บรรณาธการ : ไพยนต กาส น.ธ. เอก, ป.ธ. ๖, พธ.บ., น.บ.

ปก/รปเลม : สกญญา ศรสงคราม ภาพประกอบ : อนนต กตตกนกกล

พสจนอกษร : มานตย กองษา

พทธมนต

โดย...เทพพร มงธาน ป.ธ. ๙

หลงรบประทานอาหารกลางวน บางครงไดแวะเวยนดนองๆ พนกงานพกผอน หยอนใจดวยการเลนหมากรก จากทสงเกตดกเหนวา กวาจะเดนแตละตา ดเหมอนตางฝายตางชางคดลกนกนานกนเสยจรง กเลยถามวาทำาไมถงเลนชาอยางนน นองกตอบวา นอกจากวางแผนการเลนของตน ยงตองอานหมากกลของคแขง ลวงหนากนเหนยวอกสกชน

เลยทำาใหคดวา นแคเกมกฬายงตองวางแผนการเลนกนขนาดน แลวเกมชวตตวเราทยงเปนๆ อย คตอสคอกเลสกมมากหนาหลายตา มทงทปรากฏตว ใหเหน และทซอนเรนอยในกมลสนดาน เมอเปนเชนนแลวจะใชหลกธรรมอะไร มาวางแผนดำาเนนชวต คดแลวกสรปเปนความเหนสวนตววา หลกธรรมในพระพทธศาสนาทกบทนน นำามาวางแผนงานชวตไดหากรจกเลอกสรรนำามาใช

แตในจำานวนนนมบทหนง ซงพระพทธองคแสดงวธวางแผนงานชวตทครอบคลมทกๆ ดานไวอยางครบถวนนนคอบท มงคลสตร เพราะเนอหาสาระตามพระสตรน พระพทธองคทรงชใหเหนถงการดำาเนนชวตตงแตขนพนฐานดวยการไมคบคนพาล เรอยไปจนกระทงถงการชำาระจตสนดานตนใหผองใสจากกเลสตณหา เพอนำาพาชวตใหอยเหนอการเกดแกเจบตาย

ฉะนน เมอทานทงหลายไดอานเนอหาสาระในหนงสอเลมน อยางนอย ทานกรแนวทางการดำาเนนชวตทถกตองดงามตอไป จะอยางไรกตาม สตรทกสตรไมวาเปนสตรอะไรกคงจะใชไมไดผล หากทกคนเพยงแคอานใหผานตาแตวา ไมลงมอปฏบต เพราะมงคลชวตไมมขาย อยากไดตองลงมอทำาเอาเอง

ดวยความปราราถนาดจากใจ

ชวตไมตดหลมอบายหากไดแบบแผนดำาเนนชวตทด

น.ธ.เอก, ป.ธ. ๖, พธ.บ., น.บ.บรรณาธการสำานกพมพ แอล ซ พ เดกดมบญ

อารมภกถา

ตามหลกพระพทธศาสนา เมอถามวา “อะไรเปนมงคลในชวต” เทากบ ตงคำาถามวา “อะไรคอสงทดงามในชวต ดำาเนนชวตอยางไรจงถอวาถกตอง เปนประโยชนทงแกตนเองและผอน” หากทานเคยตงคำาถามเชนนกบตน มงคล ๓๘ ประการ จะเปนทงคำาตอบ และเกณฑตดสนวา ดำาเนนชวตอยางไรจงถกตองดงาม อยางไรไมถกตอง โดยมคำาตอบทลมลกไปโดยลำาดบและ องอาศยกน ทงในระดบโลกยะ และระดบโลกตระ

ฉะนน ตามหลกพระพทธศาสนา มงคลจะเกดขนโดยบงเอญ หรอเสกเปาเพยงอยางเดยวกหาไม เพราะหนทางแหงการพฒนาชวตใหกาวหนาตามหลกมงคล จะสมฤทธผลไดตองลงมอปฏบตอยางเอาจรงเอาจง (ทงนไมไดหมายความวาพธกรรมเสกเปา เปนตน ททำาดวยจตเลอมใสและเหนคณคาไมเปนมงคล แตในทนหมายถงการปฏบตฝกฝนตนเองตามคำาสอนของพระพทธเจาเปนมงคลสงสดในชวต) อนเปนพลงสรางสรรคชวตใหเจรญรงเรอง มความสงบสขและดงาม

หากผหวงความเจรญกาวหนา แตกดกนคณธรรมจรยธรรมออกไป และพรอมทจะละเมดขอหามทางศลธรรมเพราะความหลงผด หนทางแหงความกาวหนาของเขาจะเตมไปดวยเวรภย ในทสดวบากกรรมกจะพรากเขาไปจากความกาวหนาโดยสนเชง ฉะนน การพฒนาชวตตามหลกมงคล ถงแมจะตองฝนความเคยชนเดมๆ กเปนสงทผหวงความเจรญในชวตควรเรงปลกฝงพฒนาใหมในตนใหมากทสดเทาทจะทำาได

มงคลชวตพรอมทงคำาอธบายในเลมน จะเปนดงกลยาณมตรทแนะนำาให ผอานรจกวธพฒนาชวตตามหลกมงคล เพอเปนหนทางแหงการศกษา และ ปฏบต โดยมจดมงหมายเพอกาวขามสงทเปนอปมงคล เขาสวถแหงการดำาเนน ชวตทดงาม ทงทางโลกและทางธรรม อนเปนคณคาทแทจรงของชวตสบไป

เทพพร มงธาน ป.ธ.๙

มงคล หมายถง เหตทนำาความ

สขความเจรญกาวหนามาใหแกชวต

เปนหลกธรรมทพระพทธองคทรงแสดง

ไวเพอความเจรญรงเรองแหงชวตโดยตรง

โดยทรงแสดงวธการและเปาหมายของ

การพฒนาชวตสความกาวหนาดงามไว

อยางละเอยด เรมตงแตการวางรากฐานให

กบชวตโดยใหละเวนสงไมดและเลอกสรร

สงดงามใหแกชวตในมงคลหมวดแรก และ

ตรสมงคลสงสดในหมวดสดทายวาดวย

จตใจทหลดพนจากอาสวกเลส

คณคาแหงมงคล

ระหวางน ทรงแสดงเปาหมายชวตทดงามฝายโลกยะสมพนธกบ ขอปฏบตอนนำาไปสเปาหมายชวตเปนโลกตระในฐานะทองอาศยกน โดยแสดง วธการปฏบตตอบคคลรอบขางและสงคม ตลอดถงการฝกฝนตนเองทำาใหใจปราศจากธล คอ กเลส บรรลบรมสข คอ พระนพพาน อนเปนเปาหมายสงสดของชวต (โลกตระ)

กลาวไดวา วถแหงความดงามทกอยางของชวตตามหลกพระพทธ-ศาสนา ถกนำามารอยเรยงไวอยางงดงามเหมาะสมกลมกลน ภายใตชอวา มงคลชวต ๓๘ ประการ ดงมตำานานในพระพทธศาสนา ทพระพทธองคตรสไวในมงคลสตร ดงตอไปน

หลวงปเจาขาโตขนหนอยากประสบความสาเรจตองทา

อยางไรเจาคะ

ตองปฏบตตามหลกมงคลชวต

นทานกถาเหตเกดมงคล

ณ กาลครงหนง ประชาชนชาวชมพทวป จบกลมกนเปนพวกๆ

ถามปญหากนและกนวา “อะไรเปนมงคล ?” ไดรบคำาตอบทหลากหลาย

แตไมมทาททจะไดขอยต คำาถามนแพรออกไปยงทตางๆ อยางรวดเรว

จากมนษยกถงเทวดาบนสวรรคในทสดกไปถงพรหมโลก และครอบคลมไป

ทวจกรวาล

พระอนทร ผเปนจอมเทพเจา บนสวรรคชนดาวดงส จงสบสาว

เรองราวดงกลาว ไดความวา เดมทปญหานเกดขนในโลกมนษย และผท

โตตอบกนไปมานนแบงไดเปน ๓ พวก คอ

๑. พวกแรก เหนวา สงสวยงาม กลมกลนลงตว สามารถมองเหนได

และชวนใหเกดจนตนาการถงความงดงามในชวตนนแหละ เปนมงคล

ในชวต สวนสงอนซงไมสามารถมองเหนดวยตาเปลาได แมจะดหรอสงสง

เพยงใดกตาม ไมถอวาเปนมงคล เพราะไมแนวาจะมอยจรงหรอไม และสงท

ยงตดสนไมไดวามอยจรงหรอไมม ไมอาจถอเอาเปนมงคลไดเลย พวกน

เรยกวา ทฏฐมงคลกะ ถอเอาสงทเหนวาเปนมงคล

๒. พวกทสอง มความเหนวา เสยงทไดฟงทำาใหรบรถงความดงาม

ความบนเทงใจเปนมงคลในชวต พวกนปฏเสธสงทเหนไดวาไมใชมงคล

ทแทจรง โดยใหเหตผล วาในโลกนมสงทเลวรายไมสวยงามมากกวาสงท

สวยงาม ฉะนน จะถอเอาสงทเหนเปนมงคลไมได เพราะในชวตประจำาวน

เรามกไดเหนสงทเลวรายมากกวาสงดงาม สวนเสยงทไดฟงนน จะดหรอราย

กมองไมเหน ถารายกถอวาเปนสงชวรายทไมมตวตน เมอไมมตวตนท

มองเหนได จงไมนาจะกอโทษภยใหได ผดกบสงทเหนซงมตวตน ฉะนน

เราจงสามารถรบฟงแตสงทดและยดเอาเปนมงคลในชวตได พวกนเรยกวา

สตมงคลกะ ถอเอาเสยงทฟงวาเปนมงคล

๓. พวกทสาม ปฏเสธสงทเหนและเสยงทไดยนวาไมใชมงคลท

แทจรง โดยใหเหตผลวา พวกแรกและพวกทสองหลงผดยดถอเอาสงไกล

ตววาเปนมงคล เพราะตา และหสามารถรบรสงตางๆ แมทอยไกลได

แตสงเหลานนไมกอประโยชนแกผรบรอยางแทจรง เมอไมเปนประโยชน

แกผรบรไดอยางแทจรง จะเปนมงคลไดอยางไร พวกนเสนอวาสงทรบร

ใกลตว เชน ไดลมรสทอรอย ดอมดมกลนหอมละมนของดอกไม สมผสกบ

ทนงทนอนอนออนนม สวมเสอผาใหมสสดใส และตรงกบสประจำาวน จบตอง

เครองเพชรเครองประดบทเลอคา ฯลฯ รวมความวา สงทเราไดสมผสกบมน

มากทสดและกอประโยชนใหเรามากทสด (อยางนอยกมากกวาสงทสอง

พวกแรกถอ) เปนมงคลในชวต พวกนเรยกวา มตมงคลกะ ถอเอาสงทรบร

ไดดวยการสมผส (อารมณทถกตอง) วาเปนมงคล

นอกจากนยงมแนวคดเรองมงคลอนๆ อกมากแตกสามารถสรปลงได

ใน ๓ พวกขางตน

พระอนทร ครนทราบเรองดงกลาว จงปรารภกบเหลาเทวดาวา

“ทานผนรทกขทงหลาย เราไมสงสยเลยวาทำาไมปญหาดงกลาวจง

ไมสามารถหาขอยตได เพราะทง ๓ พวก ความจรงแลวเปนพวกเดยวกน

แตเหนแตกตางกนในเรองเดยวกน รวมความแลวทง ๓ พวกมองเหนแต

สงภายนอกตวทรบรดวยตา ห จมก ลน กาย และใจ เทานนวาเปนมงคล

ไมมใครกลาวถงคณธรรมจรยธรรม ซงตองอาศยการปฏบตฝกฝนตนเอง

วาเปนมงคลเลย ทานทงหลายเหนเหมอนกบเราไหมวา เมอคนทวไปกลาวถง

มงคลมกจะคดถงแตสงภายนอกตวเหมอนกบ ๓ พวกขางตน ซำายง

พยายามเปลยนแปลงวตถภายนอกใหเขากบความตองการของตนและใช

ชวงเวลาแหงชวตสนเปลองไปมากกบความพยายามดงกลาว บางคนตลอด

ชวตเลยกวาได พวกทานดส มนษยสวนมากพยายามเปลยนแปลงสงภายนอก

แตไมมใครคดเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองเลย อยางไรกตาม เราเองกไมอาจ

ชแจงแกพวกทานไดวาสงใดบางเปนมงคล”

ขณะนน มขาวจากพรหมชนสทธาวาสแจงใหชาวโลกทราบวา

“นบแตนไปอก ๑๒ ป จกมพระสมมาสมพทธเจามาตรสมงคล”

ครนลวงไป ๑๒ ป พระอนทร จงพาเอาเทวดาทเปนบรวารเสดจไป

ยงเชตวนมหาวหาร เมองสาวตถอนเปนสถานทประทบของพระพทธเจา แลว

มอบหมายใหเทวดาองคหนงเขาไปเฝาพระพทธองคทลถามเรองมงคล

ความสงสยเรองมงคล เรยกวา โกลาหล คอ ความเอกเกรก

อลหมานในหมนโลกธาต อนเกดจากความสงสยสบสน ม ๕ ประการ

เรยกวา ปญจโกลาหล คอ

๑. พทธโกลาหล กอนพระพทธเจาอบต ๑ แสนป

๒. กปปโกลาหล เกดกอนกปพนาศ ๑๐,๐๐๐ ป

๓. จกกวตตโกลาหล เกดกอนพระเจาจกรพรรดอบต ๑๐๐ ป

๔. มงคลโกลาหล เกดกอนพระพทธเจาตรสมงคล ๑๒ ป

๕. โมไนยโกลาหล เกดกอนมผถามโมไนยปฏบต ๗ ป

คาถามงคลสตร

พห เทวา มนสสา จ มงคลาน อจนตยำอากงขมานา โสตถานำ พรห มงคลมตตมำ ฯหมเทวดาและมนษยเปนอนมาก ผหวงความสวสด ไดคดหามงคล

ทงหลาย ขอพระองคโปรดทรงเทศนามงคลอนสงสดดวยเถด.อเสวนา จ พาลานำ ปณฑตานญจ เสวนาปชา จ ปชนยานำ เอตมมงคลมตตมำ ฯความไมคบคนพาลทงหลาย ๑ ความคบบณฑตทงหลาย ๑ ความบชา

บคคลทควรบชาทงหลาย ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.ปฏรปเทสวาโส จ ปพเพ จ กตปญญตาอตตสมมาปณธ จ เอตมมงคลมตตมำ ฯความอยในประเทศอนสมควร ๑ ความเปนผมบญอนทำาแลวใน

กาลกอน ๑ ความตงตนไวชอบ ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.พาหสจจญจ สปปญจ วนโย จ สสกขโตสภาสตา จ ยา วาจา เอตมมงคลมตตมำ ฯความไดฟงแลวมาก ๑ ศลปศาสตร ๑ วนยอนชนศกษาดแลว ๑

วาจาอนชนกลาวดแลว ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.มาตาปตอปฏานำ ปตตทารสส สงคโหอนากลา จ กมมนตา เอตมมงคลมตตตมำ ฯความบำารงมารดาบดา ๑ ความสงเคราะหลกและเมย ๑ การงาน

ทงหลายอนไมอากล ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.ทานญจ ธมมจรยา จ ญาตกานญจ สงคโหอนวชชาน กมมาน เอตมมงคลมตตมำ ฯความให ๑ ความประพฤตธรรม ๑ ความสงเคราะหญาตทงหลาย ๑

กรรมทงหลายอนไมมโทษ ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.

อารต วรต ปาปา มชชปานา จ สญญโมอปปมาโท จ ธมเมส เอตมมงคลมตตมำ ฯความงดเวนจากบาป ๑ ความสำารวมจากการดมนำาเมา ๑ ความ

ไมประมาทในธรรมทงหลาย ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.คารโว จ นวาโต จ สนตฏ จ กตญญตากาเลน ธมมสสวนำ เอตมมงคลมตตมำ ฯความเคารพ ๑ ความไมจองหอง ๑ ความยนดดวยของอนมอย ๑

ความเปนผรอปการะอนทานทำาแลวแกตน ๑ ความฟงธรรมโดยกาล ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.

ขนต จ โสวจสสตา สมณานญจ ทสสนำกาเลน ธมมสากจฉา เอตมมงคลมตตมำ ฯความอดทน ๑ ความเปนผวางาย ๑ ความเหนสมณะทงหลาย ๑

ความเจรจาธรรมโดยกาล ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.ตโป จ พรหมจรยญจ อรยสจจาน ทสสนำนพพานสจฉกรยา จ เอตมมงคลมตตมำ ฯความเพยรเผากเลส ๑ ความประพฤตอยางพรหม ๑ ความเหนอรยสจ

ทงหลาย ๑ ความทำาพระนพพานใหแจง ๑ ขอนเปนมงคลอนสงสด.ผฏสส โลกธมเมห จตตำ ยสส น กมปตอโสกำ วรชำ เขมำ เอตมมงคลมตตมำ ฯจตของผใดอนโลกธรรมทงหลายถกตองแลว ยอมไมหวนไหว ไมมโศก

ปราศจากธล เกษม ขอนเปนมงคลอนสงสด.เอตาทสาน กตวาน สพพตถมปราชตาสพพตถ โสตถ คจฉนต ตนเตสำ มงคลมตตมนต ฯเทพยดาและมนษยทงหลาย กระทำามงคลทงหลายเชนนแลว เปนผ

ไมพายแพในททงปวง ยอมถงความสวสดในททงปวง ขอนนเปนมงคล อนสงสด ของเทพยดาและมนษยทงหลายเหลานนแล.

10

ผหวงความเจรญกาวหนา ควรแสวงหาสตรพฒนาตน

ในทางทถกตองเปนดทสด ในเบองตน พระพทธองคทรงวาง

หลกพนฐานสำาหรบการพฒนาชวตใหเจรญรงเรอง โดยเนนไปท

บคคลใกลชดซงมอทธพลตอชวตเรา เพราะตวเรามกจะม

แนวโนมทจะมพฤตกรรมใกลเคยงกบบคคลทเราคบหา

สมาคมดวยเสมอ ไมวาจะเปนพฤตกรรมทางกาย ทางวาจา

และทางความคด ไมวาพฤตกรรมนนจะชวหรอด

ดงมพระพทธดำารสตรสไววา ย เว เสวต ตาทโส

เปนตน อนเปนมงคลธรรมทเตอนใจเราวา คบหาคนเชนไร

โอกาสทจะมอปนสยคลายคนเชนนนกเปนไปไดมาก

ฉะนน มงคลหมวดแรกทเราตองศกษาและนำามา

ปฏบต เพอเปนการวางพนฐานใหแกชวต คอ

ไมคบคนพาล

คบบณฑต

บชาบคคลทควรบชา

มงคลหมวดท ๑

11

มงคลท ๑ ไมคบคนพาล อเสวนาจพาลานำ

คนพาล หมายถง ผไมดำาเนนชวตดวยปญญา ดำาเนนชวตไม

ถกตอง มใจขนมวดวยอำานาจมจฉาทฐ ยงผลใหเหนผดเปนชอบ ยดคานยม

ทไมถกตอง ไมสามารถวนจฉยไดวา อะไรด อะไรชว อะไรควร อะไรไมควร

จะรจกคนพาลไดอยางไรสงทแสดงใหเหนวาเปนคนพาล หรอลกษณะแหงคนพาล สามารถ

วเคราะหไดจากพฤตกรรมทางการคด พด ทำา ดงตอไปน

๑. ชอบคดชว คอ คดละโมบทรพยสนของผอน คดรายตอผอน

คดไมถกตองตามทำานองคลองธรรม

๒.ชอบพดชว คอ พดเทจ พดสอเสยด พดคำาหยาบ และพด

เพอเจอเหลวไหล

เอามาน

แง...แง

นสยไมดมเชอพาล

12

๓. ชอบทำ�ชว คอ ทำารายเบยดเบยนลางผลาญชวตคนและสตว

ทวไป ถอเอาทรพยของผอนโดยมชอบ ประพฤตผดในกามลวงละเมดบคคล

ทเปนทรกทหวงแหนของผอน

พาลลกษณะอาจเหนไดทงในบคคลทวไป ตองรจกทำาตวออกหาง

ไมเขาไปคบหา และลกษณะดงกลาวอาจเกดขนภายในใจเรา ขณะทม

ความคดชว เปนตน ตองรบละวางความคดทชวนน ฝกสตใหมความรสกตว

ไมใหความชว ทางความคด คำาพด และการกระทำาเกดขน

นอกจากนน การทจะทราบลกษณะของคนพาลชดเจนขนอาจสงเกต

ไดจากการกระทำา ดงตอไปน

๑. คนพาลชอบแนะนำาสงทไมควรแนะนำา เชน แนะนำาอบายมข คอ

ชกชวนใหดมนำาเมา เทยวกลางคน เลนการพนน เปนตน

๒. คนพาลชอบทำาในสงทมใชธระ คนพาลไมทำาในสงทถกตองทควร

ทำา แตมกทำาในสงทไมควรทำา ไมใชธระ ไมใชหนาท

๓. คนพาลมความเหนผดและมคำาสอนทผด คนพาลมมจฉาทฐ

แนะนำาในสงทไมถกตอง ไมสอดคลองกบความเปนจรง เชน สอนวา

บญกศลไมมอยจรง ทำาชวไดด ทำาดไดชว พอแมไมมบญคณจรง จงทำา

ตามใจอยาก อยาฝนอำานาจแหงตณหา ฯลฯ นเปนคำาสอนของคนพาล

โดยแท

๔. คนพาลเมอถกแนะนำาดกลบโกรธเคอง คนพาล เมอพดดๆ เพอ

ใหมคณธรรมประจำาจต กลบโกรธไมเหนดวย โตแยงดวยความเหนผด

๕. คนพาลไมรจกอบายสำาหรบแนะนำา ไมรจกระเบยบวนย ทสราง

สงคมใหเปนระเบยบ สะอาด เชน ทงขยะในทสาธารณะ ไมขามถนนตรง

ทางมาลาย เปนตน

ทกชวตตางมเชอดในตวเปนทนเดม ยงถารจกเพมดใหมดวย

ไมคบคนชว ตวทานกจะเจรญเรวขนไป ดงคำากลอนททานกลาวไววา

อยาคบมตรทพาลสนดานชว จะพาตวเนาดบจนฉบหาย

แมความคดชวชาอยากลำากราย เปนมตรรายภายในทกขใจครน

13

โทษของการคบคนพาลการมความสมพนธใกลชดกบคนพาลทำาใหการดำาเนนชวตผดพลาด

เพราะถกชกชวนไปในทางทผด อาจถกใสความเพราะมเพอนเปนคนพาล

ไมไดรบความไววางใจจากคนทวไป มกมภยตางๆ เกดขนเสมอ สดทายเมอ

ละโลกนไปกตกนรกเพราะมความเหนผดและประพฤตผดตามคนพาล

อานสงสของการไมคบคนพาลเมอหลกเลยงคนพาลไดยอมเกดมงคล คอ เหตททำาใหชวตเจรญ ดงน

ปดโอกาสถกชกนำาใหทำาอกศลกรรม รกษาความดงามเดมไวได มโอกาสสรางความดงามใหม คนพาลไมมโอกาสเขาใกลตว ภาพพจนไมมวหมอง ไดรบความยกยองไววางใจ ไมถกตำาหนนนทาวาราย หามใจจากการทำาชวได ฯลฯ

อปมาการคบคนพาลใบไมทหอปลาเนา ยอมพลอยแปดเปอนและเหมนฟงไปดวย ฉนใด

การคบคนพาล กทำาใหผคบพลอยไดรบโทษเสยชอเสยงเดอดรอนไปดวย

ฉนนน พระพทธเจาจงตรสวา การไมคบคนพาล เปนมงคลสงสดในชวต

14

บณฑต หมายถง ผดำาเนนชวตดวยปญญา คอ คนผมจตใจสะอาดผองใส มความเหนถกตองเปนสมมาทฐ มคานยมถกตอง สามารถรจกและแยกแยะผดชอบชวดได ทำาใหไมคดผด พดผด และทำาผด

จะรจกบณฑตไดอยางไรลกษณะของบณฑต หรอเครองหมายทแสดงออกใหทราบวาผนน

เปนบณฑต สามารถวเคราะหไดจากพฤตกรรมทางความคด ทางคำาพด และทางการกระทำา ดงน

มงคลท ๒ การคบบณฑตปณฑตานญจเสวนา

ใกลสอบแลวตองอานหนงสอ

เยอะๆ นะ

15

๑. คดด คอ ไมคดโลภในทรพยสนของผอน ไมคดเบยดเบยนผอน

มความเหนชอบ คอ เหนบญ เหนบาป เหนบญคณของพอแม วามจรง เปนตน

๒. พดด คอ พดคำาจรง พดสมานไมตร พดไพเราะ พดสงทม

สาระมประโยชนสามารถนำาไปเปนขอคดในชวตได

๓. ทำาด คอ เวนจากการเบยดเบยน ทำาลายชวตคนและสตว ม

การงานสจรต เลยงชวตโดยชอบธรรม ไมประพฤตผดในกาม

นอกจากนน อาจสงเกตกนไดจากการกระทำาดงตอไปน

๑. แนะนำาสงทเปนประโยชน บณฑตยอมไมแนะนำาสงทไมถกตอง

แนะนำาแตสงทดงาม เชน ใหละเวนอบายมข เปนตน

๒. ทำาในสงทเปนประโยชน ไมทอดธระในสงทไดรบมอบหมายและ

ทำาหนาทของตนไดอยางสมบรณ

๓. มคำาสอนทถกตอง บณฑตยอมแนะนำาใหบำาเพญทานศลภาวนาสอน

ใหเชอกรรมและผลของกรรม บญกศลมผลจรง ทำาดไดดทำาชวไดชว เปนตน

๔. เมอถกแนะนำาในสงทด ยอมไมโกรธ บณฑตรจกรบฟงในสงทด

งาม เมอถกสงสอนในเรองศลธรรมคณธรรมยอมไมโกรธเคอง ยนดรบฟงดวย

ความเคารพ

๕. รจกระเบยบวนยของสงคม บณฑตรจกอบายสำาหรบแนะนำาเพอ

ใหสงคมเปนระเบยบเรยบรอยไมฝาฝนกฎหมาย ไมทำาลายระเบยบประเพณ

อนดงามของสงคม

ลกษณะของบณฑต สามารถศกษาและพบไดในบคคลภายนอก

ทมคณลกษณะดงกลาว และภายในตวเรา ขณะทมความคด คำาพดและ

การกระทำาทถกตองพงรกษาความดงามของตน และปฏบตใหยงๆ ขนไปจะ

ไดชอวาเปนบณฑตตลอดกาล

16

อานสงสของการคบบณฑต

การเลอกคบคนด ทำาใหไดรบอานสงสมากมายดงตอไปน มแบบแผนการดำาเนนชวตทด มปญญาเพราะคบบณฑต รผด-ถก ตามทเขาแนะนำา ไดรบความดงามตามเขาไป ไดรบความไววางใจจากผคน ชวตสวนตนกมความสข ฯลฯ

ดวยผลแหงการคบบณฑต ทำาใหบำาเพญความดไดมากมาย เมอละ

โลกนไปแลวยอมบงเกดในสวรรค ทงเปนปจจยใหไดมรรคผลนพพานดวย

อปมาการคบบณฑตใบไมทหอของหอม ยอมพลอยหอมฟงไปดวย ฉนใด การคบบณฑต

ยอมทำาใหผคบไดรบความดงามมเกยรตไปดวย ฉนนน พระพทธเจาจง

ตรสวา การคบบณฑต เปนมงคลสงสดในชวต

สรางบานอยอาศยยงตองใชแบบแปลน จะดำาเนนชวตอยาง

มแบบมแผนตองคบคนดไวเปนเพอน ดงคำากลอนเตอนใจททานกลาว

ไววา

ควรคบหาบณฑตเปนมตรไว จะชวยใหพนทกขสบสขสนต

ความคดดเลศลำายงสำาคญ ควรคบกนอยาเขวทกเวลา

สาธ

ขอใหมความสข

ความเจรญนะหน

17

มงคลท ๓

บชา หมายถง การแสดงความเคารพเทดทนดวยความนบถออยาง

จรงใจ ดวยความเลอมใสในความรความสามารถและคณธรรมจรยธรรม

ของบคคลนนๆ

ประเภทของการบชาการบชาม ๒ ประเภท คอ

๑. อามสบชา หมายถง การบชาดวยวตถสงของดอกไมธปเทยนและ

สงทจำาเปนแกการดำารงชวต เชน เสอผา อาหาร ทอยอาศย ยารกษาโรคเปนตน

๒. ปฏบตบชา หมายถง การบชาดวยการปฏบตตามคำาสอนของ

บณฑต ฝกฝนตนเองตามหลกไตรสกขาคอ ศล สมาธ และปญญา ปฏบต

กมมฏฐาน ๒ คอ สมถกมมฏฐาน และวปสสนากมมฏฐาน เพอใหกาย

วาจา และใจ สะอาด สงบ และรแจงเหนจรงตามบณฑต

การบชาบคคลทควรบชาปชาจปชนยานำ

18

ลกษณะของการบชาการบชาสามารถแสดงออกได ๓ ทาง ไดแก ทางกาย ทางวาจา

และทางใจ คอ แสดงความเคารพนอบนอมดวยกาย สรรเสรญคณความด

ของทานดวยวาจาทงตอหนาและลบหลง และหมนระลกถงพระคณและ

คำาสอนของทานดวยใจ

บคคลทควรบชาบคคลทควรบชา คอ ผมความดทำาประโยชนเกอกลแกเราและสงคม

มจรยาวตรนาเคารพนาเลอมใส ไดแก บคคลดงตอไปน คอ พระสมมา-

สมพทธเจา พระปจเจกพทธเจา พระอรยบคคล มพระโสดาบนเปนตน

บดา มารดา คร อปชฌาย อาจารย

การบชาในชวตประจำาวนในวนหนงๆ เพอใหชวตเจรญกาวหนา เปนสรมงคลแกตนเอง พง

กราบไหวบชาใหได ๕ ครงเปนอยางนอย คอ

กราบครงท ๑ บชาพระคณของพระสมมาสมพทธเจา ดวยคำาวา

อรหง สมมาสมพทโธ ภควา พทธง ภควนตง อภวาเทม.

กราบครงท ๒ บชาพระคณของพระธรรม ดวยคำาวา สวากขาโต

ภควาตา ธมโม ธมมง นมสสาม

กราบครงท ๓ บชาพระคณของพระสงฆ ดวยคำาวา สปฏปนโน ภควโต

สาวกสงโฆ สงฆง นมาม

กราบครงท ๔ บชาพระคณของบดามารดา ดวยคำาวา อนนตคณ-

สมปนนา ชเนตตชนกา อโภ มยหง มาตาปตนงวะ ปาเท วนทาม

สาทรง

19

กราบครงท ๕ บชาพระคณของครอปชฌายอาจารย ดวยคำาวา

ปาเจราจรยา โหนต คณตตรานสาสกา ปญญาวฑฒกเร เต เต ทนโนวาเท

นมามหง

อานสงสของการบชาบคคลทควรบชา สามารถทำาความเหนถกใหเกดขนไดปองกนความเหนผดทจะเกดขน ไดแบบอยางของการประพฤตทดงาม มจตใจเลอมใสในสงดงาม ทำาใหใจมนคง มความสำารวมระวงมากขน เชดชคณความดของสตบรษใหสงสงขน ฯลฯ

ฉะนน พระพทธเจาจงตรสวา การบชาบคคลทควรบชา เปนมงคล

สงสดในชวต

การบชาบคคลทควรบชา ยอมนำาความเจรญกาวหนามาสชวต

เพราะจตใจของเราจะซมซบเอาความดของทานไปปฏบตตาม ความดงาม

ในมงคลธรรมขอน จงเปนสงทควรทำา ดงคำากลอนททานกลาวสอนวา

ควรบชาไตรรตนขตตเยศร ผวเศษกอเกอเหนอเกศา

ครอาจารยเจดยทสกการ ดวยบปผาปฏบตสวสดการ

20

มงคลหมวดท ๒การทจะใหชวตกาวหนาไดดวยดนน นอกจากการ

เลอกบคคลทควรคบและนาบชาแลว ตองมสภาพแวดลอม

ทางกายและทางใจทเหมาะสม

สภาพแวดลอมทางกายทสำาคญ คอ ทอยอาศย

สวนสภาพแวดลอมทางใจ คอ หมนปลกศรทธา

บำาเพญบญบารมในจตใจ และการสมาทานศล คอ รบ

เอาสกขาบททพระพทธองคทรงบญญตมาปฏบตในชวต

ประจำาวน

ทงนเพอเปนพนฐานสำาคญ ในการพฒนาชวต

หลกการดงกลาว ไดแก มงคลดงตอไปน

อยในประเทศทเหมาะสม

มบญทเคยทำาไวกอน

ตงตนไวชอบ

21

ลกษณะของประเทศทเหมาะสมประเทศทเหมาะสมนน ครอบคลมถงสถานททอยอาศยทกระดบ ทม

สงเกอกลแกการดำารงชวตทงดานกายและจตใจ ไดแก๑. ทอยทเหมาะสมสามารถปองกนอนตรายทางกายได เรยกวา

อาวาสสปปายะ คอ อาวาสเปนทสบาย๒. สถานททสามารถจดหาอาหารทเปนประโยชนแกรางกายไมมพษภย

มระบบเกษตรกรรมทดสามารถผลตอาหารไดอยางเพยงพอ เรยกวา อาหาร-

สปปายะ คอ อาหารเปนทสบาย๓. บคคลทอาศยในทนนเปนผมศลธรรม รกสงบ มระเบยบวนย

เปนกลยาณมตร เรยกวา บคคลสปปายะ คอ บคคลเปนทสบาย

มงคลท ๔ การอยในประเทศทเหมาะสม

ปฏรปเทสวาโสจ

ประเทศทเหมาะสม หมายถง

ประเทศถนทอยอาศยทมสภาพแวดลอม

ทด เหมาะสมแกการพฒนาจตใจ และ

รางกาย หรอประเทศทนาอย เพราะ

เหมาะแกการพฒนาคณธรรมจรยธรรม

เพอชวตทดงาม

22

๔. สถานททมการประกาศเผยแผพระธรรมคำาสอนของพระสมมา- สมพทธเจา มการใหทาน รกษาศล และเจรญภาวนา อยเปนประจำา เรยกวา ธรรมสปปายะ คอ ธรรมเปนทสบาย

สปปายะทง ๔ นน ลวนเปนประโยชนตอการพฒนาชวตใหเจรญ กาวหนา ทงทางโลกและทางธรรม แตหากจดลำาดบความสำาคญจดได ดงน

ธรรมสปปายะ มความสำาคญมากทสดเปนทหนงบคคลสปปายะ มความสำาคญเปนทสองอาหารสปปายะ มความสำาคญเปนทสามอาวาสสปปายะ มความสำาคญเปนทส

อานสงสของการอยในประเทศทเหมาะสมการไดรบสงเกอกลแกการพฒนาชวตโดยเฉพาะการอยในสถานท

ทเหมาะสมนน มอานสงสดงตอไปน ไดรบความสขกาย เมอกายเปนสข ใจกเปนสขดวย มความเจรญทงทางโลกและทางธรรม ทำาใหไดพบกบพระรตนตรย ไดบำาเพญบญในพระพทธศาสนา ไดศกษาและปฏบตในไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา

ฉะนน พระพทธเจาจงตรสวา การอยในประเทศทเหมาะสม เปนมงคล

สงสดในชวต

การไดอยในถนเหมาะสมนน เปนการเสรมสรางวาสนาบารมเปน

มงคลแกชวตประการหนงทสำาคญ ดงทานประพนธเปนคำากลอนไววา

เปนเมองกรงทงนาหรอปาใหญ ทางมา-ไปครบครนธญญาหาร

มคนดทศกษาพยาบาล ปลอดภยพาลควรอยกนถนนนแล

เพราะมทนคอบญเกา

เกดมาด

23

มงคลท ๕

ความเปนผมบญอนไดทำาไวกอนในมงคลธรรมขอน มความหมายวา บญทไดทำาไวในชาตกอนทผานมา และบญบารมทไดบำาเพญใหเปนไปใน วนกอนๆ ของชาตน ใครมบญททำาไวครบทง ๒ ความหมาย จงยอมมมงคล ในชวต เพราะ บญ หมายถง คณงามความด กศล ความสข สงทชวย ชำาระสนดานของมนษยใหดงามใหสะอาด และเปนทพงของมนษยทงใน โลกนและโลกหนา ดจเสบยงทางของคนเดนทาง ฉะนน

คณสมบตของบญl นำาความสขมาให lเปนเสบยงทางแหงชวตl เปนทรพยทตดตามตนไปได l เปนคณสมบตทสงสมภายในจตใจl เปนทพงของสรรพสตวผทองเทยวอยในวฏสงสารl ทำาใหไดมนษยสมบต สวรรคสมบต และนพพานสมบตl เปนปจจยสำาคญทชวยใหบรรลมรรคผลนพพาน

เคยทำาบญไวกอนปพเพจกตปญญตา

ครอบครวเราไมลมเตมบญใหม

ดวยครบ

24

บญกรยาวตถบญกรยาวตถ ๑๐ คอ ทตงแหงการทำาบญ ทางแหงการทำาความด

เปนปจจยสนบสนนใหชวตดงามขนเรอยๆ คอ

๑. ทานมย ทำาบญดวยการใหสงของ

๒. สลมย ทำาบญดวยการรกษาศลหรอประพฤตด

ทางกายและวาจา

๓. ภาวนามย ทำาบญดวยการเจรญภาวนาอบรมจตใจ

๔. อปจายนมย ทำาบญดวยการประพฤตออนนอมถอมตน

๕. เวยยาวจจมย ทำาบญดวยการขวนขวายรบใชกจทเปนกศล

๖. ปตตทานมย ทำาบญดวยการแบงปนความดใหผอน

๗. ปตตานโมทนามย ทำาบญดวยการรวมยนดในความดของผอน

๘. ธมมสสวนมย ทำาบญดวยการฟงธรรมศกษาหาความร

๙. ธมมเทสนามย ทำาบญดวยการสงสอนธรรมใหความร

๑๐. ทฏชกมม ทำาบญดวยการทำาความเหนใหตรง ใหถกตอง

การสงสมบญการสงสมบญเปนการสงสมความพรอมในการทจะเผชญตอชะตาชวต

ซงตองเกด แก เจบ ตาย เวยนวายอยในวฏสงสาร เสบยงทสำาคญทมพรอม

อยภายในตน คอ บญ จะเปนปจจยเกอหนนใหเราสามารถเผชญกบปญหา

ชวตไดอยางไมเดอดรอน สามารถเปลยนแปลงสถานการณทเลวรายใหกลาย

เปนดไดดวยอำานาจของบญ

การสงสมบญทมอานสงสมากนน ตองกระทำาไวกบพระพทธศาสนา

การสละทรพยตนเองในพระพทธศาสนาเหมอนกบการตงทนนธไวเพอประกน

ชวตใหราบรนมนคง ทงในโลกนและโลกหนา เพราะพระพทธศาสนา

25

เปนทรวมแหงพระอรยบคคลทกระดบชน คอ พระสมมาสมพทธเจา

พระปจเจกพทธเจา พระอรหนต พระอนาคาม พระสกทาคาม พระโสดาบน

และสาวก ผเปนกลยาณปถชน

อานสงสของการเคยทำาบญไวกอนl บญคอยคำาชชวตไมใหตกอยในสภาพทเลวราย

l ทำาใหถงพรอมดวยปจจยทจำาเปนในการดำารงชวต

l มความสขอนเกดจากผลบญ

l สามารถเผชญกบปญหาชวตไดด เพราะมบญคอยเกอหนน

l เปนเสบยงทางทงในชาตนและชาตหนา

ฉะนน พระพทธเจาจงตรสวา การเคยทำาบญไวกอน เปนมงคลสงสด

ในชวต

คนทมบญวาสนาเกามาดแลวรวธเพมเตมบญใหมอยประจำา ทำา

ใหชวตจะมแตความกาวหนา ดงคำากลอนททานกลาวไววา

กศลบญคณลำาเคยทำาไว จะสงใหสวยเดนเชนดวงแข

ทงทรพยยศไมตรมเยนแด เพราะกระแสบญเลศประเสรฐนก

26

มงคลท ๖

การตงตน หมายถง การรจกกำาหนดแนวทางแหงชวต กำาหนดเปาหมาย

ของชวต และปฏบตตนตามวธการทจะทำาใหบรรลเปาหมาย ซงคนเรา

ทงหลายจะทำาเชนนได กดวยการตงจตหรอใจของตนใหเปนสมมาทฐ

วธการตงตนไวชอบในการดำาเนนชวตเราตองหมนตรวจตราวถแหงการดำาเนนชวตของเรา

เสมอเพอสำารวจตวเองวาเรามเปาหมายของการดำารงชวตอยางไร ไดตงตนอย

ในวถทางทจะบรรลเปาหมายนนหรอไม หลกพระพทธศาสนาสอนใหกลบตน

ถาดำาเนนทางผด และตงตนอยในคณธรรมตางๆ ดงน

เมอรวาตนเองยงมความตระหน กใหตงตนอยในทาน

เมอรวาตนเองยงไมมศรทธา กใหตงตนอยในศรทธา

เมอทราบวาตนเองยงไมมศล กใหสมาทานตงมนอยในศล

การตงตนไวชอบอตตสมมาปณธจ

จะตงตนไดดตองมใจเปนสมมาทฐครบ

27

เมอทราบวาตนเองยงไมมสมาธ กใหตงตนเองอยในสมาธ (สมถกมมฏฐาน)

เมอทราบวาตนเองยงไมมปญญา กใหตงตนเองอยในปญญา (วปสสนา

กมมฏฐาน)

อานสงสของการตงตนไวชอบ

การตงตนไวชอบทำาใหปรบเปลยนตนเองจากการใชชวตทผดพลาด

มาตงอยในหลกศลธรรม มอานสงสดงน

l ทำาใหรจกกลบรายใหกลายเปนด

l ทำาใหเปนผไมประมาท

l ทำาใหเปนผรจกเตรยมเพอพฒนาตนเองในอนาคต

l สามารถพงตนเองไดทงทางโลกและทางธรรม

l ทำาใหตนตงอยในไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญา

l ทำาใหตนเปนคนดไดอยางแทจรง

ฉะนน พระพทธเจาจงตรสวา การตงตนไวชอบ เปนมงคลสงสดในชวต

การไดเกดมาในถนทเหมาะอาจเปนเพราะมบญไดทำาไว แต

ใครประพฤตตวดในปจจบนอนเปนสวนของบญวาสนาทสรางขนใหม

มงคลชวตกเกดแกทานไดอยางแนนอน ดงคำากลอนททานกลาววา

ตองตงตนกายใจในทางถก เรงฝงปลกตนไวใหถกหลก

เมอตวตนยงมเปนทรก ควรพทกษใหงามตามเวลา

มงคลหมวดท ๓ในวถชวตของคนนน กลาวกนวาไมอาจอยอยางโดดเดยว

เดยวดาย หรอแมกระทงในเรองการงานบางครงกจำาตองอาศย

ผอนชวยจงจะสำาเรจลลวงไป แตจะอยางไรกตาม คำาสอนในทาง

พระพทธศาสนานน ทานมงสอนใหรจกการชวยเหลอตวเองกอน

เปนหลกใหญ เพราะผใดไมไดฝกหดในเรองการพงพาตนเองให

มากไว เวลามภยอปสรรคปญหาถาโถมเขามา มกจะเดอดเนอรอนใจ

อยางแสนสาหสสากรรจ บางคนนนถงกบฆาตวตายหนปญหาไปกม

ดงนน พระพทธองค จงทรงสอนวธการทำาตนใหมคณคา

สามารถพงตนเองได ไมอาศยผอนเลยงชวต (ทงทอยในวยทพง

ตวได) รจกการวางระเบยบในการงาน และการใชคำาพดทเหมาะสม

ซงการปฏบตดงกลาวมสวนสำาคญในการพฒนาชวตใหกาวหนา

โดยใหฝกฝนตนเองตามมงคลตอไปน

เปนพหสต

มศลปะ

มวนย

มวาจาสภาษต

29

พหสต หมายถง ผไดยนไดฟงมามาก ทรงจำาธรรมะมาก รศลปวทยา

มาก ผทศกษาเลาเรยนมาก ผคงแกเรยน

ลกษณะของพหสต คอ รลกซงถงหลกการ รรอบทกแงทกมม และ

รกวางครอบคลมเขตแดนแหงความรในสาขาตางๆ

พหสตมองค ๕องคประกอบททำาใหบคคลเปนพหสตม ๕ อยาง คอ

๑. พหสสตา คอ ไดฟงมาก ไดเลาเรยนมามาก

๒. ธตา คอ สามารถจดจำาเนอหารายละเอยด และหลกการหรอ

สาระไดอยางแมนยำา

มงคลท ๗ เปนพหสตพาหสจจญจ

วนนจะสอนวชาศลธรรม

อานตาม

ทาดไดดทาชวไดชว