8ÿ - al/of] sfu'gf]df nfug]...

4
सनीय बली परियेजन जनकिी–प ृङ् खल kl/ro sfu'gf]÷sfpgf] -Setaria italica Beauv._ ;a}eGbf k'/fgf cGg afnLx? dWo] Ps xf] . of] afnL k'jL{ Pl;ofnL b]zx¿df ljz]if u/L rLgdf k|frLg sfnb]lv v]tL ul/+b} cfPsf] b]lvG5 . of] 3fF;] kl/jf/df kg]{ Ps aifL{o afnL xf] eg] sf]bf] k|hfltx¿ dWo] If]qkmnsf lx;fan] Pearl Millet (Pennisetum glaucum, afh/f jf 3f]u] _ kl5 ljZjdf bf];|f] a9L v]tL x'g] sf]bf]sf] k|hflt xf] . km\ofp/f]sf] k'R5/ h:tf] afnf x'g] ePsf]n] c+u|]hLdf o;nfO{ kmS;6]n ldn]6 (Foxtail Millet_ elgG5 . g]kfndf klg of] afnL k/fk"j{ sfnb]lv g} v]tL xF'b} cfPsf] kfOG5 . g]kfnsf klZrdL kxf8L lhNnfx¿, ljz]if u/L s0ff{nL If]qx¿ h:t} 8f]Nkf, h'Dnf, x'Dnf, sflnsf]6, afh'/f / aemfª lhNnfx¿df o;sf] v]tL u/]sf] kfOG5 . ;fy} cGo kxf8L lhNnfx¿ h:t}M /fd]5fk, sfe|], uf]/vf, ndh'Ë, sf:sL, wflb+u, h:tf lhNnfx¿df klg of] afnLsf] yf]/} dfqfdf ePklg v]tL x'Fb} cfPsf] b]lvG5 . ljz]if u/L s0ff{nL If]qsf] :yfgLo vfB ;'/Iffdf o; afnLsf] ljz]if e"ldsf /x]sf] 5 . u08sL k|b]zsf] ndh'Ë lhNnf cGtu{t d:of{ª\bL, bf]bL{, b'wkf]v/L, Sxf]+nf;f]y/ ufpFkflnsf tyf /fOgf; gu/kflnsfsf kxf8L If]qdf sfu'gf]sf] v]tL ul/G5 . sfu'gf] 5f]6f] ;do -sl/a $ dlxgf_ df g} tof/ x'g] afnL ePsf]n] ndh'Ësf :yfgLo s[ifs ;d'bfon] o;nfO{ clgsfn 6fg]{ cGgsf] ¿kdf lng] u/]sf 5g\ . o;n] cl;gf tyf v8]/L ;xg'sf ;fy} le/fnf] / sd pj{/ hldgdf klg /fd|f] pTkfbg lbg] Ifdtf /fVg] ePsfn] ef]sd/Laf6 arfpg ;Sg] afnLsf] ¿kdf lng ;lsG5 . g]kfndf sfu'gf]sf] cf};t pTkfbg *!% s]=hL= k|lt x]S6/ 5 . sfu'gf]sf] eft, vL/, l9F8f] agfP/ vfg] rng 5 eg] sf]bf];Fu ld;fP/ /S;L agfpg klg k|of]u ul/G5 . ;fy} kz'kG5Lsf] cfxf/fsf] ¿kdf klg o;sf] k|of]u ug{ ;lsG5 . olt dxTj xF'bfxF'b} klg xfn cfP/ ljleGg sf/0fn] o;sf] v]tL 36\bf] qmddf 5 . sfu'gf] afnL uf]8\g / k|;f]wg ug{ ufx|f] x'g] ePsf]n] v]tL 36\b} uPsf] :yfgLo s[ifsx¿sf] egfO{ 5 . h}ljs ljljwtf cg';Gwfg tyf ljsf;sf nflu :yfgLo kxn -nL–a8{_, g]kfn s[lif cg';Gwfg kl/ifb\÷hLg a}+s / afof]el;{6L OG6/g]zgnsf] ;xof]u / ;xsfo{df ;~rflnt :yfgLo afnL kl/of]hgf cGtu{t sfu'gf] afnLdf ePsf ljljw hftx?sf] cWoog cg';Gwfg ubf{ kfSg] cjlw, af]6sf] prfO{, afnfsf] cfsf/, kft / bfgfsf] /+u, em'; / 6'F8fsf cfwf/df ljljwtf kfOof] . s[ifsx¿n] sfu'gf]sf] bfgfsf] /+u tyf x'lnofsf cfwf/df ljleGg gfd lbPsf] kfOG5, h:t} ;]tf] sfu'gf], /ftf] sfu'gf], kx]+nf] sfu'gf], sfnf] sfu'gf], 7'nf] sfu'gf], al/of] sfu'gf] cflb . al/of] sfu'gf]sf] hftLo ljz]iftf 3gkf]v/f ndh'+udf ePsf] cWoogdf 3gkf]v/fdf hDdf $ cf]6f :yfgLo sfu'gf]sf hftx¿M ;]tf], sfnf], /ftf] / al/of] sfu'gf] v]tL xF'b} cfPsf] / oL dWo] pTkfbgsf lx;fan] al/of] / ;]tf] cln al9 k|rlnt 5g\ . :yfgLox¿ :jfbdf al/of] sfu'gf] al9 ?rfpG5g\, ljz]if u/L o;sf] vL/ lgs} :jflbnf] x'G5 . al/of] sfu'gf] l56f] kfS5 . o;sf] 8fF7 xl/of] /+usf], dl;gf], s8f, h/f]{ vfnsf] x'G5 . kft v;|f], xl/of] /+usf], nfDrf] cfsf/sf] tnlt/ g'u]sf]÷Efm's]sf] x'G5 . o;sf] af]6 ufFlhb}g eg] x/]s af]6af6 Pp6f afnf lg:sG5 . afnf gkfSbf xl/of] x'G5 eg] kfs]kl5 l3p /+usf] x'G5 . afnf nfdf], gfDnf]sf] al/of] h:tf] b]lvg] ePsfn] o;sf] gfd al/of] sfu'gf] /x]sf] eGg] :yfgLosf] egfO{ 5 . o;sf] bfgf ;fgf], uf]nf] / ;]tf] /+usf] x'G5 . अङ १६, वर २०७६ al/of] sfu'gf] / o;sf] v]tL k|ljlw l/tf u'?ª, >L/fd ;'a]bL / s[i0fxl/ l3ld/]

Upload: others

Post on 02-Apr-2020

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 8ÿ - al/of] sfu'gf]df nfUg] sL/fx¿himalayancrops.org/wp-content/uploads/2019/11/Bariyo-Kaguno.pdf · - - 8ÿ - ÿ - ø 4ü @ù - - kl/ro sfu'gf]÷sfpgf] -Setaria italica Beauv._

स्थानीय बथाली परियथेाजनथा जथानकथािी–पत्र शृ्ङ्खलथा

kl/ro

sfu'gf]÷sfpgf] -Setaria italica Beauv._ ;a}eGbf k'/fgf cGg afnLx? dWo] Ps xf] . of] afnL k'jL{ Pl;ofnL b]zx¿df ljz]if u/L rLgdf k|frLg sfnb]lv v]tL ul/+b} cfPsf] b]lvG5 . of] 3fF;] kl/jf/df kg]{ Ps aifL{o afnL xf] eg] sf]bf] k|hfltx¿ dWo] If]qkmnsf lx;fan] Pearl Millet (Pennisetum glaucum, afh/f jf 3f]u] _ kl5 ljZjdf bf];|f] a9L v]tL x'g] sf]bf]sf] k|hflt xf] . km\ofp/f]sf] k'R5/ h:tf] afnf x'g] ePsf]n] c+u|]hLdf o;nfO{ kmS;6]n ldn]6 (Foxtail Millet_ elgG5 . g]kfndf klg of] afnL k/fk"j{ sfnb]lv g} v]tL xF'b} cfPsf] kfOG5 . g]kfnsf klZrdL kxf8L lhNnfx¿, ljz]if u/L s0ff{nL If]qx¿ h:t} 8f]Nkf, h'Dnf, x'Dnf, sflnsf]6, afh'/f / aemfª lhNnfx¿df o;sf] v]tL u/]sf] kfOG5 . ;fy} cGo kxf8L lhNnfx¿ h:t}M /fd]5fk, sfe|], uf]/vf, ndh'Ë, sf:sL, wflb+u, h:tf lhNnfx¿df klg of] afnLsf] yf]/} dfqfdf ePklg v]tL x'Fb} cfPsf] b]lvG5 . ljz]if u/L s0ff{nL If]qsf] :yfgLo vfB ;'/Iffdf o; afnLsf] ljz]if e"ldsf /x]sf] 5 . u08sL k|b]zsf] ndh'Ë lhNnf cGtu{t d:of{ª\bL, bf]bL{, b'wkf]v/L, Sxf]+nf;f]y/ ufpFkflnsf tyf /fOgf; gu/kflnsfsf kxf8L If]qdf sfu'gf]sf] v]tL ul/G5 . sfu'gf] 5f]6f] ;do -sl/a $ dlxgf_ df g} tof/ x'g] afnL ePsf]n] ndh'Ësf :yfgLo s[ifs ;d'bfon] o;nfO{ clgsfn 6fg]{ cGgsf] ¿kdf lng] u/]sf 5g\ . o;n] cl;gf tyf v8]/L ;xg'sf ;fy} le/fnf] / sd pj{/ hldgdf klg /fd|f] pTkfbg lbg] Ifdtf /fVg] ePsfn] ef]sd/Laf6 arfpg ;Sg] afnLsf] ¿kdf lng ;lsG5 . g]kfndf sfu'gf]sf] cf};t pTkfbg *!% s]=hL= k|lt x]S6/ 5 . sfu'gf]sf] eft, vL/, l9F8f] agfP/ vfg] rng 5 eg] sf]bf];Fu ld;fP/ /S;L agfpg klg k|of]u ul/G5 . ;fy} kz'kG5Lsf] cfxf/fsf] ¿kdf klg o;sf] k|of]u ug{ ;lsG5 . olt dxTj xF'bfxF'b} klg xfn cfP/ ljleGg sf/0fn]

o;sf] v]tL 36\bf] qmddf 5 . sfu'gf] afnL uf]8\g / k|;f]wg ug{ ufx|f] x'g]] ePsf]n]] v]tL 36\b} uPsf] :yfgLo s[ifsx¿sf] egfO{ 5 .

h}ljs ljljwtf cg';Gwfg tyf ljsf;sf nflu :yfgLo kxn -nL–a8{_, g]kfn s[lif cg';Gwfg kl/ifb\÷hLg a}+s / afof]el;{6L OG6/g]zgnsf] ;xof]u / ;xsfo{df ;~rflnt :yfgLo afnL kl/of]hgf cGtu{t sfu'gf] afnLdf ePsf ljljw hftx?sf] cWoog cg';Gwfg ubf{ kfSg] cjlw, af]6sf] prfO{, afnfsf] cfsf/, kft / bfgfsf] /+u, em'; / 6'F8fsf cfwf/df ljljwtf kfOof] . s[ifsx¿n] sfu'gf]sf] bfgfsf] /+u tyf x'lnofsf cfwf/df ljleGg gfd lbPsf] kfOG5, h:t} ;]tf] sfu'gf], /ftf] sfu'gf], kx]+nf] sfu'gf], sfnf] sfu'gf], 7'nf] sfu'gf], al/of] sfu'gf] cflb .

al/of] sfu'gf]sf] hftLo ljz]iftf

3gkf]v/f ndh'+udf ePsf] cWoogdf 3gkf]v/fdf hDdf $ cf]6f :yfgLo sfu'gf]sf hftx¿M ;]tf], sfnf]], /ftf] / al/of] sfu'gf] v]tL xF'b} cfPsf] / oL dWo] pTkfbgsf lx;fan] al/of] / ;]tf] cln al9 k|rlnt 5g\ . :yfgLox¿ :jfbdf al/of] sfu'gf] al9 ?rfpG5g\, ljz]if u/L o;sf] vL/ lgs} :jflbnf] x'G5 . al/of] sfu'gf] l56f] kfS5 . o;sf] 8fF7 xl/of] /+usf], dl;gf], s8f, h/f]{ vfnsf] x'G5 . kft v;|f], xl/of] /+usf], nfDrf] cfsf/sf] tnlt/ g'u]sf]÷Efm's]sf] x'G5 . o;sf] af]6 ufFlhb}g eg] x/]s af]6af6 Pp6f afnf lg:sG5 . afnf gkfSbf xl/of] x'G5 eg] kfs]kl5 l3p /+usf] x'G5 . afnf nfdf], gfDnf]sf] al/of] h:tf] b]lvg] ePsfn] o;sf] gfd al/of] sfu'gf] /x]sf] eGg] :yfgLosf] egfO{ 5 . o;sf] bfgf ;fgf], uf]nf] / ;]tf] /+usf] x'G5 .

अङ्क १६, वर्ष २०७६al/of] sfu'gf] / o;sf] v]tL k|ljlw l/tf u'?ª, >L/fd ;'a]bL / s[i0fxl/ l3ld/]

al/of] sfu'gf]df nfUg] sL/fx¿

s|=;+= sL/fsf] gfd Ifltsf] nIf0f Joj:yfkg ljlw

! kt]/f] sL/f (Bug)

afnfdf bfgf el/g] cj:yfdf kt]/f] sL/fn] cfqmd0f ug]{ ;Defjgf x'G5 . bfgfx¿df v}/f] bfu b]lvg], bfgfx¿ kmf];|f x'g] cyjf cfwf kmf]l;|Psf] bfgf x'g] ub{5 .

– k|sfzsf] kf;f]sf] dfWodaf6 jo:s sL/fnfO{ dfg]{ – v]taf/L leq tyf jl/kl/sf] emf/kft uf]8d]n u/L kt]/f]sf] j}slNks cf>o:ynnfO{ gi6 ug]{ .

86L{ 6«ofksf] k|of]u ug]{ o;sf] nflu ufO{e+};Lsf] tfhf lk;fadf sk8f jfh'6sf] af]/fnfO{ lehfP/ Pp6f 3f]rf]sf] Ps 5]pdfafFWg] / pQm 3f]rf]nfO{ af/Lsf] lardf nu]/ uf8\g], 6«ofkdf cfslif{t ePsf kt]/f]x¿nfO{ aflx/ kl§ af6 Knfl:6ssf] emf]nfn] 5f]kL ;+sng u/L dfg]{ .

@ ujf/f] (Stem Borer_ ev{/ lg:s]sf nfef{x¿n] kft vfG5g\ / kftdf k|z:t l5b|fx¿ x'G5g\ . kl5 logLx¿ 8fF7 leq Kjfn kf/L leq k;L u'jf] vfgfn] u'jf] db{5 jf 8fF7nfO{ ;'sfpFb} hfG5 .

– ujf/f] nfu]sf] af]6x¿ pv]n]/ gi6 ul/lbg] – k|sfz kf;f]sf] dfWodaf6 jo:s k'tnLnfO{ cfsif{0f u/L dfg]{ – v]taf/Ldf ;/;kmfO{ ug]{ .

Page 2: 8ÿ - al/of] sfu'gf]df nfUg] sL/fx¿himalayancrops.org/wp-content/uploads/2019/11/Bariyo-Kaguno.pdf · - - 8ÿ - ÿ - ø 4ü @ù - - kl/ro sfu'gf]÷sfpgf] -Setaria italica Beauv._

k|bz{gL Ans tyf s[ifsx¿;+usf] ;d"x 5nkmnaf6 k|fKt cfFs8fx¿sf cfwf/df al/of] sfu'gf]sf] hftLo ljz]iftfx¿ lgDg lnlvt /x]sf 5g\ M

qm=;+ hftLo ljz]iftfx? tYof+s

! af]6sf] prfO{ -;]=dL=_ !%) – !()

@ 8fF7sf] /ª xl/of]

# k|lt af]6 ufFh ;ª\Vof !

$ k|lt af]6 afnf ;ª\Vof !

% afnfsf] cf};t nDafO{ -;]=dL=_

@% – #)

^ k|lt afnf bfgf ;+Vof @%)) – #)))

& bfgfsf] /ª l3p ;]tf]

* %) k|ltzt afnf lg:sg] cjlw -/f]k]sf] lbgaf6, lbg_

() – (%

( *)Ü afnf kfSg] cjlw -lbg_

!!% – !@%

!) cf};t pTkfbg -s]=hL= k|lt /f]kgL_

!)) – !@)

;|f]tM h}ljs ljljwtf k|bz{gL :yn -@)&#÷&$_

al/of] sfu'gf]df kfOg] kf}li6s tTjx¿

xfn cfP/ :yfgLo tyf k|fª\ufl/s s[lif pTkfbgx¿sf] pkof]lutf a9];Fu} ljleGg ;x/L If]qx¿df sfu'gf]sf] rfdnsf] dfu a9\b} uPsf] kfOG5 . laz]if u/L Uofl:6«s tyf dw'd]xsf la/fdLx?n] o;sf] vf]hL u/]sf] kfOG5 . laleGg kf}li6s tTjx¿ h:t}M k|f]l6g, lrNnf] kbfy{ / vlgh kbfy{sf cfwf/df sfu'gf]nfO{ wfg / ux'F eGbf >]i7s/ dflgG5 . sfu'gf]df ;/b/ !@=#%Ü k|f]l6g, $=#%Ü lrNnf] kbfy{, ^)=(%Ü sfaf]{xfO8«]6, *=)%Ü /]zf, tyf #=#%Ü e:d kfOG5 .

g]kfn s[lif cg';Gwfg kl/ifb\ cGt/utsf] vfB cg';Gwfg dxfzfvfdf ul/Psf] gd'gf ljZn]if0f cg';f/ al/of] sfu'gf]df lgDg adf]lhdsf kf}li6s tTjx¿ kfOPsf] 5 .

s|=;+ kf}li6s tTjx? pknAw dfqf -!)) u|fddf_

! sfaf]{xfO8«]6 &^=* u|fd

@ k|f]l6g %=*! u|fd

# /];f @=#$ u|fd

$ lrNnf] kbfy{ $=$^ u|fd

% eid !=* u|fd

^ vlgh kbfy{ )=# u|fd

& SoflN;od @!%=( ldlnu|fd

* km:km/; %^=$ ldlnu|fd

( kmnfd )=@ ldlnu|fd;|f]tM vfB cg';Gwfg dxfzfvf -@)&^_

xfjfkfgL tyf /f]Kg] ;do

sfu'gf] v]tL ;d'Gb|L ;tx *)) b]lv @*)) ld6/ prfO;Dd v]tL ul/Psf] /fli6«o hLg a}+sdf ;+slnt tYofª\sn] b]vfpF5 . o;nfO{ av]{ afnLsf ¿kdf tNnf] kxf8 / a]+;L -!!)) ld6/;Dd_ df c;f/ !% ;Dd, dWo kxf8 -!!)) b]lv !*)) ld6/;Dd_ df h]7 d;fGt;Dd / !*)) ld6/ eGbf dflysf pRr kxf8df r}qsf] t];|f] b]lv clGtd xtf;Dd /f]Kg' kb{5 . s0ff{nL If]qdf o;nfO{ av]{ afnL -h]7df /f]kL ebf}df sf6\g]_ sf ¿kdf v]tL ul/g] eP tfklg l;+lrt tNnf] kxf8L If]qdf o;nfO{ j;Gt] afnL -kmfu'gdf /f]kL h]7÷c;f/df sf6\g]_ sf ¿kdf v]tL ug]{ ul/G5 .

afnL k|0ffnL

kxf8L If]qdf sfu'gf] k|foM Psn afnLsf] ¿kdf v]tL ug]{ k|rng 5 eg] st} st} ds} of av]{ sf]bf];+u ldl>t v]tL ul/Psf] klg kfOG5 . sfu'gf] kl5 pQm af/L of v]tdf sf]bf] cyjf wfg nufOG5 . s0ff{nL If]qsf lhNnfx¿df eg] sfu'gf] k|foM sf]bf];+u ldl>t v]tL ug]{ k|rng 5 .

aLp b/ tyf /f]Kg] tl/sf

;fgf bfgf x'g] sfu'gf] afnLsf ;a} hftx¿sf] k/Dk/fut lx;fadf 5?jf tl/sfn] v]tL ul/G5 . h;sf] aLp b/ )=% s]=hL= k|lt /f]kgL -cf};tdf !) s]=hL= k|lt x]S6/_ pko'Qm x'G5 . hldgdf aLp # b]lv $ ;]lG6ld6/;Ddsf] ulx/fOdf /f]k]df lr:ofgsf] ;d:of gx'g] / r/faf6 x'g] Iflt klg sd x'G5 .

df6f] tyf hldgsf] tof/L

sfu'gf] v]tL h'g;'s} df6f]df ug{ ;lsg] ePtf klg gofF df6f], 8F9]nf] nufPsf], kfFuf] / anf}6] bf]d6 df6f], kfgL ghDg] hldg o;sf] nflu pko'Qm xG5 . sfu'gf] v]tLsf nflu hldg @–# k6s /fd|f];Fu vghf]t ug{'k5{ . klxnf] k6s hf]Tbf /fd|f];Fu afFemf] km'6fpg] / bf];|f] hf]tfOdf $)–%) 8f]sf] k|lt/f]kgLsf b/n] sDkf]:6 jf uf]7] dn ldnfO{ clGtd hf]tfOdf aLp /f]Kg ;lsG5 . sfu'gf] afnLn] kfgL gv]Kg] x'Fbf hldgdf kfgL ghDg] u/L s'nf] s6fpg' kb{5 . k/Dk/fut ¿kdf of] afnL vf]l/of kmfF8]/ nufpg] rng ePsfn] vf]l/of hUuf klg o;sf] v]tLsf nflu pko'Qm x'G5 .

uf]8d]n tyf emf/kft Joj:yfkg

cl;+lrt av]{ afnL ePsf]n] o;df w]/} emf/kftsf] ;d:of x'G5, h;nfO{ ;dod} uf]8d]n u/]/ x6fpg] ug{'k5{ . sfu'gf]df sDtLdf @ rf]6L uf]8d]n ug{' kg]{ x'G5 . klxnf] uf]8d]n aLp 5/]sf] # xKtfdf / bf];|f] uf]8d]n ^ xKtfdf ug{' kb{5 .

Page 3: 8ÿ - al/of] sfu'gf]df nfUg] sL/fx¿himalayancrops.org/wp-content/uploads/2019/11/Bariyo-Kaguno.pdf · - - 8ÿ - ÿ - ø 4ü @ù - - kl/ro sfu'gf]÷sfpgf] -Setaria italica Beauv._

a]hft x6fpg] -aLp k|of]hgsf nflu_

aLp pTkfbg ul/Psf] hUufdf afnf lg:sg] / kfSg] ;dodf sDtLdf @ k6s lg/LIf0f ug'{ kb{5 . cfgf nflu jf yf]/} dfqfdf aLp pTkfbg ug{] xf] eg] 7"nf / cfsif{s afnf ePsf :j:y / Ps}gf;] af]6x¿af6 cfjZos dfqfdf afnfx¿ 5gf}6 ug{ ;lsG5 eg] w]/} aLp pTkfbgsf] nflu emf/kftx¿, cGo afnLsf af]6x¿, /f]uL af]6, w]/} l56f] jf w]/} l9nf] afnf lg:s]sf af]6x¿, a]hftsf af]6x¿ ;a} x6fP/ afFsL af]6x¿af6 dfq} aLp lng' kb{5 .

s6fgL–r'6fgL tyf e08f/0f

sfu'gf] kfls;s]kl5 afnfx? sf6]/ @–# lbghlt £ffddf ;'sfO{ ;kmf vnf] jf lqkfndf v'§fn] df8]/ jf nf7Ln] r'6]/ bfgf lgsfNg' kb{5 . To;kl5 bfgfnfO{ !–@ lbg

3fddf ;'sfO{ e08f/0f ug'{ kb{5 . sfu'gf] e08f/0fdf sL/f sd nfUb5 t/ 9';L hGo /f]un] cfqmd0f gu/f];\ egL ljz]if u/L aLpsf] ¿kdf /flvg] sfu'gf]sf] bfgfnfO{\ s'6'Ss 6f]lsg] -!!–!@Ü lr:ofg x'g]_ a]nf;Dd ;'sfP/ /fd|f];Fu xfjf aGb l6gsf] a§f tyf ;'k/ Aofu jf af]/fdf /fvL 3/sf] cln cf]efgf] :yfgdf e08f/0f ul/G5 . o;sf cnfjf sfu'gf]sf] afnfnfO{ l6k]/ !–@ lbg 3fddf ;'sfP/ afnf g} af]/f of esf/Ldf /fvL kl5 cfjZostf cg';f/ vfg] a]nfdf bfgf lgsfNg] rng klg 5 .

o; afnLsf] nf]slk|otf tyf dfu a9] ;Fu} k|zf]wgdf klg cg';Gwfg tyf k|of]ux¿ x'Fb} cfPsf] 5 . o;}sf] glthf :j¿k xfn sfu'gf] r'6\gsf nflu ljB'tLo sf]bf] r'6\g] d]l;g / bfgfaf6 rfdn lgsfNgsf nflu /fO; ;]n/ ldn sf] k|of]u xF'b} cfPsf] 5 . sfu'gf]sf] e';nfO{ e';] r'nf]df, xl/of] gnnfO{ 3fF;sf] ?kdf / ;'s]sf] gnnfO{ sDkf]i6 dn agfpg k|of]u ug{ ;lsG5 .

d'Vo /f]u sL/f tyf Joj:yfkg ljlw M

sfu'gf] afnLsf /f]udf kft d?jf / afnfdf nfUg] sfnf]kf]s] 9';L tyf sL/fdf 8fF7sf] ujf/f] / afnfdf bfgf el/g] a]nfdf kt]/f] sL/f k|d'v 5g\ . ;fy} bfgf nfUg] a]nfb]lv sf6\g] a]nf;Dd r/fn] gf]S;fg ug]{ klg Ps k|d'v ;d:ofsf ¿kdf b]lvPsf] 5 . oL /f]u / sL/fx¿sf] Joj:yfkgsf nflu /f]uL af]6x¿ x6fpg], /f]uL af]6x¿af6 aLp g/fVg], sd /f]u nfUg] vfnsf hftx¿ nufpg] tyf aLp pkrf/ ug]{ h:tf pkfo ckgfpg ;lsG5 .

k|bz{gL Ansdf b]lvPsf ljleGg /f]ux¿ M

s|=;+= /f]usf] gfd nIf0f ÷ lrgf/L Joj:yfkg ljlw t:jL/

! kftdf d?jf -Anf:6_

(Leaf Blast)

d?jf nfu]sf] af]6sf kftdf ;'¿df v}/f] yf]Knf b]lvG5 / kl5 a9\b} hfFbf O§f cfsf/df ljsl;t eO{ jl/kl/sf xl/t s0fx¿ klg gi6 x'Fb} hfG5g\ .

– h}ljs ljlw k|of]u ug]{ – :j:y aLp k|of]u ug]{ – $ ln6/ kfgLdf ! ln6/ ux'Ft ld;fP/ af]6 leHg] u/L 5g]{– /f]uL :yfgaf6 aLp 5gf}6 gug]{– a]leli6g jf 8]/f];fn @–# u|fd k|lt lsnf]u|fd aLpsf b/n] aLpsf] pkrf/ ug]{ .

@ sfnf] kf]s] (Head Smut)

sfu'gf]sf] afnfdf sfnf] w'nf] 9';Ln] 9fs]sf] x'G5 / To; sfnf] w'nf]n] ubf{ bfgfx¿sf] j[l4 ljsf;df c;/ u5{ / af]6 d5{ .

– v]taf/Ldf /f]u nfu]sf af]6x¿÷ afnfx¿ pv]n]/ cfuf] nufO{ gi6 ug]{ jf vfN8f] vg]/ k'g]{– ;/;kmfO{ ug]{ – :j:y aLpsf] k|of]u ug]{– e/;s /f]uL :yfgaf6 aLp 5gf}6 gug]{ .

# 8fpgL ldlN8p (Downy Mildew)

kftsf] ;txdf ;]tf] kfp8/ h:tf] w'nf] b]lvg], kftx¿ kxF]lnP/ ;fgf] x'g] / kftdf w;f{x¿ b]lvG5g\ .

– :j:y aLpsf] k|of]u ug]{]{– /f]uL :yfgaf6 aLp 5gf}6 gug]{ .

तस्वि

रः इन्ट

रनेट

तस्वि

रः कृष्ण

हरर घ

िमिरे

Page 4: 8ÿ - al/of] sfu'gf]df nfUg] sL/fx¿himalayancrops.org/wp-content/uploads/2019/11/Bariyo-Kaguno.pdf · - - 8ÿ - ÿ - ø 4ü @ù - - kl/ro sfu'gf]÷sfpgf] -Setaria italica Beauv._

al/of] sfu'gf]df nfUg] sL/fx¿

s|=;+= sL/fsf] gfd Ifltsf] nIf0f Joj:yfkg ljlw

! kt]/f] sL/f (Bug)

afnfdf bfgf el/g] cj:yfdf kt]/f] sL/fn] cfqmd0f ug]{ ;Defjgf x'G5 . bfgfx¿df v}/f] bfu b]lvg], bfgfx¿ kmf];|f x'g] cyjf cfwf kmf]l;|Psf] bfgf x'g] ub{5 .

– k|sfzsf] kf;f]sf] dfWodaf6 jo:s sL/fnfO{ dfg]{ – v]taf/L leq tyf jl/kl/sf] emf/kft uf]8d]n u/L kt]/f]sf] j}slNks cf>o:ynnfO{ gi6 ug]{ .

86L{ 6«ofksf] k|of]u ug]{ o;sf] nflu ufO{e+};Lsf] tfhf lk;fadf sk8f jfh'6sf] af]/fnfO{ lehfP/ Pp6f 3f]rf]sf] Ps 5]pdfafFWg] / pQm 3f]rf]nfO{ af/Lsf] lardf nu]/ uf8\g], 6«ofkdf cfslif{t ePsf kt]/f]x¿nfO{ aflx/ kl§ af6 Knfl:6ssf] emf]nfn] 5f]kL ;+sng u/L dfg]{ .

@ ujf/f] (Stem Borer_ ev{/ lg:s]sf nfef{x¿n] kft vfG5g\ / kftdf k|z:t l5b|fx¿ x'G5g\ . kl5 logLx¿ 8fF7 leq Kjfn kf/L leq k;L u'jf] vfgfn] u'jf] db{5 jf 8fF7nfO{ ;'sfpFb} hfG5 .

– ujf/f] nfu]sf] af]6x¿ pv]n]/ gi6 ul/lbg] – k|sfz kf;f]sf] dfWodaf6 jo:s k'tnLnfO{ cfsif{0f u/L dfg]{ – v]taf/Ldf ;/;kmfO{ ug]{ .

For more information:Integrating Traditional Crop Genetic Diversity for Mountain Food Security (स्थानीय बथाली परियथेाजनथा) GEF UNEP Project Management Unit, Bioversity International National Gene Bank, Nepal Agricultural Research CouncilKhumaltar, Lalitpur, NepalTel. +977 5275141Web www.himalayancrops.org Contact Devendra Gauchan ([email protected]), Bioversity International

तस्विरः ली–बर्ड फथेाटथेा बैंक (नथाम उले्ख नभएकथा जति)लेअाउटः हेम तज.सी. , ली–बर्डACKNOWLEDGEMENT

The GEF/UNEP supported project, ‘Integrating Traditional Crop Genetic Diversity into Technology: Using a Biodiversity Portfolio Approach to Buffer against Unpredictable Environmental Change in the Nepal Himalayas’ is being implemented in Nepal. The project is coordinated by the Bioversity International in collaboration with Nepal Agricultural Research Council (NARC), Department of Agriculture (DoA) and Local Initiatives for Biodiversity, Research and Development (LI-BIRD).

उद्धरणः तििथा गुरूङ, श्ीिथाम सुवेदी ि कृष्णहरि तितमिे । बरियो कथागुनो ि यसको खेिी–प्रतवति । जथानकथािी–पत्र, अङ्क १६, वर्ड २०७६। ली–बर्ड, िथातट्रि य जीन बैंक, कृतर तवभथाग ि बथायथेाभतस्डटी इन्टिनेशनल, नेपथाल ।

kt]/f] sL/f (Bug)

ujf/f]n] (Stem Borer_ gi6 u/]sf] u'af]÷ 8fF7

sfu'gf]sf] kfs]sf] afnfsf] bfgf vfFb} r/f

तस्विरः इन्टरनेट

DoA

Swiss Agency for Developmentand Cooperation SDC

;Gbe{ ;"rL

l3ld/] s[i0f xl/, afn s[i0f hf]zL, b]j]Gb| uf}rg / e/t e08f/L . @)&% . lxdfnL e]usf] nflu :yfgLo afnLsf pTs[i7 hftx? . hLg a}+s gfs{, nL–a8{ / afof]el;{6L OG6/g];gn g]kfn .

Ghimire, K.H., B.K. Joshi, R. Gurung and B.R. Sthapit (2018). Nepalese foxtail millet [Setaria italica (L.) P. Beauv.] genetic diversity revealed by morphological markers. Genetic Resources and Crop Evolution, Vol (65:4):1147-1157.