หนึ่งจุดหมายหลายหนทาง

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

aw_cover.pdf 1 11/23/12 2:40 PM

หนงจดหมายหลายหนทาง

4

เมอครงพทธกาลพทธจรยาประการหนงทปรากฏในพทธประวตกคอพระพทธองคมกเสดจไปทรงสนทนา

กบบรรดานกบวชนอกพทธศาสนาณส�านกของนกบวชเหลานนบอยๆและเมอทรงสนทนากบนกบวชเหลานนกทรง

เปดโอกาสใหนกบวชเหลานนทลถามเรองตางๆเกยวกบพระธรรมวนยของพระองคไดอยางเสรหากนกบวชเหลานน

ไมทลถามเรองของพระองคพระองคกจะตรสถามหรอสนทนาเกยวกบหลกธรรมความเชอของนกบวชเหลานน

ตอเมอนกบวชเหลานนประสงคจะฟงหลกธรรมค�าสอนของพระองคพระองคจงจะแสดงธรรมแกพวกเขาในเรองท

พวกเขาตองการจะฟงและจะสงเกตไดวาในการสนทนาเกยวกบหลกธรรมความเชอของนกบวชเหลานนพระพทธ-

องคจะทรงใหโอกาสแกพวกเขาแสดงความคดเหนของพวกเขาไดอยางเตมทโดยทพระองคจะไมทรงยนยนหรอ

ปฏเสธแตพระองคเพยงแตรบฟงและรบรเทานนเวนแตวาพระองคจะไดรบการขอรองใหแสดงความคดเหนเกยว

กบเรองนนๆพระองคจงทรงแสดงพระมตของพระองคใหพวกเขาฟงและในการทรงแสดงพระมตของพระองคนน

กจะทรงแสดงเปนกลางๆวา“สมณพราหมณบางพวกมวาทะวาอยางนมทฏฐวาอยางน...”และบางครงกตรส

วา“สมณพราหมณบางพวกเปนอยางนๆ สวนเราอยในจ�าพวกน...”พทธพจนท�านองนปรากฏอยในหลายพระสตร

เชนอปณณกสตรสนทกสตรสคารวสตรในมชฌมนกายมชฌมปณณาสกเปนตน

พทธจรยาดงกลาวนแสดงใหเหนถงความมใจกวางความเปนผรบฟงความเปนผใหเกยรตแกคนอนความ

เปนผไมยกตนขมทานและความเปนผไมตงจตเปนปฏปกษหรอเปนศตรกบใครๆซงทงหมดนหากจะกลาวสนๆ

กคอความเปนผมปฏสมพนธกบคนทกความเชอถอดวยใจเปนธรรมพทธจรยาดงกลาวนไดสรางความอศจรรยใจ

ใหแกนกบวชนอกพระพทธศาสนาเปนอยางยงถงกบสนทกปรพาชกไดกลาววา“นาอศจรรยทานพระอานนทไมเคย

เหนในธรรมวนยน(คอพระพทธศาสนา)ไมไดยกยองแตธรรมของตนแลวตเตยนแตธรรมของคนอนมแตแสดง

ธรรมคอความจรงเทานน”(สนทกสตร)

ความมปฏสมพนธตอกนโดยธรรมนกลาวอกนยหนงกคอการเสวนาธรรมกนและกนนนเองการเสวนาธรรม

นนนบวาเปนกจกรรมทดมประโยชนทงในเชงศาสนาและในเชงสงคมในเชงศาสนาการเสวนาธรรมยอมท�าใหเกด

ความรความเขาใจในคตความเชอของกนและกนท�าใหความแตกแยกและความเปนปฏปกษตอกนในทางความคด

เหนลดนอยลงจนอาจท�าใหก�าแพงความคดเหนพงทลายลงไดในเชงสงคมการเสวนาธรรมยอมท�าใหชมชนใกลชด

สนทสนมกนบนพนฐานของความเขาใจกนอนจะน�าไปสความไววางใจและมมตรไมตรตอกนและกนจนอาจละลาย

ความแตกทางลทธศาสนาและวฒนธรรมลงได

สมโมทนยพจน

(สมเดจพระญาณสงวร)สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

ในกจกรรมเสวนา “พทธศาสนาหลงพทธชยนต ๒๖๐๐ ป”ณ กรงเดล ประเทศอนเดย ๑๕-๑๖ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๕

5หนงจดหมาย หลายหนทาง

ตวอยางของพทธจรยาขางตนนเทากบพระพทธองคทรงปฏบตใหเหนเปนแบบอยางวาแมตางคตความเชอ

กนกควรมปฏสมพนธหรอการเสวนากนดวยไมตรในหมพทธสาวกหรอชาวพทธดวยกนการเสวนากนอยางตอเนอง

แนนแฟนกยงมความส�าคญเปนทวคณดงททรงตรสสอนเปนหลกปฏบตไวเปนหลกการขอแรกในภกขอปรหานยธรรม

วาภกษสงฆควรประชมกนเนองนตยทงนกเพอทภกษสงฆจกไดเรยนรซงกนและกนในเรองทฏฐความคดเหนและ

ในศลความประพฤตปฏบตอนจะน�าไปสทฏฐสามญญตาและสลสามญญตา

พระพทธศาสนาซงผานกาลเวลามายาวนานนบพนปและเจรญเตบโตขนทามกลางศาสนาและวฒนธรรม

ทตางๆกนอนเปนปจจยส�าคญทท�าใหเกดเปนพระพทธศาสนาแบบตางๆขนมากมายดงทเรยกกนวานกาย

ตางๆแมวาพระพทธศาสนาในแตละทองถนจะมรปแบบทงในเชงหลกธรรมและพธกรรมแตกตางกนแตกยงม

รากเหงาเปนอนเดยวกนนนคอหลกพระธรรมวนยของพระพทธเจาเพยงแตวาอาจจะมความคดความเขาใจทเรยกวา

ทฏฐสามญญตาแตกตางกนไปตามบรบทของสงคมนนๆอนน�าไปสความแตกตางทางการปฏบตทเรยกวา

สลสามญญตา

ความแตกตางทง๒ประการดงกลาวนไมไดเปนเหตใหชาวพทธหรอพทธสาวกตองแตกกนหรอเปน

ปฏปกษตอกนแตตรงกนขามความแตกตางดงกลาวนาจะเปนปจจยหรอแรงกระตนใหพทธสาวกตองหนมาเสวนา

ธรรมกนเพอความกระจางแจงในหลกการอนถกตองรวมกนและเพอละลายความเขาใจผดตอหลกธรรมของ

พระพทธเจาผเปนพระบรมศาสดาของเราทงหลายใหหมดสนไป

การจดกจกรรมเสวนาธรรม“พระพทธศาสนาหลงพทธชยนต๒๖๐๐ป”กบองคดาไลลามะครงนกนา

จะเปนไปตามแนวคดดงกลาวน

องคดาไลลามะนนกลาวไดวาทรงเปนปราชญทางพระพทธศาสนาทรงเปนผน�าทางจตใจทส�าคญบคคล

หนงในโลกปจจบนไมเฉพาะแตในแวดวงของชาวพทธเทานนดงเปนทประจกษแกคนทวไปและทรงเปนผมความ

ผกพนกบชาวพทธในประเทศไทยไมนอยดงจะเหนไดวาเคยเสดจเยอนประเทศไทยหลายครงและไดทรงพบปะเสวนา

ธรรมกบพระเถระองคสาคญของไทยบางรปเชนทานพทธทาสภกขและขาพเจาเองไดทรงศกษาแลกเปลยนเกยวกบ

พระพทธศาสนาเถรวาทในประเทศไทยอยางกวางขวางอนเปนนมตหมายแหงความสมพนธระหวางพระพทธศาสนา

ไทย-ทเบตและเปนการปทางมาสการจดกจกรรมเสวนาครงนซงเทากบเปนการสานตอธรรมสมพนธทองคดาไลลามะ

ไดทรงหวานเมลดพนธไวเมอครงกระนนใหงอกงามตอไป

ฉะนนจงหวงวาการจดกจกรรมเสวนาธรรมกบองคดาไลลามะครงนจกลเปาหมายตามวตถประสงคของการจด

กจกรรมเสวนาธรรมครงนทกประการ

สมเดจพระญาณสงวรกบองคดาไลลามะ

การเสดจครงท ๓ เมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒5๓๖ ในฐานะพระอาคนตกะของสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก และสหประชาชาต (UN)

สาสนจากองคดาไลลามะถงพทธทาสภกข

ในจดหมายลงวนท๑๘เมษายนพศ.๒๕๓๐องคดาไลลามะไดแสดงความขอบคณตอพทธทาสภกขทไดถวายหนงสอครบรอบ๘๐ปของทานพทธทาสและยงระลกถงการทองคทานไดไปพบพทธทาสภกขทสวนโมกขพลารามทไชยาทานไดเลา ตอไปวาทานไดเดนทางไปยงประเทศตางๆเพอเผยแพรพทธศาสนาสนตภาพความสขความเหนอกเหนใจซงกนและกนและการเจรญสตทานไดพบวาผคนทวโลกมความสนใจเกยวกบเรองเหลานมากขนและทานไดมโอกาสแลกเปลยนความคดเหนกบนกวทยาศาสตรในโลกตะวนตกสรปไดวาพทธศาสนาสามารถตอบขอสงสยของโลกตะวนตกเกยวกบจตและการทำางานของจตไดเปนอยางด

พ.ศ. ๒๕๑๐ ทวดเบญจมบพตรดสตาราม

พ.ศ. ๒๕๑๕ ทสวนโมกขพลาราม

องคดาไลลามะกบพทธทาสภกข

ภาพสมถกมมฏฐานแบบทเบต

องคดาไลลามะประทานใหพทธทาสภกข เมอ พ.ศ. ๒๕๑๐

ภาพถงกา จากตนฉบบเดมมตราและลายมอพทธทาสภกข

องคดาไลลามะทรงลงพระนาม “Shakya Bhikkhu Dalai Lama”

ลงสใหมทธรรมศาลาเพอมอบแดคณะชาวไทย, ๒๕๕๕

1๒

อธบายภาพสมถกมมฏฐานแบบทเบตล�ำดบท

ขนท ๑

๑ เรมดวยกำรกลำวถงก�ำลงแหงกำรฟง (สตพละ) คอกำรไดรบฟงค�ำอธบำยจำกผร ถงสมถกมมฏฐำน

ทง ๙ ประกำร เชน อำนำปำนสต อสภกมมฏฐำน และกสณ เปนตน

๒ กำรตงจตก�ำหนดอยกบอำรมณกมมฏฐำนนนๆ

๓ เชอกในมอของพระโยคำวจรผศกษำและปฏบต หมำยถง สต

๔ ปฏกในมอของพระโยคำวจรผศกษำและปฏบต หมำยถง สมปชญญะ

ล�ำดบท ๓ และ ๔ น หมำยควำมวำ กำรท�ำสมถกมมฏฐำนนตองใชทง สตและสมปชญญะ ทตองอำศย

พระโยคำวจรถอเชอกและปฏกมำคอยก�ำกบกำรใช

๕ ภาพเปลวเพลงกองใหญทมมลำงดำนซำยของภำพ หมำยถงจตในระยะแรกเรมทตองใชก�าลงสตสมปชญญะ

อยำงยงจนกวำจะมควำมกำวหนำจนถงสมำธขนท ๗ (ล�ำดบท ๒๓) เปลวเพลงจงจะคอยๆ เลกลงจนหมด

ไป ไมตองใชสตสมปชญญะอก

หมำยถงสตสมปชญญะนนแนบแนนสนทกบดวงจตแลว

๖ ชางด�า หมำยใหสด�ำของชำงคอควำมงวงเหงำซมเซำ หรอ ถนมทธะ

๗ ลงด�า หมำยถงกำมคณทง ๕ ทคอยชกพำจตใหฟงซำน (อทธจจะ กกกจจะ) อยเสมอ

๘ กลำวย�ำวำก�ำลงแหงกำรพจำรณำใครครวญเชนน น�ำพำสกำรบรรลถงสมำธขนท ๒

ขนท ๒

๙ เมอจตสงบยงๆ ขน มสมำธทนงลกและตงมนกวำเดม ควำมรสกนกคดทำงรสจะเรมลดถอยจนดบลงได

รปผลไม ๓ ผลเหนอโยคำวจร หมำยถงรสทางลนทเรมลด

๑๐ ในขนนถอวำรสอนเปนหนงในกำมคณ ๕ อนเปนสงทท�ำใหจตฟงซำนไดดบลงแลว

๑๑ นบจำกขนนเปนตนไป สขาวบนศรษะชางและลงเรมปรำกฏขนเลกนอย หมำยถงควำมกำวหนำในกำร

ภำวนำ ผาผนมวนอยบนตวชำงคอจวร หมำยถงกำยสมผสอนเปนอกหนงในกำมคณ ๕ เรมดบลง

๑๒ ขนน ดวยก�ำลงของสตจะสงใหบรรลถงสมำธขนท ๓ และ ๔

ขนท ๓ และ ๔

๑๓ มจตทสงบยงๆ ขน

๑๔ มกระตายมำนงบนหลงชำง หมำยถงถนมทธะ ควำมงวงซม อนโยคำวจรไดรจกแลวและลงมอขจดซง

ถนมทธะนน

๑๕ แสดงภำพพระโยคาวจรใชเชอกคอสตผกชางไดแลว ชาง ลงและกระตายผนหนำทเปนสขำวมำกขนไปหำ

พระโยคำวจร หมำยถงจตทประกอบดวยอทธจจะและถนมทธะไดเรมถกรจกและควบคมโดยพระโยคำ-

วจรแลว เหนอหวลงมฉงคหนง หมำยควำมวำโสตผสสะเรมดบไปอกหนงกำมคณ

1๓หนงจดหมาย หลายหนทาง

๑๖ สขำวทตวลง ชำง กระตำยมมำกขน แสดงวำจตอททธจะ จตถนมทธะนน พระโยคำวจรมองเหนชดเจนแจมใส

ยงขนจนถงขนท�ำลำยลงไดโดยงำย หอยสงขดำนบน หมำยควำมวำ ขนน ฆำนผสสะ คอกลน เรมดบ

๑๗ ขนน ดวยก�ำลงแหงสมปชญญะ จตลถงสมำธขนท ๕ และ ๖

ขนท ๕ และ ๖

๑๘ มจตทสงบมำกยงขน ลกยงขนอก

๑๙ ภำพลงขาว หมำยถงจตกศล บนตนไมมผลไมสขาว หมำยถงกศลกรรมทงหลำยทจตจะตระหวดไปคดถง

กถอวำอำจท�ำใหฟงซำนได ในขนนตองขจดใหหมดเชนเดยวกน

๒๐ ดวยก�ำลงแหงสมปชญญะในขนน กำรหนวงจตใหกลบมำหำกำรคดถงกศลกรรมกจะท�ำใหสงบร�ำงบยงขน

๒๑ ขนน กระจกบนพานดำนบนนนหมำยถงรป อนเปนกำมคณสดทำยทเหลออยเรมดบ ชำง ลงและกระตำย

ขำวมำกกวำครงตว พระโยคำวจรจงชำงและลงไดเรยบรอย จตถกบงคบไวไดโดยทกประกำรแลว เปลวเพลง

ซงหมำยถงสตและสมปชญญะเหลอเปลวแตนอย

๒๒ ถนมทธะหรอกระตายหายหมดจด จตถกท�ำใหสงบ คงเหลอสด�ำททำยชำงและลงแตเพยงเลกนอย

๒๓ ดวยก�ำลงของจตพละ จตบรรลถงสมำธขนท ๗ และ ๘

ขนท ๗ และ ๘

๒๔ จตทฟงซำน และงวงซมดบหมด กำมคณ ๕ ดบหมด แมจะมกแตนอย ไมตองใชควำมพยำยำมหรอก�ำลง

อยำงมำกมำยกสำมำรถขจดควำมกระเพอมเลกนอยเหลำนนได เรยกวำจตไดถกท�ำใหสงบโดยสมบรณแลว

เปลวเพลงอนหมำยถงกำรตองใชก�ำลงของสตสมปชญญะกดบหมดไมตองใชแลว

๒๕ ชางขาวทวทงตว ลงหรอกามคณ 5 กหายไปแลว หมำยควำมวำจตตงมน สงบ แนวแนตอเนองกนอยำง

ไมขำดตอน

๒๖ แสดงอำกำรทจตตงมนอยในอำรมณเดยว คออำรมณแหงกมมฏฐำนนนๆ

๒๗ ดวยก�ำลงแหงควำมสมบรณ สมำธบรรลถงขนท ๙ ได

๒๘ พระโยคาวจรนงขางชางขาวทหมอบขาง แสดงควำมมใจแนวแนอยำงสมบรณ ปรำกฏรงหลำกสทอดออก

จำกอกของพระโยคำวจร

๒๙ พระโยคาวจรลอยลวไป หมำยถงควำมปตแหงกำย

๓๐-๓๑ พระโยคาวจรขนนงบนหลงชาง หมำยถงกำรบรรลถงสมำธอนแทจรง มควำมปตแหงจต

๓๒ รำกเหงำของสงสำรวฏฏและภพถกท�ำลำยดวยก�ำลงแหงสมำธและก�ำลงแหงวปสสนำซงปฏสงยตตดวยสญญตำ

๓๓ เปลวไฟ หมำยถงก�ำลงของสต สมปชญญะอนคลองแคลววองไวของพระโยคำวจรจะชวยใหจตเขำถงควำม

หมำยอนสงสดแหงสญญตำอนเปนปรมตถสจจะของปรำกฏกำรณทงหลำย ฯลฯ

ปรบปรงเรยบเรยงจำกค�ำอธบำยเดมทมผคดลอกไวดวยลำยมอ

บญชา พงษพานช

๒๐ มกรำคม ๒๕๕๓

สารบญ

สวนท ๑ น�าเรอง

๐๔ สมโมทนยพจน สมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช สกลมหำสงฆปรณำยก ๐๖ สมเดจพระญำณสงวรกบองคดำไลลำมะ ๐๘ สำสนจำกองคดำไลลำมะถงพทธทำสภกข ๐๙ องคดำไลลำมะกบพทธทำสภกข ๑๐ ภำพสมถกมมฏฐำนแบบทเบต ๑๔ สำรบญ ๑๖ บทน�ำ

สวนท ๒ เนอหา

๒๓ พระคณทอนเดยมตอไทย ๔๓ พทธศำสนำหลงพทธกำล ๕๙ รอยพทธในอนเดย ๖๙ พทธศำสนำมหำยำนในจน ๘๑ ภมปญญำจำกพทธหมำลย ๙๕ พทธศำสนำในประเทศไทย ๙๙ Overview of Buddhism in Thailand ๑๐๓ พทธศำสนำไทยในทศวรรษหนำ

สวนท ๓ สนทนา “พทธศาสนาหลงพทธชยนต ๒๖๐๐ ป :

หนงจดหมายหลายหนทาง”

๑๑๒ ก�ำหนดกำร ๑๑๔ ประเดนส�ำหรบกำรสนทนำ ๑๑๖ Framework of Question for Discussions ๑๑๙ วทยำกรรวมสนทนำหลก ๑๓๖ ครบำอำจำรยพระมหำเถระ พระเถรำนเถระ และพระธรรมวำท ๑๔๒ บนทกกำรสนทนำ ๑๕๕ ๘ เสนทำง เรยนรตำมรอยพระพทธศำสนำ และศรทธำของผคนบนชมพทวป ๑๖๒ ผสนบสนน

1๖

บทน�า

“หนงจดหมาย หลายหนทาง” เลมน เปนหนงสอคมอการรวมสนทนากบองคดาไลลามะของพระภกษและชาวไทยหลายรอยรป/คน ณ กรงเดล สาธารณรฐอนเดย แลวรวมเดนทางเรยนรตามรอยพทธศาสนาและศรทธาของผคนบนชมพทวป ๘ เสนทาง ทวประเทศอนเดย ในเดอนธนวาคม ๒๕๕๕ ทปรารภวาระพทธชยนต ๒๖๐๐ ป แหงการตรสร จากความสมพนธของครบาอาจารยทมตอกน เพอสรางความคนเคยและแสวงหาความเขาอกเขาใจรวมไมรวมมอในงานธรรมตอไป

ในคราวเสดจประเทศไทยขององคดาไลลามะเมอ พ.ศ. ๒๕๑๐ ซงเปนการเสดจออกนอกอนเดยเปนครงแรกนน นอกจากทรงเขาเฝาสมเดจพระสงฆราช และ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวแลว ยงไดทรงพบปะสนทนากบสมเดจพระญาณสงวร และพทธทาสภกข (เงอม อนทปญโญ) ซงมการบนทกใจความส�าคญของการสนทนาไววาเปนเรอง “วธการอยางใดเปนวธการดทสดทจะเผยแพรธรรมขอทเปนหวใจของ พระพทธศาสนาใหคนธรรมดาเขาใจไดโดยงาย…เรองสญญตา ความวาง และอนตตา” โดยหลงจากนนในการเสดจครงท ๒ เมอ พ.ศ. ๒๕๑๕ ทรงเดนทางไปพบและสนทนากบพทธทาสภกข และพ�านกทสวนโมกขพลาราม ไชยา จงหวดสราษฎรธาน โดยไดทรงรบอาราธนานมนตแสดงธรรมวาดวยปรชญาปารมตาหฤทยสตรทลานหนโคง ซงหลงจากนน พระโรเบรต สนตกโร ไดบนทกวาพทธทาสภกขมด�ารทจะสรางท�ากฏวหารอยางทเบตไวในสวนโมกขดวยแตไมไดท�า มเพยงพระราชสาสนถงพทธทาสภกขในพ.ศ. ๒๕๓๐ ตอบรบจดหมายสงหนงสอในวาระ ๘๐ ปของพทธทาสภกข วา “Since I last saw you, I have been travelling a great deal. Besides Buddhism, I have

been talking about peace, happiness, compassion and spiritual development. There

seems to be a growing amount of interest in these subjects. In the recent past I have

also had some very interesting dialogues with Western scientists. I feel that Buddhism

particularly has much to offer to the West regarding the explanation of the mind and

its functions.” พรอมกบพระธรรมพรลงทายวา “I wish you many more years of good

health and happiness” ซงพทธทาสภกขไดมรณภาพในอก ๖ ปตอมา เมอ พ.ศ. ๒๕๓๖


๑๘ปตอมาเมอพ.ศ.๒๕๕๔ในโอกาสทองคดาไลลามะรบอาราธนานมนตมลนธเสฐยร- โกเศศ-นาคะประทปแสดงธรรมและสนทนากบคณะชาวไทยทธรรมศาลาและผแทนมลนธหอจดหมายเหตพทธทาสอนทปญโญไดรบโอกาสเขาเฝาถวายหลกฐานจดหมายเหตเมอครงนนองคดาไลลามะไดแสดงออกซงความเคารพและระลกถงพทธทาสภกขอยางยงโดยทรงปรารภหลายครงถงความรวมมอระหวางชาวพทธเพอเพอนมนษยโดยเฉพาะกบชาวไทย

กจกรรมคนไทยสนทนากบองคดาไลลามะและรวมเดนทางเรยนรตามรอยพทธศาสนาและศรทธาของผคนบนชมพทวปจงเกดขนโดยไดรบพระเมตตาอยางยงจากองคดาไลลามะ(His Holiness

the 14th Dalai Lama, Tenzin Gyatso)ในการรบอาราธนานมนตจากพระอาจารยซมดองรนโปเช (the 5th Samdhong Rinpoche, Lobsang Tenzin)อดตประธานรฐสภาและนายกรฐมนตรแหงรฐบาลพลดถนทเบตคณเทมปาซรง(Tempa Tsering)ผแทนองคดาไลลามะ(The Representative of His

Holiness The Dalai Lama in New Delhi)และนายเทนซนโลเซล(Tenzin Losel)ผประสานงานโครงการไทย-ทเบตโดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางศรทธาศลและความเลอมใสในพระพทธศาสนาใหยงขนเพอท�าความเขาใจระหวางกนเพอแสวงหาความรวมมอในงานการพระศาสนาและเพอสนองงานพระศาสนาในอนทจะยงประโยชนตอมหาชนตามปณธาน๓ประการของพทธทาสภกขดวยการจดใหโรงแรมHyatt Regency Delhiสถานพ�านกรวมกนของทงฝายไทยและทเบตในกรงเดลเปนเสมอนเสนาสนะมหาวหารรวมบ�าเพญศาสนกจรบบณฑบาตเจรญในศลสมาธภาวนาเปนการเฉพาะ

และไดรบเมตตาอยางยงจากครบาอาจารยพระมหาเถระพระเถรานเถระและพระธรรมวาทจากทวประเทศถงครงรอยรปจากนานาส�านกเรยนเผยแผและวปสสนาเขารวมมพระราชญาณกว (สวทยปยวชโช)วดพระราม๙กาญจนาภเษก,พระอนลมานธมมสากโย(ศากยะ)วดบวรนเวศวหาร,พระไพศาลวสาโลวดปาสคะโต,ดร.เสกสรรคประเสรฐกล,ดร.กฤษณพงษกรตกรและดร.วรไทสนตประภพเมตตารบเปนผรวมสนทนาหลกสรปญโญภกขส�านกสงฆเตาด�าและคณลภาพรรณ ศภมนตาเมตตารบเปนลามแปลโดยมพทธศาสนกชนชาวไทยและกลยาณมตรหลายรอยคนเดนทางเขารวมภายใตการสนบสนนของหลากหลายฝายไดแกคณเมตตาอทกะพนธแหงเครออมรนทร, คณหญงจ�านงศร-คณชงชยหาญเจนลกษณ,คณหญงชฎาวฒนศรธรรม,คณหญงสพตรามาศดตถ,นพ.พชย-คณปรศนาตงสน,นพ.สกลนครชย,คณทศสนบวชน,คณบญพรบรบรณสงศลป,รศ.ประภาภทรนยม,คณรฐภมภกดภม,คณลดาวดวนวทย,คณสพลวธนเวคน,ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมป,มลนธบานอารย,มลนธตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย,ธนาคารไทยพาณชยจ�ากด(มหาชน),บรษทแมกโนเลยควอลตดเวลอปเมนตคอรปอเรชนจ�ากด,บรษทหลกทรพยภทรจ�ากด(มหาชน)และส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)

18

โดยมสารคดพนทชวต (Life Explorer) ทางสถานโทรทศนไทยพบเอสเปนฝายบนทกท�าสารคดและการออกอากาศเผยแผ พรอมกบคณะบรรณาธการอาสาเพอการจดพมพเปนชดหนงสอสารคดส�าคญในล�าดบตอไป รวมทงนตยสาร National Geographic, The Nation Street และหนงสอพมพไทยรฐทเขารวมบนทกรายงาน

“หนงจดหมาย หลายหนทาง” เลมน ประกอบดวยเนอหา ๓ สวน คอ สวนน�า ซงประมวลภาพความสมพนธของกนและกนผานครบาอาจารย โดยอญเชญสาสน ของสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายกเปนประธาน สวนเนอหา ไดประมวลสาระวาดวยพระพทธศาสนาในอนเดย แดนหมาลย มหายาน และประเทศไทยโดยสงเขป เพอเปนพนฐานความรและเขาใจในการรวมสนทนาและเรยนรตามรอย ในสวนทสาม ซงน�าประเดนค�าถามทง ๓ กรอบ พรอมประเดนยอย ทอาจารย ดร.เสกสรรค ประเสรฐกล ชวยรอยเรยงและน�าเสนอตอองคดาไลลามะส�าหรบการแลกเปลยนมาจดพมพเพอการตดตามและบนทกไดอยางเกาะตด

ในการประสานจดงานครงน นอกจากทไดเอยนามทานผมสวนสงเคราะหจ�านวนมากแลว ยงมอกเปนจ�านวนมากทหากจะเอยใหครบคงใชพนทอกมาก จงใครขอขอบพระคณทกฝายมา ณ ทน พรอมทงขออภยหากมความบกพรองตกหลนบาง เนองจากเปนงานรเรมใหมและจดขนในตางแดน โดยขอขอบพระคณสถาน-เอกอครราชทตอนเดยประจ�าประเทศไทย, H.E. Mr. Anil Wadhwa เอกอครราชทตอนเดยประจ�าประเทศไทย, Dr.Jaideep Nair กงสลสถานทตอนเดยประจ�าประเทศไทย ทกรณาประสานรฐบาลแหงสาธารณรฐอนเดยในการเอออ�านวยตางๆ ทงในประเทศไทยและอนเดยเพอการน

ขอขอบคณทกทานทเขารวมกจกรรมซงถอเปนงานบญครงส�าคญน โดยเฉพาะการรวมสมทบในกองผาปาถวายองคดาไลลามะเพอกจการพระพทธศาสนาในอนเดย รวมทงเพอความรวมมอระหวางกนตอไปเพอประโยชนสขแหงมหาชนตามพระพทธด�ารส

ขอขอบคณอมรนทรทวร หมาลายนฮอลเดย เนอวานาทราเวล และคณสนรตน ไมทม แหงนตยสาร Simply Living ทชวยเอออ�านวยความสะดวกและการประสานงานตางๆ


ขอขอบคณคณะอาสาสมครนรนามตางๆ จ�านวนมาก โดยเฉพาะ พระไพศาล วสาโล, ดร.เสกสรรค ประเสรฐกล, นายแพทยบญชา พงษพานช, นายสมบต ทารก และนายกณฑ สจรตกล ทชวยคดสรรเรยบเรยงเนอหาสาระส�าหรบหนงสอเลมน รวมถงคณะบรรณาธการทสรางสรรครปลกษณอนงดงามใหหนงสอเลมน

ทายทสด ขอขอบพระคณโครงการธรรมวาท ถวายแดพระภกษรนใหมผมงหมายอทศตนเพอพระพทธศาสนา ภายใตการสนบสนนสงเสรมของส�านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย ทอาราธนานมนตพระธรรมวาทเขารวมในกจกรรมนเปนปฐม

สดทาย ขอขอบคณ ธรรมาจารย Shantum Seth แหง BuddhaPath และ AhimsaTrust ผน�าชาวพทธอนเดย ทรบเชญเปนกรณพเศษในการรวมเสวนาเพอความเขาใจ พระพทธศาสนาในอนเดยตงแตเรมตนจนถงปจจบน ซงนาจะน�ามาซงค�าตอบส�าคญทพทธทาสภกขตงไววา “แลวเราจะตอบแทนบญคณอนเดยไดอยางไร?” ซงไดคดมาลงไวในสวนเนอของหนงสอเลมนดวยเชนกน

อนง เนองในโอกาสอนส�าคญยงน หอจดหมายเหตพทธทาส อนทปญโญ โดยพระอนญาตขององคดาไลลามะ และความเหนชอบของมลนธเสฐยรโกเศศ-นาคะประทป ไดจดแปลและพมพหนงสอบนทกการสอนและสนทนาถามตอบกบคนไทยขององคดาไลลามะ และพระอาจารยซมดอง รนโปเช ณ เมองธรรมศาลา ระหวางวนท ๑๔-๑๕ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ ทเตมไปดวยเนอหาสาระทางธรรมส�าคญ วาดวยล�าดบขนการภาวนา และ ๓๗ มรรควถปฏบตของพระโพธสตว ในชอ “ดาไลลามะสนทนาธรรมครงแรกกบคนไทย” เพอสงเสรมการเรยนรและเขาใจ อนจะน�ามาซงความเจรญในศล สมาธ ภาวนา ศรทธาและความเลอมใสในพระพทธศาสนาใหยงขน เพอท�าความเขาใจระหวางกน เพอแสวงหาความรวมมอในงานการพระศาสนา และเพอสนองงานพระศาสนาในอนทจะยงประโยชนตอมหาชนตามปณธาน ๓ ประการของพทธทาสภกข ซงเปนไปตามพระพทธประสงคสบไป

หอจดหมายเหตพทธทาส อนทปญโญธนวาคม ๒๕๕๕

User

Typewritten Text

User

Typewritten Text

Dhammaintrend รวมเผยแพรและแบงปนเปนธรรมทาน

User

Typewritten Text

ภาพพระพทธรปปางธรรมจกรมทรา แสดงปฐมเทศนา ศลปะคปตะ ทสารนาถ

๒1หนงจดหมาย หลายหนทาง

๏ พระคณทอนเดยมตอไทย

๏ พทธศาสนาหลงพทธกาล

๏ รอยพทธในอนเดย

๏ พทธศาสนามหายานในจน

๏ ภมปญญาจากพทธหมาลย

๏ พทธศาสนาในประเทศไทย

๏ Overview of Buddhism in Thailand

๏ พทธศาสนาไทยในทศวรรษหนา

ภาพพระมหาเจดยพทธคยา รฐพหาร ประเทศอนเดย เปนสถานทตรสรของพระสมมาสมพทธเจา

๒๓หนงจดหมาย หลายหนทาง

พระคณทอนเดยมตอไทย

พทธทาสภกข อาสาฬหบชาเทศนาป ๒5๓๓ กณฑท ๒ เวลา ๒1.๐๐ น. วนท 8 กรกฎาคม ๒5๓๓ณ ลานหนโคง สวนโมกข ไชยา

ทำนสำธชน ผมควำมสนใจในธรรม ทงหลำย,

อาตมาขอโอกาสแสดงธรรมในรปแบบทเรยกกนวาปาฐกถาธรรม คอพดกนตามปรกตธรรมดา

ไมตองมพธรตองในการใชเสยง ในการใชทาทางเปนตน ซงเรยกกนวาธรรมเทศนานน มนกดเหมอนกนแหละ

แตวางายๆ ประหยดกอยางทเรยกวา ปาฐกถาธรรมนงายกวา สะดวกกวา เหนอยนอยกวา

เรองทจะแสดงในวนนกคอเรอง ขอบคณผทน�ำพระพทธศำสนำมำใหเรำ ตลอดเวลาทพดกน

เมอตอนเยนนนเรองพระพทธศาสนาทเรยกกนวา “ธรรมจกร” มประโยชนอยางไร ดบทกขไดอยางไร แกปญหา

ไดอยางไร มความสงสดไปถงไหน กไดพดกนโดยสมบรณแลวเมอตอนเยนทเราพจารณาดประโยชนทจะ

ไดรบในการทมธรรมะหรอมพระพทธศาสนาแลวกไดปฏบต ขบไลความทกขหรอปญหาออกไปไดมากมาย

แลวเรากมการเปนอยชนดทเปนทนาพอใจหรอเรยกวามนสงสดทมนษยควรจะม

๒4

คณปการของพทธศาสนา

ถำหำกวำไมมพระพทธศำสนำ เรำคงไมไดอยหรอไมไดเปนกนอยในลกษณะอยำงทก�ำลงเปนอยในเวลำน คอจะไมมกำรนบถอพระพทธศำสนำ จะไมมพระเจำพระสงฆทบวชขนมำศกษำเลำเรยนอยำงทนงกนอยเปนแถวขำงหลงนน มนจะไมมสงเหลำน คดดเถอะ ไมมควำมเปนอบำสก อบำสกำ ไมมควำมเปนภกษ สำมเณร แลวก ไมมควำมรโดยเฉพำะทวำจะดบทกขกนอยำงไร จะท�ำตวเองใหเยอกเยนแลวจะท�ำผอนใหไดรบประโยชนดวยน จะท�ำกนอยำงไร มนกไมม ถำไมมสงทเรยกวำพทธศำสนำ สงเหลำนกไมม พดงำยๆ กวำ สวนโมกขกไมม ถำไมมพทธศำสนำ มำสพวกเรำ เดยวนอะไรๆ มนกมอยำงทก�ำลงเหนอยน แลวเรำกพอใจในกำรทมอยำงนแลวกไดรบประโยชนเหลอประมำณในกำรทมอยำงน

ทนกเหลออยแตวำ เรำจะมำพจำรณำดวำ จะตองรบรอะไรกนบำง มหนำท ทจะตองตอบสนองอยำงไรกนบำง ในกำรทเรำมพระพทธศำสนำอยำงน นหมำยถง ทวทงประเทศไมใชเฉพำะทสวนโมกขน เรำไดรบประโยชนในทำงจตใจ ไดรธรรมะลกซง ก�ำจดควำมทกขได เรำไดรบประโยชนในทำงโลก ในทำงภำยนอก ในทำงวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ เรำไดมธรรมะนเปนหลกพนฐานของวฒนธรรมประจ�าชาตไทย และชำตไทยกไดมรปแบบของชำตไทยเปนอยำงนอยำงทชำตไทยก�ำลงเปนอยในเวลำน ทงหมดนมนกเปนเรองของพระธรรมของพระศำสนำ

ภาพพทธทาสภกข


เรำควรจะเหนไดทนท ยอมรบไดทนทวำ นแหละคอ “ธรรมจกร” มนไดแผมำแลว มนไดสรำงธรรมำณำจกรขนมำแลวในแผนดนน แผนดนนจงมลกษณะอยำงน มควำมสงบสขอยำงน มควำมเปนไทยสมชออยำงน

ไทยนแปลวำอสระ ถำนบถอศำสนำอนแลวอธบำยยำกคอ ไมเปนอสระ จะตองเปนทำสของพระเปนเจำของอะไรตำงๆ นำนำ แตเพรำะไดรบพระพทธศำสนำจงไดเปนไทยคอเปนอสระถงทสด ควำมเปนไทยจงมไดเพรำะควำมมแหงธรรมะในพระพทธศำสนำ เมอไดเปนไทยแกกเลสอยำงเดยวแลว มนกเปนไทยหมดแหละ ไมเปนทำสของใครเลย ทงทำงกำย ทำงใจ ทำงสตปญญำ เรำกไมได เปนทำสของใคร เพรำะวำมปญญำรธรรมะสงสดของธรรมชำต ซงไดมำจำกพระพทธศำสนำ

ขอใหคดดใหดๆ เรำไดควำมเปนไทย แลวกเปนไทยจำกกเลส เปนไทยจำกควำมทกข เรำกไมมควำมทกข นกเรยกวำเปนไทย ในควำมหมำยหนง ใครอยำกจะเรยกวำมควำมสขกไดเหมอนกน เปนค�ำทธรรมดำมำก พระพทธเจำทำนไมคอยใชค�ำนวำมควำมสข ทำนใชค�ำวำ “ทสดแหงทกข” ทสดแหงทกข หมดทกข เพรำะทำนจะไมพดใหมนเปนของลอใจอะไรขนมำอก เปนสขนมนกลอใจในทำงให หลงใหล ยดถอเอำกนแตเพยงวำ มนหมดควำมทกขกแลวกนแหละ ถำมนหมดควำมทกขกคอหมดปญหำ ไมมอะไรตองเดอดรอน ตองดนรน ตองตอส มนไมม นเรยกวำมนหมดปญหำ คอทสดแหงควำมทกข

พระพทธศำสนำสรำงควำมเปนไทย คดดใหด พระพทธเจำสรำงควำมเปนไทยใหแกมนษยชำตทงหมดทงสน คอใหออกมำเสยจำกควำมเปนทำสของกเลส เปนทำสของตณหำ เปนทำสของอวชชำ มำสควำมเปนไทยโดยประกำรทงปวง นพระพทธศำสนำหรอพระธรรมในพระพทธศำสนำใหควำมเปนไทยแกเรำอยำงน

ภาพสงห 4 เศยรยอดเสาหนพระเจาอโศกมหาราช ทสารนาถ ใชเปนตราแผนดนอนเดยปจจบน

ภาพชนสวนธรรมจกรบนหลงสงห 4 เศยร ทสารนาถ ตนแบบดวงตรากลางผนธงชาตอนเดยปจจบน

๒๖

พวกเรำไดรบนบถอพระพทธศำสนำ แลวกไดถงทสดแหงควำมทกข เพรำะกำรศกษำ เพรำะกำรปฏบต เพรำะกำรไดรบผลของกำรปฏบตเปนล�ำดบๆ มำ จนเรำไดมำอยกนในลกษณะอยำงน มวดมวำ โบสถ วหำร มพระเจำพระสงฆ มอะไรทเปนสญลกษณของพระพทธ-ศำสนำ มกำรศกษำ มกำรปฏบตตำมหลกของพระพทธ-ศำสนำ แลวเรำกอยกนอยำงผำสก นขอใหใครครวญดไลเลยงดใหรจกสงเหลำน ทงหมดทวทงประเทศไทย กจะพอคดไดร สกไดวำ โอ พระธรรมพระศำสนำน สรำงประเทศไทยในรปแบบน ถำไมมพระธรรมหรอ พระศำสนำเขำมำ ประเทศไทยจะอยในรปแบบอนคออยำงไรกไมร จะพอใจหรอไมพอใจ จะรบไหวหรอไมกไมร แตเดยวนเปนทแนนอนวำ สไหว รบไหว พอใจ และยนดทจะรกษำไว เรำจงมำศกษำ มำปฏบตมำพบปะกนในโอกำสอยำงนเปนตน มนกเพอใหมธรรมะม พระศำสนำใหเตมทตลอดไปนนเอง

นเรยกวำเรำไดรบควำมพอใจในสงทเรยกวำธรรมะ เพรำะวำธรรมจกรไดแผมำถงนแลว กรอยปกพนปกไมตองพด แตวำไดแผมำถงนแลว เรำกมอำณำจกรแบบธรรมะขนมำ เรยกวำประเทศไทย หรอประเทศอนๆ ดวยกไดทเขำมพระพทธศำสนำ แตเรำไมตองไปรบรของเขำ เรำรบรทวำเกยวกบประเทศไทยเรำน เรำจะตองรบรไมใชรบรแตเพยงวำไดรบประโยชน เรำจะตองรบรไปถงหนำททเรำจะตองตอบแทนนน บำงคนจะสะดงแลวกระมง เรำมหนำททจะตองตอบแทน สนองคณ ตอบแทนคณดวยควำมกตญญ นอยำกจะพดเรองนแหละ ในวนนกอยำกจะพดเรองน

ภาพธรรมจกร พทธชยนต ๒๖๐๐ ปแหงการตรสรสรางท�าใหมและตดตงเมอวนอาสาฬหบชา ๒555ณ สวนโมกขกรงเทพ


ชาวอนเดยน�าศาสนาและวฒนธรรมมาให

เรำจะตองคดดวำ พระธรรมหรอพระศำสนำนนมำเองไมได มนตองมคนน�ำมำให แลวกคดดตอไปวำ ใครน�ำมำ ใครน�ำมำนจะตองศกษำในแงของประวตศำสตรกนบำง ในลกษณะทเปนพทธ-ศำสนำ เกดในอนเดยกชำวอนเดยน�ำมำ จะบอกวำพระโสณะพระอตตระมำในกำรจดสงของพระเจำอโศกมหำรำช มนกชำวอนเดยน�ำมำ ทนมนไมใชเฉพำะพทธศำสนำ ชำวอนเดยไดน�ำมำใหมำกกวำนน ทมใชพทธศำสนำกน�ำมำให ศำสนำพรำหมณนนเอง ในรปของศำสนำกน�ำมำใหทงศำสนำพทธและใหทงศำสนำพรำหมณ ศำสนำพทธมนกมประโยชนอยำงศำสนำพทธ ศำสนำพรำหมณหรอไสยศำสตรกมประโยชนอยำงไสยศำสตร นเรยกวำฝำยศำสนำ

ทนฝำยวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ นเรำกนออกมำหนอยเรยกวำวฒนธรรม ถำวำกนโดยทจรงแลว ศำสนำกคอวฒนธรรมเหมอนกนแหละ ศำสนำกด กำรศกษำกด อะไรกดมนเปนวฒนธรรมดวยกนทงนน แตเรำแยกออกไปเปนศำสนำ เปนพทธศำสนำ เปนศำสนำฮนด เอำใหเปนศำสนำ มเหลออยแตเรองทำงวฒนธรรม แยกออกมำใหเปนอกเรองหนง กถำมวำใครน�ำมำให ใครน�ำมำให วฒนธรรมนใครน�ำมำให กชำวอนเดยอกนนแหละ เพรำะวฒนธรรมชำวอนเดยมำเปนพนฐำนวฒนธรรมของคนไทยเรำ วฒนธรรมไทยนนมรำกฐำน มนมมำรดำมำจำกวฒนธรรมอนเดย

คดดเถด คดดเถอะ ไมตองเชออำตมำกได อยำลมคณ อยำจองหอง อยำอวดดจนลมคณวำ วฒนธรรมนนมนมมลรำกมำจำกวฒนธรรมอนเดยทงนนแหละ ศำสนำพทธของไทยนกมำจำกอนเดย ศำสนำพทธมนเปนศำสนำอนเดยนน ฮนดกเปนศำสนำของอนเดย อนเดยกมใหหลำยศำสนำ เรำกไดมทงศำสนำพทธกได ศำสนำพรำหมณกได ไดโดยชำวอนเดยน�ำมำใหเหมอนกน แลวกไดรบวฒนธรรมทกแขนงไมวำแขนงไหนเดยวจะจำระไนกนดวำมนมกแขนง วฒนธรรมทกแขนงกไดมำจำกอนเดย

ภาพแผนทโบราณของไทย แสดงเสนทางสญจรในสมยกอน

๒8

ทนลองคดดวำมนจรงหรอไมจรง ใครวำไมจรงกลองหำหลกฐำนมำดสวำ มนไมม มนเปนไปไมได มนเอำของอนเดยมำทงศำสนำและทงวฒนธรรม เรำจงไดมพทธศำสนำ เรำยงศกษำพทธศำสนำ ปฏบตพทธศำสนำ ไดรบอำนสงสจำกพระพทธ-ศำสนำ เรำกยงขอบคณผทน�ำมำให ผทน�ำมำใหกไมใชพวกอน แลวพวกไทยกไมมปญญำไปเอำมำ ชำวอนเดยน�ำมำให ทำงนยำยกด ทำงประวตศำสตรกด ชำวอนเดยเขำมำจำกอนเดยนนมำสทน ทเรยกวำสวรรณภม คอแหลมมลำยทงหมดน ขนไปถงตอนตนโนนดวย มำสวรรณภมตงแตกอนพทธกำล มำเพอหำประโยชน มำท�ำกำรแลกเปลยนท�ำกำรคำ แลวกไดทองค�ำไป จะพดไดวำในอนเดยนนหำทองค�ำท�ำยำหยอดตำกหำยำก ถำจะหำกหำไมได แตนเขำมำขนเอำไป ขนเอำไปจำกประเทศไทยน จนทอนเดยมทองค�ำมำกกวำประเทศไทย พระรำชำอนเดยคนเดยวยงมทองค�ำมำกมำย กวำมหำเศรษฐในเมองไทย มนขนเอำไปตงแตหลำยพนปมำแลวนน มำสวรรณภมนกมำหำประโยชน มำหำโดยเฉพำะกทองค�ำนน ทองค�ำหมดแผนดนไทยกอยทอนเดยหมด ไปอยในคลงในหบในหอของอนเดยหมด นมนมำตงแตกอนพทธกำล

ทพดอยำงนกเพยงแตจะใหมองเหนภำพวำ กำรไปมำระหวำงอนเดยกบประเทศไทย แหลมมลำยทงหมดนมนมแลวตงแตกอนพทธกำล และเมอคนอนเดยเหลำนมำ เขำมำหำประโยชนของเขำกจรง แตเขำตองมอะไรมำใหเปนกำรแลกเปลยนทงนนแหละ แลวนอกจำกวตถสงของแลว กใหควำมรใหสตปญญำคอวฒนธรรมตำงๆ เมอเขำดกวำเรำ เรำกรบเอำ เมอคนทพนบำนทนยงเปนปำเถอนกรบเอำของใหมๆ แปลกๆ สงๆ จำกชำวอนเดย ชำวอนเดยมำทนตงแตกอนพทธกำล เขำกมเรองท�ำนองนนถงแมจะเปนไสยศำสตร เปนอะไรกตำมมำใหประเทศไทยทน จนกวำพทธศำสนำจะเกดขนทน กเอำพทธศำสนำมำใหนแหละศำสนำใหกนเตมทเลย ทงศำสนำอยำงพทธ และอยำงไสยศำสตร

มคนเขยนหนงสอเลมหนง ชอ Indian Cul-

tural Colony of Siam เหนชอแลวกตกใจ สยำมเปน colony เปนเมองขนทำงวฒนธรรมอนเดย เขำเขยนตงชอวำอยำงน ทแรกชกโกรธ พอไปอำนเขำใจวำ โอ มนจรงโวย เลยโกรธไมลง เพรำะวำ Siam คอเมองไทยน มนรบมำทงศำสนำและวฒนธรรมอะไรทกอยำง มำปน ตวเองขนเปนไทยในรปน โดยมวฒนธรรมอนเดย ศำสนำอนเดยเปนหวใจ เปนพนฐำน

ภาพลกปดตรรตนะพบทเขาสามแกว จงหวดชมพร


ทนวฒนธรรมตำงๆ กไดน�ำมำให จนกลำยเปนชวตเปนเลอดเนอของชำวไทยไปเสยแลว เมอพดกนถงวฒนธรรม ระบบประเพณ ขนบธรรมเนยมอะไรทเปนชนวฒนธรรม เขำกน�ำมำให แลวยงมำ สมรสแตงงำนกนกบคนพนบำนพนเมองทน กยงฝงวฒนธรรมลงไปอกมำกมำย ฉะนนชำวอนเดย มำสบสำยโลหตกนกบคนทอยทประเทศไทยสวรรณภมนมำนมนำนแลว เขำกไดท�ำทกสงทกอยำงทจะให มควำมเจรญตำมแบบอนเดย

๑. เกยวกบปจจย ๔

ทนขอโอกำสพดตรงไปตรงมำนะ ไมใชวำจะหลงใหลอะไร แตจะใหเปนทรเปนทเขำใจกนวำมนเปนอยำงไรบำง

เรองแรกทจะพดกเรองปจจย ๔ ปจจย ๔ อยำงทพระเรยกปจจย ๔ คอ อำหำร เครองนงหมเครองใชสอย ทอยอำศย และยำแกโรคน เรยกวำปจจย ๔ ชำวอนเดยจะเรยกวำมำเปนครกได ถำเรำไมไดพบกบชำวอนเดย ยงเปนไทยทอยทำงทศเหนอใกลๆ ประเทศจน มนกจะตองมวฒนธรรมเหมอนประเทศจนนนแหละ อำหำรกำรกน กจะตองเปนแบบจน เดยวนชำวอนเดยกมำจบยด คอมำสอนใหอยำงอนเดย กำรกนอำหำร มนจงกลำยเปนอยำงอนเดย ถำเปนอยำงจน อำหำรเผดไมม เครองเทศกไมม ถำเปนอยำงจน แตเดยวนคนไทยทนกนอำหำรทมรสเผดทเรยกวำแกง แลวกรจกใชเครองเทศ มน�ำพรกกน ถำไมไดพบกบชำวอนเดย คนไทยกไมมน�ำพรกกนแหละ อยำงดกเปนอยำงทจนเขำใชน�ำจมเทำนนแหละ นคนไทยมน�ำพรกกนเพรำะถำยทอดมำจำกอนเดย ทอนเดยมน�ำพรกกน เขำเอำพรกมำต�ำกบหวหอมแลวกใสน�ำสมท�ำเปนน�ำพรกน ชำวอนเดยมำสอนใหเรำรจกกนน�ำพรก

แลวทนำหวทสดกคอชำวอนเดยเขำมำสอนใหคนไทยทนรจกรบประทำนอำหำรดวยมอนน เอำมอหยบใสปำก กนดวยมอ ไมกนดวยตะเกยบอยำงพวกจน ถำไมไดคบคำกบพวกอนเดยแลว กนอำหำรกบมอไมเปนแหละ พระพทธเจำ พระอรหนตทงหลำย ฉนขำวดวยมอทงนนแหละแบบอนเดย เดยวนกยงมในอนเดย แตท�ำอยำงเปนพธรตอง กนขำวดวยมอกนทงนน รฐมนตรกกนขำวดวยมอ นวธกนขำวกบมอ มอำหำรเผดรอนเปนเครองเทศ มน�ำพรกกนนกเพรำะชำวอนเดยมำสอนให ถำใครชอบน�ำพรกกควรจะขอบใจ

ภาพวธการเปบขาวของคนไทยสมยโบราณ

๓๐

ทน เครองนงหม ถำไมไดคบกบชำวอนเดยแลวนงโจงกระเบนไมม นง โจงกระเบนไมมแนๆ นงโจงกระเบนเปนของอนเดยมำสทน มำสเขมรแลวถำยทอดมำทน อำตมำไปทอนเดยในทแหงหนง บำนนอกออกไปสกหนอย สะดงพอเหลอบไปเหนคดวำเปนเมองไทย มนนงผำโจงกระเบนเหมอนๆ ไทย ไมใชเหมอนแขกฮนด เหมอนไทยอยำงทคนไทยผหญง ผหญงนงโจงกระเบนเหมอน ถำดไปจำกทำงหลง เสอกเหมอน แลวขำงบนกทนกระจำดกระเชอ แลวมนกนำดแบบไทย มอนำดแกวงแบบไทย สะดงคดวำเมองไทย พอเขำไปใกลทไหนไดเปนแขกอนเดย ถำเรำไมไดสมำคมกบชำวอนเดยแลว กำรนงผำโจงกระเบนนไมม

ขอใหคดดเถดวำ เรองนงหมนมนเกยวของกน อยำงดกใชเครองนงหมอยำงจน นงกำงเกงกนไปแบบนน นงผำเปนผำผนๆ น ผำผนเดยวยำวนมนไมม ทมนน งผำลำย เมอกอนเรยกผำลำย ผหญงผชำยกนงผำลำยอยำงแตกอน ผำลำยนน มำจำกอนเดย ไมใชของฝรง อยำเขำใจวำของฝรง ทมณฑลสรชตของอนเดยภำคตะวนตก เขำผลตผำลำยหนำๆ สำรพดอยำง สำรพดลำย สำรพดส มำขำยเมองไทย เหมอนกบสอนใหคนไทยนงผำลำย ผำโจงกระเบน เครองนงหมเปนอยำงน รจกนงผำโจงกระเบน

ทอยทอำศย เรำกมโบสถมวหำร ท�ำอยำงแบบโบสถวหำรอยำงอนเดย ไมไดท�ำอยำงจน ไมไดท�ำอยำงฝรง โบสถวหำรบำนเรอน พอจะถอด รปแบบทำงสถำปตยออกมำไดวำ มนเลยนแบบอนเดยมำกกวำอยำงอน บำนเรอนของเรำ วดวำอำรำมทงหลำยกดเถอะ มนสรำงในรปแบบทถำยทอดจำกอนเดย

ภาพจตรกรรมเรอง สมทรโฆษค�าฉนททอโบสถวดดสตาราม

ภาพการแตงตวชาวสยาม จากจดหมายเหตลาลแบร

๓1หนงจดหมาย หลายหนทาง

ทน หยกยำรกษำโรค นน คอต�ำรำสมนไพร สมนไพรททกๆ วดกอนนท�ำกอนทยำฝรงจะเขำมำ หยกยำอยตำมวดทงนน ทกวดกมยำสมนไพรคอยแจกให มนมยำสมนไพร ซงสอนจำกอนเดยโดยตรง เอำสมนไพรชอนนในดนในปำมำท�ำอยำงนนๆ ต�ำรำยำแบบไทย สมนไพรแบบไทย ถอดมำจำกต�ำรำอนเดย ชอต�ำรำกเปนอนเดย มชอหยกชอยำหลำยอยำงกยงเปนของอนเดย แลวบำงทกเอำมำโดยตรง เอำมำจำกอนเดยโดยตรง ซงแผนดนนมนไมม เชนสำรภ กรรณกำร พกล บนนำค เหลำนมนไมม มนเอำมำจำกอนเดย โดยเฉพำะกรรณกำร มะล นกมำจำกอนเดย หยกยำไดรบมำจำกอนเดยเปนสมนไพร

แลวทวำกนหมำกนนมนของอนเดยเรำไมไดกนหมำกแบบอน กนหมำกแบบอนเดยโดยตรง ไปดทอนเดยกจะตกใจวำ ยงกนหมำกอย เมองไทยชกจะเลกๆ แตอนเดยยงกนหมำกกนอยมำก คนไทยกนหมำกเพรำะชำวอนเดยมำสอนให แตชำวอนเดยไมไดเอำบหรยำสบยำฝนมำให นรไวดวย อยำไปเขำใจผด แตเอำหมำกนนมำให มำกนจนปำกแดงไปหมด เรยกวำเปนของคนไทย กนหมำกปำกแดง ทจรงมนของอนเดย เรองหยกยำต�ำรำยำเปนอยำงเดยวกนกบต�ำรำยำโบรำณของอนเดย โรคภยไขเจบกเหมอนๆ กน ถำโรคฤดรอน โรคในเขตรอนมนเหมอนๆ กน อนเดยกบไทยใชต�ำรำเดยวกนได นเรยกวำโดยปจจย ๔ ถำยทอดมำจำกอนเดย มำเปนอยำงไทยมชวตอยำงไทย

๒. ประเพณเกยวกบชวต

ทนกจะมำดอยำงทเรยกวำวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ ขนตอนตำงๆ เกยวกบชวต ประเพณเกยวกบ กำรตงครรภ กท�ำอยำงอนเดย มลกในครรภกมประเพณอยำงอนเดย เกดออกมำกท�ำพธตำมอยำงอนเดยทมำสอนไวใหนำนแลว เชน โกนจก อยำงอนเดย บวช อยำงอนเดย เรยน อยำงอนเดย แตงงำนอยำงอนเดย ตำย แลวกเผำอยำงอนเดย ไมฝง ถำฝงกเปนแบบอนแบบจนไป คนไทยตำยแลวเผำ แลวกเซนสรวง กำรบนบำนศำลกลำว กำรท�ำบญอทศใหผตำย นของอนเดยทงนน กำรท�ำบญอทศกศลใหผตำย นน ชำวอนเดยท�ำเครงครดมำก แลวมำสอนใหเรำ นเรยกวำพธขนบธรรมเนยมประเพณ ตงแตอยในครรภ จนคลอดออกมำ จนสมรสจนแตงงำน จนตำยเขำโลง แลวยงท�ำบญกศลอทศไปใหนเปนของชำวอนเดย ไมใชของชำวไทย ของชำวไทยกมในรปอน แตทก�ำลงท�ำกนอยในเวลำนมนเปนของอนเดย ใหรวำเขำถำยทอดวฒนธรรมใหอยำงยง ถงขนำดน

ภาพการบวชลกชายของคนไทยตามธรรมเนยมโบราณ

๓๒

ถำพดถง กำรท�ำนำ หวหมทใชไถนำนน ทใชเสยบผำลไถนำ หวหมไทยเหมอนกบหวหมอนเดยรอยเปอรเซนต ไมเหมอนกบหวหมจน ไมเหมอนกบหวหมฝรง แตเหมอนกบหวหมทอนเดยรอยเปอรเซนต ไปศกษำดกำรท�ำนำของเขำแลวกมพธทเกยวกบท�ำนำทกขนตอนแหละเหมอนกบอนเดยเพรำะชำวอนเดยมำสอนให พธเกยวกบผกขำวท�ำขวญแมโพสพอะไรตำงๆ เกยวกบท�ำนำท�ำขำวนน เอำอยำงอนเดยทงนน ชำวอนเดยมำสอนให แลวจงมำเกยวขำวอยำงไร อยำงนกเหมอนกนเลย ไปดทอนเดยเหมอนกนเลย ทวำคนไทยเกยวขำว พธรตองเกยวกบดน เกยวกบน�ำ เกยวกบไฟ เกยวกบลมตำมแบบไสยศำสตร เกยวกบกำรท�ำนำ บชำนำ บชำน�ำ บชำแผนดน บชำอยำงอนเดยหมด นเรยกวำกำรท�ำนำ

๓. การศกษา

ทนมำถงเรองทมนสงขนมำหนอย ทเรยกวำ กำรศกษำ กำรศกษำอกษรศำสตร วรรณคดอะไรกตำม กำรศกษำของไทยนนถอดรปแบบออกมำจำกอนเดย ศกษำตำมแบบอยำงอนเดยเปนพนปมำแลว ตวหนงสอไทยมนถอดรปออกมำจำกอกษรอนเดย ศกษำอกษรพรำหม ศกษำอกษรเทวนำคร จะเหนไดวำตวอกษรไทยมนถอดออกมำจำกอกษรอนเดย ตวอกษรไทย ก ข ค ทใชอยน มนถอดแบบมำจำกอกษรอนเดย นกำรศกษำมนมรำกพนฐำนมำจำกอนเดยของอนเดย

ภาพคนก�าลงไถนาของคนไทยสมยกอน

ภาพตวอกษรของอนเดยโบราณ

๓๓หนงจดหมาย หลายหนทาง

ทนมำเรองเรยนเปน ก.ข.ก.กำ.ก.เกย นมนกแบบอนเดย นบเปน กะ กำ ก ก ก กอ มนก แบบอนเดย นมนสงขนมำ มค�ำทสงๆ แลวเปนค�ำอนเดย ในภำษำไทยปจจบน หนงสอธรรมดำ จะมค�ำอนเดยตง ๓๐-๔๐ เปอรเซนต แลวมำกขนๆ ตอไปภำษำไทยมนจะเปนภำษำอนเดยเกอบ ทงรอยเปอรเซนต เดยวนกไปดเถอะ ๓๐-๔๐ เปอรเซนต หยบหนงสอขนมำสกหนงหนำมำอำน ทนงอย ทงหมดนมชอเปนอนเดยกวำครง เรยกวำมนถอดเอำอนเดยมำ ทำงอกษรศำสตร ม ฉนทลกษณ โคลง ฉนท กำพย กลอน นถอดมำจำกอนเดยทงนนแหละ รปแบบตำงๆ ของ ค�ำฉนท ตงรอยกวำชนดกถอดมำจำกอนเดย โคลงกลอนกถอดมำจำกนนอกทหนง แตนำหว นำหวทเรำท�ำไดดกวำคร ท�ำไดดกวำคร ขอนอยำเหนเปนกเลส อยำเหนวำพดเลน คนไทยนท�ำอะไรดกวำครทงนนแหละ เรำรบแบบนงผำมำกมำท�ำแบบไดดกวำ แบบปรงอำหำรรบมำจำกทอน กท�ำไดดกวำแหละ เดยวนอำหำรไทยนเลศทสด เพรำะมนปรงแบบดกวำคร โคลงฉนทกำพยกลอนทอยในภำษำไทย ไพเรำะเพรำะพรงกวำทเปนอยำงอนเดย โคลงฉนทกำพยกลอนทอนเดยไมมสมผสหรอก เคอะคะเคอะคะไปอยำงนนแหละ เอำแตจ�ำนวนเทำนนแหละ พอฟงออกวำเปนกลอน แตถำโคลง ฉนทกำพยกลอนภำษำไทยกเพรำะพรงทสด นเรยกวำแลวแตอะไรทเรำไดรบมำจำกเขำแลว เรำท�ำดกวำครเสมอ นไมใชอวดด มนเปนควำมจรง ขอใหสงเกตอะไรๆ กเรำท�ำไดดกวำคร หนงสอ ฉนทลกษณ วรรณคด อกษรศำสตร กท�ำไดดกวำคร

ภาพทาร�าโขน

๔. ศลปะ

ทน ศลปะ พวกวจตรศลป ประณตศลป นำฏศลป อะไรกท�ำไดดกวำคร เรำเลนโขนเลนละครไดดกวำอนเดยซงเปนคร ท�ำไดดกวำครแมแตหนงสอนน คณอยำไปคดวำของไทย มนกรบมำจำกอนเดย เขำเรยกวำละครทเลนดวยเงำ (ฉำยำนำฏ-กำ) ทอนเดยเรยกอยำงนนคอละครทเลนดวยเงำคอหนงตะลง มโนรำห ถำยทอดมำจำกอนเดย แลวเอำมำท�ำเปนละครทสวย กวำงำมกวำดกวำครอกแลว ค�ำวำดกวำครนนเปนของไทย แตเรำกรบเอำของเขำมำ ท�ำไดดกวำคร

ทำร�ำตำงๆ นเหนไดชดวำมำจำกอนเดย ไมไดมำจำกจน ไมไดมำจำกฝรง ทำร�ำมนสวยสดหยดยอยอยำงร�ำไทยนมนถอดมำจำกอนเดย ประตมำกรรม กไดรบแบบมำจำกอนเดย เชนท�ำรปพระโพธสตว รปพระพทธรปอะไรทเรำท�ำๆ กนอยเปนประตมำกรรมกถอดมำจำกอนเดย แลวจะเรยกอะไรดละ สคนธกรรม คอ ของหอม ของหอมตำงๆ เรำรบมำจำกอนเดย แตเรำท�ำดกวำ แลวหอมกวำ แลวดกวำแบบอนเดย นมนเปนดกวำคร มนเปนทำสของเขำในทำงวฒนธรรม แตรบมำแลวท�ำดกวำคร นขอใหรไว

๓4

๕. วทยาการแขนงตางๆ

วทยำกำรแบบโบรำณ เปนอนมำก มต�ำรำมอะไรเอำมำจำกอนเดยแมแตต�ำรำทจะจบชำงในปำมำท�ำใหเปนชำงบำนนนมต�ำรำอยำงอนเดยแปลออกมำ รจกจบชำงปำเอำมำใหเปนชำงบำน นเรยนมำจำกอนเดย อนเดยกเปนตนตอ เปนครต�ำรำเรองชำง เรองมำ เรองแมว เรองนก เรองหนนของอนเดยมพรอม แลว มำสอนใหคนไทยเรำ กำรเสกเปำ พธกำรทเปนกำรเสกเปำ นกรบมำจำกอนเดย วชำกำรตอสปองกนตว เรองมวย เรองฟนดำบ เรองกระบองกระบ กรบมำจำกอนเดย

พอแลวหรอยงทวำเปนขขำทำงวฒนธรรมของอนเดย พอหรอยง เรำจะไปโกรธเขำไดเหรอ แมคนคนหนงเขำจะเขยนออกมำอยำงนน วำไทยเปนขขำทำง วฒนธรรมของอนเดย เรำไมโกรธหรอก เขำยงพดเรำยงขอบใจวำเออจรงๆ แกเอำมำใหฉน ทพดนกเพอวำเรำรจกพระคณกนเสยบำงจะไดคดตอบแทนพระคณ กนเสยบำง

ถำดใหละเอยดในทำงจรยธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณทออนชอยละมนละไมนกถำยมำจำกอนเดยมำกเหมอนกน ไมไดถำยมำจำกจน ไมไดถำยมำจำกฝรง เรำม กำรกรำบกำรไหว ทออนนอม ม จตใจเมตตำกรณำ เออเฟอเผอแผ

จะขอโอกำสพดใหนกกำรเมองเขำดำสกหนอยวำ เรำมประชำธปไตยแบบทเคำรพผเฒำผแก ประชำธปไตยแตเคำรพผเฒำผแกในทประชมนน มนเปนวนย มนเปนระเบยบของพระสงฆ ระบอบของพระสงฆมนเปนประชำธปไตยทสด คำนเสยงเดยวกไมได ลมแหละ ตองทกเสยงจงเปนประชำธปไตย ยงกวำเดยวน ซงมนไมรอยเปอรเซนต แตวำยงเคำรพเชอฟงผเฒำผแกทมอยใน ทประชมนน อำตมำเลยเรยกวำประชำธปไตย ทมควำมเคำรพผ เฒำผ แก ผหลกผใหญในทประชมนน เปนประชำธปไตยแทจรง ไมเหมอนกบทมอยเดยวน เดยวนมนมประชำธปไตยแลวมฝำยคำน แลวดำกนใหสนก ลมกนใหสนกแหละ ประชำธปไตยอะไรกน ประชำธปไตยทแทจรงอยำงของอนเดยเคำรพผเฒำผใหญ เชนในวดนมลกษณะประชำธปไตยแตเคำรพอปชฌำยอำจำรย เคำรพผหลกผใหญอยในตวประชำธปไตย วฒนธรรมนสงสดถำกลบมำไดกด


พทธศาสนากบไสยศาสตร

นเรยกวำเปนเรองเกดมำจำกอนเดย จะเรยกวำ ศำสนำฮนดเปนแม ศำสนำพทธเปนพอ กได ออกมำจำกอนเดยทงนนแหละ ทเรยกวำ ไสยศำสตร นนกไมใชเลน เรำถอไสยศำสตรกนไปเกอบจะหมด ของส�ำหรบคนปญญำออน ของส�ำหรบเดกๆ เดกๆ ไมอำจจะรสงไดกถอไสยศำสตรไปกอน ฉะนนเดกๆ จงไดรบค�ำสงสอนใหเชอถออยำงไสยศำสตร นบถอผสำงเทวดำ ภตผปศำจกนไปกอนแลวจง คอยมำถออยำงสงขนมำเปนพทธะลวนๆ ไสยศำสตรจงฝงอยในจตใจมำตงแตเลก เรองของไสยศำสตรมนท�ำใหหำยกลวได

ถำไมมควำมรอยำงพทธศำสนำ แลวไสยศำสตรกไมม คนนนมนกวำเหว มนจะเปนบำเอำกได ไมมอะไรจะชวยระงบควำมกลว ไสยศำสตรแมจะเปนเรองงมงำยอะไรกเปนทพงแกคนปญญำออน หรอเปนทพงแกเดกๆ ทในบำนในเมองไหนกตำม ประเทศไหนกตำมเถอะ คนปญญำออนตองมมำกมำย ดงนนไสยศำสตรตองเกบไว เลกไมไดนะ เอำไวใหคนปญญำออน เขำจะไดอนอกอนใจ แลวกไมเปนโรคประสำท ไมเปนบำ ไสยศำสตรมนชวยคมคนปญญำออน พทธศำสตรกจงคนปญญำแกกลำไป ฉะนนยงจะตองเกบไสยศำสตรไวใหคนปญญำออน มนจงเลกไมได เลกไมไดจนกระทงเดยวน แมในกรงเทพฯ กตองเกบไสยศำสตรไวเยอะแยะส�ำหรบคนปญญำออน จะไดใชเปนทพง

ภาพพระพทธรปในถ�าเอลโลรา

๓๖

ทวดพระธำตนนกม แตเขำยดเอำไปเปนทบำนทเรอนเสยแลว ทวดชยำรำมกมทโบสถพรำหมณ มคนยดเอำไปเปนทบำนทเรอนเสยแลว ทวดทำโพธโนนกม ถำวดเกำถงพนปจะมโบสถพรำหมณอยหนำวดเสมอ นแสดงวำจะเปนรฐบำล จะเปนพระเจำแผนดนอะไรกตำม จดใหประชำชนถอศำสนำทเดยวไดมสองศำสนำ ตำมทปญญำแกตำมทปญญำออน นนบวำฉลำด

อำตมำไมต�ำหนเรองไสยศำสตร เพรำะมนจ�ำเปนส�ำหรบคนปญญำออน รฐบำลสมยนน พระรำชำมหำกษตรยสมยนนกตองร เรองนทำนจงจดไวใหเกดขนบธรรมเนยมประเพณ วดมทงโบสถพรำหมณและโบสถพทธในวดเดยวกน แตตอมำโบสถพรำหมณกถกก�ำจดออกไป ก�ำจดออกไปหมดไป แตรองรอยทำงประวตศำสตรยงเหลออย พระนำรำยณหลำยๆ องคยงมเหลออย คนเอำมำจำกโบสถพรำหมณ เอำมำเกบไวในโบสถพทธ ทเจดยวดแกวนนกยงพบศวลงค ๒ ดน มพบรปของหวชำงพระพฆเนศกม แสดงวำในวดพทธนนมรปปฏมำของพรำหมณรวมอยดวย เพรำะใหประชำชนไดถอ ไดเลอกถอเอำตำมพอใจ ปญญำออนเอำตำมปญญำออน ปญญำแกกเอำตำมปญญำแก

นแหละคอศำสนำและวฒนธรรมทเรำไดรบจำกอนเดย อนเดยเอำมำให ทงนนแหละ ชำวอนเดยเอำมำใหเพรำะเขำตองกำรมำหำลำภผลมำหำทอง หำอะไร

ทนเมอประชำชนมนมทงคนปญญำออนและ คนปญญำแก กเลยตองใหมกำรถอพรอมกนทงสองศำสนำ ทงพทธศำสตรและไสยศำสตร จำกพยำนหลกฐำน แสดงชดใหเหนเหลออย โดยเฉพำะทเมองไชยำน วดทเกำถงสมยพนปโนนแลว กจะมโบสถพรำหมณอยหนำวดคกบโบสถพทธทอยในวด เดกๆ มำจำกบำน กผำนโบสถพรำหมณกอน กไหวโบสถพรำหมณกอน ท�ำอะไรพธรตองอยำงโบสถพรำหมณกอน แลวจงเขำมำ ในวดกระท�ำอยำงพทธ ส�ำหรบผใหญ ส�ำหรบพอแม หรอวำคนปญญำออนกท�ำอะไรกนใหพอใจทโบสถพรำหมณนนแหละ แลวเขำมำในโบสถพทธกไมตองแลว เอำไวใหคนทปญญำแกกลำเปนพทธ

ภาพพระบรมธาตไชยาราชวรวหาร


ทน บำงทเขำกมำแตงงำนสมรสกบคนทน ทงพชพนธอยำงอนเดยไวกเหลออยมำกเหมอนกน คอพวกพรำหมณ ตำมทเรยกกนวำพรำหมณมนกมโอกำสทจะถำยเทวฒนธรรม และศำสนำใหแกประชำชน ทน อยในเลอดอยในเนอตดมำจนบดน ซงเปนเวลำลวงมำสองพนปสำมพนป มนกมอยมำก นเอำออกได เมอไร สำยเลอดทมนเปนอนเดยทเขำฝงมำให โดยชำวอนเดยครงกระโนนเอำออกไดเมอไร มนกสบตอกนมำจนบดน มนกตองรบรวำเรำมนสรำงชวต สำยเลอดสำยเนอขนมำจำกสองศำสนำ ทงศำสนำฮนดทงศำสนำพทธ คอทงไสยศำสตรและทงพทธศำสตร

เราจะสนองคณอนเดยอยางไร

เอำละ สรปควำมสกท กจะไดแลวกระมงวำโดยศำสนำกด เรำรบจำกอนเดย โดยเขำเอำมำให โดยไสยศำสตรกด เรำรบจำกอนเดย โดยเขำเอำมำให โดยขนบธรรมเนยมประเพณรตองตำงๆ หยมหยมไปหมด ไมรกสบกรอยอยำง ทถออยำงอนเดยเพรำะอนเดยเขำเอำมำให นสรปควำมแลว เรำกมกำรเปนหนบญคณแกอนเดยมำกมำยอยำงน อำตมำพดอยำงนจะเรยกวำทวงบญคณแทนชำวอนเดยกไดเหมอนกน จะดำกไดเหมอนกนแหละ ขอแตวำอยำลมบญคณขอน

จงมควำมคดวำเรำจะตองนกกนแลววำ ควรจะสนองคณ ควรจะตอบแทนคณ ถำท�ำไดนะ ถงกบวำขนพทธศำสนำกลบไปใหชำวอนเดยนจะวเศษทสด เรำขนศำสนำพทธจำกเมองไทยไปใหชำวอนเดยนจะวเศษทสด แตอำตมำคดวำจะท�ำไมได ควำมสำมำรถอยำงน หนำตำอยำงนท�ำไมได และชำวอนเดยเขำกมนคงในศำสนำฮนดเสยดวย พอดกน

แตอยำงไรกด เรำจะตองตอบแทนคณใหเขำรวำ เรำรบญคณและตอบแทนคณ จะตองสรำงอะไรออกมำใหเปนเครองยนยนวำเรำรบญคณและเรำจะตอบแทนบญคณ ยกตวอยำงงำยๆ พวกขำรำชกำรสถำนทตอนเดย คอชำวอนเดยแทๆ เลย เขำมำทนแลวเขำเหนรป รปภำพหนสลกพทธประวตจำกอนเดย รปปนหนสลกทรอบโรงหนงนน เขำตะลงงงงนไปหมดวำ นคณท�ำอยำงไร คณถงท�ำไดอยำงน อำตมำวำถำยรปมำปน เขำไมเชอ เขำไมเชอ เพรำะมนตองท�ำดวยใจรกจรงๆ มนจงจะท�ำไดอยำงน แลวเขำสรปควำมวำ นเปนกำรใหเกยรตแกอนเดยเหลอเกน กำรทปนรปพทธประวตทงเกลอนกลำดอยแถวน ชำวอนเดยมำบอกวำ นเปนกำรใหเกยรต ใหเกยรตยศแกชำวอนเดยเหลอเกน ค�ำพดนมนยงกองอยในหอำตมำ

เอำละ เรำจะตองสนองคณใหเขำพอใจมำกกวำน จะท�ำอะไรขนมำทใหเขำมำเหนแลวเขำจะรสกเตมรอยเปอรเซนตวำ เรำรบญคณของเขำ แลวเรำมกตเวทกระท�ำตอบแทนเปนเกยรตใหเปนผลดแกเขำน จะคดอยอยำงน...

๓8

ภาพชาวอนเดยทรวหนมหาโพธเจดย พทธคยา

...จงขอบอกใหทำนทงหลำยทรำบวำ ควำมจรงมนเปนอยำงน ทำนทงหลำยจะชอบหรอไมชอบกตำมใจ หรอจะโกรธกตำมใจ แตควำมจรงมนเปนอยำงน เรำเปนหนสนทำงวฒนธรรมของชำวอนเดยอยำงนแลว เรำควรจะเปนสตวกตญญ ไมใชอกตญญ เปนสตวกตญญ ตอบแทนพระคณ จะตองท�ำอะไรทเปนประโยชนแกอนเดย เปนเกยรตแกอนเดย เปนทชนใจของชำวอนเดย จงคดวำสรำงอนเดยจ�ำลองเลกๆ ไมใชมำกมำยมนจะเกนควำมสำมำรถ สรำงเลกๆ แตวำมนไมถงกบเลกจนไมรวำอะไรนะเลก จนถงกบวำชำวอนเดยมำทนเหนแลวกวำ โอภมใจ วำใหเกยรตแกเขำ ใหเกยรตแกเขำ เขำจะพอใจในกำรทเรำใหเกยรตแกเขำ รบญคณทเขำน�ำเอำมำใหแกเรำจนถงบำน ทงทำงศำสนำและทงทำงวฒนธรรม

ขอนส�ำคญมำก เขำเอำมำใหถงบำน เขำเอำมำเอง เขำเอำใหจนถงบำน เรำไดรบอยทบำน นอนรบอยทบำน บญคณมนถงขนำดน ขอใหรจกรไวและยอมรบร และเปนกตญญเปนกตเวท

เกยวกบอำสำฬหะ ถำเขำใจค�ำวำธรรมจกร ธรรมจกรกเกยวแหละ เพรำะวำธรรมจกรไดลงมำถงทน แลวเรำจะตอบแทนคณผน�ำเอำมำให ในแงของศำสนำพทธ กวำพระโสณะพระอตตระมำ กเปนชำวอนเดยมำพระเจำอโศกมหำรำชสงมำ

ถำเปนเรองของวฒนธรรมหรอเรองของไสยศำสตรแลว ชำวอนเดยโดยตรงเขำมำคำขำยทน มำท�ำควำมร�ำรวยทนแลวเอำมำใหแลวกลบไปอนเดย แลวเขำ ยงมำแถมสมรสแตงงำนกบคนทน มอยหลำยครอบครว หลำยสกลเหมอนกนแหละทตนสกลสบไปถงชำวอนเดย เปนพรำหมณมำจำกอนเดยกมอย ญำตของอำตมำกม หลำยๆ คนทเปนอยำงน เรยกวำชำวอนเดยน�ำมำใหจนถงทอย น�ำมำใหถงในครว กวำอยำงนนเถอะ กควรจะรจก ควรจะขอบคณ


อะไรบำงทเรำไมไดเกยวกบอนเดย อยำงทวำพธรตองตงแตเดกอยในครรภ ตงแตคลอดออกมำ โกนจกเดกใหมนเลำเรยน ซงเปนอกษรศำสตรอนเดย แลวมนสมรสแตงงำน ใหมนมอะไรจนมนแก มนตำยเขำโลงมนกยงเผำ ยงมขนบธรรมเนยมประเพณอทศสวนกศลไปใหตำมแบบอนเดยทงนน จำกตว ก ถงตว ฮ มนเปนอนเดย นโดยอนเดย ทเขำน�ำมำให

ชาวพทธตองมความกตญญกตเวท

เอำละ ถำทำนทงหลำยไมเหนวำนอกเรอง ไมเหนวำเปนเรองนอกเรอง กชวยเอำไปคดไปใครครวญดวำ มนจะตองคดกนอยำงไร ตองคดตอบแทนกนอยำงไร อยำใหเรำเปนสตวอกตญญ มนหยำบคำยนก อยำใหเรำหลบหหลบตำไมรบญคณของผอนเสยเลย มนกไมไหว จงขอบอกกลำวควำมคดนวำ เรำถงเวลำแลวทจะตองขอบคณ แสดงควำมขอบคณและตอบแทนคณชำวอนเดย ทงทเรำจะเปนพระกตำม เปนฆรำวำสกตำม ลวนแตเปนหนบญคณชำวอนเดย บำงคนอำจจะไมชอบ บำงคนอำจจะปดปฏเสธวำ ฉนไมรไมช ชำตนยมของฉนเปนไทย ไมไดมอะไรเกยวกบชำวอนเดย ฉนกถออยำงนตำมใจ แตวำในฐำนะทเปนพทธบรษทน อำตมำคดวำตองรบร แลวตองท�ำอะไรตอบแทน แลวกำรตอบแทน ทจะไมใชเพยงจะตอบแทนอนเดย แตมนจะตอบแทนพระคณของพระพทธเจำดวย พระพทธเจำเปนคนอนเดย ศำสนำของพระองคเกดในอนเดย เปนศำสนำของอนเดยพทธศำสนำเปนศำสนำของอนเดย ขอใหยอมรบในขอน จะเปนกำรตอบแทนคณของพระพทธเจำดวย

ภาพพระภกษชาวอนเดยเรยนรพระธรรมทมหาโพธวหาร พทธคยา ยามทใชเปนยามตรา ภปร. จากประเทศไทย

4๐

นเนองมำจำกธรรมจกร เพรำะธรรมจกรมำถงน ธรรมจกรโดยชำวอนเดยชวยน�ำมำให มำครอบง�ำพนแผนดนนทงหมด ครอบง�ำประชำชนทงหมด จงไดมลกษณะอยำงน แผนดนทองแหลมมลำยขนไปจนสดเหนอ จนเลยเชยงใหม เลยสดไปโนน เปนรองรอยทวำ วฒนธรรมอนเดยศำสนำอนเดยไดเขำมำครอบง�ำครอบคลม โบรำณวตถโบรำณสถำนสอเคำเปนอนเดยทงนน ทมอยตลอดแผนดนเหลำน

เรองนจะถอวำไมใชเรองธรรมะกได แตถำเหนวำเปนเรองกตญญเปนเรองของควำมกตญญกเปนเรองธรรมะไดเหมอนกน รสกบญคณ สนองบญคณแกผทมบญคณ คอประเทศอนเดยและคอพระพทธเจำ คอศำสนำทกศำสนำ ทมอยในอนเดยในระดบวฒนธรรมกได ไสยศำสตรกได มำสอนใหจนเรยกวำเรำมนมเลอดมเนอเปนอนเดย มศำสนำฮนดเปนแม มศำสนำพทธเปนพอ อยโดยไมรสกตว

เปนอนวำกำรบรรยำยของอำตมำในครงแรกนเปนกำรทวงบญคณใหแกธรรมจกร ธรรมจกรแผมำถงนใหประโยชนจนถงน ทวงบญคณใหแกธรรมจกร ใหร จกสนองพระคณของธรรมจกร ซงมนกเปนกำรสนองพระคณของชำวอนเดย ของศำสนำอนเดย ของวฒนธรรมอนเดย ถำใครเหนวำสมควรหรอพอจะท�ำได ชวยบอก เพอนๆ กนใหร บอกเพอนๆ ของเรำทยงไมร ใหร ตอๆ กนไปทวประเทศไทยวำ เรำจะตอบแทนพระคณทำงวฒนธรรมทำงศำสนำแกชนชำตอนเดย ในฐำนะทวำแทนคณพระธรรมจกรทไดมำชวยสรำงธรรมำณำจกรขนมำบนแผนดนน

ขอฝำกไวใหคดกนไปกอน ขอโทษนะ อยำคดวำเรยไร ไมมกำรเรยไร ไมใชพดเพอเรยไร พดใหรในจตใจ ใหรสกในจตใจ วำจะตองชวยกนคด ชวยกนนก ชวยกนรสกและชวยกนท�ำ อำตมำอก ไมกป กจกตำยแลว หลำยๆ อยำงไดท�ำเสรจแลว แตกำรตอบแทนคณชำวอนเดยยงไมไดท�ำตำมทตงใจไว ตอไปนกคดวำจะคอยๆ ท�ำ จงจะสรำงอนเดยจ�ำลองเลกๆ ขนมำประกำศกองอยตลอดเวลำกรอยปพนปวำ เรำรบญคณชำวอนเดย เรำใหเกยรตแกชำวอนเดย เรำสนองคณ รวมทงแกศำสนำ แกวฒนธรรม แกพระพทธเจำเองดวยภาพชาวอนเดยทมหาโพธวหาร พทธคยา


พอสมควรแกเวลำแลวชวโมงหนง พดเรองพระคณของธรรมจกร วนนเปนวนธรรมจกร ขอใหขอบพระคณธรรมจกรทแผซำนมำปกคลมแผนดนเหลำน สรำงสรรคแผนดนทนเหลำนขนมำใหมอยในลกษณะอยำงน มฉะนนเรำจะไมไดมำนงกนอยอยำงน ไมมอบำสกอบำสกำมำนง ไมมภกษสำมเณรมำนง เรำอำจจะตองเปนครสตหรอเปนอสลำมกไมร ถำวำศำสนำอนเดย วฒนธรรมอนเดยไมมำจบยดพวกเรำไวเสยกอนเรำจะไปเปนครสตกไมรไมแน จะไปเปนอสลำมกไมรไมแน เหมอนทเขำเปนๆ กนอย ฉะนนจงขอบคณวฒนธรรมอนเดยศำสนำอนเดย โดยเฉพำะคอพระพทธศำสนำไดแผเขำมำในลกษณะทเปนธรรมจกร ธรรมจกรเกดเปนอำณำจกรพทธไทยเกดพทธอำณำจกรขนมำ ตองชวยกนรกษำ ชวยกน รกษำอำณำจกรนไวใหมนคง แลวเรำกจะชนะมำร มำรขำงในกด มำรขำงนอกกด คนพำลขำงนอก กชนะ กเลสอนธพำลขำงในจตกจะชนะ เรำจะเปนผชนะตำมควำมหมำยของพระพทธศำสนำวำ จะชนะดวยธรรมจกร ชนะดวยธรรมจกร ตดฟนหรอฟำดฟนสงเลวรำยทเปนขำศกศตรน แลวกสะอำด แลวกสวำง แลวกสงบเปนชำวพทธทแทจรง เรำไมเพยงแตรบเอำผลประโยชน เปนควำมรอดของเรำขำงเดยว เรำจะสนองคณจะตอบแทนคณใหสำสมกบทเรำไดรบประโยชน

เอำละ จะฟงในลกษณะทเปนธรรมะกได ไมใชกได แตมนเปนควำมจรง ขอใหตำงคนตำงท�ำกนกได ไมตองมำรวมกนทงหมดกได ขอใหมกำรกระท�ำลกษณะทจะตอบแทนพระคณของชำวอนเดย ขอฝำกไวในจตใจ เพอกระตนจตใจของทำนทงหลำยใหเปนผมควำมกตญญ กตเวทยงๆ ขนไป ตลอดทกทพำรำตรกำลเทอญ

ขอยตกำรบรรยำยดวยกำรสมควรแกเวลำ

ภาพพระพทธรปปางปรนพพาน ในถ�าเอลโลราหมายเลข ๒7 เมองเอารงคบาด


พทธศาสนาหลงพทธกาลกอนทพระสมมาสมพทธเจาจะเสดจดบขนธปรนพพาน พระองค ไดกลาวกบ

พระอานนทวา เมอตถาคตปรนพพานแลว บางทพวกเธอจะมความคดอยางนวา

พระศาสดาของเราปรนพพานแลว บดน ศาสดาของเราไมม อานนท พวกเธอไมควรด�าร

อยางนน ไมควรเหนอยางนน “ธรรมและวนยทเราไดแสดงแลว บญญตแลวแกพวก

เธอ ธรรมและวนยนนแล จกเปนศาสดาของพวกเธอ” และยงทรงตรสกบพระอานนท

อกวา “โดยกาลลวงไปแหงเรา ถาสงฆตองการกจงถอนสกขาบทเลกนอยเสยบางกได”

(มหำปรนพพำนสตร ๑๐/๑๔๑)

ประมวลและเรยบเรยงโดย นายสมบต ทารก

44

เมอกำรถวำยเพลงพระพทธสรระของพระสมมำสมพทธเจำเสรจสน พระมหำกสสปเถระไดหยบยกกรณพระสภททะ ผ บวชเมอแก เมอร ขำวปรนพพำนของพระพทธเจำ ภกษทงหลำยรองไหเศรำโศก สภททภกษกหำมภกษเหลำนนมใหเสยใจรองไห เพรำะตอไปนจะท�ำอะไรไดตำมใจแลว ไมตองมใครคอยมำชวำ นผด นถก นควร นไมควร ตอไปอก พระมหำกสสปะสลดใจในถอยค�ำของสภททภกษ จงน�ำเรองเสนอทประชมสงฆ แลวเสนอชวนใหท�ำสงคำยนำรอยกรองจดระเบยบพระธรรมวนย โดยคดเลอกพระอรหนต ๕๐๐ รปเขำรวมสงคำยนำครงน

การสงคายนาครงท ๑

กำรสงคำยนำครงแรก กระท�ำ ณ ถ�ำสตตบรรณคหำ ขำงภเขำเวภำระ กรงรำชคฤห โดยพระมหำกสสปะเปนประธำนและเปนผซกถำม พระอำนนทเปน ผใหค�ำตอบเกยวกบพระธรรม และพระอบำลเปนผ ใหค�ำตอบเกยวกบพระวนย มพระอรหนตเขำรวมในกำรสงคำยนำ ๕๐๐ รป พระเจำอชำตศตรเปนองคอปถมภ ใชเวลำ ๗ เดอนจงแลวเสรจ

ภาพพระพทธรปในถ�าอชนตา หมายเลข 19 ประเทศอนเดย


ในกำรสงคำยนำครงน พระอำนนทไดกลำวถงพทธำนญำตใหสงฆถอนสกขำบทเลกนอยได แตทประชมตกลงกนไมไดวำสกขำบทเลกนอยคออะไร พระมหำกสสปะจงใหคงไวอยำงเดม เพรำะเหนวำทผำนมำพระสงฆกปฏบตดแลว ชอบแลว จงควรจะรกษำพระธรรมวนยใหคงไวตำมเดม และอำจจะมผตเตยนพระพทธองคไดวำทรงบญญตสกขำบทเพอสำวกเฉพำะชวงทมพระชนมชพเทำนน หำกสงฆมควำมพรอมกไมควรบญญตเพมหรอตดทอนสงทพระพทธองคบญญต พงสมำทำนประพฤตในสกขำบทททรงบญญตไวเปนญตต

เมอสงคำยนำเสรจแลว พระปรำณะพรอมบรวำร ๕๐๐ รป จำรกจำกทกษณำคร (ภเขำแถบภำคใตของอนเดย) มำยงกรงรำชคฤห ภกษทเขำรวมสงคำยนำไดแจงเรองสงคำยนำใหพระปรำณะทรำบ พระปรำณะแสดงควำมเหนคดคำนเกยวกบสกขำบทบำงขอและยนยนปฏบตตำมเดม ซงแสดงใหเหนเคำควำมเหนตำงในคณะสงฆ แตไมถอวำเปนสงฆเภท เนองจำกพระปรำณะยดถอตำมพทธำนญำต ททรงใหสงฆถอนสกขำบทเลกนอยได

การสงคายนาครงท ๒ : ตนเคาการแตกนกาย

เมอพทธปรนพพำนผำนไป ๑๐๐ ป ภกษชำววชช เมอง เวสำล ไดตงวตถ ๑๐ ประกำร ซงผดไปจำกพระวนย ท�ำใหมทง ภกษทเหนดวยและไมเหนดวย จนเกดกำรแตกแยกในหมสงฆ พระยสกำกณฑกบตร ไดจำรกมำเมองเวสำล และทรำบเรองน ไดพยำยำมคดคำน แตภกษชำววชชไมเชอฟง พระยสกำกณฑกบตรจงน�ำเรองไปปรกษำพระเถระผใหญในขณะนนไดแก พระเรวตะ พระสพกำมเถระ เปนตน จงตกลงใหท�ำกำรสงคำยนำขนอกครง ในกำรนพระเรวตะเปนผถำม พระสพพกำมเปนผตอบปญหำทำงวนยทเกดขน มพระสงฆประชมกน ๗๐๐ รป สงคำยนำกนทวำลกำรำมใชเวลำ ๘ เดอนจงแลวเสรจ มตทประชมสงฆชขำดวำวตถ ๑๐ ประกำรนนผดพระธรรมวนย

กำรตดสนชขำดนภกษชำววชชไมยอมรบ แตไปรวบรวมภกษฝำยตนจ�ำนวนมำกถง ๑๐,๐๐๐ รป ประชมท�ำสงคำยนำตำงหำกทเมองกสมประ (ปำตลบตร) สงคำยนำนเรยกวำ มหำสงคต แปลวำกำรสงคำยนำของพวกสงฆหมใหญ และเรยกพวกของตนวำ มหำสงฆกะ นบเปนเหตท�ำใหพทธศำสนำ ในขณะนนแตกเปน ๒ ฝำย คอ ฝำยทนบถอมตของพระเถระครงปฐมสงคำยนำเรยก เถรวำท ฝำยพวกวชชบตรคอมหำสงฆกะ และเปนตนก�ำเนดของอำจำรยวำท ทตอมำเรยกตนเองวำ “มหำยำน”

ภาพเสาพระเจาอโศก ทเมองเวสาล

4๖

ตอมำควำมขดแยงในกำรตควำมพระธรรมวนยเกดขนอกอยำงตอเนอง ทงระหวำงสองฝำยและในฝำยเดยวกน เปนเหตใหทงฝำยทเรยกตนเองวำเถรวำทและมหำสงฆกะมกำรแยกตวออกไปตงนกำยใหมๆ เกดขน ตำมคมภรทปวงสปกรณบำลบอกวำแยกออกเปน ๑๘ นกำย คอ แยกจำกเถรวำทแยกออกไป ๑๑ รวมกบนกำยเดมเปน ๑๒ แยกจำกฝำยมหำสงฆกะ ๕ รวมนกำยเดมเปน ๖ นกำย สวนปกรณ-สนสกฤตบอกวำแยกออกไปถง ๒๑ นกำย คอ แยกจำกเถรวำทเดมออกไป ๑๑ รวมกบนกำยเดมเปน ๑๒ มหำสงฆกะ แยกออกไป ๘ รวมกบนกำยเดมเปน ๙ นกำย

สงคายนาครงท ๓

สงคำยนำครงท ๓ กระท�ำทอโศกำรำม กรง ปำตลบตร ประเทศอนเดย พระโมคคลบตร ตสสเถระเปนหวหนำ มพระสงฆประชมกน ๑,๐๐๐ รป ท�ำอย ๙ เดอน จงแลวเสรจ สงคำยนำครงน กระท�ำภำยหลงจำกทพระพทธเจ ำปรนพพำนแล ว ๒๓๔ หรอ ๒๓๕ ป ขอปรำรภในกำรท�ำสงคำยนำครงนคอพวกเดยรถย หรอนกบวชศำสนำอนมำปลอมบวช แลวแสดงลทธศำสนำและควำมเหนของตนวำเปนพระพทธศำสนำ พระโมค-คลลบตรตสสเถระไดขอควำมอปถมภจำกพระเจำอโศกมหำรำช ช�ำระสอบสวนก�ำจดเดยรถยเหลำนนจำก พระธรรมวนยไดแลว จงสงคำยนำพระธรรมวนย ครำวสงคำยนำครงท ๓ พระเถระทงหลำยไดก�ำหนดหลกธรรมเรยกนกำยนวำ “วภชชวำทะ” หรอ “วภชชวำทน” คอกลำวสอนจ�ำแจกขอธรรมเปนขอๆ ไปใหเหมำะสมกบอปนสยของบคคล เมอสงคำยนำเสรจแลวพระเจำอโศกทรงสงสมณทตออกไปเผยแผพทธศำสนำถง ๙ สำย

สงคายนาของนกายสรวาสตวาท

พระเจำกนษกะ กษตรยองคท ๗ แหงรำชวงศกษำณะ ทรงอปถมภกำรสงคำยนำทพระสงฆนกำยสรวำสตวำท ซงนกำยนนบเปนครงท ๓ (นบตอจำกสงคำยทถ�ำสตตบรรณคหำ รำชคฤหและแควนวชช) จดขนทเมองชลนธร หลกฐำนบำงแหง

ภาพหนสลกพระเจาอโศกมหาราชเดนทางไปสกการะพระศรมหาโพธ จ�าลองจดแสดงทสวนโมกขกรงเทพ


บอกวำจดทกศมระ (แคชเมยร) เมอ พ.ศ. ๖๔๓ (ครสตศกรำช ๑๐๐) พระเจำกนษกะทรงเปนเอกอครศำสนปถมภกทส�ำคญของนกำยสรวำสตวำท เปรยบไดกบพระเจำอโศกมหำรำชของฝำยเถรวำท ในบนทกของสมณะเสวยนจำง (พระถงซ�ำจง) กลำววำ สงคำยนำครงนนมจ�ำนวนสงฆ ๕๐๐ รป มพระปำรศวะเปนประธำน พระวสมตรเปนผแถลงมต แตในฝำยทเบตกลำววำ มจ�ำนวนพระอรหนต ๕๐๐ องค พระโพธสตว ๕๐๐ องค และบณฑต ๕๐๐ คน มำรวมชมนมสงคำยนำท กลฑลวนวหำร ในกศมระ เชนเดยวกน ผลแหงกำรสงคำยนำครงนนมดงน

• ใชภำษำสนสกฤตในกำรสงคำยนำ• มกำรรอยกรองอรรถำธบำยพระไตรปฎกขน ๓ คมภรใหญ คอรอยกรองอรรถกำวนยปฎก

ชอ วนยวภำษำ จ�ำนวนแสนโศลก อรรถกถำพระสตตนตปฎกชอ อปเทศศำสตร จ�ำนวนแสนโศลก รอยกรองพระอภธรรมวภำษำศำสตรอกแสนโศลก

• มกำรจดจำรปกรณเหลำนเปนหลกฐำน• นกำยสรวำสตวำทเปนนกำยทรำชกำรรบรอง• พระเจำกนษกะโปรดใหสงสมณทตเผยแผศำสนำไปทวภมภำคเอเชยกลำง

ในรชสมยของพระเจำกนษกะ พทธศำสนำนกำยสรวำสตวำทไดแผไปในอนเดยภำคกลำงและภำคเหนอ มแควนมถรำ แควนกศมระ แควนคนธำระเปนศนยกลำงเขำสเอเชยกลำงและจน วรรณคดสนสกฤตไดเจรญขนแทนภำษำบำล มพระภกษผทรงควำมรเปนจ�ำนวนมำก ทำนเหลำนไดแตงต�ำรำทำงพทธศำสนำเปนภำษำสนสกฤต ในดำนศลปกรรมกำรแกะสลกแบบคนธำระมพระพทธรปและ พระโพธสตว

คณำจำรยองคส�ำคญของนกำยสรวำทสตวำท ในรชสมย พระเจำกนษกะ อำท ทำนปำรศวะ ทำนเปนผถวำยค�ำแนะน�ำให พระเจำกนษกะเปนผชมนมสงฆท�ำสงคำยนำ ทำนไดแตงคมภร พระสตตนตอปเทศศำสตร แตตนฉบบสญหำยแลว พระธรรมตำระ ผแตงคมภรอรรกถำธรรมบท คมภรสงยกตอภธรรมหฤทยศำสตร และคมภรปญจวสตวภำษำศำสตร พระพทธเทวะ พระวสมตร พระธรรม-ตำระ พระศรโฆษะ ทง ๔ รป ไดรวมกนแตงคมภรมหำวภำษำ แตกมทศนะแตกตำงกนในบำงแงมม และตำงไดแสดงทศนะหกลำงกน

ภาพพระพทธรปศลปะคนธาระ

48

ทโดดเดนคอ พระอศวโฆษ ทำนเกดในวรรณะพรำหมณ ประมำณพทธศตวรรษท ๖ ณ เมองสำเกต แควนอโยธยำ ปรำกฏแตนำมมำรดำวำ สวรรณเกษ เมอเตบใหญไดศกษำคมภรของพรำหมณจนแตกฉำน ทำนทองเทยวโตวำทไปในแควนมคธ และอนเดยตอนกลำง เพอเปรยบเทยบหลกธรรมวำใครจะล�ำลกกวำกน วนหนง พระปำรศวเถระ จำรกมำจำกอนเดยตอนเหนอสแควนมคธ เมอทรำบเรองรำว ทำนจง ประกำศขอโตวำทกบพระอศวโฆษ ดำนพระอศวโฆษถอวำตนมควำมรดจงรบค�ำ และทำทำยวำหำกตนปรำชยจะยอมใหตดลน

เมอเปดอภปรำย พระอศวโฆษเปนฝำยปรำชย แตพระปำรศวเถระไมมประสงคจะใหตดลน จงใหไถโทษดวยกำรบวชในพระพทธศำสนำแทน เมอบวชแลว พระอศวโฆษไดศกษำพระธรรมจนแตกฉำน จงออกประกำศเผยแผพระธรรม ทำนเทศนำไดไพเรำะจบใจผฟงทวทงอนเดย แมกระทงมำยงไมยอมกนหญำกลบยนฟงทำนแสดงธรรมจนน�ำตำไหล ทำนจงไดรบชอวำ “อศวโฆษ” นบแตบดนน

ทำนไดรจนำงำนอนมชอเสยง คอ “พทธจรต” พรรณนำพทธประวตตงแตประสตจนถงทรงดบขนธปรนพพำน มจ�ำนวนทงหมดถง ๒๑๑๐ โศลก ปจจบน คงเหลอเพยง ๑๐๑๑ โศลกเทำนน และมหำกำพย “เสำนทรนนทะ” อนเปนเรองเกยวกบ พระนนทะพระอนชำรวมบดำกบพระพทธองค นอกจำกนยงรจนำ “สตรำลงกำร” ตนฉบบภำษำสนสฤตไดสญหำย คงเหลอไวแตฉบบค�ำแปลโดยทำนกมำรชวะ รำวพทธศตวรรษท ๙ “รฐปำลสตร” ซงไดเอำมำจำกพระสตรในมชฌมนกำย ไดแตงฉนทบรรยำยประกอบ “ทศอกศลธรรมปฏปทำสตร” และ “ฉคตสงสำรสตร” “นครณนถ-ปจฉำอนำตมำสตร” “คณฑสโตตรคำถำ” “ศำรปตรปรกรณม” นอกจำกควำมสำมำรถทำงกวแลว ยงปรำกฏวำทำนเปนนกดนตรทเกงกำจดวย

ภาพเหรยญทองสมยพระเจากนษกะ, มภาพพระพทธเจา (BoDDo)


นกำยสรวำสตวำทรงเรองอยในอนเดยรวมพนปทเดยว กำรสงคำยนำของนกำยสรวำสตวำทนฝำยเถรวำทไมนบ เชนเดยวกนนกำยสรวำสตวำทกไมนบสงคำยนำสมยพระเจำอโศก แมภำยหลงนกำยสรวำสตวำทจะสญไป มหำยำนกนบสงคำยนำครงนเปนเสมอนสงคตของฝำยตนดวย ทำงฝำยจนไดแปลพระไตรปฎกของนกำยสรวำสตวำทเปนภำษำจนดวย

กอเกดมหายาน

กระทงในรำวหลงพทธศตวรรษท ๕ ไปแลว จงไดเกดกลมคณะสงฆและคฤหสถทเรยกตนเองวำ “มหำยำน” ขน แมจะมทมำไมแนชด แตสนนษฐำนวำอำจพฒนำจำกนกำยมหำสงฆกะ ผสมผสำนกบปรชญำของนกำยพทธศำสนำอนทง ๑๘ นกำย รวมทงนกำยเถรวำทดวย กระบวนกำรเกดของมหำยำนววฒนำกำรอยำงคอยเปนคอยไปกอก�ำเนดเปนมหำยำน เพอฟนฟพทธศำสนำและตอสอทธพลของพรำหมณ และท�ำใหพทธศำสนำเขำถงหมชนสำมญโดยทวไป

เถรวาท-มหายาน

ลวงมำถงพทธศตวรรษท ๖-๗ พทธศำสนำกอเกดนกำยใหญสองนกำยคอเถรวำทและมหำยำน นกำยเถรวำท แปลวำ วำทะของพระเถระ คอพทธศำสนำแบบดงเดม ทพยำยำมรกษำพระธรรมวนยตำมแบบอยำงทพระเถระอรหนตสำวกท�ำปฐมสงคำยนำ บำงครงเรยก ทกษณนกำย หรอนกำยฝำยใต เพรำะตงอยในภำคใตของอนเดย อกนำมหนงฝำยมหำยำนตงใหวำ หนยำน แปลวำ ยำนเลก คบแคบ เพรำะน�ำสตวใหขำมวฏฏสงสำรไมไดมำกเหมอนมหำยำน แตนำมนเปนทรกนวำตงขนในสมยทมกำรแขงขนระหวำงนกำย จงมกำรยกฝำยหนง กดขมอกฝำยหนง ตอมำเถรวำทไปตงมนทลงกำแลวแผขยำยมำทำงพมำ ลำว กมพชำ ไทย ฝำยเถรวำทใชภำษำบำลบนทกพระไตรปฎก

มหำยำน แปลวำ ยำนใหญ เปนนำมทตงขนเพอแสดงวำสำมำรถชวยใหสรรพสตวขำมพนวฏฏ-สงสำรไดมำก อกนำมหนงเรยกวำ อตตรนกำย หรอนกำยฝำยเหนอ เพรำะตงมนเจรญแพรหลำย ในภำคเหนอของอนเดย บำงเรยกวำ อำจรยวำท แปลวำ วำทะของอำจำรย เปนค�ำคกบเถรวำท คอเถรวำท หมำยถงวำทะของพระเถระรนแรกททนเหนพระพทธเจำ สวนอำจรยวำท หมำยถง วำทะของอำจำรยรนตอๆ มำ มหำยำนไดแพรหลำยไปยงทเบต จน เวยดนำม เกำหล ญปน ภฏำน มหำยำนใชภำษำสนสกฤตในกำรบนทกพระธรรมค�ำสอน

ภาพพระโพธสตวอวโลกเตศวรของสวนโมกขกรงเทพ หลอทองเหลองรมด�าจ�าลองจากองคพบทไชยาสราษฎธาน

5๐

คณาจารยและคมภรของแตละฝาย

คณาจารยฝายเถรวาท

ในสมย ทย งม ได มกำรจำรกพระไตรปฎกลงในใบลำนนนใชวธทองจ�ำ และกำรทองจ�ำกแบงหนำทกน ตำมแตใครจะสมครเปนผ เชยวชำญในสวนไหนตอนไหนของพระไตรปฎก โดยนยนจงเปนกำรแบงงำนกนท�ำในกำรทองจ�ำพระไตรปฎก และมผเชยวชำญในแตละสำขำ มศษยของแตละส�ำนกทองจ�ำตำมทอำจำรยสงสอน ตอมำหลงพทธศตวรรษท ๓ แลว นกำยเถรวำทแมจะยงมอยประปรำยในอนเดยแตกไมอำจทรำบควำมเปนไปโดยละเอยด เถรวำทกลบไปเจรญรงเรองในเกำะในลงกำตลอดระยะเวลำ ๒๐๐๐ ปเศษ ตอมำรำวพทธศตวรรษท ๙ ปรำกฏมภกษชอพระพทธโฆษาจารยประสงคจะแปลพระไตรปฎกและอรรถกถำจำกภำษำสงหลเปนภำษำมคธ จงขำมไปเกำะลงกำรวมมอกบพระเถระชำวลงกำช�ำระพระไตรปฎกและอรรถกถำใหม

พระพทธโฆษำจำรยผนเปนบตรพรำหมณ เกดทหมบำนแหงหนงใกลพทธคยำ อนเปนสถำนทตรสรของพระพทธเจำ ในแควนมคธ เมอประมำณ พ.ศ. ๙๕๖ เรยนจบไตรเพทมควำมเชยวชำญมำก

ตอมำพบกบพระเรวตเถระ ไดโตตอบปญหำกน สพระเรวตเถระไมไดจงขอบวชเพอเรยนพทธวจนะ มควำมสำมำรถมำก ไดรจนำคมภรญาโณทย เปนตน พระเรวตเถระจงแนะน�ำใหไปเกำะลงกำ เพอแปลอรรถกถำสงหล กลบเปนภำษำมคธ ทำนเดนทำงไปทมหำวหำร เกำะลงกำ เมอขออนญำตแปลคมภร ถกพระเถระแหงมหำวหำรใหคำถำมำ ๒ บท เพอแตงทดสอบ

ภาพพระพทธโฆษาจารย จากชมพทวปไปสบอรรถกถาทลงกา


ควำมร พระพทธโฆษำจำรยจงแตงค�ำอธบำยคำถำทงสองนนขนเปนคมภรวสทธมรรค จำกนนกไดรบอนญำตใหท�ำงำน แปลอรรถกถำไดตำมประสงค เมอท�ำงำนเสรจสนแลว ทำนกเดนทำงกลบส ชมพทวป พระพทธโฆษำจำรยไดรบยกยองเปนพระอรรถกถำจำรยผ ยงใหญทสด มผลงำนมำกทสด

คณาจารยฝายมหายาน พระนาคารชน (Nāgārjuna)

ประวตทำนนำคำรชนมควำมพสดำรมำก ยงกลำวคอนขำงเปนต�ำนำนและไมลงรอยกน ทำนมชวตประมำณ ครสตวรรษท ๒-๓ แตขอมลทบนทกโดยพระเสวยนจำง (พระถงซ�ำจง) ระบวำ ทำนเกดในสกลพรำหมณ ทเมอง วทำรภะภำคใตของอนเดย ทำนศกษำพระไตรปฎกเพยง ๙๐ วน กมควำมรแตกฉำนในพทธปรชญำ จนไดรบยกยองวำเปน “พระพทธเจำองคทสอง” ทำนศกษำมหำยำนศำสตรประกอบดวยปญญำอนเฉยบแหลม สำมำรถเอำชนะฝำยตรงขำมโดยตรรกวธ ในสมยนนพวกพรำหมณทงหลำย พำกนกลววำทะของทำนมำก ทำนไดใชชวตสวนใหญอยทำงอนเดยตอนใต คอทศรบรรพตหรอศรไศล ทำนใชสถำนทแหงนเปนศนยกลำงพระพทธศำสนำ คมภรทำงฝำยทเบตกลำววำทำนนำคำรชนเคยมำศกษำทมหำวทยำลยนำลนทำดวย แตหลกฐำนแหงอนกลำววำ ทำนเปนผกอตงมหำวทยำลยนำลนทำ

ทำนนำคำรชนไดเผยแผนกำยมหำยำนออกไปอยำงแพรหลำยกวำงขวำงในหมประชำชนทวไป ทำนเปนทงนกปรชญำและตรรกวทยำทมชอเสยงรปหนง ทำนสอนปรชญำปำรมตำสตรอยำงลมลก ทำนเสนอวำสรรพสงเปนเพยงสมมตอยำงปรำศจำกสวภำวตำ (คอปรำศจำกสำระทแท) จงเปนศนยตำ ค�ำสอนทำนเนนททำงสำยกลำง หรอมำธยมกะ ซงโยงกลบไปหำค�ำสอนของพระพทธเจำโดยตรง (คอ มชฌมำปฏปทำ หรอมำธยมำประฏปตในภำษำสนสกฤต) ผลงำน ของทำนมปรำกฏอย อำท

ภาพพระนาคารชน นกปราชญอนเดยเปนผกอตงส�านกมธยมกะ (ทางสายกลาง) ในนกายมหายาน (พ.ศ. 7๐๐-8๐๐ ป)

5๒

• มาธยมก การกา หรอมาธยกศาสตร ม ๔๐๐ คำถำ แบงเปน ๒๗ ปรจเฉท บรรจหลกตรรกวทยำและอภปรชญำชนสงของมหำยำน หนงสอเลมนเปนทรวมของมหำยำนสตรทงหลำย หรอเรยกวำเปนหวใจของมหำยำนกวำได

• อกโตภยา เปนหนงสอททำนแตงอธบำยขอควำมในมำธยมกำ อกโตภยำ แปลวำ ปลอดภย หรอหำภยแตทไหนไมได

• สหทลเลขะ เปนหนงสอททำนเขยนถงสหำยคอ พระเจำยชญศร เคำตมบตร เปนท�ำนองจดหมำยแตแฝงไวดวยคตธรรม

นอกจำกนยงกลำววำทำนนำคำรชนไดลงไปยงนำคพภพเพอสนทนำธรรมกบพญำนำค ทบำดำลทำนไดคนพบปรชญำปำรมตำสตร จงไดน�ำกลบมำเผยแผยงโลกมนษย และยงกลำวกนวำทำนนำคำรชนแตงหนงสอไวประมำณ ๒๐ เลม ค�ำสอนของทำนมอทธพลตอนกำยมหำยำนอนดวย ทำนนำคำรชนยงมศษยคนส�ำคญคออำรยเทวะ และนกคดทมชอเสยงอนๆ ไดพฒนำปรชญำมำธยมกะใหเจรญตอมำคอ จนทรกรต ศำนตเทวะ ศำนตรก- ษต และกมลศล

พระอสงคะ (Asanga) และพระวสพนธ

(Vasubandhu)

ทำนทงสองเกดทแควนคนธำระ ในเมองปรษประ มชวตในรำวครสตวรรษท ๔ อยในวรรณะพรำหมณ เกำศกโคตร และไดรบกำรศกษำในศำสนำพรำหมณเปนอยำงด กลำวกนวำทำนอสงคะไดรบกำรสอนธรรมจำกพระใน นกำยสรวำสตวำทจนทำนละลทธพรำหมณหนมำถอพทธ ชวงแรกทงสองทำนบวชในนกำยสรวำ-สตวำท ซงแพรหลำยในกศมระและคนธำระ

ภาพพระอสงคะ (Asanga)


ทำนอสงคะนนไดศกษำอย ทนำลนทำเปนเวลำ ๑๒ ป ทำนทงสองไดศกษำวภำษำศำสตร ในแควนกศมระ ทำนอสงคะเปนอำจำรยองคส�ำคญของส�ำนกโยคำจำร หรอ วชญำณวำท ทำนไดชกชวนนองชำยคอทำนวสพนธใหทง นกำยสรวำสตวำทมำนบถอในนกำยใหมน ทำนอสงคะเปนศษยคนส�ำคญของพระไมเตรยนำถ เปนผเขยนอรรถกถำอธบำยงำนของไมเตรยนำถและอธบำยปรชญำโยคำจำรอยำงเปนระบบ หนงสอทส�ำคญของทำนคอ มหายานสมปร-ครหะ ประกรณอารยวาจา โยคาจารภมศาสตร มหายานสตราลงการ ๒ เลม สปตภมสตร มหายานสตร อปเทศ รวมทงงำนอรรถกถำทเบตทเรยกวำ “ตนจ” บำงสวนกเปนงำนของทำนอสงคะ

ปรชญำโยคำจำรไดเจรญรงเรองอยำงมำกกเพรำะทำนวสพนธเปนก�ำลงส�ำคญ ทำนวส- พนธเดมเปนปรำชญแหงสรวำสตวำทนและเสำตรำนตกะ ทำนไดเขยนหนงสอชอ อภธรรมโกศะ ถอวำเปนคลงแหงพทธปรชญำ เขยนขนตำมทศนะของนกำยสรวำสตวำท ตอมำไดรบค�ำชแนะจำกอสงคะผเปนพชำย เกดควำมเลอมใสในหลกกำรแหงมหำยำนโดยเฉพำะส�ำนกโยคำจำร

ทำนวสพนธไดเรมศกษำคมภรมหำยำนส�ำนกโยคำจำร และแตงอรรถกถำอธบำยอกษ-ยมตนรเทศสตรและทศภมกสตร น�ำหลกกำรส�ำคญของโยคำจำรททำนอสงคะไดบรรจไวในคมภรตำงๆ ออกมำเผยแพรแกนกปรำชญในยคนน ท�ำหนำทสบสำนเจตนำรมณของทำนอสงคะผเปนพชำย โตแยงทฤษฎสดโตงของส�ำนกสรวำสตวำทนและศนยวำททวำดวยสจภำวะสดโตงแหงจตและวตถ และควำมสมพนธระหวำงจตกบวตถ สรรพสงไมมอยจรง ยกเวนจต วตถภำยนอกไมมอยจรง เปนเพยงภำพปรำกฏเทำนน เปรยบเหมอนบรษผมสำยตำพรำมวมองเหนเสนผมทลอยพนกนอยในอำกำศ งำนเขยนทส�ำคญอกเลมคอ วชญำณมำตรำสทธตรทศศำสตร และฎกำตำงๆ นอกจำกนยงไดเผยแพรปรชญำโยคำจำรในรปแบบตำงๆ โดยมมหำวทยำลยนำลนทำเปนศนยกลำงกำรเผยแพร

ภาพพระวสพนธ (Vasubandhu)

54

พระศานตเทวะ (Shantideva) ทำนศำนตเทวะ เปนรำชโอรสของกษตรยทำงใตของอนเดย มชวตประมำณครสต- วรรษท ๗-๘ ภำยหลงเบอหนำยโลกยสขจงสละรำชสมบตออกบวชในส�ำนกทำนวชยเทพ แหงนำลนทำ กลำวกนวำทำนศำนตเทวะมอ�ำนำจฌำนสมำบตแกกลำ จนสำมำรถเขำฌำนไปไตถำมปญหำธรรมะกบพระโพธสตวมญชศร ผลงำนททำนแตงคอ โพธสตวจรยำวตำรศำสตร วำดวยกำรเปนพระโพธสตวเรมจำกมโพธจตขน จนโพธจตเขำสปญญำ โดยมงทบำรม ๖ คอ ทำนบำรม ศลบำรม ขนตบำรม วรยบำรม ฌำนบำรม และปญญำบำรมภาพพระศานตเทวะ (Shantideva)

คมภรส�าคญของฝายมหายาน ปรชญาปารมตาสตร (Prajnaparamitasutra)

ปรชญำปำรมตำสตร เปนชอพระสตรส�ำคญหมวดปรชญำของฝำยมหำยำน เชอกนวำพระสตรหมวดปรชญำปำรมตำนเปนพระสตรมหำยำน รนแรกๆ ทเกดขน เปนมลฐำนทฤษฎวำดวยศนยตำ พระสตรนมหลำยคมภรดวยกน เชน มหำปรชญำปำรมตำ อษตสหสรก ปรชญำปำรมตำหฤทยะ

วชรจเฉทกปรชญำปำรมตำสตร (Vajracchedikaprajnaparamitra-

sutra) สอนวำ “ทกๆ สง ทกๆ อยำงเปนเพยงมำยำ เปนเพยงปรำกฏกำรณ และเปนเพยงผลตกรรมของจตของเรำเองเทำนน” แลวลงทำยดวยค�ำวำ “สงประกอบทงมวลเหมอนควำมฝน ฟองน�ำ เงำหยำดน�ำคำง แสงฟำแลบ”

ปรชญำปำรมตำหฤทยะ (Prajnaparamitahdayasutra) ซงเปนคมภรทสนสดถอเปนหวใจ กลำวถงเรองศนยตำ


ภาพปฏบตบชาพทธชยนต ๒๖๐๐ ปแหงการตรสร บนเขาคชฌกฏ

สทธรรมปณฑรกสตร (Saddharma Pundrīka Sūtra - Lotus Sūtra) สทธรรมปณฑรกสตร แปลวำ พระสตรวำดวยบวขำวแหงธรรมอนล�ำเลศ พระสตรนไดรบควำมนยมเปนอยำงมำกในจนและญปน เพรำะถอวำเปนพระสตรสดทำยของพระพทธเจำ ใจควำมพระสตรโดยยอกลำวถง พระพทธองคทรงประทบอยทเขำคชฌกฏ ทำมกลำงพระภกษ พระโพธสตว เทวดำ และสตวอนๆ เมอพระพทธองคไดทรงแสดงธรรมจบแลวกเขำสมำธ เมอออกจำกสมำธไดตรสบอกพระสำรบตรวำ เหตทพระองคทรงสงสอนสรรพสตวดวยอบำยวธตำงๆ กน เนองดวยพระมหำกรณำททรงมตอสรรพสตว ค�ำสงสอนอนแทจรงของพระตถำคตนนมเพยงเพอหนงเทำนน คอเพอสรรพสตว

พระสตรยงกลำวถงวำ พระธรรม (เทำกบพระกำย) นนประทบอย ณ ภเขำคชฌกฏ ตลอดกำล ไมมก�ำหนด ทรงชวยสรรพสตว และทรงรบชวยสรรพสตวใหบรรลพทธภำวะอยเปนนจ ในบทท ๒๕ ทเรยกวำ สมนตมขสตร อธบำยถงควำมกรณำของพระโพธสตวอวโลกเตศวร ทรงแปลงรำงเพอชวยเหลอสรรพสตวถง ๓๒ กำย

5๖

ภาพกาลจกร (The Wheel of Life) ณ สวนโมกขกรงเทพ แสดงปฏจจสมปบาท ทกสงทลวนเกดแตจากเหตและปจจย ไมมสงใดเกดขนอยางลอยๆ ตางลวนอาศยกนพรอมแลวเกดขนในลกษณะ 1๒ หวงโซของอาการแหงจต

หนงจดหมาย หลายหนทาง

เรยบเรยงจากส.ศวรกษ (นำมแฝง). ควำมเขำใจในเรองมหำยำน. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : ศนยไทยทเบต, ๒๕๔๕.

สชพ ปญญำนภำพ. ประวตศำสตรศำสนำ. พมพครงท ๓. กรงเทพฯ : บ�ำรงสำสน, ๒๕๑๖.

สชพ ปญญำนภำพ. พระไตรปฎก ฉบบส�ำหรบประชำชน. พมพครงท ๑๗. กรงเทพฯ : มหำมกฏรำชวทยำลย. ๒๕๕๐.

สมำล มหณรงคชย. พทธศำสนำมหำยำน. พมพครงแรก. กรงเทพฯ : ศยำม, ๒๕๔๖.

เสฐยร พนธรงส. พทธศำสนำมหำยำน. พมพครงท ๕. กรงเทพฯ : มหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย, ๒๕๕๔.

เสถยร โพธนนทะ. ประวตศำสตรพระพทธศำสนำ. พมพครงทสำม. กรงเทพฯ : บรรณำคำร, ๒๕๒๒.

อภชย โพธประสทธศำสต. พระพทธศำสนำมหำยำน. พมพครงท ๑. กรงเทพฯ : จฬำลงกรณมหำวทยำลย, ๒๕๕๑.

เวบไซตพระมหำสมจนต สมมำปญโญ. (๒๕๓๑). พทธปรชญำโยคำจำร : ประวต พฒนำกำร สำรตถธรรม และอทธพล. ในเวบไซต

http://www.mcu.ac.th/site/articlecontent_desc.php?article_id=37๑&articlegroup_id=97

57

อวตงสกสตร (Avatamsakasutra) อวตงสกสตร อปมำเหมอนตำขำยของพระอนทร ซงถกดวยมณรตนะตำงๆ แตละเมดสะทอนใหเหนแสงของกนและกน เปนกำรโยงทำงปจจยำกำร หรออทปปจจยตำของสรรพสงในสำกลจกรวำล ฝำยมหำยำนถอวำอวตงสกสตรเปนสตรทส�ำคญอกสตรหนง เพรำะเปนพระสตรททรงแสดงหลงตรสรแลวเปนเวลำ ๓ สปดำห โดยรปแหงธรรมกำย มอธบำยวำ พระพทธเจำมไดทรงแสดงดวยพระโอษฐ ขณะททรงประทบใตตนโพธ พระโพธสตวและเทวดำในจกรวำลทงหลำยมำประชมตอหนำพระพกตรของพระพทธเจำ ดวยอำนภำพอนสงสดแหงปรชญำธรรมของพระองค เหลำพระโพธสตวและเทวดำสนทนำธรรมและปฏบตธรรมกนได เชนเดยวกบฟงจำกพระโอษฐของพระพทธเจำ

ใจควำมส�ำคญของพระสตรนคอ “เมอเรำพจำรณำโลกในแสงจตภำพของไวโรจนพทธ พทธทสงสดหรอธรรมกำย เรำเหนโลกเตมไปดวยควำมแจมใส เหนโลกแหงแสงบรสทธแทจรง ทกสงทกอยำงในโลกลวนเปนหนง หนงนนคอสจจะสงสด พทธ จต สรรพสตวเปนหนง”

58ภาพซมประตมหาสถป ทสาญจ ประเทศอนเดย


รอยพทธในอนเดยงานศลปดานพระพทธศาสนาซงสะทอนถงศรทธาของผคนในอนเดยนน ในระยะ

เรมแรกหลงพทธปรนพพานตอเนองมาประมาณ ๕ ศตวรรษ ถอหลกการไมสราง

รปเหมอน มงในค�าสอนของพระพทธองคท ใหเคารพพระธรรมดวยการปฏบตตาม

พระธรรมค�าสอน สรางท�าเพยงรปสญลกษณตางๆ เชน บลลงกวาง ตนพระศรมหาโพธ

รอยพระบาทค ธรรมจกร พรอมกบภาพการเลาเรองเกยวกบชาดกพระชาตตางๆ กอน

การตรสร

ประมวลและเรยบเรยงโดย นายแพทยบญชา พงษพานช

๖๐

โดยทพระพทธศำสนำแพรขยำยอยำงมำกหลงจำกพทธปรนพพำน มกำรสรำงมหำวหำรและกำรบวชเรยน ปฏบตเพอกำรหลดพนซงตองอำศยควำมเพยรอยำงยง พรอมกบกำรเกดประเพณกำรสกกำรบชำและสรำงเจตยสถำนตำงๆ ดงทปรำกฏในพทธประวตวำหลงถวำยเพลงพระศพและแจกจำยพระบรมสำรรกธำตแลวมกำรสถำปนำเปนสถปธำตเจดยใน ๘ นครกอนทพระเจำอโศกมหำรำชจะทรงรวบรวมจำก ๗ องคแลวแบงประดษฐำนในพระสถปเพอแผพระศำสนำจนทวทงชมพทวปถง ๘๔,๐๐๐ องค พรอมกบเสำหนและจำรกนน กลาวกนวาสถปอฐองคเดมในมหาสถปสาญจ (The

Great Stupa of Sanchi) และธรรมราชกสถปทสารนาถ (Dharmarajika Stupa in Sarnath) นนสรำงโดยพระองค เชนเดยวกบเสำหนทงหลำยทสรำงท�ำดวยฝมอชำงชนด มผวขดมน บนยอดมแทนและรปจ�ำหลกนำนำสตวทเชอวำรบอทธพลจำกตำงชำตภำยใตพระรำชปถมภของพระองคจนไดชอวำ เสาอโศกแหงสมยโมรยะ (the

Pillar of Ashoka, Maurya) สวนพระแทนวชรอาสน ทโคนพระศรมหาโพธแหงพทธคยานน กเชอวำเปนสงทพระองคทรงสรำงถวำยในครำวเสดจมำสกกำระ

นอกจำกวดอโศกำรำมทกรงปำฏลบตร (Patna) แลว พระองคทรงใหขยำยสถปพระโกนำคม พรอมกบกำรใหพระโมคคลลบตรตสสะเถระน�ำสงคำยนำ พระไตรปฎกครงท ๓ (พ.ศ. ๒๓๔) เพอควำมถกถวนตำมแนวแหงเถรวำท กอนทจะเผยแผออกไปนอกพนทรฐอตตรประเทศและพหำรของอนเดยปจจบน จนทวทงชมพทวปตลอดจนศรลงกำ และนำนำชำตในเอเชย

ภาพมหาสถปสาญจ ประเทศอนเดย

ภำพเสำซมประตมหำสถปสำญจดำนทศเหนอตนตะวนออก มภำพตรรตนะขนำดใหญบนยอด

ภาพบคคล สตว หนาบคคล และดอกบว ประดบเสาประตและรวหนมหาสถปทภารหต

๖1หนงจดหมาย หลายหนทาง

สงคะ (Sunga) กานวะ (Kanva) และ สาตวาหนะ (Satavahana) คอสมยตอจำกโมรยะทกลำวกนวำมกำรสรำงสรรคศลปะในพระพทธศำสนำมำกทสดโดยประชำชนจ�ำนวนมำกจำกหลำกหลำยอำชพโดยเฉพำะกลมพอคำวำนช ทงๆ ทผปกครองเปลยนเปนนบถอศำสนำพรำหมณแลว รำกฐำนแหงพทธสถำนส�ำคญ เชนท พทธคยำ (Bodhgaya) ภำรหต (Bharhut) สำญจ (Sanchi) อมรำวด (Amar-

vati) นำคำรชนโกณฑะ (Nagarjunakonda) ภชชำ (Bhaja) นำสก (Nasik) กำรลำ (Karla) อชนตำ (Ajanta) ฯลฯ ลวนเรมในสมยน ทงรปแบบคหำวหำร (rock-cut viharas) ทตดขดเขำไปในเพงผำ และ ซมเสำประตกบรว (toranas and railings) รอบพระสถป ดงเชนทสำญจ ทเปนพระสถปโดมครงวงกลมมหรรมกำ (harmika) รองรบรมบนยอดทกงกลำง

ภาพยอดเสาซมประตทศเหนอ มหาสถปสาญจ มภาพจ�าหลกตางๆ มากมายบนยอดสดมสงห ชาง ตรรตนะ บคคลและธรรมจกร

ภาพพระพทธรปสมยปาละทซมรอบมหาโพธวหาร พทธคยา

ภำพนำงยกษณ ทประตรวมหำสถปภำรหต สวมสรอยตรรตนะ

สถปทภารหตมซ มเสำประตหนทแกะแสดงภำพบคคล คชลกษม ยกษน และยกษ โดยตำมรวเปนภำพดอกบวกบหนำบคคลและสตวคลำยมนษยตำงๆ นอกนนเปนภำพแสดงชำดกเมอครงยงทรงเปนพระโพธสตวและศำกยมนโคตมะเมอตรสรอนตตรสมมำ-สมโพธญำณ นอกจำกน ภำพสลกหนทสถปภำรหต สำญจ และ อมรำวด ยงแสดงใหเหนควำมนยมสกกำระพระศรมหำโพธอยำงมำกดวย

สถปทสาญจซงมกำรหมสถปอฐเดมทสรำงสมยพระเจำอโศกดวยหนในศตวรรษหลงนน มหลกฐำนจำรกชวำซมเสำประตและพนถกเสรมเตมในพทธศตวรรษท ๕ โดยทสถปแหงอมรำวดทรมแมน�ำกฤษณำ-โคทำวำร (Krishna Godavari) ทำงตะวนออกเฉยงใตนน นอกจำกจะเปนหลกฐำนแสดงวำมกำรสรำงสถปลกษณะนทวทงอนเดยในสมยนนแลว ยงเตมไปดวยแผนหนสลกประดบสถปอยำงวจตรกวำ สวนใหญเปนภำพชำดกแสดงอดตชำตของพระพทธองคกบพทธประวตในรปลกษณะของสญลกษณ

๖๒

ภำพซมประตและรวหนรอบมหำสถปทภำรหต จดแสดงทพพธภณฑอนเดย นครโกลกตตำ

ภำพแผนหนจ�ำหลกฯ สมยอมรำวด จำกมหำสถปแหงนำคำรชนโกณฑะ

ทำมกลำงกำรขยำยตวของเครอขำยกำรคำขำยทรงเรองทงภำยในและภำยนอกอนทวปในสมยราชวงศกษาณะ (Kushanas dynasty) กำรกอสรำงสถปและกำรสกกำรบชำดวยควำมมงหมำยในพระมหำกรณำคณ จนกลำยเปนกำรนบถอพระพทธองคเสมอนเทพเจำกเขำแทนท พรอมกบเกดควำมตองกำรรปเหมอนเพอกำรเคำรพสกกำระ และพงพง เรมพบกำรสรำงรปเหมอนพระพทธเจำ พระโพธสตว และเทพตำงๆ ทมเอกลกษณเฉพำะ ในหลำยตระกลงำนศลปะในหลำยภมภำคของอนเดย ไดแกศลปะแบบคนธาระ (Gandhara) ทำงตะวนตกเฉยงเหนอ ศลปะแบบมถรา (Mathura) ในภำคเหนอ และแบบอมราวด ของราชวงศสาตวาหนะทำงตะวนออกเฉยงใต โดยศลปะแบบคนธำระมสวนผสมผสำนของศลปะกรก โรมน และปำรเธยน (Hellenistic,

Roman and Parthian) ทนยมท�ำดวยหนชสต (schist) และงำนปนปน สวนศลปะมถรำซงถอเปนหนงในศลปะทไดชอวำงดงำมทสดของอนเดย มทงในศำสนำพรำหมณ พทธ และเชนพบตงแตยคกอนกษำณะถงจนสมยคปตะ (Gupta) นน นยมแกะจำกหนทรำยแดง ส�ำหรบแบบอมรำวดทพบทอมรำวด นำคำรชนโกณฑะ และปรมณฑล นยมท�ำดวยหนปนขำวอมเขยว ลวนแลวแตเปนงำนในพระพทธศำสนำ

กลำวกนวำเมอมหำยำนคอยๆ กอตวหลงกำรสงคำยนำครงท ๔ (พ.ศ. ๒๓๖) สนบสนนโดยพระเจากนษกะ (Kanishka) แหงรำชวงศกษำณะ มกรอบควำมคดเรองพระธรรมกำย พระสมโภคกำย และพระนรมำณ- กำย ในลกษณะของตรกำย มกำรววฒนเปนกรอบควำมคดพระพทธเจำหำพระองคตำมทศทง ๔ และในใจกลำง รวมทงวชรยำนทมพระอำทพทธะ รวมทงพระธยำน-พทธะทง ๕ จำกนนศลปะแบบคปตะซงไดชอวำงดงำม

๖๓หนงจดหมาย หลายหนทาง

อยำงทสดของอนเดยมศนยส�ำคญทมถรำ สำรนำถ อชนตำ นำคำร-ชนโกณฑะ โคล (Goli) ฯลฯ กพฒนำขน ถอเปนหนงในตนแบบ ทแพรหลำยทสดทงในอนเดยและนำนำประเทศในเอเซย โดยในสมยคปตะนเองทกำรสรำงท�ำถ�ำวหำรและวดทอชนตาและเอลโลราพฒนำถงขดสด รวมทงกำรวำดภำพฝำผนงทงนำนำชำดกและพทธประวต

หลงสมยคปตะ ศนยกลำงพระพทธศำสนำในอนเดยอยท นำลนทำ (Nalanda) วกรมศลำ (Vikramshila) โสมำประ (Somapura) โอทนตบร (Odantapuri) และชคททละ (Jagaddala) ภำยใตกำรท�ำน บ�ำรงของราชวงศปาละ (Pala dynasty) ซงยงมแบบอยำงเหลออยทนำลนทำ กรกหำร (Kurkihar) ในพหำร และโอรสสำ (Orissa) มหำวหำรแหงนำลนทำถอเปนศนยกลำงส�ำคญ มครบำอำจำรยเจำ เชน ศำนตรกษต (Shantarakshita) เดนทำงไปเผยแผถงทเบต มกำรพบรปส�ำรดแบบนำลนทำทเนปำล ทเบต รวมทงชวำในอนโดนเซย ซงเชอวำลวนรบอทธพลทำงศลปะไปดวย ยคนระบบคณคำ ประเพณพธกรรมของพทธศำสนำมหำยำนไดผสมผสำนกบประเพณทำงตนตระ และศาสนาพราหมณ จนถงกบทำงศำสนำพรำหมณถอวำพระพทธเจำคอพทธำวตำร เปนอวตำรหนงของพระวษณ

ภำพพระโพธสตว สมยคนธำระ แสดงทพพธภณฑอนเดยนครโกลกตตำ

ภำพแผนหนจ�ำหลกภำพพทธประวตครงอสตดำบสเขำเฝำพระเจำสทโธทนะ ประดบมหำสถปอมรำวด สมยอมรำวด แสดงทพพธภณฑสถำนแหงชำต กรงเดล

ภำพพระพทธรปสมยคปตะปำงธรรมจกรมทรำ หรอแสดงปฐมเทศนำ พบทสำรนำถ

ภำพพระพทธรปศลปะแบบมถรำ ภำพพระพทธรปสมยคนธำระแสดงทพพธภณฑ อน เดย นครโกลกตตำ

๖4

รปเคำรพในพทธศำสนำทขยำยเปนหลำยรอยพนรปแบบนน เรมจำกไมมกำรสรำงรปเหมอน มแตเพยงเครองหมำยสญลกษณ เชน สถป เจดย พระศรมหำโพธ พระบำทค จำกนนดวยกรอบควำมคดฝำยมหำยำนเกยวกบตรกำย น�ำมำซงหลำกหลำยรปแบบของพระพทธรปทมหลกรวมเกยวกบมหำปรสลกษณะในอำสนะและมทรำตำงๆ เมอมกรอบควำมคดเกยวกบพระโพธสตวจ�ำนวนมำกผมมหำกรณำตอสตวโลก โดยเฉพำะพระโพธสตวมญชศร และพระโพธสตวอวโลกเต-ศวร จนกระทงตำรำในพทธศำสนำแบบตนตระ มนตรำ และมนดำลำ กเกดเปนรปแบบตำงๆ อยำงมำกมำย โดยระดบชนของเทพในมหำยำนมกำรจ�ำแนกไวอยำงเหลอประมำณ เรมจำกพระอำทพทธะผสรำง พระธยำ-นพทธะ ทง ๕ (The Five Dhyani Buddhas) ประกอบดวย พระไวโรจนะ พระอกโษภยะ พระรตนสมภวะ พระอมตำภะ และพระอโมฆสทธ (Vairocana, Akshobhya,

Ratnasambhava, Amitabha, Amoghasiddhi) โดยในเนปำลมกำรเพมพระวชรสตวไวดวย พระธยำนโพธสตวเหลำนยงมพระสมนตภทระ พระวชรปำณ พระรตนปำณ พระปทมปำณ พระวศวปำณ และพระคนธปำณ ซง ซบซอนกวำรปแบบปำงตำงๆ อยำงของเถววำท หรอ หนยำนอยำงมำก ยำกทจะจดจ�ำไดหมด กำรไดรกรอบขอบเขตววฒนำกำรนเปนพนฐำนอำจชวยในกำรเขำใจจนเขำถงซงนยยะแหงพระธรรมและคตตำงๆ ของผสรำงท�ำไวไมมำกกนอย

โดยในอนเดยนน ยงพบศนยกลำงทพทธคยำ และพหำรประ (Paharpur) แถบมคธ (Magadh) พหำร (Bihar) และเบงกอล (Bengal) สวนในอนเดยภำคใตนนนอกจำกหลกฐำนกำรสรำงพทธสถำนในคำบสมทรแหลมทองของเอเซยอำคเนยภำยใตราชวงศโจฬะ (Chola Dynasty) แลว ในพทธศตวรรษท ๑๗ ทนำคปฏฏนม (Na-

gapattinam) มกำรสรำงวดและกำรกลปนำถวำยโดยกษตรยจำกเอเซยอำคเนยอกดวย

ภำพพระโพธสตวฯ สมยคนธำระ


เรยบเรยงจำกThe Way Of Buddha ของ Indian Museum, Kolkata, 2005.

๖5

ภาพเจดยมหาโพธวหาร ทพทธคยา สมยปาละ มซมพระพทธรปปางตางๆ รายรอบ

กาลสมยในอนเดยโบราณพ.ศ. ๘๐๐

พศต. ๑ พศต. ๒ พศต. ๔ พศต. ๕ พศต. ๖ พศต. ๗ พศต. ๘ พศต. ๙ พศต. ๑๐ พศต. ๑๑พศต. ๓ พศต. ๑๔ พศต. ๑๕ พศต. ๑๖ พศต. ๑๗ พศต. ๑๘ พศต. ๑๙ พศต. ๒๐ พศต. ๒๑ พศต. ๒๒ พศต. ๒๓ พศต. ๒๔ พศต. ๒๕ พศต. ๒๖พศต. ๑๓

๗,๐๐๐ ปกอนพทธศกราช

๒,๘๐๐ ปกอนพทธศกราช

๑,๐๐๐ ปกอนพทธศกราช

เรมตนพทธกาล

พ.ศ. ๑๐๐ พ.ศ. ๒๐๐ พ.ศ. ๓๐๐ พ.ศ. ๔๐๐ พ.ศ. ๕๐๐ พ.ศ. ๖๐๐ พ.ศ. ๗๐๐ พ.ศ. ๒๐๐๐พ.ศ. ๙๐๐ พ.ศ. ๑๐๐๐ พ.ศ. ๑๑๐๐ พ.ศ. ๑๒๐๐ พ.ศ. ๑๓๐๐ พ.ศ. ๑๔๐๐ พ.ศ. ๑๕๐๐ พ.ศ. ๒๑๐๐ พ.ศ. ๒๒๐๐ พ.ศ. ๒๓๐๐ พ.ศ. ๒๔๐๐ พ.ศ. ๒๕๐๐ ปจจบนพ.ศ. ๑๖๐๐ พ.ศ. ๑๗๐๐ พ.ศ. ๑๘๐๐ พ.ศ. ๑๙๐๐

สมยเรมตนอารยธรรมโมเฮนโจดาโรและฮารปปา Mohenjo Daro & Harappa)๒,๘๐๐ ป กอนพทธศกราช

สมยกอนประวตศาสตรชมชนลมนำสนธ (Indus) ๗,๐๐๐ ป กอนพทธศกราช

ยคพระเวทและมหาชนบท๑,๐๐๐ ป-๑๐๐ ป กอน พ.ศ.

สาธารณรฐอนเดยพ.ศ. ๒๔๙๓-ปจจบน

ยคการปกครองขององกฤษพ.ศ. ๒๔๐๑-๒๔๙๐

ราชวงศอนโด-กรก (Indo-Greek) พ.ศ. ๓๖๓-๖๑๓ราชวงศกษาณะ (Kushanas) พ.ศ. ๕๔๒-๙๑๘ราชวงศเฮฟธอลไลต (Indo-Hephthalites) พทธศตวรรษท ๑๐ราชวงศคลดสลตาน พ.ศ. ๑๖๙๑-๑๗๕๘

อาณาจกรตะวนตกเฉยงเหนอ

ราชวงศหารยงกะ (Haryanka) เรมตนพทธกาล-พ.ศ. ๑๒๖ราชวงศศศนาค (Shishunaga) พ.ศ. ๑๒๖-๑๙๔ราชวงศนนทะ (Nanda) พ.ศ. ๑๙๔-๒๓๒ราชวงศโมรยะ (Maurya) พ.ศ. ๒๓๒-๓๕๘ราชวงศสงคะ (Sunga) พ.ศ. ๓๕๘-๔๗๐ราชวงศกานวะ (Kanva) พ.ศ. ๔๗๐-๕๑๕

อาณาจกรมคธ (ภาคกลาง)

ราชวงศกาลาบราส (Kalabhras) พศต. ๘-๑๑ราชวงศกทมพะ (Kadamba) พศต. ๙-๑๑ราชวงศปลลวะ (Pallava) พศต. ๑๐-๑๓ราชวงศจาลกยะ (Chalukya) พศต. ๑๐-๑๖ราชวงศปณทยะ (Pandya) พ.ศ. ๑๑๓๓-๑๘๘๘ราชวงศโจฬะ (Chola) พ.ศ. ๑๓๙๑-๑๘๒๒ราชวงศเจระ (Chera) พศต.* ๑๓-๑๖ราชวงศฮอยซาลา (Hoysala) พศต. ๑๕-๑๙

อาณาจกรตอนใต

ราชวงศอนธระ (Andhra) พ.ศ. ๓๑๓-๗๔๒ราชวงศคปตะ (Gupta) พ.ศ. ๘๖๓-๑๐๙๓ราชวงศหรษะ (Harsha) พ.ศ. ๑๑๔๙-๑๑๙๑ราชวงศคชระ-ปราตหาระ (Gurjara-Pratihara) พ.ศ. ๑๑๙๓-๑๕๗๘ราชวงศปาละ (Pala) พ.ศ. ๑๒๙๓-๑๗๑๗ราชวงศสลตานเดล (Delhi Sultanate) พ.ศ. ๑๗๔๙-๒๐๖๙ราชวงศโมกล (Mughal) พ.ศ. ๒๐๖๙-๒๔๐๑

อาณาจกรตอนเหนอและตอนกลาง

๖๖* พศต. = พทธศตวรรษ


พ.ศ. ๘๐๐

พศต. ๑ พศต. ๒ พศต. ๔ พศต. ๕ พศต. ๖ พศต. ๗ พศต. ๘ พศต. ๙ พศต. ๑๐ พศต. ๑๑พศต. ๓ พศต. ๑๔ พศต. ๑๕ พศต. ๑๖ พศต. ๑๗ พศต. ๑๘ พศต. ๑๙ พศต. ๒๐ พศต. ๒๑ พศต. ๒๒ พศต. ๒๓ พศต. ๒๔ พศต. ๒๕ พศต. ๒๖พศต. ๑๓

๗,๐๐๐ ปกอนพทธศกราช

๒,๘๐๐ ปกอนพทธศกราช

๑,๐๐๐ ปกอนพทธศกราช

เรมตนพทธกาล

พ.ศ. ๑๐๐ พ.ศ. ๒๐๐ พ.ศ. ๓๐๐ พ.ศ. ๔๐๐ พ.ศ. ๕๐๐ พ.ศ. ๖๐๐ พ.ศ. ๗๐๐ พ.ศ. ๒๐๐๐พ.ศ. ๙๐๐ พ.ศ. ๑๐๐๐ พ.ศ. ๑๑๐๐ พ.ศ. ๑๒๐๐ พ.ศ. ๑๓๐๐ พ.ศ. ๑๔๐๐ พ.ศ. ๑๕๐๐ พ.ศ. ๒๑๐๐ พ.ศ. ๒๒๐๐ พ.ศ. ๒๓๐๐ พ.ศ. ๒๔๐๐ พ.ศ. ๒๕๐๐ ปจจบนพ.ศ. ๑๖๐๐ พ.ศ. ๑๗๐๐ พ.ศ. ๑๘๐๐ พ.ศ. ๑๙๐๐

สมยเรมตนอารยธรรมโมเฮนโจดาโรและฮารปปา Mohenjo Daro & Harappa)๒,๘๐๐ ป กอนพทธศกราช

สมยกอนประวตศาสตรชมชนลมนำสนธ (Indus) ๗,๐๐๐ ป กอนพทธศกราช

ยคพระเวทและมหาชนบท๑,๐๐๐ ป-๑๐๐ ป กอน พ.ศ.

สาธารณรฐอนเดยพ.ศ. ๒๔๙๓-ปจจบน

ยคการปกครองขององกฤษพ.ศ. ๒๔๐๑-๒๔๙๐

ราชวงศอนโด-กรก (Indo-Greek) พ.ศ. ๓๖๓-๖๑๓ราชวงศกษาณะ (Kushanas) พ.ศ. ๕๔๒-๙๑๘ราชวงศเฮฟธอลไลต (Indo-Hephthalites) พทธศตวรรษท ๑๐ราชวงศคลดสลตาน พ.ศ. ๑๖๙๑-๑๗๕๘

อาณาจกรตะวนตกเฉยงเหนอ

ราชวงศหารยงกะ (Haryanka) เรมตนพทธกาล-พ.ศ. ๑๒๖ราชวงศศศนาค (Shishunaga) พ.ศ. ๑๒๖-๑๙๔ราชวงศนนทะ (Nanda) พ.ศ. ๑๙๔-๒๓๒ราชวงศโมรยะ (Maurya) พ.ศ. ๒๓๒-๓๕๘ราชวงศสงคะ (Sunga) พ.ศ. ๓๕๘-๔๗๐ราชวงศกานวะ (Kanva) พ.ศ. ๔๗๐-๕๑๕

อาณาจกรมคธ (ภาคกลาง)

ราชวงศกาลาบราส (Kalabhras) พศต. ๘-๑๑ราชวงศกทมพะ (Kadamba) พศต. ๙-๑๑ราชวงศปลลวะ (Pallava) พศต. ๑๐-๑๓ราชวงศจาลกยะ (Chalukya) พศต. ๑๐-๑๖ราชวงศปณทยะ (Pandya) พ.ศ. ๑๑๓๓-๑๘๘๘ราชวงศโจฬะ (Chola) พ.ศ. ๑๓๙๑-๑๘๒๒ราชวงศเจระ (Chera) พศต.* ๑๓-๑๖ราชวงศฮอยซาลา (Hoysala) พศต. ๑๕-๑๙

อาณาจกรตอนใต

ราชวงศอนธระ (Andhra) พ.ศ. ๓๑๓-๗๔๒ราชวงศคปตะ (Gupta) พ.ศ. ๘๖๓-๑๐๙๓ราชวงศหรษะ (Harsha) พ.ศ. ๑๑๔๙-๑๑๙๑ราชวงศคชระ-ปราตหาระ (Gurjara-Pratihara) พ.ศ. ๑๑๙๓-๑๕๗๘ราชวงศปาละ (Pala) พ.ศ. ๑๒๙๓-๑๗๑๗ราชวงศสลตานเดล (Delhi Sultanate) พ.ศ. ๑๗๔๙-๒๐๖๙ราชวงศโมกล (Mughal) พ.ศ. ๒๐๖๙-๒๔๐๑

อาณาจกรตอนเหนอและตอนกลาง

ภาพหนสลกพระโพธธรรม (ตกมอ โจวซอ)


พทธศาสนามหายานในจนพระพทธศาสนาเขาไปสประเทศจนในสมยราชวงศฮนตะวนออก จกรพรรดฮนหมงต

(หลวจวง) สงคณะทต ๑๘ คน ไปประเทศอนเดยทเมองโขตาน (Khotan ปจจบนเปน

ของจน สมยนนอยในอาณาเขตอนเดย) เพอใหน�าเอาพระพทธศาสนากลบมาสประเทศ

จน เมอคณะทตกลบมาสราชส�านกทลวหยางในรชศกหยงผงปท ๑๐ (พ.ศ. ๖๑๐/

ค.ศ. ๖๗) พรอมกบคณะทมาดวยเปนพระภกษชาวอนเดย ๒ รป ชอวา พระกสปมาตงคะ

และพระธรรมรกษ ได ใชมาสขาวบรรทกพระพทธรปและพระสตรเขามาดวย พระภกษ

ชาวอนเดยทงสองรปไดรบการตอนรบดวยความยนดยงจากจกรพรรดฮนหมงต หลง

จากนนพระองคโปรดใหสรางอารามในนครลวหยาง และพระราชทานนามวา “ไปหมาซอ”

แปลวา วดมาขาว นบเปนพระสงฆารามแหงแรกในประเทศจน และถอเปนอนสรณแกมา

ทบรรทกพระธรรมคมภรมา ในเวลาตอมา ทานทงสองกไดแปลพระสตรเปนภาษาจน

๔๒ บท หลงสมยฮนตะวนออกเปนตนมา พระภกษจากอนเดยและเอเชยกลาง ทยอยกนเขา

สแผนดนจน แปลคมภรพทธศาสนาจ�านวนมากโดยมคนจนชวยในการแปล หลงจากนน

ค�าสอนจงเรมเผยแผออกไป

ประมวลและเรยบเรยงโดย นายสมบต ทารก

7๐

หลกส�ำคญของพระพทธศำสนำฝำยมหำยำน คอหลกแหงพระโพธสตวภมซงเปนหลกทพระพทธศำสนำฝำยมหำยำนแตละนกำยยอมรบนบถอ มหำยำนทกนกำยยอมม งหมำยโพธสตวภม ซงเปนเหตทใหบรรลพทธภม บคคลหนงบคคลใดทจะบรรลถงพทธภมได ตองผำนกำรบ�ำเพญจรยธรรมแหงพระโพธสตว มำกอน เพรำะฉะนน จงถอวำโพธสตวภมเปนเหต พทธภมเปนผล เมอบรรลพทธภมเปนพระสมมำสมพทธเจำยอมโปรดสตวใหถงควำมหลดพนไดกวำงขวำง และขณะบ�ำเพญบำรมเปนพระโพธสตว กยงสำมำรถชวยเหลอสรรพสตวทตกทกขในสงสำรวฏไดมำกมำย อดมคตอนเปนจดหมำยสงสดของมหำยำนจงอยทกำรบ�ำเพญบำรมตำมแนวทำงพระโพธสตว เพอน�ำพำสรรพสตวสควำมหลดพนจำกวฏสงสำรใหหมดสน

นกายส�าคญของมหายานในประเทศจน

มหำยำนในอนเดยมปรชญำแบงออกเปน ๓ สำย หรอ ๓ นกำย คอ ๑. นกายศนยวาทหรอมาธยมก แปลวำทำงสำยกลำง ปฐมำจำรยคอทำนนำคำรชน อธบำยพทธมตดวยวภำษวธ ๒. นกายวชญาณวาทหรอโยคาจาร ปฐมำจำรยคอทำนไมเตรยนำถ

ภำพวดมำขำว เมองลวหยำง ประเทศจน ภำพมำทบรรทกพระคมภร


นกำยนเนนมโนภำพนยม ๓. นกายจตอมตวาท นกำยนเจรญขนสมยรำชวงศคปตะ มค�ำสอนวำ จกรภพมปทฏฐำนจำกสมบรณภำพ ภำวะอนเปนแกนสำรของโลกคอควำมจรงแท ในชวงปลำยมเพมอกหนงนกำยคอ ตนตรยานหรอมนตรยาน นกำยนไดน�ำหลกของฮนดเขำมำปนมำก เพอตองกำรจะแขงกบฮนดจงกลบไปยกยองเวทมนตร อำคมตำงๆ

เมอพระพทธศำสนำเขำไปเจรญในประเทศจนแลว แผนดนจนไดกลำยเปนแหลงบมเพำะ ปรชญำพทธศำสนำมหำยำนใหเจรญงอกงำม คณำจำรยจนไดปรบประยกตหลกธรรมโดยผนวกเอำปรชญำแนวคดแบบจนมำอธบำยตงเปนส�ำนกนกำยตำงๆ ขน มลกษณะแตกตำงจำกพทธศำสนำเมอแรกรบมำจำกอนเดย ยครงเรองของพทธศำสนำในจนเรมตงแตสมยรำชวงศเหนอ-ใต ทแผนดนจนแตกแยกออกเปนสองฝำย และเขำสยคทองสมยรำชวงศสยและถง นกายทเกดขนในเมองจนแทๆ คอ นกายสทธรรมปณฑรก (เทยนไทจง) นกายเซนหรอธยาน (ฉานจง) นกายอวตงสกะ (หวเหยนจง) และนกายสขาวด (จงถจง) นอกจากนยงมนกายทส�าคญๆ อกหลายนกาย ดงตอไปน

๑. นกายตรศาสตร (ซานลนจง)

เปนนกำยทมเนอหำค�ำสอน หลกปรชญำกำรปฏบตใกลเคยงกบแนวคดของพระนำคำรชนในอนเดย ดวยเหตทยดถอคมภร ๓ เลมเปนหลกของนกำย ไดแกคมภรมำธยมกศำสตร คมภรทวำทศนกำยศำสตรของพระนำคำรชน และคมภรศตศำสตรของพระอำรยเทวะตำมล�ำดบ ทำน นำคำรชนไดประกำศทฤษฎศนยตวำทนดวยอำศยหลกปจจยำกำร และอนตตำของพระพทธองคเปนปทฏฐำน กลำววำ สงขตธรรม อสงขตธรรม มสภาพเทากน คอ สญ ไมมอะไรทมอยเปนอยดวยตวของมนเองไดอยางปราศจากเหตปจจยปรงแตง แมกระทงพระนรวาณ เพราะฉะนน อยาวาแตสงขตธรรมเปนมายาไรแกนสารเลย พระนรวาณกเปนมายาดวย สงททำนนำคำรชนปฏเสธคอ “สงทมอยดวยตวของมนเอง” ทกอยางไมวาจะเปนอยโดยสมมตหรอปรมตถ โดยสรปคอ “มงเพงเหนความเปนสญของสาระแทแหงสรรพธรรม ฝกใหเกดพลงชวตเปนอสระและปราศจากความขดของ ไมถกกกอยในขอบเขตใด”

พระจจำงซงมชวตอยในสมยรำชวงศสยและถงเปนผวำงระบบและเผยแพรหลกธรรมของนกำยนจนเปนทแพรหลำย แตภำยหลงกำรมรณภำพของพระจจำง ค�ำสอนตำงๆ รวมทงผศรทธำกไดรวมกบนกำยเทยนไทและธยำน ท�ำใหนกำยนไมมกำรพฒนำตอ

7๒

๒. นกายธรรมลกษณ หรอวชญาณวาทน หรอ

โยคาจาร (ฝาเซยงจง)

นกำยธรรมลกษณะ เปนชอทเรยกกนในภำษำจนหมำยถงโยคำจำร หรอวชญำณวำทนนนเอง มคณลกษณะทงทำงหลกค�ำสอนกบกำรปฏบตใกลเคยงกบพระพทธศำสนำฝำยสำวกยำนทสด จดไดวำเปนปรชญำฝำยอภธรรมมหำยำนเลยทเดยว นกำยนพฒนำขนมำจำกนกำยโยคำจำรในอนเดย คมภรส�ำคญของนกำยโยคำจำรคอ โยคำ- จำรภมศำสตร โยคำจำรเขำสจนในชวงรำชวงศเหนอ-ใต โดยมพระโพธรจเปนผน�ำเขำไป คมภรทพระโพธรจเผยแพรคอ ทศภมศำสตร ตอมำพระเสวยนจำง (พระถงซ�ำจง) ไดแปลคมภรหลกคอ โยคำจำรภมศำสตร ศษยพระเสวยนจำงนำมวำ พระคยจแหงวดฉอเอนเปนผสบทอดตอ พระสตรทส�ำคญของนกำย เชน สนธนรโมจนสตร ลงกำว- ตำรสตร นอกจำกนยงมศำสตรส�ำคญ เชน โยคำ-จำรภมศำสตร มหำยำนสมปรคหศำสตร ทศภมก- ศำสตร

ธรรมลกษณ ได สอนหนกไปทางลทธมโนภาพนยม (Idealism) ดวยการสอนวา ทกสง ทกอยาง ไมวาสงขตะ อสงขตะ ลวนแตออกจากจต ทงสน จตนเรยกวา อาลยวชญาณ หรออาลยวญญาณ วญญาณนแทจรงกคอ ตวภวงคจตในอภธรรมปฎกของฝายเถรวาทนนเอง เปนจตทเกดดบอยทกขณะ สบภพสบชาตและรบอารมณ เสวยวบากอยเรอยจนกวาจะเขาถงอนปาทเสสนพพานธาต จตน กจกดบสดรอบ มลกำรณะของสรรพสงอยทอำลย-วญญำณ นเปนปทฏฐำน นอกจำกนธรรมลกษณได

ภำพรปหลอพระเสวยนจำง (พระถงซ�ำจง)

ภำพวำดพระเสวยนจำง


สอนถงวญญำณทง ๘ คอ จกขวญญำณ โสตวญญำณ ฆำนวญญำณ ชวหำวญญำณ กำยวญญำณ มโนวญญำณ กลศตมโนวญญำณ และอำลยวญญำณ

เนองจำกหลกธรรมโยคำจำรมควำมละเอยดซบซอนเนนไปทำงอภธรรม จงไมเปนทนยมของนกปรำชญชำวจนนก ด�ำรงอยในสมยรำชวงศถง แผวลงสมยรำชวงศซงและอบแสงลงในทสด และถกน�ำกลบมำศกษำอกครงสมยปลำยรำชวงศชง

๓. นกายวนย (หลจง)

ในสมยพระธรรมกำลเดนทำงจำกอนเดยเขำสจน เรมมกำรบวชใหกลบตรจน โดยยดพระวนยของนกำยมหำสงฆกะเปนหลก ตอมำมกำรประมวลรวมพระวนยปฎกของนกำยธรรมคปต สรวำสตวำทน มหศำสกะ นกายนเนนเรองของศลและวนย โดยถอพทธพจนทวา “เมอตถาคต ปรนพพานไปแลว ธรรมวนยจกเปนศาสดาของภกษทงหลาย” พระอำจำรยเตำเซวยน แหงเขำ จงหนำน ในสมยรำชวงศถง เปนผเผยแพร โดยถอเอำคมภรธรรมคปตะวนย ของนกำยธรรมคปตเปนหลกของนกำย นบวำทำนเปนพระอำจำรยผรกษำและเผยแพรพระธรรมวนยทมชอเสยงมำกทสดรปหนง แมในปจจบนพระจนมหำยำนนกำยโดยมำกกรกษำศลตำมแบบของนกำยนเชนกน

ศลของพระภกษ ๒๕๐ แบงเปนปำรำชก ๔ สงฆำทเสส ๑๓ ปำจตตย ๑๒๐ อนยต ๒ ปำฏเทสนยะ ๔ สกขำกรณย (เสขยะ) ๑๐๐ อธกรณสมถะ ๗

ศลของภกษณ ๓๔๘ แบงเปนปำรำชก ๘ สงฆำทเสส ๑๗ ปำจตตย ๒๐๘ ปำฏเทสนยะ ๘ สกขำกรณย (เสขยะ) ๑๐๐ อธกรณสมถะ ๗

พระวนยของนกำยนเปนประมวลพระวนยของหลำยนกำยเขำดวยกน นกายนถอวาถาศล ไมบรสทธแลว สมาธ ปญญากยากจะเกด และแบงประเภทของศลตามคตมหายานเปน ๓ ประเภท 1) สมภารสงคหศล การงดเวนการประกอบอกศลกรรมทผดบทบญญตวนย ๒) กศลสงคหศล การประกอบกศลไมขาด ๓) สตตวารถกรยาสงคหศล การบ�าเพญประโยชนสขแกสรรพสตว ทงสามประการนตางอาศยกน

74

๔. นกายมนตรยาน (มกจง)

ยดถอคมภรมหำไวโรจนสตร, วชรเสขรสตร เปนตน ซงแปลโดยมหำบรษทง ๓ คอ ทำนศภกร-สงหะ ทำนวชรโพธ ทำนอโมฆะวชระตำมล�ำดบ ซงทำนศภกรสงหะน�ำตนตรยำนเขำมำเผยแผในจนสมยรำชวงศถง รชศกไคหยวน สมยจกรพรรดถงเสวยนจง

ต�ำนำนบอกวำ พระไวโรจนพทธะเปนผ แสดงหลกของตนตระ (มนตระ) ตอมำพระนำคำรชนน�ำออกมำประกำศแกชำวโลก

ตนตระน มชอเรยกอกหลำยชอคอ มนตระ วชระ สหชะ หรอคยหยำน ค�ำวำ “ตนตระ” แปลวำ ระเบยบ หรอเสนดำย เพรำะเปนนกำยทมระเบยบแบบแผน

ทชดเจนเครงครดในกำรปฏบต เมอปฏบตจนมพฒนำกำรทำงจตสงสงแลว สำมำรถเอำ

เพศตรงกนเขำมำรวมในภำคปฏบตเพอเปนปจจยเรงใหบรรลเรวขน

นกำยนนยมทองมนต หรอมนตระทอยในรปของธำรณ เชน มหำกรณำ

ธำรณ หรอโอม มณ ปทเม หม มนตระเหลำนเปนพยำงคศกดสทธ อกษรทกตว

จะเปนตวกระตนกลไกกำรท�ำงำนของรำงกำย

“เมอปฏบตจนมพฒนาการทางจตสงสงแลว สามารถเอาเพศตรงกนเขา

มารวมในภาคปฏบตเพอเปนปจจยเรงใหบรรลเรวขน”

สญลกษณเพศชายสะทอนภาพออกมาเปนพระโพธสตว ปญญาเปน

สญลกษณของเพศหญง จะเหนวำมหำยำนแบบตนตระนยมทจะสรำงรปพระ

โพธสตวคกบศกต (Consort) รวมอยดวย

มระบบกำรถำยทอดค�ำสอนดวยวธกำร “อภเษก” ผำนจำกอำจำรยสศษย

จะเรยนดวยตวเองมได ตองไดรบกำรอภเษกจำกอำจำรยเทำนน ความรสงสดคอ

การรแจงในจตของตน ม “สรรเพชรดาญาณ” คอความรชดวาจตของตนแตไหน

แตไรมากไมมการเกดดบ รชดอยางนกจกบรรลพทธภม

ภำพพระโพธสตวกบศกต ยบยม


นกำยมนตรยำนในจนและญปนไมแตกตำงกนมำกนก แตของทเบตพสดำรกวำ เพรำะมอำจำรยจำกมหำวทยำลยนำลนทำ วกรมศลำ โอทนตบร น�ำเขำไปเผยแผโดยตรง

๕. นกายธยาน หรอฌาน หรอเซน (ฉานจง)

เปนนกำยทสบทอดมำในสมยของพระโพธธรรม (ตกมอ โจวซอ) ในสมยรำชวงศเหนอ-ใต นกำยนมสญลกษณกำรถำยทอดธรรมดวยกำรมอบบำตรและจวรในต�ำแหนงพระสงฆ-ปรณำยก ค�ำสอนฌำนไดรบกำรสบตอจนถงสงฆปรณำยกองคทหกทำนฮยเหนง ฌำนในแผนดนจนเรมมเอกลกษณเปนของตนเอง เปนพทธศำสนำทเกยวของกบกำรด�ำเนนชวตมำกกวำเปนทฤษฎ ในยคของทานฮยเหนงน ฌานแตกออกเปนสองฝายคอฝายเหนอน�าโดยทานเสนซว เนนค�าสอนแบบคอยเปนคอยไปเพอมงสความหลดพนอยางเปนขนเปนตอน ฝายใตน�าโดยทานฮยเหนง เนนการบรรลเฉยบพลน ไมตดของในอะไรทงสน แมแตพระรตนตรย พธกรรม ปรชญา รปเคารพตางๆ ตอมาฌานฝายเหนอหมดอทธพล ค�าสอนฝายใตจงไดรบการสบทอด ธรรมเนยมกำรสงมอบบำตรและจวรกยตลงดวย

ภำยหลง พ.ศ. ๑๓๘๘ เกดกำรกวำดลำงพทธศำสนำครงใหญ ท�ำใหฌำนแตกออกเปน ๕ สำขำใหญ มลกษณะกำรสอนไปคนละแบบ ไดแก

• สำขำเวยหยำง กำรปฏบตธรรมใชรปวงกลมเปนสอแสดงธรรมชำตของกำรตรสร• สำขำหยนเหมน วธกำรของสำขำนใชค�ำพดหรออกษรเพยงค�ำเดยวในกำรตอบค�ำถำม

ซงตอมำกลำยเปนลกษณะของฌำนโดยรวม• สำขำฟำเหยน วธกำรของสำขำนนยมตอบค�ำถำมดวยกำรพดซ�ำทวนค�ำถำม ตอมำ

กลำยเปนวธของฌำนโดยรวมเชนกน• สำขำเฉำตง วธกำรของสำขำนเรยกวำขนตอนทงหำ ซงเปนกำรมองควำมจรงจำกแง

มมตำงๆ ทกแงมมลวนมเอกภำพเดยวกน• สำขำหลนฉ สำขำนใชกำรตะโกนและวธรนแรงในกำรปลกจตใหตน สำขำนโดดเดน

ทสดสำขำทส�ำคญและไดรบกำรสบทอดมำจนทกวนนมเพยง ๒ สำขำ คอ เฉำตง และหลนฉ

ภำพวำดพระโพธธรรม (ตกมอ โจวซอ)

7๖

กำรบรรลธรรมในนกำยฌำน เรยกวำ “ซำโตร” ( satori) หมำยถงกำรรแจงแหงสภำวะควำมจรงสงสด กลำวคอ ซำโตร เปนประสบกำรณกำรรบรควำมจรงวำสรรพสงในจกรวำลลวนเปนหนงเดยวกน หรอกลำวไดวำประสบกำรณซำโตรนเปนกำรท�ำลำยควำมยดมนถอมนทท�ำใหเกดควำมแบงแยก เปนกำรไดมำซงควำมเขำใจวำทแทแลวทกสรรพสงลวนเปนหนงเดยว กลำวคอ เปนเพยงควำมวำง หรอควำมเปนเชนนนเอง (Suchness) มวธกำรหลกเพอกำรบรรลธรรม ๓ วธดวยกน คอ ซำเซน ( zazen) หรอกำรนงสมำธ ซนเซน ( sanzen) หรอกำรขบคดปรศนำธรรม ( kōan) และมนโด ( mondō) หรอกำรถำมตอบอยำงฉบพลน

ถงแมวำหลกส�ำคญของพทธศำสนำนกำยฌำน คอ กำรสบทอดพเศษ นอกคมภร ไมตองอำศยค�ำพดและตวอกษร ชตรงไปยงแกนแทของมนษยใหเหนแจงในธรรมชำตของตนเองและบรรลควำมเปนพทธะ แตกไมไดหมำยควำมวำฌำนปฏเสธคมภรหรอตวอกษร ในทำงตรงขำม อำจำรยฌำนทงหลำยตำงไดสรำงวรรณกรรมมำกมำยดงปรำกฏเปนปรศนำธรรม บทกว เปนตน พทธศำสนำนกำยฌำนเปนพทธศำสนำนกำยหนงซงไดรบอทธพลทำงควำมคดจำกจนและอนเดยทไดรบสบทอดจำกพระสตรส�ำคญๆ ดงน มหำปรชญำปำรมตำสตร สทธรรม

ภำพพทธเกษตร (อำณำจกรแหงพระพทธเจำ) หรอวสทธภม (ดนแดนบรสทธ) ตำมควำมเชอของศำสนำพทธนกำยมหำยำน


ปณฑรกสตร สตรเวยหลำง วชรสตร แตพระสตรทส�ำคญคอลงกำวตำรสตร ดงมประวตเลำวำทำนโพธธรรมไดมอบลงกำวตำรสตรใหกบผสบทอดต�ำแหนงสงฆปรณำยกเปนธรรมเนยมปฏบต สบตอกนมำ

๖. นกายสขาวด (เจงโทวจงหรอจงถจง)

ยดถอคมภร ๓ สตร ๑ ศำสตร เปนหลกของนกำย คออมตำยสตร (มหำสขำวดวยหสตร), อมตำยรธยำนสตร, อมตำภะสตร (จลสขำวดวยหสตร) และอมตำยสตรอปเทศศำสตรของพระวส- พนธ พระซำนเตำในสมยรำชวงศถง เปนผน�ำค�ำสอนเรองกำรระลกถงพระพทธเจำอมตำภะ เพอกำรถอก�ำเนดในดนแดนสขำวด นกายนเนนย�าในการสวดพระนามของพระอมตาภะพทธเจาวา “หนาน มอ อา ม ทอ โฝว” (ขอนอบนอมแดพระอมตาภะพทธเจา) ควบคกบการบ�าเพญกศลในขณะทยงมชวต เปนนกำยทเขำถงประชำชนทวไป ส�ำนกสขำวดและพระอมตำภะเปนทรจกของชำวพทธจนและญปนมำกกวำส�ำนกพทธอน

ภำพแดนสขำวด หมำยถงดนแดนทมแตควำมสข ปรำศจำกทกขเปนสวรรคทงำมวจตร

ภำพพระพทธเจำอมตำภะ

78

๗. นกายสทธรรมปณฑรก (เทยนไทจงหรอเทยนไถจง)

นกำยเทยนไถ ถอก�ำเนดในสมยรำชวงศสย ทภเขำเทยนไถ มณฑลเจอ-เจยง โดยพระฉอ (ชออนจออ) รำวพทธศตวรรษท ๑๐ พระฮยเหวนไดศกษำคมภรมหำปรชญำปำรมตำและมำธยมกศำสตรของพระนำคำรชนจนแตกฉำน เหนแจงในขอธรรม จงน�ำควำมรนนออกเผยแผแกศษย แตผทมบทบำทส�ำคญเปนศษย รนท ๓ นำมวำฉอ ทำนเปนพระททรงคณธรรมและมสตปญญำเปนเลศ เปนผวำงระบบค�ำสอนของส�ำนกนใหสมบรณ และหยบยกคมภรสทธรรมปณฑรกสตรขน มำเปนหลกของนกำย ทำนไดจดระบบค�ำสอนกำรเผยแผพระธรรมของพระพทธองคออกเปน “ระยะเวลำ ๕ ชวง” และ “ค�ำสอน ๘ อยำง”

ทำนฉอใหควำมส�ำคญกบควำมจรงในแงบวก ทำนเชอวำสจภาวะไม อาจเขาใจไดถาแยกขาดจากปรากฏการณ (หรอโลกเชงประจกษ) สจภาวะครอบคลมปรากฏการณทงหมด มเนอหาทงในดานยนยนและปฏเสธ สจภาวะเปนทงสญญตาและไมใชสญญตา เนองเพราะความจรงครอบคลมทกอยางไวหมด จงเกดทฤษฎกำรเพงพนจเพอมงสควำมจรง ๓ ประกำร และทฤษฎควำมจรง ๓ ประกำรหรอตรสตย อนถอเปนเอกลกษณทำงควำมคดของนกำยน

๘. นกายอวตงสกะ (หวเหยนจง)

นกำยนไดรบกำรกอตงขนประมำณพทธศตวรรษท ๑๐-๑๑ มพนฐำนอยท “อวตงสกสตร” พระสตรนมควำมยำวมำกประกอบขนจำกหลำยๆ พระสตรยอย

หลกธรรมส�ำคญบำงเรอง เชน เรองหล (Li) วาดวยหลกการสากล ความจรงปรมตถ โลกจรงแท เรองช (Shih) วาดวยเรองสงเฉพาะ โลกปรากฏการณ (Phenomenon) ทงโลกจรงแทและโลกปรากฏการณหรอสมมตสจจะกบปรมตถ-สจจะแทรกอยในกนและกน ทำนฝำซงไดแสดงธรรมแกพระนำงอเจอเทยน อธบำยใหเหนควำมจรงของแตละอยำงวำ รวมหรอแทรกอยในทเดยวกน ตวอยำงเชน สงโตทท�ำดวยทองค�ำ รปสงโตเปนช สวนทองค�ำทเปนเนอแทของสงโตนนเปนหล หำกปรำศจำกรปทรง ทองกแสดงเนอหำไมได ดงนนทงหลและชตำงกตองอำศยกนและกนในกำรมอย

โลกปรำกฏกำรณเปนชองทำงปรำกฏตวของโลกจรงแท เพยงแตโลกจรงแทมหนงเดยว โลกปรากฏการณมมากกวา แตจรงๆ แลวกคอทงหมดอยในหนง

79หนงจดหมาย หลายหนทาง 79

เรยบเรยงจำกพระพรหมคณำภรณ (ป. อ. ปยตโต). กำลำนกรม พระพทธศำสนำในอำรยธรรมโลก. พมพครงท ๖/๒. กรงเทพฯ : วดญำณเวศกวน, ๒๕๕๕.สมำล มหณรงคชย. พทธศำสนำมหำยำน. พมพครงแรก. กรงเทพฯ : ศยำม, ๒๕๔๖.

อภชย โพธประสทธศำสต. พระพทธศำสนำมหำยำน. พมพครงท ๑. กรงเทพฯ : จฬำลงกรณมหำวทยำลย, ๒๕๕๑.

เวบไซตhttp://www.crs.mahidol.ac.th/thai/mahayana41.htmhttp://www.watpaknam.org/knowledge41-พระพทธศำสนำในประเทศจน.htmhttp://th.wikipedia.org/wiki/ พทธศำสนำในประเทศจนhttp://www.mahapadma.orghttp://www.philospedia.net/zen%20buddhism.htmlhttp://nikayamahayan2010.blogspot.com/2010/06/blog-post_23.html

เดยว หนงเดยวอยในทงหมด แทรกอยดวยกน นกำยหวเหยนนยมทจะพดเกยวกบควำมเปนหนงเดยวของโลกธำต เรองเอกสตยธรรมธำต เรองเอกจตของจกรวำล เรองลกษณะรวม ๖ ประกำรของโลกธำต เปนหลกกำรส�ำคญของนกำย เปนกำรสะทอนใหเหนควำมจรงเกยวกบวฏฏะ โลกธำตหมนวนอยำงน

ในบรรดาพทธศาสนามหายานทแพรหลายในจนทง 8 นกายน นกายเทยนไทและอวตง-สกะมเนอหาค�าสอนทเปนแนวคดแบบจนทสมบรณจนถงขดสด มความยากลกซง จ�าแนกหลกธรรม โดยพสดาร แตถงกระนนกมผสนใจศกษาอยางแพรหลาย สวนนกายธยาน (เซน) และสขาวด กถอก�าเนดในแผนดนจนเชนเดยวกน แตมความเรยบงายในการเขาถง

นอกจำกนยงมปรำชญบำงทำนจ�ำแนกนกำยพทธศำสนำแบบจนเปน ๙, ๑๐, ๑๑ นกำยกม โดยเพมนกำยนรวำณ นกำยมหำยำนสงครหะ และนกำยทศภมกศำสตร ซงทงหมดมเนอหำสำระใกลเคยงกบ ๘ นกำยหลก ดงนนปรำชญบำงทำนจงจดรวมกบ ๘ นกำยขำงตน คอนกำยนรวำณภำยหลงรวมกบนกำยตรศำสตร นกำยมหำยำนสงครหะรวมกบนกำยธรรมลกษณ นกำยทศภมศำสตรรวมกบนกำย อวตงสกะ นกำยของพทธศำสนำของจนโดยมำกมกถอก�ำเนดโดยกำรยดถอคมภรหรอบคคลใดบคคลหนงเปนหลก จงกอใหเกดส�ำนกตำงๆ มำกมำย มหำยำนสำยจนถอเปนสดมภหลกและเปนตนเคำใหเกดกำรแตกนกำยและไดแพรหลำยไปยงเกำหล ญปน เวยดนำมในเวลำตอมำดวย

พระราชวงโปตาลา (Potala Palace) ณ กรงลาซาทประทบขององคดาไลามะกอนทานลภยมาอยในประเทศอนเดยในเวลาปจจบน


ภมปญญาจากพทธหมาลยวชรยาน แปลวายานวถแหง “เพชร” หรอ “สายฟา” สญลกษของเพชรคอ

ความมนคงแขงแกรง เปนยานวถทไมสามารถท�าลายได ดจดงเพชรทมอาจถกท�าลาย

หรอเปนดงพลงแหงการตนรอยางเฉยบพลนเสมอนสายฟาฟาดทเปนพลงอนไมมอะไร

ตานทานได เปนสายการปฏบตธรรมในดนแดนพทธแถบหมาลย ในทเบต ภฐาน (ภฏาน)

ภาคเหนอของเนปาล อนเดย รอยตอของพมาเหนอและจน รวมถงมองโกเลยและบาง

สวนในรสเซย

ประมวลและเรยบเรยงโดย นายกณฑ สจรตกล

8๒

ในทเบตเองนนมอยหลำยสำยปฏบต แยกเปน ๔ สำยหลกๆ จำกสำยธำรธรรมทรบมำจำกอนเดย เรยงตำมล�ำดบทำงประวตศำสตร ดงน

๑. นงมำปะ (ญงมำปะ) สำยแรกทพฒนำขนในศตวรรษท ๗ ตอมำพระคร (คร) รนโปเช หรอพระปทมสมภวะแหงอฑฑยำน (Oddiyana) ไดน�ำ ค�ำสอนมำเผยแผเพมเตม

๒. กำจรปะ (หรอทคนไทยอำนคำกว) ซงแตกไปอกหลำยสำย รวมถงสำยประจ�ำชำตของภฏำนคอดรกปะ กำจร ทำนมำรปะ มลำเรปะ ลวนแตเปนตนก�ำเนดของครอำจำรยในสำยน ประมำณศตวรรษท ๑๐ เปนตนมำ

๓. สำเกยปะ บำงทเขยน ศำกยะปะ สบสำยจำกพระอำจำรยวรปะในอนเดยและครบำอำจำรยทำงภำคกลำงของทเบตในศตวรรษท ๑๑

๔. เกลกปะ หรอทนยมเรยกวำ นกำยหมวกเหลอง โดยชำวทเบตเองไมเคย เรยกนกำยของตนเองตำมสหมวกทสวมใสในขณะประกอบพธกรรม สบค�ำสอนจำกพระอำจำรยซงคำปำ (ศตวรรษ ๑๓๕๗-๑๔๑๙) ผสงคำยนำ ค�ำสอนทเนนเรองทำงสำยกลำง


แมเกลกปะจะไดเปนนกำยหลกของทเบตดวยเหตผลทำงกำรเมองมำตงแตปลำยศตวรรษท ๑๖ โดยมองคดำไลลำมะเปนประมข แตจรงๆ แลวพระองคเปนทเคำรพบชำของผปฏบตธรรม ทกนกำย เชนเดยวกบททรงยกยองใหเกยรตนกำยตำงๆ อยำงเสมอภำค รวมทงทรงใหเกยรตผปฏบตธรรมในศำสนำตำงๆ รวมทงวธกำรมองโลกอยำงวทยำศำสตร

ศำสนำพทธแบบทเบตมกำรแบงยอยเปนหลำยนกำย แตไมวำจะเปนนกำยใด ลวนแตมหลกควำมเชอพนฐำนและจดมงหมำยในกำรปฏบตธรรมทคลำยคลงกน เหตทตองแยกเปนนกำยนนกเพรำะพทธศำสนกชนชำวทเบตตองมคร

ภาพทานซงคาปะ (Tsongkapa)พระอาจารยผรเรมสายเกลกปะซงเปนสายขององคดาไลลามะ

นอกจำกนยงมสำยปฏบตอนอกของพทธวชรยำนทเชอวำสบมำจำกพระพทธเจำในอดต นำมวำเตมปำ เชนรบ ผเปนพระพทธเจำในอดตกอนพระพทธเจำสทธำรถะศำกยมน คอ ยงตรงเพนหรอพทธ- เพน ซงมผปฏบตธรรมและวดวำอำรำมจ�ำนวนมำกในทเบตแมในปจจบน องคดำไลลำมะทรงจดให ยงตรงเพนเปนหนงในนกำยส�ำคญของทเบตและทรงยกยองเสมอวำยงตรงเพนคอรำกเหงำของควำมเปนทเบต นอกเหนอจำกยงตรงเพนแลว ยงมสำยกำรปฏบตธรรมทมจ�ำนวนผปฏบตจ�ำนวนไมมำกนก เชน ผเทน (ก�ำเนดในศตวรรษท ๑๑) และโจนงปะ (ก�ำเนดในศตวรรษท ๑๖) เปนตน

ดวยเหตทศำสนำในทเบตเคยงค กบกำรเมองกำรปกครอง จงมกำรเขำยดครองตลอดประวตศำสตรนบพนปทนกำยหนงถกแทนทดวยนกำยหนงอยเสมอ ท�ำใหกำรด�ำรงอยของนกำยตำงๆ ของทเบตมไดด�ำรงอยอยำงกลมเกลยวสมครสมำนและปรองดอง

ตำมต�ำรำททำงนกวชำกำรตะวนตกตควำมเอำไวและไดรบกำรขยำยในวงกวำงวำพทธศำสนำในพทธหมำลยเปนสวนหนงของพทธแบบมหำยำนแลวแตกเปนวชรยำนนน ในกำรศกษำคนควำและอำงองทำงวชำกำรปจจบนทยงมกำรเปลยนแปลงตลอดเวลำ เรำไมสำมำรถสรปอยำงชดเจนไดวำจรงๆ แลวววฒนำกำรเปนอยำงไร

แตถำจะมองอยำงงำยๆ แบบเบองตน อำจแยกหลวมๆ เปนพทธสำยบำลในประเทศไทย ศรลงกำ และนำนำประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ณ ปจจบน กบสำยสนกฤตซงรบจำกอนเดยเหนอ จำกนำลนทำมำเปนมหำยำน วชรยำน ในปจจบน

84

พทธศำสนำเปนศำสนำประจ�ำชำตของทเบตแมวำปจจบนจะมกำรเปลยนกำรปกครองเปนสวนหนงของจนและองคดำไลลำมะไดลภยมำอยทอนเดย และทรงเปนผน�ำของรฐบำลพลดถนทเบตแลว แตพทธศำสนำกยงเปนหวใจหลกของชำวทเบตทงในอนเดยและจน

พทธในทเบตเปนพระพทธศำสนำมหำยำน ค�ำสอนเนนกำรตงปณธำนของผปฏบตธรรมเพอชวยสตวทงหลำยใหหลดพนจำกวนเวยนแหงสงสำรวฏ ดวยหนทำงแหงจตโพธสตว

ภาพองคดาไลลามะท 14 องคปจจบนเมอขนทรงครองราชย

ภาพมนตรา โอม มณ เป เม ฮม แกะสลกตามหนในดนแดนพทธหมาลย

จดเดนอกขอหนงของพทธศำสนำแบบทเบต คอ ควำมเชอเรองกำรกลบชำตมำเกด (reincarnation) ซงไมเหมอนกำรเกดใหม (rebirth) โดยธรรมดำทพทธ-ศำสนำทกนกำยมควำมเชอรวมกน ดวยผปฏบตธรรมของทเบตตงปณธำนทจะไมไปพระนพพำนแตกลบมำโปรดสตวจนกวำสงสำรวฏจะสนสญ ชำวทเบตจงเชอวำครบำ


อำจำรยของเขำแมละสงขำรไปแลว จะยงคงกลบมำในรำงใหมเพอบ�ำเพญประโยชนตอไป ดวยเหตน พวกเขำจงมกจะแสวงหำ ทลก (ตลก) ซงแปลวำ รำงทเปลยนไป ซงมกถอก�ำเนดในเพศชำยมำกกวำหญง เปนอำจำรยซงประกอบไปดวยองคคณแหงพระโพธสตว สำมำรถเลอกสภำวกำรณในกำรกลบชำตมำเกดใหม เพอวำกำรเกดนนจะเออประโยชนในกำรน�ำพำผอนไปสกำรบรรลธรรม

นอกจำกจะเชอเรองกำรเกดใหมและกลบชำตมำเกดแลว กมควำมเชอในเรอง บำรโด (bardo) บำรโดนนมควำมหมำยถงชวงพนทระหวำงชวต (อนตรภพ) ในปจจบนทเชอมตอระหวำงชำตนและชำตตอไปหรอสภำวะภพของจตขณะระหวำงปจจบนและอนำคต

กำรเตรยมตวตำยดวยกำรอำนคมภรมรณศำสตรใหผทก�ำลงจะลวงลบ ดวยเชอวำเนอหำในคมภรจะชวยน�ำดวงจตใหผำนสภำวะแหงบำรโด (อนตรภพ) อนทกขทรมำนไปได ควำมเชอในคมภรมรณศำสตรไดท�ำใหชำวทเบตมกำรเตรยมตวตำยทส�ำคญและเปนแรงบนดำลใจอยำงใหญหลวงส�ำหรบกำรด�ำรงชวตใหมควำมหมำยอยำงทสด ขณะทมชวตอย เรำตองวำงแผนกระท�ำสงตำงๆ ใหลลวง กอนตำยกจ�ำตองเตรยมตวตำยอยำงมสต กำรประคองจตใหนง มนคงและตงอยในธรรมเปนสงส�ำคญส�ำหรบกำรเกดใหมหรอแมแตพบสภำวะธรรมในระหวำงจะลำจำกรำงนไป

นอกเหนอจำกกำรบมเพำะหนทำงแหงจตโพธสตวแลว ยงมค�ำสอนแหงหนทำงตนตระ คอกำรปฏบตเพอใหเขำถงกำรหลดพนในชวตเดยวตำมครรลองทเนนกำรประสำนจตเปนหนงเดยวกบพระพทธเจำและโพธสตวตำงๆ เพอคอยๆ เปลยนแปลงดำนในของตนเอง เปลยนจตมนษยธรรมดำใหเปนจตตรสร ผำนกำรฝกฝนและศรทธำทไมใชจะไดมำงำยๆ เพรำะตองมควำมหนกแนนทจะขดเกลำตวเองใหรซงถงปญญำทมอยภำยใน และกำรฝกควำมกรณำตอตวเองและสงรอบขำงแมในสถำนกำรณซงบบคนใหเรำโกรธ เกลยด หรอหลงแบบสดๆ

ในแงของแกนธรรมนนไมไดแตกตำงกน กฎแหงกรรม ไตรลกษณ ศล สมำธ ปญญำ พรหม-วหำร ๔ แตหวใจหลกนนคอทกสงทกอยำงมธรรมชำตเปนควำมวำง เปนสญญตำ (ศนยตำ) กำรทเรำคดวำมสงนน สงนมอยเพรำะเรำคดทงนน เพรำะสงทเขำมำกระทบทำงสมผสตำงๆ นนน�ำมำซง กำรปรงแตงของสภำวะจตของเรำ ในระดบสงสดคอแมแตพระพทธเจำหรอโพธสตวทเหนเปนพทธรปหรออยในพระบฏทงกำนน จรงแลวกไมมอย ซงเปนแกนหลกของปรชญำปำรมตำหฤทยสตร (Heart

Sutra) พระสตรหลกส�ำคญบทหนงแหงพทธทเบต ซงเปนบทสนทนำธรรมเกยวกบควำมวำงของพระสำรบตรและพระอวโลกเตศวร ทสรปควำมสนๆ วำสรรพสงตำงๆ นน ไมมสงใดเกดขน ไมมอะไรตงอย และไมมอะไรดบไป

8๖

ในแงของคมภรนน ทำงทเบตจ�ำแนกพระสตรทำงพทธเปน๑. กนจร (Kanjur) - ค�ำสอนของพระพทธเจำศำกยมน๒. ตนจร (Tanjur) - อรรถกถำเกยวกบพระไตรปฎก เขยนโดยพระอำจำรย

ตำงๆ

ทงยงมคมภรตนตระซงมมำกมำยหลำยประเภทจำกทกสำย และยงพบในสำยยงตรงเพน เพรำะเชอวำคมภรตนตระไดรบกำรถำยทอดโดยพระพทธเจำพระองคกอนพระศำกยมนดวย

ค�ำถำมทสวนมำกจะถกสงสยจำกชำวพทธไทยนนคอ ตนตระ เกยวกบเรองเพศ หรอเพศสมพนธไหม ประเดนคอทำงพทธหมำลยนน มปำงรป ยบ-ยม (yab-

yum) ปำงทดดจเหมอนพระพทธเจำนนไดสมสอยกบเพศหญง ทงทจรงแลวสญลกษณทำงธรรมเชนนไมคอยจะเปนทเขำใจในหมชำวพทธไทย

ค�ำวำ ยบ แปลวำ พอหรอบดำ และค�ำวำยม แปลวำแมหรอมำรดำ ภำษำทำงโลกกใชค�ำทงสองนเปนค�ำสภำพในกำรเรยกพอและแม ทมกใชเรยกบดำมำรดำของพระลำมะหรอแมแตเปนค�ำยกยองทใชเรยกสมเดจพอและแมของสำยรำชวงศชนสงในภฏำน

ในทำงภำษำทำงธรรม ทำงภำษำสญลกษณยบ คอตวแทนของวธ (means) คอควำมกรณำยม คอ ตวแทนของปญญำ

สญลกษณของปำงนคอ ควำมกรณำและปญญำ ซงน�ำไปสกำรตระหนกรสภำวะแหงสญญตำ สภำวะแหงกำรหลดพน

ยบยมคอกำรประสำนกรณำและปญญำ เปนวถแหงตนตระพทธธรรม ไมเกยวกบเรองเพศแบบโลกๆ

กำรผำนสำยธำรธรรมแหงวถตนตระนสวนมำกจะเปนกำรสอนระหวำงครและศษย เพรำะจรตมนษยธรรมดำนนมศกยภำพในกำรเขำถงปญญำแหงสภำวะธรรมแตกตำงกน


ปญญำนนแบงแยกเปนสำมระดบในมมมองของพทธทเบต

หนงคอปญญำของระดบแรก (tho, เทอ) กำรฟง (listening) กำรสะสมควำมรผำนกำรพดคยถกเถยง กำรอำนและคดคนเขำใจทำงควำมคด มองอยำงเถรวำทคอระดบปรยต

ปญญำระดบสอง คอ (sam, ซม) กำรคดใครครวญ (contemplation) ประสำนควำมรทสะสมมำกบกำรปฏบตทดลองผดถกดวยตวเองผำนกำรฝก มองอยำงเถรวำทคอระดบปฏบต

ปญญำระดบสำมคอ (gom, กม) หรอสมำธ (meditation) จำกกำรทควำมรนนเกดขนไดเอง ปญญำทเกดขนเอง เปนผลลพททมำเอง ผำนกำรสะสม และฝกปรอจนประสำนกลำยเปนเนอเดยวกบตวเรำ มองอยำงเถรวำทคอระดบปฏเวธ

สวนค�ำถำมทวำท�ำไมพระจำกดนแดนพทธหมำลยแตงงำนได จรงๆ แลวในวฒนธรรมพทธทนน ผปฏบตธรรมชนสงทไมใชนกบวชกมอยบำง ในสวนของพระนกบวชนนตองตำมทำงแหงพระสตร ตองถอศลอยำงเครงครด มภรรยำไมได และถำผดวนยนนกถกประนำม หลำยๆ อำจำรยหรอผบรรลธรรมตำมวถแบบพทธหมำลยนน บำงทกเปนฆรำวำส เปนผครองเรอนธรรมดำ ใชชวตตำมปำเขำหมำลยเปนโยคและโยคน หรอเปนผสละเรอนและมเพยงสงของสวนตวเพยงเลกนอย พวกเขำอำจมชวตทำงโลก แตถำปฏบตธรรมไดดและมจตยงใหญแทบโพธสตวนน บำงทไดรบกำรยกยองเกนกวำนกบวชในจวรเสยอก

สายเกลกปะ มองคดำไลลำมะเปนประมข แตดงทกลำวแลว พระองคทำนยงเปนประมขของชำวทเบตทกคนไมวำพวกเขำจะปฏบตนกำยใด เนนพระวนยเขมขนและหนทำงแหงนกบวชเชนเดยวกบเถรวำท สำยนเนนกำรเรยนร พระสตร ตนตระ โดยมลมรม (Lam Rim) เปนค�ำสอนสงสด

ภาพสมเดจองคดาไลลามะประทบยนอยตรงกลาง ทางขวาของพระองคคอสมเดจสาเกย ทรซน รนโปเช (ประมขนกายสาเกยปะ) และสมเดจซชกรนโปเช (อดตประมขนกาย ญงมาปะ) ทางซายของพระองคคอสมเดจแมนร ทรซน รนโปเช (ประมขนกายพทธเพน/ยงตรงเพน) และสมเดจองคการมาปะ (ประมขนกายกาจรปะ) พระอาจารยอาวโสสดในขณะนคอแมนร รนโปเช และสาเกย รนโปเช ส�าหรบทานสาเกย รนโปเช ทานไว ผมยาว นงสบงสขาว สญลกษณของผปฏบตตนเปนโยค (ไมใชพระภกษ) พระอาจารยทงหลายมความใกลชดสนทสนมกน มใจเปดกวาง และภาวนาดวยกนไมวาทานจะไดรบการฝกฝนในนกายใด

88

สายสาเกยปะ ปจจบนประมขคอทำนสำเกย ทรซน ประมขทำงธรรมนนม คปฏบตได เพรำะกำรสบทอดและถำยทอดค�ำสอนมตำมสำยเลอด แตพระสงฆในส�ำนกนตองอยในพระวนย มคไมได สำยนเนนพระสตร ตนตระ โดยมลมเดร (Lam-dre หรอมรรคผล) เปนค�ำสอนสงสด

สายกาจรปะ นนมประมขคอทำนกำรมำปะ (กรรมำปะ) เปนประมขสงฆ แตสำยนมอำจำรยหลำยทำน ทเปนมหำสทธำ เปนโยคและฆรำวำสทบรรลธรรมในอดตทผำนมำไมวำจะเปน ตโลปะ นำโรปะ มลำเรปะ เรชง- ปะ กอมโปปะ สำยนเนนพระสตร ตนตระ โดยมมหำมทรำ เปนค�ำสอนสงสด

สายนงมาปะและยงตรงเพน เนนกำรฝกฝนตนโดยกำรประสำนทงพระสตร ตนตระและซกเชน มทงนกบวชและฆรำวำส ครบำอำจำรยบำงทำนเคยเปนโยคในอดตชำต ในชำตปจจบนทำนอำจบวชเปนพระภกษและท�ำงำนเปนเจำอำวำส ในสองสำยนมครทเปนผหญงซงมทงนกบวชและโยคน

ผปฏบตทงทำงแหงพระสตรอำจบวชเปนภกษ สำมเณร หรอเปนอบำสก อบำสกำ

พระภกษเปนผปฏบตตำมมรรควถของพระสตร แตงงำนหรอมคไมได และวนยนนกไมยงหยอนไปกวำทำงเถรวำท แตวำจะมบำงขอทแตกตำงในรำยละเอยด ทเหนไดชดคอ กำรฉนมอเยน ไมออกบณฑบำต ตองท�ำอำหำรเองดวยบรบทควำมแตกตำงดำนภมอำกำศและวฒนธรรม สวนกำรโดนตวเพศหญงนน กำรสมผสมอในฐำนะทเปนเพอนมนษยดวยควำมเมตตำท�ำได แตไมใชจำกตณหำรำคะ

ภาพทานมลาเรปะ (Milarepa) พระอาจารยทเปนโยคผบรรลธรรมในชาตภพเดยวตามความเชอของทเบต


งกปะ พวกเขำมครอบครวได แตกำรมครอบครวนนแตกตำงจำกทำงคชวตแบบโลกๆ แบบสงสำรวฏทวไป ภรรยำหรอสำมคปฏบตคอคกำรปฏบตธรรมทใชชวตรวมกนโดยมโพธจตเปนรำกฐำน

งกปะบำงคนกเปนโยคตำมปำเขำ ทคนทเบตเรยกวำ นม-จอรปะ หมำยถงผเขำถงสภำวะธรรมชำต มสงของเลกนอยเพอกำรปฏบต เชน วชระ กลองดำมำร (บณเฑำะว) และกระดง พรอมเสอผำเรยบงำยธรรมดำ บำงคนใชชวตดจชำวบำน เลยงววจำมร ชวตธรรมดำแตปฏบตธรรมแบบเขมขน มกำรอยจ�ำศลเปนชวงๆ

ภาพองคดาไลลามะองคปจจบน

ภาพงกปะ โยคซงภาวนาอยตามปาเขา

ผปฏบตในหนทำงแหงตนตระ (tantric practitioner) นนเรยกวำ ซงงกปะหรองกปะ (ngakpa) ส�ำหรบผชำย และงกมะ (ngakma) ส�ำหรบผหญง หมำยถงผปฏบตตำมตนตรยำนซงถำยทอดจำกคร สศษย เปนค�ำสอนชนสงทหำกศกษำดวยตวเองแลวอำจเปนอนตรำย พลำดพลงหลงทำง ไมเขำใจอยำงแท หรออำจเขำใจผดและไมไดประโยชนอะไรเลย

9๐

กายทงสาม

ธรรมกาย - กำยธรรมของพระพทธเจำทงหลำย เปนสภำวะธรรมอนมคณลกษณะเปน

ควำมวำง กระจำง

สมโภคกาย - กำยทพยของพระพทธเจำ ก�ำเนดจำกสภำวะจตอนมควำมกระจำงชด

ใสและมควำมกรณำ มหลำกหลำยลกษณะ มทงปำงสนตและปำงพโรธ เปนกำยท

พระพทธเจำใชสอนธรรมะในพทธเกษตร บคคลทวไปสำมำรถเขำถงกำยนไดดวยกำร

ปฏบตธรรม

นรมาณกาย - กำยเนอของพระพทธเจำ ผปรำกฏมำเปนองคพระศำสดำบนโลกมนษย

และปรำกฏมำเปนครอำจำรยผมจตยงใหญดจเดยวกบจตของพระพทธเจำ

ผปฏบตในหนทำงแหงซกเชน (Dzogchen) เรยกวำ ซกเชนปะ (dzogchenpa) เปนค�ำสอนทท�ำใหคนรและเขำถงจตเดมแททเปนจตกระจำง พระอำจำรยบำงทำนไดกลำววำซกเชนเปนเรองแหงสภำวะจต ไปเกนเรองขอบเขตของศำสนำเหนอส�ำนกนกำยใดๆ ไมใชวชำกำรควำมร แมแตในบำงดนแดนทพทธศำสนำอำจเขำไปไมถง กอำจจะมผเขำถงสภำวะธรรมนกเปนได

แมวำพระพทธศำสนำไดหยงรำกลกในทเบตเปนเวลำมำชำนำนและปจจบนพทธธรรมฝำยทเบตเปนทร จกกนทวโลกในดำนกำรเจรญโพธจตและควำมกรณำ แตไมไดแปลวำชำวทเบตจะไมมควำมขดแยง ประวตศำสตรของทเบตเตมไปดวยควำมขดแยงระหวำงนกำย นกำยใหมแทนทนกำยทมมำแตกอน และในกำรแทนทบำงครงเตมไปดวยควำมรนแรง ปจจบนควำมขดแยงเชนนกยงคงอยและยงมควำมเคลอนไหวของกลมทตอตำนองคดำไลลำมะอยเชนกน พระองคจงทรงเผชญกบอปสรรคทงจำกภำยนอกและภำยในทเบตเอง แมกระนน ทรงมขนตธรรมเปนเลศและไดแสดงใหเรำเหนปณธำนอนมนคงในกำรท�ำงำนเพอสรรพสตว สมกบทชำวทเบตเชออยำงสนทใจวำทรงเปนพระอวโลกเตศวรกลบชำตมำเกดเพอมำดแลพวกเขำ รวมทงมนษยชำตและเหลำสรรพสตวทงหลำย

ภาพองคดาไลลามะองคปจจบนเมอทรงพระเยาว

ดวยควำมเชอในนรมำณกำย ชำวทเบตจงมประเพณกำรประกำศวำผ ใดเปนพระอำจำรยในอดตกลบชำตมำเกด เชน

เชอวำสมเดจองคดำไลลำมะ องคท ๑๔ (องคปจจบน) เปนองคท ๑๓ กลบชำตมำเกด จนถงองคท ๑ ซงเชอวำเปนนรมำณกำยของ

พระอวโลกเตศวร สวนพระอวโลกเตศวรเปนกำยทพยของพระพทธเจำ ผก�ำเนดจำกพระอมตำภะ ผมจตเดมแทเปนธรรมกำย


1. การแสวงบญ (nekor) - ส�ำหรบพทธศำสนกชนชำวทเบตจะใหควำมส�ำคญกบ

กำรเดนทำงไปจำรกแสวงบญเปนอยำงมำก หลำยครงทกำรเดนทำงไปแสวงบญ

ในทไกลๆ หมำยถงวำ พวกเขำจะไมมโอกำสกลบมำเจอหนำคนในครอบครว

อก เพรำะกำรเดนทำงโดยวดระยะทำงจำกรอยมอ รอยเทำ และหนำผำกทสมผส

พนดนเชนนเปนสงทอำศยควำมอดทนอยำงหนกและใชเวลำหลำยป พวกเขำอำจจะ

ไมมชวตรอดกลบไป แตพวกเขำไมหวำดหวน เพรำะผลทไดจำกกำรกระท�ำเชนน

มคำมหำศำล หำกพวกเขำจำรกแสวงบญโดยนงรถหรอขมำ ผลบญทไดจะไมมำก

เทำกบกำรเดนทำงดวยเทำและโดยเฉพำะอยำงยงกำรกรำบไปตลอดทำง เพรำะ

ฉะนนเนอตวของผปฏบตธรรมจงดมอมแมม ผมเผำยงเหยง แตหนำและแววตำ

บงบอกถงควำมเชอมน ขณะทประสำนมอไวกลำงกระหมอม พวกเขำตงจตบชำ

พระอำจำรย พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เมอประสำนมอไวทหนำอก พวกเขำ

ตงจตมนวำจะเดนตำมทำงทพระอำจำรยและอรยบคคลทงหลำยไดชน�ำ หำกเงน

กบอำหำรทตดตวมำหมดลง พวกเขำจะด�ำรงชวตอยดวยกำรขอทำนจำกผใจบญ

เพอนรวมศำสนำคนอนๆ จะไมดถกหรอหวเรำะเยำะกำรกระท�ำของพวกเขำ ตรง

กนขำมพวกเขำจะรวมอนโมทนำบญ เพรำะพวกเขำรดวำจดหมำยของชวตไมไดอย

ทกำรใชชวตอยในโลกน แตอยทกำรปฏบตเพอสละโลก

๒. การกราบอษฎางคประดษฐ - เปนกำรแสดงควำมเคำรพดวยวธนอนรำบไปกบพน

เหยยดมอและเทำออกไปจนสด ใหองคำพยพ ๘ สวน คอ หนำผำก ฝำมอทง ๒

หนำอก เขำทง ๒ และปลำยเทำทงสองจรดพน คอวธกำรสกกำระอยำงสงสดตอ

พระรตนตรย กำรกรำบมเพยงเปนกำรแสดงควำมเคำรพทำงกำย วำจำสวดมนต

จตศรทธำมนในพระรตนตรยและแผควำมกรณำปรำณตอสรรพสตว ในกำรศโรรำบ

ผกรำบจะตงจตวำไดน�ำพำสรรพสตวทงหลำยใหรวมกรำบไปดวย ขำงหนำคอ

พระพทธเจำทงหลำย ทำงขวำคอพอ ทำงซำยคอแม สตวโลกอยขำงหลง ขำงบน

และขำงลำง ผกรำบนกถงสรรพสตวดวยควำมกรณำโดยเฉพำะบคคลทไมรก

ไมชอบ ศตร และผประกอบกรรมชว

9๒

อภธานศพท (glossary)

ปทมสมภวะ (Padmasambhava, Guru Rinpoche) - พระพทธเจำองคทสองของทำงพทธทเบต โดยเฉพำะสำยนงมำปะ เปนพระอำจำรยทำงตนตระทน�ำพทธศำสนำมำจำกอนเดยเหนอสทเบตในศตวรรษท ๘ กลำวกนวำ กร (คร) รนโปเช ไดรบนมนตจำกกษตรยตรซง เตเซน (Trisong Detsen) พระองคไดนมนตพระอำจำรยศำนตรกษต (Shantarakshita) เจำอำวำสจำกนำลนทำไป แตไมสำมำรถปรำบปศำจทมำขดขวำงกำรสรำงวดได จงตองกำรมหำสทธำดำนตนตระมำชวยแสดงธรรมและขจดอวมงคลในแผนดน พรอมทงน�ำพระธรรมตำมมรรควถตนตระมำสผคน และกอตงวดพทธแหงแรกคอวดซมเย (Samye) ในทเบต

กำรก�ำเนดของทำนมสองต�ำนำน ต�ำนำนหลกคอก�ำเนดจำกดอกบวททะเลสำบธนโกษะ แควนอฑฑยำนซงปจจบนอยบรเวณพรมแดนปำกสถำน ต�ำนำนรองคอมำจำกอำณำจกรชำงชง บรเวณเขำ ไกรลำศ โดยเชอวำทำนเปนบตรของมหำโยคซกเชน เทรนปำ นมคำ กบฑำกนเออเตน ผำมำ

ซงคาปา บางทเขยน สองขะปะ (Tsongkapa) - พระอำจำรยคนส�ำคญผรเรมสำยเกลกปะ สรำงวดกำน-เดน (Ganden Monastery) หนงในมหำวทยำลยสงฆทส�ำคญมำกในอดตของทเบต รวมถงเปนผรวบรวมค�ำสอนทำงพระวนย ตนตระ และพระสตรจำกพระไตรปฎก หลอมรวมเปนแกนของสำยองคดำไลลำมะ

อตศะ (Atisha) - พระอำจำรยชำวอนเดยจำกแควนเบงกอล ทำนอตศะไดเดนทำงเขำทเบตและท�ำกำรเผยแพรศำสนำ ตลอดจนไดเขยนหนงสอทมชอเสยงเลมหนงชอวำ “โพธบทประทปศำสตร” ทมำของ ค�ำสอนลมรน หรอระดบขนแหงกำรปฏบต และแปลคมภรเปนภำษำทเบตมำจำกภำษำสนสกฤต

นาคารชน (Nagarjuna) - พระอำจำรยทไดชอเปนผเรมตนส�ำนกมธยมกะ (the Madhyamaka school

of Mahāyāna Buddhism) พระอำจำรยนำคำรชนนนถอเปนผพฒนำปรชญำทำงสำยกลำงในวถแหงพระสตร

นาโรปะ (Naropa) - พระอำจำรยชำวอนเดยผเคยเปนถงอำจำรยใหญแหงมหำวทยำลยพทธนำลนทำ แตลำจำกวถแหงสถำบนและวชำกำรเขำสกำรเปนโยคผปฏบต หนงในมหำสทธำผตนรสภำวะธรรม เปนศษยของทำนอำจำรยตโลปะ และเปนพระอำจำรยหลกของสำยกำรจปะ รวมถงชอทำนทเปนทมำของชอและแรงบนดำลใจในกำรกอตงมหำวทยำลยพทธแหงเดยวในโลกตะวนตกในยคปจจบน


มหาสทธา (Mahasiddha) - สำยปฏบตธรรมทหลดกรอบออกมำจำกธรรมดำ เตบโตมำจำกอนเดยจำกโยคและโยคนผรซงถงสภำวะธรรม เปนสำยทเปนผคนพบวถแหงซกเชน (dzogchen) และมหำมทรำ (Mahamudra)

ปรชญาปารมตาสตร (Prajñāpāramitā) - คมภรปรชญำปำรมตำสตรเปนแกนแนวคดของพทธ มหำยำน และวถแหงโพธสตว พระสตรหลกส�ำคญบทหนงแหงพทธทเบต ซงเปนบทสนทนำธรรมเกยวกบ ควำมวำงของพระสำรบตรและพระอวโลกเตศวร ทสรปควำมสนๆ วำสรรพสงตำงๆ นนคอควำมวำง

โพธจต - จตซงตงใจทจะบรรลกำรตนรเพอกำรพนทกขของทกสรรพสงในสงสำรวฎ จตทปรำรถนำกำรบรรลธรรมเพอประโยชนของสตวทงหลำย

จตพระโพธสตว - เนองจำกแนวคดเรองโพธสตวของมหำยำนและวชรยำนตำงจำกโพธสตวของเถรวำท

ฝำยแรกเนนเรองกำรปลดเปลองสรรพสตวจำกทกขโดยยงไมยอมนพพำน สวนแนวคดหลงหมำยถงผบ�ำเพญบำรมเพอเปนพระพทธเจำ แนวคดแรกเนนเรองกรณำ แนวคดหลงเนนเรองปญญำ

ดวยเหตนฝำยทเบตจงมเรองกำรกลบมำเกดใหมเพอชวยเหลอสรรพสตว โดยเฉพำะกำรมำเกดใหมเพอสบตอต�ำแหนงเดม (อยำงดำไลลำมะหรอรนโปเชทงหลำย)

ลามะ - คอกำรเรยกพระอำจำรยคลำยคลงกบค�ำวำ คร ในสนสกฤต

รนโปเช - ฉำยำทใหเกยรตพระอำจำรยชนสง แปลตรงตววำผสงคำ ผดเลศ (precious one)

ตลก - คอพระอำจำรยชนสงสำมำรถเลอกทกลบชำตมำเกด เชน องคดำไลลำมะ ปนเชนลำมะ หรอทำนกำรมำปะ

ภาพพระธาตพนมวรมหาวหาร จงหวดนครพนมตามต�านานสรางตงแต พ.ศ. 8 โดยพระมหากสปะเปนผอญเชญพระบรมธาตมาประดษฐาน ณ ภก�าพรา


พทธศาสนาในประเทศไทยพระไพศำล วสำโล

พทธศาสนาทแพรหลายในประเทศไทย (ซงนยมเรยกวาเปนพทธศาสนาแบบ

“เถรวาท” มากกวา “หนยาน”) มตนทางจากประเทศศรลงกาไมนอยกวา ๘๐๐ ป ดงนน

จงมลกษณะหลายประเภทคลายกบทนบถอในประเทศศรลงกา เชน การแบงพระภกษเปน

๒ ประเภท ไดแก อรญวาส คอ พระทอยปา เนนดานการปฏบตกรรมฐาน กบ คามวาส

คอ พระทอยเมองหรอบาน เนนดานปรยต โดยมงศกษาและรกษาคมภรทางพทธศาสนา

ซงท�าใหการนบถอพทธศาสนาของคนไทยมการแบงแยกคอนขางชดเจน ระหวางการ

ศกษาต�ารา กบการปฏบต โดยเฉพาะในปจจบน แมจะมความพยายามของบคคลอยาง

ทานอาจารยพทธทาสทประสานการศกษาและปฏบตเขาดวยกน และไดรบความส�าเรจระดบ

หนง แตกยงเปนกระแสรองอย

9๖

พระสงฆไทยหำกแบงเปนทำงกำรจะม ๒ นกำย คอ มหำนกำยกบธรรมยตก- นกำยหลงนนเกดขนจำกควำมพยำยำมปฏรปพทธศำสนำเมอ ๑๗๕ ปทแลว มหำนกำยนนประกอบดวยพระสงฆประมำณรอยละ ๘๐ ของทงประเทศ ในควำมเปนจรงพระทถกเรยกวำมหำนกำยนนหำไดมแบบแผนกำรปฏบตเปนหนงเดยวไม แตมควำมหลำกหลำยมำก ทจรงควรเรยกวำนกำยทไมใชธรรมยตมำกกวำ (non-dhammayut) เพรำะมหำนกำยเปนค�ำทเกดขนหลงจำกมคณะธรรมยตแลว ใชเรยกพระทงหมดทไมสงกดธรรมยตกนกำยซงในเวลำนนมหลำกหลำย “นกำย” มำก แตภำยหลงไดถกท�ำใหเปนหนงเดยวอยำงเปนทำงกำร (แตกยงมจ�ำนวนไมนอย ทมแนวปฏบตและค�ำสอนเฉพำะตน แตกตำงจำกคณะสงฆสวนใหญ) อยำงไรกตำม ในเมองไทยยงมพระสงฆทไมใชเถรวำทดวย ไดแก พระสงฆจนนกำย และอนนมนกำย แตเปนสวนนอยมำก นอกจำกนนยงมภกษณซงปจจบนมจ�ำนวนหลำยสบรปแลว แตยงไมไดรบกำรรบรองจำกมหำเถรสมำคม

ปจจบนพระสงฆทสงกดทงสองนกำยมแนวทำงกำรปฏบตและค�ำสอนคลำยคลงกนมำก แตกตำงตรงประเดนปลกยอย ดงนนประชำชนทเลอกนบถอ พระสงฆนกำยใดนกำยหนงจงมควำมเชอและกำรประพฤตปฏบตทไมสแตกตำงกน แตสวนใหญแลวกนบถอพระสงฆทงสองนกำย ไมมกำรแบงแยก

ทงมหำนกำยและธรรมยตลวนอยภำยใตองคกรสงฆเดยวกน โดยมสมเดจ พระสงฆรำชเปนประมข มมหำเถรสมำคมเปนองคกรบรหำร ซงมตวแทนของมหำนกำยและธรรมยตจ�ำนวนเทำกน ซงสวนใหญเปนกรรมกำรโดยต�ำแหนง ทเหลอไดมำจำกกำรแตงตง คณะสงฆไทยนนไดรบกำรอปถมภจำกรฐบำล อกทงยงตองพงอ�ำนำจรฐในกำรรกษำเอกภำพในคณะสงฆ นอกจำกนนนำยกรฐมนตรยงมหนำทเสนอชอ ผทสมควรเปนสมเดจพระสงฆรำชเพอใหพระมหำกษตรยสถำปนำ ดงนนคณะสงฆกบรฐจงมควำมสมพนธทใกลชดกนมำก ควำมสมพนธดงกลำวจดวำเปนเอกลกษณของพทธศำสนำไทยเมอเทยบกบพทธศำสนำแบบเถรวำทในประเทศอนๆ ควำมสมพนธพเศษระหวำงพทธศำสนำกบรฐ ยงเหนไดจำกบทบญญตในรฐธรรมนญทระบวำ พระมหำกษตรยตองเปนพทธมำมกะ อกทงพธกำรของรฐมกมพธกำรทำงพทธศำสนำมำเกยวของ จงกลำวไดวำพทธศำสนำเปนศำสนำประจ�ำชำตของไทยอยกลำยๆ แมไมมระบไวในรฐธรรมนญกตำม


พทธศำสนำไทยใหควำมส�ำคญกบบทบำทของพระสงฆมำก ในอดตพระสงฆเปนผน�ำทง ทำงธรรมและทำงโลก คอไมเพยงใหกำรอบรมทำงดำนศลธรรมและกำรพฒนำจตวญญำณเทำนน แตทำนยงสงเครำะหประชำชนในเรองอนๆ ดวย เชน กำรศกษำ วฒนธรรม กำรแพทย และกำรพฒนำชมชน อยำงไรกตำม ในปจจบนพระสงฆมบทบำทลดนอยลง (พรอมๆ กบปรมำณทลดลงดวย) วดมไดเปนศนยกลำงของชมชนตอไป โดยเฉพำะในเมอง พระมบทบำทดำนพธกรรมเปนหลก โดยเฉพำะงำนศพ ดวยเหตนค�ำสอนทำงพทธศำสนำจงมอทธพลตอวถชวตของผคนสมยใหมนอยมำก กำรศกษำสมยใหม ตลอดจนสอมวลชนและระบบเศรษฐกจซงเนนควำมส�ำเรจทำงโลก เชน ควำมมงคงร�ำรวย มอทธพล มำกกวำ คำนยมดงกลำวกลบมำมอทธพลตอพระสงฆจ�ำนวนไมนอย ท�ำใหค�ำสอนของทำนเนน ควำมส�ำเรจทำงโลกมำกกวำกำรลดละกเลส หรอกำรเขำถงควำมสขทำงจตใจ

ชำวพทธไทยใหควำมส�ำคญกบเรองกำรท�ำบญมำก กำรท�ำบญในพทธศำสนำนนแบงไดเปน ๓ ประเภท คอ ทำน ศล ภำวนำ สวนใหญแลวกำรปฏบตทำงศำสนำของชำวพทธไทยจะเนนหนกทกำร ใหทำน หรอกำรประกอบพธกรรมมำกกวำกำรรกษำศล ดงนนในแตละปเงนทใชในกำรท�ำบญจงมเปนจ�ำนวนนบแสนลำนบำท แตในเวลำเดยวกนควำมหยอนยำนในเรองศล โดยเฉพำะศล ๕ อนเปนขอปฏบต พนฐำน กลำยเปนปญหำใหญของเมองไทย ยงกำรบ�ำเพญภำวนำดวยแลว ยงมนอยลงไป อยำงไรกตำมในชวงสบปทผำนมำ มควำมตนตวในเรองสมำธภำวนำมำกขน มส�ำนกปฏบตเกดขนเปนจ�ำนวนมำก ขณะเดยวกนคนชนกลำงจ�ำนวนไมนอยกหนมำเขำคอรสปฏบตธรรมมำกขน หนงสอเกยวกบธรรมะ ไดรบควำมสนใจอยำงมำกจนกลำยเปนหนงสอประเภทหนงทขำยดในเมองไทย

ควำมเปลยนแปลงอยำงหนงทก�ำลงเกดขนในเมองไทยกคอ สงทเรยกวำพทธศำสนำแบบฆรำวำส คอ กำรทฆรำวำสมบทบำทมำกขนในพทธศำสนำ ขณะทบทบำทของพระสงฆลดนอยลง นอกจำกครสอนธรรมทงปรยตและปฏบตจะเปนฆรำวำสมำกขนแลว ฆรำวำสทเปนผน�ำในพธกรรมตำงๆ กมเพมขนเชนกน สำเหตทเปนเชนนกเพรำะชองวำงระหวำงฆรำวำสกบพระมมำกขน ฆรำวำสมควำมศรทธำนอยลงตอพระสงฆ ขณะทกำรศกษำของฆรำวำสกำวหนำมำกขนจนรดหนำพระสงฆสวนใหญ

อยำงไรกตำม ยงมพระสงฆจ�ำนวนไมนอยทเปนผน�ำดำนจตวญญำณ มบทบำททงดำนปฏบตและเผยแผ สำมำรถชกน�ำใหฆรำวำสหนมำสนใจศกษำและปฏบตธรรมอยำงจรงจง มทงพระสงฆ ในเมองและพระสงฆในปำ โดยเฉพำะประเพณกำรปฏบตแบบวดปำนนไดรบควำมนยมอยำงมำกใน หมฆรำวำสนกปฏบตทอยในเมอง ในหลำยปทผำนมำจงมผนยมไปปฏบตในวดปำเปนจ�ำนวนมำก รวมทงเหนคณคำของกำรถอเพศพรหมจรรยอยำงภกษ (เปนเหตผลหนงทท�ำใหมผหญงจ�ำนวนไมนอย

98

หนมำบวชภกษณ) นอกจำกนนยงมพระสงฆอกมำกทมบทบำทในงำนพฒนำชมชนและกำรอนรกษธรรมชำต รวมทงกำรสงเครำะหผทตกทกขไดยำกทงในเมองและชนบท

ในอดตมธรรมเนยมวำผชำยทนบถอพทธศำสนำ เมออำยครบ ๒๐ ปจะ ตองบวชกอนทจะมครอบครว หรอไดใชชวตในสมณเพศสกครงหนงในชวตเปนเวลำอยำงนอย ๓ เดอน แตปจจบนธรรมเนยมนเลอนหำยไปมำก หลำยคนแมจะบวช กบวชแค ๑๕ วน หรอนอยกวำนน ขณะทผทบวชนำน ๓ เดอนมนอยลงแมกระทง ในชนบท เพรำะครอบครวมลกนอยลง (เฉลย ๒ คน) จงตองกำรแรงงำนไปชวย ในไรนำไมสำมำรถใหลกบวชพระไดนำน

พทธศำสนำแบบเถรวำทนน มจดม งหมำยสงสดคอนพพำน อนเปนผลจำกกำรมปญญำเหนควำมจรงแจมแจงวำสงทงปวงนนลวนไมเทยง เปนทกข ไมใช ตวตน ไมควรยดตดถอมน เมอจตปลอยวำงสงขำรทงปวงไดกเปนอสระจำก ควำมทกข อยำงไรกตำมชำวพทธไทยในปจจบนสวนใหญมงหวงเพยงแคควำมส�ำเรจในทำงโลก หรอประโยชนปจจบนทจบตองได เชน ทรพย สขภำพ งำนกำร และครอบครว รวมทงปลอดพนจำกอนตรำยทงปวง รองลงมำคอ กำรมชวตหนำทผำสกหรอเปนสคต เชน บงเกดในสวรรค มสวนนอยทมงนพพำน อยำงไรกตำมปจจบน กำรมนพพำนเปนเปำหมำยไดกลำยเปนอดมคตของชำวพทธจ�ำนวนมำกขน รวมทง ฆรำวำสชนชนกลำงทมกำรศกษำ แมว ำแนวปฏบตเพอบรรลนพพำนนนยงม ควำมแตกตำงกนอย


Phra Paisal Visalo

The sect of Buddhism that has its influence over the Kingdom of Thailand (usually called

Theravada rather than Hinayana) has its origins coming from the island of Sri Lanka more than

800 hundred years ago. The bhikkhus, or monks, were seen to be divided into two separate groups

due to their distinct ways of living, namely the “Arannavasi” or the forest monks who focused on

the meditation practice, and the “Gamavasi”, the village and urban monks who stressed the study

of the scriptures. Therefore, in Thailand there was also a clear distinction between monkhood

revolving around scripture study and that which focused on meditation practice. In the modern

era there have been efforts to integrate both the study of texts and meditation practice together,

such as the movement led by Buddhadasa Bhikkhu, but there has only been partial success while

the two distinct ways remain the mainstream practices for Buddhist followers.

The community of Buddhist monks in Thailand is officially divided into two sects. One

is the Maha Nikaya and the other is the Dhammayuttika Nikaya. The Dhammayut sect came

into creation due to an attempt to reform Buddhism in this country 175 years ago. Of the total

number of monks in the country, eighty percent are considered part of the Maha Nikaya branch,

but it should be noted that there is no common standard practice uniting the group, but in fact

much diversity exists within the Maha Nikaya community. It is easier to say that they are the

non-Dhammayut, because the term Maha Nikaya came after the creation of Dhammayut sect

of thought. Since then, all the non-Dhammayuttika Nikaya, which includes diverse groups of

practitioners, have been grouped under one category and called the Maha Nikaya. In Thailand,

there are non-Theravadin Buddhist practitioners as well, such as the Chinese Mahayana Bud-

dhists and the Vietnamese Buddhists. There are some Bhikkhunis as well, but still with no official

recognition from the Sangha governing body.

At present, the monks from both sects have very similar practices and teachings, with

minor differences in little details. This is the reason why laypeople do not really separate or treat

the monks of the two sects differently.

Overview of Buddhism in Thailand

1๐๐

Both the Dhammayut and the Maha Nikaya are organized under the

administration of the Council of Elders, Thailand’s highest ecclesiastic body. The

Supreme Patriarch, the Sangha Raja, is the head of the Council. The Council of

Elders is the governing body composed of an equal number of representatives

from both sects. The majority of the elders are highest ranking monks while a

small portion of them are lower ranking monks who are appointed.

The Thai monastic institution receives patronage from the state. It also

relies on the state to maintain the unity within the Sangha. By law, the prime

minister has the duty to submit the name of the most fitting monk to His Maj-

esty the King for royal consideration of the title “The Supreme Patriarch”, or

Sangha Raja. The Thai monastic body has a very close relationship with the state,

and this relationship is a characteristic unique to Thailand, in comparison to the

other Theravadin Buddhist countries. It is stated in the constitution that the King

must be a Buddhist. Besides, official ceremonies at the state level always involve

Buddhist rites and rituals. It can be said that in practice, Buddhism is the state

religion, even though there is no official recognition in the national constitution.

The role of Buddhist monks in Thailand is very important. In the past,

monks were not only leaders in spiritual affairs, but also in worldly duties: not

only did they teach and help the lay people in their spiritual knowledge practice,

but they also played a major role in education, culture, health care, and com-

munity development. Nowadays, the role of monks is less active in the modern

society (there are also fewer monks), and temples are no longer the center of the

community, especially for those living in the city. The role of monks now focuses

mainly in rituals, such as at funerals. So for this reason, the Dhamma and the

teaching of Lord Buddha have less and less influence for those living a modern

life. The modern education, the media, along with the economic system all con-

tribute to defining success in terms of worldly achievements. For example, the

wish for wealth is the present norm, and this has an influence on the mentality

of many contemporary monks. So many modern teachings are supporting the

success in the worldly affairs, rather than teaching us how to become aware of

1๐1หนงจดหมาย หลายหนทาง

our endless desires, or how to practice inner fulfillment and contentment that actually comes

from within.

Thai Buddhists regard making merit, or giving dana, a top priority in their practice.

How one gains merit can be classified into three categories, which are dana, sila, and bhavana.

The majority of Thai Buddhists focus very much on giving dana, or donations, in order to gain

merit, and also giving offerings in Buddhist rituals, more than keeping the sila, or the precepts. In

each year, there is much money donated as a way to make merit, but the practice of sila is hardly

practiced, especially the five precepts, which is the basic practice for Buddhist practitioners. This

leads to a problem in Dhamma practitioners, not to mention that each year there are even fewer

Buddhists who are interested in bhavana meditation as a merit practice and way of self-learning.

Nevertheless, during the last ten years, there has been a movement of new interest in practicing

bhavana meditation. Many meditation centers are now growing all around the country with

growing interest from the middle class population. Books on dharma have become big hits and

some of the best-sellers in the Kingdom.

One transformation that has occurred recently is the role of the Buddhist laypeople. In a

time when the monks have a smaller role in society, the laypeople are now more actively involved.

Many Dhamma teachings on both the suttas and practice are now led by laypeople. The laypeople

also even lead some rituals, the reason behind the decline of the role of monks being that the

education that the laypeople have received is sometimes more advanced than the education that

many monks can get from the monastic tradition.

Nevertheless, there are many monks who still are the spiritual leaders, having an active

role in leading the practice and spreading the words of Lord Buddha. The strength of this leader-

ship by many monks brings back the real interest in the Dhamma practice for the lay followers:

these monks are both city monks and forest monks. In recent years, the tradition of forest tradi-

tion monks has gained popularity among modern lay urban dwellers. There are also numbers of

laypeople who are following the same precepts as monks, which is also one of the reasons behind

the bhikkhuni movement among the lay women practitioners. Other than that, there are many

monks who are engaging with community development, environmental preservation, as well as

helping those in need, both in the cities and villages.

1๐๒

In the past, the tradition was that all Buddhist men at the age of twenty

would enter the monkhood before they went off to start a family. Thai men

would experience at least three months in the monkhood. Now this tradition has

faded away, and many who enter the monkhood would ordain for fifteen days

or even less. At the same time, there are fewer and fewer men who would ordain

for a minimum three months, even in the more traditional rural areas. It is also

because people have less children (two children per household on average), and

manpower is needed to help the family in farming work.

In the view of Theravada Buddhism, the ultimate goal is nibbana, which

is the fruit of the wisdom to see all things as changing and having no real identity

to cling and attach to. When the mind can let go of all mental formations, then

the mind is free from suffering. However, the majority of modern Buddhists in

Thailand only seek worldly aims through their faith in the Buddha. This involves

mostly praying for and hoping for instant fulfillment of desires and successes

like wealth, health, work, and family and also safety from all dangers. Another

aim in being a good Buddhist for many Thais is to assure a good rebirth, to have

a peaceful next life, to be reborn and live in heaven; very few have the intention

of knowing the state of nibbana. Nevertheless, there is a growing interest in at-

taining nibbana as an ideal, especially among educated middle-class laypeople,

even though their ways of practicing are still of different paths.

1๐๓หนงจดหมาย หลายหนทาง

พทธศาสนาไทยในทศวรรษหนาพระไพศำล วสำโล

เมอสบกวำปกอน มผตงขอสงเกตวำ ควำมสนใจปฏบตธรรมซงก�ำลงแพรหลำยในหมชนชนกลำงเวลำนนเปนเพยงแฟชนหรอควำมนยมชวครชวยำมเทำนน แตมำถงวนนกำรปฏบตธรรมกยงไดรบ ควำมนยมอยอยำงตอเนอง อกทงยงแพรกระจำยไปยงทกแวดวงของชนชนกลำง เชนเดยวกบควำมสนใจธรรมะในรปแบบอน อำท กำรฟงธรรม กำรสวดมนต ในขณะทหนงสอธรรมะกลำยเปนหนงสอขำยด มหลำยเลมทตดอนดบ best seller สวนซดธรรมะและสอธรรมะอนๆ กไดรบควำมนยมเชนกน

ดวยเหตนจงเชอไดวำ ควำมตนตวทำงธรรมะในหมชนชนกลำงยงเปนปรำกฏกำรณทโดดเดนอยำงหนงของพทธศำสนำไทยในทศวรรษหนำ กำรเขำคอรสปฏบตธรรมยงคงไดรบควำมนยมจนกลำยเปนรปแบบหลกรปแบบหนงของกำร “ปฏบตศำสนำ” ในเมองไทย หนงสอธรรมะยงคงเปนหนงในบรรดำหนงสอไมกประเภททยงเปนทนยมอยำงตอเนอง

อยำงไรกตำมแนวกำรปฏบตธรรมตลอดจนควำมเชอทำงพทธศำสนำจะมควำมหลำกหลำยมำกขน ไมจ�ำกดตวอยกบแนวทำงแบบเถรวำทเทำนน หำกยงไดรบอทธพลจำกมหำยำนและวชรยำนดวย แมกระทงในฝำยเถรวำทเอง กจะมควำมหลำกหลำยมำกขน อนเปนผลจำกกำรตควำมและกำรเนนหนก ทแตกตำงกนไป มทงทเนนกำรถอศลอยำงเครงครด กำรท�ำสมำธแนวสมถะ กำรเจรญวปสสนำ กำรเจรญสต กำรสวดมนตหรอกำรท�ำบญตำมประเพณ แมกระทงกำรท�ำสมำธภำวนำทงสมถะและวปสสนำ กยงแยกออกเปนแนวทำงตำงๆ อกมำกมำย

ทงหมดนเกดขนควบคกบกำรเตบใหญของพทธศำสนำแบบฆรำวำส คอกำรทฆรำวำสมบทบำทมำกขนในทำงศำสนำ รวมถงกำรเกดพทธศำสนำแบบใหมทมฆรำวำสเปนแกน แทนทจะเปนพระสงฆ ดงทมกลมฆรำวำสจดอบรมปฏบตธรรมกนเองในสถำนททไมใชวด โดยมฆรำวำสเปนผน�ำกำรปฏบต แมกระทงกำรประกอบพธกรรมทำงศำสนำ กจะมกลมฆรำวำสจ�ำนวนมำกขนทท�ำกนเองหรอมฆรำวำสเปนผน�ำ

1๐4

มสำเหตหลำยประกำรทท�ำใหเกดปรำกฏกำรณดงกลำว ประกำรแรกไดแก ควำมทกขทรมเรำ ชนชนกลำงจ�ำนวนไมนอยประสบควำมส�ำเรจในดำนอำชพ กำรงำน แตพบวำควำมสขไมไดเพมขนเลย กลบมควำมทกขมำกขน ทงจำกอำชพกำรงำนและจำกควำมสมพนธกบผอนทย�ำแยลง โดยทเงนกไมสำมำรถบรรเทำควำมทกขนได จงหนเขำหำธรรมะ

มคนจ�ำนวนมำกทเอำธรรมะเปนทพงทำงใจ หลงจำกทประสบควำมลมเหลวในอำชพกำรงำนหรอประสบเหตรำยในชวต เชน เปนโรคมะเรง หรอสญเสยคนรก วกฤตเศรษฐกจป ๔๐ ไดผลกดนใหคนจ�ำนวนไมนอยหนมำปฏบตธรรม แตถงแม ในอนำคตอำจจะไมมวกฤตเชนนนอก แตระบบเศรษฐกจสงคมปจจบนทเนนกำรแขงขน กยอมสงผลใหมคนจ�ำนวนมำกกลำยเปนผลมเหลว ตองกำรกำรเยยวยำทำงใจ ยงทศวรรษหนำ นอกจำกควำมเสยงทำงเศรษฐกจสงคม (และกำรเมอง) แลว ควำมเสยง ในกำรเกดภยพบตทำงธรรมชำตมแนวโนมจะเพมสงขน ท�ำใหผคนหวำดวตกมควำมทกขมำกขน จนเปนธรรมดำทจะเขำหำธรรมะหรอศำสนำเพอควำมมนคงทำงใจมำกขน

ประกำรทสอง ควำมเปลยนแปลงทำงสงคมวฒนธรรมทถกเรงเรำดวย กระแสโลกำภวตน โดยเฉพำะกำรไหลบำของวฒนธรรมตะวนตกทสงผลกระทบตอวฒนธรรมไทย ท�ำใหคนไทยจ�ำนวนไมนอยโหยหำวฒนธรรมไทยทคนเคยในอดต (หรอทสรำงภำพเอำไว) หรอไมกปรำรถนำทจะตอกย�ำควำมเปนไทยของตน จงหนมำ สนใจพทธศำสนำและกำรปฏบตธรรม เพอเสรมสรำงอตลกษณแหงควำมเปนไทย ใหแกตนเอง

ประกำรทสำม ควำมหลำกหลำยทำงสงคมเศรษฐกจอนเนองจำกกระแสโลกำ-ภวตน ท�ำใหเกดกำรแตกตวทำงสงคมอยำงกวำงขวำง ผคนไมเพยงมอำชพและวถชวตทหลำกหลำยเทำนน หำกยงมรสนยมและควำมตองกำรทแตกตำงกนดวย คนเหลำนเมอหนมำสนใจพทธศำสนำ ไมเพยงเลอกรบเอำเฉพำะควำมเชอและแนวทำงปฏบต ทสอดคลองกบจรตของตนเทำนน หำกยงปรบเปลยนกำรปฏบตและควำมเชอใหตอบสนองควำมตองกำรของตนเอง รวมทงเอำควำมเชอกระแสอนมำผสมผสำนดวย ดงนนจงมแนวโนมวำพทธศำสนำทผคนนบถอและปฏบตในทศวรรษหนำจะมควำมหลำกหลำยมำกขนกวำเดม


ประกำรทส กคอ อทธพลทลดนอยถอยลงของคณะสงฆ นอกจำกพระสงฆจะจ�ำกดบทบำททำงศำสนำของตนเองจนเหลอแตพธกรรม โดยมสวนเกยวของกบสงคมและชวตของฆรำวำสนอยลงแลว ควำมประพฤตทไมนำเลอมใสศรทธำไดปรำกฏตอสำยตำหรอกำรรบรของผคนมำกขน ในขณะทผน�ำสงฆกไมสำมำรถดงศรทธำทตกไปใหกลบคนมำได ฆรำวำสชนชนกลำงทสนใจพทธศำสนำจงหนไปพงพำกนเองมำกขน ประกอบกบโอกำสในกำรศกษำพทธศำสนำดวยตนเองมมำกขน อำท พระไตรปฎกและคมภรส�ำคญๆ หำอำนไดงำยขน หนงสอ ซด เวบไซต และรำยกำรโทรทศนเกยวกบธรรมะมมำกขน เชนเดยวกบชนเรยนหรอคอรสปฏบตธรรมทมฆรำวำสเปนผสอน

แมวำกำรปฏบตธรรมและควำมสนใจธรรมะในหมชนชนกลำงจะยงตอเนองหรอเพมขน ในทศวรรษหนำ แตกไมไดหมำยควำมวำพทธศำสนำไทยจะเจรญงอกงำมตำมไปดวย เพรำะปรำกฏกำรณดงกลำวจะยงคงเกดขนทำมกลำงปญหำสงคมตำงๆ ทมแนวโนมเพมขน ซงลวนสะทอนถงควำมตกต�ำทำงดำนจรยธรรมของคนในสงคม ไมวำปญหำอำชญำกรรม ทงฆำ ลกขโมย ขมขน คอรรปชน ควำมรนแรงในครอบครว กำรทอดทงทำรก เดกและคนแก รวมทงกำรท�ำลำยสงแวดลอมและกำรเอำรด เอำเปรยบเบยดเบยนกน ทงหมดนไมเพยงสะทอนถงควำมลมเหลวของกำรปลกฝงจรยธรรมเทำนน หำกยงชใหเหนถงอทธพลทถดถอยของพทธศำสนำเมอมองในภำพรวมของทงประเทศ

อนทจรง แมกระทงในหมผทสนใจพทธศำสนำ กมแนวโนมวำกำรปฏบตธรรมหรอกำรนบถอศำสนำจะมลกษณะปจเจกนยมมำก คอ มงตอบสนองประโยชนสวนตนเปนทตง โดยไมสนใจสงคมหรอผอนเลย หลำยคนเขำหำพทธศำสนำเพอลดควำมเครยด หรอเพอควำมสงบในจตใจ จงไมสนใจทจะชวยเหลองำนสวนรวมหรอเกอกลผอน เพรำะกลววำจะท�ำใหจตใจไมสงบ จ�ำนวนไมนอยเอำจรงเอำจงกบกำรท�ำบญกบพระ เพรำะตองกำรสะสมบญเพอควำมมงมศรสขในชำตน หรอเพอควำมสข ในชำตหนำ แตกลบละเลยคนทตกทกขไดยำก เพรำะเขำใจวำชวยคนเหลำนนไดบญนอยกวำพระ ยงระยะหลงมควำมเขำใจเรองกฎแหงกรรมอยำงผดๆ เชน เขำใจวำหำกเรำไปชวยเหลอคนใกลตำยใหมชวตรอด จะท�ำใหเจำกรรมนำยเวรของคนนนมำท�ำรำยเรำแทน หรอมควำมคดวำ กำรอทศสวนบญใหแกผอนจะท�ำใหบญของเรำลดลง ควำมคดควำมเชอดงกลำวสวนทำงกบค�ำสอนทำงพทธศำสนำ แตนบวน จะแพรหลำยมำกขน และเชอวำจะเปนทนยมมำกขนในทศวรรษหนำดวยเหตผลทจะไดกลำวตอไป

กำรนบถอพทธศำสนำแบบปจเจกนยม สวนหนงเกดจำกกำรสอนพทธศำสนำในชวงหลำยสบป ทผำนมำ อนเปนผลสบเนองจำกกำรปฏรปพทธศำสนำเมอรอยปกอน ท�ำใหมตทำงสงคมของพทธศำสนำถกละเลยไป กำรนบถอพทธศำสนำหนมำเนนทกำรปฏบตเฉพำะตนเทำนน (กำรท�ำดกบผอน หรอกำรชวยเหลอสวนรวมเปนเรองรองและถกมองขำมไป) ยงในระยะหลงทศนคตแบบปจเจกนยมแพรหลำย

1๐๖

ในสงคมไทยมำกขน ผำนระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและลทธบรโภคนยม ผคนจงคดแตประโยชนสวนตน เอำควำมตองกำรของตนเปนใหญ เมอหนมำปฏบตธรรม จงกลำยเปนกำรปฏบตธรรมเพอควำมสขเฉพำะตนในระดบพนผว โดยไมคดทจะปฏบตเพอลดละกเลสตณหำหรอลดควำมยดมนในอตตำอยำงแทจรง กำรมน�ำใจชวยเหลอสวนรวมหรอผอนจงขำดหำยไป และนคอเหตผลขอหนงทวำ ท�ำไมคนไทยปฏบตธรรมกนมำกขนแตปญหำสงคมไมไดลดลง

ในท�ำนองเดยวกน เมอกำรปฏบตธรรมนนไมไดเปนไปเพอกำรรเทำทนตนเองจนเหนลกไปถงควำมยดตดถอมนในตวตน ดงนนจงงำยทจะหลงตดในควำมดหรอภำพลกษณแหงควำมเปนคนดของตน ทฐมำนะจงเฟองฟมำกขน ผลกคอ ใครทคดหรอปฏบตตำงจำกตนจงมกถกมองดวยสำยตำทเปนลบ หรอถกตดสนวำเปนคนไมด นเปนเหตผลวำท�ำไมผปฏบตธรรมจ�ำนวนไมนอยจงสนบสนนกำรใชควำมรนแรงในเหตกำรณเมอเดอนพฤษภำคมปทแลว ดวยเหตผลเดยวกนน กำรปฏบตธรรมทแพร-หลำยมำกขนจงไมไดหมำยควำมวำควำมรนแรงในสงคมไทยในทศวรรษหนำจะลดลง

พทธศำสนำทนยมปฏบตในทศวรรษหนำยงมลกษณะเดนอกประกำรหนง กคอ เปนค�ำสอนและแนวปฏบตทกระชบ เขำใจงำย ปฏบตไดไมยำก และใหควำมมนใจวำจะไดผลเรว ทงนเปนผลสบเนองจำกวถชวตและจตนสย (mentality) ของคนสมยใหมทนยมควำมรวดเรว เนนควำมสะดวก และหวงผลสมฤทธทเปนรปธรรม ค�ำสอนทสำมำรถอธบำยปรำกฏกำรณซบซอนของโลกสมยใหมใหเขำใจไดงำยๆ (จนกลำยเปนตนเขน) และไมเรยกรองกำรเสยสละหรอควำมยำกล�ำบำกจำกผนบถอมำกนก เชน เพยงแคบรจำคเงน หรอท�ำใจใหถกตอง โดยไมตองเปลยนวถชวต หรอลดละควำมเหนแกตว จะเปนทนยมมำก ค�ำสอนเหลำนจะมลกษณะคลำยกนอยำงหนงคอตอบสนอง (หรอใหควำมหวงวำจะตอบสนอง) ควำมตองกำรแบบโลกๆ เชน ควำมร�ำรวย สถำนภำพและเกยรตยศ (ดงมส�ำนกหนง ดงดดใจผคนดวยค�ำขวญวำ “รอดตำย หำยปวย ร�ำรวย มชอเสยง”) ทงนสวนหนงเปนผลจำกควำมแพรหลำยของลทธบรโภคนยมทไมเพยงท�ำใหศำสนำและธรรมะมลกษณะเปนสนคำทบรโภคงำยหำซอสะดวกแลว ยงหลอหลอมทศนคตของผคนจนเหนเงนเปนอปกรณส�ำคญในกำรบรรลควำมสขและควำมส�ำเรจทำงโลก


ควบค กบปรำกฏกำรณดงกล ำวก คอ ควำมเฟ องฟของพทธพำณชย (หรอทถกคอ “ไสยพำณชย”) อนไดแกกำรขยำยตวของตลำดวตถมงคลและสงศกดสทธ ซงใหควำมหวงวำจะน�ำมำซงโชคลำภไดอยำงรวดเรวโดยไมตองใชควำมพำกเพยรพยำยำม สงศกดสทธเหลำนจะมำทงในรปของ พทธศำสนำและลทธอนๆ หรอปะปนกนจนแยกไมออกวำ อะไรคอพทธ อะไรคอผ อะไรคอพรำหมณ แม “จตคำมรำมเทพ” จะเสอมควำมนยมไปแลว แตทศวรรษหนำกจะยงมสนคำตวใหมออกมำเพอสรำงควำมหวงแกผคนในยำมทตองกำรสงปลอบประโลมใจทำมกลำงควำมผนผวนปรวนแปรไมแนนอนของโลกและชวต กำรพงพำสงศกดสทธเหลำนจะยงคงเปนกระแสหลกทสะทอนถงควำมเขำใจและกำรนบถอพทธศำสนำของคนสวนใหญ

แมปรำกฏกำรณดงกลำวจะสรำงควำมวตกกงวลแกผรดำนพทธศำสนำทมองวำเปนกำรสวนทำงกบค�ำสอนของพระพทธเจำ แตคงยำกทจะเหนคณะสงฆด�ำเนนกำรใดๆ เพอสรำงควำมเขำใจ ทถกตอง เพรำะทกวนนคณะสงฆออนแอลงมำก และจะออนแอยงกวำนในทศวรรษหนำ เพรำะนอกจำกจ�ำนวนพระภกษสำมเณรจะลดนอยถอยลงอยำงนำเปนหวงแลว ควำมรควำมเขำใจในดำนพทธศำสนำของพระเณรกมแนวโนมวำจะเสอมถอยลง อนเปนผลจำกควำมลมเหลวของกำรศกษำของคณะสงฆ ทเปนมำอยำงตอเนองหลำยทศวรรษ โดยไมมแนวโนมวำจะดขนเลย ใชแตเทำนน กำรประพฤตปฏบตของพระสงฆโดยสวนรวมกไมสำมำรถสรำงศรทธำใหเกดแกญำตโยมได เพรำะทำนเองกถกครอบง�ำดวยอทธพลของบรโภคนยมมใชนอย จงไมสำมำรถเปนผน�ำทำงจตวญญำณและสตปญญำใหแกสงคมไทยได มหน�ำซ�ำยงมสวนสงเสรมใหเกดไสยพำณชยมำกขนดวย ทงหมดนเกดขนโดยทองคกรปกครองคณะสงฆ คอ มหำเถรสมำคม มแนวโนมทจะเพกเฉยอยำงทเปนมำแลวในอดต อนเปนสำเหตหนง ทท�ำใหเรองออฉำวในวงกำรสงฆเกดขนอยำงตอเนอง

สงทเกดขนแลวและจะเกดมำกขนอนเนองจำกกำรสญเสยภำวะผน�ำของมหำเถรสมำคมกคอ กำรเกดส�ำนก และ “ลทธพธ” ตำงๆ มำกมำยในคณะสงฆ ซงมกำรสอนและกำรปฏบตอยำงเปนอสระ แตกตำงกนไปคนละทศละทำง แมจะขดกบค�ำสอนในพทธศำสนำ มหำเถรสมำคมกไมสำมำรถท�ำอะไรไดมำกนก ยงไมตองพดถงกำรใชเสนสำยมำกมำยในองคกรปกครองสงฆทกระดบ ซงซ�ำเตมใหคณะสงฆซวดเซเรรวน ไมสำมำรถเปนทพงของญำตโยมได ในภำวะเชนนส�ำนกทจะมบทบำทอยำงมำกในทศวรรษหนำกคอ ส�ำนกวดพระธรรมกำย ซงมกำรจดองคกรทเขมแขง มพระในสงกดถง ๓,๐๐๐ รป ซงผำนกำรฝกฝนอยำงเขมขน อกทงยงมเงนทนมหำศำลและเครอขำยทวประเทศทงในฝำยบรรพชต และคฤหสถ โดยมสำยสมพนธทดกบผน�ำหลำยทำนในมหำเถรสมำคม อทธพลทงในระดบบน ระดบกลำง และระดบรำกหญำของส�ำนกวดพระธรรมกำย รวมทงกำรมสอทนสมยในมอ จะมผลอยำงมำกตอควำมคดควำมเชอและกำรปฏบตของชำวพทธจ�ำนวนไมนอยในทศวรรษหนำ

1๐8

ประกำรสดทำยทควรกลำวถงกคอ บทบำททเพมขนของผหญง ในชวงสองทศวรรษทผำนมำ ผหญงมบทบำทในวงกำรพทธศำสนำมำกขน มใชในฐำนะผอปถมภพระสงฆเทำนน หำกยงเปนก�ำลงส�ำคญในแวดวงผศกษำและปฏบตธรรมฝำยฆรำวำส ท�ำใหพทธศำสนำยงปรำกฏเปนรปธรรมในวถชวตของผคนและสงคมสมยใหม ผลสบ เนองประกำรหนงกคอ กำรเกดภกษณและสำมเณรในเมองไทยเมอทศวรรษทแลว แมไมไดรบกำรยอมรบจำกคณะสงฆและชำวพทธจ�ำนวนไมนอย แตเชอวำทศวรรษหนำ จ�ำนวนภกษณจะเพมขน โดยทคณะสงฆยำกทจะสกดกนได และถงจะพยำยำมขดขวำง เทำไร กยำกทจะไดรบควำมสนบสนนอยำงเปนกอบเปนก�ำจำกชำวพทธ แมวำภกษณในทศวรรษหนำคงจะมไมมำกพอทจะสรำงควำมวตกกงวลแกผปกครองสงฆ เนองจำกยงไมมองคกรภกษณทเขมแขงเกดขนในอนำคตอนใกล แตกจะเปนทำงเลอกใหแก ผหญงจ�ำนวนไมนอย

อยำงไรกตำม เชอวำภกษณจะเปนประเดนถกเถยงทส�ำคญในทศวรรษหนำ เชนเดยวกบประเดนเรอง “พทธศำสนำเปนศำสนำประจ�ำชำต” ซงสบเนองมำจำกควำมเสอมทรดของพทธศำสนำในเมองไทย อนมรำกเหงำอยทควำมออนแอภำยในของวงกำรชำวพทธเอง แตถกมองวำเกดจำกภยคกคำมของศำสนำอนและควำม ปลอยปละละเลยของรฐบำล

1๐9หนงจดหมาย หลายหนทางภาพพระบรมธาตเจดย จงหวดนครศรธรรมราช


๏ ก�าหนดการสมมนา

๏ ค�าถามส�าหรบการสมมนา

๏ Framework of Question for Discussions๏ วทยากรรวมสนทนา

๏ รายชอครบาอาจารยพระมหาเถระ พระเถรานเถระ

และพระธรรมวาท

ก�ำหนดกำรกจกรรม สนทนำกบองคดำไลลำมะพทธศำสนำหลงพทธชยนต ๒๖๐๐ ป

Buddhism in the Post – Buddhajayanti Era(เฉพาะการสนทนากบองคดาไลลามะ)

วนเสารท ๑๕ ธนวาคม ๒๕๕๕

09.00 น. สนทนากบองคดาไลลามะ รอบท ๑ : หนงจดหมายหลายหนทาง? (Buddhism in the

Post - Buddhajayanti Era :Reaching the Same Goal from Different Paths?)11.๓0 น. อาหารกลางวน1๓.๓0 น. สนทนากบองคดาไลลามะ รอบท ๒ : ปญหาของโลก ค�าตอบของเรา (Buddhism in the

Post - Buddhajayanti Era :Our Solutions to World’s Problems)1๖.00 น. สนสดการสนทนากบองคดาไลลามะในวนแรก1๖.00 น. เสวนาพเศษ - “พทธศาสนาในอนเดยยคปจจบน” กบ คณ Shantum Seth ฆราวาส

ทขบเคลอนเรองพทธรรมในอนเดย 17.๓0 น. ยตรายการประจ�าวน

วนอาทตยท ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๕

0๖.00 น. สวดมนต สมาธภาวนา09.00 น. สนทนากบองคดาไลลามะ รอบท ๓ : จากชาวพทธรวมใจ ท�าอยางไรเปนรวมมอ

(Buddhism in the Post - Buddhajayanti Era : From Joining Our Hearts to Joining

Our Hands)11.๓0 น. อาหารกลางวน1๓.๓0 น. “ถามตอบกบองคดาไลลามะ”1๖.00 น. สนสดรายการ ถวายผาปา กราบลา รบพรและประทานของทระลก

11๒

114

ค�ำถำมส�ำหรบกำรสมมนำ*Session 1: พทธศาสนาหลงพทธชยนต ๒๖๐๐ ป : หนงจดหมายหลายหนทาง?

๑. ความแตกตางระหวางนกายมความจรงรองรบหรอไม หรอวาเนอแทแลวเปนแคอปาทานซงมาจากความแตกตางทางวฒนธรรมและเงอนไขทองถน?

๒. หากเรามหนงจดหมายทเหมอนกน เราจะนยามจดหมายนวาอยางไร?๓. หากเราเหนพองตองกนเกยวกบมมมองความสขและชวตทด เราจะผสมผสานวธการของมหายาน

กบเถรวาทเขาดวยกนอยางไร เพอเออประโยชนในการกาวไปสความรแจง?๔. การเคารพความแตกตางของหนทางส การหลดพนนน นอกเหนอจากเปนความถกตองทาง

การเมองแลว เปนความถกตองตามหลกธรรมดวยหรอไม?๕. การท�างานทางสงคมเปนการปฏบตธรรมไดหรอไม? ค�ากลาวของฝายทเบตทวานพพานไมอาจแยก

ออกจากวฏสงสารนนหมายความวากระไร?๖. ในเงอนไขของโลกยคปจจบน การบวชยงจ�าเปนหรอไมส�าหรบการปฏบตธรรมใหถงขนร แจง

ชาวพทธทยงคงฐานะฆราวาสมโอกาสพฒนาตนและบรรลธรรมมากนอยเพยงใด?

Session 2: พทธศาสนาหลงพทธชยนต ๒๖๐๐ ป : ปญหาของโลก ค�าตอบของเรา

๗. การชวยคนทวไปใหมสนตภาพภายในเปนไปไดมากนอยแคไหน ในสงคมทตงอยบนรากฐานของการแขงขน และการครอบครองวตถภายนอก?

๘. โรคภยไขเจบทรายแรงอยางหนงของโลกยคปจจบนคอโรคเครยด ฝายทเบตคดอยางไรกบการเผยแผพทธวธในการควบคมจตใจอยางการท�าสมาธภาวนาไปสผฏบตทมใชชาวพทธ หรอเปนชาวพทธ ทมไดเครงครดในหลกธรรมของพระศาสนาโดยรวม?

๙. ในประเดนวธการ เราจะชวนเพอนรวมโลกมาเนนการเปลยนแปลงภายใน และอาศยการเปลยนแปลงดงกลาวไปดดแปลงโลกภายนอกทเตมไปดวยความขดแยง ความกาวราว และความรนแรงดวยวธใด?

๑๐. การด�ารงตนเปนแบบอยางทางจตวญญาณของชาวพทธ นบเปนคณปการทเพยงพอแลวหรอไมในการชวยแกปญหาทางโลก อะไรคอความหมายของการเคลอนไหวในลกษณะไมกระท�า (non-action)?

๑๑. ทผานมา ชาวพทธ (อยางนอยในประเทศไทย) มกถกวจารณวาเปนสวนหนงของพลงอนรกษนยม เนองจากเราเนนทการเปลยนแปลงภายในจตใจมากกวาการเปลยนแปลงโครงสรางสงคม ฝายทเบตคดวาเรองนทถกแลวควรเปนอยางไร ความสมดลระหวางอเบกขา (Equanimity) กบเมตตา?

* ตามทเสนอแนะโดยวทยากรฝายไทย


๑๒. นอกเหนอไปจากการปลกฝงจตส�านกทดงามดวยการเผยแผหลกธรรมโดยตรงแลว ในการชวย ผลกดนใหโลกกาวไปสสนตสขนน เราควรเขารวมกระบวนการตอตานความอยตธรรม (Resistance

Movements) หรอแสดงพลงขบเคลอนใหมการปฏรปสงคม (Social Reforms) ดวยหรอไม?๑๓. เราจะเชอมรอยความรทางวทยาศาสตรซงเปนเรองของโลกทางกายภาพกบความรทางศาสนาทเปน

เรองดานในของชวตดวยวธใด เพอใหมนษยชาตมองคความรส�าหรบน�าทางชวตของตนไดอยาง ครบถวน?

Session 3: พทธศาสนาหลงพทธชยนต ๒๖๐๐ ป : จากชาวพทธรวมใจ ท�าอยางไร

เปนรวมมอ

๑๔. ทางฝายทเบตเหนดวยหรอไมวาความรวมมอทางวชาการระหวางมหายานกบเถรวาทนาจะเปนจดเรมตนทดซงจะน�าไปสความรวมมอในเรองอนๆ?

๑๕. ฝายทเบตมบทเรยนอะไรบางจากการท�างานขามวฒนธรรมในโลกตะวนตก ทฝายไทยสามารถน�ามาประยกตใชในการเผยแผพระธรรมในยคโลกาภวตน ทานคดวาวธการสอนธรรมะแบบดงเดม ลาสมยไปแลวหรอไมในสงคมทมการเลอนไหลของขาวสารอยางรวดเรวเชนทกวนน?

๑๖. เปนไปไดหรอไมวาชาวพทธตางชาตตางภาษาหรอตางนกายจะสามารถรวมพลงกนชวยเหลอ ชาวโลกในกรณทกขรอนตางๆ?

๑๗. ฝายทเบตคดวามความเปนไปไดและเกดประโยชนหรอไมทจะขบเคลอนใหเกดภราดรภาพในหม ชาวพทธทวโลก และสนบสนนใหความเปนชาวพทธเปนอตลกษณทางวฒนธรรมทโดดเดนของบคคล (ทอยเหนอและมากอนอตลกษณทางเชอชาต สญชาต หรอสงกดอนๆ)?

๑๘. นอกจากความรวมมอหรอการแลกเปลยนทางวชาการแลว การรวมมอระหวางฝายพทธทเบตกบชาวพทธในประเทศไทยสามารถเปนไปไดในลกษณะไหนบาง?

11๖

Questions for DiscussionsAs suggested by the Thai delegation

Session I: Buddhism in the Post-Buddha Jayanti Era: Reaching the Same Goal from Different Paths?1. Are differences among Buddhist sects real or illusory? Is it true that they are a matter of cultural

and local conditions, rather than fundamental beliefs and values?

2. If our spiritual goal is basically the same, how do we define such a goal?

3. Do you think our consensus on the definition of happiness and good life can lead to an inte-

grative method of Dharma practices? In other words, is it possible to combine the methods

of Mahayana and Theravada into a third, and more effective, path toward enlightenment?

4. Whereas it is obvious that to respect religious differences is politically correct, is it also correct

from a Buddhist point of view to recognize different paths to liberation? How do we explain

this in Dharma terms?

5. Do you consider engagements in social activities a way of Dharma practice? Can it be related

to a Tibetan saying that “Nirvana is not separated from Samsara”?

6. Under the conditions of modern world, is it necessary that one has to become a monk in

order to attain enlightenment? Do you think it is possible for a lay person to reach the goal

of Nirvana?

Session II: Buddhism in the Post-Bhudda Jayanti Era: Our Solutions to World Problems7. How possible is it for us to help people find their inner peace, while they are still living in

society based on greed and competition?

8. It has been said that one of the most prevalent sickness in the immediate future is stress. What

is your opinion with regard to this problem? Do you have any suggestions about Buddhist

methods for stress reduction, such as meditation and mind control, which may also be applied

to non-Buddhists, or non-practicing Buddhists?


9. As to the question of strategy and tactics, in what way can we persuade our fellow humans

to focus on their inner change, so that they will be better equipped in their efforts to change

the external world, which is conflict-ridden and full of violent aggressions?

10. Is living a Buddhist way, or serving as a spiritual example, an adequate contribution to the

solution to human sufferings? In other words, is non-action a better means in helping others?

11. Probably because of our emphasis on internal development as opposed to external changes,

Buddhists, at least in the Thai case, are occasionally criticized as being part of conservative

forces. What should be the right view about this type of situation? Is it possible to find a bal-

ancing point between equanimity and compassion, or between detachment and involvement?

12. Apart from advocating the Right View, or spreading Buddhist teachings among the populace,

do you think we should also struggle for social reforms, or get involved in some forms of

anti-injustice movements?

13. How could we incorporate the advance of scientific knowledge into our religious understand-

ing, so that humanity would be better guided toward the right path?

Session III: Buddhism in the Post-Buddha Jayanti Era: From Joining Our Hearts to Joining Our Hands14. Do you think intellectual activities, or joint academic programs, can serve as a starting point

for further cooperation between Mahayana Buddhists and Theravada Buddhists?

15. What are the lessons from your experiences in cross-cultural activities in the West that may be

utilized by Thai Buddhists in the age of globalization? Do you think the traditional way of Dharma

teaching no longer works in society where all kinds of information flow freely and rapidly?

16. Is it possible for Buddhists of all sects, races, and nationalities, to unite as a single force in

their efforts to help the world go through various crises or calamities?

17. Do you think it would be possible and beneficial for humanity, if we strived for Buddhist

fraternity at the international level, which would make being Buddhist the most important

identity of a believer, overriding his, or her, other identities?

18. Apart from joint intellectual activities, what are other kinds of cooperation between Tibetan

and Thai Buddhists that you would like to undertake?


องคดาไลลามะท ๑๔

ศาสตราจารย พระภกษ ซมดอง รนโปเช

พระอาจารยงาวง ซมเทน

พระอาจารย เกเช ลกดอร

เกเช ดอจ ดมดล

พระราชญาณกว (สวทย ปยวชโช)

พระอนลมาน ธมมสากโย (ศากยะ)

พระไพศาล วสาโล

ดร.เสกสรรค ประเสรฐกล

ดร.กฤษณพงศ กรตกร

ดร.วรไท สนตประภพ

ธรรมาจารย Shantum Seth

วทยำกรรวมสนทนำ

1๒0

องคดำไลลำมะท ๑๔

องค ดาไลลามะท ๑๔ เป นผ น�าทางจตวญญาณของทเบตประส ต เมอวนท ๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๘ (ค.ศ. ๑๙๓๕) ทานก�าเนดในแควนอมโด ทหมบานตกเซอร (Taktser) ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของทเบต ซงเวลานเปนสวนหนงของประเทศจน เมออายได ๒ ขวบ ไดกลายเปนผถกเลอกใหมาเปนประมของคใหม องคดาไลลามะท ๑๔ หลงผานการพสจนตามธรรมเนยมความเชอในการ กลบชาตมาเกดใหมของชาวทเบตจนครบถวน และเปนทแนใจวาเปนอวตารขององคดาไลลามะทแทจรง ตามความเชอของทเบต องคดาไลลามะทกองคเปนอวตารของพระโพธสตวอวโลกเตศวร พระโพธสตวแหงความเมตตากรณา และมทประทบอย ณ พระราชวงโปตาลา ในกรงลาซา

ทานไดผานการเลาเรยนฝกฝนมาในระบบการศกษาตามพทธธรรมประเพณของทเบตมาตงแตอาย ๖ พรรษา การศกษาในวถหลกสตรวดทผานมาในทเบตนนประกอบดวย วชาหลก ๕ วชา รอง ๕ วชา ประกอบดวย ๑. ตรรกะวทยาแบบพทธ ๒. ศลปะและวฒนธรรมทเบต ๓. ภาษาสนสกฤต ๔. การแพทยทเบต ๕. ปรชญาพทธซงแตกแขนงออกไปเปน เรองตามพระสตรปรชญาปารมตา มาธยมกะ พระวนย พระอภธรรม และปรชญาประมาณะหรอวธคดทเปนเครองมอในการแสวงหาความรผานตรรกะทใชในการโตวาทธรรม ในวชาหลก และ ๑. กวนพนธ ๒. ดนตรและศลปะการแสดงส�าหรบวด ๓. ภาษาศาสตร ๔. ดาราศาสตร ๕. ไวยากรณศาสตร ในวชา

1๒1หนงจดหมาย หลายหนทาง

รอง ทรงจบปรญญาเอกทางปรชญาของทเบต ชอ เกเช ลารามปา (Geshe Lharampa Degree) ทรงรบผดชอบบรหารบานเมองทงศาสนจกรและอาณาจกรโดยตรงเมอมพระชนมายได ๑๖ พรรษา

พระองคมพระนพนธหนงสอเปนจ�านวนมาก เชน จรยธรรมในสหสวรรษใหม (Ethics for a New

Millennium) พทธศาสนาแหงทเบตและกญแจสทางสายกลาง (Buddhism of Tibet and the Key

to the Middle Way) การภาวนาประจ�าวน (Cultivating a Daily Meditation) บทสนทนาวาดวยความรบผดชอบสากลกบการศกษา (Dialogues on Universal Responsibility and Education) นโยบายแหงความเมตตา (Policy of Kindness)

ปจจบน พระองคไดลภยการเมองในทเบตมาอยทเมองธรรมศาลา สาธารณรฐอนเดยตงแตพ.ศ. ๒๕๐๕ ละหนาทประมขแหงรฐบาลพลดถนทเบต เปนเพยงผน�าทางจตวญญาณของชาวทเบตและชาวพทธอกมากมายทวโลก เดนทางทวทกทวป สอนผคนเรองพทธศาสนาและความกรณา เสวนากบ นกวทยาศาสตรเรองพทธปรชญากบวทยาศาสตร พรอมทงไดรบรางวลโนเบลในสาขาสนตภาพใน ค.ศ. ๑๙๘๙

องคดาไลลามะเคยเสดจเยอนประเทศไทย ๓ ครง ใน พ.ศ. ๒๕๑๐ พ.ศ. ๒๕๑๕ และ พ.ศ. ๒๕๓๖

๑๒๑ A

ชอเดมคอซมดอง ลอบซง เทนซน เกดในทเบตทแควนคม (Kham) ในป ค.ศ. ๑๙๓๙ เมออายได ๕ ขวบทานไดรบการเลอกวาเปนพระอาจารยซมดองท ๔ ผกลบชาตมาเกด ไดเขาพ�านกและรบการศกษาในวดเดรปง (Drepung) ณ กรงลาซา จบการศกษาระดบดษฎบณฑตดานพทธศาสตรในป ค.ศ.๑๙๗๐ (Buddhist Sciences at Gyütö Monastery , Dalhousie, India) ทานลภยมาอยในอนเดยในป ค.ศ. ๑๙๕๙ หลงจากนนไดรบมอบหมายจากองคดาไลลามะใหเปนครสอนพระทเบตทลภยออกมาอยในอนเดย ป ค.ศ.๑๙๘๘ ไดรบแตงตงเปนผอ�านวยการสถาบนศนยอดมศกษาของทเบต ณ เมองพาราณส (Central Institute of Higher Tibetan Studies) กระทงป ค.ศ. ๒๐๐๑ ทานไดรบเลอกจากชาวทเบตพลดถนทวโลกใหด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตรรฐบาลทเบตพลดถน (Kalön Tripa ) จากการเลอกตงทวไปเปนคนแรก จวบจนครบวาระในป ค.ศ.๒๐๑๑

ศำสตรำจำรย พระภกษ ซมดอง รนโปเช

๑๒๑ Bหนงจดหมาย หลายหนทาง

ปจจบนศาสตราจารย พระภกษ ซมดอง รนโปเช เปนทงนกวชาการ พระอาจารย คร และนกปรชญาแนวพทธ รวมถงเปนนกรณรงคแนวคดของคานธโดยเฉพาะแนวทางแหงสนตอหงสา

๑๒๑ C

เกดเมอป ค.ศ. ๑๙๕๖ ทเมอง Dokhar ในทเบตภาคกลาง พระจารยงาวง ซมเทน เดนทางลภยออกมาจากทเบตกบครอบครวในป ค.ศ. ๑๙๕๙ ศกษาทโรงเรยนในโอรสสา (the Central School for Tibetans in Chandragiri, Orissa) มหาวทยาลยทเบตศกษาทสารนาถ ไดค�าน�าชอวาศาสตรและอาจารยะ (Shastri and Acharya, the Central University of Tibetan Studies at Sarnath) จนจบระดบเกเช (Geshe Dhorampa and later the Geshe Lharampa degree) หรอปรญญาเอกทางศาสนา ทวดกาเดน ชาตรเซ ทเมองมนกด ในรฐคานาทาคะ (Gaden Shartse Monastery at Mundgod in Karnataka)

พระอาจารยงาวง ซมเทน เรมชวตการเปนนกวชาการดวยการเปนผชวยวจยทสถาบนทเบตศกษาทสารนาถ และตอมาไดเปนหวหนาคณะวจยททมเทการอนรกษและแปลพระสตรทสญหายเปนภาษาสนสกฤต (the restoration of the lost Buddhist texts into Sanskrit) จากนนรบหนาทศาสตราจารยดานปรชญา รวมทงการเปนหลกในการด�าเนนโครงการแปลพระสตรจากภาษาทเบตและสนสกฤตสภาษาฮนด

ทานมความสนใจพเศษในปรชญาธรรมของนาคารชน เขยนหนงสอจ�านวนมาก เชน Ratnavali with commentary, Abhidhammathasamgaho, Pindikrita ภาษาสนสกฤต และ ทเบต, the Pancakrama of Nagarjuna; Manjusri, an illus-

พระอำจำรยงำวง ซมเทน

๑๒๑ Dหนงจดหมาย หลายหนทาง

trated monograph on Tibetan Buddhist scroll paintings. ทานรวมเขยนหนงสอ The Ocean of Reasoning (Oxford University Press, New York) อนเปนหนงสอส�าคญวาดวย The commentary on Nagarjuna’s Mulamadhyamaka Karika ของอาจารยใหญฝายทเบต ทานซงคาปะ

ทานเดนทางไปสอนและบรรยายในวงการวชาการมากมายทงในสหรฐอเมรกา ยโรป ออสเตรเลย รสเซยและในอนเดย เคยเปนอาจารยพเศษทแฮมปเชยร, Amherst and Smith College สหรฐอเมรกา และมหาวทยาลยทสเมเนยในประเทศออสเตรเลย และเคยไดรบรางวลเกยรตยศ Padma Shri จากรฐบาลอนเดยในการเปนผทอทศท�างานดานการศกษาและการประพนธ

ปจจบนเปนรองอธการบดทมหาวทยาลยทเบตศกษา ณ เมองสารนาถ พาราณส (Central University of Tibetan Studies, Sarnath, Varanasi) ประเทศอนเดย

๑๒๑ E

เกด ณ เมอง ยาตรา (Yakra) ในทเบตตะวนตกเมอป ค.ศ. ๑๙๕๖ และลภยออกมาจากทเบตเมอป ค.ศ. ๑๙๖๒ ทานไดบวชเรยนเปนสามเณรตงแตปค.ศ. ๑๙๖๔ ศกษาโรงเรยนทเบตศกษาส�าหรบชาวทเบต (the Central School for Tibetans) ณ เมอง Dalhousie ในอนเดย และมาเรยนตอระดบสงเกยวกบพทธปรชญาทสถาบนวภาษวถพทธ (Buddhist Philosophy in the Institute of Buddhist Dialectics) ทเมองธรรมศาลาถงป ค.ศ.๑๙๘๖

พระอาจารย เกเช ลกดอรเคยเปนลามและผชวยวจยท Tibet House สถาบนทางวฒนธรรมขององคดาไลลามะ ในกรงเดล กอนทจะมาท�างานใหกบหนวยงานสวนพระองคขององคดาไลลามะตงแตป ค.ศ.๑๙๘๙ เปนผชวยแปลและกจการพระศาสนา รวมถงการเดนทางท�างานกบองคดาไลลามะมากกวา ๓๐ ประเทศทวโลก ทงในทวปอเมรกาเหนอและใต ยโรป ออสเตรเลย แอฟรกา และเอเชย

พระอาจารย เกเช ลกดอร ผานการศกษาระดบปรญญาโททางปรชญาปารมตา และมาธยะมกะ (the Master of Prajnaparamita, the Master of Madhyamika and

พระอำจำรย เกเช ลกดอร

๑๒๑ Fหนงจดหมาย หลายหนทาง

the Master of Philosophy (MPhil) from the University of Delhi) และไดรบปรญญาเอกหรอเกเช ในป ค.ศ.๑๙๙๕ จากมหาวทยาลยแหงวหารมหาเดรปงโลเซลงในอนเดยใต (the Geshe Degree from Drepung Loseling Monastic University in South India) ทานเคยเปนศาสตราจารยเกยรตคณของมหาวทยาลยแหงบรทช โคลมเบยในแคนาดา และมหาวทยาลยแหงกรงเดล

๑๒๑ G

เกเช ดอจ ดมดล

หลงจบการศกษาสายวทยาศาสตรในป ค.ศ.๑๙๘๘ ทานเขาศกษาวชา Buddhist logic, philosophy and epistemology ใน the Institute of Buddhist Dia-lectics, Dharamsala เปนเวลา ๑๕ ป จบระดบดษฎบณฑตเปน Geshe Lharampa Degree (Ph.D.) ในป ค.ศ.๒๐๐๒ จาก Drepung Loseling Monasic University รวมทงไดเขาศกษาวชาตนตระ (Tantric studies) เพมเตมใน Gyudmed Tantric College กอนทองคดาไลลามะจะสงไปศกษาตอทมหาวทยาลยแคมบรดจ สหราชอาณาจกร ในวชา Proficiency English studies พรอมกบเปน visiting fellow ท Girton College มหาวทยาลย Cambridge อกดวย

ทานไดรบมอบหมายเปนลามประจ�าพระองค องคดาไลลามะทงในและตางประเทศ ตงแตป ค.ศ.๒๐๐๕ รวมทงรวมในงานแปลพระนพนธตางๆ จากภาษาทเบตเปนภาษาองกฤษ เชน Arya Nagarjuna’s “Mulamadyamikakarika” (Fundamen-tal Wisdom of the Middle Way), Acharya Shantideva’s “Bodhicaryavatara” (Wisdom Chapter) โดยในป ๒๐๐๘ ไดรบมอบหมายในการรวมงานกบศาสตราจารย นายแพทย พอล เอกมาน แหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย (Prof. Paul Ekman of the University of California Medical School) ในการจดท�าหนงสอขององคดาไลลามะ ชอ “Emotional Awareness” รวมทงหนงสอชดส�าคญ “Ethics for the New Mil-lennium - Part II,” “The Graded Path.” และ “Art of Happiness” รวมกบ Prof. Haward Cutlar

๑๒๑ Hหนงจดหมาย หลายหนทาง

ทานไดรบมอบหมายจากองคดาไลลามะในโครงการผลตต�าราดานพทธศาสตรและปรชญา (Buddhist Science and Philosophy) ซงใชอางแพรหลายในวงวชาการดาน Buddhist philosophy, metaphysics, epistemology, and science. ทวโลก โดยทานเองนนเปนบรรณาธการวารสาร Drelo-ma Magazine ของ Drepung Loseling Library อย ๘ ป รวมทงอก ๕ ป ของวารสารวชาการดานวทยาศาสตรและปรชญาตะวนตก “Lhaksam Tsekpa” - a journal of comparative studies ของ the Institute of Buddhist Studies ทานเขยนบทความตพมพ น�าเสนอ ตลอดจนเปนวทยากรบรรยาย และผสอนและพฒนาหลกสตรเปนจ�านวนมากทงในอนเดยและตางประเทศ มบทความส�าคญ เชน “The Paradox of Brain and Mind” and “The Ultimate Reality According to Arya Nagarjuna.” รวมทงก�าลงเขยนหนงสอส�าคญ ๒ เลม ชอ “Journey into the Paradox of Brain and Mind” และ “What Constitutes the Ultimate Reality: The Effects of Understanding the Ultimate Reality.”

เมอเดอนมนาคม ๒๐๑๑ ทานไดรบแตงตงเปนผ อ�านวยการศนยวฒนธรรมทเบตแหง องคดาไลลามะ ในกรงนวเดล (Tibet House, the Cultural Centre of H.H. the Dalai Lama)

1๒๒

พระราชญาณกว (สวทย ปยวชโช)

นำมเดมคอพระมหำสวทย ปยวชโช ทำนเกดและเตบโตทบำนเหลำหลวง ต�ำบลวงทอง อ�ำเภอบำนดง จงหวดอดรธำน บำนเกดทำนสมยนนกนดำรมำก ไมมไฟฟำหรอถนนเขำหมบำน ตองเดนไป-กลบวนละ ๗ กโลเมตรเพอเรยนหนงสอทหมบำนหวยปลำโด เมออำยได ๙ ขวบ สมเดจพระศรนครนทรำบรมรำชชนน เสดจไปเยยมถงหมบำน เดกชำยสวทยมโอกำสเขำเฝำรบพระรำชทำนของขวญ ทรงมรบสงวำ “หน เรยนหนงสอใหเกงใหดนะ จะไดเปนทพงของคนอนได” จำกรบสงนไดสรำงแรงบนดำลใจใหเขำมำบวชเรยนเพอจะไดเปนทพงของคนอน

เดกชำยสวทยไดรบกำรสนบสนนจำกพระอำจำรยบญยง ผลญำโณ และ พระครวศษฏธรรมคณ ศษยสำยพระอำจำรยมน ภรทตโต ใหไดบวชเปนสำมเณรเมออำยได ๑๒ ป ทวดอรญญวเวก วดประจ�ำหมบำน แรกบวชไดตดตำมพระอำจำรยบญยงเดนธดงคอย ๔ ป พระอำจำรยเหนวำอำยยงนอยและทำนสขภำพไมคอยด จะมำเดนธดงคอยำงเดยวคงไมพอ จงถกสงมำเรยนหนงสอทวดโพธสมภรณ ตวเมองอดรธำน ไดเปนศษยของพระอดมญำณโมล (หลวงปจนทรศร) เจำอำวำส ตอมำ ไมนำนเจำคณพระอดมญำณโมล ซงเคยอยทวดบวรนเวศมำกอนไดน�ำมำฝำกตวเรยนตอ ทวดบวรนเวศวหำร ในพ.ศ. ๒๕๒๓ โดยเปนศษยของพระอมรโมล ปจจบนคอ สมเดจพระวนรต (จนท พรหมคตโต) และไดรบกำรอปสมบทเปนพระภกษทวด บวรนเวศวหำร มสมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช สกลมหำสงฆปรณำยกทรงเปนพระอปชฌำย พระสวทยตงใจศกษำเลำเรยนและถวำยงำนสมเดจอปชฌำยอยำงเตมท จนจบเปรยญธรรม ๙ ประโยคจำกส�ำนกเรยนวดบวรนเวศวหำร และปรญญำตรจำก

1๒๓หนงจดหมาย หลายหนทาง

มหำมกฏรำชวทยำลย ในพ.ศ. ๒๕๓๐ จำกนนไดกลบไปสอนหนงสอแกพระภกษสำมเณรทวดโพธสมภรณ เปนเวลำ ๒ ป เมอเจำประคณสมเดจพระญำณสงวรไดรบพระมหำกรณำธคณโปรดเกลำสถำปนำเปนทสมเดจพระสงฆรำช สกลมหำสงฆปรณำยก พระมหำสวทยไดรบเลอกใหเปนหนงในผชวยเลขำนกำร

หลงจำกปฏบตศำสนกจในฐำนะผชวยเลขำนกำรเจำประคณสมเดจพระญำณสงวร สมเดจ พระสงฆรำชได ๔ ป กไดรบพระรำชทำนทนจำกสมเดจพระนำงเจำสรกต พระบรมรำชนนำถ ไปศกษำตอระดบปรญญำโททวทยำลยบรพศกษำและอำฟรกำศกษำ มหำวทยำลยลอนดอน ประเทศองกฤษ ระหวำงศกษำอยทประเทศองกฤษ ทำนไดเดนทำงไปบรรยำยพทธธรรมตำมโรงเรยน วทยำลยและมหำวทยำลยหลำยแหงจนเปนทรจกกนดในหมชำวพทธในองกฤษ นอกจำกนยงเปนหนงในผประสำนงำนในกำรกอตงศนยพทธศำสนศกษำ ทมหำวทยำลยออกซฟอรด ซงภำยหลงพระบำทสมเดจพระเจำอยหวภมพลอดลยเดช ไดพระรำชทำนพระปรมำภไธยใหศนยพทธศำสนศกษำ มหำวทยำลยออกซฟอรด น�ำไปใชเปนชอต�ำแหนงผช�ำนำญทำงภำษำบำลและพระพทธศำสนำ

เมอจบปรญญำโทแลว กลบมำจ�ำพรรษำทวดพระรำม ๙ กำญจนำภเษก มต�ำแหนงเปนผชวยเจำอำวำส ทำนไดอตสำหะสนบสนนใหเยำวชนไดเขำมำบวชเรยนปละกวำ ๑๐๐ รป เนองจำกทำนเหนวำจ�ำนวนพระภกษสำมเณรลดลงมำก จงเปนแรงบนดำลใจใหทำนกอตง “กองทนปลกรำกแกวศำสน-ทำยำท” ขนมำ เพอชกชวนเยำวชนทจบชนประถมศกษำปท ๖ แตขำดโอกำสทำงกำรศกษำ เขำมำบวชเรยนอยำงตอเนองเปนเวลำ ๑๐ ป คอจบปรญญำตรหรอเปรยญธรรม ๙ ประโยค

นอกจำกนทำนยงเปนนกเขยน นกวชำกำรทใชส�ำนวนกระชบ เขำใจงำย ทงยงน�ำเสนอวธคดใหมๆ ทำนมผลงำนทงหนงสอ ซด ผลตรำยกำรวทยโทรทศน และวทยเกยวกบธรรมะมำกมำย ทำนใช นำมปำกกำวำ “ปยโสภณ” และปจจบนทำนไดรบพระรำชทำนสมณศกดท พระรำชญำณกว

1๒4

พระอนลมาน ธมมสากโย (ศากยะ)

พระ ดร.อนลมำน ธมมสำกโย (ศำกยะ) เปนชำวเนปำล เกดในตระกล “ศำกยวงศ” เมออำยได ๑๔ ป ไดบรรพชำเปนสำมเณรทกรงกำฐมำณฑบำนเกด ประเทศเนปำล และมำอปสมบทเปนพระภกษในประเทศไทย โดยมเจำพระคณสมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช สกลมหำสงฆปรณำยก ทรงเปน พระอปชฌำย (พ.ศ. ๒๕๒๓) จบกำรศกษำระดบปรญญำตร จำกคณะสงคมศำสตร มหำวทยำลยมหำมกฏรำชวทยำลย (พ.ศ. ๒๕๒๕) และจบกำรศกษำปรญญำโท ทำงดำนมำนษยวทยำ จำกมหำวทยำลยตรภวน มหำวทยำลยแหงชำตเนปำล (พ.ศ. ๒๕๓๐) ตอมำไดไปศกษำตอในระดบ MPhil ดำนมำนษยวทยำสงคม ทมหำวทยำลยเคมบรดจ สหรำชอำณำจกร (พ.ศ. ๒๕๓๗) และในระดบปรญญำเอก ในสำขำวชำเดยวกน ทมหำวทยำลยบรเนล สหรำชอำณำจกร (พ.ศ. ๒๕๔๓) ตลอดกำรศกษำในสหรำชอำณำจกร ไดรบพระมหำกรณำธคณโปรดเกลำฯ ทนพระรำชทำนในพระบำทสมเดจพระเจำอยหว

พระ ดร.อนลมำน ธมมสำกโย มบทบำททำงวชำกำรดำนพทธศำสนำและมำนษยวทยำโดยมผลงำนตพมพในหนงสอและวำรสำรจ�ำนวนมำก มกไดรบอำรำธนำเปนองคปำฐกในกำรประชมระดบชำตและนำนำชำต ครอบคลมเนอหำทำงดำนพทธ-ศำสนำ มำนษยวทยำ เศรษฐกจ และกำรเมอง เปนตน และเปนผจดประชมพระพทธ- ศำสนำนำนำชำตมำหลำยครง

เมอเดอนกมภำพนธ พ.ศ. ๒๕๓๖ ครำวองคดำไลลำมะเสดจเยยมประเทศไทยเปนทำงกำร ในฐำนะทรงเปนพระอำคนตกะของเจำพระคณสมเดจพระญำณสงวร


สมเดจพระสงฆรำชฯ พระ ดร.อนลมำน ธมมสำกโย ไดรบมอบหมำยหนำทเปนพระอปฏฐำกและลำมประจ�ำองคดำไลลำมะ ตลอดกำรประทบอยของพระองคในประเทศไทย

ใน พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดรบแตงตงใหเปนผแทนรฐมนตรวำกำรกระทรวงกำรตำงประเทศไทย เพอไปรวมประชมและเปนองคปำฐกหลกรวมกบรฐมนตรจำกประเทศตำงๆ ในกำรประชม ASEM Interfaith Dialogue ครงท ๒ ณ ประเทศไซปรส และเมอวนท ๒ เมษำยน พ.ศ. ๒๕๕๕ ไดรบอำรำธนำไปเปนองคปำฐกรวมในกำรประชมระดบสง ณ ส�ำนกงำนใหญ องคกำรสหประชำชำต มหำนครนวยอรค ในเรอง “ควำมสขและสขภำวะ - กำรก�ำหนดกระบวนทศนเศรษฐกจใหม”

นอกจำกเปนวทยำกรบรรยำยธรรมภำคภำษำองกฤษทำง Radio Thailand ของกรมประชำสมพนธ และเปนวทยำกรรบเชญของรำยกำรโทรทศน “เจยดเวลำหำสข” ออกอำกำศทำง UBC 8 และ TNN 2 แลว พระ ดร.อนลมำน ธมมสำกโย ยงแสดงทศนะในเรองสถำนกำรณปจจบน และ พทธศำสนำตอสอไทย เนปำล หรอสอโลก ไมวำ บบซ เอบซ ตำมทขอสมภำษณอยเนองๆ

ปจจบน พระ ดร.อนลมำน ธมมสำกโย พ�ำนกจ�ำพรรษำอยทวดบวรนเวศวหำร กรงเทพมหำนคร และปฏบตหนำทอยในหลำยต�ำแหนง คอ เปนผชวยเลขำนกำรสมเดจพระสงฆรำช (ตงแต พ.ศ. ๒๕๓๒) รกษำกำรรองอธกำรบด ฝำยกจกำรตำงประเทศ มหำวทยำลยมหำมกฏรำชวทยำลย (ตงแตพฤศจกำยน พ.ศ. ๒๕๕๕) เปนอำจำรยประจ�ำคณะสงคมศำสตร มหำวทยำลยมหำมกฏรำชวทยำลย มหำวทยำลยพระพทธศำสนำแหงประเทศไทย (ตงแต พ.ศ. ๒๕๔๔) เปนอำจำรยพเศษมหำวทยำลยมหดล (ตงแต พ.ศ. ๒๕๔๕) เปนอำจำรยพเศษมหำวทยำลยเกษตรศำสตร (ตงแต พ.ศ. ๒๕๕๑) และยงเปนอำจำรยพเศษทมหำวทยำลยซำนตำ คลำรำ มลรฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกำ (ตงแต พ.ศ. ๒๕๔๕) และ มหำวทยำลยออกซฟอรด สหรำชอำณำจกร (ตงแต พ.ศ. ๒๕๕๓)

1๒๖

พระไพศาล วสาโล

เดมชอ ไพศำล วงศวรวสทธ เปนชำวกรงเทพฯ เกดเมอ พ.ศ. ๒๕๐๐ ส�ำเรจกำรศกษำชนมธยมศกษำปท ๕ แผนกศลปะ จำกโรงเรยนอสสมชญ และส�ำเรจกำรศกษำขนอดมศกษำจำกมหำวทยำลยธรรมศำสตร คณะศลปศำสตร สำขำวชำประวตศำสตร ระหวำงเรยนทธรรมศำสตร เคยเปนสำรำณยกรปำจำรยสำร (พ.ศ.๒๕๑๘-๒๕๑๙) และเปนเจำหนำทกลมประสำนงำนศำสนำเพอสงคมตงแต พ.ศ. ๒๕๑๙ (จนถงพ.ศ. ๒๕๒๖) โดยมบทบำทรวมในแนวทำงอหงสำตอเหตกำรณ ๖ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๑๙ จนเปนเหตใหถกลอมปรำบภำยในมหำวทยำลยธรรมศำสตร และถกคมขงในเรอนจ�ำเปนเวลำ ๓ วน

ตอมำในพ.ศ. ๒๕๒๖ อปสมบท ณ วดทองนพคณ กรงเทพมหำนคร เรยนกรรมฐำนจำกหลวงพอเทยน จตตสโภ วดสนำมใน กอนไปจ�ำพรรษำแรก ณ วดปำสคะโต อ�ำเภอแกงครอ จงหวดชยภม โดยศกษำธรรมกบหลวงพอค�ำเขยน สวณโณจนถงปจจบน

ปจจบนเปนเจำอำวำสวดปำสคะโต แตสวนใหญพ�ำนกอยทวดปำมหำวน อ�ำเภอภเขยว จงหวดชยภม โดยจ�ำพรรษำสลบระหวำงวดปำสคะโตกบวดปำมหำวน


นอกจำกกำรจดอบรมปฏบตธรรมและกำรพฒนำจรยธรรมแลว พระไพศำลยงเปนประธำน เครอขำยพทธกำ กรรมกำรมลนธโกมลคมทอง กรรมกำรมลนธสขภำพไทย กรรมกำรมลนธสนตวถ กรรมกำรสถำบนสนตศกษำ มหำวทยำลยขอนแกน กรรมกำรสถำบนวจยและพฒนำ มหำวทยำลยขอนแกน ทปรกษำคณะกรรมกำรสภำสถำบนอำศรมศลป โดยกอนหนำนเคยเปนกรรมกำรอสระ เพอควำมสมำนฉนทแหงชำต และกรรมกำรปฏรป นอกจำกนนยงเปนกรรมกำรทปรกษำ International

Engaged of Buddhism และ Buddhist Peace Fellowship (USA)

ทกวนน พระไพศำลยงเขยนหนงสอและบทควำมอยเปนประจ�ำ ผลงำนทผำนมำ ไดแก งำนเขยนและงำนบรรยำยจ�ำนวน ๑๕๓ เลม งำนเขยนรวม ๒๖ เลม งำนแปลและงำนแปลรวม ๙ เลม งำนบรรณำธกรณและบรรณำธกรณรวม ๗ เลม

ผลงำนลำสดคอ เปนสขทกยำงกำว (พมพโดยเนชนบค)

1๒8

ดร.เสกสรรค ประเสรฐกล

เสกสรรค ประเสรฐกล เปนบคคลทมหลำยสถำนะ ทงๆ ทปจจบนเปนผสงวยแลว แตสอมวลชนกยงชอบเอยถงเขำในฐำนะอดตผน�ำนกศกษำทเคยน�ำขบวนโคนระบอบเผดจกำรทหำรในเดอนตลำคม พ.ศ. ๒๕๑๖ ในอกดำนหนงเสกสรรคเคยเปนนกรบปฏวตทปฏบตกำรใตดน กอนทจะกลำยมำเปนทงอำจำรยประจ�ำและคณบดรฐศำสตรของมหำวทยำลยธรรมศำสตร ยงไมตองเอยถงวำเขำเปนนกเขยนในระดบศลปนแหงชำตดวย

เสกสรรคเกดทจงหวดฉะเชงเทรำเมอ พ.ศ. ๒๔๙๒ ในครอบครวทมบตร ๖ คน บดำของเขำมอำชพเปนคนงำนรบจำงในเรอประมง สวนมำรดำขำยผลไมอยในตลำดสดของหมบำน หลงจำกเรยนจบชนมธยมทจงหวดชลบร เขำไดมโอกำสไปเรยนตอทสหรฐอเมรกำเปนเวลำหนงปในฐำนะนกเรยนแลกเปลยน กอนทจะกลบมำเรยนตอในระดบอดมศกษำทมหำวทยำลยธรรมศำสตร

กำรมพนฐำนมำจำกครอบครวผยำกไรท�ำใหเสกสรรคสนใจปญหำบำนเมองมำตงแตเรมชวตนกศกษำ ขณะเดยวกนนสยทไมชอบกำรกดขขมเหงและกำรเอำรด เอำเปรยบกพำเขำไปสกำรเคลอนไหวคดคำนควำมอยตธรรมมำกขนเรอยๆ จนกระทงกลำยเปนผน�ำทโดดเดนทสดคนหนงในกำรตอสเพอเสรภำพและประชำธปไตยใน พ.ศ. ๒๕๑๖ อยำงไรกตำม แรงกดดนทำงกำรเมองและกำรคกคำมจำกฝำยอนรกษ- นยมท�ำใหเสกสรรคตองตดสนใจจบอำวธในอก ๒ ปตอมำ เขำใชชวตเปนทหำรปำอยประมำณ ๕ ป กอนทจะลงจำกภเขำมำมอบตวกบทำงกำรดวยควำมรสกผดหวงในขบวนกำรปฏวตทน�ำโดยพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย


เสกสรรค ประเสรฐกลใชเวลำอกเกอบ ๑๐ ปไปในกำรเรยนตอระดบปรญญำเอกทมหำวทยำลยคอรเนลล สหรฐอเมรกำ กอนทจะกลบมำสอนหนงสอทมหำวทยำลยดงเดมของเขำในฐำนะนกวชำกำรและปญญำชนสำธำรณะ เสกสรรค ประเสรฐกลยงคงแสดงควำมคดเหนเกยวกบปญหำของประเทศชำตและสงคมไทยตอเนองอกหลำยป เขำไมเพยงบรรยำยหรอแสดงปำฐกถำในประเดนส�ำคญในทประชมตำงๆ เทำนน หำกยงเขยนบทควำมวจำรณสงคมลงในหนงสอพมพชนน�ำอยำงสม�ำเสมอ นอกจำกนแลวเสกสรรคยงท�ำงำนวรรณกรรมในอกหลำยรปแบบ มทงทเปนบทกว เรองสน ควำมเรยง และบนทกกำรเดนทำง งำนเขยนของเขำไดรบกำรยกยองวำมควำมงดงำมทำงภำษำและลมลกทำงควำมคด

พ.ศ. ๒๕๔๔ ประวตกำรตอสในวยหนมของเสกสรรค ประเสรฐกลไดถกน�ำมำสรำงเปนภำพยนตร ซงตอมำไดรบกำรตดสนวำเปนภำพยนตรยอดเยยมประจ�ำปโดยสมำคมผสอขำวบนเทงและชมรมนกวจำรณบนเทง จำกนนใน พ.ศ. ๒๕๔๖ เขำยงไดรบกำรคดเลอกใหเปนผรบรำงวลศรบรพำ ฐำนะนกเขยนทมผลงำนททรงคณคำตอสงคม หลงจำกมงำนตพมพมำกกวำ ๓๐ เลม ในทสดเสกสรรคในวย ๖๐ ปกไดรบกำรประกำศเกยรตคณใหเปนศลปนแหงชำตสำขำวรรณศลปประจ�ำป ๒๕๕๒

ในดำนพฒนำกำรทำงจตวญญำณ เสกสรรค ประเสรฐกลไมเพยงเปนชำวพทธโดยก�ำเนด เชนเดยวกบคนไทยสวนใหญ หำกยงมำจำกครอบครวทเปยมศรทธำในพทธศำสนำอยำงยง เขำมตำทบวชเปนพระในบนปลำยของชวตและมยำยำยทเคยบวชช ขณะทตวเขำเองกใชชวตเปนเดกวดอยนำนถง ๕ ป สภำพดงกลำวนบเปนเบำหลอมทำงวฒนธรรมและจตวญญำณททรงอทธพลตอควำมคดจตใจของ เสกสรรคอยำงยง แมวำควำมซบซอนรอนแรงของชวงชวตวยหนมจะพำเขำหนเหควำมเชอและคำนยมไปทำงอน แตสดทำยเมอผดหวงกบทกอยำง เสกสรรคกกลบมำอยใตรมเงำของพทธธรรมดวยศรทธำทหนกแนนกวำเดม ซงลกษณะดงกลำวมกปรำกฏชดอยในปำฐกถำและงำนเขยนชนหลงๆ ของเขำ

ปจจบนเสกสรรคใชชวตสนโดษอยกบภรรยำชอนนทพรในเขตจงหวดนนทบร เขำมบตรชำย ๒ คนจำกกำรสมรสครงแรก คอ แทนไท ประเสรฐกล และวรรณสงห ประเสรฐกล

1๓๐

ดร.กฤษณพงศ กรตกร

หลงจำกเกษยณอำยใน พ.ศ. ๒๕๕๐ อำจำรยกฤษณพงศเปนทปรกษำของมหำวทยำลยเทคโนโลยพระจอมเกลำธนบร (มจธ.) สอนคมปรญญำโทและเอก และคมวทยำนพนธดำนพลงงำน ใหค�ำแนะน�ำแกมหำวทยำลยดำนกำรพฒนำอำจำรยใหม กำรวำงทศทำงและต�ำแหนงวทยำเขตรำชบรของมหำวทยำลยใหเปนมหำวทยำลยแหง ภำคตะวนตกของไทยและกำรสรำงควำมรวมมอกบประชำคมอำเซยนผำนพมำ รวมทงกำรวำงระบบคลสเตอรวชำกำรและวจยใหมหำวทยำลย

ปจจบนอำจำรยกฤษณพงศเปนนำยกสภำมหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลลำนนำ ประธำนวทยำลยชมชน กรรมกำรสภำกำชำดไทย ประธำนโครงกำรโรงเรยนจฬำภรณรำชวทยำลย (๑๒ แหง) ในฐำนะโรงเรยนวทยำศำสตรภมภำค และเปนกรรมกำรผทรงคณวฒในสภำมหำวทยำลยรฐและเอกชน สถำบนวชำกำร และมลนธจ�ำนวนหนง

อำจำรยกฤษณพงศด�ำรงต�ำแหนงอธกำรบดคนแรกของ มจธ. ในระบบ มหำวทยำลยในก�ำกบของรฐ (พ.ศ. ๒๕๔๑-๒๕๔๙) เลขำธกำรส�ำนกงำน คณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (พ.ศ. ๒๕๔๙-๒๕๕๐) ประธำนโรงเรยนมหดลวทยำนสรณ (องคกรมหำชน) (พ.ศ. ๒๕๔๔-๒๕๕๒) กรรมกำรพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

1๓1หนงจดหมาย หลายหนทาง

ดำนกำรศกษำ อำจำรยกฤษณพงศจบปรญญำตรวศวกรรมศำสตรเกยรตนยมอนดบหนงและปรญญำเอกดำนวศวกรรมไฟฟำจำกสหรำชอำณำจกร ไดรบรำงวลเหรยญทองกำรศกษำ รำงวลกตตคณอำเซยนทำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย รำงวลนกวจยดเดนแหงชำตดำนวศวกรรมศำสตรและอตสำหกรรมวจย และปรญญำวศวกรรมศำสตรดษฎบณฑตกตตมศกดจำกมหำวทยำลยวลยลกษณและมหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร

ปจจบน อำจำรยกฤษณพงศใหควำมส�ำคญสำมเรองในกำรท�ำงำน ประกำรแรก กำรท�ำงำนกบกลมชำยขอบ กำรพฒนำทำงเศรษฐกจและสงคม (economically and socially marginalized) โดยเนนกำรสรำงผน�ำกำรเปลยนแปลงในชมชนชนบท และกำรศกษำของเดกและเยำวชน เปนกำรท�ำงำนในพนทชนบทเขำทศวรรษทส ประกำรทสองคอ กำรบรณำกำรเทคโนโลยวศวกรรม พลงงำน และสงแวดลอมเพอระบบเกษตรกรรม (Engineering, Energy and Environmental Technology for Agricultural System

-3Efor A) และประกำรทสำม กำรจดกำรศกษำส�ำหรบเดกและเยำวชนทมควำมสำมำรถพเศษ

1๓๒

ดร.วรไท สนตประภพ

ดร.วรไทเปนนกเศรษฐศำสตรดำนกำรเงน กำรธนำคำร ทมประสบกำรณ ทงภำควชำกำรและภำคปฏบต ผำนกำรท�ำงำนทงในภำครฐบำล องคกรระหวำงประเทศ และสถำบนกำรเงนเอกชน ดร.วรไทเรมท�ำงำนในฐำนะนกเศรษฐศำสตรทกองทนกำรเงนระหวำงประเทศ กรงวอชงตน ดซ เมอเกดวกฤตเศรษฐกจไทยใน พ.ศ. ๒๕๔๐ ดร.วรไทไดกลบมำเปนผอ�ำนวยกำรรวม สถำบนวจยนโยบำยเศรษฐกจ ส�ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง และมบทบำทส�ำคญในกำรผลกดนมำตรกำรกระตนเศรษฐกจ และมำตรกำรแกไขปญหำระบบสถำบนกำรเงน ใน พ.ศ. ๒๕๔๓ ดร.วรไทไดเขำรวมงำน กบธนำคำรไทยพำณชย จ�ำกด (มหำชน) โดยด�ำรงต�ำแหนงสดทำยเปนผ ชวย ผจดกำรใหญ สำยกลยทธลกคำธรกจ และในเดอนมกรำคม พ.ศ. ๒๕๕๒ ดร.วรไทไดเขำรวมงำนกบตลำดหลกทรพยแหงประเทศไทย โดยด�ำรงต�ำแหนงเปนรองผจดกำร สำยงำนวำงแผนกลยทธองคกร

ในดำนกำรศกษำ ดร.วรไทส�ำเรจกำรศกษำเศรษฐศำสตรบณฑต (เกยรตนยมอนดบหนง) จำกมหำวทยำลยธรรมศำสตร ไดรบพระรำชทำนรำงวลทนภมพล และไดรบพระรำชทำนทนมลนธอำนนทมหดลไปศกษำตอจนส�ำเรจกำรศกษำระดบ มหำบณฑต และดษฎบณฑตดำนเศรษฐศำสตร จำกมหำวทยำลย Harvard

1๓๓หนงจดหมาย หลายหนทาง

ในดำนกจกรรมสงคม ดร.วรไท เปนกรรมกำรของมลนธอำนนทมหดล แผนกธรรมศำสตร ประธำนชมรมผรบพระรำชทำนทนมลนธอำนนทมหดล กรรมกำรและเหรญญกของมลนธปดทองหลงพระ สบสำนแนวพระรำชด�ำร รองประธำนของ Harvard Club of Thailand กรรมกำรตรวจสอบของมหำวทยำลยธรรมศำสตร กรรมกำร และเลขำนกำรในคณะกรรมกำรสนบสนนหอจดหมำยเหตพทธทำส อนทปญโญ และกรรมกำรทปรกษำดำนเศรษฐกจของหนวยงำนระดบประเทศหลำยหนวยงำน

นอกจำกน ในป พ.ศ. ๒๕๕๑ ดร.วรไทไดรบเลอกจำกนตยสำร The Asian Banker ใหเปนหนงใน ๕๐ ของนกกำรธนำคำรรนใหมของภมภำคเอเชยแปซฟคและตะวนออกกลำง และในป พ.ศ. ๒๕๕๓ ไดรบแตงตงใหเปนกรรมกำรตรวจสอบ (Oversight Committee) ขององคกำรอนำมยโลก ณ กรงเจนวำ อกดวย

1๓4

Shantum SethShantum Seth ธรรมำจำรยชำวอนเดยผเคยบวชเรยนมำในวถเซน สำยของ

ทำนตช นท ฮนห ปจจบนน�ำกำรจำรกแสวงบญภำวนำ ณ สถำนทส�ำคญตำงๆ ทำงพทธศำสนำในอนเดยและเอเชยใต น�ำกำรเดนทำงในนำมกลม ‘In the Footsteps of the Buddha’ (www.buddhapath.com) พรอมทงเปนผน�ำวถพทธทำงดำนสนตอหงสำ กำรเคลอนไหวทำงวฒนธรรม และเรองสงแวดลอม รวมถงกำรฝกครใน โรงเรยนตำงๆ ทำงดำนกำรเจรญสต และศลธรรมในโลกสมยใหม ผำนองคกร ไมแสวงหำก�ำไร Ahimsa (www.ahimsatrust.org) ทเขำผลกดนกอตงขนมำ

เขำไดมสวนรวมในกำรเขยนหนงสอหลำยเลม รวมทงเลมส�ำคญ ‘Walking with the Buddha’, ‘Planting seeds...Practicing Mindfulness with children’, และ ‘Volunteers against Conflict’. รวมถงเปนทปรกษำใหกบรำยกำรโทรทศนเกยวกบพทธในอนเดยใหกบรำยกำรของสถำน BBC PBS และชอง Discovery รวมถงหนง โดยกำรผลตของ Hollywood บทควำมทหลำกหลำยของเขำไดลงในหนงสอพมพ New York Times Newsweek และนตยสำร National Geographic และอนๆ


อำจำรย Shantum Seth เคยท�ำรำยกำรโทรทศนรำยสปดำหในอนเดยชอ พทธง สรณง คจฉำม เพอน�ำเสนอกำรสอนพทธธรรมและกำรท�ำสมำธภำวนำในชวตประจ�ำวน ไดรบเชญเปนวทยำกรในอนเดยและนำนำชำตเสมอๆ รวมทงกำรใหค�ำปรกษำแกรฐบำลอนเดยเกยวกบกำรทองเทยวเรยนรพทธ- ศำสนำในอนเดย

อำจำรย Shantum Seth จบกำรศกษำดำนกำรพฒนำดวยงำนวจยเกยวกบ Gandhian Eco-nomics จำกมหำวทยำลยอสตแองเกลย เคยท�ำงำนกบโครงกำรพฒนำแหงสหประชำชำต (UNDP) ดำนกำรสงเสรมอำสำสมครในงำนกำรศกษำเพอสนตภำพและวถชวตชมชนใน ๑๖ ประเทศ โดยเขำรวมงำนควำมสมพนธระหวำงศำสนกดวยกำรเดนทำงทวโลกกวำ ๕๐ ประเทศ เคยพ�ำนกในองกฤษ และ ฝรงเศสรวม ๑๕ ป ปจจบน พ�ำนกอยกบบดำมำรดำ ภรยำและธดำ ๒ คน ทเมอง Noida เมองใกลกบกรงนวเดล ประเทศอนเดย

1๓๖

รายนามพระภกษ มหาเถระ เถรานเถระ และ ธรรมวาทเขารวมจารกธรรมเรยนรศรทธาพระพทธศาสนาในชมพทวป

และสนทนาธรรมกบองคดาไลลามะ ณ สาธารณรฐอนเดย

ระหวำงวนท ๑๕-๑๖ ธนวำคม ๒๕๕๕

วทยากร

๑ พระราชญาณกว (สวทย ปยวชโช), ปธ.๙ ศน.บ, M.A. (พรรษำ ๓๑)

• ผชวยเจำอำวำส วดพระรำม ๙ กำญจนำภเษก กรงเทพมหำนคร

• อดตผชวยเลขำนกำร สมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำชฯ

• หนงในผประสำนงำนส�ำคญในกำรกอตงศนยพทธศำสนศกษำ ทมหำวทยำลยออกซฟอรด

• เจำของนำมปำกกำ ปยโสภณ

๒ พระไพศาล วสาโล (พรรษำ ๓๐)

• เจำอำวำสวดปำสคะโต อ.แกงครอ จ.ชยภม

• ประธำนเครอขำยพทธกำ, วทยำกรประจ�ำโครงกำร เผชญควำมตำยอยำงสงบ

• ผลงำนเขยน “พทธศำสนำไทยในอนำคต แนวโนมและทำงออกจำกวกฤต”

๓ พระ ดร.อนลมาน ธมมสากโย น.ธ.เอก, ศน.บ. (สงคมวทยำ), M.A. (Anthropology), M.Phil. (Social Anthropology),

Ph.D.(Social Anthropology) (พรรษำ ๓๓)

• วดบวรนเวศวหำร กรงเทพมหำนคร

• ผชวยเลขำนกำร สมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำชฯ

• รองคณบดคณะสงคมศำสตร มหำวทยำลยมหำมกฏรำชวทยำลย

• อำจำรยพเศษประจ�ำอยทวทยำลยศำสนศกษำ มหำวทยำลยมหดล มหำวทยำลยเกษตรศำสตร และมหำวทยำลยซำนตำ

คลำรำ รฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกำ

ผชวยแปล

๔ พระสรปญโญ (ลกครงไทย-มำเลเซย) (พรรษำ ๑๗)

• ประธำนสงฆ ส�ำนกสงฆเหมองเตำด�ำ (สำขำวดปำนำนำชำต) อ.ไทรโยค จ.กำญจนบร

พระมหาเถระ

๕ พระครนโครธรรมาภรณ (เอนก ยสทนโน) (พรรษำ ๔๕)

• เจำอำวำสวดปำไทรงำม (สำขำวดหนองปำพง ท ๑๐) อ.เดชอดม จ.อบลรำชธำน

• รองประธำนกรรมกำร คณะกรรมกำรคณะสงฆวดหนองปำพงและส�ำนกสำขำ

• รองประธำนกรรมกำร คณะกรรมกำรมรดกธรรมพระโพธญำณเถร (ชำ สภทโท)


๖ พระมหำประจวบ สจณโณ (พรรษำ ๔๐)

• วดชลประทำนรงสฤษฏ อ.ปำกเกรด จ.นนทบร

• อำจำรยสอนปฏบตอำนำปำนสตประจ�ำวดชลประทำนรงสฤษฏ และสวนโมกขกรงเทพ

๗ พระครมงคลปญญาธร (เสถยร ปญญำธโร) (พรรษำ ๓๙)

• เจำอำวำสวดศรมงคล อ.เมอง จ.นครพนม และเจำคณะต�ำบลกรค

๘ พระครปลดสวฒนพรหมคณ (อนศร จนตำปญโญ) (พรรษำ ๓๘)

• รองเจำอำวำสวดญำณเวศกวน อ.สำมพรำน จ.นครปฐม

๙ พระมตซโอะ คเวสโก (ชำวญปน) (พรรษำ ๓๘)

• เจำอำวำสวดสนนทวนำรำม (สำขำวดหนองปำพง ท ๑๑๗) อ.ไทรโยค จ.กำญจนบร

• สทธวหำรกรนแรกของหลวงพอชำ (พระภกษสงฆรนแรกทหลวงพอชำอปสมบทให)

• อำจำรยสอนปฏบตอำนำปำนสตประจ�ำวดสนนทวนำรำม และสวนโมกขกรงเทพ

๑๐ พระสวาง ตกขวโร, ปธ., นธ.เอก อภธรรมมกเอก และอภธรรมมชฌมตร ศกษำตอทประเทศพมำเปนเวลำ ๙ ปเศษ โดยได

ศกษำทวดปญจนกำย เปนเวลำ ๕ ปเศษ และศกษำทมหำวทยำลยสงฆกบำเอ จงหวดยำงกง (พรรษำ ๓๖)

• เจำอำวำสวดวปสสนำตกขวรำรำม อ.วงน�ำเขยว จ.นครรำชสมำ

• พระธรรมทตสำยตำงประเทศรนท ๕ ปฏบตศำสนกจทอเมรกำและพมำ

• พระวปสสนำจำรย ประจ�ำวดมหำธำตยวรำชรงสฤษฎ และยวพทธกสมำคมฯ

๑๑ ดร.พระมหาวระวงศ วรว�โส, ปธ. ๖ (พรรษำ ๓๑)

• วดอมรนทรำรำม วรวหำร กรงเทพฯ

๑๒ พระคนธสาราภวงศ (สมลกษณ คนธสำโร) น.ธ.เอก, ปธ.๘, เจตยงคณะ คณวำจกธรรมำจรยะ และสำสนธชธรรมำจรยะ จำก

รฐบำลพมำ (เทยบเทำ ปธ. ๙ ของประเทศไทย) (พรรษำ ๓๑)

• เจำอำวำสวดทำมะโอ อ.เมอง จ.ล�ำปำง

• อำจำรยใหญฝำยกำรศกษำวดทำมะโอ อ�ำเภอเมอง จงหวดล�ำปำง

๑๓ พระคมภรญาณ อภปญโญ (พรรษำ ๓๑)

• เจำอำวำสวดปำสญญตำ ประจวบครขนธ

• อดตอำจำรยสอนปฏบตอำนำปำนสตประจ�ำสวนโมกขพลำรำม ไชยำ

๑๔ พระราชสทธมน ว. (บญชต ญำณส�วโร), ปธ.๙. พธ.บ., อ.ม., พธ.ด. (พรรษำ ๓๐)

• ผชวยเจำอำวำสวดมหำธำตยวรำชรงสฤษฎรำชวรมหำวหำร

• พระวปสสนำจำรยประจ�ำคณะพทธศำสตร บณฑตวทยำลย ระดบปรญญำโท - ปรญญำเอก มหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย

• กรรมกำรช�ำระพระไตรปฎกภำษำไทย ฉบบมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย พมพครงท ๒

• กรรมกำรกองพระอภธรรมปฎก ในกำรพจำรณำตรวจสอบตนฉบบและจดพมพพระไตรปฎก ฉบบเฉลมพระเกยรต

ในวโรกำสฉลองสรรำชสมบต ๖๐ ป ตำมมตมหำเถรสมำคม

1๓8

๑๕ พระมหาประวต ถาวรจตโต, ปธ.๗ (พรรษำ ๓๐)

• ผชวยเจำอำวำสวดทำมะโอ อ.เมอง จ.ล�ำปำง

๑๖ พระดษฎ เมธงกโร (พรรษำ ๒๘)

• เจำอำวำสวดทงไผ อ.เมอง จ.ชมพร

• จ�ำพรรษำทสวนโมกขในชวงบนปลำยชวตของพทธทำสภกข

๑๗ พระมหาประนอม ธมมาลงกาโร, ปธ. ๖ บำลชนสงโสตชะนะปนต, สำสนธชธมมำจรยะ (ยำงกง) (พรรษำ ๒๘)

• รองเจำอำวำสวดจำกแดง อ.พระประแดง จ.สมทรปรำกำร

• สอนบำลไวยำกรณชนสง สอนภำษำพมำ สอนพระอภธรรม สอนพระไตรปฎก

• อำจำรย มหำวทยำลยมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย วทยำเขตบำฬศกษำพทธโฆส นครปฐม

• รำยกำรธรรมเตมสข ทำงสถำนวทย ก.ท.ม. A.M. ๘๗๓

๑๘ พระครสนตธรรมนเทศ (ปรชำ ชตนธโร) (พรรษำ ๒๕)

• รองเจำอำวำส วดสนตจตตำรำม ประเทศอตำล (สำขำตำงประเทศของวดหนองปำพง)

• พระไทยททำนอำจำรยชำมอบหมำยใหเปนพระธรรมทตสำยหนองปำพง

๑๙ พระปลดบญมา ปญญสร (พรรษำ ๒๕)

• เจำอำวำสวดปำหองเตย อ.เดชอดม จ.อบลรำชธำน (สำยปฏบตวดหนองปำพง)

๒๐ พระอธการราว จารธมโม (พรรษำ ๒๔)

• เจำอำวำสวดปำโนนกดหลม อ.เมอง จ.ศรสะเกษ

• จดตงสถำนวทยพทธศำสนำแหงชำตประจ�ำจงหวด

๒๑ พระเมธ สเมธโส (พรรษำ ๒๔)

• ผชวยเจำอำวำสวดธำรน�ำไหล สวนโมกขพลำรำม อ.ไชยำ จ.สรำษฎรธำน

• อำจำรยสอนปฏบตอำนำปำนสตส�ำหรบชำวตำงชำต ณ สวนโมกขนำนำชำต ไชยำ

๒๒ พระมหาสยามรฐ พทธ�กโร, ปธ.๙ (พรรษำ ๒๓)

• เจำอำวำสวดฉลำดธรรมำรำม อ.เมอง จ.นครพนม

๒๓ ดร.พระมหาบวรวทย รตนโชโต, ปธ.๖, ปรญญำโท และเอก สงคมศกษำ มหำวทยำลย B.H.U. INDIA (พรรษำ ๒๓)

• วดรวกบำงบ�ำหร กรงเทพฯ

• พระธรรมวทยำกรอนเดย-เนปำล-ศรลงกำ

• พระธรรมวทยำกรบรรยำยทส�ำนกปฏบตธรรมเขำดนหนองแสง จ.จนทบร

๒๔ ดร.พระมหาสทตย อาภากโร ปธ.๗, ธ.บ., พช.ม., พธ.ด. (พระพทธศำสนำ) (พรรษำ ๒๒)

• เจำอำวำสวดสทธวรำรำม

• ผอ�ำนวยกำรสถำบนวจยพทธศำสตร มหำวทยำลยมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย


๒๕ พระมหาภมชาย อคคปญโญ, ปธ.๙ (พรรษำ ๒๒)

• รองเจำอำวำสวดเขำวง อ.เมอง จ.รำชบร

• พระวปสสนำจำรย

๒๖ พระคอรด สขจตโต (ชำวเยอรมน) (พรรษำ ๒๒)

• วดอมรำวด (สำขำตำงประเทศของวดหนองปำพง), สหรำชอำณำจกร

• จ�ำพรรษำทธรรมำศรมธรรมทตในชวงบนปลำยชวตของพทธทำสภกข

๒๗ พระอธการอเทน กลยาโณ (พรรษำ ๒๒)

• เจำอำวำสวดปำมณรตน (สำขำส�ำรวจวดหนองปำพง ท ๓๑) อ.ส�ำโรง จ.อบลรำชธำน

๒๘ พระมหาวระพงษ วรว�โส (พรรษำ ๒๑)

• ประธำนส�ำนกสงฆสต สนต พทโธ จ.รำชบร (สำยปฏบตวดหนองปำพง)

• ลกศษยหลวงพอปญญำนนทะ, จ�ำพรรษำทสวนโมกขในชวงบนปลำยชวตของพทธทำสภกข

• บรรณำธกำรหนงสอ “อรยวนย”

๒๙ พระครสรธรรมาภรต (ผศ. ดร.) (ธรรมรต อรยธมโม) ป.ธ.๕ ศน.ด. ธ. (พรรษำ ๒๐)

• ผชวยเจำอำวำสวดพระมหำธำตวรมหำวหำร อ.เมอง จ.นครศรธรรมรำช

• รองอธกำรบดมหำวทยำลยมหำมกฏรำชวทยำลย วทยำเขตศรธรรมำโศกรำช

๓๐ พระครพรหมเขตคณารกษ (ชยสทธ โชตปญโญ) (พรรษำ ๒๐)

• เจำอำวำสวดสระเรยง อ.เมอง จ.นครศรธรรมรำช

• เจำคณะอ�ำเภอพระพรหม จ.นครศรธรรมรำช

• พระเถรำนเถระ และพระธรรมวำท

๓๑ พระมหาวฒชย วชรเมธ, ปธ.๙ ศศ.บ. พธ.ม. (พรรษำ ๑๙)

• ผอ�ำนวยกำรสถำบนวมตตยำลย อ.เมอง จ.เชยงรำย

• ผกอตงมหำวชชำลยพทธเศรษฐศำสตร

• อำจำรยพเศษ บณฑตวทยำลย มหำวทยำลยมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย

๓๒ พระมหาอมรวชญ ชาครเมธ, ป.ธ. ๗ พธ.ม. (พรรษำ ๑๙)

• เจำอำวำสวดศรศกดำรำม อ.เมอง จ.เชยงรำย

• สหธรรมกกบพระมหำวฒชย วชรเมธ

๓๓ พระมหาสนธยา เขมาภรโต (พรรษำ ๑๙)

• วดชลประทำนรงสฤษฏ อ.ปำกเกรด จ.นนทบร

• อำจำรยสอนปฏบตอำนำปำนสตประจ�ำวดชลประทำนรงสฤษฏ และสวนโมกขกรงเทพ

14๐

๓๔ พระภวดล ปยสโล (พรรษำ ๑๘)

• เจำอำวำสวดปำเยนบญ อ.พญำเมงรำย จ.เชยงรำย

• สหธรรมกกบพระไพศำล วสำโล ในนำมกลมเสขยธรรม

๓๕ พระสขโต (ชำวออสเตรเลย) (พรรษำ ๑๗)

• เจำอำวำสวดปำภจอมกอม (สำขำวดปำนำนำชำต) อ.โขงเจยม จ.อบลรำชธำน

๓๖ พระนวลจนทร กตตปญโญ, นธ.เอก (พรรษำ ๑๗)

• ศนยยวพทธกสมำคมแหงประเทศไทยฯ เฉลมพระเกยรต จ.ปทมธำน

• พระวปสสนำจำรย

๓๗ พระอจโล (ชำวอสรำเอล) (พรรษำ ๑๖)

• ประธำนส�ำนกสงฆอำนนทคร อ.เขำคอ จ.เพชรบรณ (สำยปฏบตวดหนองปำพง)

๓๘ พระมหานงค สมงคโล, ปธ.๙, ศศ.ม. (พรรษำ ๑๖)

• ผชวยเจำอำวำส วดยำนนำวำ กรงเทพมหำนคร

• อำจำรยใหญฝำยวปสสนำธระประจ�ำวด, พระธรรมทตสำยตำงประเทศ รนท ๙

๓๙ พระมหาสมคร โกวโล, ปธ.๗ (พรรษำ ๑๖)

• วดชลประทำนรงสฤษฏ

๔๐ พระอธการเฮนนง เกวล (ชำวเยอรมน) (พรรษำ ๑๕)

• เจำอำวำสวดปำนำนำชำต อ.วำรนช�ำรำบ จ.อบลรำชธำน (สำขำวดหนองปำพง ท ๑๙)

๔๑ พระมหากรต ธรปญโญ (พรรษำ ๑๔)

• ผชวยเจำอำวำสวดปำบญลอม อ.สวำงวระวงศ จ.อบลรำชธำน (สำยปฏบตวดหนองปำพง)

๔๒ พระชาญชย อธปญโญ (พรรษำ ๑๓)

• วดตำดน�ำพ อ.บำนผอ จ.อดรธำน

• อดตผอ�ำนวยกำรฝำยบรหำรยวพทธกสมำคมฯ

๔๓ พระสทธศาสตร ปญญาปทโป (พรรษำ ๑๒)

• ผชวยเจำอำวำส วดปำสคะโต อ.แกงครอ จ.ชยภม

๔๔ พระมหาอนรกษ รตนปญโญ (พรรษำ ๑๒)

• วดปำโนนกดหลม อ.เมอง จ.ศรสะเกษ

๔๕ พระมหาจรล อปสนโต, ปธ. ๓ (พรรษำ ๑๐)

• ผชวยเจำอำวำส วดธำรน�ำไหล สวนโมกขพลำรำม อ.ไชยำ จ.สรำษฎรธำน

• เลขำนกำรเจำคณะอ�ำเภอไชยำ


๔๖ พระมหาชยศลป ชยโชต, ปธ.๙, ศษ.ม. (พรรษำ ๑๐)

• เจำอำวำสวดดอนทรำยแกว อ.เมอง จ.ชมพร

• เลขำนกำรรองเจำคณะจงหวดชมพร

๔๗ พระฉฐกรณ มหาปญโญ (พรรษำ ๙)

• วดปำโสมพนส อ.ภเพก จ.สกลนคร

๔๘ พระพรพล ปสนโน (พรรษำ ๘)

• เลขำนกำรเจำอำวำสวดพระรำม ๙ กำญจนำภเษก กรงเทพมหำนคร

๔๙ พระปณต คณวฑโฒ (พรรษำ ๕)

• วดญำณเวศกวน อ.สำมพรำน จ.นครปฐม

๕๐ พระณฐพรรษ ถรจตโต (พรรษำ ๕)

• วดสนนทวนำรำม อ.ไทรโยค จ.กำญจนบร

บนทก วนท / /

date / /Memo


๘ เสนทาง เรยนรรอยพทธศาสนาเสนทางท ๑ นวเดล ๑๓-๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๕

เสนทางท ๒ นวเดล-อครา-ทชมาฮาล ๑๓-๑๙ ธนวาคม ๒๕๕๕

เสนทางท ๓ นวเดล ๑๔-๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๕

เสนทางท ๔ นวเดล-อครา-ทชมาฮาล ๑๔-๑๘ ธนวาคม ๒๕๕๕

เสนทางท ๕ นวเดล-อครา-ทชมาฮาล ชยประ ๑๒-๑๗ ธนวาคม

เสนทางท ๖ นวเดล-สงเวชนยสถาน (พทธคยา ราชคฤห นาลนทา พาราณส สารนาถ

กสนารา ลมพน) ๘-๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๕

เสนทางท ๗ นวเดล ธรรมศาลา มหาวหารทองของพนองซกขแหงอมรตสาร

๑๔-๒๑ ธนวาคม ๒๕๕๕

เสนทางท ๘ นวเดล มหาสถปสาญจ ถ�าการลา ภชชาทโลนาฟลา-มมไบ อชนตา

เอลโลรา ๑๔-๒๒ ธนวาคม ๒๕๕๕

15๖

เสนทางท ๑ นวเดล ๑๓-๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๕ โดยอมรนทรทวร

น�ำชมสถำนทส�ำคญในกรงนวเดลเพอสมผสอำรยธรรมเกำแกกวำ ๕,๐๐๐ ปของอนเดย และนมสกำร

พระบรมสำรรกธำตองคส�ำคญยงของพระพทธเจำทพทธศำสนกชนไมควรพลำด

พพธภณฑสถานแหงชาต กรงนวเดล ชมโบรำณวตถและศลปกรรมทเกำแกและส�ำคญทสดของอนเดยซง

บอกเลำประวตศำสตรอนยำวนำนของอำรยธรรมลมน�ำสนธและคงคำสบทอดมำกวำ ๕,๐๐๐ ป และนมสกำรพระบรม

สำรรกธำตของพระพทธเจำซงประดษฐำนอยบนบษบกไมสกแกะสลกปดทอง ทชำวไทยไดจดสรำงถวำยเปนพทธบชำ

มอบแกชำวอนเดยเมอวนท ๑๐ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๔๐

บานมหาตมะคานธ (Ghandhi Smriti) สถำนทพ�ำนกจวบจนวำระสดทำยของมหำตมะคำนธในเดล เปนท

ทมหำตมะคำนธถกลอบสงหำรขณะออกเดนไปภำวนำประจ�ำวน ภำยในไดจดใหเปนสถำนทแสดงเกยวกบชวตและ

งำนของมหำตมะคำนธ มหองนอนสดทำย เสนทำงเดนและจดสงหำร สถำนปฐมพยำบำลกอนสนชวต พรอมหองหน

ชวประวต และนทรรศกำรรวมสมย

วดอกชารดาหม (Akshardham) ศำสนสถำนใหมสดยงใหญของชำวฮนด สรำงดวยหนออนสขำวและสชมพ

ตงอยรมฝงแมน�ำยมนำ นบเปนศำสนสถำนใหมทมควำมใหญโตมำกกลำวขำนกนวำจะเปนสงมหศจรรยใหมของโลก

และใหญโตทสดในอนเดย นอกจำกมหำวหำรอนโอฬำรจำกกำรแกะสลกหนทรำยสชมพเปนรปนำนำเทพนบหมนองค

แลว ภำยในมหองแสดงหนเคลอนไหวเกยวกบศำสดำและหองแสดงควำมเปนมำของประเทศอนเดย

เสนทางท ๒ นวเดล-อครา-ทชมาฮาล

๑๓-๑๙ ธนวาคม ๒๕๕๕ โดยอมรนทรทวร

น�ำชมสถำนททองเทยวส�ำคญในกรงนวเดลเชนเดยวกบ

เสนทำงท ๑ และน�ำสเมองอครำซงตงอยในรฐอตตระประเทศซงเปนรฐ

ทมชอเสยงดำนกำรทองเทยวมำกทสดรฐหนงของอนเดยพรอมเยยม

ชมแหลงทองเทยวส�ำคญไดแก

ทชมาฮาล หนงในเจดสงมหศจรรยของโลกทไดรบกำร

ขนำนนำมวำเปนสถำปตยกรรมแหงควำมรกทสวยทสดในโลก

โดยพระเจำชำห จำฮำน (Shah Jahan) ตงในสวนรมฝงแมน�ำยมนำใน

เมองอครำ สวนทมชอเสยงทสดคอหลมศพของพระนำงมมตซมำฮำล

ซงถกสรำงดวยหนออนสขำว ขนชอกบภำพประดบลวดลำยหนมคำ

งดงำมยง


เสนทางท ๓ นวเดล ๑๔-๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๕

โดยหมาลายน ฮอลเดย

น�ำชมสถำนททองเทยวส�ำคญๆ ในกรงนวเดล อำท สกกำระ

พระบรมสำรรกธำตทพพธภณฑสถำนแหงชำต และน�ำเยยมคำรวะ

อนสรณสถำนทำนมหำตมะคำนธทรำชฆำฎ (Raj Ghat) ตอดวยสถำนท

พ�ำนกจวบจนวำระสดทำยของมหำตมะคำนธ ‘Ghandhi Smirti’ ชม

กรงเดลเมองหลวงของประเทศอนเดย อำท รำชปำตภำวน ท�ำเนยบ

รฐบำลทกอสรำงดวยหนทรำยรปรำงผสมแบบองกฤษและโมกล ประต

เมองอนเดย ใชเปนอนสำวรยของทหำรทเสยชวตในสงครำมโลกครง

ทหนง จดไฟอมรชวนบชำวญญำณนกรบไมเคยดบตงแต พ.ศ. ๒๔๗๔

พรอมชอปปงทถนนจนบำท (Janpath) ซอสนคำพนเมองของประเทศ

อนเดยทมำทวสำรทศพรอมทงแหลงชอปปงส�ำหรบนกทองเทยว

ไมวำจะเปนสนคำหตถกรรมและงำนฝมอพนเมองตำงๆ

เสนทางท ๔ นวเดล-อครา-ทชมาฮาล

๑๔-๑๘ ธนวาคม ๒๕๕๕

โดยหมาลายน ฮอลเดย

น�ำชมกรงนวเดลเชนเดยวกบโปรแกรมท ๓ และน�ำชมเมอง

อครำ ทชมำฮำล และอครำฟอรต เชนเดยวกบเสนทำงท ๒

อคราฟอรท พระรำชวงทยงใหญสรำงขนโดยใชเวลำท

ยำวนำนถงสำมยคของกษตรยแหงรำชวงศโมกล มลกษณะเปน

ก�ำแพงสองชนและปอมอำคำรทำงเขำสทศ ภำยในประกอบดวย

พระรำชวงมสยด สวนดอกไม อำคำรหนทรำยสแดงสรำงโดย

กษตรยอกบำร

158

เสนทางท ๕ นวเดล-อครา-ทชมาฮาล ชยประ

๑๒-๑๗ ธนวาคม โดยหมาลายน ฮอลเดย

น�ำชมสถำนททองเทยวทมชอเสยงในสำมเมองใหญ ไดแก นวเดล อครำ และชยประ เชนเดยวกบเสนทำง

ท ๓ และ ๔ แลวเดนทำงสชยประ เพอเยยมชมอกกลมศรทธำของชำวอนเดย ประกอบดวย

ฟารเตหประสกร (FatehpurSikri) หนงในเมองหลวงขนำดยอมและงดงำมมำกของพระเจำอกบำรซงเปนท

ฝงศพของนกบญมสลม เชกซำลบจษฎในนกำยซน และทชมำฮำลนอยหรอสสำนอตมด อด เดำลำห (Itimad-ud-

Daulah’s Tomb) มขนำดยอมกวำทชมำฮำลแตงดงำมไมแพกน

พระราชวงแหงสายลม (Hawa Mahal) สญลกษณประจ�ำเมองชยประ โดดเดนดวยสถำปตยกรรมทสรำงดวย

หนทรำยสแดงและสชมพสง ๕ ชนคลำยพระมด ถำมองจำกดำนนอกเขำมำดคลำยฉำกมำกกวำจะเปนพระรำชวง

ในแตละชนของพระรำชวงมกำรตกแตงประดบประดำดวยระเบยงหนออนทแกะสลกเปนลำยคลำยตำขำยทงดงำม

และประณต พรอมบำนหนำตำงเลกๆ จ�ำนวนมำกถง ๙๕๓ บำน มองดคลำยรวงผง

พระราชวงแอมเบอรฟอรท (Amber Fort) เดมเคยเปนรำชธำนของเมองชยประ สรำงอยบนเนนเขำสง

ตรงต�ำแหนงเดมทเคยเปนปอมปรำกำรเกำในศตวรรษท ๑๑ ปอมแหงนเปนตนแบบทดของสถำปตยกรรมแบบรำชปต

ภำยในพระรำชวงแอมเบอรฟอรทประกอบดวยพระต�ำหนกตำงๆ ทเปดใหนกทองเทยวเขำชม

พระราชวงหลวง (City Palace Museum) สถำนทประทบของมหำรำชำองคปจจบน ภำยในมพพธภณฑของ

มหำรำชำแหงชยประในยคกอนๆ อำท พรมภำพเขยน และทโดดเดนมำกทสดคอฉลองพระองคของมหำรำชำ

มโธสงหท ๑ ทมขนำดใหญมำก และฉลองพระองคปกดนทองของมหำรำณทหนกเกอบ ๑๐ กโลกรม รวมถงหมอเงน

ใบยกษ ๒ ใบหนกรำว ๓๔๕ กโลกรม

เสนทางท ๖ นวเดล-สงเวชนยสถาน (พทธคยา

ราชคฤห นาลนทา พาราณส สารนาถ กสนารา

ลมพน) ๘-๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๕ โดยหมาลายน

ฮอลเดย

น�ำชมสสงเวชนยสถำนทมชอเสยงโดงดงไปทวโลก

เมองราชคฤห ชมซำกมหำวทยำลยพทธศำสนำทเคยรงเรอง

โดงดงมำกทสดในโลกทนำลนทำเกำ สกกำระหลวงพอด�ำ พระพทธ-

รปทมควำมส�ำคญองคหนงซงหลงเหลออย ชมวดเวฬวนมหำวหำร

วดแหงแรกในพระพทธศำสนำและสระน�ำทพระพทธองคเคยสรง


พระวรกำย แลวขนเขำคชฌกฏ สวดมนตภำวนำเบองหนำมลคนธกฎ ชม

ถ�ำพระมหำโมคลำนะ ถ�ำสกรขำตำ และชมทวทศนเมองรำชคฤหจำก

พนสง รวมทงถนนและคกพระเจำพมพสำร รวมทงจดพระเทวทต

ลอบท�ำรำยพระพทธองค แวะชมซำกชวกมพวน “สวนมะมวงของ

หมอชวก” ชมซำกก�ำแพงเมองโบรำณ สถปทพบกนระหวำงพระเจำ

พมพสำรกบมหำบรษกอนตรสร รอยเกวยนโบรำณ หลกฐำนวตถ

ทเหนเดนชดทสดของกำรสญจรไปมำหรอกำรคำขำยในอดตของ

เมองรำชคฤห

พทธคยา สถปบำนนำงสชำดำ วดชำวพทธนำนำชำต พระ

เจดยพทธคยำ สถำนทตรสรอนตตรสมมำสมโพธญำณ อทปปจจยตำ

ปฏจจสมปบำท และอรยสจ ๔ ของพระผมพระภำคเจำ สกกำระ

หลวงพอพระพทธเมตตำ พระพทธปฏมำกรปำงชนะมำรอำย ๑,๔๐๐

ปเศษ สกกำระพระแทนวชรอำสนภำยใตรมพระศรมหำโพธ และนมสกำรสตตมหำสถำน รวมท�ำบญทอดผำปำถวำย

ตำมอธยำศย ณ วดไทยพทธคยำ

พาราณส ลองเรอชมแมน�ำคงคำ ชมพธบชำพระอำทตยและกำรอำบน�ำลำงบำปของชำวฮนดรมฝงแมน�ำ

คงคำและพธกำรเผำศพซงสบทอดมำนำน ๔,๐๐๐ ป แลวเดนทำงสสำรนำถ หรอปำอสปตนมฤคทำยวนในอดต

แวะเจำคนธสถป สถำนททพระพทธองคทรงพบปจจวคย ธมมรำชกสถป และธมเมกขสถป สถำนทรงแสดงปฐม-

เทศนำธมมจกกปปวตตนสตร สกกำระพระมลคนธกฏ ยสเจดย สถำนททยสกลบตรพบพระพทธองค ชมพพธภณฑ

สำรนำถ ทประดษฐำนพระพทธรปปำงปฐมเทศนำ และหวเสำอโศกรปสงหทเกำแกและงดงำมทสดในโลก ถอเปน

ตรำสญลกษณของสำธำรณรฐอนเดยในปจจบน หำกมเวลำอำจแวะมลคนธกฎของอนำคำรก ธรรมปำละ ชำวศร-

ลงกำผฟนฟพทธศำสนำและสงเวชนยสถำนในอนเดยคนส�ำคญ

กสนารา ชมสำลวโนทยำน สถำนทเสดจดบขนธปรนพพำน

บชำสกกำระพระพทธรปปำงปรนพพำนมกฎพนธนเจดย สถำนท

ถวำยพระเพลงพระสรระของพระพทธเจำ เยยมชมวดไทยกสนำรำ

เฉลมรำชย รวมท�ำบญทอดผำปำถวำยวดไทย

ลมพน ชมสวนลมพนวน ในอดตเปนอทยำน ตงอยกงกลำง

ระหวำงกรงกบลพสดและกรงเทวหะ นมสกำรสถำนรอยพระพทธบำท

ทประทบลงมำยงพนปฐพเปนครงแรก เจรญพระพทธมนต เจรญ

สมำธภำวนำแลวชมหนสลกภำพประสต ชมเสำอโศกและสระ

โบกขรณ เยยมชมวดไทยลมพน รวมท�ำบญทอดผำปำถวำยวดไทย

สำวตถ ชมสถำนทพระพทธองคแสดงยมกปำฏหำรย เยยมชมวดเชต-

วนมหำวหำร นมสกำรพระคนธกฎ นมสกำรอำนนทโพธ ตนโพธ

ทมอำยยนยำวมำจนถงปจจบน และชมเมองสำวตถในอดต

1๖๐

เสนทางท ๗ นวเดล ธรรมศาลา มหาวหารทองของพนองซกขแหงอมรตสาร

๑๔-๒๑ ธนวาคม ๒๕๕๕ โดยเนอวานา ทราเวล

ธรรมศำลำ หรอทเบตนอย น�ำชมสถำนทส�ำคญตำงๆ อำท

วดนมเกล (Namgyal Temple) หรอวดธรรมศำลำ มหำวหำรแหงชำวทเบตในเมองธรรมศำลำ ชมชนอนเปน

ทตงรฐบำลพลดถนในอนเดย ถอเปนศนยกลำงทำงจตวญญำณและจำรกแสวงบญของชำวทเบต ประดษฐำนพระพทธรป

ศกดสทธอนเปนทสกกำรบชำ อำท Sakyamuni Buddha, Padmasambhava Buddha, Avalokitesvara Buddha มกำรสอน

แสดงธรรมและน�ำภำวนำโดยองคดำไลลำมะแกมหำชนนบพนนบหมนคนเปนประจ�ำ พระต�ำหนกประทบของพระองค

อยดำนหลงของมหำวหำรซงตงอยบนยอดเขำ มเสนทำงเดนประทกษณรอบเขำและมหำวหำรดวย

สถาบนนอรบลงกา (Norbulinga Institute) กอตงขนเพออนรกษและเผยแพรศลปวฒนธรรมของทเบต

ใหคงอยสบไป ภำยในสถำบนจะมสงกอสรำงตำงๆ ทท�ำใหเหนภำพของชนบททงยงม Tibet Museum พพธภณฑทจด

แสดงเรองรำวของประเทศทเบตและชำวทเบต หองสมดพทธศำสนำซงเปนสถำนททรวบรวมหนงสอเอำไวมำกมำย

โรงปฏบตงำนศลปะ ทงงำนปกผำ งำนประตมำกรรมโลหะ งำนเพนท งำนไม และงำนแกะสลก งำนทโดดเดนคอ

งำนเขยนและงำนปก เชน “ภำพถงกำ” ทมชอเสยง

The Gyuto Ramoche Tantric

Monastery วดในศำสนำพทธ นกำยตนตระ

สถำนพ�ำนกขององคกำรมำปะ ทยดถอองค

ดำไลลำมะเปนแบบอยำง ปจจบนมพระจ�ำ

พรรษำทวดนประมำณ ๑๕๐ คน

พพธภณฑ และหอจดหมายเหต

แหงรฐบาลทเบตพลดถน ศนยกลำงใน

กำรบรหำรงำน ส�ำหรบชำวทเบตพลดถน

และชวยเหลอชำวทเบตลภย ภำยในมหอ

จดหมำยเหต และหองสมดทเกบรวบรวม

เอกสำร ต�ำรำ พระสตรโบรำณไว กว ำ

๑๐๐,๐๐๐ เลม ชมวธกำรเกบรกษำเอกสำรและบนทกตำงๆ รวมทงภำพปฏจจสมปบำทและสมถวปสสนำอยำงทเบต

ทองคดำไลลำมะประทำนใหพทธทำสภกขเมอพบกนครงแรก พ.ศ. ๒๕๑๕

1๖1หนงจดหมาย หลายหนทาง

เสนทางท ๘ นวเดล มหาสถปสาญจ ถ�าการลา

ภชชาทโลนาฟลา–มมไบ อชนตา เอลโลรา

๑๔-๒๒ ธนวาคม ๒๕๕๕ โดยเนอวานา ทราเวล

เสนทำงพเศษตำมรอยพระพทธศำสนำซงไมคอยมกำร

จดอยำงสมบรณแบบมำกอน เพรำะจะไดตำมรอยพระพทธศำสนำ

ตงแตสมยพระเจำอโศกมหำรำชทมหำสถปสำญจ กอนทจะตำมรอย

ถ�ำพระส�ำคญทง ๔ ตงแตแรกเรมสรำงทภชชำและกำรลำ จนขยำย

ใหญอยำงอชนตำ และชมนมหมถ�ำและมหำวหำรหนของ ๓ ศำสนำ

พทธ ฮนด และเชนทเอลโลรำ โดยคนสดทำยมรำยกำรพเศษยำม

ค�ำคนดวยกำรนอนหนำถ�ำเอลโลรำดวยกน นอกจำกนยงไดนมสกำร

พระบรมสำรรกธำตจำกกรงกบลพสด ร�ำลกถงมหำตมะคำนธ

ชมมหำวหำรฮนดยคใหมในกรงเดล

เดนชมความงดงามของเทอกเขาหมาลย ซงสำมำรถมองเหนววยอดเขำจำกเมองธรรมศำลำได พรอม

ชอปปงทตลำด เลอกซอของทระลกและสนคำพนเมอง รวมทงแวะท Kotwali Bazaar แหลงชอปปงแหลงใหญประจ�ำ

เมองธรรมศำลำ

อมรตสาร เมองทใหญทสดของรฐปญจำบ ศนยกลำงของชำวซกขทงทำงดำนวฒนธรรมและจตวญญำณ

ดวยกำรเดนทำงเลำะเลยบไหลเขำเชงหมำลยจำกธรรมศำลำ แลวเดนทำงกลบนวเดลดวยขบวนรถไฟแสนสบำย

น�าชมพระวหารฮรมนดร ซาฮบ หรอวหำรทองค�ำ สถำนทศกดสทธทส�ำคญของชำวซกข ตงเดนเปนสงำ

อยกลำงบอน�ำโซรำ โดดเดนดวยสทองสวยอรำมงำมตำ รวมถงจตรกรรมฝำผนงภำยใน และอญมณทงดงำม

สวนสาธารณะจาลเลยนวาลา (Jallianwala Bagh) ถอเปนอนสรณสถำนแหงชำตทจดตงขนเพอเปนกำรร�ำลก

ถงกำรฆำตกรรมในเหตกำรณสงหำรหมจำลเลยนวำลำ

กรงเดล น�ำชมพพธภณฑสถำนแหงชำต (National Museum) และ Gandhi Smriti Museum บำนคำนธ และ

อกชำรดม วดฮนดทใหญทสดในโลก เชนเดยวกบทกเสนทำงในเดล

1๖๒

รายชอผสนบสนน

คณหญงจ�านงศร-คณชงชย หาญเจนลกษณ

คณหญงชฎา วฒนศรธรรม

คณหญงสพตรา มาศดตถ

คณทศสน บวชน

คณบญพร บรบรณสงศลป

คณเมตตา อทกะพนธ เครออมรนทร

คณรฐพล ภกดภม

คณลดาวด วนวทย

คณสพล วธนเวคน

นพ.พชย-คณปรศนา ตงสน

นพ.สกล นครชย

รศ.ประภาภทร นยม

โครงการธรรมวาท ถวายแดพระภกษรนใหมผมงหมายอทศตนเพอพระพทธศาสนา

ภายใตการสนบสนนสงเสรมของส�านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย

ธนาคารไทยพาณชย จ�ากด (มหาชน)

บรษท แมกโนเลย ควอลต ดเวลอปเมนต คอรปอเรชน จ�ากด

บรษทหลกทรพย ภทร จ�ากด (มหาชน)

มลนธตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย

มลนธบานอารย

ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมป

ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ฯลฯ

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

aw_cover.pdf 1 11/23/12 2:40 PM

หนึ่งจุดหมายหลายหนทาง

Documents