86374 vjezbe skripta ishrana tlo

ZAVOD ZA ISHRANU BILJA AGRONOMSKI FAKULTET SVEUČILIŠTA U ZAGREBU

INTERNI MATERIJALI ZA VJEŽBE IZ ISHRANE BILJA

AUTORI: prof. dr. sc. Tomislav Ćosić doc. dr. sc. Lepomir Čoga Ivan Pavlović, ing. kem. Marko Petek, dipl. ing. agr.

Sanja Slunjski, dipl. ing. agr.

ZAGREB, 2007.

INTERNI MATERIJALI ZA VJEŽBE IZ MODULA ʹISHRANA BILJAʹ

1

SADRŽAJ:

1. PROBLEMATIKA UZORKOVANJA I PRIPREMANJA PROSJEČNOG UZORKA TLA ZA ODREĐIVANJE BILJNIH HRANIVA ............................................................ 3

1.1. PROSJEČNI UZORAK TLA ............................................................................................ 3 1.1.1. Što je prosječni uzorak tla?....................................................................................... 3 1.1.2. O čemu ovisi broj pojedinačnih uzoraka tla? ........................................................ 3 1.1.3. O čemu ovisi veličina analitičke jedinice? ............................................................. 4

1.2. PRAKTIČNO UZIMANJE PROSJEČNIH UZORAKA TLA....................................... 4 1.2.1. Način uzorkovanja .................................................................................................... 4 1.2.2. Masa pojedinačnog uzorka ...................................................................................... 5 1.2.3. Vrijeme uzorkovanja................................................................................................. 6 1.2.4. Oznaka prosječnog uzorka....................................................................................... 6 1.2.5. Konzerviranje uzoraka ............................................................................................. 7

2. LABORATORIJSKA PRIPREMA UZORAKA TLA ZA KEMIJSKE ANALIZE........ 8

3. METODE ZA ODREĐIVANJE BILJNIH HRANIVA..................................................... 9

3.1. KEMIJSKE METODE........................................................................................................ 9 3.1.1. Kvalitativne metode.................................................................................................. 9 3.1.2. Polukvantitativne metode........................................................................................ 9 3.1.3. Kvantitativne metode ............................................................................................. 10

3.2. FIZIOLOŠKO‐KEMIJSKE METODE............................................................................ 10 3.3. FIZIČKO‐KEMIJSKE METODE.................................................................................... 11 3.4. BIOLOŠKE METODE..................................................................................................... 11 3.4.1. Mikrobiološke metode............................................................................................ 11 3.4.2. Vegetacijski pokusi.................................................................................................. 11 3.4.3. Poljski pokusi ........................................................................................................... 12

4. ODREĐIVANJE FIZIOLOŠKI AKTIVNOG FOSFORA I KALIJA U TLU PO AL‐METODI .............................................................................................................................. 13

5. ODREÐIVANJE SADRŽAJA AMONIJAČNOG DUŠIKA U TLU NESSLER‐OVIM REAGENSOM.................................................................................................................... 15

6. ODREÐIVANJE SADRŽAJA NITRATNOG DUŠIKA U TLU FENOL‐DISULFONSKOM KISELINOM.................................................................................... 16

7. ODREĐIVANJE UKUPNOG DUŠIKA U BILJNOM MATERIJALU I TLU METODOM PO KJELDAHL‐U ...................................................................................... 17

8. ODREĐIVANJE % HUMUSA U TLU.............................................................................. 19

9. ODREĐIVANJE PH TLA.................................................................................................... 20


2

10. ODREĐIVANJE UKUPNIH KARBONATA U TLU (% CACO3) ............................. 20

11. ODREĐIVANJE FIZIOLOŠKI AKTIVNOG VAPNA (% CAO) METODOM PO GALET‐U............................................................................................................................. 21

12. ODREĐIVANJE ZAMJENJIVOG ALUMINIJA U TLU METODOM PO SOKOLOV‐OJ .................................................................................................................... 22

13. TABLICE KLASA OPSKRBLJENOSTI TLA BILJNIM HRANIVIMA ................... 24

14. MJERNE JEDINICE ........................................................................................................... 26

15. PRIMJERI RJEŠENIH ZADATAKA............................................................................... 30


3

1. PROBLEMATIKA UZORKOVANJA I PRIPREMANJA PROSJEČNOG UZORKA TLA ZA ODREĐIVANJE BILJNIH HRANIVA

Tlo je medij koji biljkama osigurava kontinuiranu opskrbu vodom, hranivima, zrakom i toplinom, i upravo to kompleksno svojstvo predstavlja njegov proizvodni kapacitet‐njegovu plodnost. Poznavanje sadašnje plodnosti tala, tj. njihovih momentalnih kapaciteta od fundamentalnog je značaja za biljnu proizvodnju. Biljna hraniva kao jedan od najvažnijih segmenata ukupne plodnosti tala, predmetom su izučavanja kolegija Ishrana bilja. Zato će se na ovim vježbama opisati terenske i obraditi laboratorijske metode određivanja biljnih hraniva u tlu i biljnom materijalu.

Da bi se dobili rezultati o količini hraniva, koji doista karakteriziraju istraživanu površinu i omogućili valjani zaključci, od goleme je važnosti pravilno uzimanje uzoraka tla.

Na osnovu velikog broja provedenih ispitivanja u svijetu i kod nas, dokazano je da se prilikom uzimanja uzoraka tla napravi preko 80 % od ukupno napravljenih grešaka u analitičkom radu. Ako se pravilno ne uzme prosječan uzorak tla za analize, unatoč kvalitetnom izvođenju analiza, dobivene analitičke vrijednosti najčešće imaju ograničenu uporabljivost, pogotovo ako se radi o heterogenom stanju tla.

1.1. PROSJEČNI UZORAK TLA

1.1.1. Što je prosječni uzorak tla? Pod prosječnim uzorkom tla razumijevamo priređenu smjesu od 15‐50

pojedinačnih uzoraka tla, na taj način da uzeta smjesa mase tla predstavlja pravo stanje hraniva istraživane površine.

1.1.2. O čemu ovisi broj pojedinačnih uzoraka tla? Broj pojedinačnih uzoraka tla ovisi prvenstveno o homogenosti i veličini

oranične ili druge poljoprivredne površine. Površina koju predstavlja jedan prosječni uzorak tla naziva se analitička jedinica.


4

1.1.3. O čemu ovisi veličina analitičke jedinice? Veličina analitiče jedinice ovisi prvenstveno o kulturi, heterogenosti površine, te

cilju istraživanja:

• za kontrolu plodnosti tla najčešće se uzima da jedan prosječni uzorak tla predstavlja površinu od 0,5‐5,0 ha

• površina koju predstavlja jedan prosječni uzorak tla kod drvenastih kultura obično ne prelazi 2,0 ha, dok kod ratarskih kultura (koje su niže dohodovne) ta površina najčešće iznosi 4,0 ha

• za povrtne i cvjećarske kulture površina analitičke jedinice znatno je manja i kreće se od nekoliko stotina kvadratnih metara do 0,5 ha u zatvorenom prostoru (staklenici i plastenici), a na vanjskim površinama 1‐2 ha, ovisno o homogenosti površine

• ako se radi o gnojidbenim, sortnim i drugim poljskim pokusima veličine analitičke jedinice kreću se od 5 do 100, pa i više m2

• kod vegetacijskih pokusa veličina analitičke jedinice određena je veličinom jednog vegetacijskog lonca.

1.2. PRAKTIČNO UZIMANJE PROSJEČNIH UZORAKA TLA

Uzimanje prosječnih uzoraka tla treba biti posebno razrađeno obzirom na cilj i vrstu analitičkih istraživanja koja će se provesti u istim uzorcima. U svezi s time treba definirati:

- način uzorkovanja - veličinu prosječnog uzorka - vrijeme uzorkovanja - označavanje uzoraka - konzerviranje uzoraka - te daljni postupak s uzorcima do završetka analiza i njihovog spremanja.

1.2.1. Način uzorkovanja Ako se uzorci tla uzimaju za potrebe kontrole plodnosti, prvi korak koji treba

napraviti je rekognosticiranje terena na temelju kojeg se odredi veličina analitičke jedinice (ovisno o kulturi i homogenosti površine), te potreban broj pojedinačnih uzoraka tla za pripremu prosječnog uzorka tla.

Da bi se što efikasnije moglo raditi na terenu, potrebno je pripremiti slijedeće : - kopija planova površina s pravilnim nazivima i oznakama - potreban pribor za rad (sonde, vrpce, olovke, PVC vrećice, metar, lopata, nož) - dnevnik za vođenje evidencije uzimanja uzoraka, te posebna zapažanja, koja

bi mogla biti od koristi kod tumačenja analitičkih podataka


5

Kod uzimanja prosječnih uzoraka tla u svrhu praćenja dinamike pojedinih biljnih hraniva tijekom vegetacije (sortni i gnojidbeni pokusi), definiran je broj uzorkovanja, a veličina analitičke jedinice određuje se računskim putem, u cilju eliminiranja utjecaja sondažnih mjesta na fizičke, kemijske i biološke procese u tlu. Na osnovu poznatog minimalnog razmaka između bušotina (35‐40 cm) koji ovisi o tipu tla, mehaničkom sastavu, mikro reljefu agrotehničkim zahvatima, rasporedu oborina itd. moguće je izračunati minimalno potrebnu površinu jedne pokusne parcelice ;

S = X2

X = a(n‐1) + 2b

Pojedinačni uzorci tla mogu se uzimati pomoću odgovarajućih sondi (ratarska i pedološka sonda), štihače, lopate, krampa i noža.

Dubina uzorkovanja tla ovisi o kulturi. Ako se radi o ratarskim kulturama

dubina uzorkovanja je 0‐30 cm, povrtnim i cvjećarskim od 0‐20 i 0‐30 cm, dok se kod drvenastih kultura prosječni uzorci uzimaju iz dvije dubine: 0‐30 cm i 30‐60 cm.

Pojedinačni se uzorci homogeniziraju (miješanje i usitnjavanje mase tla) po metodi ʹčetvrtanjaʹ.

1.2.2. Masa pojedinačnog uzorka Potrebna masa prosječnog uzorka tla za analizu u svezi je s obimom istraživanja. Ako se tlo analizira samo na sadržaj makroelemenata (ukupni dušik, fiziološki

aktivni fosfor, kalij i magnezij, ukupno i fiziološki aktivno vapno, te % humusa i pH), dostatna masa prosječnog uzorka tla za analizu kreće se od 1,0‐1,5 kg.

Ukoliko je potrebno u prosječnom uzorku tla pored makroelemenata odrediti i sadržaj mikroelemenata, mehanički sastav tla, te mikrobiološke analize, u tom slučaju masa prosječnog uzorka tla potrebna za analizu iznosi 1,5 do 5,0 kg tla.

S ukupna površina pokusne parcelice u m2 X stranice pokusne parcelice u m a minimalna udaljenost između bušotina u m n broj bušotina b izolacioni pojas za svaku bušotinu najmanje 0,5 m


6

1.2.3. Vrijeme uzorkovanja Vrijeme uzorkovanja tla određeno je na osnovu definiranja zadatka istraživanja: - za određivanje reakcije tla najbolje je uzeti uzorke tla u jesen - za fizičke značajke tla tijekom vegetacije - za određivanje fiziološki aktivnog fosfora i kalija u proljeće ili jesen Ukoliko se prati dinamika mineralnog dušika u tlu, uzorci tla uzimaju se tijekom

cijele godine ili po fazama vegetacije ili po nekom drugom definiranom planu uzorkovanja.

Uzorci tla za analizu, osim u iznimnim slučajevima, ne bi se smjeli uzimati u ″nenormalnim ekološkim uvjetima tla″. To je najčešće u vrijeme prevelike vlažnosti tla, jakih sušnih razdoblja, za vrijeme padanja oborina i u smrznutom stanju tla.

1.2.4. Oznaka prosječnog uzorka Nakon što je prosječni uzorak tla uzet i stavljen u PVC vrećicu, nužno ga je

označiti ili etiketirati. Svaka oznaka treba sadržavati slijedeće elemente: • naziv mjesta uzorkovanja • specijalnu oznaku • pobliže oznaku table • broj uzorka • dubinu u cm • datum uzorkovanja • biljnu vrstu • adresa i telefon vlasnika parcele • a po potrebi se pišu i neke druge oznake koje ističu specifičnosti

Etikete se pišu običnom grafitnom olovkom na za to pripremljenom papiru. Papir je

potrebno izolirati od tla (stavljanjem u čvor prilikom zatvaranja vrećice) da ne bi došlo do propadanja oznake. Primjeri označavanja prosječnih uzoraka tla KONTROLA PLODNOSTI GNOJIDBENI POKUS VUPIK VUKOVAR PPK KUTJEVO OVČARE POKUS‐1 T‐2, uz‐19 ( T‐2 / 19 ) varijanta gnojidbe N4P2K2 dubina 0‐30 cm dubina 0‐15 cm 17. lipnja 1990. 15. svibnja 1989.


7

Pored spomenutih podataka u rukovnik bilježimo i jedan opširniji opis mjesta uzorkovanja, a on najčešće sadrži slijedeće:

• tip tla sa svim njegovim specifičnostima • mehanički sastav tla • prethodne kulture • agrotehničko stanje tla prilikom uzorkovanja • dosadašnju gnojidbu i postignute prinose • dubinu oraničnog horizonta • karakteristike regionalne i mikroklime • zakorovljenost...

1.2.5. Konzerviranje uzoraka Nakon što su uzorci tla pravilno uzeti, označeni i zapakirani u PVC vrećice,

potrebno ih je čim prije dostaviti u laboratorij. Naročito se to odnosi na sadržaj nitratnog, amonijačnog i amidnog oblika dušika u tlu, kao i nekih formi sumpora i amino kiselina u tlu, za čije je određivanje uzorke tla nužno odmah na terenu pohraniti u poljske hladnjake. Pored niskih temperatura konzerviranje tla provodi se i raznim metodama sušenja od momentalne vlage do zrakosuhog tla ili do apsolutno suhog tla kod 105 °C.


8

2. LABORATORIJSKA PRIPREMA UZORAKA TLA ZA KEMIJSKE ANALIZE

Uzorci tla dostavljeni u laboratorij moraju se uvesti u matičnu knjigu uzoraka s

najosnovijim podacima, nakon čega dobivaju svoj analitički broj pod kojim se vode do kraja analitičkog postupka. Poslije uvođenja uzorka, ispunjava se radni nalog koji sadrži u sebi vrste analiza koje je potrebno izvršiti.

Ovisno o vrsti analiza, uzorci tla idu odmah u postupak (dinamika NO3 i NH4) ili se suše u posebno uređenim klima komorama do zrakosuhog tla (2‐4 % vlage). Nakon sušenja, pristupa se tucanju ili mljevenju uzoraka tla. Ako se uzorci tla pripremaju za određivanje sadržaja mikroelemenata nužno ih je mljeti u ahatnim mlinovima ili tucati u ahatnom tarioniku. Samljeveni uzorci tla prosijavaju se kroz sita koja neće dovesti do kontaminacije uzoraka (stabilni materijali). Prosijavanje se vrši kroz sita različitog promjera, prema propisima analitičkih metoda.

Tako npr. za određivanje sadržaja humusa u tlu nužno je samljevene uzorke tla prosijati kroz sito promjera 0,2 mm, a za određivanje fosfora i kalija kroz sito promjera 2,0 mm. U tako pripremljenim uzorcima pomoću odgovarajućih analitičkih metoda odredi se sadržaj hraniva koja su bila predmetom istraživanja. Po završetku analiza piše se kompletan analitički izvještaj prema zahtjevu naručioca.

Analitički izvještaj mora biti objektivan dokument stvarnog stanja, te ne smije sadržavati nikakve sugestije na osnovu kojih bi bilo koja stranka (u eventualnom sudskom sporu) mogla biti nepravilno sudski oštećena.


9

3. METODE ZA ODREĐIVANJE BILJNIH HRANIVA

Od Liebiga do danas korištene su različite metode za određivanje hraniva u tlu i

biljnom materijalu. Te se metode mogu grubo podijeliti u slijedeće grupe metoda: • KEMIJSKE METODE • FIZIOLOŠKO‐KEMIJSKE METODE • FIZIČKO‐KEMIJSKE METODE • BIOLOŠKE METODE

3.1. KEMIJSKE METODE

Ove se metode zasnivaju na upotrebi različitih kemijskih, ekstraktivnih sredstava (kiselina, lužina i soli) čija se moć ekstrakcije nastoji poistovijetiti s jačinom ekstrakcije korijenovog sustava.

Kemijske metode dijele se na: • kvalitativne • polukvantitativne • kvantitativne

3.1.1. Kvalitativne metode Kvalitativnim se moteodama pomoću određenih reagensa i indikatora može

utvrditi prisutnost analiziranog hraniva u tlu. Moguće je utvrditi npr. da li je neko tlo kiselo ili alkalno (pomoću 10 % HCl), prisutnost oderđenog elementa u tlu. Međutim, stvarnu koncentraciju pojedinog elementa izraženu u odgovarajućoj jedinici pomoću ovih metoda ne možemo utvrditi.

3.1.2. Polukvantitativne metode Ovim metodama možemo dobiti samo orijentacijsku sliku stanja hraniva u tlu.

Točnije, da li se analizirano hranivo u tlu nalazi u niskoj, srednjoj ili visokoj koncentraciji. Dakle, niti ovim metodama ne postoji mogućnost određivanja stvarne koncentracije hraniva u tlu izražene u pripadajućim jedinicama. Prva metoda iz ove skupine metoda, na kojoj se danas uglavno baziraju sve tzv. ″kofer metode″ je MORGANOVA METODA.

MORGANOVA METODA je metoda koja služi za određivanje fiziološki aktivnih hraniva u tlu. Glavna prednost ove metode u odnosu na metode iz iste skupine metoda je u tome, što se pomoću jedne jedinstvene ekstraktivne otopine


10

može odrediti veći broj biljnih hraniva. Ekstraktivno sredstvo koje se koristi je 10 %‐tna otopina natrijevog acetata u 3 %‐tnoj otopini octene kiseline čiji pH treba biti 4,8.

3.1.3. Kvantitativne metode Pomoću kvanitativnih metoda može se utvrditi točan sadržaj analiziranog

hraniva u tlu, izražen u pripadajućim jedinicama. Jedinice

Ukupni sadržaj hraniva u tlu (ukupni N, Ca, Mg...)

%

Fiziološki aktivna hraniva (P2O5 i K2O po AL‐metodi, Mg po Schachtschabelu...)

mg/100 g zrakosuhog tla

Mobilni aluminij po Sokolovu

mg Al3+/100 g

Nitratni i amonijski oblik dušika u tlu mg NO3‐/100 g mg NH4+/100 g

Ukupni sadržaj i sadržaj fiziološki aktivnih mikroelemenata u tlu (Zn, Mn, Cu, Fe...)

mg/kg zrakosuhog tla (ppm, jedinica izbačena iz SI sustava)

Ukupni sadržaj makroelemenata u biljnom materijalu (ukupni N, P2O5, K2O, Ca, Mg...)

% na S.T.

Ukupni sadržaj mikroelemenata u biljnom materijalu (Zn, Mn, Cu, Fe...)

mg/kg na S.T.

3.2. FIZIOLOŠKO‐KEMIJSKE METODE

Kod fiziološko‐kemijskih metoda kao ekstraktivno sredstvo koristi se korijen biljke. Metode se zasnivaju na tome da se pojedine biljke (raž, zob ...) uzgajaju pod određenim uvjetima u svrhu utvrđivanja stanja i količina hraniva u tlu. Unatoč tome što su točnije od kemijskih metoda, zbog dužine trajanja, nemaju širu primjenu u rješavanju praktičnih problema (traju preko 17 dana, traže posebne laboratorije, a pošto se odjednom ne može raditi veći broj uzoraka tla, te su metode i skupe).

NAPOMENA: Metode iz ove skupine metoda se uglavnom koriste za testiranje pojedinih kemijskih metoda.


11

Najzastupljenija metoda iz ove skupine je NEUBAUER‐SCHNEIDER‐ova metoda. Kod ove metode se kao ekstraktivno sredstvo za određivanje fiziološki aktivnog fosfora i kalija upotrebljavaju mlade biljke raži, koje se uzgajaju 17 dana na 100 g tla i 300 g kremenog pijeska. Da bi se moglo izračunati koliko su uzgajane biljke primile fosfora i kalija iz tla, a koliko je istih bilo u 100 zrna raži, postavljaju se slijepe probe s kremenim pijeskom, ili se u 100 zrna raži određuje sadržaj fosfora i kalija. Razlika u sadržaju fosfora i kalija kod biljaka koje su rasle u 100 g tla i onih koje su rasle u 100 g sterilnog pijeska, predstavlja sadržaj fiziološki aktivnog fosfora i kalija u 100 g tla.

3.3. FIZIČKO‐KEMIJSKE METODE Ova skupina metoda zasniva se na primjeni markiranih atoma (P32, C14, N15...)

koji se danas koriste u rješavanju najsuptilnijih znanstvenih problema. Na osnovu npr. N15, danas se točno može utvrditi transformacija uree u tlu, brzina njenog iskorištenja od strane biljke, ispiranje (što je s ekološke točke gledišta vrlo važno), te volatizacija.

3.4. BIOLOŠKE METODE

Sve one metode koje se koriste u svrhu određivanja pojedinih hraniva u tlu, a zasnivaju se na rastu i razvoju biljaka ili radu mikroorganizama nazivaju se biološke metode. Na jedan od najneposrednijih načina pokazuju stvarnu reakciju biljaka u prirodi, ovisno o količini hraniva unešenih u tlo gnojidbom. Unutar ove skupine metoda postoje tri podskupine metoda:

• mikrobiološke metode • vegetacijski pokusi • poljski pokusi

3.4.1. Mikrobiološke metode Ove se metode vrlo malo koriste u svrhu određivanja pojedinih makrohraniva u

tlu. Veći značaj imaju za određivanje stanja i količine nekih mikroelemenata.

3.4.2. Vegetacijski pokusi Vegetacijski pokusi izvode se prije poljskih pokusa. U tu se svrhu koriste

vegetacijski lonci u koje se stavlja točno određena masa tla, mineralnih gnojiva i točan broj biljaka, a tijekom vegetacije održavaju se optimalni uvjeti vlage, topline i drugih faktora. Istraživanja se uglavnom provode u za to opremljenim staklenicima.


12

prednosti: - pomoću ovih pokusa može se istražiti veći broj kombinacija pojedinih NPK

gnojiva, te odabrati one koji su polučili najbolje rezultate i njih testirati u poljskim pokusima

- održava se povoljan režim vlage, topline i koncentracija CO2 u zraku i bolje se vrše zapažanja

nedostatak: - umjetno stvoreni uvjeti za rast i razvoj biljaka koji su bitno drugačiji od onih u

prirodi

3.4.3. Poljski pokusi Pomoću poljskih pokusa dobiva se prava slika o reakciji biljke na pojedinu

varijantu gnojidbe u specifičnim ekološkim uvjetima proizvodnje. Prema rezultatima poljskih pokusa, tj. prema reakciji pojedinih biljaka na primjenu dušičnih, fosfornih, kalijevih i drugih gnojiva provodi se testiranje pojedinih analitičkih metoda i određivanje visine pojedine doze gnojiva.

Pouzdanim rezultatima poljskih pokusa mogu se smatrati rezultati dobiveni na osnovu višegodišnjih istraživanja, provedenih na pravilnoj metodskoj osnovi, što znači da se mogu varijaciono i statistički obraditi.

U sklopu poljskih pokusa razlikujemo: a) mikropoljske pokuse b) makropoljske pokuse c) demonstracione pokuse

a) mikropoljski pokusi‐provode se na površinama od 10‐1000 m2, ovisno o kulturi

i cilju istraživanja b) makropoljski pokusi (proizvodni)‐provode se na površinama od jednog do

nekoliko hektara i imaju veliku primjenu u unapređenju poljoprivredne proizvodnje

c) demonstracioni pokusi‐služe za upoznavanje šireg kruga poljoprivrednih proizvođača s novim znanstvenim i praktičnim otkrićima, postavljaju se na mjestima koja su lako uočljiva.


13

4. ODREĐIVANJE FIZIOLOŠKI AKTIVNOG FOSFORA I KALIJA U TLU PO AL‐METODI

OTOPINA AMONIJ‐LAKTAT‐OCTENE KISELINE SREDSTVO ZA EKSTRAKCIJU FOSFORA I KALIJA (AL‐METODA)

Potrebne kemikalije:

mliječna kiselina, octena kiselina, amonijev molibdat, metol, NH4Ac, NaOH, KH2PO4, KCl, SnCl2, HCl, Na2SO3, Na2S2O5 Priprema ekstraktivne otopine:

1 kg koncentrirane pa. mliječne kiseline razrijedi se s 2 litre H2O. Ta se smjesa stavi u termostat radi hidratacije na 95 °C, gdje stoji 48 sati. Eventualno isparena voda nadomještava se. Nakon h1ađenja, hidratizirana mliječna kiselina titrira se s 1 N NaOH uz indikaor fenolftalein, da bi se ustanovio normalitet.Ako se npr. titracijom utvrdi da je n = 3,20, tada će se za 10 000 ml ekstraktivne otopine upotrijebiti 10 000 : 3,20 = 3125 g hidratizirane mliječne kiseline. Izračunatu količinu mliječne kiseline, 1875 g 96 % CH3COOH i 770 g amonijevog acetata nadopunimo na 10 litara. Tako priređena AL‐osnovna otopina prije upotrebe razrijedi se destiliranom vodom u omjeru 1:9. Time se dobije konačna AL‐ekstraktivna otopina. Postupak ekstrakcije tla:

Odvagne se 5 g zrakosuhog tla prosijanog kroz sito (2 mm) i stavi u PVC posudu, te prelije sa 100 ml AL‐ekstraktivne otopine, a zatim na rotacionoj mućkalici mućka 2 sata pri sobnoj temperaturi. Nakon mućkanja i ekstrakcije provodi se filtracija kroz naborani filter papir (plava vrpca). KALIJ se određuje direkno iz filtrata probe na plamenfotometru, a FOSFOR po uobičajenoj kolorimetrijskoj metodi molibdenskog plavila. Priprema standarda:

Odvagne se 0,1917 g KH2PO4 p.a. po Sörensenu i 0,0534 g KCl p.a. te otopi u 1000 ml AL‐otopine (ekstraktivne). 1 ml tako priređene otopine sadrži 0,1 mg K2O i 0,1 mg P2O5, o nam služi kao izvorni standard. a pripremu radnih standardnih otopina potrebnih nam koncentracija uzima se od gornje izvorne otopine potreban broj ml (10, 20, …) i nadopuni u odmjernoj tikvici od 200 ml s ekstraktivnom AL‐otopinom. Tako dobiveni radni standardi odgovaraju (u slučaju odvage 5 g) koncentracijama od 10, 20, ... mg K2O i P2O5 u 100 g tla. Priprema reagens otopina za fosfor: Otopina 1: 3,5 g SnCl2 p.a. otopi se u 550 ml 10 N HCl i razrijedi vodom na 1 litru. Ako otopina stoji duže vremena treba je držati u tamnoj boci. Međutim, bolje je pripravljati


14

manje količine otopine, npr. otapanjem 0,35 g SnCl2 u 55 ml 10 N HCl i nadopuniti vodom do 100 ml. Otopina 2a: 2 g FOTOREXA (metola), 10 g Na2SO3 i 300 g Na2S2O5 otopi se u 800 ml vruće vode i nakon hlađenja nadopuni s H2O do 1000 ml. Otopina 2b: priređuje se neposredno prije rada tako da se 300 ml otopine 2a razrijedi s 500 ml vode. Otopina 3a: 50 g kristalnog amonij. molibdata otopi se u 300 ml vode uz zagrijavanje, ohladi i nadopuni vodom do 1000 ml. Otopina 3b: Priređuje se neposredno prije rada tako da se 600 ml otopine 3a razrijedi s 200 ml vode. Otopina 4: molibden‐fotorex smjesa priprema se miješanjem jednog dijela otopine 2b i jednog dijela otopine 3b. Ako otopina poplavi ili se zamuti, nije upotrebljiva. Postupak određivanja fosfora:

Od svake probe pipetom se uzme 10 ml i razrijedi s 15 ml H2O u Erlenmayer tikvicu od 100 ml. U tikvicu se zatim doda 2 ml molibden‐fotorex otopine i 1 ml otopine SnCl2. Probe se promućkaju i nakon 60 minuta mjeri optička gustoća. tj. intenzitet razvijene plave boje na spektrofotometru (λ = 620 nm). Istovremeno se prirede standardi i slijepa proba. Iz svake tikvice od 200 ml u kojoj se nalaze standardi, odpipetira se po 10 ml u Erlenmayer tikvicu od 100 ml i doda 15 ml H20 i ostali reagensi kao kod proba. Za slijepu probu u Erlenmayer tikvicu stavlja se 10 ml razrijeđene AL‐otopine, 15 ml H2O i ostali reagensi kao kod proba. Postupak određivanja kalija:

Očitavanje pripadnih koncentracija kalija i fosfora u uzorcima, vrši se pomoću baždarne krivulje (dijagrama). Kod izrade baždarnog dijagrama obično na os apscise nanosimo konc. (mg/100 g tla), a na os ordinate pripadne vrijednosti ekstinkcije na spektrofotometru, odnosno otklona na plamenfotometru.

Za određivanje kalija uzima se izvorni ekstrakt tla, stavlja u kivetu i raspršuje u

plamenik plamenfotometra, gdje se vrši ekscitacija atoma, koji daju karakteristične spektre za pojedine elemente. Pripremljeni standardi (10, 20, ... mg K2O/100 g tla) iz odmjerne tikvice od 200 ml stavlja se u kivete i raspršuje u plamenik plamenfotometra kao i probe.


15

5. ODREÐIVANJE SADRŽAJA AMONIJAČNOG DUŠIKA U TLU NESSLER‐ovim REAGENSOM

Reagensi:

1. Ekstraktivna otopina: 0,2M K2SO4 2. KNT (kalijsko‐natrijev tartart); 25 %‐tna otopina 3. Nessler‐ov reagens 4. STANDARDI:

a. Osnovna standardna otopina: (1000mgNH4/1) ili 1 mgNH4/1 ml b. Razrijeđena standardna otopina (100 mg/l) ili 0,1 mgNH4/1 ml) c. Radne serijske otopine standarda:

0; 0,1; 0,2 mg NH4+/100ml Postupak:

Odvagnuti 50 g prirodno‐vlažnog tla i preliti sa 100 ml ekstraktivne otopine (1). Uzorak mućkati 1 sat na rotacionoj mućkalici i profiltrirati. Od dobivenog filtrata otpipetirati određeni alikvot (5, 10 ili 20 ml) u odmjernu tikvicu volumena 100 ml. U probe dodati 5 ml 25 % kalijsko‐natrijevog tartarata i destiliranu vodu do približno 40 % volumena tikvice. Nakon toga dodati se 5 ml Nesslerovog reagensa i tikvicu nadopuniti do volumena 100 ml.

Nakon razvijanja boje, optičku gustoću pripremljene otopine očitati na kolorimetru ili spektrofotometru, na valnoj duljini 436 nm.


16

6. ODREÐIVANJE SADRŽAJA NITRATNOG DUŠIKA U TLU FENOL‐DISULFONSKOM KISELINOM

Reagensi:

1. Ekstraktivna otopina: 0,2 M K2SO4 2. 6 N NH4OH 3. Fenol‐disulfonska kiselina (20 grama fenola otopiti u 150 ml konc. H2SO4,

digerirati 6 sati na vodenoj kupelji. 4. STANDARDI:

a. Osnovna standardna otopina: (1000 mg NO3/l) ili 1 mg NO3/1 ml b. Razrijeđena standardna otopina (100 mg/l) ili 0.1 mg NO3/1 ml c. Radne serijske otopine standarda:

0; 0,1; 0,2 mg NO3+/100 ml Postupak:

Odvagnuti 50 g prirodno‐vlažnog tla i preliti sa 100 ml ekstraktivne otopine (1). Uzorak mućkati 1 sat na rotacionoj mućkalici i profiltrirati. Od dobivenog filtrata otpipetirati određeni alikvot (5, 10 ili 20 ml) u staklene čašice i otpariti na vodenoj kupelji. Otparni ostatak otopiti s 3 ml fenol‐disulfonske kiseline i prenijeti u odmjerne tikvice volumena 100 ml. Približno 40 % volumena tikvice nadopuniti destiliranom vodom. Zatim se dodaje 6 N NH4OH do pojave žute boje. Tikvicu napuniti destiliranom vodom do volumena 100 ml.

Nakon razvijanja boje, optičku gustoću pripremljene otopine očitati na

kolorimetru ili spektrofotometru, na valnoj duljini 436 nm.


17

7. ODREĐIVANJE UKUPNOG DUŠIKA U BILJNOM MATERIJALU I TLU METODOM PO KJELDAHL‐u

Princip metode sastoji se u razgradnji organske tvari (organska tvar : mineralna tvar = 98%:2%) s koncentriranom sulfatnom kiselinom (H2SO4) uz dodatak katalizatora (selenska smjesa) i jakog oksidacijskog sredstva koncentriranog vodikovog peroksida (H2O2) na visokoj temperaturi do amonijevog sulfata ((NH4)2SO4). Iz amonijevog sulfata se alkalnom destilacijom izdestilira amonijak koji se hvata u predlošku poznatog volumena točno poznatog molariteta (0,01 M) kloridne kiseline (HCl). Nakon završetka destilacije, retitracijom s točno poznatom koncentracijom (0,01 M) natrijeve lužine (NaOH) utvrdi se ostatak nevezane kiseline s razvijenim amonijakom. Alkalna destilacija se provodi na automatskom destilacijskom aparatu – TECATOR. % dušika izračunavamo prema sljedećem izrazu:

% N = ( ) ( )[ ]odvaga

FmlNaOHFmlHCl NaOHHCl 1001000014,0 ××××−×

Primjer: 1 g zrakosuhog tla ili na 105 °C osušenog biljnog materijala; spaljeno i preneseno u 100 ml 10 ml (alikvot) + 40 % NaOH + voda; destilirano 20 ml 0,01 M HCl (za hvatanje razvijenog amonijaka, varira ovisno o % N) FHCl = 1,000 11,2 ml 0,01 M NaOH (za retitraciju, varira ovisno o % N) FNaOH = 0,993

% N = ( ) ( )[ ]g1

1001000014,0993,0mlNaOH2,11000,1mlHCl20 ××××−×

% N = 1,23

0,00014 faktor za preračunavanje NH4 u N 10 faktor razrjeđenja (uzelo se 10 ml iz tikvice od 100 ml, uzelo se deseti dio

zapremnine tikvice 100 zbog postotka


18


19

8. ODREĐIVANJE % HUMUSA U TLU

‐ u Erlenmayer tikvicu od 100 ml staviti:

• 0,3 g suhog prosijanog tla (ili kremenog pijeska za slijepu probu) • AgNO3, malo, na vrh žlice • 10 ml bikromata

‐ pokriti lijevkom ‐ kuhati na laganoj vatri 5 min uta nakon što provrije ‐ nakon kuhanja staviti par kapi vode da ne dođe do kristalizacije ‐ kvantitativno prenijeti u Erlenmayer tikvicu od 300 ml, napuniti do cca 150 ml ‐ dodati: 2 ml smjese za humus 8 kapi difenilaminosulfonske smjese ‐ titrirati Mohrovom soli do pojave zelene boje (siva; ljubičasta; zelena) ‐ očitati utrošak Mohrove soli ‐ izračunati % humusa po sljedećoj formuli:

odvaga05172,0)PS(humusa% ×−

=

S utrošak Mohrove soli za slijepu probu P utrošak Mohrove soli za uzorak

odvaga 0,3 g


20

9. ODREĐIVANJE pH TLA

- u epruvetu izvagati 10 g tla, preliti s 25 ml destilirane vode - paralelno u epruvetu izvagati 10 g tla, preliti s 25 ml 1 M KCl promiješati, ostaviti da stoji pola sata očitati na pH‐metru

10. ODREĐIVANJE UKUPNIH KARBONATA U TLU (% CaCO3)

- u posudu odvagati 1 g suhog tla - u tu posudu staviti 10 ml 10 % HCl - pomiješati i na aparaturi očitati količinu nastalog CO2 - na barometru i termometru očitati tlak i temperaturu i pomoću tih podataka iz

tablice očitati faktor za preračun ‐ količinu nastalog CO2 pomnožiti s faktorom; dobije se % CaCO3


21

11. ODREĐIVANJE FIZIOLOŠKI AKTIVNOG VAPNA (% CaO) METODOM PO GALET‐u

Reagensi:

1. 0,2 M amonijski oksalat 2. 0,2 M KMnO4 (kalijev permanganat) Postupak ekstrakcije:

U reagens boce volumena 500 ml odvagne se 2,5 g zrakosuhog tla i prelije s 250 ml 0,2 M amonijevog oksalata. Uzorak se mućka na rotacionoj mućkalici 2 sata, nekon čega se kvantitativno preko filter papira prenosi u Erlenmayer tikvice volumena 250 ml. Prvih nekoliko ml uzorka se baci. Od bistrog filtrata uzima se u postupak 20 ml i prenosi u Erlenmayer tikvicu volumena 250 ml. Zatim se dodaje 5 ml koncentrirane H2SO4 (sumporne kiseline) i 100 ml destilirane vode. Proba se zagrijava do pojave mjehurića, nekon čega se vruće titrira s 0,2 M otopinom KMnO4 (kalijevog permanganata) do pojave konstantne ružićaste boje. Utrošak kalijevog permanganata u ml označavamo s ʹnʹ.

Paralelno s pripremom uzorka priprema se i slijepa proba (nula, 0). U Erlenmayer tikvicu volumena 250 ml otpipetira se 20 ml amonijevog oksalata, 5 ml koncentrirane sumporne kiseline i 100 ml destilirane vode. Zagrijava se do pojave mjehurića, nekon čega se vruće titrira s 0,2 M otopinom KMnO4 (kalijevog permanganata) do pojave konstantne ružićaste boje. Utrošak kalijevog permanganata u ml označavamo s ʹNʹ.

% CaO = (N – n) x 5

N utrošak KMnO4 za titraciju 20 ml amonijskog oksalata n utrošak KMnO4 za titraciju 20 ml filtrata


22

12. ODREĐIVANJE ZAMJENJIVOG ALUMINIJA U TLU METODOM PO SOKOLOV‐oj

Postupak ekstrakcije tla:

Ekstrakcija tla se provodi s 1 M KCl‐om. U dobivenom ekstraktu tla određuje se ukupna količina H‐iona i Al‐iona (zamjenjiva kiselost).

H K HCl H K AlCl3

adsorpcijski Ca adsorpcijski K MgCl2 kompleks Mg kompleks K NaCl

tla Na tla K CaCl2 Al

+ 1 M KCl �

K

+

Nastali aluminijev klorid dalje se hidrolizira i nastaje aluminijev hidroksid: AlCl3 +3 H2O � Al(OH)3 + HCl U dobivenom ekstraktu tla aluminij se taloži s NaF pri cemu nastaje krioIit Na3AlF6: AlCl3 + 6 NaF � Na3AlF6 + 3 NaCl Postupak: Odvagne se 100 g zrakosuhog tla i preIije s 250 ml 1 M KCI. Uzorak se mućka na rotacionoj mučkalici 1 sat, nakon čega se preko naboranog filter papira žuta vrpca prenosi u Erlenmayer tikvicu volumena 250 ml. Prije pipetiranja izvrši se test na prisustvo žeIjeza. U tu svrhu uzme se 2‐3 ml filtrata u epruvetu, zakiseli s nekoliko kapi HCl, kapaljkom se doda 2‐3 kapi amonijum rodanida i ukoliko se ne pojavi roza boja znak je da nema željeza, te se može pristupiti određivanju aluminija. Otpipetira se 25 ml filtrata u Erlenmayer tikvicu volumena 250 ml i zagrijava. Poslije 5 minuta kuhanja u vrelu probu se doda 3‐5 kapi indikatora fenolftaleina i uzorak se titrira s 0,01 M NaOH do pojave roze boje. Utrošena količina 0,01 M NaOH odgovara ukupnom sadržaju H‐iona i Al‐iona. Izračun: m.e.Al/100 g tla = utrošak 0,01 M NaOH x fNaOH x 0,05 mg Al/100 g tla = m.e. Al/100 g tla x 9 Obračun CaCO3: CaCO3 u t/ha = m.e./100 g zamjenjive kiselosti x 2,63 50xlOx3 000 000xl,75

2,63 je koeficijent koji se dobije na sljedeći način: 1000000000

75,130000001050 ×××


23

1 m.e. kiselosti/100 g tla odgovara 50 mg CaCO3 1,75 je korekcioni faktor jer se jednokratnom ekstrakcijom ne ekstrahira sav zamjenjivi aluminij


24

13. TABLICE KLASA OPSKRBLJENOSTI TLA BILJNIM HRANIVIMA

Tablica 1. Reakcija tla ‐ pH (klasifikacija poThun‐u) A < 4,50 Jako kisela reakcija B 4,5 – 5,5 Kisela reakcija C 5,5 – 6,5 Slabo kisela reakcija D 6,5 – 7,2 Neutralna reakcija E > 7,2 Alkalna reakcija Tablica 2. Klase opskrbljenosti tla humusom (%) A < 1 Vrlo slabo humozno B 1 – 3 Slabo humozno C 3 – 5 Dosta humozno D 5 – 10 Jako humozno E > 10 Vrlo jako humozno Tablica 3. Klase opskrbljenosti tla dušikom (%) A < 0,06 Slabo opskrbljeno B 0,06 – 0,10 Umjereno opskrbljeno C 0,11 – 0,20 Dobro opskrbljeno D 0,21 – 0,30 Bogato opskrbljeno E > 0,30 Vrlo bogato opskrbljeno Tablica 4. Klase opskrbljenosti tla fosforom (mg/100 g tla) A < 6 Vrlo slabo opskrbljeno B 6 – 10 Slabo opskrbljeno C 11 – 25 Dobro opskrbljeno D 26 – 40 Bogato opskrbljeno E > 40 Vrlo bogato opskrbljeno Tablica 5. Klase opskrbljenosti kalijem (mg/100 g tla) A < 8 Vrlo slabo opskrbljeno B 8 – 13 Slabo opskrbljeno C 14 – 25 Dobro opskrbljeno D 26 – 40 Bogato opskrbljeno E > 40 Vrlo bogato opskrbljeno


25

Tablica 6. Razine opskrbljenosti tla fiziološki aktivnim vapnom (%) A < 10,0 Niska razina B 10,0 – 15,0 Srednje umjerena razina C 15,1 – 20,0 Umjerena razina D 20,1 – 25,0 Povišena razina E > 25,0 Visoka razina Tablica 7. Klase opskrbljenosti tla borom (mg/kg tla) A < 0,2 Jako siromašno opskrbljeno B 0,21 ‐ 0,40 Siromašno opskrbljeno C 0,41 ‐ 0,60 Srednje opskrbljeno D 0,61 ‐ 0,80 Bogato opskrbljeno E > 0,80 Vrlo bogato opskrbljeno Tablica 8. Razine opskrbljenosti tla solima (%) A < 0,05 Vrlo niska koncentracija B 0,05 – 0,10 Niska koncentracija C 0,11 – 0,15 Umjerena koncentracija D 0,16 – 0,25 Povišena koncentracija E > 0,25 Visoka koncentracija Tablica 9. Opskrbljenost tla fiziološki aktivnim magnezijem po Schackschabelu (mg/100 g tla) oranični sloj tla A < 8 Niska opskrbljenost B 8 – 14 Srednja opskrbljenost C 15 ‐ 25 Visoka opskrbljenost D >25 Vrlo visoka opskrbljenost Tablica 10. Opskrbljenost tla fiziološki aktivnim magnezijem po Glassu (mg/100 g tla)

Oranični sloj tla Podoranični sloj tla Klase

A < 5,0 < 9,0 Niska opskrbljenost B 5,1 ‐ 10,0 9,1 ‐ 15,0 Srednja opskrbljenost C > 10,0 > 15,0 Visoka opskrbljenost


26

14. MJERNE JEDINICE

Međunarodni sustav jedinica (SI)

Pripadnost mjernim veličinama jednorječnih i dvorječnih mjernih jedinica Međunarodnoga sustava, nazivi i znaci tih jedinica te njihove znakovne definicije.

Temeljne veličine ISO Osnovne jedinice SI vrijeme sekunda s duljina metar m masa kilogram kg termodinamička temperatura kelvin K električna struja amper A množina mol mol svjetlosna jakost kandela cd

Izvedene veličine Izvedene jedinice SI kut radijan rad rad = m/m = 1 ploština (površina) četvorni metar m2 m2 = m∙m ugao (prostorni kut) steradijan sr sr = m2/m2 = 1 obujam (volumen) kubni metar m3 m3 = m2∙m frekvencija herc Hz Hz = s‐1 sila njutn N N = kg∙m/s2 tlak, naprezanje paskal Pa Pa = N/m2 energija, rad, toplina džul J J = N∙m snaga vat W W=J/s elektricčni otpor om Ω Ω = W/A2 električna vodljivost simens S S = Ω‐1 električni napon volt V V = W/A električni naboj kulon C C = A∙s električni kapacitet farad F F = C/V magnetna indukcija tesla T T=N/(A∙m) magnetni tok veber Wb Wb = T∙m2 induktivitet henri H H = Wb/A radioaktivnost bekerel Bq Bq = s‐1 apsorbirana doza grej Gy Gy = J/kg dozni ekvivalent sivert Sv Sv = J/kg Celzijeva temperatura Celzijev stupanj °C svjetlosni tok lumen lm lm = cd∙sr osvjetljenje luks lx lx = lm/m2


27

kataliticka aktivnost katal kat kat = mol/s

Vrijednost, znak i naziv svih 20 međunarodnih množnih predmetaka za tvorbu decimalnih jedinica, s primjerima uporabe predmetaka.

Predmeci veći od broja jedan 101 da deka dag = 10 g dekagram 102 h hekto hL = 100 L hektolitra 103 k kilo kW = 1000 W kilovat 106 M mega MBq = 106 Bq megabekerel 109 G giga GPa = 109 Pa gigapaskal 1012 T tera TWh = 1012 Wh teravatsat 1015 P peta Pm = 1015 m petametar 1018 E eksa EJ = 1018 J eksadžul 1021 Z zeta Zg = 1021 g zetagram 1024 Y jota Yg = 1024 g jotagram

Predmeci manji od broja jedan 10‐1 d deci dL=0,1 L deci1itra 10‐2 c centi cm = 10‐2 m centimetar 10‐3 m mi1i mbar = 10‐3 bar milibar 10‐6 μ mikro μrad = 10‐6 rad mikroradijan 10‐9 n nano nm = 10‐9 m nanometar 10‐12 p piko pF = 10‐12 F pikofarad 10‐15 f femto fm = 10‐15 m femtometar 10‐18 a ato aC = 10‐18 C atokulon 10‐21 z zepto zmol = 10‐21 mol zeptomol 10‐24 y jokto yg = 10‐24 g joktogram

Nije dopuštena istodobna uporaba dvaju ili više predmetaka. Nezakonita je npr.

jedinica mikrokilogram (μkg). Samo od dviju jedinica SI ne smiju se tvoriti decimalne jedinice; to su kilogram (kg) i Celzijev stupanj (°C). Zakon, medutim, dopušta njihovu tvorbu od šest zakonitih jedinica koje ne pripadaju Međunarodnom sustavu jedinica. Valja se pažljivo služiti istodobno predmetkom i eksponentom. Primjeri: cm2 = (10‐2∙m)2 = 10‐4∙m2 = 10‐4 m2 dm3 = (10‐1∙m)3 = 10‐3∙m3 = 10‐3 m3 μs‐1 = (10‐6∙s)‐1 = 106∙s‐1 = 106 s‐1 A/mm2 = A/(10‐3∙m)2 = 106∙A/m2 = 106A/m2 kg/dm3 = kg/(10‐1∙m)3 = 103∙kg/m3 = 103 kg/m3


28

DULJINA 1 km = 1 000 m 1 m = 100 cm = 10 dm 1 dm = 10 cm 1 cm = 10 mm 1 nautička milja = 1 morska milja = 1 852 m 1 zemaljska milja = 1 609 m

MASA 1 t = 1 000 kg 1 kg = 1 000 g 1 dkg = 10 g 10 dkg = 100 g 1 g = 1 000 mg 1 vagon = 10 t = 10 000 kg

GUSTOĆA 1 g/cm3 = 1 000 kg/m3

VOLUMEN 1 m3 = 1 000 L 1 m3 = 1 000 000 cm3 1 L = 1 dm3 1 L = 1 000 mL 1 dcL = 100 mL 1 cm3 = 1 mL 1 barell = 158,9872949 L 1 galon (US) = 3,785412 L 1 galon (UK) = 4,546090 L

POVRŠINA 1 četvorni hvat (čhv) = 3,596652 m2 (3,6 m2) 1 dan oranja = 1 112,415 čhv = 4 000 m2 1 dunum = 278,0339 čhv = 1 000 m2 1 motika = 800 m2 1 (katastarsko) jutro = 1 ral = 1 600 čhv = 5 754,6432 m2 = 0,57 ha 1 ar = 100 m2 1 hektar (ha) = 10 000 m2 = 100 ara 1 km2 = 100 ha 1 kvadratni inč (sq. in) = 6,4516 cm2


29

1 kvadratna stopa (sq. ft) = 0,0929 m2 1 kvadratni jard (sq. yd) = 0,8361 m2 1 kvadratna milja (sq. mile) = 2,589 km2 1 akar = 4047 m2 1 četvorni palac = 1 square inch (in2) = 645,16 mm2 1 četvorna stopa = 1 square foot (ft2) = 144 in2 = 0,0929 m2 1 square yard (yd2) = 1296 in2 = 9 ft2 = 0,8361 m2 1 acre = 4046,86 m2 = 4849 yd2 = 0,4047 ha 1 četvorna milja = 1 q mi = 640 acres = 2,59 km2 1 mm2 = 1550 in2 = l0,674 ft2 = 1,196 yd2 1 hektar (ha) = 10000 m2 = 2,471 acres = 0,01 km2 = 2780 četvornih hvati 1 km2 = 100 ha = 0,3861 sq mi 1 četvorni hvat = 3,5967 m2 1 jutro = 1600 četvornih hvati = 5 754,6432 m2

TEMPERATURA x [°F] = 5/9 (x ‐ 32) [°C] = 5/9 (x ‐ 32) + 273,15 [K] y [°C] = 9/5 y + 32 [°F] z [K] = 9/5 (z ‐ 273,l5) + 32 [°F] 1 stupanj Fahrenheit (°F) = ‐17,222 °C = 255,927 K 0 °C = 213,15 K = 32 °F � ledište vode 100 °C = 373,15 K = 212 °F � vrelište vode 0 K = ‐273,15 °C = ‐459,67 °F � apsolutna nula

TLAK 1 bar = 100 000 Pa = 100 kPa = 1 000 mbar 1 atmosfera (atm) = 101 325 Pa

BRZINA 1 čvor = 1 nautička milja/sat = 1,852 km/h

ppm = mg/kg % = 1 / 100 ‰ = 1 / 1 000


30

15. PRIMJERI RJEŠENIH ZADATAKA

Zadatak 1: Izračunajte količinu ukupnog mineralnog dušika u tlu na 1 hektaru ukoliko je poznato: 5 mg NO3‐/100 g tla, 3 mg NH4+/100 g tla, površina je 1 ha, dubina tla koje treba gnojiti je 30 cm, specfična volumna težina tla (Stv) iznosi 1,2 g/cm3, Ar (N) = 14, Ar (O) = 16, Ar (H) = 1. 5 mg NO3‐/100 g tla 3 mg NH4+/100 g tla P = 1 ha = 10 000 m2 d = 30 cm = 0,3 m Stv = 1,2 g/cm3 = 1 200 kg/m3 Ar (N) = 14 Ar (O) = 16 Ar (H) = 1 a kg NO3‐/ha = ? kg NH4+/ha = ? kg Nmin/ha = ?

VmStv = � m = Stv × V

V = P × d = 10 000 m2 × 0,3 m = 3 000 m3 m = Stv × V = 1 200 kg/m3 × 3 000 m3 = 3 600 000 kg tla 5 mg NO3‐ � 100 g tla = 0,1 kg x � 3 600 000 kg tla

kg 0,1kg 000 600 3NO mg 5

x 3 ×=

−

x = 180 000 000 mg NO3‐

x = 180 kg NO3‐/ha 3 mg NH4+ � 100 g tla = 0,1 kg x � 3 600 000 kg tla

kg 0,1kg 000 600 3NH mg 3

x 4 ×=

+


31

x = 108 000 000 mg NH4+

x = 108 kg NH4+/ha

4,431462

1416314

(N)Ar (O)Ar 3(N)Ar

(N)Ar )(NOMr f 3

NO3==

×+=

+==

1,291418

141414

(N)Ar (H)Ar 4(N)Ar

(N)Ar )(NHMr f 4

NH4==

×+=

+==

kg Nmin = kg NO3‐N + kg NH4‐N

ha/NNO kg 40,64,43

NO kg 180f

NO kgNNO gk 33

NO

33

3

−===−

aN/hNH kg 83,71,29

NH kg 108f

NH kgNNH gk 44

NH

44

4

−===−

kg Nmin = kg NO3‐N + kg NH4‐N = 40,6 kg NO3‐N + 83,7 kg NH4‐N = 124,3 kg Nmin/ha


32

Zadatak 2: Izračunajte količinu fiziološki aktivnog fosofra i kalija u tlu na 1 hektaru ukoliko su poznati sljedeći parametri: 5 mg P2O5/100 g tla, 11 mg K2O/100 g tla, površina je 1 ha, dubina tla koje treba gnojiti je 40 cm, specfična volumna težina tla (Stv) iznosi 1,2 g/cm3. 5 mg P2O5/100 g tla 11 mg K2O/100 g tla P = 1 ha = 10 000 m2 d = 40 cm = 0,4 m Stv = 1,2 g/cm3 = 1 200 kg/m3 . kg P2O5/ha = ? kg K2O/ha = ?

VmStv = � m = Stv × V

V = P × d = 10 000 m2 × 0,4 m = 4 000 m3 m = Stv × V = 1 200 kg/m3 × 4 000 m3 = 4 800 000 kg tla 5 mg P2O5 � 100 g tla = 0,1 kg x � 4 800 000 kg tla

kg 0,1kg 000 800 4 OP mg 5

x 52 ×=

x = 240 000 000 mg P2O5

x = 240 kg P2O5/ha 11 mg K2O � 100 g tla = 0,1 kg x � 3 600 000 kg tla

kg 0,1kg 000 800 4 OK mg 11

x 2 ×=

x = 528 000 000 mg K2O x = 528 kg K2O /ha

86374 vjezbe skripta ishrana tlo

Documents