstawiono ilości oczysz-czonych ścieków przemysłowych, odprowadzonych do wód powierzchniowych z największychośrodków miejsko-przemysłowych województwa, w latach 2006-2009.

Według danych GUS na koniec 2009 r., na obszarze województwa istniało 59 zakładówprzemysłowych wyposażonych w oczyszczalnie ścieków i odprowadzających ścieki bezpośredniodo wód lub do ziemi. Z danych WIOŚ wynika, że na terenie województwa podkarpackiego istnieją33 duże zakłady przemysłowe, które oczyszczają ścieki na własnych oczyszczalniach ścieków,a następnie odprowadzają je do wód powierzchniowych własnymi systemami kanalizacyjnymi. Naryc. 5.2.10. przedstawiono lokalizację zakładów przemysłowych województwa, posiadającychwłasne oczyszczalnie ścieków i odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód powierzchniowychwłasnymi systemami kanalizacyjnymi.

Ryc. 5.2.7. Mapa rozkładu istniejących i projektowanych oczyszczalni ścieków komunalnychw aglomeracjach o RLM 2000 na obszarze województwa podkarpackiego, wg stanu na

31 grudnia 2009 r. [29], [101], [102]≥


Ryc. 5.2.9. Ilość oczyszczonych ścieków przemysłowych, odprowadzonych do wód z największych ośrodkówmiejsko-przemysłowych województwa podkarpackiego, w latach 2006-2009 [10]

Ryc. 5.2.10. Mapa rozkładu zakładów przemysłowych posiadających własne oczyszczalnie ściekówi odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód powierzchniowych własnym systemem kanalizacji w układzie

jednolitych części wód powierzchniowych, wg stanu na 31 grudnia 2009 r. [52], [102], [35]

p.ta

rnob

rzes

ki+

m.

Tar

nobr

zeg

Sta

low

aW

ola

Rze

szów

Dęb

ica

Jasł

o

Mie

lec

Jedl

icze

0100020003000400050006000700080009000

10000

tys.

m3

2006 2007 2008 2009

57WODY

Jednym z podstawowych zadań gospodarki wodnej obok zaopatrzenia w wodę i odprowa-dzania ścieków, jest ochrona ludności przez skutkami powodzi i suszy. W opracowanym w 2006 r.dokumencie „Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020”, stan zabez-pieczenia województwa przed skutkami powodzi oceniono jako zły. W „Strategii” wskazano napotrzebę budowy, odbudowy i modernizacji wałów przeciwpowodziowych oraz na koniecznośćbudowy zbiorników małej retencji wodnej. Zgodnie z wytycznymi Ramowej Dyrektywy Wodnejzmniejszono liczbę zadań inwestycyjnych polegających na regulacji koryt rzek i potoków, na rzeczbudowy 45 sztuk zbiorników wodnych z funkcją redukcji fali powodziowej oraz 20 sztuk obiektówhydrotechnicznych. Ponadto według „Raportu z wykonania programu ochrony środowiska dlawojewództwa podkarpackiego w latach 2007-2008”, zapewnienie skutecznej ochrony przedpowodzią w województwie wymaga budowy ok. 267 km nowych obwałowań oraz modernizacji ok.163 km obwałowań istniejących.

Zasady planowania i realizacji monitoringu wód powierzchniowych określa rozporządzeniew sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowychi podziemnych (2009).

Monitoring wód powierzchniowych prowadzony jest w wyznaczonych dla potrzeb plano-wania gospodarowania wodami jednolitych częściach wód powierzchniowych naturalnych, silniezmienionych lub sztucznych. Każda jednolita część wód powierzchniowych (jcw) przypisanazostała do jednego z 26 typów wód, które charakteryzują warunki środowiskowe cieku. Typy wódpowierzchniowych określa rozporządzenie w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjałuekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (2009). Dlakażdego typu wód ustalane są warunki referencyjne (stan naturalny, niezakłócony działalnościączłowieka) i granice klas stanu ekologicznego.

Program monitoringu wód powierzchniowych realizowany jest w sześcioletnich cyklach gos-podarowania wodami. Badania wykonywane są w sieci monitoringu diagnostycznego i operacyj-nego, a także, jeśli jest taka potrzeba, monitoringu badawczego. W ramach monitoringu ope-racyjnego, w punktach celowych, prowadzone są badania jakości wód użytkowych, wymaganedyrektywami szczegółowymi z obszaru wodnego.

Badania wód powierzchniowych realizowane były zgodnie z programem PaństwowegoMonitoringu Środowiska dla województwa podkarpackiego na lata 2007-2009. Rok 2009 zamykapierwszy skrócony, trzyletni cykl planistyczny w gospodarowaniu wodami, obejmujący lata 2007-2009. Monitoringiem objęto 72 jednolite części wód powierzchniowych, w tym 68 naturalnychczęści wód rzecznych oraz 4 silnie zmienione części wód (w tym 3 zbiorniki zaporowe). Badaniaprowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego ogółem w 87 punktachpomiarowo-kontrolnych na rzekach i 3 punktach pomiarowo-kontrolnych na zbiornikach zapo-rowych.

Sieć monitoringu diagnostycznego obejmowała 16 punktów pomiarowo-kontrolnych, w tym14 punktów zlokalizowanych na rzekach i 2 punkty na zbiornikach zaporowych. Sieć monitoringuoperacyjnego liczyła 68 punktów operacyjnych (w tym 3 punkty na zbiornikach zaporowych) i 43punkty celowe (w tym 2 punkty na zbiornikach zaporowych). W ramach monitoringu operacyjnego,w punktach operacyjnych celowych, wykonane zostały badania jakości wód użytkowych pozys-kiwanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, wód będących środowis-kiem życia ryb oraz kontynuowane były badania wód graniczących z Ukrainą. Często jeden punktpomiarowo-kontrolny stanowił element kilku podsieci monitoringu i wówczas realizowano w nimróżne programy pomiarowe, przypisane do poszczególnych rodzajów monitoringu. Rozmiesz-czenie punktów pomiarowo-kontrolnych monitoringu wód powierzchniowych w województwiepodkarpackim przedstawia ryc. 5.3.1.

5.3. JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH(Jolanta Nawrot)


Ryc. 5.3.1. Mapa rozkładu sieci monitoringu wód powierzchniowych, w 2009 r. [106]

Ryc. 5.3.2. Pomiar przepływu na rzece Wiar w miejscowościKrówniki przez Laboratorium WIOŚ w Rzeszowie, 2009 r. [49]

59WODY

5.3.1. OCENA STANU WÓD W JEDNOLITYCH CZĘŚCIACH WÓD POWIERZCHNIOWYCH -RZEKI

Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza obowiązek oceny stanu ekologicznego (w przy-padku wód sztucznych i silnie zmienionych potencjału ekologicznego) i stanu chemicznego wódpowierzchniowych. Pojęcie „stan ekologiczny” odnosi się nie tylko do stanu jakościowego lubilościowego wód, ale uwzględnia także jego funkcjonowanie jako ekosystemu, dlatego pod-stawowe znaczenie w klasyfikacji zyskały elementy biologiczne, charakteryzujące występowaniew wodach różnych zespołów organizmów. Elementy hydromorfologiczne i fizykochemiczne orazsyntetyczne i niesyntetyczne zanieczyszczenia specyficzne mają jedynie znaczenie wspo-magające. Elementy hydromorfologiczne odzwierciedlają cechy środowiska, które wpływają nawarunki bytowania organizmów żywych, m. in.: reżim hydrologiczny wód, ciągłość rzeki, charakterpodłoża. Rolę poszczególnych elementów jakości wód w klasyfikacji stanu ekologicznegoprzedstawiono na ryc. 5.3.1.1.

Sposób klasyfikacji i oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych określarozporządzenie w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (2008).

Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się przez nadanie imjednej z pięciu klas jakości: I klasa - stan bardzo dobry, II klasa - stan dobry, III klasa - stanumiarkowany, IV klasa - stan słaby, V klasa - stan zły.

W przypadku potencjału ekologicznego części wód silnie zmienionych lub sztucznych I-IIklasa oznacza dobry i wyższy niż dobry potencjał, III klasa - umiarkowany potencjał, IV klasa - słabypotencjał i V klasa - zły potencjał ekologiczny.

Ryc. 5.3.1.1. Schemat związku między biologicznymi, hydromorfologicznymi i fizykochemicznymi elementami jakościw klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych [172]

NIE

TAKTAKTAK

NIENIE

NIE

Elementyhydromorfologiczne

nie przekraczająstanu bardzo

dobrego (klasa I)

Elementy biologiczneodpowiadająwarunkom

referencyjnym(stan bardzo dobry

- klasa I)

Żaden element fizykochemicznynie przekracza stanu bardzodobrego (klasa I) oraz żaden

wskaźnik z grupy zanieczysz-czeń syntetycznych

i niesyntetycznych nie przekraczastanu dobrego

Stan ekologicznybardzo dobry

Stan ekologicznydobry

Elementy biologicznenieznacznie odbiegająod warunków referen-cyjnych (stan dobry -

klasa II)

Żaden element fizykochemicznyi żaden wskaźnik z grupy

zanieczyszczeń syntetycznychi niesyntetycznych nie przekra-

cza stanu dobrego

TAKTAK

NIE

TAK

TAK

TAK

NIE

Stan ekologicznyumiarkowany

Stan ekologicznyzły

Osiągnęły stanzły (klasa V)

Elementybiologiczne

osiągnęły stanponiżej dobrego

Osiągnęłystan słaby(klasa IV)

Osiągnęły stanumiarkowany

(klasa III)

Stan ekologicznysłabu


Stan chemiczny określany jest na podstawie wskaźników chemicznych, charakteryzującychwystępowanie w wodach substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, wy-mienionych w rozporządzeniu w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierz-chniowych (2008).

Stan jednolitych części wód ocenia się porównując wyniki klasyfikacji stanu ekologicznego(lub potencjału ekologicznego w przypadku wód sztucznych i silnie zmienionych) z wynikamiklasyfikacji stanu chemicznego. O ocenie ogólnej decyduje gorszy ze stanów. Sposób ocenyprzedstawiono w tab. 5.3.1.1.

Na podstawie uzyskanych wyników badań WIOŚ w Rzeszowie dokonał klasyfikacji stanuekologicznego 49 jednolitych części wód rzecznych oraz potencjału ekologicznego 3 zbiornikówzaporowych spośród 330 części wód wyznaczonych na obszarze województwa. Ocenie stanuchemicznego poddano 26 części wód rzecznych oraz 2 zbiorniki zaporowe. Ocenę stanu wódprzygotowano z pominięciem elementów hydromorfologicznych ze względu na brak danych do ichoceny (metodyki w opracowaniu). Wyniki wykonanej przez WIOŚ oceny stanu wód poddanezostaną weryfikacji w trakcie sporządzania oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowychw skali kraju za rok 2009. Wyniki klasyfikacji poszczególnych elementów jakości oraz klasyfikacjistanu lub potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód rzecznych w 2009r. zestawione zostały w tab. 5.3.1.2 i graficznie przedstawione na ryc. 5.3.1.4.

Dla części wód rzecznych badanych w ramach monitoringu diagnostycznego ocena stanuwód wykonana została na podstawie klasyfikacji stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Ocenastanu części wód objętych monitoringiem operacyjnym ukierunkowana była na oddziaływującą nadaną jednolitą część wód presję i sporządzona została na podstawie ograniczonej liczby wskaź-ników biologicznych, fizykochemicznych lub chemicznych. Do klasyfikacji stanu ekologicznegowykorzystano właściwe dla danego typu jednolitych części wód rzecznych elementy biologiczne,tj.: fitoplankton (chlorofil „a”) dla dużych rzek nizinnych, fitobentos i makrofity dla wód nizinnych.W 12 jednolitych częściach wód wyżynnych pobrane zostały próbki i wykonane badaniamakrofitów oraz w 16 jednolitych częściach wód pobrane zostały próbki makrobezkręgowcówbentosowych, jednak z powodu braku wartości granicznych dla poszczególnych klas, te elementybiologiczne nie mogły być zastosowane dla klasyfikacji stanu ekologicznego.

Tab. 5.3.1.1. Sposób oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych [172]

Stan chemicznydobry poniżej dobrego

Sta

nek

olo

gicz

ny/

bardzo dobry stan ekologiczny dobry stan wód zły stan wóddobry stan ekologiczny/ potencjał dobry stan wód zły stan wód

umiarkowany stanekologiczny/ zły stan wód zły stan wód

słaby stan ekologiczny/ słaby potencjał zły stan wód zły stan wód

zły stan ekologiczny/ zły potencjał zły stan wód zły stan wód

Ryc. 5.3.1.2. Badania makrofitów w rzece Ja-siołka przez Laboratorium WIOŚ, 2009 r. [49]

Ryc. 5.3.1.3. Pobór próbek makrobezkręgowcówbentosowych w rzece Babulówka przez Laboratorium

WIOŚ, 2009 r. [49]

61WODY

Lp

.

Naz

wa

i ko

dje

dn

olit

ejcz

ęści

wó

dp

ow

ierz

chn

iow

ych

(jcw

)

Naz

wa

pu

nkt

up

om

iaro

wo

-ko

ntr

oln

ego

Silniezmienionajcw(T/N)

Kla

syfi

kacj

ael

emen

tów

jako

ści w

ód

Sta

n/

po

ten

cjał

eko

log

iczn

y

Sta

nch

emic

zny

Sta

nw

ód

Ele

men

tyb

iolo

gic

zne

Ele

men

tyfi

zyko

chem

iczn

e

1.Stanfizyczny

2.Warunkitlenowe

3.Zasolenie

4.Zakwaszenie

5.Substancjebiogenne

razem(1-5)

Substancjeszczególnieszkodliwe

1.

Zg

órs

kaR

zeka

(Po

tok

Za

gó

rsko

)P

LR

W2

00

01

72

17

46

9Z

gó

rska

Rze

ka-

Wa

do

wic

eD

ln.

NII

II

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

II

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

Wis

łao

dD

un

ajc

ad

oW

isło

kiP

LR

W2

00

02

12

17

99

Wis

ła-G

liny

Ma

łeN

IVII

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

III

IIp

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

od

ob

ry

3.

Wis

łoka

od

Rze

szó

wki

do

Ro

py

PL

RW

20

00

14

21

81

99

Wis

łoka

-Gą

dki

NI

III

II

III

Ols

zyn

kaP

LR

W2

00

01

22

18

28

99

Ols

zyn

ka-Ś

wię

can

yN

IVII

III

II

IId

ob

ry

5.

Be

dn

ark

ad

od

op

ływ

uz

Pa

go

rzyn

yP

LR

W2

00

01

22

18

29

43

Be

dn

ark

a-

Wo

laC

iekl

ińsk

aN

III

III

II

III

6.

Jasi

ołk

ad

oP

an

ny

PL

RW

20

00

12

21

84

49

Jasi

ołk

a-S

tasi

an

ieN

III

II

II

I

7.

Jasi

ołk

ao

dP

an

ny

do

Ch

leb

ian

kiP

LR

W2

00

01

42

18

45

99

Jasi

ołk

a-J

ed

licze

NII

III

II

III

do

bry

8.

Jasi

ołk

ao

dC

hle

bia

nki

do

ujś

cia

PL

RW

20

00

14

21

84

99

Jasi

ołk

a-

Jasł

oN

III

III

II

III

do

bry

9.

Wis

łoka

od

Ro

py

do

Po

tok

uC

ho

tow

skie

go

PL

RW

20

00

15

21

87

19

Wis

łoka

-P

ilzn

oN

III

IIII

II

IIII

Po

tok

Ch

oto

wsk

iP

LR

W2

00

06

21

87

29

Po

tok

Ch

oto

wsk

i -C

ho

tow

aN

III

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

oI

III

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

do

bry

11.

Ost

raP

LR

W2

00

01

22

18

74

9O

stra

-L

ato

szyn

NII

II

II

IIII

12

.W

isło

kao

dP

oto

kuC

ho

tow

skie

go

do

Rze

kiP

LR

W2

00

01

92

18

77

1W

isło

ka-

Ko

złó

wN

III

III

II

IIII

do

bry

13

.R

zeka

PL

RW

20

00

12

21

87

72

9R

zeka

-K

ozł

ów

1N

IVII

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

III

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

14

.W

ielo

po

lka

od

do

pły

wu

zŁ

ącz

ek

Ku

cha

rski

chd

ou

jści

aP

LR

W2

00

01

42

18

89

9B

rze

źnic

a-B

rze

źnic

aN

IVI

III

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

Tab.5.3

.1.2

.K

lasy

fikacj

ast

anu/p

ote

ncj

ału

eko

logic

znego,st

anu

chem

iczn

ego

i sta

nu

wód

jednolit

ych

częśc

i wód

rzecz

nyc

h,w

2009

r.[1

11]


15

.W

isło

kao

dR

zek

i do

po

toku

Kie

łko

wsk

ieg

oP

LR

W2

00

01

92

18

95

Wis

łoka

-Prz

ecł

aw

NII

II

II

III

II

16

.W

isło

kao

dp

oto

kuK

iełk

ow

skie

go

do

ujś

cia

PL

RW

20

00

19

21

89

9W

isło

ka-

Ga

włu

szo

wic

eN

III

II

II

Id

ob

ry

17

.B

ab

uló

wka

PL

RW

20

00

17

21

92

99

Ba

bu

lów

ka-Z

aró

wn

ieN

III

ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

oI

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

do

bry

18

.K

on

iecp

ólk

aP

LR

W2

00

01

72

19

63

69

Ko

nie

cpó

lka

-Ślę

zaki

NII

II

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

II

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

do

bry

19

.M

okr

zysz

ów

kaP

LR

W2

00

01

72

19

67

29

Mo

krzy

szó

wka

-M

okr

zysz

ów

NII

III

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

20

.T

rze

śnió

wka

od

Ka

roló

wk

i do

ujś

cia

PL

RW

20

00

19

21

96

99

Trz

eśn

iów

ka-T

rze

śńN

III

IIp

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

III

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

do

bry

21

.Ł

ęg

od

Prz

yrw

y(z

Prz

yrw

ąo

dD

ąb

rów

kid

ou

jści

a)

do

Mu

ryn

iaP

LR

W2

00

01

92

19

85

3Ł

ęg

-S

pie

NII

II

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

II

IIp

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

22

.Ł

ęg

od

Mu

ryn

iad

ou

jści

aP

LR

W2

00

01

92

19

89

9Ł

ęg

-G

orz

yce

NII

IIp

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

oI

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

do

bry

Sa

no

dW

oło

sate

go

do

zbio

rnik

aS

olin

aP

LR

W2

00

01

42

21 1

99

Sa

n-

Ra

jski

eN

IIII

III

III

IId

ob

ry

24

.S

olin

kao

dW

etli

ny

do

uj ś

cia

PL

RW

20

00

14

22

12

99

So

linka

-B

uko

wie

cN

III

III

II

II

25

.P

łow

ieck

iP

LR

W2

00

01

22

23

18

9P

łow

ieck

i -S

an

ok

TII

II

II

III

II

26

.D

roh

ob

yczk

aP

LR

W2

00

01

22

23

56

9D

roh

ob

yczk

a-

Ch

ału

pki

NII

III

III

III

II

27

.S

an

od

zbio

rnik

aM

yczk

ow

ced

oW

iaru

PL

RW

20

00

15

22

39

99

Sa

n-

Ost

rów

NII

III

III

II

IId

ob

ry

Wia

ro

dS

op

otn

iad

og

ran

icy

pa

ńst

wa

PL

RW

20

00

92

24

57

1W

iar

-S

iera

kośc

eN

III

IIII

II

IIII

do

bry

29

.W

iar

od

gra

nic

yp

ań

stw

ad

ou

jści

aP

LR

W2

00

09

22

49

9W

iar

-P

rze

myś

lN

III

II

III

II

Lp

.

Naz

wa

i ko

dje

dn

olit

ejcz

ęści

wó

dp

ow

ierz

chn

iow

ych

(jcw

)

Naz

wa

pu

nkt

up

om

iaro

wo

-ko

ntr

oln

ego


Kla

syfi

kacj

ael

emen

tów

jako

ści w

ód

Sta

n/

po

ten

cjał

eko

log

iczn

y

Sta

nch

emic

zny

Sta

nw

ód

Ele

men

tyb

iolo

gic

zne

Ele

men

tyfi

zyko

chem

iczn

e

1.Stanfizyczny

2.Warunkitlenowe

3.Zasolenie

4.Zakwaszenie


razem(1-5)


63WODY

30

.R

ad

aP

LR

W2

00

01

62

25

32

9R

ad

a-R

ad

ymn

o1

NII

II

IIII

III

II

31

.P

oto

kO

lch

ow

iec

PL

RW

20

00

17

22

55

89

Wyr

wa

-Ką

tyN

III

III

II

IIII

32

.S

zew

nia

PL

RW

20

00

17

22

57

29

Sze

wn

ia-L

eża

chó

w-

Osa

da

NIV

III

II

IIII

33

.S

an

od

Wia

rud

oW

isło

kab

ez

Wis

łoka

PL

RW

20

00

19

22

59

San-U

bie

szyn

NI

III

II

IIII

do

bry

Wis

łok

do

zbio

rnik

aB

esk

oP

LR

W2

00

01

22

26

13

Wis

łok

-Ru

da

wka

Rym

an

ow

ska

NII

III

III

III

IId

ob

ry

35

.W

isło

ko

dzb

.B

esk

od

oS

tob

nic

yze

Sto

bn

icą

od

Orz

ech

ów

kid

ou

j ści

aP

LR

W2

00

01

42

26

49

9W

isło

k-D

ob

rze

chó

wN

IVI

III

III

IId

ob

ry

36

.S

tob

nic

ad

oO

rze

chó

wki

PL

RW

20

00

12

22

64

4S

tob

nic

a-S

tara

Wie

śN

IVI

III

Ip

on

iże

jst

anu

dobre

go

po

niż

ej

stanu

dobre

go

do

bry

37

.S

tru

go

dC

hm

ieln

ika

do

ujś

cia

PL

RW

20

00

14

22

65

69

9S

tru

g-B

iała

NIV

III

II

IIII

38

.C

zarn

aP

LR

W2

00

01

72

26

69

Mro

wla

-No

wa

Wie

śN

III

Ip

on

iże

jst

anu

dobre

go

II

po

niż

ej

stanu

dobre

go

po

niż

ej

stanu

dobre

go

39

.M

iko

śka

PL

RW

20

00

16

22

67

56

Mik

ośk

a-W

ola

Da

lsza

1N

III

Ip

on

iże

jst

anu

dobre

go

III

po

niż

ej

stanu

dobre

go

po

niż

ej

stanu

dobre

go

Sa

wa

PL

RW

20

00

16

22

67

69

Sa

wa

-Wo

laD

als

zaN

IVI

po

niż

ej

stanu

dobre

go

III

po

niż

ej

stanu

dobre

go

po

niż

ej

stanu

dobre

go

do

bry

41

.M

lecz

kao

dŁ

op

usz

ki

do

ujś

cia

zM

lecz

k ąW

sch

od

ni ą

od

Wę

gie

rki

PL

RW

20

00

19

22

68

99

Mle

czka

-Gn

iew

czyn

aN

III

III

II

IIII

42

.W

isło

ko

dzb

iorn

ika

Rze

szó

wd

ou

j ści

aP

LR

W2

00

01

92

26

99

Wis

łok-T

ryń

cza

NII

II

III

III

IId

ob

ry

43

.T

rze

bo

śnic

ao

dK

rzyw

eg

od

ou

j ści

aP

LR

W2

00

01

92

27

49

9T

rze

bo

śnic

a-G

rzę

ba

1/

Np

on

iże

jst

anu

dobre

go

Lp

.

Naz

wa

i ko

dje

dn

olit

ejcz

ęści

wó

dp

ow

ierz

chn

iow

ych

(jcw

)

Naz

wa

pu

nkt

up

om

iaro

wo

-ko

ntr

oln

ego


Kla

syfi

kacj

ael

emen

tów

jako

ści w

ód

Sta

n/

po

ten

cjał

eko

log

iczn

y

Sta

nch

emic

zny

Sta

nw

ód

Ele

men

tyb

iolo

gic

zne

Ele

men

tyfi

zyko

chem

iczn

e

1.Stanfizyczny

2.Warunkitlenowe

3.Zasolenie

4.Zakwaszenie


razem(1-5)



Lp

.

Naz

wa

i ko

dje

dn

olit

ejcz

ęści

wó

dp

ow

ierz

chn

iow

ych

(jcw

)

Naz

wa

pu

nkt

up

om

iaro

wo

-ko

ntr

oln

ego


Kla

syfi

kacj

ael

emen

tów

jako

ści w

ód

Sta

n/

po

ten

cjał

eko

log

iczn

y

Sta

nch

emic

zny

Sta

nw

ód

Ele

men

tyb

iolo

gic

zne

Ele

men

tyfi

zyko

chem

iczn

e

1.Stanfizyczny

2.Warunkitlenowe

3.Zasolenie

4.Zakwaszenie


razem(1-5)


44.

Tanew

do

Wołn

ianki

PLR

W20007228169

Tanew

-N

aro

lN

III

IIII

II

IIII

45.

Tanew

od

Zło

tej N

itki

do

ujś

cia

zW

irow

ąod

Kafle

w,Ł

adą

od

Osy

ora

zC

zarn

ąŁ

ad

ąod

Bra

szcz

kiP

LR

W20001922899

Tanew

-Wólk

aTa

new

ska

NIII

III

II

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

dobry

46.

Barc

ów

kaP

LR

W20001722929

Barc

ów

ka-

Sta

low

aW

ola

NIII

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

oI

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

dobry

Łuka

wic

aP

LR

W20001722969

Łuka

wic

a-K

ępa

Rze

czyc

kaN

III

Ip

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

oI

III

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

dobry

San

od

Wis

łoka

do

uj ś

cia

PLR

W20002122999

San

-W

rzaw

yN

Vp

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

o

po

niż

ej

sta

nu

do

bre

go

II

IIp

on

iże

jst

an

ud

ob

reg

odobry

Rata

od

źródeł d

ogra

nic

RP

PLR

W20007266123

Rata

- Pru

sie

NIII

IIII

II

III

dobry

jednolit

acz

ęść

wód

obj ę

tam

onito

ringie

mdia

gnost

yczn

ym1

/badania

tylk

ow

zakr

esi

ew

ybra

nyc

hsu

bst

ancj

i szc

zególn

iesz

kodliw

ych

i subst

ancj

i priory

teto

wyc

h

65WODY

Ryc. 5.3.1.4. Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych, substancji szczególnie szkodliwychoraz stanu ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód rzecznych, w 2009 r. [111]

Klasyfikacja elementów biologicznych wykazała, że 4,1% badanych części wód rzecznychosiągnęło stan bardzo dobry (I klasa) i 16,3% osiągnęło stan dobry (II klasa). Najliczniejreprezentowana była grupa części wód, w których stwierdzono stan (lub potencjał) umiarkowany(III klasa) - 57,2%. Słaby stan elementów biologicznych (IV klasa) charakteryzował 18,4% częściwód. Zły stan (V klasa) stwierdzono w jednej części wód - San od Wisłoka do ujścia.

Analiza wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznychpozwoliła na zaliczenie 59,2% części wód do I i II klasy (stan bardzo dobry i dobry). W pozostałychczęściach wód stwierdzono wśród wskaźników fizykochemicznych przekroczenia wartościgranicznych ustalonych dla stanu dobrego. O stanie poniżej dobrego decydowały najczęściejwskaźniki z grupy substancji biogennych oraz wskaźniki charakteryzujące zanieczyszczeniaorganiczne. Wartości graniczne wskaźników z grupy specyficznych zanieczyszczeń synte-tycznych i niesyntetycznych przekroczone zostały w częściach wód: Mokrzyszówka (bor) i Trze-bośnica od Krzywego do ujścia (fenole).

Klasyfikacja elementów biologicznych

2,0%

2,0% 4,1%

18,4%

16,3%

57,2%

I klasa II klasa III klasaIV klasa V klasa nie badano

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych

4,1%

55,1%38,8%

2,0%

I klasa II klasa poniżej stanu dobrego

Klasyfikacja substancji szczególnie szkodliwych

51,0% 4,1%

44,9%

stan dobry stan poniżej dobrego nie badano

Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego

59,2%

18,4%2,0%

18,4%

2,0%

bardzo dobry dobry umiarkowanysłaby zły nie badano

Klasyfikacja stanu chemicznego

46,9%

10,2%

42,9%

dobry stan poniżej dobrego nie badano

nie badano


Na podstawie wyników klasyfikacji elementów biologicznych i fizykochemicznych orazsubstancji szczególnie szkodliwych możliwa była klasyfikacja stanu ekologicznego w 48naturalnych jednolitych częściach wód i potencjału ekologicznego jednej silnie zmienionej częściwód rzecznych. Dobry stan ekologiczny stwierdzono w 18,4% badanych częściach wód,umiarkowany stan ekologiczny charakteryzował 59,2% części wód, słaby stan określono dla18,4% części wód, natomiast zły stan stwierdzono w jednej części wód. Klasyfikację stanuekologicznego jednolitych części wód rzecznych przedstawiono na ryc. 5.3.1.5.

Ryc. 5.3.1.5. Mapa rozkładu klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód rzecznychw województwie podkarpackim, w 2009 r. [111]

67WODY

Ocenę stanu chemicznego wykonano dla 26 jednolitych części wód rzecznych. Stanchemiczny poniżej dobrego określono dla 5 jednolitych części wód, a wskaźnikiem decydującymo ocenie była wartość sumy WWA: benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu. Klasyfikacjęstanu chemicznego jednolitych części wód rzecznych przedstawiono na ryc. 5.3.1.6.

Zgodnie z programem PMŚ dla województwa podkarpackiego wykonane zostały badaniawód w 3 zbiornikach zaporowych. Zbiorniki: Solina na rzece San oraz Besko na rzece Wisłok objęto

Ryc. 5.3.1.6. Mapa rozkładu klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód rzecznych w województwiepodkarpackim, w 2009 r. [111]

5.3.2. OCENA STANU WÓD W ZBIORNIKACH ZAPOROWYCH


badaniami w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wody w tych zbiornikachskontrolowane zostały także pod kątem przydatności do zaopatrzenia ludności w wodęprzeznaczoną do spożycia oraz spełnienia wymagań dla bytowania ryb w warunkach naturalnych.Zbiornik Rzeszów na rzece Wisłok objęty został monitoringiem operacyjnym.

Według Ramowej Dyrektywy Wodnej zbiorniki zaporowe należy traktować jako wodyodcinków silnie zmienionych rzek, tj. jednolitych części wód rzecznych, które uległy fizycznemuprzekształceniu na skutek działalności człowieka. Dla oceny stanu silnie zmienionych części wóddokonuje się klasyfikacji potencjału ekologicznego i stanu chemicznego.

Monitorowane zbiorniki różnią się od siebie m.in. wielkością i sposobem zagospodarowaniazlewni, co ma wpływ na jakość wód retencjonowanych w zbiornikach. Zbiorniki Solina i Beskonależą do zbiorników limnicznych, w których okres retencji wody przekracza 40 dób. ZbiornikRzeszów jest w grupie zbiorników reolimnicznych ze względu na krótki okres retencji wody(mniejszy niż 20 dób).

Na podstawie wykonanych badań WIOŚ w Rzeszowie dokonał wstępnej oceny stanu wódw zbiornikach. Ocena zostanie zweryfikowana po zakończeniu prac nad metodyką monitoringui klasyfikacją potencjału ekologicznego dla zbiorników zaporowych.

Wstępna ocena stanu zbiorników Solina i Besko oparta została na wynikach klasyfikacjipotencjału ekologicznego, dokonanej w oparciu o elementy biologiczne (fitoplankton i fitobentos),wskaźniki fizykochemiczne i substancje szczególnie szkodliwe oraz klasyfikacji stanu chemicz-nego. Potencjał ekologiczny zbiornika Rzeszów sklasyfikowany został w oparciu o elementy biolo-giczne (fitoplankton i fitobentos) i wskaźniki fizykochemiczne. Do klasyfikacji potencjału eko-logicznego zbiorników wykorzystane zostały wyniki klasyfikacji elementów biologicznych(fitobentosu i fitoplanktonu), przedstawione w pracy dotyczącej metodyki monitoringu i ocenypotencjału ekologicznego zbiorników zaporowych w Polsce, wykonanej przez IMGW na zlecenieGIOŚ.

Potencjał ekologiczny i stan chemiczny oraz ogólny stan zbiorników Solina i Besko ocenionojako dobry. Potencjał ekologiczny zbiornika Rzeszów sklasyfikowany został jako słaby, o czymzadecydowały elementy biologiczne. Wyniki wstępnej oceny stanu wód w zbiornikach zaporowychprzedstawiono w tab. 5.3.2.1.

Wymagania, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane dopozyskiwania wody pitnej oraz sposób monitorowania i oceny tych wód określa rozporządzeniew sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane dozaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (2002).

Rozporządzenie ustala trzy kategorie jakości wód w zależności od stopnia ich zanie-czyszczenia i związanych z nim procesów uzdatniania, jakim zanieczyszczone wody muszą byćpoddane w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia:1. Kategoria A1 - woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji

oraz dezynfekcji.2. Kategoria A2 - woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szcze-

gólności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji oraz dezynfekcji.

Tab. 5.3.2.1. Wstępna klasyfikacja potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i ocena stanu wód zbiornikówzaporowych, w 2009 r. [111]

5.3.3. OCENA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH WYKORZYSTYWANYCHDO ZAOPATRZENIA LUDNOŚCI W WODĘ PRZEZNACZONĄ DO SPOŻYCIA

Lp.Nazwa i kod jednolitej Nazwa punktu Potencjał Stan Stan

Zbiornik Solina do zaporyZbiornik Solina

Zbiornik Besko Zbiornik Besko

3. Zbiornik Rzeszów Zbiornik Rzeszów

zbiornik objęty monitoringiem diagnostycznym

69WODY

3. Kategoria A3 - woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego,w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węgluaktywnym oraz dezynfekcji.

Określone kategorie odzwierciedlają jakość wody przed jej uzdatnieniem.Monitoringiem objęto 15 jednolitych części wód dostarczających dziennie średnio powyżej

100 m wody pitnej. Badania wskaźników fizykochemicznych, chemicznych i bakteriologicznychwykonane zostały w 16 punktach pomiarowo-kontrolnych.

Badania wykazały, że w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych spełnione były wymaganiaokreślone dla kategorii A2, charakteryzującej wody dobrej jakości. Korzystny wynik oceny dotyczyzbiorników zaporowych: Solina na Sanie i Besko na Wisłoku, a także rzeki Wisłok poniżej zbiornikaBesko, górnego biegu Sanoczka oraz małych cieków: Kołonica i Iwoniczanka. Do kategorii A3zaklasyfikowane zostały wody w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych, natomiast w 4 punktachpomiarowo-kontrolnych: Wisłoka-Wojsław (powyżej Mielca), San-Ostrów (powyżej Przemyśla),San-Radymno (powyżej Jarosławia) oraz Wisłok-Zwięczyca (powyżej Rzeszowa) wody nie speł-niały wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe pozyskiwane do zaopatrzenialudności w wodę pitną. Jakość monitorowanych wód dyskwalifikowały przede wszystkim wskaźnikibakteriologiczne. Wyniki oceny przedstawione zostały na ryc. 5.3.3.1. i w tab. 5.3.3.1.

3

Ryc. 5.3.3.1. Mapa rozkładu jakości wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodęprzeznaczoną do spożycia, w 2009 r. [111]


Tab.5.3

.3.1

.Ja

kość

wód

pow

ierz

chnio

wyc

hw

ykorz

ysty

wanyc

hdo

zaopatr

zenia

ludno

ści w

wod

ęprz

ezn

acz

on

ądo

spoży

cia

w2009

r.[1

11]

,

Lp

.N

azw

aje

dn

olit

ejcz

ęści

wó

dp

ow

ierz

chn

iow

ych

Ko

dje

dn

olit

ejcz

ęści

wó

dp

ow

ierz

chn

iow

ych

Naz

wa

pu

nkt

up

om

iaro

wo-

kon

tro

lneg

o

Km

bie

gu

rzek

i

Kat

ego

ria

jako

ści

wo

dy

Wsk

aźn

iki d

ecyd

ują

ceo

kate

go

rii j

ako

ści w

od

y

1.

Wis

łoka

od

Rze

szó

wki

do

Ro

py

PL

RW

20

00

14

21

81

99

Wis

łoka

-Żó

łkó

w1

08

,6A

3za

wie

sin

ao

gó

lna

,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

li,lic

zba

ba

kte

rii

gru

py

coli

typ

uka

łow

eg

o

2.

Be

dn

ark

ad

od

op

ływ

uz

Pa

go

rzyn

yP

LR

W2

00

01

22

18

29

43

Be

dn

ark

a-W

ola

Cie

kliń

ska

16

,7A

3lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

li,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

3.

Jasi

ołk

ao

dP

an

ny

do

Ch

leb

ian

kiP

LR

W2

00

01

42

18

45

99

Jasi

ołk

a-

Szc

zep

ań

cow

a2

8,0

A3

liczb

ab

akt

eriig

rup

yco

li,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

4.

Wis

łoka

od

po

toku

Ch

oto

wsk

ieg

od

oR

zeki

PL

RW

20

00

19

21

87

71

Wis

łoka

-Po

dg

rod

zie

61

,7A

3a

mo

nia

k,m

an

ga

n,

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

li,lic

zba

ba

kte

rii

gru

py

coli

typ

uka

łow

eg

o

5.

Wis

łoka

od

po

toku

Kie

łko

wsk

ieg

od

ou

jści

aP

LR

W2

00

01

92

18

99

Wis

łoka

-Wo

jsła

w2

1,5

po

zaka

teg

orią

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

li,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

7.

Ho

cze

wka

PL

RW

20

00

12

22

18

99

Ko

łon

ica

-Ko

łon

ice

0,3

A2

zap

ach

,b

arw

a,

OW

O,

zaw

iesi

na

,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

li,lic

zba

bakt

erii

grup

yco

lity

puka

łow

ego,

liczb

apa

cior

kow

ców

kało

wyc

h

8.

Sa

no

dzb

iorn

ika

Myc

zko

wce

do

Wia

ruP

LR

W2

00

01

52

23

99

9S

an

-Za

sła

w2

85,4

A3

liczb

ab

akt

erii c

oli,

liczb

ab

akt

erii c

oli

typ

uka

łow

eg

o

9.

Sa

no

cze

kP

LR

W2

00

01

22

23

29

Sa

no

cze

k-N

ag

órz

an

y2

6,7

A2

ba

rwa

,O

WO

,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

li,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

,lic

zba

pa

cio

rko

wcó

wka

łow

ych

10

.S

an

od

zbio

rnik

aM

yczk

ow

ced

oW

iaru

PL

RW

20

00

15

22

39

99

Sa

n-

Ost

rów

17

0,0

po

zaka

teg

orią

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

11.

Sa

no

dW

iaru

do

Wis

łoka

be

zW

isło

kaP

LR

W2

00

01

92

25

9S

an

-R

ad

ymn

o1

34

,4p

oza

kate

go

rią

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

13

.W

isło

ko

dz.

Be

sko

do

Sto

bn

icy

zeS

tob

nic

ąo

dO

rze

chó

wki

do

uj ś

cia

PL

RW

20

00

14

22

64

99

Wis

łok

-Be

sko

16

7,6

A2

barw

a,O

WO

, azo

t Kje

ldah

la, l

iczb

aba

kter

iigr

upy

coli,

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

14

.L

ub

ató

wka

PL

RW

20

00

12

22

63

29

Iwo

nic

zan

ka-

Iwo

nic

zZ

dró

j9

,8A

2lic

zba

ba

kte

rii c

oli,

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

,lic

zba

pa

cio

rko

wcó

wka

łow

ych

15

.S

tob

nic

ad

oO

rze

chó

wki

PL

RW

20

00

12

22

64

4D

op

ływ

spo

dG

óry

Cza

rne

j-P

rzys

ietn

ica

1,9

A3

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

li,lic

zba

ba

kte

rii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

16

.W

isło

ko

dS

tob

nic

yd

ozb

iorn

ika

Rze

szó

wP

LR

W2

00

01

52

26

55

9W

isło

k-Z

wię

czyc

a6

7,9

po

zaka

teg

orią

zaw

iesi

na

og

óln

a,

liczb

ab

akt

erii g

rup

yco

lity

pu

kało

we

go

71WODY

Wśród badanych wód, w latach 2007-2009, dominowały wody odpowiadające kategorii A3,czyli takie, które muszą być poddawane wysokosprawnym procesom uzdatniania ze względu nazanieczyszczenia bakteriologiczne i fizykochemiczne. Jednolite części wód: Wisłoka od potokuKiełkowskiego do ujścia i Wisłok od Stobnicy do zbiornika Rzeszów nie spełniały wymagań zewzględu na zanieczyszczenie bakteriologiczne. Badania potwierdziły dobrą jakość wód w zbior-niku Solina oraz w jednolitych częściach wód: Hoczewka, Sanoczek, rzeka Wisłok od zbiornikaBesko do Stobnicy oraz Lubatówka i pozwoliły zaklasyfikować je do kategorii A2. Wyniki ocen wódwg wskaźników fizykochemicznych i bakteriologicznych, uzyskanych w latach 2007-2009, zesta-wiono w tab. 5.3.3.2.

Monitoring wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych prowadzony byłw 29 jednolitych częściach wód powierzchniowych. Badania wykonano w 27 punktach pomiarowo-kontrolnych na rzekach i w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych na zbiornikach zaporowych. Wybo-ru części wód do badań dokonano w oparciu o wykazy opracowane przez Regionalny Zarząd Gos-podarki Wodnej w Krakowie, w których wskazane zostały wody przeznaczone do bytowania rybłososiowatych oraz do bytowania ryb karpiowatych na obszarze administrowanym przez RZGW.

Tab. 5.3.3.2. Jakość wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną dospożycia, w latach 2007-2009 [111]

5.3.4. OCENA PRZYDATNOŚCI WÓD DO BYTOWANIA RYB W WARUNKACH NATURAL-NYCH

Lp.Nazwa jednolitej

części wódpowierzchniowych

Nazwa punktupomiarowo-kontrolnego

Kmbiegurzeki

Kategoria jakości wody wg wskaźnikówfizykochemicznych (FCH)i bakteriologicznych (B)

2007 2008 2009FCH B FCH B FCH B

1. Wisłoka od Rzeszówkido Ropy Wisłoka-Żółków 108,6 A3 A3 A2 A3 A3 A3

2. Bednarka do dopływuz Pagorzyny

Bednarka-WolaCieklińska 16,7 nb. A1 A3 A2 A3

3. Jasiołka od Pannydo Chlebianki

Jasiołka -Szczepańcowa 28,0 nb. A2 A2 A2 A3

4. Wisłoka od potokuChotowskiego do Rzeki Wisłoka-Podgrodzie 61,7 A3 A3 A2 A3 A3 A3

5. Wisłoka od potokuKiełkowskiego do ujścia Wisłoka-Wojsław 21,5 A3 A3 A2 A3

7. Hoczewka Kołonica -Kołonice 0,3 nb. A2 A2 A2 A2

8. San od zbiornikaMyczkowce do Wiaru

San-Zasław 285,4 nb. A2 A2 A2 A3

9. Sanoczek Sanoczek-Nagórzany

26,7 nb. A2 A2 A2 A2

10. San od zbiornikaMyczkowce do Wiaru

San-Krasiczyn 183,9 A3 A3 nb. nb.

11. San-Ostrów 169,5 nb. A2 A3 A3

12. San od Wiaru doWisłoka bez Wisłoka San-Radymno 134,4 nb. A3 A3 A3

13. Zbiornik Besko Zbiornik Besko A2 A2 A2 A3 A2 A2

15. Lubatówka Iwoniczanka-Iwonicz Zdrój 9,8 nb. A1 A2 A1 A2

16. Stobnica doOrzechówki

Dopływ spod GóryCzarnej -

Przysietnica1,9 nb. A2 A2 A3

17. Wisłok od Stobnicydo zbiornika Rzeszów Wisłok-Zwięczyca 67,9

poza kat. wody nie odpowiadały kategorii A3 nb. - nie badano


Tab. 5.3.4.1. Jakość wód powierzchniowych będących środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych w 2009 r. [111]

Lp.Nazwa i kod

jednolitej cz ęści wódpowierzchniowych

Punkt pomiarowo-kontrolny Przydatność wóddo bytowania ryb Wskaźniki decydujące

o ocenie przydatnościwódnazwa punktu km

wgwykazuRZGW

wgbadań

1.Wisła od Dunajca do WisłokiPLRW20002121799

Wisła-Gliny Małe 220,8 karp. non azotyny, fosfor ogólny

2.Wisłoka od Rzeszówkido RopyPLRW200014218199

Wisłoka -Żółków 108,6 łos. non azotyny

3.OlszynkaPLRW2000122182899

Olszynka - Święcany 9,3 łos. non azotyny, fosfor ogólny

4.BieździadaPLRW200012218529

Bieździada -Kołaczyce

1,9 karp. non azotyny, fosfor ogólny

5.JodłówkaPLRW200012218589

Jodłówka -Nadole 4,6 łos. nonazot amonowy, niejonowyamoniak, azotyny, fosforogólny

6.Potok ChotowskiPLRW20006218729

Potok Chotowski -Chotowa

1,6 łos. nontlen rozp., azot amonowy,azotyny, fosfor o gólny

7.Wisłoka od potokuChotowskiego do RzekiPLRW200019218771

Wisłoka - Podgrodzie 61,7 karp. nonazot amonowy, niejonowyamoniak, azotyny

8.GrabinkaPLRW200017218769

Grabinka -Dębica 1,6 łos. nontlen rozp., azot amonowy,azotyny, fosfor ogólny

9.Wielopolka do dopływuz Łączek KucharskichPLRW200012218852

Brzeźnica -Rzegocin 23,5 łos. nonBZT5, azot amonowy,azotyny, fosfor ogólny

11.DrohobyczkaPLRW200012223569

Drohobyczka -Chałupki

1,4 łos. non azotyny, fosfor ogólny

12.San od zbiornika Myczkowcedo WiaruPLRW200015223999

San-Krasice 188,9 karp. non azotyny

13.WiszniaPLRW200019225299

Wisznia -Gaje 8,2 karp. non azotyny, fosfor ogólny

14.Odrzechowski PotokPLRW2000122261549

Odrzechowski Potok -Odrzechowa

3,5 łos. non azotyny, fosfor ogólny

15.Zbiornik BeskoPLRW20000226159

Zbiornik Besko karp. nonniejonowy amoniak,azotyny

16.LublaPLRW200012226349

Lublica -Lubla 4,8 łos. non azotyny, fosfor og ólny

17.GolcówkaPLRW200012226469

Golcówka -Rola 1,4 łos. non azotyny

18.Wisłok od Stobnicydo zbiornika RzeszówPLRW200015226559

Wisłok -Zwięczyca 67,9 karp. nonazot amonowy, niejonowyamoniak, azotyny, fosforogólny

19.SawaPLRW200016226769

Sawa -Wola Dalsza 1,5 karp. nonazot amonowy, niejonowyamoniak, azotyny, fosforogólny

20.JodłówkaPLRW2000162268849

Jodłówka -Czudowice 4,2 karp. non azotyny

21.LeszczynkaPLRW20001622692

Leszczynka -Grodzisko Dln.

0,1 karp. nonazot amonowy, niejonowyamoniak, azotyny, fosf orogólny

22.LubinkaPLRW200017227129

Lubinka -Piskorowice 3,2 karp. nontlen rozp., azot amonowy,niejonowy amoniak,azotyny, fosfor ogólny

23.Tanew do WołniankiPLRW20007228169

Tanew -Narol 98,3 łos. non azotyny, fosfor ogólny

24.Wirowa do KaflewPLRW200016228232

Jasienica -Cewków 3,4 karp. nonBZT5, azotyny, fosforogólny

25.

Tanew od Złotej Nitki do ujściaz Wirową od Kaflew, Ładą odOsy oraz Czarną Ładąod BraszczkiPLRW20001922899

Wirowa -StaryLubliniec


26.BorowinaPLRW200017228769

Borowina -SierakówNowy


27.PLRW20001722889Kurzynka

Kurzynka -KurzynaŚrednia


28.StróżankaPLRW20001722912

Stróżanka -Przędzel 0,3 karp. non azotyny, fosfor ogólny

29.San od W isłoka do ujściaPLRW20002122999

San-Wrzawy 4,0 karp. nonzawiesina ogólna, azotyny,fosfor ogólny

łos. - wody przeznaczone do bytowania ryb łososiowatych

73WODY

Wymagania, jakie powinny spełniać wody powierzchniowe będące środowiskiem życia ryboraz sposób monitorowania i oceny tych wód określa rozporządzenie w sprawie wymagań, jakimpowinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych(2002).

Spośród monitorowanych części wód 37,9% powinno spełniać bardziej rygorystycznewymagania określone dla bytowania ryb łososiowatych. Badania wykazały, że wszystkie objętemonitoringiem części wód nie spełniały wymagań dla bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych.Wskaźnikami decydującymi o niekorzystnej ocenie wód były przede wszystkim azotyny (100%punktów), fosfor ogólny (75,9% punktów) i azot amonowy (31% punktów). Wyniki ocenyprzedstawione zostały w tab. 5.3.4.1.

W latach 2007-2009 badania jakości wód będących środowiskiem życia ryb w warunkachnaturalnych wykonane zostały łącznie w 76 jednolitych częściach wód powierzchniowych, w 89punktach pomiarowo-kontrolnych. Z badań wynika, że tylko w 2 częściach wód spełnione byływymagania dla bytowania ryb łososiowatych (zbiornik Solina na Sanie i Wisłok do zbiornika Besko)i w 7 częściach wód dla bytowania ryb karpiowatych (Wisłoka od Rzeszówki do Ropy, Kłopotnica,Jasiołka do Panny, Bednarka do dopływu z Pagorzyny, San od Wołosatego do zbiornika Solina,Solinka, Hoczewka). Wskaźnikami najczęściej dyskwalifikującymi wody były substancje biogenneoraz wskaźniki tlenowe.

5.3.5. OCENA JAKOŚCI WÓD GRANICZNYCH

W ramach współpracy polsko-ukraińskiej na wodach granicznych kontynuowane byłybadania jakości dwóch rzek granicznych: Wisznia i Szkło, wpływających na obszar Polski ze stronyukraińskiej i uchodzących do Sanu. Punkty pomiarowo-kontrolne usytuowane są w strefieprzygranicznej, na rzece Wisznia w miejscowości Gaje i na rzece Szkło w miejscowości Budzyń.Wspólne, polsko-ukraińskie kontrole jakości wód granicznych prowadzone są od 2000 r.

Zgodnie z ustaleniami polsko-ukraińskiej grupy roboczej, program pomiarowy dla rzekgranicznych obejmuje 10 wskaźników fizykochemicznych: BZT , tlen rozpuszczony, chlorki, siar-czany, zawiesina ogólna, azot azotynowy, azot azotanowy, azot amonowy, azot ogólny i fosforany.Ocena jakości wód granicznych dokonywana jest przez porównanie wartości średniorocznychbadanych wskaźników jakości z ustalonymi progowymi wartościami rekomendowanymi.

W wodach Wiszni w strefie przygranicznej odnotowano nieznacznie podwyższoną wartośćazotu azotynowego. Pozostałe wskaźniki kształtowały się poniżej poziomu rekomendowanego.

Rzeka Szkło wprowadza na terytorium Polski wody znacznie zanieczyszczone.Wskaźnikami obniżającymi jakość wody w strefie granicznej były: BZT , siarczany oraz azotazotynowy. Poziom siarczanów był niższy niż w 2008 r.

Ze szczególną uwagą monitorowany jest poziom zanieczyszczeń w rzece Szkło, główniestężenia siarczanów. Rzeka ta po stronie ukraińskiej przez wiele lat narażona była naniekontrolowane zrzuty wód złożowych z terenów kopalni siarki w Jaworowie, zanieczyszczonychsiarkowodorem. W latach 2002-2006 przeprowadzono rekultywację zdegradowanego terenupokopalnianego i w miejscu wyrobiska utworzony został Zbiornik Jaworowski. Po zakończeniurekultywacji wyrobiska i napełnieniu go wodą ze Szkła, nadmiar wody ze zbiornika ponownieodprowadzany był do rzeki.

Podczas rekultywacji, wraz ze skierowaniem wód rzeki do wyrobiska pokopalnianego,pojawił się problem obniżania się poziomu i przepływu wód w rzece po stronie polskiej. W tymokresie poziom siarczanów w wodzie ulegał zmianom. Początkowo stężenia siarczanówwykazywały tendencję spadkową, a zdecydowane ich obniżenie nastąpiło po całkowitymskierowaniu wód z rzeki do wyrobiska pokopalnianego. Odprowadzanie nadmiaru wody zezbiornika ponownie do rzeki Szkło spowodowało wzrost stężenia siarczanów w rzece.Prawdopodobne jest, że siarczany przedostają się z wód podziemnych degradowanych przezwielolecia w wyniku działalności kopalni siarki lub też są wymywane z podłoża zbiornika, ponieważczasza zbiornika przed wypełnieniem wodą nie została odizolowana od podłoża.

Zmiany stężenia siarczanów w rzece Szkło w punkcie granicznym Szkło-Budzyń w okresie10 lat przedstawia ryc. 5.3.5.1.

5

5


Ryc. 5.3.5.1. Stężenia średnioroczne siarczanów w rzece Szkło, w latach 2000-2009 [113]

5.4. STAN WÓD W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ SUBSTANCJAMI

PRIORYTETOWYMI(Jan Bednarski)

Zgodnie z definicją zawartą w Ramowej Dyrektywie Wodnej do substancji priorytrtowychzaliczają się substancje, które: nie podlegają naturalnej degradacji i posiadają log Kow(współczynnik oktanolowo-wodny) 5 lub BCF (wskaźnik biokoncentracji) 5000 oraz silną tok-syczność dla środowiska wodnego 0,1 mg/l lub CMR (rakotwórczość, mutagenność i szkodliwywpływ na rozrodczość u ssaków). Krajowa Implementacja decyzji nr 2455/2001/WE ustanawiającawykaz priorytetowych substancji w dziedzinie polityki wodnej w postaci krajowego aktu prawnego,tj. rozporządzenia w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego którychwprowadzenie w ściekach przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych wymaga uzyskaniapozwolenia wodnoprawnego (2005), specyfikuje 33 priorytetowe substancje i ich grupy. Roz-porządzenie w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych(2008), uzupełnia powyższą listę o zanieczyszczenia organiczne wyznaczone przez KonwencjęSztokholmską.1. Związki chlorowcoorganiczne (chloroalkany, chloroareny, chlorofenole): organiczne chlo-

rowcopochodne węglowodorów to trwałe substancje czynne będące substratami i produktamirozkładu pestycydów, stosowane jako rozpuszczalniki środków ochrony roślin, w urządzeniachtechnicznych jako ciecze dielektryczne w kondensatorach i izolacyjne w transformatorach,surowiec do produkcji powłok polifluorowanych, lub jako surowiec w procesach syntezychemicznej przy produkcji farmaceutyków, barwników i pestycydów, a także przy produkcjiczęści metalowych, do odtłuszczania powłok.

2. Bromowane difenyloetery (BFR): bromowane opóźniacze spalania - grupa związkówchemicznych wykorzystywanych do zmniejszania łatwopalności materiałów takich jak tekstyliai wyroby z tworzyw syntetycznych. Na całym świecie poziom tych związków w organizmie ludzii zwierząt gwałtownie wzrasta. Dopuszczalna graniczna wartość średnioroczna ustalonozostała na bardzo niskim poziomie (5*10 mg/l), w związku z czym analityka stanowi prawdziwewyzwanie ze względu na brak metodyk referencyjnych.

3. Węglowodory aromatyczne (BTEX): pierścieniowe węglowodory z alifatycznymi pod-stawnikami, są składnikami ropy naftowej, zatem w związku z naturalnymi wypływami ropyw województwie podkarpackim mogą być obecne w środowisku z przyczyn naturalnych.Występują powszechnie w przemyśle, w paliwach, stosowane jako rozpuszczalniki i substratyw procesach technologicznych.

4. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA): mutagenne substancje węglowo-dorowe - grupa związków zbudowanych z 2 do 6 skondensowanych pierścieni benzenowychbez podstawników. Najbardziej niebezpiecznym przedstawicielem jest benzo(a)piren. Źródłemzanieczyszczeń mogą być naturalne procesy środowiskowe. Antropogeniczne zanieczysz-czenia pochodzą przede wszystkim z produkcji i stosowania asfaltów oraz przeróbki i sto-sowania ropy naftowej.

≥ ≥

≤

-7

0

200

400

600

800

siarczany poziom rekomendowany

ppk Szkło - Budzyń

[mg

SO

]4

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

75WODY

5. Metale ciężkie i ich związki (kadm, ołów, rtęć, nikiel): metale ciężkie mogą być naturalnymskładnikiem środowiska wodnego jako produkt erozji skorupy ziemskiej, krążą w biosferzew naturalnych cyklach uwolnienia i unieruchomienia. Jako pierwiastki nie podlegają degradacjii rozkładowi, mogą podlegać jedynie procesom unieruchomienia w osadach dennych.

6. Ftalany: estry kwasu ftalowego i wieloczłonowych alkoholi alifatycznych są stosowane szerokow technologii tworzyw syntetycznych, w szczególności polichlorowinyli (PCV) jako plasty-fikatory. Najbardziej rozpowszechnionym przedstawicielem tej grupy jest ftalan di-2-etyloheksylu (DEHP).

7. Nonylo- i oktylofenole: fenole z podstawnikami alifatycznymi o wzorze sumarycznym C H Oużywane jako składnik płynów odmrażających i pokryć ochronnych puszek do żywności orazprzy produkcji tworzyw poliwęglanowych.

8. Związki tributylocyny (organotyny): substancje o działaniu przeciwporostowym, używane dozwalczania mikrobów, grzybów, pąkli i innych organizmów do kadłubów statków. Posiadająudokumentowane wysoko-toksyczne działanie w stosunku do organizmów wodnych. Poziomgraniczny średnioroczny został ustalony dla wód powierzchniowych na bardzo niskim poziomie(2*10 mg/l).

Wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej odnośnie specyfikacji technicznych w zakresieanalizy i monitorowania stanu chemicznego wód precyzuje Dyrektywa 2009/90/WE usta-nawiająca, na mocy RDW, specyfikacje techniczne w zakresie analizy i monitorowania stanuchemicznego wód, żądając zapewnienia jakości i porównywalności wyników analiz uzyskiwanychw laboratoriach wyznaczonych przez właściwe organy państw członkowskich w celu prowadzeniamonitorowania stanu chemicznego wód. Dyrektywa wskazuje równocześnie na międzynarodowestandardy służące walidacji stosowanych metod zawarte w normie (Dyrektywa 2008/105/WEw sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej (2008)) nakazując, abywszystkie metody stosowane do celu monitorowania stanu chemicznego wód były zwalidowanei udokumentowane zgodnie z tą normą lub innymi równorzędnymi normami uznanymi na poziomiemiędzynarodowym. Ponadto laboratoria muszą posiadać system zarządzania jakością zgodnyz ww. normą oraz dowieść swoich kompetencji przez analizę dostępnych certyfikowanychmateriałów referencyjnych oraz uczestnictwo w programach badania biegłości laboratoriówi interkalibracjach.

W trakcie badań wdrożeniowych i walidacyjnych wykonanych w 2009 r. laboratorium WIOŚw Rzeszowie wykazało i udokumentowało, że spełnia wymagania stawiane przez RDW do badaniasubstancji priorytetowych (SP) w wodach powierzchniowych. Wszystkie zwalidowane dotądmetody analityczne spełniają kryteria dotyczące niepewności pomiaru (<50%) oraz czułości,pozwalającej oznaczać stężenia SP poniżej 30% dopuszczalnej wartości progowej. Wyniki badańmiędzylaboratoryjnych mieszczą się w założonych granicach błędu potwierdzając biegłośćlaboratorium. Obecnie trwają prace nad wdrożeniem i walidacją kilku metod w celu uzupełnienialisty badań wykonywanych w laboratorium i uzyskania akredytacji.

W ramach badań prowadzonych podczas realizacji statutowej działalności, laboratoriumWIOŚ w Rzeszowie wykonało badania występowania w wodach powierzchniowych w regioniepriorytetowych substancji niebezpiecznych po raz pierwszy w tak szerokim zakresie i w zgodnościz wymaganiami jakościowymi oraz w usystematyzowanym planie monitoringu.

Badania wykazały, że większość z substancji priorytetowych nie występuje w wodachpowierzchniowych województwa podkarpackiego w wykrywalnych stężeniach. Wyjątkiem sąwielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a w szczególności , która tosubstancja występowała w stężeniach przekraczających poziom dopuszczalny w ciągu roku 29razy na 138 analiz. Jest to jeden z najmniej groźnych przedstawicieli grupy WWA, podczas gdystężenie najgroźniejszego z nich; nie przekroczyło wartości odniesienia ani raz.Pozostałe węglowodory aromatyczne były wykrywalne również stosunkowo często, lecz w stę-żeniach nie przekraczających wartości akceptowalnych.

Wydaje się możliwe, że referencyjny poziom tych substancji, nie związany bezpośrednioz działalnością człowieka, może być wyższy w naszym rejonie niż ustalona europejska wartośćgraniczna. Powodem jest istnienie przyrodniczych źródeł WWA pochodzących z naturalnychprocesów środowiskowych (niepełnego spalania, biochemicznych procesów u niektórych roślini bakterii, pożarów roślinności, naturalnych wypływów ropy naftowej).

Nie stwierdzano tego zanieczyszczenia w rejonach przemysłowych Jasła i Mielca, podczasgdy najczęstsze przekroczenia jednostkowe zdarzały się na rzece San już od miejscowościRajskie. Czysty jest rejon Przemyśla i zbiornik w Besku.

15 24

-7

benzo(q,h,i)perylen

benzo(a)pirenu


5.5. PROGRAM WODNO-ŚRODOWISKOWY KRAJU

W WOJEWÓDZTWIE

5.6. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W ZAKRESIE OCHRONY WÓD

(Jolanta Nawrot)

(Tomasz Rybak)

Program wodno-środowiskowy kraju jest zbiorem działań ukierunkowanych na poprawę lubutrzymanie dobrego stanu wód we wszystkich obszarach dorzeczy, spełnienie wymagańustalonych w innych aktach prawnych UE i polskim prawie w odniesieniu do obszarów chronionychokreślonych w Ramowej Dyrektywie Wodnej oraz ograniczenie, zaprzestanie lub stopniowewyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska.

Projekt Programu wodno-środowiskowego kraju opracowany został w 2008 r. Planowane dorealizacji programy działań określone w Programie, zawarte zostały w projektach planówgospodarowania wodami dla poszczególnych obszarów dorzeczy w Polsce i do końca czerwca2009 r. polegały konsultacjom społecznym. Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną oraz z ustawąPrawo wodne (2001), programy działań zebrane w Programie wodno-środowiskowym krajupowinny zostać wdrożone do 22 grudnia 2012 r. Kolejnymi dokumentami planistycznym w gospo-darowaniu wodami są warunki korzystania z wód regionu i warunki korzystania z wód zlewni,stanowiące narzędzie do wdrażania planów gospodarowania wodami i regulujące korzystaniez wód. Dokumenty te są trakcie przygotowywania.

Dla potrzeb planistycznych jednolite części wód powierzchniowych zostały połączonew większe obszary, tzw. scalone części wód, dla których w Programie wodno-środowiskowymokreślone zostały działania podstawowe i działania uzupełniające zmierzające do utrzymania lubpoprawy stanu wód.

Działania podstawowe wynikają z zapisów prawa krajowego oraz wspólnotowego w zakresieochrony wód i ekosystemów od wód zależnych i planowane są do realizacji we wszystkichczęściach wód. Działania uzupełniające ukierunkowane są na osiągnięcie celów środowiskowychi mogą obejmować m.in. środki prawne, administracyjne i ekonomiczne konieczne do wdrożeniaprzyjętych działań, zasady dobrej praktyki, działania na rzecz ograniczenia emisji.

Na obszarze województwa podkarpackiego wyodrębnione zostały 64 scalone części wódpowierzchniowych, dla których określone zostały programy działań dla utrzymania lub poprawystanu wód. Szacuje się, że koszt realizacji wszystkich działań wyniesie ok. 840 mln zł. Zasadniczączęść w kosztach stanowią zadania z zakresu gospodarki komunalnej, takie jak: realizacjaKrajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych i programu wyposażenia aglomeracjiponiżej 2000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji zbiorczej, działania wynikającez porządkowania gospodarki wodno-ściekowej oraz realizacja zadań systemowych gospodarkiodpadami zawartych w planach gospodarki odpadami.

W zlewniach, w których prowadzona jest działalność przemysłowa, działania naprawczeobejmują m. in. opracowanie programu zapobiegania poważnym awariom i zarządzania ryzykiemoraz realizację programu wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości niemniejszej niż 4000 RLM odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód w urządzenia zapew-niające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód. Do innych zadań planowanych dorealizacji dla osiągnięcia lub utrzymania dobrego stanu wód powierzchniowych, w zależności odproblemów zdiagnozowanych w zlewni, należą m.in.: przeciwdziałanie erozji i wypłukiwaniuzanieczyszczeń, zapewnienie ciągłości rzek i potoków przez udrożnienie obiektów stanowiącychprzeszkodę dla migracji ryb, ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów i naturalnych siedliskprzyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, opracowanie miejscowych planów zagospodarowaniaprzestrzennego uwzględniających zasady ochrony środowiska oraz działania kontrolne związanez ochroną wód przed zanieczyszczeniami.

Priorytetem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu wód do końca 2015r. Jednym z narzędzi, które mają zapewnić realizację tego celu jest Krajowy Program OczyszczaniaŚcieków Komunalnych (KPOŚK). W ostatnich latach w województwie podkarpackim prze-prowadzono zaawansowane prace związane z wyposażaniem miast i wsi w infrastrukturę

77WODY

kanalizacyjną oraz oczyszczalnie ścieków. Według danych GUS na koniec 2009 r. w regioniedziałało 220 oczyszczalni ścieków, natomiast w okresie 2006-2009 do eksploatacji oddano 16komunalnych biologicznych oczyszczalnie ścieków. Według sprawozdań z realizacji KPOŚK zalata 2007 i 2008, dla aglomeracji powyżej 2000 RLM wybudowano ok. 4260 km nowej siecikanalizacyjnej, a łączna jej długość wyniosła w 2008 r. 13 724,5 km. Stopniowo maleje odsetekścieków oczyszczanych tradycyjnymi, biologicznymi metodami, na rzecz odsetka ściekówoczyszczanych metodami wysokosprawnymi. W 2009 r. blisko 74% objętości ścieków komu-nalnych oczyszczono stosując procesy podwyższonego usuwania biogenów. Na ryc. 5.6.1.przedstawiono ilości ścieków komunalnych oczyszczanych w województwie podkarpackim,w latach 2006-2009.

W latach 2008-2009, w ramach realizacji KPOŚK, do eksploatacji oddano 6 biologicznychoczyszczalni ścieków w aglomeracjach: Myczkowce (gm. Solina), Hyżne (gm. Hyżne), Trzcinica(gm. Jasło), Szebnie (gm. Jasło), Baligród (gm. Baligród), Skołyszyn (gm. Skołyszyn,oczyszczalnia w m. Przysieki) oraz Narol (gm. Narol). Ponadto w kilku aglomeracjach, m.in.Kamień (gm. Kamień), Czarna k/Dębicy (gm. Czarna), Brzostek (gm. Brzostek), Pilzno (gm.Pilzno), Besko (gm. Besko), Kołaczyce (gm. Kołaczyce) na oczyszczalniach ścieków prowadzonoprace modernizacyjne. W trakcie budowy jest oczyszczalnia ścieków dla aglomeracji Krzeszów(gm. Krzeszów). W ostatnich 4 latach odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ściekówzwiększył się o blisko 7%. Na ryc. 5.6.2. przedstawiono procent ludności korzystającejz oczyszczalni ścieków w województwie podkarpackim, w latach 2006-2009.

Ryc. 5.6.1. Ilość ścieków komunalnych oczyszczanych w województwie podkarpackim, w latach 2006-2009 [10]

Ryc. 5.6.2. Procent ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków w województwie podkarpackim, w latach 2006-2009 [10]

0

10

20

30

40

50

60

2006 2007 2008 2009

mln

m3

ścieki oczyszczane ogółemścieki oczyszczane biologicznieścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2006 2007 2008 2009

%


W latach 2006-2009 w województwie podkarpackim zrealizowano kilka dużych inwestycji,które w znaczącym stopniu przyczyniły się, lub w najbliższych latach przyczynią się, do poprawystanu wód powierzchniowych w regionie. Na szczególną uwagę zasługują następujące projekty:1. Projekt ISPA Nr 2002/PL/16/P/PE/036 „Uporządkowanie systemu zbierania i oczyszczania

ścieków w Mielcu“, w ramach, którego w 2008 r. do eksploatacji oddano nowoczesnąoczyszczalnię ścieków w Mielcu oraz wybudowano ok. 40 km sieci kanalizacyjnej na obszarzegmin miejskiej i wiejskiej Mielec. Dzięki tej inwestycji znacznej poprawie uległa jakość wódujściowego odcinka rzeki Wisłoki.

2. Projekt „Modernizacja oczyszczalni ścieków w Przemyślu”, którego efektem była poprawajakości wód ujściowego odcinka rzeki Wiar.

3. Projekt Funduszu Spójności „Program gospodarki wodno-ściekowej w Tarnobrzegu”, w ra-mach którego m.in. rozbudowana została sieć kanalizacyjna na obszarze miasta Tarnobrzegaoraz zmodernizowana została oczyszczalnia ścieków.

4. Projekt grupowy Związku Gmin Dorzecza Wisłoki o nazwie „Program poprawy czystości zlewnirzeki Wisłoki”, w ramach którego wybudowano 190 km sieci kanalizacyjnej w 11 sołectwachi dwie oczyszczalnie ścieków w miejscowości Szebnie i Trzcinica. W największym stopniuprace porządkujące gospodarkę ściekową prowadzone były w gminie Jasło.

5. Projekt „Gospodarka wodno-ściekowa w Stalowej Woli” - inwestycja obejmująca m.in.rozbudowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz modernizację oczyszczalni ścieków,mającą zapewnić redukcję związków biogennych i przez to zmniejszyć emisję zanieczyszczeńdo wód rzeki San.

6. „Program poprawy wody pitnej dla aglomeracji rzeszowskiej”, dzięki któremu woda pitnadostarczana mieszkańcom Rzeszowa odznacza się wysoką i stałą jakością, odpowiadającąwymogom obowiązujących przepisów polskich i unijnych.

Szczegółowe informacje dotyczące efektów ekologicznych związanych z realizowanymiw ramach różnych funduszy projektami, przedstawione zostały w dokumencie „Raportz wykonania programu ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego w latach 2007-2008”, dostępnym pod adresem: www.pbpp.pl/opracowania/zakonczone/art-36.html.

Zgodnie z „Informacją z realizacji Krajowego Programu Oczyszczania ŚciekówKomunalnych w 2008 r.” sporządzoną w 2009 r. przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, naobszarze województwa podkarpackiego do końca 2015 r. zaplanowana jest budowa oczyszczalniścieków dla 36 aglomeracji, w tym dla 17 aglomeracji oddanie oczyszczalni do eksploatacji manastąpić przed upływem 2010 r. Lokalizacja tych aglomeracji przedstawiona została w podroz-dziale „Gospodarka wodno-ściekowa” na ryc. 5.2.7.

Realizacja inwestycji określonych w Krajowym Programie Oczyszczania ŚciekówKomunalnych przyczynia się do stopniowej poprawy stanu wód. Dzięki rozbudowie siecikanalizacyjnej poprawiają się warunki sanitarne na wielu obszarach województwa. Rozwójsystemów kanalizacyjnych skutkuje jednak wzrostem presji urbanizacyjnej, w szczególnościw aglomeracjach, które leżą w zasięgu obszarów Natura 2000.

Wśród działań podjętych w ostatnich kilku latach na rzecz poprawy stanu wód podziemnychw województwie wymienić należy przede wszystkim rekultywację obszarów zdegradowanycheksploatacją złóż siarki w Machowie w rejonie Tarnobrzega. Na terenie byłej kopalni siarkiutworzono zbiornik wodny, który pełni funkcję rekreacyjną.

Najbardziej podatne na zanieczyszczenie są wody powierzchniowe, mniej wody podziemne.Głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych są ścieki komunalne, które w przy-padku niedostatecznego oczyszczenia, wnoszą do wód znaczące ładunki substancji orga-nicznych, głównie związków azotu i fosforu, powodując eutrofizację wód. Zagrożenie dla wódpowierzchniowych stanowią także spływy z terenów pól uprawnych i z terenów miejskich. Naobszarach wiejskich, wody deszczowe mogą wypłukiwać z gleby nadmiar nawozów mineralnych,jak i naturalnych (gnojowica), które są źródłem związków azotu, przedostających się do wód.Wysoka koncentracja azotanów i azotynów w wodach może powodować powstawanienowotworów układu limfatycznego oraz pokarmowego, hamować wzrost, a także obniżyć reakcjena bodźce dźwiękowe i świetlne.

5.7. WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ WÓD NA ZDROWIE CZŁOWIEKA(Tomasz Rybak)

79WODY

Ścieki komunalne, a także nawozy naturalne przedostające się do wód, są źródłem wielumikroorganizmów chorobotwórczych wywołujących choroby zakaźne. Najczęściej przenoszonedrogą wodną drobnoustroje chorobotwórcze to bakterie powodujące choroby układupokarmowego (m.in. pałeczki z rodzaju Salmonella wywołujące dur brzuszny i rzekomy, pałeczkiz rodzaju Shigella wywołujące czerwonkę bakteryjną, przecinkowce cholery, krętki z rodzajuLeptospira, wywołujące żółtaczkę bakteryjną). Bakterie chorobotwórcze trafiają do wody bez-pośrednio z chorego organizmu człowieka lub zwierzęcia lub pośrednio przez ścieki, a także zeskażonej gleby. Szczególne niebezpieczeństwo zakażenia występuje podczas powodzi. Przezkontakt z wodą możliwe jest również zakażenie niektórymi wirusami (np. wirusem Polio, wywo-łującym porażenie dziecięce, enterowirusami wywołującymi schorzenia jelit) oraz pierwotniakami(np. Giardia lamblia wywołującym chorobę giardiozę, Entamoeba histolytica wywołującymamebozę). Poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka stanowią także robaki pasożytnicze (np.glista ludzka, tasiemce, przywry), których jaja mogą przedostać się do wód wraz ze ściekami lubw wyniku niewłaściwego stosowania osadów ściekowych.

Organizmami żywymi, które mogą być szkodliwe dla wód, a w konsekwencji dla zdrowiaczłowieka, są także glony.

Poważne zagrożenie dla środowiska, a przede wszystkim dla zdrowia człowieka, stanowizanieczyszczenie wód i gleb środkami ochrony roślin (pestycydami), stosowanymi na szerokąskalę w rolnictwie. Obok rolnictwa źródłem pestycydów w środowisku, są produkujące je zakładychemiczne, a także nie spełniające wymogów ochrony środowiska składowiska i magazyny.Niektóre ze stosowanych w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pestycydów, takich jak np.DDT (dichlorodifenylotrichloroetan, w Polsce znany jako „Azotox”), ulegają w środowiskupowolnemu rozkładowi, co przyczynia się do ich akumulacji głównie w tkance tłuszczowej czło-wieka, a w następstwie powoduje występowanie chorób układu nerwowego i wątroby. UżywanieDDT na masową skalę wpłynęło na wzrost bezpłodności u ludzi oraz w wielu przypadkachdoprowadziło do uszkodzeń kodu genetycznego. Równie niebezpiecznymi substancjamistosowanymi niegdyś do produkcji pestycydów są lindan (gamma heksachlorocykloheksan),wykazujący działanie kancerogenne i embriotoksyczne, a także aldryna, działająca szkodliwie naukład nerwowy.

Sektor przemysłowy (głównie przemysł chemiczny) jest źródłem wielu substancjiniebezpiecznych. Ochrona wód przed substancjami niebezpiecznymi oraz substancjamipriorytetowymi jest jednym z głównych celów Ramowej Dyrektywy Wodnej.

Wśród głównych substancji priorytetowych, obok pestycydów, wymienić należy przedewszystkim wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), polichlorowane bifenyle (PCB),fenole oraz metale ciężkie (rtęć, ołów, kadm i nikiel). Podstawowymi cechami substancjipriorytetowych, decydującymi o ich negatywnym oddziaływaniu na środowisko i zdrowie ludzi są:toksyczność, trwałość oraz zdolność do bioakumulacji.

5. · komańcza, lesko, uherce mineralne, baligród, bystre, Łubne, cisna, czarna, folusz i lipa....

Documents