9. november 2009 1. 2 zusammenfassung wichtiger punkte vom lateinischen zum altitalienischen...
TRANSCRIPT
![Page 1: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/1.jpg)
9. November 2009
1
![Page 2: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/2.jpg)
2
![Page 3: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/3.jpg)
Zusammenfassung wichtiger PunkteVom Lateinischen zum Altitalienischen
Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN) und seine VarietätenDIATOPISCHE VARIATIONDIASTRATISCHE VARIATIONDIAPHASISCHE VARIATION
3
![Page 4: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/4.jpg)
Zusammenfassung wichtiger PunkteDer politische und soziokulturelle Kontext
Untergang des Weströmischen Reiches (476) und endgültiger Zerfall der Einheit des umgangssprachlichen Lateins
OstgotenreichRückeroberung Italiens unter dem
oströmischen Kaiser Justinian Reich der LangobardenReich der Franken
4
![Page 5: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/5.jpg)
Vulgärlatein /Proto-
Romanisch
Ostgotisch
Sprachkontakt in Italien (5 – 6. Jh.)mündliche Kommunikation
Griechisch / Byzantinisch
5
![Page 6: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/6.jpg)
Zunehmende regionale Differenzierung des Lateinischen im Wandel der Zeit
Diatopische Varietäten des Lateinischen
6
![Page 7: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/7.jpg)
Proto-italoromanische
Dialekte
Langobardisch
Sprachkontakt in Italien (6 – 8. Jh.)mündliche Kommunikation
Byzantinisch
7
![Page 8: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/8.jpg)
Diatopische Variation des Italoromanischen
Die italienischen Dialektgruppen im Überblick
(Zustand des 20. Jhs., aber in ähnlicher Form wohl auch bereits im Mittelalter vorhanden)
8
![Page 9: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/9.jpg)
Schriftliche Kommunikation im frühen Mittelalter
z.B. Paulus Diaconusca. 720 - ca. 799
De verborum significatu Historia Langobardorum u.a.
Wichtigstes Kommunikationsmittel ist das Mittellateinische (it. latino medievale)
Unter dem Begriff Mittellatein werden die vielfältigen Formen der lateinische Sprache des europäischen Mittelalters (etwa 6. bis 15. Jh.) zusammengefasst.
9
![Page 10: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/10.jpg)
Zusammenfassung wichtiger PunkteSpätes 8. / frühes 9. Jahrhundert bis 10.
JahrhundertDer Beginn bescheidener italoromanischer
Schriftlichkeit (sporadisch und noch ohne Herausbildung konstanter regionaler Schreibtraditionen), z.B. Indovinello veronese (um 800), Placiti campani (960-963)
Die Verschriftlichung einer Sprache stellt historisch gesehen eine neue Präsentationsform dar, die bis dahin unbekannte Gestaltungsmöglichkeiten von Kommunikation eröffnet.
10
![Page 11: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/11.jpg)
Phonetische Merkmale des gesprochenen muttersprachlichen Dialekts des Schreibers
Lateinische Schreibtradition
Mittelalterlicher romanischer Text (= Scripta)
11
![Page 12: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/12.jpg)
8. bis 11. Jahrhundert
12
![Page 13: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/13.jpg)
13
![Page 14: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/14.jpg)
14
![Page 15: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/15.jpg)
Inschrift der Comodilla-Katakombe
Gesamtaussicht und Ausschnitt
15
![Page 16: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/16.jpg)
Sprachliche AnalyseDer verneinende Imperativ non + Infinitiv, den das
klassische Latein nicht benutzte, ist charakteristisch für das Italienische sowie für sämtliche italienischen Dialekte.
In dem Syntagma ille secrita fungiert ille als regulärer Artikel.
Der Plural ehemaliger lateinischer Neutra auf -a (vgl. Sg. SECRETUM – Pl. SECRETA) war in den Dialekten des Mittelalters weit verbreitet und ist bei einigen Wörtern selbst im modernen Italienischen noch anzutreffen (z.B. i fondamenti vs. le fondamenta < lat. Pl. FUNDAMENTA).
16
![Page 17: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/17.jpg)
Sprachliche AnalyseBeim Syntagma a bboce stoßen wir auf zwei
Besonderheiten des gesprochenen Dialektes von Rom, die auch anderen Mundarten nicht fremd sind.
Zum einen wird die phonosyntaktische Verdoppelung in der Graphie wiedergegeben zum anderen der Betazismus (lat. AD VOCEM > a bboce).
17
![Page 18: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/18.jpg)
Die Inschrift von San Clemente (Rom, 11. Jahrhundert)Ausschnitt aus dem
Fresko (heutiger Zustand)
18
![Page 19: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/19.jpg)
Die Inschrift von San ClementeDie Inschrift wird in der italienischen Fachliteratur
häufig als fumetto in volgare (volkssprachlicher Comic) bezeichnet, wobei die Zuordnung der Redetexte zu den einzelnen Figuren immer wieder diskutiert worden ist.
Es handelt sich bei der Inschrift um ein Zeugnis konzeptioneller Mündlichkeit im Italoromanischen des Hochmittelalters.
19
![Page 20: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/20.jpg)
Die Inschrift von San Clemente
Ausschnitt aus dem Fresko
20
![Page 21: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/21.jpg)
Die Inschrift von San ClementeDer inhaltliche Bezug der Inschrift
Darstellung einer Episode aus dem Leben des Heiligen Clemens.
Es sind drei Sklaven zu erkennen, die mit Mühe eine Säule vor zwei Bögen ziehen.
Der Mann auf der linken Seite hebt sie mit Hilfe eines Balkens an, während die anderen beiden an einem Seil ziehen.
Sie erhalten Anweisungen von ihrem Herrn auf der rechten Bildseite.
21
![Page 22: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/22.jpg)
Die Inschrift von San ClementeDer inhaltliche Bezug der Inschrift
Der Patrizier Sisinius hatte Befehl erteilt, den der Zauberei angeklagten Clemens (dritter Bischof von Rom in der Nachfolge Petri) zu fesseln und in den Kerker zu stecken.
Durch ein Wunder glaubten der Patrizier und seine Sklaven in der Säule Clemens selbst zu erkennen.
Ihnen sind die volkssprachlichen Aussagen in den Mund gelegt, während der (unsichtbare) Heilige Clemens ihnen (oberhalb der Säule in den beiden Rundbögen) auf Latein antwortet.
22
![Page 23: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/23.jpg)
Die Inschrift von San Clemente
Zuordnung der Sprechtexte
23
![Page 24: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/24.jpg)
Der Text der InschriftSisinius (volgare) Clemens (Latein)Fili dele pute, traite.
Gosmari, Albertel traite. Falite dereto co lo palo, Carvoncelle
____________________Figli di puttana, tirate!
Gosmario e Albertello, tirate! Fagli da dietro col palo
Duritiam cordis vestri... saxa traere
meruistis
___________________Per la durezza del vostro
cuore... avete meritato di trascinare sassi
24
![Page 25: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/25.jpg)
Sprachliche AnalyseIn der Graphie dominiert die lateinische Schreibtradition.
Volkssprachliches [] (vgl. it. figlio) wird durch einfaches li wiedergegeben (fili).
Das Substantiv puta ‘Hure’ zeigt gegenüber der volkstümlichen Aussprache lediglich einfaches t (vgl. it. puttana).
Der Imperativ falite (it. *fagliti) setzt sich aus fa (< FAC) + li (< ILLI) + te zusammen, wobei die phonosyntaktische Verdoppelung nicht in der Graphie angezeigt wird.
25
![Page 26: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/26.jpg)
Sprachliche AnalyseDie Präposition dereto geht auf lat. DE + RETRO
unter Ausfall des zweiten [-r-] zurück. Die Form traite kann wohl auf vlat. *TRAGĬTE
(TRAGERE statt klat. TRAHERE) zurückgeführt werden.
Vor palatalen Vokalen hat sich [g] zu [j] entwickelt. Bei dem Eigennamen Carvoncelle (das Endungs-e
ist offensichtlich ein lateinischer Vokativ) zeigt sich die Abschwächung des Nexus [-rb-] zu [-rv-].
26
![Page 27: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/27.jpg)
Ritmo belluneseSpätes 12. Jahrhundert
27
![Page 28: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/28.jpg)
28
Im Ritmo bellunese wird der Sieg Bellunos über Treviso in den Jahren 1193 und 1196 gerühmt.
Der italoromanische Text ist in einen lateinischen Rahmentext eingefügt.
Lateinischer Rahmentext
Lateinischer Rahmentext
Venetischer Volgare-Text
Chronik
![Page 29: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/29.jpg)
Ritmo bellunese Item eodem anno castrum Landredi ceperunt, ibi vero plures homines
interfecerunt et .XXVI. inter milites et pedites atque arcatores secum in vinculis duxerunt et totum castrum combusserunt et funditus destruxerunt.
◦ De Castel d’Ard avì li n(ost)ri bona part,◦ I lo getà tutto intro lo flumo d’Ard,◦ E sex cavaler de Tarvis li plui fer ◦ Co(n) se duse li cavaler.
Praeterea domum <sancti> Bauce vi occupaverunt et eam destruxerunt
et .XVIII. latrones inde secum duxerunt.
29
![Page 30: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/30.jpg)
Ritmo belluneseModernes Italienisch Altbellunesisch
Di Castel d’Ardo ebbero i nostri buon partito. / Essi lo fecero rovinar tutto dentro il fiume Ardo. / E sei cavalieri di Treviso, i più fieri, /Con sé condussero i nostri cavalieri.
◦De Castel d’Ard avì li n(ost)ri bona part,
◦ I lo getà tutto intro lo flumo d’Ard,
◦E sex cavaler de Tarvis li plui fer
◦Co(n) se duse li cavaler.
30
![Page 31: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/31.jpg)
Ritmo belluneseDie Form av geht auf vlat.*HABIT < HABUIT (vgl. it.
ebbe) zurück. Die Verwendung der Singularform zum Ausdruck des Plurals ist in norditalienischen Dialekten keine Seltenheit.
Ebenfalls als Passato remoto ist getà zu interpretieren (vgl. it. gettarono).
Das Graphem <g> steht hier für die stimmhafte Affrikate [dz].
31
![Page 32: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/32.jpg)
Ritmo belluneseCharakteristisch für Norditalien ist die
Degeminierung von Doppelkonsonanten (tt > t). Eine latinisierende Graphie liegt bei intro vor,
ebenso bei sex. Die lat. Nexus [fl-] und [pl-] haben sich erhalten
(lat. FLUMEN > flumo; lat. PLUS > plui). Die Form duse geht auf das lat. Perfekt DUXIT
zurück.
32
![Page 33: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/33.jpg)
Fließender Übergang zwischen Latein und VolgareBeisp. aus der Toskana und Ligurien
33
![Page 34: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/34.jpg)
Testimonianze di Travale (1158)Sicht auf Travale
34
![Page 35: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/35.jpg)
Testimonianze di Travale Zahlreiche Schreiber, die nur über
oberflächliche Lateinkenntnisse verfügten, ließen in ihren Schriften die Grenzen zwischen Latein und volgare verschwimmen.
Dieses Phänomen beobachten wir beispielsweise bei den Testimonianze di Travale, die 1158 in der südlichen Toskana entstanden sind.
Der Rechtsstreit um den Besitz einiger landwirtschaftlicher Anwesen in der Maremma (d.h. im Süden der heutigen Provinz Grosseto) spielte sich zwischen dem Grafen Ranieri Pannocchieschi (genannt Pannocchia) von Travale und seinem Bruder Galgano ab, dem Bischof von Volterra.
35
![Page 36: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/36.jpg)
Testimonianze di Travale
Der Graf beanspruchte den Besitz für Travale und Fosini, der Bischof für Gerfalco.
Es kam zu einem ersten Vermittlungsversuch durch den Bischof von Grosseto, der eine Gruppe von Adeligen und Geistlichen beauftragte, eine Einigung zu finden, die allerdings nicht zustande kam.
Auch ein zweiter Schlichtungsversuch fand nicht die Zustimmung Pannocchias, der zugunsten seines Bruders auf einige landwirtschaftliche Anwesen hätte verzichten müssen.
36
![Page 37: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/37.jpg)
Testimonianze di TravaleDie Schlichter luden den Grafen schließlich ein, um
in Anwesenheit des Richters Balduino von sechs rechtschaffenen und gesetzestreuen Männern (sex bonos homines et legales) aus Travale die Zugehörigkeit des umstrittenen Besitzes zu Travale bestätigen zu lassen.
Der Text enthält lediglich die Aussagen der Zeugen zugunsten der Ansprüche des Grafen.
Der Ausgang des Prozesses und die übrigen Zeugenaussagen sind uns leider nicht überliefert.
37
![Page 38: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/38.jpg)
Testimonianze di Travale (1158)Auszug aus dem Text
38
![Page 39: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/39.jpg)
Testimonianze di Travale... Quorum primo Berardinus quondam Tebaldi testatur de
curte de Travale esse sicut: territorium mascie de Castagneto tenet de antiquo, quod primo habuit Andreas Starna qui Nappio vocabatur; de mascia Montanina dicit quod est de curte de Travale antiquum, scilicet eius quod Martinus Cavalieri tenuit. Viventi quondam filius, qui Henrigulus vocatur, dicit quod audivit dicere Berardinum predictum quod isti de Casa Magii, hii sunt li Nappari, fuerunt de la curte di Travale, ut ipse audivit dicere; de la Montanina dicit: Io de presi pane e vino p(er) li maccioni a Travale; de illa que est da Casa Magii dicit quod perdonatum fuit. […]
39
![Page 40: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/40.jpg)
Testimonianze di Travale (1158)“[…] Pogkino, qui Petrus dicitur, dicit quod ipse stetit
cum Gkisolfolo Africanu et ab eo audivit quod Casa Magii erat de la curte de Travale et fecit ibi servitium, non quod ipse viderit vel sciat; et ab eodem Gkisolfolo audivit quod Malfredus fecit la guaita a Travale. Sero ascendit murum et dixit: Guaita, guaita male; non mangiai ma mezo pane. Et ob id remissum fuit sibi servitium, et amplius no(n) tornò mai a far guaita, ut ab aliis audivit, quia veritatem inde nescit.”
40
![Page 41: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/41.jpg)
Testimonianze di Travale Der Einfluss der Volkssprache manifestiert sich
beispielsweise in Form von Zitaten in direkter Rede („...dicit: Io de presi pane e vino...“; „...dixit: Guaita, guaita male...“).
Die Partikel de (< lat. INDE) entspricht ne im modernen Italienischen (vgl. nde in den südlichen Dialekten).
Das Substantiv maccione ‘Maurer’ lebt im Italienischen in der Form massone ‘Freimaurer’ weiter (vgl. auch frz. maçon).
41
![Page 42: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/42.jpg)
Testimonianze di Travale Der Germanismus guaita (< fränk. *wahta, vgl. dt. Wacht), der
im Italienischen nicht überlebt hat, ist in zahlreichen mittellateinischen sowie in altkatalanischen Texten belegt.
Auch außerhalb der volkssprachlichen Zitate kommt das volgare an vielen Stellen zum Vorschein, z.B. in Form von latinisierten Toskanismen wie certetham (vgl. it. certezza < vlat. *CERTITIAM vs. klat. Akk. CERTITUDINEM), durch die Einstreuung toskanischer Syntagmen (de la curte di; la guaita) sowie durch die Übertragung italoromanischer Satzbaumuster auf das Lateinische (dicit quod nach dem Vorbild von dice che statt der lateinischen ACI-Konstruktion).
42
![Page 43: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/43.jpg)
Die Dichiarazione di Paxia Testament aus Ligurien
43
![Page 44: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/44.jpg)
Die Dichiarazione di PaxiaIn no(m)i(n)e Domini. Ei Paxia, uxor Ioh(ann)es,
manifesto ante co(n)sules p(er) s(an)c(t)i D(e)i eva(n)gelii in bona fide. Qua(n)do ego adux(i) viro m(e)o da Ianua, costà sol. iiii. dr. .i. In sepellir viro m(e)o dispexi sol. .v. m(inus) dr. .i. In septime dispexi d. .xx.viiii. [...]
44
![Page 45: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/45.jpg)
Die Dichiarazione di PaxiaEs folgt eine Aufzählung von Alltagsgegenständen, bei
der weitgehend auf volkstümliche Bezeichnungen zurückgegriffen wird:
(Et) ei Paxia habeo de viro m(e)o colcera una (et) unum oreger (et) carpite due (et) unu(m) ma(n)tello d’Araça cu(m) une pellis d’agnello (et) une altre pelle d’agnello (et) gonnelle .iiii., una de bruneta (et) una vergada (et) due albaxie, (et) unum cop(er)tor vetulo (et) capa una (et) sacho(n) .i. (et) paria .ii. de brague (et) unu(m) camixoto (et) unu(m) sacho (et) paria duo de çoculi [...]
45
![Page 46: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/46.jpg)
Die Dichiarazione di PaxiaEine Hauptschwierigkeit beim Übergang von der
lateinischen Schriftlichkeit zur volkssprachlichen bestand darin, dass das lateinische Alphabet für viele inzwischen entstandenen Laute keine geeigneten Schriftzeichen besaß.
In der Dichiarazione di Paxia finden wir u.a. folgende Lösungen:
46
![Page 47: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/47.jpg)
Die Dichiarazione di PaxiaDer stimmhafte Frikativ [] wird durch <x>
wiedergegeben: dispexi, albaxie, camixoto, pixon etc.Die stimmhafte Affrikate [d] wird vor velaren Vokalen
durch <i>, vor palatalen durch <g> repräsentiert: seia, toaia, oreger.
Sowohl die stimmlose Affrikate [ts] als auch die stimmhafte Variante [dz] wird vor velaren Vokalen durch <ç-> wiedergegeben (çoculi), während <c> vor palatalen Vokalen für [ts] stehen kann: colcera, calce, lence.
47
![Page 48: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/48.jpg)
Die Dichiarazione di PaxiaZu den sprechsprachlichen Besonderheiten, die in
der Graphie wiedergegeben werden, gehören u.a. der Wegfall der Endvokale: sepellir, oreger, copertor, sachon, barril, bolentin, crivel, pairol, seder, oral, peiten, tridor, vermeion etc.
die Sonorisierung von intervokalischem [-t-]: vergada, buada, scudelle, galleda, tridor, encantado, stada etc.
48
![Page 49: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/49.jpg)
Die Dichiarazione di Paxia die Affrizierung von lat. [kl-] zu [d]: vlat.
*AURICULARIUM > oreger; vlat. *SICLA (< lat. SITULAM) > seia etc.;
die Entstehung des Frikativs [] aus dem vlat. Nexus [-sj-]: lat. PENSIONEM > pixon;
die Entwicklung von vlat. [-rj-] zu [-jr-] (Metathese): lat. PARIOLUM > pairol, vlat. TONSORIAS > tesoire sowie das Passato remoto der dritten Person Singular auf -à (costà; vgl. it. costò).
49
![Page 50: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/50.jpg)
Die Dichiarazione di PaxiaAuf die Wiedergabe einiger phonetischer Merkmale
verzichtet der Text hingegen, so z.B. auf die Sonorisierung von intervokalischem [-p-] (sepellir, copertor) und [-t-] (bruneta, carpite).
Phonographematische und lexikalische Inkonsequenz sind für Texte jener Epoche sehr typisch.
50
![Page 51: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/51.jpg)
Vor 1200
51
![Page 52: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/52.jpg)
Kurztexte aus der Toskana Im späten 12. Jahrhundert hat der Bildhauer Biduino in Pisa
folgende Grabinschrift angefertigt, in der Volkssprache und Latein gleichermaßen präsent sind:
Homo ke vai per via,prega Deo dell’anima mia.Sì como tu se’ ego fui,sicus ego sum tu dei essere.
Der kurze Text befindet sich auf dem Grab eines gewissen Giratto, der im Oktober 1176 verstarb. Die korrekte Form müsste sicut lauten.
52
![Page 53: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/53.jpg)
Kurztexte aus der ToskanaAuch hier macht sich der Einfluss der lateinischen
Schreibtradition deutlich bemerkbar (homo mit etymologisierendem h; Deo statt Dio, ego sum statt io sono etc.).
Interessant ist ferner die Verwendung von k- (ke statt che), das in mittelalterlichen Texten allerdings keine Seltenheit ist.
53
![Page 54: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/54.jpg)
Kurztexte aus der ToskanaEinige italoromanische Kurztexte stellen Ergänzungen zu
lateinischen Schriftstücken dar, so etwa die so genannte Postilla amiatana aus dem Jahre 1078, die der Notar Rainerio einem Vertrag angefügt hat, in dem die Eheleute Miciarello und Gualdrada erklärt haben, dass sie all ihre Güter der Abtei San Salvatore in Montamiata vermachen wollen.
Der Text lautet:
ista car(tula) est de caput coctu ille adiuvet de ill rebottuq(ui) mal co(n)siliu li mise in corpu
54
![Page 55: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/55.jpg)
Kurztexte aus der ToskanaEine eindeutige Interpretation ist aufgrund syntaktischer
und lexikalischer Unklarheiten nicht möglich. Castellani (21976, 108) schließt sich der Interpretation
Migliorinis an: „...io spiegherei pressappoco in questo modo: Questa carta è di Capocotto (probabilmente da intendere come ‘Testadura’) e gli dia aiuto contro il Maligno, che un mal consiglio gli mise in corpo”.
55
![Page 56: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/56.jpg)
Kurztexte aus der ToskanaHinsichtlich der sprachlichen Eigenheiten fällt die
Bewahrung von auslautendem [-u] auf (coctu, rebottu, consiliu, corpu).
Als lexikalische oder phonographematische Latinismen identifizieren wir caput (statt *capu), est (statt è), adiuvet sowie coctu (statt *cottu).
56
![Page 57: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/57.jpg)
Raimbaut de Vaqueiras
57
![Page 58: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/58.jpg)
Genuesische Textpassagen bei provenzalischen Minnesängern Der provenzalische Minnedichter
Raimbaut de Vaqueiras hat in seine Gedichte auch einige italoromanische Strophen eingebaut.
In einem zweisprachigen Dialog zwischen einem südfranzösischen Troubadour und einer genuesischen Dame, der wohl vor 1194 entstanden ist, stößt vor allem die genuesische Antwort (Vers 15-28) auf Interesse, die mit Hilfe der provenzalischen Orthographie wiedergegeben wird.
58
![Page 59: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/59.jpg)
Genuesische Textpassagen bei provenzalischen Minnesängern Domna, tant vos ai preada, si us plaz, q’amar me voillaz, q’eu sui vostr’endormenjaz, car es pros et enseignada e toz bos prez autrez autreiaz; per qe’m plai vostr’amistaz. Car es en toz faiz cortesa, s’es mos cors en vos fermaz plus q’en nulla Genoesa, per q’er merces si m’amaz; e pois serai meilz pagaz qe s’era mia.ill ciutaz, ab l’aver q’es ajostaz, dels Genoes.
59
![Page 60: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/60.jpg)
Genuesische Textpassagen bei provenzalischen Minnesängern
Genuesische Passage mit moderner italienischer Übersetzung
60
![Page 61: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/61.jpg)
Genuesische Textpassagen bei provenzalischen Minnesängern Zu den typischen Merkmalen des Genuesischen, die in
dem Text in Vorschein treten, gehören die Affrizierung des lat. Nexus [pl-] zu [ts] (chu < lat. PLUS) (= [tʃy]) sowie der Ausfall von intervokalischem [-t-] beim Partizip Perfekt (malaurao, esclavao).
Bis auch genuesische Dichter auf Genuesisch schrieben, sollte allerdings noch ein Jahrhundert vergehen.
61
![Page 62: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/62.jpg)
Polyzentrischer Sprachausbau im Mittelalter
62
![Page 63: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/63.jpg)
Dante Alighieri, De vulgari eloquentia
Ca. 1304
63
![Page 64: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/64.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaEine erste Auseinandersetzung mit der
diatopischen Variation in Italien finden wir bereits in Dantes Traktat De vulgari eloquentia aus dem frühen 14. Jahrhundert (ca. 1304).
64
![Page 65: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/65.jpg)
Etappen der Dialektologie Sprachhistorisches Gedankengut in De vulgari
eloquentia im Überblick Latein ist unveränderlich (Latein wird als Kunstsprache
betrachtet, die sich natürlichen Veränderungen entzieht) Alle (natürlichen) Volkssprachen verändern sich in Zeit und
Raum Hebräisch ist die Ursprache aller Menschen Turmbau zu Babel (Verwirrung) Entstehung verschiedener Sprachfamilien mit
zunehmender Diversifizierung(…)
65
![Page 66: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/66.jpg)
Theorie über die Entstehung der diatopischen Variation
66
![Page 67: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/67.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
67
Variationslinguistik ante litteramSprache verändert sich in Zeit und RaumDie von den Menschen verwendete Sprache
ist raschen Veränderungen unterworfen (in Abhängigkeit von der menschlichen Unbeständigkeit)
Als unveränderliche Sprache wurde daher das Lateinische (= Grammatik) erschaffen
![Page 68: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/68.jpg)
Vgl. auch Dante, Convivio
Lateinisch = Grammatik = unveränderlich in Zeit und Raum
Volgare (= italoromanischer Primärdialekt) = veränderlich in Zeit und Raum
“…perché lo latino è perpetuo e non corruttibile, e lo volgare è non stabile e corruttibile.”Convivio, Trattato I, Capitolo v
68
![Page 69: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/69.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
69
Komparatistik ante litteramSprachvergleich
Die Ähnlichkeit der romanischen Sprachen (lingua oc, lingua oil, lingua si) lässt darauf schließen, dass sie einen gemeinsamen Ursprung haben
![Page 70: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/70.jpg)
De vulgari eloquentia (I, xi)Auszüge
70
![Page 71: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/71.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Die Einteilung der Dialekte
Insgesamt:
14 Dialekte
71
![Page 72: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/72.jpg)
Die Klassifizierung der italienischen Dialekte (lat. vulgaria) nach Dante
(Ulrich Prill: Dante. Stuttgart/Weimar 1999, S. 94)72
![Page 73: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/73.jpg)
http://www.thelatinlibrary.com/dante/vulgar.shtml
73
![Page 74: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/74.jpg)
De vulgari eloquentia: digitale Quellen
http://www.danteonline.it/italiano/home_ita.asp74
![Page 75: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/75.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia: digitale Quellenhttp://www.danteonline.it/italiano/opere_indice.htm
75
![Page 76: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/76.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Rom
76
![Page 77: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/77.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XI) It. Übersetzung Sicut ergo Romani se cunctis
preponendos extimant, in hac eradicatione sive discerptione non inmerito eos aliis preponamus, protestantes eosdem in nulla vulgaris eloquentie ratione fore tangendos. Dicimus igitur Romanorum, non vulgare, sed potius tristiloquium, ytalorum vulgarium omnium esse turpissimum; nec mirum, cum etiam morum habituumque deformitate pre cunctis videantur fetere. Dicunt enim: Messure, quinto dici?
E dunque, siccome i Romani ritengono di dover essere messi in testa a tutti, non è ingiusto che li anteponiamo a tutti gli altri in quest'opera di sradicamento o estirpazione che dir si voglia, dichiarando che non andranno presi in considerazione in nessuna precettistica sull'eloquenza volgare. E diciamo pure che quello dei Romani - che non è neanche una lingua ma piuttosto uno squallido gergo - è il più brutto di tutti i volgari italiani: il che non meraviglia, dato che anche quanto a bruttura di abitudini e fogge esteriori appaiono i più fetidi di tutti. Eccoli infatti dire: Messure, quinto dici?
77
![Page 78: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/78.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische und kulturhistorische Interpretation:
= it. Signore, che dici?
messure = Hyper-korrektismus (metaphonisches u kommt im Singular nicht vor; aber Pl. messuri)
Kritik Dantes an der röm. Duzform
RomMessure, quinto dici?
78
![Page 79: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/79.jpg)
Intertextuelle Interpretation
Salimbene da Parma (1221-1288), Cronica
Dante, Divina Commedia, Paradiso XVI, 19-11
SALIMBENE: „Romani, qui imperatori et
summo pontifici dicunt tu. Et tamen appellant eum dominumdicentes: tu messor“
DANTE:„Dal voi che prima a Roma s‘offrie, /
in che la sua famiglia men perseva“
79
![Page 80: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/80.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Die Mark Ancona
La Marca Anconitana
80
![Page 81: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/81.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XI) It. ÜbersetzungPost hos incolas
Anconitane Marchie decerpamus, qui, Chignamente state siate Locuntur; cum quibus et Spoletanos abicimus.
Dopo costoro strappiamo via gli abitanti della Marca Anconitana, che dicono Chignamente state siate: e assieme a loro via anche gli Spoletini.
81
![Page 82: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/82.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
= it. come state?
Keine eindeutige Interpretation möglich, da die Überlieferung der Kopien unklar ist
Die Mark AnconaChignamente state, siate
82
![Page 83: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/83.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Lombardei
Mailand Bergamo
83
![Page 84: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/84.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XI) Dt. ÜbersetzungPost quos Mediolanenses
atque Pergameos eorumque finitimos eruncemus, in quorum etiam improperium quendam cecinisse recolimus: Enter l'ora del vesper, ciò fu del mes d'ochiover.
Dopo di questi estirpiamo Milanesi a Bergamaschi a loro vicini; anche su di loro ricordiamo che un tale ha composto un canto di scherno: Enter l'ora del vesper, ciò fu del mes d'ochiover.
84
![Page 85: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/85.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Apokopeenter, vesper, mesochiover
Palatalisierungochiover = [oover]lat. CT > lomb. []
Mailand/Bergamo (Lombardei)Enter l'ora del vesper,
ciò fu del mes d'ochiover.
85
![Page 86: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/86.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original Dt. ÜbersetzungPost hos Aquilegienses et
Ystrianos cribremus, qui Ces fastu? crudeliter accentuando eructuant. Cumque hiis montaninas omnes et rusticanas loquelas eicimus, que semper mediastinis civibus accentus enormitate dissonare videntur, ut Casentinenses et Pratenses.
E dopo ancora, setacciamo via Aquileiesi e Istriani, che con quel loro accento ferino pronunciano: Ces fas-tu? E assieme a questi buttiamo via tutte le parlate montanare e campagnole, come quelle dei Casentinesi e degli abitanti di Fratta, che col loro accento aberrante da tutte le regole suonano in modo da far a pugni col linguaggio di chi abita nel centro delle città.
86
![Page 87: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/87.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Istrien
87
![Page 88: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/88.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Eigentl. Ce fas-tu? = it. che fai tu?
QUID > ce (Palatalisierung)
Der 5. Vers einer friaulischen Ballade:
Ce fastu achì / tan plasevol e tan cortès?
Istrien / FriaulCes fas tu?
88
![Page 89: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/89.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Sardinien
89
![Page 90: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/90.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XI) It. ÜbersetzungSardos etiam, qui non Latii
sunt, sed Latiis adsociandi videntur, eiciamus, quoniam soli sine proprio vulgari esse videntur, gramaticam tanquam simie homines imitantes; nam domus nova et dominus meus locuntur.
Quanto ai Sardi, che non sono Italiani ma andranno associati agli Italiani, via anche loro, dato che sono i soli a risultare privi di un volgare proprio, imitando invece la grammatica come fanno le scimmie con gli uomini: e infatti dicono domus nova e dominus meus.
90
![Page 91: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/91.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Konservativer Charakter des Sardischen
Hatte Dante die Einsicht in latinisierende sardische Urkunden?
Sardiniendomus nova / dominus meus
91
![Page 92: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/92.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Sizilien
92
![Page 93: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/93.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XII) Dt. ÜbersetzungEt primo de siciliano
examinemus ingenium, nam videtur sicilianum vulgare sibi famam pre aliis asciscere, eo quod quicquid poetantur Ytali sicilianum vocatur, et eo quod perplures doctores indigenas invenimus graviter cecinisse: puta in cantionibus illis, Anchor che l'aigua per lo focho lassi, et Amor, che lungiamente m'ài menato.
E per prima cosa facciamo un esame mentale a proposito del siciliano, poiché vediamo che il volgare siciliano si attribuisce fama superiore a tutti gli altri per queste ragioni: che tutto quanto gli Italiani producono in fatto di poesia si chiama siciliano; e che troviamo che molti maestri nativi dell'isola hanno cantato con solennità, per esempio nelle famose canzoni Ancor che l'aigua per lo foco lassi
e Amor, che lungiamente m'hai menato.
93
![Page 94: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/94.jpg)
Exkurs zur sizilianischen Dichterschule
Die sizilianische Dichterschule war eine Gruppe von Dichtern am Hof Kaiser Friedrichs II. in Palermo.
Im eigentlichen Sinn des Wortes handelte es sich um Dilettanten, also Beamte, die nebenbei auch Dichter waren, auch Friedrich selbst verfasste Gedichte.
Die sizilianische Dichterschule hatte großen Einfluss auf ganz Italien und wirkte noch weiter, als das Stauferreich bereits untergegangen war (Quelle: Wikipedia).
94
![Page 95: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/95.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Kenntnisse Dantes der sizilianischen Dichterschule in toskanischer Überlieferung
Die Zeilen stammen aus einem Gedicht von
Guido delle Colonne:
Ancor che l'aigua per lo foco lassi …
Sizilien (I)Ancor che l'aigua per lo foco lassiAmor, che lungiamente m'hai menato
95
![Page 96: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/96.jpg)
Intertextuelle Interpretation
Guido delle Colonne (aus Messina?)
CanzoniAmor, che lungiamente m'ài menatoAncor che l'aigua per lo foco lassiGioiosamente cantoLa mia gran pena e lo gravoso affanno
Ancor che l'aigua per lo foco lassila sua grande fredduranon cangeria naturas'alcun vasello in mezzo non vi stassi;anzi averria senza lunga dimurache lo foco astutassi,o che l'aigua seccassi;ma per lo mezzo l'uno e l'autra dura.Cusì, gentil criatura,in me à mostrato Amorel'ardente suo valore:che senza Amore er'aigua fredda e ghiaccia,ma Amor m'à sì allumatodi foco che m'abraccia
[…]Rimatori della scuola sicilianaa c. di Panvini, Firenze 1962 / 1964
96
![Page 97: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/97.jpg)
Intertextuelle Interpretation Guido delle Colonne
Amor, che lungiamente m'ài menatoa freno stretto senza riposanza,alarga le toi retine, in pietanza,chè soperchianza - m'a vinto e stancato;c'ò più durato - ch'eo non ò possanza, per voi, madonna, a cui porto lianzapiù che non fa assessino asorcuitato,che si lassa morir per sua credanza.Ben este affanno dilittoso amare,e dolze pena ben si pò chiamare; ma voi, madonna, de la mia travaglia,ca sì mi squaglia, - prenda voi merzide,che ben è dolze mal, se no m'auzide.
[…]
97
![Page 98: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/98.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XII) It. ÜbersetzungEt primo de siciliano
examinemus ingenium, nam videtur sicilianum vulgare sibi famam pre aliis asciscere, eo quod quicquid poetantur Ytali sicilianum vocatur, et eo quod perplures doctores indigenas invenimus graviter cecinisse: puta in cantionibus illis, Anchor che l'aigua per lo focho lassi, et Amor, che lungiamente m'ài menato.
E per prima cosa facciamo un esame mentale a proposito del siciliano, poiché vediamo che il volgare siciliano si attribuisce fama superiore a tutti gli altri per queste ragioni: che tutto quanto gli Italiani producono in fatto di poesia si chiama siciliano; e che troviamo che molti maestri nativi dell'isola hanno cantato con solennità, per esempio nelle famose canzoni Ancor che l'aigua per lo foco lassi
e Amor, che lungiamente m'hai menato.
98
![Page 99: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/99.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Text (I, XII) It. Übers. Sed prestat ad propositum
repedare quam frustra loqui; et dicimus quod si vulgare sicilianum accipere volumus secundum quod prodit a terrigenis mediocribus, ex ore quorum iudicium eliciendum videtur, prelationis honore minime dignum est, quia non sine quodam tempore profertur; ut puta ibi: Tragemi d'este focora, se t'este a boluntate.
Ma è meglio ritornare al punto che parlare a vuoto. Diciamo allora che il volgare siciliano, a volerlo prendere come suona in bocca ai nativi dell'isola di estrazione media (ed è evidentemente da loro che bisogna ricavare il giudizio), non merita assolutamente l'onore di essere preferito agli altri, perché non si può pronunciarlo senza una certa lentezza; come ad esempio qui: Tragemi d'este focora se t'este a bolontate.
99
![Page 100: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/100.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Sizilien (II)Tragemi d'este focora se t'este
a boluntate.
100
![Page 101: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/101.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Apulien
101
![Page 102: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/102.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XII) Dt. ÜbersetzungApuli quoque, vel a sui
acerbitate, vel finitimorum suorum contiguitate, qui Romani et Marchiani sunt, turpiter barbarizant. Dicunt enim, Bòlzera che chiangesse lo quatraro.
Gli Apuli d'altra parte, o per loro crudezza o per la vicinanza delle genti con cui confinano, cioè Romani a Marchigiani, cadono in sconci barbarismi: e infatti dicono Bòlzera che chiangesse lo quatraro.
102
![Page 103: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/103.jpg)
Diatopische Variation des Italoromanischen
Norditalien
lat. PL > [pl] (Erhalt) und [pj]
Nord- und Mittelitalien
lat. PL > [pj]
Süditalien
lat. PL [pl] > [kj]
G. Devoto/G. Giacomelli, I dialetti delle regioni d‘Italia. Firenze 1971
103
![Page 104: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/104.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XII) It. Übers.Sed quamvis terrigene Apuli
loquantur obscene comuniter, prefulgentes eorum quidam polite locuti sunt, vocabula curialiora in suis cantionibus compilantes, ut manifeste apparet eorum dicta perspicientibus, ut puta Madonna, dire vi voglio, et Per fino amore vo sì letamente.
Ma benché i nativi dell'Apulia parlino generalmente in modo turpe, alcuni che fanno spicco tra di essi si sono espressi in modo raffinato, trascegliendo nelle loro canzoni i vocaboli più degni della curia, cosa che risulta evidente ad osservare le loro poesie, come ad esempio Madonna, dir vi voglio, e Per fino amore vo sì letamente.
104
![Page 105: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/105.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
= it. toglimi da queste fiamme, se ti fa piacere
= der 3. Vers des bekannten Contrasto von Cielo d‘Alcamo
= für Dante zu nah an der gesprochenen Realität
chiangesse: PL > [kj]
quatraro
Apulien (siz. Dichterschule)Volzera che chiangesse lo quatraro
105
![Page 106: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/106.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Auszüge aus siz. Gedichten in toskanischer Überlieferung
Apulien (siz. Dichterschule)Madonna, dir vi volglioPer fino amore vo si letamente
106
![Page 107: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/107.jpg)
107
Vervielfältigung durch toskanische Kopisten,Welche gleichzeitig die GedichteAn ihren Heimatdialekt anpassten
Verlust sämtlicher Originale
Nur zwei Gedichte sind in authentischer Sprache als Kopieerhalten:
Stefano Protonotaro: Pir meu cori…König Enzo:S'iu truvassi Pietati
Sizilianische Dichterschule
![Page 108: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/108.jpg)
Exkurs zur Scuola siciliana
108
Stefano Protonotaro
[…]
![Page 109: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/109.jpg)
Exkurs zur Scuola siciliana
109
König Enzo(unehelicher Sohn Friedrichs II.)
![Page 110: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/110.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Die Toskana
110
![Page 111: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/111.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XIII) It. Übers.Locuntur Florentini et dicunt:
Manichiamo introque che noi non facciano atro. Pisani: Bene andonno li fatti De Fiorensa per Pisa. Lucenses: Fo voto a Dio che in grassarra eie lo comuno de Lucca. Senenses: Onche renegata avesse io Siena! Ch'ee chesto ? Aretini: Vo' tu venire ovelle?
Ecco che parlano i Fiorentini, e dicono Manichiamo, introcque che noi non facciamo altro; e i Pisani: Bene andonno li fatti de Fiorensa per Pisa; i Lucchesi: Fo voto a Dio ke in grassarra eie lo comuno de Lucca; i Senesi: Onche renegata avess'io Siena. Ch'ee chesto? gli Aretini: Vuo' tu venire ovelle?
111
![Page 112: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/112.jpg)
Toskana (moderne Karte)
FlorenzPisaLuccaSienaArezzo
112
![Page 113: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/113.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation= it. mangiamo mentre non abbiamo altro da fare
Volkstümliche Wörter (auch von Dante verwendet)
manicare = it. mangiareintrocque = it. mentre
ToskanaFlorenz: Manichiamo
introcque che noi non facciamo altro
ambo le man per lo dolor mi morsi;ed ei, pensando ch'io 'l fessi per vogliadi manicar, di sùbito levorsi (Inf., XXXIII, 60)
Sì mi parlava, e andavamo introcque.
(Inf., XX, 130)
113
![Page 114: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/114.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
= it. i fatti di Firenze andarono bene per Pisa
andaro > andarono > andorono > andorno > andonno (Assimil.)
[ts] > [s] typisch für das Pisanische (Entaffrizierung)
Toskana
Pisa: Bene andonno li fatti de Fiorensa per Pisa
114
![Page 115: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/115.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Gesamttoskanische Phänomene= it. giuaraddio che il comune di Lucca nuota nell‘abbondanza
fo = facciograssarra = abbondanzaeie = è
Toskana
Lucca: Fo voto a Dio ke in grassarra eie lo comuno de Lucca
115
![Page 116: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/116.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
= it. avessi pur rinnegato Siena, e con ciò?
sien. chesto vs. flor. questo
ee = è (typisch für das Alttosk., wird auch von Dante verwendet)
ToskanaSiena: Onche renegata
avess'io Siena.Ch'ee chesto?
116
![Page 117: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/117.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
= it. vuoi venire da qualche parte?
ovelle = aretin. Form (< lat. ubi velles)
ToskanaArezzo: Vuo' tu venire
ovelle?
117
![Page 118: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/118.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XIII) It. Übersetzung Hoc Romandiolos omnes habet,
et presertim Forlivienses, quorum civitas, licet novissima sit, meditullium tamen esse videtur totius provincie. Hii deuscì affirmando locuntur,et Oclo meo et Corada mea proferunt blandientes. Horum aliquos a proprio poetando divertisse audivimus, Tomam videlicet et Ugolinum Bucciolam, faventinos.
A tale volgare appartengono tutti i Romagnoli, e specialmente i Forlivesi, la cui città, benché periferica, appare però il fulcro di tutta la regione: costoro per affermare dicono deuscì, e allo scopo di blandire il prossimo usano le espressioni oclo meo e corada mea. Ma taluni di questi, a nostra notizia, si sono allontanati nelle loro poesie dal proprio volgare, cioè Tommaso e Ugolino Bucciòla, entrambi Faentini.
118
![Page 119: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/119.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XII) It. Übersetzung Hoc omnes qui magara dicunt,
Brixianos videlicet, Veronenses et Vigentinos, habet; nec non Paduanos, turpiter sincopantes omnia in -tus participia et denominativa in -tas, ut mercò et bontè. Cum quibus et Trivisianos adducimus, qui more Brixianorum et finitimorum suorum u consonantem per f apocopando proferunt, puta nof pro ‘novem’ et vif pro ‘vivo’: quod quidem barbarissimum reprobamus.
A questo appartengono tutti quelli che dicono magara, vale a dire Bresciani, Veronesi e Vicentini; e inoltre i Padovani, che sconciano con le loro sincopi tutti i participi in "-tus" e i nomi in "-tas", quali mercò e bontè. Con questi citeremo anche i Trevigiani, che alla maniera di Bresciani e loro vicini troncano le parole pronunciando la u consonante come f, metti nof per "nove" e vif per "vivo": tratto che stigmatizziamo come macroscopico barbarismo.
119
![Page 120: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/120.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
magara = it. magari
Synkopemercò < lat. MERC(AT)UMbontè < lat. BONIT(AT)EM
Auslautverhärtungnof < lat. NOVEMvif < lat. VIVO
120
![Page 121: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/121.jpg)
Dante, De vulgari eloquentiaMlat. Original (I, XII) It. ÜbersetzungVeneti quoque nec sese
investigati vulgaris honore dignantur: et si quis eorum, errore confossus, vanitaret in hoc, recordetur si unquam dixit: Per le plaghe de Dio tu no verras.
Neppure i Veneziani possono considerarsi degni dell'onore di quel volgare su cui indaghiamo; e se qualcuno di loro, trafitto dall'errore, si andasse pavoneggiando a questo proposito, si faccia venire in mente se per caso non ha mai detto Per le plaghe di Dio tu, no verras.
121
![Page 122: 9. November 2009 1. 2 Zusammenfassung wichtiger Punkte Vom Lateinischen zum Altitalienischen Ausgangspunkt: das GESPROCHENE LATEINISCHE (= VULGÄRLATEIN)](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070507/55204d6349795902118b9257/html5/thumbnails/122.jpg)
Dante, De vulgari eloquentia
Linguistische Interpretation
Per le plaghe de Dio tu no verras
= it. per le piaghe di Dio (tu) non verrai
Erhalt des lat. Nexus PL-
verras (Erhalt von -s der 2. Pers. Sg.)
122
Erhalt des lat. Nexus PL-