a )?52;3+$ # /*a9rehabmed.or.th/main/wp-content/uploads/2017/04/ok... · 2017. 4. 25. · ที่...
TRANSCRIPT
ISBN 978-616-361-775-0
5
5
5
ISBN 978-616-361-775-0
5
5
5
คมอส�ำหรบผปวย
บำดเจบทไขสนหลง(ฉบบปรบปรงครงท 5)
ISBN 978-616-361-775-0
อภชนำ โฆวนทะ, พ.บ., อ.ว. (เวชศำสตรฟนฟ)ภำควชำเวชศำสตรฟนฟ
คณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยเชยงใหม
ฉบบปรบปรงคร งท 5 กรกฎาคม 2557
จ�ำนวนทพมพ 3,000 เลมสงวนลขสทธ
อภชนา โฆวนทะ คมอสาหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลง / อภชนา
โฆวนทะ. - - ฉบบปรบปรงครงท 5.- - เชยงใหม : ภาควชาเวชศาสตรฟนฟ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2557 ISBN 978-616-361-775-0 128 หนา : ภาพประกอบ, ตาราง มบรรณานกรมและดรรชนประกอบ [DNLM: 1. Spinal Cord Injuries -- Rehabilitation -- Handbooks 2. Spinal Injuries -- Rehabilitation –Handbooks 3. Movement WL 403] I. มหาวทยาลยเชยงใหม. คณะแพทยศาสตร. ภาควชาเวชศาสตรฟนฟ
พมพท สทนการพมพ (2524)297 ถ.มลเมอง ต.ศรภม อ.เมอง จ.เชยงใหมโทร. 08-1672-3498
ค�ำนยม
การใหความรแกผปวย เปนกระบวนการสาคญของการดแลรกษาและฟนสภาพผปวย โดยเฉพาะผทมความพการ ทตองมความเขาใจทถกตองเกยวกบสภาพรางกายทเปลยนแปลงไป
หนงสอคมอผปวยบาดเจบทไขสนหลง ฉบบปรบปรงครงท 5 น รศ. พญ. อภชนา โฆวนทะ ไดเรยบเรยงจากประสบการณมานานมากกวา 30 ป และรอยเรยงดวยภาษาและรปภาพทเขาใจงาย เชอมนวา หนงสอเลมนจะทาใหผอานมความรเกยวกบการดแลสขภาพ ตลอดจนวธการและเปาหมายของกระบวนการ ฟนสภาพ ทจะสงผลใหทกคนมทศนคตทถกตอง ยอมรบปญหา มใจส สามารถเอาชนะและกาวขามปญหาตาง ๆ ได และในทสด สามารถดาเนนชวตรวมกนกบครอบครวและชมชนไดอยางม ความสข
ศ. เกยรตคณ นพ. อาวธ ศรสกร
ประธานกรรมการมลนธสงเคราะหคนพการเชยงใหม
ในพระราชปถมภของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมร
ก
ค�ำน�ำ
คมอสาหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลง (ฉบบปรบปรงครงท 5) น ถกเขยนขนใหมทงเลม ตางจากฉบบปรบปรงครงท 4 ทจดพมพจานวน 5,000 เลม ตงแตพฤษภาคม พ.ศ. 2549 และถกแจกจายเปนวทยาทานไปทวประเทศ
ฉบบปรบปรงครงท 5 น ผเขยนไดเรยบเรยงเสมอนเปนการเลาเรองใหผปวยและครอบครวฟง เรมตงแตบาดเจบทสภาพรางกายมการเปลยนแปลงไป การรกษาระยะเฉยบพลน การรบมอกบปญหาทไมคาดคด ตอดวยกระบวนการฟนสภาพทชวยพฒนาขดความสามารถทจาเปนตอการดารงชวต เชน กายบรหารเพอให กลามเนอแขงแรงขน การฝกหดยนเดน การฝกเคลอนทดวยวลแชรหรอเกาอลอ รวมทงการฝกใชมอและแขน การฝกดแลตนเอง การควบคมการถายปสสาวะ-อจจาระ การดแลผวหนง และการปองกนภาวะแทรกซอน
ลาดบถดไปคอ การปรบสภาพบาน และสงแวดลอมใหเออตอความเปนอย เชน สมพนธภาพในครอบครว การใชชวตในชมชนและสงคม และสดทายคอ การนากฬามาใชเปนเครองมอในการ
ฟนสภาพ ทาใหผทมความพการเหนความสามารถของตนเอง และกลบเขาสสงคมอยางเตมภาคภม
อนง คมอสาหรบผปวยบาดเจบไขสนหลงเลมน ใชภาษาทเขาใจงาย สน กระชบ หลกเลยงคาศพทแพทยทไมจาเปน ยกเวนทบศพทบางคาทรจกและใชกนทวไปเชน วลแชร และแทรกรปภาพประกอบเพอความเขาใจ
ข
ค
ผเขยนเชอวาหากผปวยบาดเจบไขสนหลงอานหนงสอเลมนจะเขาใจกบสภาพรางกายทเปลยนไป และสามารถปรบใจและกายใหสมรรถนะกลบคนมากทสดเทาทจะเปนไปได มสขภาพด ปราศจากภาวะแทรกซอน และสามารถดารงชวตอยไดอยางม
ความสข
อนง การจดพมพหนงสอเลมน เปนกจกรรมหนงของแผนพฒนาคณภาพชวตคนพการ ของมลนธสงเคราะหคนพการเชยงใหม ในพระราชปถมภของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร
ขอขอบคณ ศ.นพ. อาวธ ศรสกร ทกรณาเขยนคานยม, คณรจรา คาศรจนทร ทชวยออกแบบปกและวาดภาพประกอบ, นพ. สยาม หาญพพฒน ทอนญาตใหใชรปภาพกระบอกตวงปสสาวะ; คณวชรา ปญญารตน, คณวรางคณา สทธกน, นพ. สนธป
พฒนะคหา, นพ. วรตม แสง-ชโต ทใหความเหนในการปรบปรงตนฉบบ; ผปวยและเจาหนาททเปนตนแบบภาพวาด; คณสทน- คณสจตรา หนด ทชวยจดทาตนฉบบ และทกทานทรวมสนบสนนการจดพมพหนงสอเลมน
สดทาย ขอกศลกรรมทเกดจากหนงสอเลมน จงบงเกดแกบพพการ ครบาอาจารย และผทใหการสนบสนนทงหลายททาให หนงสอเลมนสาเรจและเกดประโยชนในวงกวางแกผปวยบาดเจบไขสนหลงในประเทศไทย
อภชนา โฆวนทะ
กรกฎาคม 2557
สำรบญ หนำ
คานยม ก
คานา ข
สารบญ ง
1. ไขสนหลง - กระดกสนหลงบาดเจบ 1
2. การยอมรบ – การรบมอกบปญหา 8
3. อาการเจบปวด 12
4. กลามเนอหดเกรง – ไมมกาลง 17
5. กายบรหารกลามเนอ 22
6. การยนเดน 33
7. การเคลอนทดวยวลแชร 44
8. การดแลตนเอง 56
9. การถายปสสาวะ 65
10. การถายอจจาระ 79
ง
จ
หนำ
11. ผวหนงและแผลกดทบ 86
12. การปรบสภาพแวดลอม 98
13. สมพนธภาพในครอบครว 103
14. วถชวตในชมชนและสงคม 107
15. กฬา ๆ เปนยาวเศษ 111
ภำคผนวก หนวยงาน/องคกร/กลมทใหการ
สงเคราะห และบรการฝกอาชพแกคนพการ 113
ดรรชน 117
บนทกขอมลสาคญ 120
ฉ
ขจดอปสรรค เปดโอกำส...
สสงคมอยเยนเปนสขรวมกน
001บทท 1 ไขสนหลง-กระดกสนหลงบาดเจบ
1. ไขสนหลง-กระดกสนหลง บาดเจบ
ไขสนหลง เปนสวนหนงของระบบประสาท ทเชอมตอระหวางสมองและเสนประสาททควบคมอวยวะตาง ๆ ของรางกายใหท�าหนาทเปนปกต แบงไดงาย ๆ 3 อยาง คอ
§ ประสาทรบรความรสก เชน รบรสมผส, รบรความรสกเจบ ทผวหนง-อวยวะภายใน
§ ประสาทส งการ ควบคมกลามเนอแขนขาล�าตว ท�าใหรางกายเคลอนไหวตามตองการ
§ ประสาทอตโนมตควบคมการท�าหนาทของอวยวะภายใน เชน หวใจ, ปอด, ทางเดนอาหาร, ทางเดนปสสาวะ เปนตน
ไขสนหลงบาดเจบ มกเกดจากกระดกสนหลงแตก หกเคลอน ท�าใหไขสนหลงและ/หรอรากประสาทไขสนหลงถก
กดอด เลอดออก และบวมอกเสบ โดยมสาเหตจาก
§ อบตเหต เชน จกรยานยนตแฉลบลม, รถยนตชน, หกลม เปนตน
§ โรคกระดกสนหลง เชน วณโรค, มะเรง, กระดกพรน เปนตน
002 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
เพอใหเขาใจงายขน ขอเปรยบเทยบ ดงน
§ สมองเสมอน กองบญชาการทหาร
§ ไขสนหลง เสมอน ระบบตดตอสอสาร
§ อวยวะตางๆ เสมอนพลทหารในแนวหนา
ดงนน เมอไขสนหลงขาด ระบบสอสารเสย สมองไมรบรวาอวยวะตาง ๆ เปนเชนไร และไมสามารถสงการใหอวยวะ
ตาง ๆ ท�าหนาทตามปกต จงเกดความผดปกต เชน
กานสมอง
ไขสนหลงสวนคอ
สวนอก
สวนเอว
สวนใต กระเบนเหนบ
003บทท 1 ไขสนหลง-กระดกสนหลงบาดเจบ
§ ชา ไมรสกทผวหนง
§ กลามเนอไมมก�าลง, แขนขาไมเคลอนไหวตามทตองการ
§ ไมรสกปวดถาย, ถายปสสาวะไมได, กลนปสสาวะ-อจจาระไมได เปนตน
ลกๆ ในใจทกคนอยากรวา ไขสนหลงทบาดเจบจะฟน และอวยวะตาง ๆ กลบมาท�าหนาทเปนปกตไดหรอไม
หากไขสนหลงบาดเจบเลกนอย และไมบาดเจบซ�า กลามเนอมโอกาสฟนกลบมามก�าลงเหมอนเดมหรอใกลเคยงเดมได
ซาย – ภาพถายรงสกระดกสนหลงสวนเอวแตกยบกลาง – ภาพถายรงสกระดกสนหลงสวนเอวหกเคลอน
ขวา – ภาพเอมอาร กระดกคอหกเคลอนกดไขสนหลงสวนคอ(ภาพของผปวยโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม)
004 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
หากบาดเจบรนแรงมาก ยากทไขสนหลงจะกลบมาเปนปกตเหมอนเดม ดงนน เราจ�าเปนตองใชกลามเนอมดอนทมก�าลง ทดแทนกลามเนอทออนแรงหรอเปนอมพาต
การเพมโอกาสใหไขสนหลงฟน อนดบแรก ตองระวงอยาใหไขสนหลงบาดเจบซ�า เจาหนาทขนยายจะใชกระดานรองตวผบาดเจบ แลวดามศรษะ-คอ-หลง ไมใหขยบ กอนเคลอนยายผบาดเจบ
หากจ�าเปนตองพลกตวผบาดเจบ ทงศรษะและล�าตว จะตองถกพลกไปพรอมกนเหมอนพลกทอนซง
กรณกระดกคอหกเคลอน ศรษะจะถกตรงและถวงน�าหนกไว หากกระดกคอไมมนคง หมอจะผาตดตรงกระดกคอให เขาท
กรณกระดกสนหลงสวนอกหรอเอวหกเคลอน หากไมมนคง หมอจะผาตดตรงกระดกสนหลงเพอเพมความมนคง และยนระยะเวลานอนนง ๆ บนเตยงได
005บทท 1 ไขสนหลง-กระดกสนหลงบาดเจบ
หลงผาตด อปกรณพยงคอหรอล�าตวเพมความมนคงใหกระดกสนหลง จนกวากระดกและเนอเยอรอบ ๆ กระดก สนหลงสมานและแขงแรง โดยทวไป กนเวลานาน 3 เดอน
ภาพถายรงสกระดกคอหลงผาตดตรงกระดกดวยโลหะ(ภาพของผปวยโรงพยาบาล
มหาราชนครเชยงใหม)
ภาพอปกรณพยงล�าตวหรอกระดกสนหลงสวนอกและ
สวนเอว
บางคนเจบทแผลผาตดทหลง หรอตรงกระดกเชงกรานทกระดกบางสวนถกน�าไปเสรมกระดกสนหลง ทตองใชเวลาหลายสปดาหกวากระดกจะสมาน แตในทสดอาการเจบจะ คอย ๆ ทเลา
เมอไขสนหลงไมถกกดแลว อาการบวมอกเสบจะ คอย ๆ ลดลง ใยประสาทในไขสนหลงทไมฉกขาดมกฟน แตถาฉกขาด โอกาสฟนจะนอยหรอไมฟน
006 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การใชยาสเตยรอยดทางหลอดเลอดด�า อาจเพมโอกาสใหไขสนหลงฟนหากไดรบภายใน 3-8 ชวโมงหลงบาดเจบ แตยาตวนกลบเพมความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน เชน ตดเชอ, เลอดออกในทางเดนอาหาร ดงนน หมอสวนหนงจงไมใชยาสเตยรอยด
ปจจบนในตางประเทศเรมมการใชเทคโนโลยใหม เพอบ�าบดรกษาใหไขสนหลงฟน เชน
§ การปลกถายเซลลตนก�าเนด ทไขสนหลงตรงต�าแหนงทบาดเจบ เปรยบเสมอนการน�าดนหรอหนถมซอมถนนทขาด
§ การใชยากระตนใหใยประสาทงอก ทเปรยบเสมอนเตมน�ามนใสถง เพอใหรถยนตวง และขามถนนทซอมแซมแลวได
ขอสงเกต เนองจากผลการรกษายงไมแนนอน เทคโนโลยดงกลาวจงยงไมใชแนวทางปฏบตทยอมรบในปจจบน
กายบรหาร-ออกก�าลงกาย เปนวธหลกทใชบ�าบดเพอใหแขนขาขยบเคลอนไหว และกลามเนอกลบมามก�าลงอกครง นอกจากน อาจกระตนใหใยประสาทในไขสนหลงงอกและฟน เปรยบไดกบการหมนพรวนดนใหรากงอกใหมไดงายขน สงผลใหตนไมแตกกงใหมในเวลาตอมา
007บทท 1 ไขสนหลง-กระดกสนหลงบาดเจบ
§ หากกลามเนอไมมก�าลง นกกายภาพบ�าบดจะชวยขยบให และสอนญาตหรอผดแลใหรจกวธขยบขอทถกตอง
§ หากกลามเนอแขนขายงพอมก�าลง เราตองพยายามขยบ อยานงเฉย เพราะเชอวาการขยบเขยอนเคลอนไหวขอซ�า ๆ จะกระตนใหไขสนหลงฟน
ถาตองการรวาโอกาสฟนมมากหรอนอย ควรสอบถามหมอผใหการรกษา บอยครงหมอเกรงวาหากพดอะไรออกไปจะท�าให ผปวยหรอญาตหมดก�าลงใจ ดงนน
§ หากตองการรจรง ๆ ควรบอกใหหมอทราบ
§ หากไมตองการรบร ควรบอกใหหมอทราบวาไมตองการรบรการพยากรณโรค
อนง อปสรรคตอกระบวนการฟนสภาพ คอ
§ การไมยอมรบสงทเกดขน
§ การมโรคแทรกหรอภาวะแทรกซอน
§ การไมเ หนความส�าคญของการมสวนรวมในกระบวนการฟนสภาพ
ดงนน เราตองอยกบปจจบน ท�าความเขาใจกบสงทเกดขน ไมทอถอย ใหความรวมมอ และปฏบตตามทหมอและทมฟนฟแนะน�า
008 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
2. การยอมรบ–การรบมอ... กบปญหา
การยอมรบ สภาพรางกายทบกพรองและความสามารถทลดลง เปนไปไดยากในระยะแรกหลงบาดเจบ
ทกคนยอมคาดหวงวา ไขสนหลงจะฟนกลบคนมาเปนปกตภายหลงจากไดรบการบ�าบดรกษา และฟนสภาพแลว แตสงทหวงนนอาจไมเปนจรงเสมอไป
§ หากไขสนหลงบาดเจบเลกนอย การฟนมกเกดขนเรว - ประสาทรบร, ประสาทสงการ และประสาทอตโนมต กลบมาท�าหนาทปกตหรอใกลเคยงปกตได
§ หากไขสนหลงบาดเจบมาก การฟนเกดขนนอยและชา - ประสาทรบร, ประสาทสงการ และประสาทอตโนมต ไมกลบมาเปนปกต อวยวะตาง ๆ จงท�าหนาทบกพรอง ท�าใหเกด อมพาต-พการ-ทพพลภาพททกคนไมอยากใหเกดขน แตตองท�าใจยอมรบ
ความวตกกงวล ตออนาคตทงของตนเองและของคนใกลชด ยอมเกดขนเปนธรรมดา แตเราไมควรปลอยใหความวตกกงวลกลายเปน ความซมเศรา แลวเปนอปสรรคตอกระบวนการฟนสภาพ
009บทท 2 การยอมรบ – การรบมอ...กบปญหา
กระบวนการฟนสภาพดวยวธทางการแพทยมเปาหมายหลก คอ ...
§ ท�าใหโครงสรางรางกายและอวยวะตาง ๆ กลบมาท�าหนาทไดอกคร ง
§ ท�าใหความสามารถกลบคนมามากทสด เทาทจะเปนไปได หรอ เทาทสภาพรางกายจะอ�านวย
โดย ทมฟนฟ ทประกอบดวย
§ หมอฟนฟ § นกกายภาพบ�าบด § นกกจกรรมบ�าบด § พยาบาลฟนสภาพ § นกสงคมสงเคราะห § นก/ชางกายอปกรณ
ท�างานประสานกนเพอใหผปวยมความสามารถเพมขน และกลบไปด�ารงชวตรวมกบครอบครวและคนอน ๆ ในชมชนไดอกครง โดยค�านงถงผลกระทบตอจตใจ และบทบาททางสงคมของ ผปวยดวยเสมอ
อนง ผปวยและครอบครวตองใหความรวมมอ หรออกนยหนงคอ ตองมสวนรวม ในกระบวนการฟนสภาพ เพอให เปาหมายบรรลผล โดยตระหนกวา ...ทกปญหามทางออก หากเรารวมมอกนหาทางออกทเหมาะสม
010 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
เมอมความกงวล อยาเกบไวในใจ การคดคนเดยวมกไมเหนทางออก ควรเลาใหคนใกลชดฟง เพราะการพดคยชวยระบายความอดอดใจ และท�าใหไดรบความชวยเหลอทเหมาะสม
ครอบครวมบทบาทส�าคญในยามน
การไดเหนหนาคนใกลช ด ชวยยนยนความเปนครอบครวเดยวกน นนคอ ...
ยามทกขรวมทกขยามสขรวมสขไมท งกน
นอกจากคนในครอบครวแลว ทมฟนฟกยนดรบฟงความทกขของผปวย และพรอมใหความชวยเหลอ
การจดการกบปญหา มหลายวธ มขอสงเกตวา ถาเรา เคยใชวธใดไดผล เมอเจบปวยเรามกใชวธเดม ๆ
จากการศกษาพบวา
§ การยอมรบปญหา ไมมองขามปญหา ชวยท�าให เราจดการกบปญหาไดด
§ การมใจสปญหา พยายามเอาชนะปญหาหรออปสรรค ไมทอถอย ท�าใหเราจดการกบปญหาได เชนกน
§ การพงผอ น อาศยหรอขอใหผอ นชวย หากขาด ผชวย ปญหายอมไมถกแกไข
011บทท 2 การยอมรบ – การรบมอ...กบปญหา
ดงนน ...
§ เราควรยอมรบ สภาพรางกาย และความสามารถทเปลยนไปจากเดม
§ เราตองไวใจ ทมฟนฟทใหการบ�าบดรกษา และฟนสภาพรางกาย
§ เราตองใช สวนตาง ๆ ของรางกายทยงใชการได เพอทดแทนสวนทสญเสยไป
§ เราตองรบรวา...
�ปจจบนมผลตภณฑและเทคโนโลยใหม ๆ ทถกน�ามาใชเพอทดแทนความสามารถทสญเสย ท�าใหเราสามารถด�ารงชวตอยได
�มคนอนทไขสนหลงบาดเจบเชนเดยวกน และทกวนนเขายงย มไดและมชวตอยอยางมคณคาได
�กระบวนการฟนสภาพจะประสบความส�าเรจ เราตองยอมรบสงทเกดขน และรวมมอกบทมฟนฟอยางเตมท
ความรสกทอแท หมดก�าลงใจ ซมเศรา ยอมเปนอปสรรคตอกระบวนการฟนสภาพ ดงนน หมออาจมความจ�าเปนตองใชยาคลายกงวลเพอชวยใหผปวยมจตใจสบายขน
012 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
3. อาการเจบปวด
อาการเจบปวด เกดจากโครงสรางรางกายทบาดเจบ, อกเสบ หรอ ผดปกต เชน
§ กระดกแตกหก ขอเคลอน § รากประสาทไขสนหลงถกกดอด § ไขสนหลงบาดเจบ § บาดแผลทผวหนง § กลามเนอชอกช�าจากแรงกระแทก § กลามเนอหดเกรง ไมคลาย § อวยวะภายในผดปกต
เมอกระดกสนหลงทหกถกตรงใหมนคง และแผลผาตดสมานแลว อาการเจบปวดจะคอย ๆ ทเลา แตหากอาการเจบปวดยงคงอย หมอจะคนหาวาอะไรเปนตนเหต ก�าจดตนเหตนน รวมกบใชยาแกปวด และ/หรอ ยาแกอกเสบ เพอบรรเทาอาการ
ขอสงเกต
§ อาการเจบปวดเปนอปสรรคตอกระบวนการฟนสภาพ
§ อาการเจบปวด หากรบกวนการด�าเนนชวต ตองได รบการบ�าบด
§ อาการเจบปวดจากอวยวะภายในอาจไมเดนชดเมอเปนอมพาต
013บทท 3 อาการเจบปวด
ปวดขอไหลบาและสะบก มกเกดจาก
§ นอนตะแคงกดทบขอไหล § กลามเนอหดเกรง § เอนรอบ ๆ ขอบาดเจบจาก
�แรงกระแทกชวงไดรบบาดเจบ�การดงแขนขณะเคลอนยาย�ขอไหลเคลอน
§ รากประสาทคอถกกดอดและอกเสบ
ขอสงเกต
§ หากขอตดยดจากกลามเนอและเอนรอบ ๆ ขอหดเกรง จะขยบขอไดนอย และเจบ
§ หากท�ากายบรหารกลามเนอบรเวณตนแขนและบามากเกน จะปวดเมอยลา
§ การใชแขนชวยยกยายตวมานานหลายสบป ขอไหลจะอกเสบ ปวด และ เสอม
§ ความดนเลอดตกเมอยนขนหรอลกนง อาจท�าใหรสกปวดลาบรเวณบา
การบ�าบด ตองแกไขทตนเหต เชน
§ กอนพลกตะแคงตว ควรกางแขนออก และนอนตะแคง ล�าตวเอยงเพยง 30-40 องศา
§ ขยบขอทกทศทางดวยความนมนวล
§ ออกก�าลงกายเปนชวง ๆ เรมจาก 5-10 ครงตอชด, 5-10 ชดตอรอบ, วนละ 2-3 รอบ
014 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
�หากไมปวดลา วนตอ ๆ ไป จงเพมจ�านวนครง, จ�านวนชด หรอ จ�านวนรอบ ตอวน
�การออกก�าลงดวยตมน�าหนก เรมจากเบากอน แลวคอย ๆ เพมน�าหนกใหมากขนในภายหลง
§ ใชอปกรณชวย เมอพลกหรอเคลอนยายตว
§ ใชผาคลองแขน หรอ ใชหมอนหนนแขนขณะนง เพอไมใหน�าหนกแขนดงถวงแลวท�าใหขอไหลเคลอน
§ ลดการอกเสบดวย
�ยา เชน ยาทาภายนอก, ยาเมด หรอ ยาฉด�การใชเครองมอทางกายภาพบ�าบด เชน ความ
รอนลก, การกระตนดวยไฟฟาเพอลดปวด แตการประคบรอน แมลดปวดได แตเสยงตอผวหนงพองไหม
ปวดหว-ปวดศรษะ โดยทวไปมกเกดจากกลามเนอบรเวณศรษะหดเกรง, ปวดไมเกรน, ปวดจากสายตาผดปกต
กรณบาดเจบไขสนหลงในระยะฟนสภาพหรอเรอรง อาการปวดหวอาจเกดขนได เมอมสงเราทระคายกระตนประสาทอตโนมต ท�าใหหลอดเลอดหดตว สงผลให ความดนเลอดสงขนฉบพลน และอาจมอาการอนรวมดวย เชน คดจมก, ผนแดงทหนาอกหรอใบหนา, ตาพรา เปนตน เรยกความผดปกตนวา ออโตโนมกดสรเฟลกเซย(เอ.ด.)หรอ ภาวะรเฟลกซประสาทอตโนมตผดปกต โดยวนจฉยจากความดนชวงหวใจบบสงกวาปกต 20-40 มม.ปรอท หรอ สงกวา 140 มม.ปรอท
015บทท 3 อาการเจบปวด
สงเราทระคายและท�าใหเกดเอ.ด. ไดแก
§ กระเพาะปสสาวะโปงพองเกน เพราะ
�ถายปสสาวะไมออก �สวนปสสาวะนอยครงแตดมน�ามาก�หลอดสวนโฟเลยทคาไวอดตนจากตะกอน หรอ
หกพบ § กอนอจจาระอดแนน จากทองผกเรอรง
§ ผวหนงบรเวณป มกระดกถกกด จากการนอน/นงทาใดทาหนงนาน
ขอพงปฏบต คอ รบคนหาและก�าจดสงเราทระคาย เพอใหความดนเลอดและอาการปวดหวลดลง เชน
§ สวนปสสาวะออก หากปสสาวะกกคง
§ เปลยนหลอดสวนใหม หากหลอดสวนตน
§ คอย ๆ ลวงหรอสวนอจจาระออก หากอจจาระเปนกอนแขงอดแนน
§ เปลยนทานอนหรอทานงบอย ๆ เพอลดการกดทบทป มกระดก
§ ลดความดนเลอดดวยการยกศรษะขนสง เปลยนจากนอนเปนนง และคลายเสอผาทรดออก
§ หากความดนเลอดยงคงสง หรอ อาการปวดศรษะไมทเลา รบปรกษาหมอ ทมกใหกนยาลดความดนทออกฤทธสน แลววดความดนเลอดเปนระยะ ๆ ทก 15 นาท จนความดนเลอดกลบสภาวะปกต และเฝาตดตามตออก 2 ชวโมง จนแนใจวาปกตแลว
016 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ขอสงเกต หากความดนเลอดสงมาก จะเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองแตก
อาการปวดในสวนทเปนอมพาต เชน ปวดแสบปวดรอน, มอาการปวดทไมสมพนธกบการเคลอนไหว, ปวดตอนกลางคน รบกวนตอนนอน หรอ เปนอปสรรคตอกระบวนการฟนสภาพ อาการปวดชนดนมกเกดจากรากประสาทหรอไขสนหลงบาดเจบ หรอ เกดจากกลามเนอหดเกรงมาก
วธบ�าบดมดงน
§ ยาระงบปวด,ยากนชก ทใชระงบปวด
§ ยาลดเกรง หากอาการปวดเกดจากกลามเนอ หดเกรงกระตก
§ ยาคลายกงวล
§ กจกรรมยามวาง เชน ดโทรทศน, เลนเกม, สวดมนต เปนตน เพอชวยเบยงเบนความสนใจออกจากความเจบปวด
017บทท 4 กลามเนอหดเกรง-ไมมก�าลง
4.กลามเนอหดเกรง-ไมมก�าลง
กลามเนอโครงสราง เชน กลามเนอแขน-ขา-ล�าตว ท�าให รางกายเคลอนไหวและทรงตวอยได โดยสมองสงการมายงกลามเนอผานไขสนหลงสวนตาง ๆ ดงน
§ สวนคอ ควบคม กลามเนอแขน
§ สวนอก ควบคม กลามเนอล�าตว
§ สวนเอว ควบคม กลามเนอขา
เมอขยบขาไมได เพราะไขสนหลงสวนอกหรอสวนเอวบาดเจบ เรยกความผดปกตนวา อมพาตครงลาง หรอ พาราเพลเจย
เมอขยบแขนขาไมได เพราะไขสนหลงสวนคอ
บาดเจบ เรยกความผดปกตนวา อมพาตแขนขาสองขาง หรอ เททระเพลเจย หรอ ควอดรเพลเจย
วธการบ�าบดใหกลามเนอมก�าลงเพมข น คอ กายบรหาร หรอ ออกก�าลงกาย ใหกลามเนอมก�าลงและมดกลามใหญขน
ขอสงเกต
§ อาหารประเภทโปรตน เชน เนอสตว, ถว ชวยสรางเสรมขนาดกลามเนอ สวนอาหารประเภทแปง เชน ขาว, ขนมปง ใหพลงงานแกกลามเนอ
018 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ การกระตนกลามเนอดวยไฟฟา ชวยใหกลามเนอหด-คลาย ชะลอการฝอลบไดบาง หากกลามเนอเปนอมพาต
กลามเนอเกรงกระตกเอง มกเกดหลงไขสนหลงบาดเจบ เพราะขาดการควบคมจากสมอง กลามเนอจงหดเกรงหรอกระตก เมอมส งเราทระคายกระตน เชน
§ กระเพาะปสสาวะโปงพอง หรอ ตดเชอ
§ นอนนงกดทบนาน ๆ, แผลกดทบ, เลบขบ
§ ทองผก, อจจาระอดแนน
§ อากาศหนาวเยน เปนตน
วธควบคมกลามเนอหดเกรง มดงนน
§ กายบรหารยดกลามเนอ ท�าใหกลามเนอคลาย
การยดเอนรอยหวาย-กลามเนอนอง เรมจากทาเขางอ ตามดวยทาเขาเหยยด แลวกระดกเทาขน
คางไวนานนบ 1-10 หรอ 30 ท�า 5-10 ครงตอรอบ วนละ 2-3 รอบ
ÆÆ
019บทท 4 กลามเนอหดเกรง-ไมมก�าลง
ขอควรระวง หากยดมากเกน กลามเนออาจฉกขาด เลอดออกและเปนเหตใหเกด แคลเซยม หรอ กระดกแทรกในเนอเยอลกรอบขอ สงผลใหรอบ ๆ ขอบวม, ขยบขอไดนอยและขอยดตด
การเกดกระดกแทรกในเนอเยอลกรอบ ๆ ขอสะโพก
ทงสองขาง
(ภาพถายรงสของผปวยโรงพยาบาลมหาราช
นครเชยงใหม)
§ การคงอยในทาทเหมาะสม กลามเนอและเอนจะไมหดคาง เชน
การใชหมอนยนปลายเทา ไมใหเทาตกหรอจกลง
020 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ การยนเหยยดขาตรงบนเตยงปรบยน หรอ การใสอปกรณพยงขอเขา-ขอเทายนในราวค เพอลดเกรง และปองกนขอเขาตดในทางอ และเอนรอยหวายหดยด
§ การใชยาแกเกรง เชน
�ไดอะซแปม�บาโคลเฟน�ไทซานอดน
โดยหมอจะสงขนาดยาทเหมาะสมให ถาขนาดยา
สงเกนไปก�าลงกลามเนอจะลดลง หรองวงหลบ หรอความดนเลอดตก
§ การฉดยาสะกดประสาท หรอ ชวพษโบทลนมเขากลามเนอ ท�าใหกลามเนอเปนอมพาตหรอออนก�าลงชวคราว
§ ก�าจดสงเรา ทท�าใหกลามเนอหดเกรง โดย
�เปลยนทานง ทานอน เปนระยะ ๆ�ใชเบาะรองนงเพอลดแรงกดทบทป มกระดก�ใชยาปฏชวนะเพอบ�าบดการตดเชอ�สวมใสเสอผาใหรางกายอบอน
§ ความรอน ท�าใหกลามเนอคลาย แตเสยงตอผวหนงพองไหมจงไมควรประคบรอน
021บทท 4 กลามเนอหดเกรง-ไมมก�าลง
ขอสงเกต
§ หากภาวะหดเกรงรนแรงมาก ตองปรกษาหมอ ถาปลอยทงไวนาน กลามเนอจะหดคาง
§ ชวพษโบทลนมมราคาแพง หมอจะใชเมอจ�าเปน และผปวยยนยอมจายคายาเอง
ขอยดตด เปนอปสรรคตอการท�ากจวตรประจ�าวน เชน การเคลอนยายตว, การทรงตวในทานง, การสวมใสเสอผา, การยนเดน เปนตน ตวอยาง เอนหดยดและขอตดยด เชน
§ ขอศอกตดงอ ท�าใหลกนง และกนขาวล�าบาก
§ ขอเขา-ขอสะโพกตดงอ เสยงตอการเกดแผลกดทบ
§ เอนรอยหวายยด เมอเดนเทาราบกบพน จะเกดแรงดนใหเขาแอน และหลงแอน
ขอสงเกต หากขอตดแขงและเอนหดคางมาก ไมสามารถยดได ตองแกไขดวยการผาตด
022 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
5. กายบรหารกลามเนอ
กลามเนอกลบมามก�าลง เปนสงททกคนตองการ และคาดหวง ดงนน แมระยะแรกกลามเนอไมมก�าลง เรายงตองท�าใหขอเคลอนไหว เพราะหากปลอยใหขอยดตด แลวภายหลงไขสนหลงฟนและสมองสงการมาถงกลามเนอได แตกลามเนอกไมอาจท�าใหขอทยดตดแลวขยบได
กายบรหาร มหลายเปาหมาย ดงน
§ ขอเคลอนไหวได
§ เพมก�าลงกลามเนอ เนนออกแรงตานน�าหนกมาก แตกระท�าซ�านอยครง
§ เพมความทนทานใหกลามเนอ เนนออกแรงตานน�าหนกเบา แตกระท�าซ�ามากครง
§ ปองกนการหดยดและขอยดตดดวยการยดกลามเนอ และท�าใหกลามเนอหด-คลายไดด
ขอสงเกต ท�ากายบรหารทาไหนวธใดกจะสงผลเชนน น ตวอยางเชน
§ กายบรหารใหขอเคลอนไหว ไดความคลองตวหรอพสยขอ แตไมไดก�าลง
§ กายบรหารเพมก�าลงกลามเนอ ไดก�าลงเพมขน แตไมไดความทนทานตอการลา
023บทท 5 กายบรหารกลามเนอ
§ กายบรหารกลามเนอเหยยดขอเขา กลามเนอเหยยดขอเขาไดก�าลงเพมขน กลามเนองอขอเขาไมได
กรณอมพาต ขยบเคลอนไหวแขนหรอขาเองไมได ตองอาศยแรงกระท�าจากภายนอก เชน
§ ใชมอของตนเอง ขยบขอเทาทเปนอมพาต ให กระดกขน-ลง
§ ผอนท�าให เชน นกกายภาพบ�าบด, ผดแล ชวยขยบขอตาง ๆ
§ เครองมอ เชน จกรยานชวยขยบขา
การกระตนดวยไฟฟาท�าใหกลามเนอแขนหด-คลาย
และขยบขอไหล-ขอศอกเคลอนไหว
024 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ขอสงเกต § หากไมเจบ และขอไมยดตด ตองขยบเคลอนไหวขอ
ใหสด เชน เหยยดสด-งอสด
§ หากกลามเนอบาดเจบ ตองรอใหทเลากอน แลวจงท�ากายบรหารกลามเนอมดนน ๆ ไดเตมท เพอให กลบมามก�าลงอกครง
กรณอมพฤกษ กลามเนอพอมก�าลงท�าใหขอขยบได
หากขอเคลอนไหวไดเลกนอย ไมสดพสยขอ ตองชวยใหขอเคลอนไหวจนสด โดยอาศยมอของตนเอง หรอของผอนชวยขยบ
กายบรหารใหกลามเนอมก�าลง กระท�าไดดงน
การเกรงกลามเนอขอไมขยบ เหมาะกบกลามเนอมก�าลงเลกนอย ขอไมเคลอนไหว
à เก รงกลามเนอ ค างไว นบ 1 ถง 5 แลวปลอย
àท�าซ�า 10 ครงตอ 1 ชด
à 10 ชดตอรอบ
à 2 รอบตอวน
กายบรหารกลามเนอดงสะบก เขาหากนและเหยยดขอไหล
025บทท 5 กายบรหารกลามเนอ
§ ท�ากายบรหารกลามเนอขณะทขอ อยในทาตาง ๆ กน เชน เกรงกลามเนองอขอศอก ขณะงอ 30, 60, 90, 120 และ 140 องศา เพอใหกลามเนอทงมดหดตว
§ เพมจ�านวนครงตอชด, จ�านวนชดตอรอบ, จ�านวนรอบตอวน ตามความเหมาะสม
กายบรหารตานกบแรงกระท�าภายนอก เมอกลามเนอมก�าลงมากขน ขอเคลอนไหวตานความโนมถวงได และออกก�าลงตานแรงกระท�าจากภายนอกได เชน
§ แรงตานของนกกายภาพบ�าบดหรอผดแล
§ ตมน�าหนก, ถงทราย, แถบยางยด, เปนตน
กายบรหารดวยแถบยางยด
บรหารกลามเนองอขอไหลและเหยยดขอศอก
บรหารกลามเนอหบขอไหล, หมนขอศอกออกและหบสะบก
026 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ควรท�ากายบรหารชาๆไมใชแรงเหวยง เชน
§ มอถอตมน�าหนก งอขอศอกชา ๆ จนสด à คอย ๆ เหยยดขอศอกออกชา ๆ
§ มอถอตมน�าหนก งอขอศอก à เหยยดขอศอกออกตรงชา ๆ เมอเหยยดสดแลว à ใหขอศอกงอชา ๆ
กายบรหารดวยตมน�าหนก
กลามเนองอขอศอกเรมจากขอศอกเหยยด
à งอขอศอกจนสด
à คอย ๆ ปลอยแขนลง ชา ๆ จนขอศอกเหยยดเหมอนเดม
027บทท 5 กายบรหารกลามเนอ
กลามเนอเหยยดขอศอกเรมจากขอศอกงอ
à เหยยดขอศอกตรง
à คอยหยอนแขนลงจนขอศอกกลบมางอเหมอนเดม
กลามเนอกางขอไหล เรมจากแขนอยขางตว
à กางแขนออกให เสมอบา
à คอย ๆ หยอนแขนลงจนกลบมาอยขางล�าตวเหมอนเดม
028 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
กายบรหารโดยใชอปกรณ/เครองมอออกก�าลงกาย
กลามเนอเหยยดขอศอกและกลามเนอหนาอก
กลามเนอบา, สะบก และดานหลงล�าตว
กลามเนอหนาอก
029บทท 5 กายบรหารกลามเนอ
กายบรหารยดกลามเนอ เพอใหกลามเนอไมหดยด และไดก�าลงเตมทเมอหดตว
กรณใชวลแชรเพอเคลอนท หรอ ใชไมยนเพอยนเดน กลามเนอทถกใชงานมากมกหดยด การยดกลามเนอจงท�าใหกลามเนอกลบมามประสทธภาพดขน
กลามเนอบา กลามเนอสะบก
กายบรหารยดกลามเนอหนาอกหมนลอใหตวเบยงออกและรสกตงทกลามเนอ
030 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
อปสรรคตอการออกก�าลงกาย คอ
การหายใจบกพรอง ทท�าใหความทนทานในการออกก�าลงกายลดลง มกเกดกบผปวยอมพาตแขนขาสองขางท กลามเนอทรวงอกและกลามเนอหนาทอง เปนอมพาต การหายใจและการไอขบเสมหะออกล�าบาก จงเสยงตอหลอดลมถกอดกน, ปอดตดเชอ และ ถงลมแฟบ ดงนน เราจงตองเพมประสทธภาพการหายใจดวย การท�ากายบรหารกลามเนอกะบงลมเพมก�าลงและความทนทานใหกลามเนอกะบงลม ทเปนกลามเนอชวยหายใจเดยวทเหลออย ดงน
ขณะนอนหงาย หรอ นอนกงนง หรอ นง
§ หายใจเขา ทองปอง à กลนหายใจ นบในใจ 1 ถง 3 à หายใจออก ทองยบ à ท�าซ�า 10-20 ครงตอรอบ
§ วางถงน�าหนกหรอหนงสอเลมโต ๆ ทหนาทอง เพอเปนแรงตานขณะหายใจเขา-ออก
§ เพมจ�านวนครง หรอ เพมน�าหนกตาน เมอกลามเนอกะบงลมแขงแรง/ทนทานขน
กะบงลมหดตวและเคลอนลง จงดนใหหนาทองโปงออก
031บทท 5 กายบรหารกลามเนอ
§ ใชอปกรณฝกหายใจเขา ลก ๆ ชา ๆ 1 ครงตอนาท, 5 ครงตอรอบ, 4 รอบตอวน
ขอควรระวง ไมหายใจเขาถๆตดๆกน
หากไอขบเสมหะไมออก นกกายภาพบ�าบดจะสอนให ผดแลรจกวธชวยขบหรอระบายเสมหะออก ดงน
§ เคาะปอด หรอ กดสนทรวงอก เพอใหเสมหะรอนกอนไอและขบเสมหะออก
การเคาะปอด การกดสนทรวงอก
§ กดททรวงอกหรอใตลนปขณะหายใจออก แตไมท�าหลงกนอาหาร
032 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ จดทาเพอระบายเสมหะออกจากหลอดลมและปอด
กรณเสมหะอยในปอดกลบลางดานหลง จดล�าตวใหเอยงลง เพอระบายเสมหะในหลอดลมออก
ขอควรระวง หากไมขยบขอ ไมท�ากายบรหาร จะเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนทเปนอนตรายตอชวต คอ ภาวะลมเลอดอดหลอดเลอดด�า และ ลมเลอดหลดอดหลอดเลอดปอด
§ ภาวะนเกดในชวง 2-3 เดอนแรกหลงบาดเจบ และเกดทขา สงเกตไดจาก ขาบวมขางเดยว
§ ชวงทสงสยภาวะลมเลอดอดหลอดเลอดด�า หยดการขยบขาชวคราว จนกวาหมอยนยนการวนจฉย
§ หากขาบวมขางเดยวเกดขนภายหลงออกจากโรงพยาบาลแลว ปรกษาหมอทนท
อนง การปองกนภาวะลมเลอดอดหลอดเลอดด�ากระท�าไดโดยการพนขาหรอสวมถงนองยด และท�ากายบรหารขยบขอตาง ๆ เปนประจ�า
กรณทมความเสยง หมอจะพจารณาใชยาละลาย
ลมเลอดรวมดวย
033บทท 6 การยนเดน
6. การยนเดน
การยนเดน เปนกจกรรมทเรากระท�าทกวน หลงบาดเจบ สภาพรางกายถดถอย แมบางครงกลามเนอพอมก�าลง แตหากไมถกใชงาน กลบและออนแรงลง
เมอขาไมมก�าลง ความวตกกงวลยอมเกดขน กลววาจะเดนไมได
เชอหรอไม ชายหนมคนหนง ขาทงสองขางเปนอมพาต สามารถยนเดนได แตรปแบบการเดนไมเหมอนเดม กอนหนานน เขาตงใจฝกเพมก�าลงแขน จนในทสดใชไมยนรกแร และอปกรณพยงขา กรณนจงเปนอทธาหรณวา เมอใจสกระบวนการฟนสภาพทหนกหนวงกไมใชปญหา
กระบวนการเตรยมสภาพรางกาย จงเปนขนตอนส�าคญ และเรมขน ดงน
§ หดยนบนเตยงปรบยน เพอปรบความดนเลอดไมใหตกเมอยนขน เพราะการนอนนานหลายสปดาหสงผลใหหนามดเปนลมเมอเรมลกนงใหม ๆ ดงนน กอนยน ตองไมใหเลอดคงในขาและชองทอง โดยการพนขาและทองดวยผายด หรอสวมถงนองยด
034 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ กนอาหารใหพอเพยงกบความตองการของรางกาย ไดแก
�เนอสตว, ตบ และถว เพอเสรมสรางกลามเนอ และบ�ารงเลอด
�ขาวและแปง เพอใชเปนพลงงานส�าหรบการ
ออกก�าลงกาย § ท�ากจกรรมตาง ๆทท�าไดดวยตนเอง เชน กน
ขาว, ลางหนาและแปรงฟน, ขยบพลกตวเอง หากไมมขอหาม
§ กายบรหารโดยการเกรงกลามเนอรอบคอและขางสนหลง เมออาการเจบปวดทกระดกสนหลงทเลา เพอใหกลามเนอมก�าลงและควบคมกระดก สนหลงใหทรงทาและเคลอนไหวไดในภายหลง
กายบรหารเกรงกลามเนอเนอสนหลง, สะบกและขอไหลโดยกดศรษะลงกบพน, ดงสะบกเขาหากน และเหยยดขอไหล
§ กายบรหารขยบขอตางๆ เปนประจ�าเพอไมใหขอยดตดโดยท�าเองหรอผอนท�า
035บทท 6 การยนเดน
หากความดนเลอดไมตกเมอยนขน ล�าดบตอไปคอ
§ ฝกยนในราวค
§ เพมก�าลงกลามเนอทชวยพยงตวยน
กรณอมพาต/อมพฤกษคร งลาง จ�าเปนตองใช อปกรณพยงขาใหขอเขาเหยยด, ใชแขนชวยพยงตวยน โดยอาศยกลามเนอบา, ขอไหล, ตนแขน ขอมอและมอ
กรณอมพฤกษแขนขาสองขาง กลามเนอขาและแขนบางมดพอมก�าลง
§ หากมก�าลงเหยยดขอเขาตรง ไมจ�าเปนตองใช อปกรณพยงขา
§ หากไมมก�าลง ตองใชอปกรณพยงขาใหเขาเหยยด โดยระยะแรกนกกายภาพบ�าบดจะชวยพยงตว
อปกรณพยงขาใหเขาเหยยด อปกรณพยงเทา กนเทาตก
036 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
หากกลามเนอขาพอมก�าลง ท�ากายบรหารเพมก�าลงกลามเนอ ตอไปน
§ กลามเนองอขอสะโพก ทใชกาวเดน
�ทานอนหงาย เรมจากงอขอเขาเลกนอย à ยกเขาขนใหชดอก
�ทานง ยกเขาขนทละขาง�ทายน ยกขาขนทละขาง (ตเขา)
§ กลามเนอเหยยดขอสะโพก
�ทานอนหงาย จบเขางอและตงขน จากนนยกกนขนคางไว à คอย ๆ หยอนกนลงชา ๆ แลวท�าซ�า
�ทานง ใชเบาะรองกน à ลกยน หากท�าไมได ใช มอจบยดราวสง à ดงตวขนยน
037บทท 6 การยนเดน
§ กลามเนอเหยยดขอเขา
�ทานอนหงาย งอเขา à เหยยดเขา �ทานง เหยยดเขาตรง �ทายน จากยนยอเขา à เหยยดตรง
นอกจากน นกกายภาพบ�าบดจะใหผปวย
§ ฝกลกยน โดยในชวงแรก นงบนเบาะหรอหมอนหนนใหขอสะโพกอยสงกวาขอเขา เพอใหการลกยนงายขน
§ ฝกเพมก�าลงแขนขณะยนในราวค โดยเฉพาะคนทตองใชไมยนเพอยนเดน
�ฝกดงตวไปขางหนา เมอตรงมอไวทราวค อาศยกลามเนอแผนหลงดงล�าตวมาขางหนา คางไว à คอย ๆ กลบสทาตงตนเดม
�ยกตวขน ใหเทาลอยพนพน à หยอนตวลง ชา ๆ (เหมอนเลนยมนาสตก) เพอชวยเพมก�าลงกลามเนอบาและแขน
038 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การฝกเดนในราวค มหลายแบบ เชน
§ หดเดนรปแบบปกต กาวขาขวาพรอมกบแกวงแขนซาย เพอใหทรงตวไดสมดลไมลม
การเดนในราวค สลบขาง มอขวาà เทาซาย, มอซาย à เทาขวา
039บทท 6 การยนเดน
หากกลามเนอแขนมก�าลงและสามารถยกตวขนแลวเหวยงตวไปขางหนาได หดเดนรปแบบถดไป 2 แบบ คอ
§ เหวยงล�าตวไปขางหนา ใหเทาทงสองขางวางบนพนเสมอมอทจบราว
§ เหวยงล�าตวไปขางหนา ใหเทาทงสองขางวางทพนล�าหนามอทจบราว
การเดนในราวค เคลอนมอไปกอน จากนนจงเหวยงตวไปขางหนา วางเทาเสมอระดบมอ
การเดนในราวค เคลอนมอไปกอน จากนนเหวยงตวไปขางหนา วางเทาใหล�าหนาระดบมอ
ระวงหงายหลงเมอเหวยงตวล�าหนามากเกนไป
040 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การฝกเดนนอกราวค นกกายภาพบ�าบดมกเลอกอปกรณชวยเดนใหผปวย เชน
วอคเคอร หรอ เครองชวยพยงเดนสขา
§ ขอด วอคเคอรมฐานรบน�าหนกกวางและมนคงกวาใชไมยนหรอไมเทา
§ ขอดอย
�ชวงกาวเดนสน กาวขาไปขางหนาแคเสมอขอบหนาของวอคเคอร
�ล�าตวเอยงไปขางหนา กลามเนอเหยยดขอสะโพกจงไมถกใชงาน
�ขอสะโพกอาจยดตดในทางอ�ชวงขยบยกวอคเคอร อาจหงายหลง หากการ
ทรงตวยนไมมนคง
เดนดวยวอคเคอร เดนโดยใชวลแชร
041บทท 6 การยนเดน
หากการทรงตวยงไมดพอ ตองใชอปกรณชวยเดนอน เชน
§ เครองชวยพยงเดนชนดมลอ เฉพาะ 2 ลอหนา หรอ 4 ลอ ทงน เราอาจใชวลแชรแทนเครองชวยพยงเดนสขา แตดกวาเพราะมลอท�าใหเคลอนทได โดยไมตองยกเครองชวยพยงเดน
§ เครองพยงตวเดน ทถกน�ามาใชพยงตวผททรงตวไมด และขามก�าลงพอทจะยนเดนได ทงน ชวยท�าให เดนไดบนพนราบ หรอ บนสายพานเลอน
การใชเครองชวยพยงตวเดนบนสายพานเลอน
การเดนบนสายพานเลอน
042 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ ไมยน เหมาะกบผททรงตวยนมนคงพอควร ก�าลงแขนขาและล�าตวแขงแรงพอควร ทงนไมยนทนยมใชม 2 ชนด คอ
�ไมยนรกแร ใชกบผทล�าตวมนคงนอย�ไมยนแขนทอนปลาย ใชกบผทล�าตวแขงแรง
มนคง
ขอสงเกต
§ ปจจบนในตางประเทศ มการใชอปกรณพยงขาทควบคมดวยระบบคอมพวเตอร ท�าใหผทเปนอมพาตครงลางกลบมายนเดนไดอกครง แตตองใช ไมยนแขนทอนปลายชวยทรงตวเดน
การฝกเดนดวยหนยนตชวยเดน ทควบคมดวยระบบคอมพวเตอร เรมมใชแลวในบานเรา ท�าใหผหดเดนสามารถเดนไดจ�านวนกาวมากกวาเมอเดนบนพนราบ และทนแรงนกกายภาพบ�าบด
ทวไปหนยนตชวยเดนประกอบดวย 3 สวนหลก คอ
§ สวนพยงตวขน
§ สวนพยงขาใหกาว
§ สายพานเลอน
บางชนดไมมสายพานเลอน แตมทวางเทาและระบบควบคมทชวยยกเทาขนสลบขางเหมอนการกาวเดน
043บทท 6 การยนเดน
ขอสงเกต
§ หากไมมหนยนตชวยฝกเดน ใชเครองชวยพยงตว และ/หรอ สายพานเลอน ฝกผปวยกาวเดน โดยม นกกายภาพบ�าบด และ/หรอผดแลชวยขยบขาทมก�าลงไมพอทจะกาวเดน
§ การพยายามกาวเดนเอง มแนวโนมท�าใหระบบประสาทไขสนหลงฟนมากกวาการใชหนยนตชวยเดน
§ ทกษะของผบ�าบด และความตงใจอยางแนวแนของผหดเดน ส�าคญกวาเครองมอหรออปกรณททนสมย
§ หากฝกแลว กลามเนอขาไมฟน เดนดวยตนเองไมได เราคงตองยอมรบ และหาหนทางอนเพอให เคลอนทได
จงรวาแมเดนไมไดแตเรากาวหนาได
044 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
7. การเคลอนทดวยวลแชร
วลแชรหรอ ลอเขน หรอ เกาอลอ หรอ รถน งคนพการ ถกใชแพรหลายเพอชวยเคลอนยายผปวยในโรงพยาบาล
หลายคนรงเกยจวลแชร เพราะเหนวาวลแชรเปนเครองหมายของความพการ แตหากถามวา ถาตองเดนไกลหลายกโลเมตร เราจะเดนหรอขจกรยานหรอขบรถยนต เชอวา สวนใหญชอบความสะดวกสบาย ถาขจกรยานหรอขบรถยนตได คงเลอกจกรยานหรอรถยนตแทนการเดน
ดงนน เมอเดนล�าบาก แตอยากไปไหนมาไหนได วลแชร จงเปนค�าตอบทเหมาะสมทสด
วลแชร มลกษณะคลายเกาอทมลอ ประกอบดวย
§ โครง ท�าดวยโลหะหรออลลอยด, พบได หรอพบไมได, ดานหลงมทจบส�าหรบผอนชวยเขนดนวลแชรใหเคลอนท
§ ลอหนา ขนาดเลก หมนไดรอบ และมเสนผาศนยกลาง ตงแต 4 นว ถง 10 นว
§ ลอหลง ขนาดใหญกวา เปนวงเหลกหรอพลาสตกแขง เสนผาศนยกลาง 24 นว หรอ 26 นว เปนตวขบเคลอนใหวลแชรเคลอนไปขางหนาหรอถอยหลงหรอเลยวซาย-ขวา
045บทท 7 การเคลอนทดวยวลแชร
§ พนกพงและทรองน ง ท�าดวยหนงเทยม, พลาสตกหนาหรอผาใบ บางชนดปรบพนกพงใหเอนได หรอพบได
§ เทาแขนม 2 ขาง บางชนดขยบไมได, บางชนดโยกพบขนได, ดงออกได
§ ทวางเทา มหลายชนดเชนกน เชน ปรบไมได, บางชนดปรบได - หมนออก, ปลดออก, พบขนได
§ หามลอ หรอ เบรค อยหนาตอลอหลงเพอลอคลอ บางคนมหามลออยดานหลงดวยเหมอนเบรคจกรยานท�าใหคนชวยเขนหามลอไดเมอตองการ
วลแชรขนาดเหมาะสม พอดตวผใช
046 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
กอนเลอกวลแชร อยากใหลองนก และเปรยบเทยบ วลแชร กบ รถยนต
§ รถเกงคนใหญ ๆ นงสบาย มอปกรณพเศษเพออ�านวยความสะดวกมากมาย มกเปนรถยนตของผ บรหารทมคนอนขบรถใหนง เชนกน วลแชรคนใหญทมสวนประกอบอ�านวยความสะดวกหลายอยาง จงหนก เทอะทะ และอาจตองอาศยผอนชวยเขน
§ รถสปอรต เปนรถขนาดเลก, ขบเคลอนเรว และคลองตว เชนกน วลแชรรนสปอรต ซงมขนาดพอดตว, น�าหนกเบา, เกาะผวถนน และขบเคลอนไดคลอง จงเปนวลแชรทเหมาะส�าหรบคนทมก�าลงแขน, ตองการเคลอนทเรว, ทรงตวด และยกลอหนาขนไดงาย
ปจจบนคนไทยทกคนม สทธรกษาพยาบาล ไดแก หลกประกนสขภาพถวนหนา, ประกนสงคม, ขาราชการ หรอ รฐวสาหกจ หากมความจ�าเปนตองใชวลแชร มสทธเบกซอได วงเงนไมเกน 6,000 บาท
§ หากซอวลแชรราคาสง เชน วลแชรสปอรต, วลแชรทปรบเขาไดกบความพการ ผซ อตองรบผดชอบจายสวนเกนเอง
§ หากท�าความสะอาดเปนประจ�า วลแชรควรมอายใช งานไมนอยกวา 5 ป
047บทท 7 การเคลอนทดวยวลแชร
§ ถาสวนประกอบช�ารด ซอมหรอเปลยนอะไหลใหม แตหากวลแชรช�ารด ซอมไมไดแลว ตองน�ามาให หมอพจารณาประกอบการสงซอคนใหม
กรณอบตเหตทางคมนาคม ผพการมสทธขอวลแชร โดยยนเรองทกรมการขนสงทางบก พรอมเอกสารประกอบการพจารณา ไดแก ใบรบรองแพทยวาสภาพรางกายมความพการ และใบแจงความทยนยนวาเคยไดรบอบตเหตทางคมนาคมทเปนเหตท�าใหพการ
ดงนน เพอชวยการตดสนใจ หมอหรอทมฟนฟจะใหค�าแนะน�าวาวลแชรชนดใดเหมาะสม และสมควรมลกษณะหรอสวนประกอบพเศษอะไรบาง สวนการตดสนใจขนกบผใชและผจายคาวลแชร แตบางครงผใชไมมโอกาสเลอก เพราะมผบรจาคให หรอ โรงพยาบาลจดสรรให
วลแชรท เหมาะสม ควรมคณลกษณะ ดงน
§ น�าหนกเบา, ขบเคลอนงาย และขนยายสะดวก
§ คงทนตอการใชงาน, ไมช�ารดงาย หากช�ารด ซอมหรอหาอะไหลไดงาย
§ ขนาดพอดตว เมอนง เหลอชองวางขางตว ขางละประมาณ ½ ถง 1 นว
§ ทรองนงไมสงหรอต�า เมอนง (รวมเบาะถาม) แลวทงแขนไวขางตว และขอศอกงอ 30-45 องศา มอจะอยทจดสงสดของวงลอ
048 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ ปรบไดตามความจ�าเปนของผใช เชน
�เอาเทาแขนออกได �ปรบยกทวางเทาขนได �เหวยงและ/หรอปลดทวางขาและเทาออกได �ปรบเอยงพนกพงลงได
ขอสงเกต ปจจบนม วลแชรชนดปรบยนได ส�าหรบผ ทตองการยนหรอจ�าเปนตองยนท�างาน มทงชนดปรบยนดวยแรงมอบบและเหยยดศอก และชนดควบคมดวยไฟฟา หรอดวยระบบไฮดรอลก
กรณกลามเนอแขนและมอมก�าลงนอย หมนลอเองล�าบาก ดงนน เพอใหหมนลอไดสะดวกขน
§ เพมป มหรอปมทวงลอหมน
§ ใชวลแชรทมน�าหนกเบา
049บทท 7 การเคลอนทดวยวลแชร
§ ลอหลงมผวหนากวางและมดอกยาง
§ ใชวลแชรทขบเคลอนดวยมอเตอรไฟฟา
ขอสงเกต กอนสงซอวลแชร ผใชควรมโอกาสทดลองใชวลแชรทมลกษณะตามทตองการกอน
การฝกทกษะวลแชรข นพนฐาน หมายถง การฝกใช วลแชรภายในบาน ไดแก
§ เคลอนวลแชรบนพนราบ เดนหนา-ถอยหลง
§ บงคบเลยวซาย-ขวา ขณะเคลอนวลแชรไปขางหนา-ถอยหลง
§ หมนวลแชรในวงแคบ
§ เคลอนวลแชรขามธรณเตย ๆ
§ ลอคและปลดลอคเบรคหรอหามลอ
§ ยกเทาแขนออก และใสกลบเขาท
§ ยกทวางขาและเทาออก และใสกลบเขาท
§ พบทวางเทาขน-ลง
§ เคลอนยายตวออก และกลบขนนงบนวลแชร
§ เปดประต แลวเคลอนวลแชรผานเขา-ออก
§ เออมหยบของทอยบนพนดานหนา, ทอยบนโตะดานขาง และทอยบนชน
§ ยกหรอโยกตวเพอลดแรงกดทบทป มกระดกบรเวณกนและปองกนแผลกดทบ
050 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ทกษะการใชวลแชรข นสง หมายถง ทกษะทจ�าเปนส�าหรบการใชวลแชรในชมชน
หากตองการเขารวมกจกรรมในชมชน-สงคม นกกายภาพบ�าบดจะฝกทกษะขนสงให โดยตองฝก 3-5 ครง ๆ ละชวโมง จงจะท�าได ดงน
§ พบและกางวลแชร
§ เคลอนวลแชร
�ขามถนน�ขามพนผวตางระดบ�ขน-ลงทางลาดเอยง�บนพนขรขระ เปนหลมเปนบอ
§ ยกลอหนาขน
� ขณะวลแชรอยนง�ขณะเคลอนวลแชร
- ไปขางหนาและถอยหลง- ลงทางลาดหรอพนตาง
ระดบ
จากการศกษาพบวา สวนใหญไมสามารถเคลอนวลแชรขนขามพนตางระดบสง ๆ เพราะวลแชรทใชมขนาดใหญและมน�าหนกมากเกน
051บทท 7 การเคลอนทดวยวลแชร
ผทสามารถยกลอหนาขามธรณสง หรอ ขนทางลาดเอยงไดตองระวง วลแชรหงายหลงลม กรณเชนน
§ ตดตงอปกรณกนวลแชรหงายหลงลมทโครง วลแชรชวงลางดานหลง
§ ควรฝกทกษะลม แลวลก จากนนจงกลบขนนงบน วลแชร
การฝกลมและลกเมอลม à ออกจากวลแชร à ลกนง à กลบขนวลแชร
052 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การฝกหงายหลงลม แลวใหมอยนพน เพอใหปลอดภย
วลแชรชนดขบเคลอนดวยมอเตอรไฟฟา เหมาะส�าหรบคนทแขนไมมก�าลงขบเคลอนวลแชร
วลแชรประเภทน สวนใหญมโครงสรางเหมอนวลแชรทวไป แตบางชนดมโครงสรางพเศษ และมคณลกษณะพเศษ เชน ปรบยนได, ปรบทนงใหเอนหลง, ปรบพนกพงใหเอนนอนได เปนตน ขนกบความตองการของผใช แตยงมคณสมบตพเศษมาก ยงมราคาแพง ดงนน กอนตดสนใจซอ ควรค�านงถง ความจ�าเปน,การใชงานจรง และ บรการหลงการขาย
วลแชรไฟฟาปรบทนงให เอนหลงได ใชในกรณความดนเลอดตก หรอ ตองการลดแรงกดทป มกระดกกน
053บทท 7 การเคลอนทดวยวลแชร
เกาอลอชนดอน ทอาจจ�าเปนตองใช เชน
เกาอลอส�าหรบน งถาย-อาบน�า มลกษณะ ดงน
§ โครงเหลกไมเปนสนม สวนใหญพบไมได บางชนดเอาแผนรองนงออกแลวพบได
§ มรตรงกลางแผนรองนง
§ ม 4 ลอ หากทง 4 ลอ มขนาดเลกตองอาศยคนอนชวยเขน แตถาลอหลงมขนาดใหญ ผใชหมนลอให เคลอนทไดเอง
ขอควรระวง วลแชรมโครงเปนเหลกจะเปนสนมเมอถกน�า จงไมควรใชอาบน�า
รปซาย เปนเกาอลอส�าหรบนงถาย-อาบน�า สวนรปขวาเปนการดดแปลงเอาเกาอพลาสตกวางบนโครงวลแชรเพอใชนงอาบน�า หรอแทนวลแชรแตตองระวงการเกดแผลกดทบหากนงนาน
054 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
เมอใชวลแชรมานานหลายป ผใชอาจมอาการปวดมอและแขน ทมกเกดจากภาวะแทรกซอน เชน
§ เสนประสาทถกกดอดในอโมงคขอมอ
§ ขอไหลเสอม เปนตน
การปองกน ผใชวลแชรควรปฏบต ดงน
§ ใชแผนไมผวหนาลนวางพาดระหวางเตยงและ วลแชรเพอทนแรงขณะเคลอนยายตว
§ ใชวลแชรทมน�าหนกนอย
§ หมนสบยางลอ ไมปลอยใหแบน
§ หลกเลยงการเคลอนยายตวตางระดบ
การปรบพฤตกรรม ท�าใหอาการปวดชาทเลา เชน
§ ใชเครองทนแรง เชน
�แผนไมผวหนาลนชวยเคลอนยายตว�เครองซกผาแทนการซกดวยมอ�ถงมอชวยหมนลอ
§ ไมก�ามอแนนขณะหมนลอ
§ ปรบวธลดแรงกดทป มกระดก เชน
�แบบมอยนยกตวขน แทนก�ามอ�โยกตว-เอยงตว แทนการยกตว
§ ลดปรมาณอาหารทกน เพอควบคมน�าหนกตวไมให มากเกนหรออวน
055บทท 7 การเคลอนทดวยวลแชร
การรกษาเบองตน เชน
§ กรณอกเสบและปวด กนยาแกอกเสบ, ยาแกปวด เปนตน
§ กรณเสนประสาทถกกดอดทอโมงคขอมอ กนยาบ�ารง และใสอปกรณพยงขอมอขณะพกหรอนอน เปนตน
หากอาการไมทเลา หมอจะแนะน�า
§ การตรวจพเศษ เพอยนยนการวนจฉย เชน
� การตรวจไฟฟาวนจฉย เมอสงสยเสนประสาทถกกดอดในอโมงคขอมอ
�ถายภาพรงส เมอสงสยขอไหลเสอม
§ การรกษาดวยการผาตด เชน
� กรดเอนรงทขอมอเพอลดการกดอดในอโมงค ขอมอ
�เปลยนขอไหลหากขอเสอมมาก เปนตน
056 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
8. การดแลตนเอง
การดแลตนเอง ถอเปนสวนหนงของชวตประจ�าวน และเปนกจสวนตว โดยเราไดเรยนรการดแลตนเองทละเลกทละนอยตงแตเดก จนในทสดดแลตนเองได ไมตองใหคนอนชวย เชน
§ ใชชอนกนขาว
§ สวมใส-ถอดเสอผา และรองเทา
§ ลางหนาแปรงฟน
§ ลางกนหลงขบถาย
§ อาบน�า เปนตน
เมอเจบปวย ความสามารถดแลตนเองถกจ�ากดเพราะสภาพรางกายไมเออ
หากความเจบปวยทเลาแลวแตความสามารถดแลตนเองยงจ�ากด ผปวยตองไดรบการฟนสภาพใหความสามารถดงกลาวกลบคนมามากทสด เทาทสภาพรางกายจะอ�านวย
ชวงสปดาหแรกๆ หลงบาดเจบ ตองนอนรกษากระดกสนหลง ตอเมอหมออนญาตใหนงไดแลว
§ พยาบาลจะใสอปกรณพยงล�าตวใหผปวยกอนลกนง เพอเสรมความมนคงใหกระดกสนหลงทบาดเจบ
§ เรมจากนงพงบนเตยง กอนลกออกจากเตยง
057บทท 8 การดแลตนเอง
เมอน งบนเตยงคร งแรก ผปวยสวนใหญนงไมไดนาน เพราะ
§ เจบทกระดกสนหลง ดงนน เพอใหอาการเจบทเลา
� นงพงบนเตยง, ขอสะโพก-ขอเขางอ�ใสอปกรณพยงล�าตว/คอ�ปรบการนงใหนานขนทละนอย
§ ความดนเลอดตกเมอลกน ง ท�าใหเกดอาการ ตาลาย, วงเวยน, หนามด, เปนลม ดงนน เพอให เลอดไหลเวยนไปสสมองอยางพอเพยง
�พนขาดวยผายด หรอ สวมถงนองยด และพนรดทองเพอลดเลอดคงในขาและทอง
�ปรบจากนอนเปนนง ใหศรษะสงขนทละนอย จนศรษะสง 60-70 องศา
เมอความดนเลอดไมตก จงฝกนงกนขาว
การน งกนขาว เปนกจวตรประจ�าวนล�าดบแรกทควรท�าได เอง ครงแรกอาจทลกทเล นกกจกรรมบ�าบดจะชวยฝกให จงพยายามท�าตอไป อยาทอ
§ หากมอจบชอนไมได ใชเครองดามมอเพอยดชอน จะท�าใหตกขาวกนไดเอง
§ หากยกแขนไมขน วางแขนบนโตะทปรบระดบสงขน ได จะท�าใหกนขาวสะดวกขน
058 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ขอสงเกต
§ หากกลามเนอกางขอไหลทชวยยกแขนขน, กลามเนองอขอศอก ทท�าใหมอถงปาก และกลามเนองอนวมอทท�าใหจบชอนได พอมก�าลง ตองพยายามท�ากจกรรมตาง ๆ ดวยตนเอง หรอฝกออกก�าลงเพอเพมก�าลงกลามเนอ อกทงท�าใหขอไหล, ขอศอก, ขอมอ และขอนวมอ ไมตดยด
เมอไดอปกรณพยงล�าตวแลว และความดนเลอดไมตกเมอลกนง จงลกออกจากเตยงมาหองฝก เพอหดทรงตวทานง, ฝกเปลยนทาจากนอนเปนนง, ฝกเคลอนยายตวบนเตยง, ยายตวจากเตยงไปวลแชร และจากวลแชรไปโถสวม
การฝกทรงตวทาน ง อาจล�าบากหากกลามเนอล�าตวออนประกอบกบมกลามเนอตนขาดานหลงหดยดทเปนอปสรรค ท�าใหขณะนงเหยยดขา ล�าตวเอยงลมไปขางหลง
ดงนน นกกายภาพบ�าบดและนกกจกรรมบ�าบดจะใหการบ�าบดรวมกนเพอใหผปวยนงทรงตวได โดย
§ ยดกลามเนอตนขาดานหลง นอนหงายและยกขาขนตรง ๆ จนรสกตง แลวคางไว นบ 1 ถง 10 ท�าซ�า 5 ถง 10 ครง เชา-บาย
§ เพมก�าลงกลามเนอสนหลง นอนหงาย หรอ นอนคว�า แอนอกขน พรอมเหยยดแขนไปทางดานหลง
059บทท 8 การดแลตนเอง
§ ฝกน งบนเตยง โดยนงงอขอเขา และแบะขาออกจากกนคลายนงขดสมาธ
�เรมจากใชมอยนเตยง หรอยนทเขา แลวทรงตวใหมนคง พรอมยดตวขน
�เมอทรงตวไดมนคงขน วางมอทตนขา à นงกอดอก
§ ขนตอไปคอ น งขางเตยง วางเทาบนพน
§ เมอทรงตวไดด จงเร มขยบแขน เชน หยบของทอยดานหนาหรอดานขาง, ขยบแขนและมอเลมเกมคอมพวเตอร เปนตน
การฝกลกน ง ในชวงแรกมกล�าบากเพราะใสอปกรณพยงล�าตวหรอคอ/ศรษะ ดงนน ในชวงนจงตองอาศยคนอนชวยพยงตวขน และเรมจากการฝก...
§ พลกตะแคงตวจากทานอนหงาย โดย
�เหนยวขอบเตยงหรอราวขางเตยง�ประสานมอ แลวเหวยงแขนจากขางหนงไปอก
ขางหนง�ใชมอดงขาขางหนงใหงอและพบไปขางตรงกน
ขาม § เอาขาลงจากเตยง หากขาไมมก�าลง ตองใชแขน
และมอชวยขยบยกขา
§ ใชแขนยนตวขนนง
060 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ขอสงเกต
§ การลกนง ปกตอาศยกลามเนอหนาทองและกลามเนองอขอสะโพก แตถากลามเนอเปนอมพาต ตองอาศยกลามเนอแขนแทน เชน
�ลกน งจากทาตะแคง โดยใชกลามเนอกางขอไหลและกลามเนอเหยยดขอศอก
�ลกน งจากทานอนหงาย โดยใชกลามเนองอและเหยยดขอศอกรวมทงกลามเนอเหยยดขอไหล
§ การเกรงกลามเนอบรเวณล�าตวและคอ ขณะนอนและนงเปนประจ�า ท�าใหกลามเนอมก�าลงมากขนและทนทานตอการลาได
§ การฝกเคลอนยายตวบนเตยง หากล�าตวและกลามเนอขาพอมก�าลง กฝกไดไมยาก แตถากลามเนอดงกลาวไมมแรง ตองใชแขนและมอชวย
§ เมอกระดกสนหลงทแตกหกสมานดแลว ซงใชเวลาประมาณ3เดอน หมอจะอนญาตใหถอดอปกรณพยงล�าตวหรอคอได การลกนงจะสะดวกและงายขน
§ หลงจากฝกบอย ๆ ความช�านาญยอมเกดขน และสดทายการเปลยนทา-เคลอนยายตวบนเตยงกไมใชเรองยากอกตอไป
061บทท 8 การดแลตนเอง
1-2 แสดงการลกจากนอนเปนนงของผพการอมพาตแขนขาทงสองขางคนหนง; 3-6 แสดงการยายตวจากเตยงลงวลแชร
ทผพการฝกเองจนท�าได
062 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การเคลอนยายตวจากเตยงไปวลแชร
การยายตวจากเตยงไปวลแชร กรณขาสองขางไมมแรง ใชแขนและมอยน
§ หากขาและแขนมก�าลง ยกกนขน แลวเลอนขยบตวไปมาบนเตยงไดไมล�าบาก
§ หากมก�าลงเฉพาะแขน หดใชแขนยนแลวยกตวขน ใหกนลอยพนพน หากชวงแขนสน ตองใชอปกรณยนเตย ๆ
§ หากท งแขนและขาไมมก�าลง พยาบาลจะชวยพลกตว, เปลยนทา และเคลอนยายตว และสอนให ญาตหรอผดแลท�าและรจกใช เครองทนแรง เชน
�เตยงปรบระดบได �แผนไมผวหนาลน เปนตน
063บทท 8 การดแลตนเอง
การสวมใสและถอดเสอ-กางเกง เปนทกษะล�าดบถดไปทนกกจกรรมบ�าบดจะฝกใหผปวย ทงน มวธสวมใสเสอผาหลายวธ ขนกบความสามารถทรงตว, พสยการเคลอนไหวขอสะโพก-ขอเขา, การกม และแรงแขนและมอ
ตวอยาง การสวมใสกางเกง
ก. ขอสะโพก-ขอเขาไมตด นงสวมกางเกง à นอนเพอดงขอบกางเกงขน
ข. ขอเขาเกรงเหยยด ใชการงอทขอสะโพกแทน เพอสวมกางเกงค. ทรงตวนงไมได แตขอสะโพกและขอเขาไมตด นอนสวมกางเกง
เมอพรอมและทรงตวไดดขน สวมใสและถอดเสอ-กางเกงได ถดไปคอ การอาบน�า และ การท�าความสะอาดหลงถาย
064 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การอาบน�า-ท�าความสะอาดหลงถายชวงแรก พยาบาลจะเชดตวใหผปวยขณะนอนบนเตยงแทนการอาบน�า และท�าความสะอาดหลงการถายให ผปวยบางคนอาจรสกตะขดตะขวงใจเมอถกเปลองผาและมคนแปลกหนาชวยอาบน�า ดงนน หากรสกไมสบายใจ ควรบอกใหทราบ
ระยะฟนสภาพ พยาบาลจะพาไปหองน�า
§ หากนงไมไดนาน จะใหผปวยนอนเปล
§ หากนงได จงนงบนเกาอลอส�าหรบอาบน�า
นกกจกรรมบ�าบด มหนาทฝกถอดเสอผา, อาบน�า, เชดตว และสวมใสเสอผาใหผปวย
§ เมอท�าไดแลว จะใหผปวยท�าเอง โดยมพยาบาลคอยใหความชวยเหลอเทาทจ�าเปน
§ ถาผปวยท�าไมได พยาบาลจะสอนญาตหรอผดแลท�าแทน
เมอผปวยลกนงและนงถายบนเกาอลอส�าหรบถาย หรอทโถสวมชนดนงราบ จงหดใหผปวยท�าความสะอาดหลงถาย หรอลางกนดวยตนเอง
ขอสงเกต
§ หากตดตงอปกรณชวยชะลางกนทโถสวมชนดนงราบ เพยงแคกดป มน�าจะพงออกมาชะลางบรเวณกน และบางชนดพนลมเพอเปาใหกนแหงไดอกดวย
§ กรณผหญงและมประจ�าเดอน จะไดรบการฝกใช-เปลยนผาอนามย
065บทท 9 การถายปสสาวะ
9. การถายปสสาวะ
ระบบขบถายปสสาวะ ประกอบดวยไตทอยสองขางชายโครงดานหลง ท�าหนาทกรองของเสยออกจากเลอดกลายเปนปสสาวะ ทไหลผานทอไตมากกเกบทกระเพาะปสสาวะ โดยมหรดกนไมใหปสสาวะไหลออกโดยไมตงใจ
การถายปสสาวะ เปนกระบวนการขบของเสยออกจากรางกาย เมอกระเพาะปสสาวะมปสสาวะประมาณ 350 มลลลตร เราจะรสกปวดแตยงสามารถกลนไวและกกเกบเพมไดอก ตอเมอมปสสาวะประมาณครงลตร หรอ 500 มลลลตร จงปวดมากตองไปถายออก และถายออกจนหมด ทงน ตลอด 24 ชวโมง เราถายปสสาวะ 4-6 ครง มากหรอนอยขนกบปรมาณน�าดม, สภาพอากาศ และความชนในบรรยากาศ
066 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
เมอไขสนหลงบาดเจบ กระเพาะปสสาวะและหรดท�าหนาทบกพรอง ความสามารถควบคมการถายปสสาวะจงผดปกต เชน
§ ถายปสสาวะไมออก, ออกกะปรบกะปรอย
§ ตองเบง หรอ กดทองนอย
§ กลนปสสาวะไมอย
§ ปสสาวะไหลออกโดยไมตงใจ
§ ไมรสกปวดปสสาวะ, ปวดปสสาวะเฉยบพลน
ระยะเฉยบพลนหลงบาดเจบ ผปวยมกไดน�าเกลอทางหลอดเลอดด�า พยาบาลตองบนทกปรมาณน�า-น�าเกลอทผปวยไดรบและปรมาณปสสาวะทถายออก
ถาถายไมออก พยาบาลจะใสหลอดสวนโฟเลยทางทอปสสาวะ แลวตอกบถงเกบปสสาวะ
§ หลอดสวนจะถกตรงไวมใหถกดงเลอนไปมา
§ หลอดสวนและถงเกบปสสาวะ จะถกเปลยนทก 1-2 สปดาห หรอบอยกวานน ขนกบชนดหลอดสวน, ปรมาณตะกอนในปสสาวะ และการตดเชอในทางเดนปสสาวะ
หากขยบขาได, ขมบหรดทวารหนกได และการรบร ความรสกแหลม-ทบรเวณรทวารปกต บงชวา มโอกาสถายปสสาวะได จงเอาหลอดสวนออก แลวใหผปวยทดลองถายปสสาวะ
067บทท 9 การถายปสสาวะ
§ ถามปสสาวะตกคางหลงถาย ตองสวนและระบายปสสาวะทตกคางออก เพอลดความเสยงทางเดนปสสาวะตดเชอ
§ หากถายปสสาวะไมออก ตองสวนเปนระยะๆ ทก4-6ช วโมง แทนการคาหลอดสวน และ จ�ากดน�าด มเปนเวลา เพอใหการสวนแตละครงไดปสสาวะไมเกนครงลตร ปองกน กระเพาะปสสาวะโปงพองเกน
ระยะฟนสภาพ หากยงถายปสสาวะไมออก หมอจะตรวจวา กระเพาะปสสาวะและหรดทอปสสาวะท�าหนาทผดปกตอยางไร เพอประกอบการวางแผนการจดการถายปสสาวะใหเหมาะสม และชแจงทางเลอกพรอมขอด-ขอดอย ใหผปวยและผดแลรบทราบ จะไดชวยกนตดสนใจเลอกวธทเหมาะทสด
เปาหมายส�าคญ มดงน
§ กกเกบ-ถายปสสาวะออกไดใกลเคยงปกตและ กล นปสสาวะได นนคอ
�ระยะกกเกบ ปสสาวะไมไหลออกโดยไมตงใจ �ระยะถายปสสาวะ ถายปสสาวะออกหมด หรอ
ปสสาวะตกคางนอย โดยความดนในกระเพาะปสสาวะไมสง
§ ปองกนภาวะแทรกซอน ทเกดจากความดนในกระเพาะปสสาวะสง และปสสาวะตกคางมากหลงถาย
068 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
กรณไขสนหลงสวนใตกระเบนเหนบบาดเจบกระเพาะปสสาวะคลาย ไมหดตว จงถายปสสาวะไมออก หรอออกล�าบาก แมกลามเนอหรดทอปสสาวะคลาย
ถายปสสาวะปกตกระเพาะปสสาวหด-หรดคลาย
ถายปสสาวะผดปกตกระเพาะปสสาวะ-หรดคลาย
§ หากถายปสสาวะไมออก การสวนเปนระยะวนละ4-6 คร ง เปนทางออกทเหมาะทสด เพอไมให กระเพาะปสสาวะโปงพองเกน และปสสาวะไมไหลออกระหวางการสวน
§ จ�ากดน�าดมตามทก�าหนด 1.8-2.4 ลตรตอวน เพอใหไดปสสาวะวนละ1.2-1.5ลตร
§ หากดมมากกวาน ตองสวนปสสาวะบอยขนหรอ คาหลอดสวนโฟเลย
069บทท 9 การถายปสสาวะ
กรณบาดเจบเหนอไขสนหลงสวนใตกระเบนเหนบ กระเพาะปสสาวะและหรดทอปสสาวะมกหดเกรง การถายผดปกต เชน ถายกะปรบกะปรอย, กลนปสสาวะไมได, ปสสาวะตกคางมากหลงถาย
ถายปสสาวะปกตกระเพาะปสสาวหด-หรดคลาย
ถายปสสาวะผดปกตกระเพาะปสสาวะ-หรดหดเกรง
ขอสงเกต ชวงกกเกบหากความดนในกระเพาะปสสาวะสงจะเสยงตอปสสาวะไหลกลบขนทอไตและไต, ไตบวม, ไตตดเชอ และไตวาย ทเปนอนตรายตอชวต
การบ�าบดรกษาและปองกนภาวะแทรกซอน มดงน
§ การใชยาคลายกระเพาะปสสาวะ เพอลดความดนทเกดจากกระเพาะปสสาวะหดเกรง เชน ออกซบวไทนน, ทรอสเปยม คลอไรด, โทลเทอโรดน เปนตน
ยากลมนมผลขางเคยง เชน ปากแหง, ตาพรา, ทองผก เปนตน หากทนไมได ตองปรบขนาดยาหรอเปลยนยาตวใหม
070 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
เมอกระเพาะปสสาวะคลาย จ�าเปนตองสวนเปน ระยะๆ วนละ 4-6 ครง โดยพยาบาลจะสอนวธสวนปสสาวะแบบสะอาดใหแกผปวยและ/หรอผดแล
§ การฉดชวพษโบทลนม เขากลามเนอกระเพาะปสสาวะ เพอใหกระเพาะปสสาวะคลายและกกเกบปสสาวะไดมากขน
ขอสงเกต ชวพษโบทลนมมราคาแพง และตองฉดซ�าทก 6-9 เดอน
§ การผาตดขยายกระเพาะปสสาวะ หากกระเพาะปสสาวะหดคางและความจเลกมากทมกเกดกบผทคาหลอดสวนนาน ๆ
§ การใชยาคลายหรดทอปสสาวะ(ช นใน) อาจได ผลกบผชาย ท�าใหปสสาวะตกคางนอยลง แตอาจท�าใหปสสาวะไหลออกโดยไมตงใจมากขน
§ การกรดผาหรดทอปสสาวะโดยหมอผเชยวชาญระบบทางเดนปสสาวะ เหมาะกบผชาย ท�าใหถายปสสาวะออกสะดวกขน แตจะกลนปสสาวะไมอย หากเลอกวธน คงตองใชถงครอบหรอหมองคชาตตอกบถงเกบปสสาวะ
071บทท 9 การถายปสสาวะ
กรณปสสาวะไหลออกโดยไมต งใจ มวธแกไข ดงน
§ การใชผลตภณฑกกเกบปสสาวะ เชน
�ถงยางครอบหรอหมองคชาต ทตอกบถงเกบปสสาวะ มทงชนดใชซ�าไดและใชครงเดยวทง
�แผนรองซบปสสาวะหรอผาออมตองเปลยนหลงถาย หากไมเปลยน เชอโรคจะหมกหมม และยอนกลบเขากระเพาะปสสาวะ ท�าใหตดเชอ
§ การคาหลอดสวนโฟเลย ทางทอปสสาวะ หรอทางรเปดหนาทอง เปนทางเลอกทคนสวนหนงชอบเพราะสะดวก โดยปสสาวะจะไหลลงถงเกบปสสาวะ
วธนมภาวะแทรกซอนเกดขนงาย จงควรพจารณาใหรอบคอบกอนตดสนใจคาหลอดสวน
ภาวะแทรกซอนจากการคาหลอดสวนโฟเลย มดงน
§ ทางเดนปสสาวะตดเชอ เชน
�กระเพาะปสสาวะอกเสบ ปสสาวะขน, เหมน, ปวดปสสาวะบอย
�กรวยไตอกเสบ, ลกอณฑะอกเสบ, ตอม ลกหมากอกเสบ มกท�าใหมไขสง, หนาวสน
§ นวในกระเพาะปสสาวะ มกเกดจากการตดเชอ ท�าใหมตะกอนมากในปสสาวะ อาจมเมดนวหลดออกมากบปสสาวะ
072 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ ดงหลอดสวนโฟเลยไมออก เพราะตะกอนจบทลกโปงของหลอดสวน ลกโปงคงคางไมยบตว หากพยายามดงออก ทอปสสาวะจะบาดเจบ เลอดออกจากทอปสสาวะ
§ คอกระเพาะปสสาวะกรอน เนองจากลกโปงของหลอดสวนโฟเลยทคาทางทอปสสาวะมขนาดใหญกดรงคอกระเพาะปสสาวะนานตอเนอง และหากปลอยใหถงเกบปสสาวะเตม ลกโปงจะถกดงและกดคอกระเพาะปสสาวะจนกรอน ปสสาวะจงไหลออก รอบ ๆ หลอดสวน
§ ทอปสสาวะมทางทะล เพราะใชหลอดสวนขนาดใหญ (ใหญกวาเบอร 16) และไมตรงหลอดสวนในต�าแหนงทเหมาะสม เรมแรก มความผดปกตเหมอนหวฝเลก ๆ ทองคชาต ตอมาแตกออกเปนแผล ปสสาวะจงไหลออกทางแผล หากไมรบรกษา แผลจะขยายใหญ
§ กระเพาะปสสาวะหดคาง มความจลดลง และอาจสงผลใหปสสาวะไหลกลบขนทอไตและไต และการท�าหนาทของไตบกพรอง
073บทท 9 การถายปสสาวะ
§ รเฟลกซประสาทอตโนมตผดปกต หรอ เอ.ด. มกเกดจากหลอดสวนตนหรอหกพบ ท�าใหกระเพาะปสสาวะโปงพองเกน กระตนใหหลอดเลอดหดตว ผปวยจะปวดศรษะ และความดนเลอดสงฉบพลน
หากกระเพาะปสสาวะหดคางหรอมความจนอย จะมโอกาสเกด เอ.ด. ไดงาย
§ มะเรงกระเพาะปสสาวะ มกเกดกบผทคาหลอดสวนนานมากกวา 5 ป หากปสสาวะมสเหมอนน�าลางเนอเพราะมเลอดปน ตองสงสย
การปองกนภาวะแทรกซอน มดงน
§ เลกคาหลอดสวน เมอหมดความจ�าเปน
§ เลอกหลอดสวนโฟเลย ขนาดพอเหมาะ
ผชาย ใชขนาด 12Fr-14Fr
ผหญง ใชขนาด 14Fr-16Fr
ลกโปงขนาดเลก 10-15 มล. โดยใสน�าเขาไปในลกโปง 8-10 มล.
§ ใชเทคนคใสหลอดสวนปราศจากเชอ
§ ตรงหลอดสวนใหถกท
ผชาย ตรงททองนอย
ผหญง ตรงไวทตนขา
074 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ เทปสสาวะออกจากถงเกบปสสาวะ อยางนอยวนละ 3-4 ครง หรอบอยกวานน เพราะถงทเตมจะหนกและดงลกโปงใหกดคอกระเพาะปสสาวะจนกรอน และปสสาวะไหลออกรอบ ๆ หลอดสวน
§ วางถงเกบปสสาวะใหอยต�ากวาระดบกระดก หวหนาว เพราะถาถงอยสงกวาระดบกระเพาะปสสาวะ ปสสาวะในถงจะไหลกลบเขากระเพาะปสสาวะ เปนเหตใหกระเพาะปสสาวะอกเสบตดเชอ
§ กนยาคลายกระเพาะปสสาวะเพอชะลอกระเพาะปสสาวะหดคาง
§ ดมน�าใหพอเพยงและปสสาวะออกวนละ 2 ลตรหรอมากกวา ปสสาวะควรใสท งวน
§ เปลยนหลอดสวนโฟเลยพรอมถงเกบปสสาวะ ทก 1-2 สปดาห หรอกอนหนานน ถาหลอดสวนตนกอนก�าหนด
ขอสงเกต
§ หลอดสวนโฟเลยชนดยางเคลอบดวยซลโคน มชองระบายปสสาวะออกเลกกวาชนดซลโคนแท ทเบอรเดยวกน จงตนงายกวา แตชนดยางเคลอบดวยซลโคนราคาถกกวามาก จงเปนทนยมใชมากกวา
§ หากปสสาวะมตะกอนมาก เปลยนหลอดสวนถข น, ดมน�ามากขน หรอ ใชหลอดสวนชนดซลโคนแท (แตตองซอเอง)
075บทท 9 การถายปสสาวะ
§ หากปสสาวะไหลออกรอบๆ หลอดสวน ตองตรวจหาสาเหต และแกทตนเหต เชน
�หลอดสวนตน à เปลยนใหม �ใสน�าเขาลกโปงนอยเกนไป à ใสน�าใหลกโปง
พองสมสวน�กระเพาะปสสาวะหดเกรงมากเกน à กนยาคลาย
กระเพาะปสสาวะ�กระเพาะปสสาวะตดเชอ à กนยาปฏชวนะ
การใชหลอดสวนปสสาวะเปนระยะๆ วนละ 4-6 ครง เปนทางเลอกทเหมาะสม และเกดภาวะแทรกซอนนอยกวาการคาหลอดสวนโฟเลย โดยทวไปเราใช หลอดสวนตรงชนดใชซ�าได เชน
§ หลอดสวนยางแดง เหมอนทใชใน โรงพยาบาลทวไป
§ หลอดสวนซลโคนแท ทมปลอกและจกปด ส�าหรบใสน�ายาฆาเชอ มความยาว 2 ขนาด คอ ยาวส�าหรบผชาย และสนส�าหรบผหญง
หากดแลรกษาด ๆ ใชซ�าไดนานแตไมควรเกน 2 ป ถาช�ารด ควรเบกใหม
การตมหลอดสวนบอย ๆ จะท�าใหหลอดสวนช�ารดเรว
076 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การสวนปสสาวะดวยเทคนคสะอาด ไมตองสวมถงมอ แตตองลางมอใหสะอาดกอน และหลอดสวนทใชตองสะอาดปราศจากเชอ โดยพยาบาลจะสอนวธปฏบตใหแกผปวยและ
ผดแล ดงน
§ ลางมอใหสะอาดกอนจบหลอดสวน
§ ท�าความสะอาดบรเวณรเปดทอปสสาวะ
§ หากใชหลอดสวนซลโคนทแชในน�ายาฆาเชอ ลางดวย
น�าสะอาดหรอน�าตมสกกอนใช
§ ใชสารหลอลนเคลอบหลอดสวน เพอท�าใหสวนสะดวก และลดการบาดเจบตอทอปสสาวะ
§ ใสหลอดสวนเขาไปในทอปสสาวะดวยความนมนวล หากสวนแลวตดทหรดทอปสสาวะ อยาดน รอสกอดใจ เมอหรดคลาย จงคอย ๆ สอดหลอดสวนเขาไปจนปสสาวะไหลออกมา
หากหรดหดเกรงมาก ใสสารหลอลนชนดมยาชา เขาไปในทอปสสาวะเพอใหหรดคลายกอน แลวจงสวน
§ เมอปสสาวะหยดไหล ไมไดหมายความวาปสสาวะออกหมดแลว ดงหลอดสวนออกทละนอย แลวกดททองนอยเพอใหปสสาวะทตกคางถกขบออกจนหมด
§ กอนดงหลอดสวนออก ใชปลายนวปดปลายหลอดสวนเพอมใหปสสาวะทคางในหลอดสวนไหลกลบเขากระเพาะปสสาวะ (เหมอนเวลาใชหลอดดด ๆ น�าในถวย เมอใชนวปดทปลายหลอดดด น�าจะคางอยในหลอด ไมไหลกลบลงไปในถวย)
077บทท 9 การถายปสสาวะ
§ ลางหลอดสวน ดวยน�าสะอาด ใหน�าไหลผานเขาไปในหลอดสวน
กรณใชหลอดสวนซลโคน สะบดใหน�าออกจากหลอดสวนจนหมดกอนใสกลบคนเขาไปในปลอกทมน� ายาฆาเชอ เชน เซฟลอน 1:100, แอลกอฮอลลางแผล, โพวดน เพอไมใหน�าเขาไปเจอจางน�ายาฆาเชอและท�าใหยาหมดฤทธ แลวปดจก
การตมอาจท�าใหหลอดสวนซลโคนเสอมสภาพเรว
กรณใชหลอดสวนยางแดง ตมในน�าเดอดนาน 20-30 นาท ผงใหแหงกอนเกบในถงหรอกลองพลาสตกสะอาด
ประเดนทควรตระหนก
§ ควรดมน�า วนละ 1.5-2 ลตร ใหปสสาวะออกวนละ 1.2-1.5 ลตรตอวน และสวนอยางนอย 4 ครงตอวน
ระวง การดมน�านอยเพอลดจ�านวนครงทตองสวน เพมความเสยงตอการตดเชอ
078 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ หากขาเกรงหนบ เปนอปสรรคตอการสวนโดยเฉพาะผหญง หาหมอนแขงใบเลก ๆ ยนระหวางเขาทงสองขาง และอาจตดกระจกเพอสะทอนใหเหนรเปดทอปสสาวะ
การตดตามผลการรกษาและการวนจฉยความผดปกตไดแตเนนๆ ดวยการตรวจ ดงน
§ การตรวจปสสาวะและการเพาะเชอ เพอวนจฉยการตดเชอในปสสาวะ
§ การตรวจปสสาวะพลวต เพอดวากระเพาะปสสาวะและหรดท�าหนาทผดปกตอยางไร
§ การตรวจเลอด เพอดการท�าหนาทของไต
§ การตรวจดวยคลนเสยงความถสง หรอถายภาพรงส เพอดลกษณะไต, กระเพาะปสสาวะ และนว
โดยทวไป หมอนดตรวจทก 6 เดอนในปแรก, หลงจากนน ทก 1-2 ป ขนกบความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน หากมความผดปกต หมอจะนดตรวจถข น เพอดวาผลการบ�าบดรกษาเปนไปตามเปาหมายหรอไม เชน การตดเชอหาย, การหดเกรงของกระเพาะปสสาวะทเลา เปนตน
079บทท 10 การถายอจจาระ
10.การถายอจจาระ
การถายอจจาระ เปนการถายกากอาหารจากการกนออกทางทวารหนก บางคนไมถายอจจาระทกวน แตไมเปนปญหาเพราะล�าไสใหญกกเกบอจจาระไดปรมาณมาก แตหากอจจาระคางในล�าไสใหญนานเกน น�าในอจจาระถกดดซมกลบ อจจาระจะแขง จบเปนกอนเลก ๆ อดแนน เหมอนขแพะ ท�าใหถายออกล�าบาก
ดงนน เราควรสรางนสยถายอจจาระทกวน เชน ทกเชาหรอทกเยนหลงกนอาหาร การกนอาหารหรอดมน�าปรมาณมากกระตนใหล�าไสใหญบบตว เคลอนไหว และถายอจจาระออกงายขน
ชวงแรกหลงบาดเจบ หลายคนประสบปญหาทองอดเพราะกระเพาะอาหารและล�าไสไมเคลอนไหว
ดงนน เพอลดอาการทองอดทอาจท�าใหหายใจล�าบากและขยอนอาหารเขาหลอดลม ควรปฏบต ดงน
§ งดกนอาหารชวคราว
§ ใสสายทางจมกไปถงกระเพาะอาหารเพอระบายอาหารและน�าทตกคางในกระเพาะอาหารออก
§ ใหน�าเกลอทางหลอดเลอดด�าแทนการกน
§ เมอล�าไสกลบมาเคลอนไหว จงเรมจบน�าทละนอย หากทองไมอดแลว จงดมน�ามากขน จนในทสดกนอาหารออนและอาหารปกตได
080 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
หากไมปวดถายและไมถายอจจาระ แตมอจจาระคางในไสตรงหรอทวารหนก พยาบาลจะลวงหรอสวนออก โดยท�าทกวน, วนเวนวน หรอ เวนสองวน
หลกการฟนสภาพการถายอจจาระ องนสยการถายอจจาระเดมกอนบาดเจบ เชน
§ ถายทกวน, ไมแนนอน, ทองผก หรอนอยกวา 3 ครงตอสปดาห
§ ถายตอนเชาหรอเยน หลงหรอกอนกนขาว
§ อจจาระเปนกอนเลกอดแนน หรอ เปนล�านม
§ กลนอจจาระไดหรอไมได
§ เคยใชยาระบายหรอยาแกทองเสยหรอไม
ไสใหญสวนขวาง
ไสใหญสวนขน
081บทท 10 การถายอจจาระ
เปาหมายการฟนสภาพ คอ ลกษณะอจจาระเหมาะสมกบความผดปกตของหรดทวารหนก ดงน
§ หรดคลาย กลนอจจาระไมได อจจาระควรเปนล�าแนนเพอปองกนอจจาระออกโดยไมตงใจ
§ หรดหดเกรง ถายล�าบาก ทองผก อจจาระควรเปนล�านม เพอใหถายออกงาย
เพอใหบรรลเปาหมายดงกลาว ผปวยตองมวนย
§ กนอาหารทมเสนใย เชน ผก, ผลไม
§ ดมน�าใหพอเพยง กบความตองการของรางกาย และอจจาระนมไมแขง
ตวอยางเชน น�าหนกตว = 50 กก. ควรดมน�า 2.5 ลตร [(50 กก. x 40 มล.) + 500 มล.]
§ ฝกถายเปนเวลา อาศย ตวกระตนเชน
�ยาสวน เชน ยาสวนยนสน ขนาด 20 มล. 1-2 ลก�ยาเหนบ เชน กลเซอรน, ดลโคแลก�ยาระบายชนดเมด เชน ดลโคแลก, มะขามแขก�ยาระบายชนดน�า เชน น�ามนละหง
ระวง ใชยาระบายบอย ๆ ล�าไสจะดอยา และตองเพมขนาดยาเพอใหไดผล
082 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ การนวดหนาทอง นาน 10-15 นาท กอนถาย โดยนวดไลจากกระพงไสใหญทางดานขวาลาง à นวดขนไปตามไสใหญสวนขน à สวนขวาง à สวนลง และไสคดทางดานซายลาง
§ การใชนวถางหรด ถาหรดหดเกรง โดยสอดนวทมสารหลอลนเขาไปในทวารหนกแลวกวาดนวเปนวงชา ๆ เมอหรดคลายและล�าไสใหญบบตว จงเบงถาย
ขอสงเกต
§ การกระตนจะไดผลเมอคล�าไดล�าอจจาระในไสคด หรอไสตรง/ทวารหนก
§ การพนหรอฉดน�ากระทบรอบๆรทวาร อาจกระตนการถายได
ขอควรระวง
§ การฉดน�าเขาไปในทวารหนกดวยแรงดนน�าสง เสยงตอ ล�าไสทะลทเปนอนตรายตอชวต
083บทท 10 การถายอจจาระ
§ หากอจจาระเปนกอนอดแนน อาจมความจ�าเปนตองสวนทวารดวยน�าปรมาณมาก โดยใสน�าอน หรอน�าสบ หรอน�ากาแฟ เขาทวารหนกทละนอย จนได ปรมาณครงถงหนงลตร
§ การกระตนถาย อาจท�าใหเกด รเฟลกซประสาทอตโนมตผดปกต หรอ เอ.ด. ความดนเลอดสงฉบพลน (สงกวา 140/90 มม.ปรอท) เสยงตอหลอดเลอดสมองแตก
การใชขวดใสน�าสบทมหวสบตอกบทอยางทปลายอกขางหนงตอกบปลายหลอดสวนทคลองกบยางยดทใชรดไว กบมอขางถนด เพอชวยใหสอดปลายหลอดสวนเขาทวารหนกไดงายขน
หากหรดคลาย ตองใชหลอดสวนพเศษทมลกโปงปดกนรทวารไมใหน� าทใสเขาไปไหลออกมา ทงไวพกหนงจงคอยเอาหลอดสวนออกแลวจงถายอจจาระออก
084 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
หากเกดเอ.ด.
§ หยดกระตนหรอลวงอจจาระ
§ หากอยในทานอน ตองลกนง
§ คลายเสอผาทรดแนนหรอคบออก
§ วดความดนเลอดทก 15 นาท จนกวาความดนจะกลบสภาวะปกต
§ ถาความดนเลอดไมลด รายงานหมอเพราะอาจตองใชยาลดความดน
§ ครงตอไป หากจ�าเปนตองกระตนหรอลวงอจจาระออก ตองใสสารหลอลนชนดยาชาเขาไปในทวารหนก 2-3 นาท กอนกระตนหรอลวงอจจาระ
ขอสงเกต
§ ทองผก มกท�าใหถายกะปรบ กะปรอยคลายทองเสย
§ หากทองผกรนแรง ล�าไสใหญอาจทะล และตองผาตดท�ารเปดหนาทอง
อจจาระออกโดยไมต งใจ-กล นอจจาระไมอย เกดขนเพราะล�าไสใหญหดบบตวแรงหรอหรดคลาย ดงนน เพอปองกนไมใหเกดขน ควรปฏบต ดงน
§ ถายอจจาระ อยางนอยสปดาหละ3คร ง ถาถายอจจาระทกวนได จะดมาก
085บทท 10 การถายอจจาระ
§ สงเกตปรมาณอจจาระแตละครง ถาอจจาระนอย รอสกคร แลวกระตนซ�าใหอจจาระทยงคงคางในไส ตรงถกถายออกจนหมด
§ หลกเลยงอาหารหรอผลไมทท�าใหทองรวง เชน ต�าลง, มะขาม, มะละกอ, ทเรยน, อาหารรสเผด เปนตน
§ เวลาออกไปท�าธระนอกบาน ใชผาออม เมอถายใสผาออมแลว ตองรบท�าความสะอาดกนแลวเปลยนผาออมผนใหม หากไมเปลยน เกด ผวหนงแชยย ทเพมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ
§ หากมแผลกดทบใกลทวารหนกรวมดวย จะเสยงตอการตดเชอ ท�าใหบางคร งจ�าเปนตองผาตดให อจจาระออกทางรเปดหนาทอง
การถายอจจาระออกทางรเปดล�าไสใหญทหนาทอง
ลงถงเกบอจจาระ
บางครงล�าไสใหญยนยอยออกมาตรงรเปด ท�าให
หลายคนตกใจและวตกกงวล
ขอสงเกต ตองพจารณาใหดกอนตดสนใจท�ารเปดล�าไสใหญทหนาทอง เพราะหากภายหลงตองการปดรเปด จะเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน เชน ล�าไสใหญทะลถาทองผก
086 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
11.ผวหนงและแผลกดทบ
ผวหนง เปนอวยวะขนาดใหญทปกคลมทวทงรางกาย มหนาทปกปองไมใหส งแปลกปลอมเขาสรางกาย และชวยควบคมอณหภมกายใหคงท
§ เมออยในทรอน ตอมเหงอในผวหนงจะขบเหงอเพอระบายความรอนออกจากรางกาย
§ เมออยในทหนาวเยน ขนจะลกชน และไขมนใต หนงเปนฉนวนใหรางกายอบอน
บาดเจบไขสนหลง มกท�าใหรางกายสญเสยการควบคม อณภมกายใหคงท อณหภมกายจงเปลยนไปตามสภาพแวดลอม คลายสตวครงบกครงน�า
§ เมออยในทรอน ผวหนงไมขบเหงอ
§ เมออยในทหนาวเยน ขนไมลกชน
087บทท 11 ผวหนงและแผลกดทบ
นอกจากน ประสาทรบความรสกทผวหนงมกบกพรอง ไมรสกเจบทผวหนงบรเวณกระดกใตกระเบนเหนบและกนกบขณะนอน และทผวหนงตรงป มกระดกกนขณะนง ผปวยจงนงหรอนอนกดป มกระดกนานเกนไป สงผลใหผวหนง,ไขมนใตหนง และกลามเนอ ทปกคลมป มกระดกขาดเลอดและตายในทสด กลายเปน แผลกดทบ
แผลกดทบ มหลายลกษณะ แบงตามการสญเสยผวหนงและเนอเยอทอยลก ดงน
ระดบหนง ผวหนงมรอยแดงช�าจากถกการกดทบ แตถาไมถกกดทบตอ ผวหนงจะกลบเปนปกตภายในไมกวน ในทางตรงกนขาม ถาถกกดทบตอ ผวหนงจะตายในทสด
ระดบสอง มการสญเสยหนงแทบางสวน เปนแผล
ตน บางครงแผลกดทบเกดจากแรงเสยดส กลายเปนถงพองทผวหนง
ระดบสาม มการสญเสยหนงแททงหมด จนเหนไขมนใตหนง อาจมเนอตายแตไมบดบงเนอเยอลก แผลอาจเปนโพรงหรอเซาะเปนโพรงใตหนง
ระดบส สญเสยผวหนงทงหมด แผลกนลกถงกลามเนอ กระดกหรอขอ บอยครงทแผลเปนโพรงลก เสยงตอกระดกและขออกเสบตดเชอ
บอยครงแผลกดทบมหนงตายลอนสด�าหรอเนอตายสเหลองปกคลม ท�าใหไมรวาแผลกนลกแคไหน จนกวาจะตดหนงตายลอนและเนอตายออก
088 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
บางครงผวหนงภายนอกดปกต แตคล�าไดกอนใตหนงเหนอป มกระดก สงสยวากลามเนอและไขมนใตหนงตายทมกเกดจากแรงเฉอน ตวอยางเชน ขณะนงโยกตวไปมา ป มกระดกกนจะเคลอนบดเนอเยอลก กลามเนอและไขมนใตหนงจะตายกอนผวหนง หรออกนยหนงคอ ตายจากในออกนอก เปรยบไดกบ ภเขาน�าแขง ทโผลใหเหนเพยงสวนยอด แตสวนใหญอยในทะเล มองไมเหน จงเขาใจผดคดวาเปน หวฝ แตกเลกนอย
ต�าแหนงป มกระดกทมกเกดแผลกดทบ
§ ทานอน ทกระดกใตกระเบนเหนบ, กนกบ, ดานขางขอสะโพก และตาตม
§ ทาน ง ทกระดกกน(ยอย) เปนตน
089บทท 11 ผวหนงและแผลกดทบ
ขอสงเกต
§ หากแผลกดทบเรมเกด แลวถกกดทบซ�า ๆ ผวหนงจะตายกลายเปน หนงตายลอนสด�า สวนไขมนตายมกกลายเปนเนอตายสเหลอง
§ แผลทกนลกอาจสมานหรอหายเองได แตใชเวลานานเปนป ผวหนงทเกดใหมมกบาง และตดยดกบป มกระดก เสยงตอการกลบเปนซ�า หากเปนไปได ควรผาตดปดแผล
ปจจยเสยงทท�าใหเกดแผลกดทบ มดงน
§ ปจจยเกยวกบบาดเจบไขสนหลง เชน
�อมพาต, กลามเนอหดเกรง�ขอตดยด�การอยทาเดมนาน ๆ ไมเคลอนไหว�ปสสาวะ-อจจาระออกโดยไมตงใจ �ความสามารถท�ากจกรรมจ�ากด
§ ปจจยอน เชน
�สงอาย, เลอดจาง�ขาดอาหาร, ผอมหนงหมกระดก �ผวหนงอบชน, ผวหนงแหง เปนตน
§ สงแวดลอม เชน
�เสอผาเนอหยาบ, ตะเขบผาแขง�ทนอนแขง �แผนรองนงเปนไมกระดาน
090 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ พฤตกรรมเสยงเชน
�สบบหร�ไมรกษาความสะอาด�ไมเอาใจใสตนเอง
§ ทศนคตผด เชน เชอวาแผลกดทบเปนเรองปกตทเกดกบผปวยทเปนอมพาต ความเหนเชนนไมถกตอง
พฤตกรรมปองกนการเกดแผลกดทบ มดงน
ผวหนง
§ หม นส�ารวจผวหนงตามป มกระดก ดวยการดและการคล�า
§ สวมใสเสอผานมไมมตะเขบหรอขอบแขง
§ ท�าความสะอาดผวหนง หลงถายอจจาระ-ปสสาวะ
§ หลกเลยงการใชผาออมหรอแผนรองซบ หากใช ตองเปลยนบอย ทกครงหลงถาย
§ ใชครมทาผวหนง ไมปลอยใหผวแหง
อรยาบถ
§ เปลยนอรยาบถบอยๆ เชน
�เปลยนจากนอนหงาย à นอนตะแคง à นอนคว�า ทก 2 ชวโมง
�เปลยนจากนงหลงตรง à ยกตวขน, เอยงตวไปดานขาง, กมตวใหกนลอยพนพน
091บทท 11 ผวหนงและแผลกดทบ
ยกตวลอย เอยงตวไปดานขาง กมตวใหกนลอย
ขอสงเกต การยกตวใหกนลอยพนพนนาน 3-5 นาท จะท�าใหคาออกซนเจนในเนอเยอทถกกดทบกลบสภาวะปกต
§ หากแขนไมมแรง ไมสามารถยกตวลอย
àการกม เปนวธทท�าไดงาย
§ หากกมมาขางหนาแลวยนตวกลบไมได
àการเอยงตว-โยกตวไปขางใดขางหนง ชวยลดแรงกดทกนทละขางได
พฤตกรรมอนๆเชน
§ การใชผลตภณฑลดแรงกดทบ เชน
�ทนอน, แผนรองตว, หมอนนมหนา�เบาะรองนง เปนตน
092 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ กนอาหารใหพอเพยงกบความตองการของรางกาย เชน เนอสตวหรอถว ทเสรมสรางกลามเนอและซอมแซมผวหนง
§ หลกเลยงการสบบหร, การดมของมนเมา
แผลกดทบปองกนไดหากระมดระวงมวนยและมพฤตกรรมทเหมาะสม
กรณใชวลแชรตองใชเบาะรองน งเพอลดความเสยงตอการเกดแผลกดทบทบรเวณป มกระดกกนและกนกบ
เบาะฟองน�า เชน เบาะฟองน�าอดแขงเปนฐาน และฟองน�านมอยดานบน สามารถลดแรงกดไดระดบหนง แตอายการใชงานสน เมอฟองน�าเสอมสภาพ จะยบตว เพยงกดเบา ๆ กยบแลว
ฟองน�านมใหม ฟองน�าใชแลวยบตวมาก
การประเมนงาย ๆ วาเบาะเสอมแลวหรอยง ท�าไดโดยเอามอสอดใตเบาะ หากกนชนมอแสดงวาเบาะเสอมแลว หรอ เอาตมน�าหนกวางบนเบาะแลวเบาะยบตวมากสมควรเปลยนเบาะใหม
ขอสงเกต เบาะฟองน�ามอายใชงานสน ประมาณ 6 เดอน
093บทท 11 ผวหนงและแผลกดทบ
เบาะรองน งน�าเขาเชน เบาะลม, เบาะเจล กระจายและลดแรงกดทป มกระดกไดด แตราคาแพง
ขอสงเกต
§ เมอนงบนเบาะลมแลว กนควรอยสงกวาทรองนงประมาณหนงนวมอ หรอถาเอามอวางใตเบาะ แลวสามารถงอปลายนวมอได
หากกนอยชดพนหรองอนวไมได แสดงวาลมในเบาะนอยไป
หากกนลอยสง แสดงวาอดลมมากเกน การนงบนเบาะลม อาจรสกโคลงเคลง
§ เบาะเจลมน�าหนกมาก
§ เบาะลมและเบาะเจลอายใชงานสนกวาทคด
§ เบาะฟองน� าความหนาแนนสง และ เบาะยางพารา ลดแรงกดไดดเชนกน แตราคาถกกวาเบาะลมและเบาะเจล
§ ไมแนะน�านงบนยางในรถจกรยานยนต เพราะแรงกดตรงจดสมผสอาจสงมาก ท�าใหเลอดเขาไปเลยงผวหนงและเนอเยอลดลง และหากมแผลทกน แผลอาจหายชา
094 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การนอนบนทนอน ยงมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ ดงนน เพอชวยลดแรงกดทป มกระดก อาจใชหมอนหรอแผนรองตวชนดลมพองสลบลก วางทบบนทนอนอกท
§ การนอนบนทนอนสทอนเวนชวง หรอ หมอนหลายใบเรยงเวนชวง ท�าใหป มกระดกลอย ลดความเสยงในการเกดแผลกดทบ และท�าใหแผล
กดทบหาย
ขอควรระวง เมอนอนนาน ๆ หมอนยบตว ท�าใหกนสมผสทนอน จงตองมนปรบหรอเปลยนหมอนเปนระยะ ๆ
095บทท 11 ผวหนงและแผลกดทบ
§ การนอนบนแผนรองตวชนดถงลมพองสลบลก ทวางซอนทบบนทนอนอกทหนง ชวยลดแรงกดทป มกระดกได โดยขณะใชงาน ถงลมตองพองสลบลก ไมพองคาง และไมพองแขงเกนไป ควรหมนตรวจสอบเปนระยะ ๆ
การรกษาแผลกดทบใหหาย ไมงายเหมอนกบการเกดแผลกดทบ
§ หากแผลเลกและตน และไมถกกดทบ แผลหายได ดวยการท�าแผลทปจจบนมส งแตงแผลหลายชนดทชวยใหแผลสมานเรว
หลกเลยงการนงทบแผล และงดใชวลแชรชวคราว
อาจนอนอยกบเตยง หรอ ใช เปลส�าหรบนอนคว�า จนกวาแผลจะหาย
§ หากแผลลกเปนโพรงตองผาตดปดแผล โดยโยกผวหนงหรอผวหนงและกลามเนอทดมาปดทบป มกระดก
096 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การผาตดปดแผลกดทบ มหลายวธ ทงน หมอผาตดจะเปนผพจารณาวาวธใดเหมาะสม
แผลกดทบทป มกระดกขางสะโพก ตองโยกผวหนงและกลามเนอดานขางสะโพกมาปด
แผลกดทบบรเวณกระดกใตกระเบนเหนบ ตองโยกผวหนงและกลามเนอจากสะโพกขวามาปด
แผลกดทบเกดตรงรอยแผลผาตดเดม ตองโยกกลามเนอตนขาดานหลงมาปด
097บทท 11 ผวหนงและแผลกดทบ
หลงการผาตดปดแผลกดทบ มขนตอนทตองปฏบตเพอให แผลสมาน ผวหนงแขงแรงและไมกลบเปนแผลซ�า ดงน
§ นอนคว�าหรอตะแคงเพอเลยงการกดแผล
§ หลงผาตด 2-3 สปดาห และดงทอระบายเลอดออกแลว จงขยบขอใกล ๆ แผล
§ หากแผลไมตง เรมจากลกนง 5 นาท
§ ถาแผลไมแยก จงนงนานขน และใชเวลาประมาณ 10 วน จนนงไดนาน 2 ชวโมง
เพอปองกนการกลบเปนซ�า
§ หมอ ส�ารวจภาวะโภชนาการ และใหค�าแนะน�าเกยวกบอาหาร
§ นกกจกรรมบ�าบด ตรวจสอบสภาพเบาะเดม หากเบาะช�ารดเปลยนเบาะใหม
§ นกกายภาพบ�าบด ทบทวนวธเคลอนยายตว และวธลดการกดทบขณะนง
§ พยาบาล ทบทวนวธการดแลผวหนง และการจดการการถายปสสาวะ-อจจาระ
§ ชางกายอปกรณ ซอมวลแชรหรอเปลยนอะไหลทช�ารด หากซอมไมได ตดตอหนวยงานทเกยวของเพอจดหาวลแชรใหม ตามสทธ
ทส�าคญผปวยและ/หรอผดแลตองใหความรวมมอกบหมอและทมฟนฟและปฏบตตามค�าแนะน�าอยางเครงครด
098 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
12.การปรบสภาพแวดลอม
ในอดตเราคนเคยกบค�าวา ปจจยส ไดแก อาหาร, ทอยอาศย, เครองนงหม และยารกษาโรค
ลาสด องคการอนามยโลกจด สงแวดลอมรอบตว ทมความส�าคญตอการด�ารงชวต ออกเปน 5 กลม ดงน
§ ผลตภณฑและเทคโนโลยทใชในชวตประจ�าวน เชน
�อาหาร, ยา, เสอผา�ทอยอาศย, สถานทสาธารณะ, หองน�า-หองสขา�โทรศพท, เครองคอมพวเตอร�วลแชร, รถยนต�ทรพยสน, เงนทอง
§ ธรรมชาตและสงทมนษยสรางขน เชน
�สภาพอากาศ, แผนดนไหว, น�าทวม�มลภาวะในอากาศ, หมอกควน
§ ความชวยเหลอและความสมพนธ ของ
�คนในครอบครว, ญาต�เพอน, เจานาย, เพอนรวมงาน �บคลากรทางการแพทย�สตวเลยง
§ ทศนคต ของบคคลทอยรอบตวดงกลาวขางตน รวมทงของผดแล, ผชวย และสงคม
099บทท 12 การปรบสภาพแวดลอม
§ บรการ,ระบบและนโยบาย ทเกยวกบ
�การบรโภค/ความเปนอย�การกอสรางอาคารสถานท�สาธารณปโภค น�า, ไฟฟา, โทรศพท�การขนสงมวลชน�ขาวสาร, โทรทศน, วทย �ประกนสงคม, การรกษาพยาบาล�การศกษา�การจางงาน เปนตน
สงแวดลอมดงกลาวอาจเปนไดทง สงเกอหนน หรอ อปสรรค ตอการด�ารงชวต เหมอนเหรยญทมสองดาน หากสงแวดลอมใดเกอหนน ตองสนบสนนใหมเพมขน แตหากสงแวดลอมใดเปนอปสรรค ตองก�าจดหรอท�าใหลดลง
ในทนขอกลาวถงเฉพาะสงแวดลอมทจ�าเปนส�าหรบผทมก�าลงกลามเนอบกพรอง ทสงผลใหการเคลอนไหวถกจ�ากด และจ�าเปนตองใชวลแชร
กรณใชวลแชร หลายสงหลายอยางภายในบานหรออาคารสถานทตาง ๆ เปนอปสรรค เชน ประตแคบ, พนตางระดบ, บนได, สวมชนดนงยอง เปนตน
ดงนน เพอท�าใหความเปนอยสะดวกสบายขน ผใช วลแชรมความสามารถเตมตามศกยภาพ จงจ�าเปนตองขจดอปสรรคและปรบสงแวดลอมใหเออตอการอยอาศย เชน
§ ปรบพนใหเปนระดบเดยวกน
§ ขยายประตใหกวางขน อยางนอย 90 ซม.
100 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
§ เปลยนลกบดหรอหวกอกเปนชนดกานโยก
§ เปลยนโถสวมเปนชนดนงราบ
§ เพมทางลาดทมความชนไมเกน 1:12
§ เพมราวบนได ทมเสนผาศนยกลาง 3-4 ซม. และสงจากพน 80-90 ซม.
§ เพมลฟท หากเปนอาคารหลายชน
ตวอยาง หองน�า-หองสวม
§ พนทวางภายในกวางไมนอยกวา1.5เมตร พนภายในและภายนอกระดบเดยวกน
§ บานประตกวาง80-90ซม. เปดออกสภายนอก และเปดคางได ไมนอยกวา 90 องศา หรอ เปนชนดบานเลอน
§ โถสวมชนดน งราบ อยหางจากผนงดานหนง ไมนอยกวา 45 ซม. แตไมเกน 50 ซม. และมราวจบทผนง
§ อางลางมอ สงจากพน ไมนอยกวา 75 ซม. แตไมเกน 80 ซม. และมทวางเพอใหวลแชรสอดเขาใต อางลางมอได
โถสวมชนดนงราบมราวจบอยทผนง
101บทท 12 การปรบสภาพแวดลอม
ทนงอาบน�าวางครอมโถสวมได
เครองแตงบานและของใชอน ๆ ภายในบาน ควรถกปรบใหเหมาะกบสภาพและความสามารถของผใชวลแชร เชน เตยงนอนพรอมทนอนมระดบความสงใกลเคยงกบระดบทนงวลแชร
เพอท�าใหเคลอนยายตวไดสะดวก เปนตน
กรณชวยเหลอตนเองไดนอย ตองพงผดแลหรอผชวย และควรมส งอ�านวยความสะดวกเพอทนแรง เชน
§ เตยงปรบระดบสง-ต�าไดปรบลกน งไดและมราวขางเตยง เพอท�ากจวตรประจ�าวน ลกนงและ พลกตวไดงายขน
§ ทนอน,หมอนหรอแผนรองตวชนดลมพองสลบลก เพอลดแรงกดทบขณะนอน ทนแรงในการชวยพลกตว
§ แผนไมผวหนาลนชวยเคลอนยายตว
§ อปกรณเปด-ปดเครองไฟฟา ทควบคมจากระยะไกล เชน รโมทเปด-ปดโทรทศน
102 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ความพรอมดานทอยอาศย เปนประเดนททมฟนฟให ความส�าคญ เพราะสงแวดลอมทเกอหนนหรอเอออ�านวย จะเพมระดบความสามารถใหสงขนเตมตามศกยภาพได
ดงนน สภาพบานควรถกปรบและของใชทจ�าเปนถกจดใหมพรอมกอนทผปวยจะกลบบาน เพอสรางความมนใจในการกาวไปขางหนาใหแกผทมความพการ
อกประเดนหนงทส�าคญไมนอยกวาสงอ�านวยความสะดวกคอ ทศนคตของคนในครอบครว ตอผทสภาพและความสามารถเปลยนไปจากเดม
103บทท 13 สมพนธภาพในครอบครว
13.สมพนธภาพในครอบครว
ครอบครวมความส�าคญตอการด�ารงชวต ไมวาคนนนจะเปนคนโสดหรอแตงงานแลว, เปนเดกหรอผสงอาย
องคการอนามยโลกไดจดให ทศนคต, ความชวยเหลอและสมพนธภาพ (ของคนในครอบครว) เปนปจจยแวดลอมทมความส�าคญไมนอยไปกวาผลตภณฑและเทคโนโลยสงอ�านวยความสะดวกเพอความเปนอย
ขณะฟนสภาพในโรงพยาบาล ผปวยทกคนฝากความหวงและชวตไวกบหมอและทมฟนฟ และทส�าคญตองการก�าลงใจและความชวยเหลอจากคนในครอบครว
เมอผานกระบวนการบ�าบดรกษาและฟนสภาพแลว
§ หลายคน... มสภาพรางกาย และระดบความสามารถตางไปจากเดม
§ หลายคน... ตองพงพาคนในครอบครว
§ หลายคน... มความวตกกงวลวาคนใกลชดจะรบสภาพเชนนของตนไดหรอไม และมทศนคตตอตนเปลยนไปหรอไม
ดงนน ทกคนตองหนหนาเขาหากน, พดคยกน, ปรบตว และถนอมน�าใจกน เพราะเราคอ ครอบครวเดยวกน
การอาศยอยในชายคาเดยวกน นอกจากนงกนขาวดวยกน, ดโทรทศนดวยกน และอกกจกรรมหนงทส�าคญคอ การมสมพนธภาพแบบลกซงของชวตค หรออกนยหนงคอ ความสมพนธทางเพศ
104 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ความสมพนธทางเพศ มกถกพดถงนอยในระยะฟนสภาพ แตไมไดหมายความวาประเดนนถกละเลย กอนอนทกคนตองเขาใจใหถกตองวา ผทมความพการทางกายยงมความสนใจ และความตองการทางเพศเหมอนคนทวไป
หลงบาดเจบความวตกกงวลเรองสขภาพและความพการท�าใหความสนใจทางเพศลดลง ตอมาภายหลงเมอความสามารถฟนกลบมาระดบหนงแลว และปรบตวไดมากขน การมหรอการสรางความสมพนธทางเพศจงเปนประเดนทคนสวนใหญตองการ แตขาดความมนใจ
เพอความเขาใจ บางคนอาจตองท�าความรจกกบอวยวะในบรเวณนทส�าคญ
อวยวะสบพนธเพศหญง (ทานอนหงาย)
อวยวะสบพนธเพศชาย
105บทท 13 สมพนธภาพในครอบครว
สวนหนงมเพศสมพนธและท�าใหคของตนมความสขทางเพศได แมการตอบสนองทางเพศไมเหมอนเดม เชน องคชาตแขงตวไมนาน โดยการปรบเทคนควธและทารวมเพศใหเหมาะสมกบสภาพรางกาย เชน
§ การสมผสกระตนจดเราอารมณทางเพศ
§ การใชยาเพอท�าใหองคชาตแขงตวนานเพยงพอ
§ การใชปากเสรมการใชองคชาตรวมเพศ เปนตน
ทารวมเพศ
106 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
อปสรรคขณะรวมเพศ เชน อาการเกรงกระตก, ปสสาวะ-อจจาระออกโดยไมตงใจ, เอ.ด. (ความดนเลอดสงฉบพลน) แกไขได เชน กนยาลดเกรง, สวนปสสาวะ-อจจาระออก กอนมเพศสมพนธ เปนตน
ขอสงเกต
§ หลายคนทงชายและหญงกลวเปนหมน หรอให ก�าเนดลกไมไดหลงเปนอมพาต
แมอมพาตไขสนหลงท�าใหสมรรถภาพทางเพศบกพรอง เชน องคชาตไมแขงตว, การหลงน�าอสจบกพรอง แตยงสามารถใหก�าเนดลกได
§ ผหญงทเปนอมพาตแตอยในวยเจรญพนธยอมมความรสกและความตองการทางเพศ
�บางคนคดวาสภาพของตนเองเปลยนไป, ไมดงดดทางเพศ
�บางคนสงสยวาตนจะใหก�าเนดลกไดหรอไมจรงอยสภาพรางกายเปลยนไป แตไมใช
อปสรรคทแทจรง หากเปลยนความคดได ชวตจะเปลยน
ปญหาเหลานมค�าตอบและแกไขไดปรกษาหมอเพอรบค�าแนะน�าทถกตองเหมาะสม
107บทท 14 วถชวตในชมชนและสงคม
14.วถชวตในชมชนและสงคม
ชมชนและสงคม เปนสวนหนงของชวต เราทกคนตางมบทบาทหนาทตางกนในสงเคม ขนกบความตองการ, ทกษะและความสามารถ เชน เปนเกษตรกร, เปนพอคา, เปนเจาหนาทของรฐ, เปนลกจางบรษท เปนตน
เราพงตระหนกวา หนงในสามของเวลาในแตละวน เราใชชวตอยนอกบาน-อยในชมชน เชน ไปโรงเรยน, ไปท�างาน, ไปพบปะเพอนฝง, ไปตลาด, ไปวด เปนตน ดงนน กจกรรมทควรฝกกอนออกจากโรงพยาบาลคอ ทกษะการออกสชมชน หรอ การเขาสงคม เพอใหเราท�าไดเหมอนอยางทเคยท�า
ทผานมา หลายคนอยแตในบาน ไมออกไปไหน อางวามอปสรรคหรอมขอจ�ากด เพราะเดนไมได, ขบขพาหนะไมได และหากจะใชรถรบจางสาธารณะกมคาใชจายสง อปสรรคเหลานจงเปนตวขดขวางการกลบเขาสชมชนและการมสวนรวมในสงคม
แต... ทกปญหามทางออกหากเรายอมรบความจรงวาการไมยอมรบความพการเปนอปสรรค
บอยครงททศนคตของเราเปนตวขดขวาง เพราะเรามกกลวสายตาคนอน และคดวาคนอนรงเกยจ แทจรงแลวเขาอาจไมไดคดอยางทเราคด
หากเราเปลยนความคดชวตจะเปลยน
108 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การเตรยมความพรอมกอนกลบสชมชน เปนอกทกษะททมฟนฟใหความส�าคญ เชน
§ การใชวลแชรในชมชน เชน การขนลงบนไดหรอบนไดเลอน, การไปตลาด เปนตน
§ การขบขพาหนะ เชน จกรยานยนต, รถยนต เปนตน
§ การขน-ลงรถรบจาง เปนตน
เมอรางกายและจตใจพรอม อาจตองใชเวลาฝกทกษะดงกลาว 3-5 วน หรอนานกวานน
การขนทางลาด การลงทางลาด
การยนตวเมอวลแชรหงายหลง การขนบนไดพรอมวลแชร
109บทท 14 วถชวตในชมชนและสงคม
ขอสงเกต ความสามารถเคลอนยายตวจากวลแชรไปโถสวมสมพนธกบความสามารถขจกรยานยนตดดแปลง
การเคลอนยายตวจากวลแชรไปโถสวม
การขนและขบขรถจกรยานยนตดดแปลง
การขนและขบรถยนต
110 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การขนรถรบจาง การจายตลาด
ขอสงเกต
§ ความสามารถทเพมข น ท�าใหความม นใจกลบคนมา
§ สงแวดลอมทเก อหนน ท�าใหศกยภาพสงขนปจจบนสถานทราชการและสาธารณะสวนใหญมทางลาด, หองสขาส�าหรบผสงอายและคนพการ ลดอปสรรคในการด�ารงชวตในชมชน
§ การกลบไปท�างานประกอบอาชพได เปนสงททกคนภมใจ แตตองตระหนกวาสภาพรางกายทไมเหมอนเดมมความเสยงทจะเกดภาวะแทรกซอน เชน แผลกดทบจากการนงนาน, ปสสาวะตดเชอเพราะละเลยการสวนปสสาวะ เปนตน
§ การรจกดแลสขภาพตนเอง - ปฏบตตามค�าแนะน�า, กลบมาพบหมอตามนดเพอตรวจสขภาพประจ�าป และขอรบค�าแนะน�าและบ�าบดรกษาเมอเรมมปญหา จะท�าใหสขภาพดและอายขยของเราไมตางจากคนทวไป
111บทท 15 กฬา ๆ เปนยาวเศษ
15.กฬาๆเปนยาวเศษ
กฬา ถกน�ามาใชเปนวธการหนงในการฟนสภาพผปวยบาดเจบไขสนหลงตงแตเมอ 60 ปกอนในสหราชอาณาจกร (ประเทศองกฤษ) เพราะกฬาท�าใหชวตของผพการบาดเจบไขสนหลงเปลยนไปมาก หลายคนไดเหนศกยภาพของตนเอง และพสจนใหคนอนเหนวา คนทกคนรวมทงคนทมความพการสามารถเลนหรอการแขงกฬาได
ระยะฟนสภาพ เปนระยะทหมออนญาตใหผปวยลกออกจากเตยง และออกก�าลงกายเพอลดสภาวะถดถอยจากการนอน และฟนสมรรถภาพรางกาย
จากการศกษาในอดตพบวา คนทวไปทนอนอยกบเตยงนาน 20 วน ตองใชเวลาฝกออกก�าลงกาย 55 วน สภาพรางกายจงจะกลบมาเหมอนเดม
ดงนน หากตองการใหสมรรถภาพกลบคนมา ตองออกก�าลงกาย
ผปวยสวนใหญเปนผชายวยกลางคนทเคยมสขภาพแขงแรง และสวนหนงเคยเลนกฬามากอน ดงนน การน�าอปกรณกฬามาใชในการออกก�าลงกายจงเปนกาวแรกของการน�ากฬามาเปนเครองมอบ�าบดและฟนสภาพ
112 คมอส�าหรบผปวยบาดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
การเลนกฬามประโยชน ดงน
§ ระบบไหลเวยนเลอดมประสทธภาพ สงผลใหรางกายทนทานตอการออกก�าลงกาย
§ กลามเนอมความทนทานตอการลา
§ กลามเนอมก�าลง มแรงมากขน
§ ขอตาง ๆ มการเคลอนไหวคลองตว
§ กระดกแขงแรงมากขน
§ รางกายเคลอนไหว-เคลอนท รวมทงสามารถทรงตวไดดข น
§ มวนยตอตนเองและควบคมตนเองไดดข น
§ กลามปฏสมพนธกบคนอน
§ เปนทยอมรบของคนอน ๆ และสงคม
หลงผานกระบวนการฟนสภาพแลวบางคนมโอกาสแสดงศกยภาพเชงกฬาของตนเอง นนคอ ไดเลนกฬาเพอการแขงขน เชน กฬาคนพการแหงชาต, และความฝนสงสดของหลายคนคอ พาราลมปคเกมส
กฬาทผพการอมพาตไขสนหลงเขารวมแขงขนได เชน วลแชรบาสเกตบอล, ควอดรกบ, วลแชรเรสซง, ฟนดาบ, ยกน�าหนก, วายน�า, ปงปอง, เทนนส ทงน มการจดกลมประเภทและระดบความพการเพอขจดความไดเปรยบ-เสยเปรยบ และนกกฬาไดรบความยตธรรม
หากพรอมอยาลงเลใจออกมาเลนกฬากนเถอะ
113ภาคผนวก
ภำคผนวกหนวยงำน/องคกร/กลมทใหกำรสงเครำะหและบรกำรฝกอำชพแกคนพกำร
ภำคเหนอ
มลนธสงเคราะหคนพการเชยงใหม ในพระราชปถมภของสมเดจ
พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร
ทตง อาคารหนวยเครองชวยคนพการ
โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม
โทร. 0-5394-6322
ศนยฟนฟอาชพคนพการหยาดฝน
ทตง อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม
โทร. 0-5347-1327
ศนยฟนฟสมรรถภาพคนงานประจาภาคเหนอ
ทตง อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม
โทร. 0-5301-6850
เครอขายคนพการบาดเจบไขสนหลงภาคเหนอ
เฟสบค Northern SCI Network
อเมล [email protected]
บานทองอยเชสเชยรเชยงใหม
ทตง ตาบลสนผเสอ อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม
โทร. 053-110549, 053-110570
ภำคกลำงและกรงเทพมหำนครฯ
มลนธสรวฒนาเชสเชยร ในพระบรมราชปถมภฯ
ทตง เขตปทมวน กรงเทพฯ
โทร. 0-2252-6432
ศนยฟนฟอาชพคนพการพระประแดง
ทตง อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ
โทร. 0-2462-5008, 0-2462-6636
ศนยบรการสวสดการสงคมเฉลมพระชนมพรรษา 5 รอบฯ
จงหวดลพบร
ทตง อาเภอชยบาดาล จงหวดลพบร
โทร 0-3646-1555
มลนธอนเคราะหคนพการในพระบรมราชปถมภฯ
ทตง อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร
โทร. 0-2586-9596
สมาคมพการแหงประเทศไทย
ทตง ถนนตวานนท จงหวดนนทบร
โทร. 0-2951-0445
ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต
ทตง ถนนตวานนท จงหวดนนทบร
โทร. 0-2591-3748
114 คมอส�ำหรบผปวยบำดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
สานกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต (พก.)
ทตง กรมประชาสงเคราะห เขตราชวถ กรงเทพ
แหลงขอมล http://www.nep.go.th
ภำคตะวนออกเฉยงใต
โรงเรยนอาชวะมหาไถ พทยา
ทตง เมองพทยา จงหวดชลบร
โทร. 0-3871-6247-9
ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ
ศนยฟนฟอาชพคนพการขอนแกน
ทตง อาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน
โทร. 0-4324-6080
ศนยฟนฟอาชพคนพการจงหวดหนองคาย
ทตง อาเภอเมอง จงหวดหนองคาย
โทร 0-4240-7478
ศนยฟนฟอาชพคนพการบานทองพนเผาพนส
ทตง อาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน
โทร. 0-4525-4092
115ภาคผนวก
สถานฟนฟสมรรถภาพคนพการ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
จงหวดอบลราชธาน
ทตง อาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน
โทร 0-4528-5469
ภำคใต
ศนยฟนฟอาชพคนพการภาคใต
ทตง อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช
โทร. 0-7537-5254-5
116 คมอส�ำหรบผปวยบำดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
ดรรชนกระดก
- คอหกเคลอน, 4, 5
- แทรกในเนอเยอลกรอบขอ, 19
-สนหลง, 1
กระบวนการ
- เตรยมสภาพรางกาย, 33
- ฟนสภาพ, 9
กระเพาะปสสาวะ
- การผาตดขยาย, 70
- โปงพองเกน, 15
- หดคาง, 72
กลนอจจาระไมอย, 84-85
กลามเนอหดเกรงกระตก, 17, 18
กอนอจจาระอดแนน, 15
กายบรหาร, 17, 22-29
- ดวยตมนาหนก, 26-28
- ดวยแถบยางยด, 25
- ยดกลามเนอ, 18, 29
การกระตนดวยไฟฟา, 18, 23
การกรดผาหรดทอปสสาวะ, 70
การกลบไปทางาน, 110
การขบขพาหนะ, 108, 109
การขน-ลงรถรบจาง, 108, 110
การคาหลอดสวนโฟเลย, 71
- ภาวะแทรกซอน, 71
การเคลอนทดวยวลแชร, 44-55
การเคลอนยายตว, 61, 62, 109
การเคาะปอด, 31
การจดการกบปญหา, 10
การจดทาระบายเสมหะ, 32
การจายตลาด, 110
การฉดยาสะกดประสาท, 20
การใชวลแชรในชมชน, 108
การใชหมอนยนปลายเทา, 19
การใชหลอดสวนปสสาวะ, 75
การดแลตนเอง, 56, 110
การตดตามผลการรกษา, 78
การถาย
- ปสสาวะ, 65-69
- อจจาระ, 79-83
การนอนบนทนอน, 94
การนง
- กนขาว, 57
- บนเตยง, 57
การประคบรอน, 14
การปรบสภาพแวดลอม, 98-102
การฝก
- เคลอนยายตวบนเตยง, 60
117ดรรชน
- เดนดวยหนยนตชวยเดน, 42
- เดนนอกราวค, 40-42
- เดนในราวค, 38-39
- ทรงตวทานง, 58
- ทกษะวลแชรขนพนฐาน, 49
- ลมและลก, 51
- หงายหลงลม, 52
การยดเอนรอยหวาย, 18
การยนเดน, 33-43
การรบมอกบปญหา, 8
การลกจากนอนเปนนง, 61
การสวนทวาร, 83
การสวนปสสาวะ
ดวยเทคนคสะอาด, 76-78
การสวมใส-ถอดเสอกางเกง, 63
การอาบนา-ทาความสะอาด
หลงถาย, 64
กจกรรมยามวาง, 16
กฬา, 111-112
เกาอลอสาหรบนงถาย-อาบนา, 53
ขอยดตด, 21
ขอไหลเสอม, 54
ไขสนหลง, 1, 2
ครอบครว, 10, 103
ความดนเลอด
- ตกเมอลกนง/ยน, 57
- สงฉบพลน, 14
ความวตกกงวล, 8, 10
ความสมพนธทางเพศ, 104
คอกระเพาะปสสาวะกรอน, 72
เครองชวยพยงเดน
- ชนดมลอ, 41
- สขา, 40
ชวพษโบทลนม, 20, 70
ตาแหนงป มกระดก, 88
ทองผก, 84
ทอปสสาวะมทางทะล, 72
ทกษะ
- การใชวลแชรขนสง, 50
- การออกสชมชน, 107
ทารวมเพศ, 105
ทมฟนฟ, 9
ทพพลภาพ, 8
เนอตายสเหลอง, 87
เบาะรองนง, 92-93
ปวดขอไหลบาและสะบก, 13
ปสสาวะไหลออกโดยไมตงใจ, 71
ผาออม, 85
ผวหนง, 86
- แชยย, 85
118 คมอส�ำหรบผปวยบำดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
- พองไหม, 14, 20
แผนรองตว, 95
แผลกดทบ, 85, 86-97
- การผาตด, 96-97
- การรกษา, 95
- ปจจยเสยง, 89-90
- พฤตกรรมปองกน, 90-91
พการ, 8
ภาวะรเฟลกซประสาทอตโนมต
ผดปกต, 14
ภาวะลมเลอด
- หลดอดหลอดเลอดปอด, 32
- อดหลอดเลอดดา, 32
ไมยน, 42
ยา, 11, 16, 20, 69, 81
ระบบประสาท, 1
รากประสาทไขสนหลงถกกดอด, 12
รเฟลกซประสาทอตโนมต
ผดปกต, 73, 83-84
รเปดลาไสใหญทหนาทอง, 85
วธชวยขบ/ระบายเสมหะ, 31
วลแชร, 44-48, 52
สมพนธภาพ, 103
สงเราทระคาย, 14, 15
สงแวดลอมรอบตว, 98-99
เสนประสาทถกกดอด
ในอโมงคขอมอ, 54-55
หนงตายลอน, 87
หลอดสวนปสสาวะ, 66, 73, 75
- ภาวะแทรกซอน, 73-75
หองนา-หองสวม, 100
ออกกาลงกาย, 17
ออโตโนมก ดสรเฟลกเซย
(เอ.ด.), 14
อมพาต-อมพฤกษ, 8, 17, 23, 24
อาการเจบปวด, 12-16
อาหาร, 17, 81
อจจาระ
- ออกโดยไมตงใจ, 84
- ลกษณะ, 81
อบตเหต, 1
อปกรณพยง, 5, 35
อปสรรค
- ขณะรวมเพศ, 106
- ตอการออกกาลงกาย, 30
เอนรอยหวายยด, 21
119ดรรชน
120 คมอส�ำหรบผปวยบำดเจบทไขสนหลงอภชนา โฆวนทะ
บนทกขอมลส�ำคญชอ
โรงพยาบาล/ศนย
เลขทโรงพยาบาล
สาเหต/วนทบาดเจบ
ระดบกระดกสนหลงทหก/เคลอน
ระดบความรนแรงของไขสนหลงทบาดเจบ
การรกษากระดกสนหลง
ระดบความสามารถดแลตนเอง และการเคลอนท
ยา เวชภณฑ และอปกรณทไดรบ/จาเปน
แพทย/บคลากรทางการแพทย และหมายเลขโทรศพท
อน ๆ
ISBN 978-616-361-775-0
5
5
5
ISBN 978-616-361-775-0
5
5
5
ISBN 978-616-361-775-0
5
5
5
ISBN 978-616-361-775-0
5
5
5