ก

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาเคมเพมเตม 4 (ว30224) ชนมธยมศกษาปท 5 หนวยการเรยนรท 1 เรอง ไฟฟาเคม จดท าขนเพอใชประกอบการเรยนร รายวชาเคมเพมเตม 4 (ว30224) จดท าอยางเปนระบบตามผลการเรยนรและครอบคลมเนอหาสาระตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 โดยใชรปแบบวฏจกรการสบเสาะหาความร 5 ขน (5E) ม 5 ขนตอน ดงน 1) ขนสรางความสนใจ (Engage) 2) ขนส ารวจและคนหา (Explore) 3) ขนอธบายและลงขอสรป (Explain) 4) ขนขยายความร (Elaborate) 5) ขนประเมนผล (Evaluate)

โดยมการจดท าชดกจกรรมการเรยนร ทงหมด 7 ชด ดงน ชดท 1 ปฏกรยารดอกซ ชดท 2 การดลสมการรดอกซโดยใชเลขออกซเดชน ชดท 3 การดลสมการรดอกซโดยใชครงปฏกรยา ชดท 4 เซลลกลวานก ชดท 5 เซลลอเลกโทรไลต ชดท 6 การกดกรอนของโลหะ ชดท 7 ประโยชนของเซลลไฟฟาเคม ชดกจกรรมการเรยนรชดน เปนชดท 1 ปฏกรยารดอกซ เนอหาจะเกยวกบ ปฏกรยา

ออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ ตวออกซไดซ และความสามารถในการรบอเลกตรอนของธาตหรอไอออน

ขอขอบคณเจาของต าราทน ามาอางองไวในชดกจกรรมการเรยนรน หวงเปนอยางยงวา ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร เรอง ปฏกรยารดอกซ จะเปนประโยชนส าหรบผเรยน ครผสอน และผทสนใจตอไป

สรเทพ โสมสง

ค ำน ำ

ข

เรอง หนำ ค าน า ก สารบญ ข ค าชแจงการใชชดกจกรรมการเรยนร ค ค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรส าหรบคร ง ค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรส าหรบนกเรยน จ แบบทดสอบกอนเรยน 1 ชดกจกรรมยอยท 1.1 ปฏกรยารดอกซ 5 ใบความรท 1.1 ปฏกรยารดอกซ 8 ใบกจกรรมท 1.1 ความหมายควรร 13 ใบกจกรรมท 1.2 จบคดเหมาะสม 15 ใบกจกรรมท 1.3 ออกซเดชนหรอรดกชน 16 ชดกจกรรมยอยท 1.2 ปฏกรยาเคมกบการถายโอนอเลกตรอน 17 ใบความรท 1.2 ปฏกรยาเคมกบการถายโอนอเลกตรอน 20 ใบกจกรรมท 1.4 ปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน 24 ใบกจกรรมท 1.5 ฝกสมองประลองปญญา 28 ใบกจกรรมท 1.6 ออกซเดชนและรดกชนจากรดอกซ 30 ใบกจกรรมท 1.7 สถานการณมค าตอบ 32 แบบทดสอบหลงเรยน 34 ภาคผนวก 38 บรรณานกรม 55

สำรบญ

ค

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร เรอง ไฟฟาเคม มวตถประสงคเพอประกอบการจดการ

เรยนการสอนรายวชาเคมเพมเตม 4 (ว33224) ส าหรบนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 5 เพอใชในการพฒนาและยกระดบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนเตมศกยภาพตามจดมงหมายของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร เรอง ไฟฟาเคม ประกอบดวยชดกจกรรมการเรยนร ดงน

ชดท 1 ปฏกรยารดอกซ ชดท 2 การดลสมการรดอกซโดยใชเลขออกซเดชน ชดท 3 การดลสมการรดอกซโดยใชครงปฏกรยา ชดท 4 เซลลกลวานก ชดท 5 เซลลอเลกโทรไลต ชดท 6 การกดกรอนของโลหะ ชดท 7 ประโยชนของเซลลไฟฟาเคม ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรเลมนเปนชดท 1 ปฏกรยารดอกซ มรายละเอยดเกยวกบ

ปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ ตวออกซไดซ และความสามารถในการรบอเลกตรอนของธาตหรอไอออน การจดการเรยนรสอดคลองกบแผนการจดการเรยนรทครผสอนไดจดท าขน ดงนนในการเรยนร ครผสอนจะคอยก ากบดแล กระตนใหเกดการเรยนร เปดโอกาสใหนกเรยนแลกเปลยนเรยนรเพอใหกระบวนการเรยนการสอนเกดผลในการพฒนานกเรยนใหมประสทธภาพและประสทธผลตามวตถประสงคทวางไวทกประการ

ค ำชแจง กำรใชชดกจกรรมกำรเรยนร

ง

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร เรอง ไฟฟาเคม ชดท 1 ปฏกรยารดอกซ จดท าขนเพอประกอบการสอนรายวชาเคมเพมเตม 4 (ว33224) ตามแผนการจดการเรยนรท 2 จ านวน 2 คาบ และแผนการจดการเรยนรท 3 จ านวน 1 คาบ เพอใหการจดการเรยนรสอดคลองกบแผนการจด การเรยนรทครผสอนไดจดท าขน ครผสอนควรเตรยมความพรอมและปฏบตตนตามบทบาทดงตอไปน

1. ทดสอบความรกอนเรยนของนกเรยน โดยใชแบบทดสอบกอนเรยน เพอวดความรพนฐาน ของนกเรยน จ านวน 10 ขอ

2. จดกจกรรมการเรยนการสอน ดวยชดกจกรรมการเรยนร วทยาศาสตร ชดท 1 ปฏกรยา รดอกซ ควบคกบแผนการจดการเรยนรท 2 และแผนการจดการเรยนรท 3

3. ชดกจกรรมการเรยนรมองคประกอบ ดงน 3.1 แบบทดสอบกอนเรยน

3.2 ผลการเรยนรและจดประสงคการเรยนร 3.3 กระบวนการเรยนรแบบวฏจกรการสบเสาะหาความร 5 ขน (5E) 3.4 ใบความรและใบกจกรรม 3.5 แบบทดสอบหลงเรยน 3.6 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน และใบกจกรรม

4. ขณะปฏบตกจกรรมครผสอนควรดแล ใหค าแนะน ากบนกเรยนอยางใกลชด 5. การแบงกลมนกเรยนควรใหแตละกลม มนกเรยนกลมเกง ปานกลาง และออนรวมกน

เพอใหนกเรยนไดชวยเหลอกนในการเรยนร 6. ในขนอธบายและลงขอสรป ควรใหนกเรยนไดน าเสนอผลการศกษา หลงจากนนครและ

นกเรยนจงรวมกนอภปรายและลงขอสรปเปนองคความร 7. ทดสอบความรหลงเรยน โดยใชแบบทดสอบหลงเรยน จ านวน 10 ขอ

ค ำแนะน ำ กำรใชชดกจกรรมกำรเรยนรส ำหรบคร

จ

การจดกจกรรมการเรยนร รายวชาเคมเพมเตม 4 (ว33224) ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดวยชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร เรอง ไฟฟาเคม ชดท 1 ปฏกรยารดอกซ นกเรยนควรปฏบตตนตามค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนร เพอใหการจดกจกรรมบรรลวตถประสงคตาม ทวางไวดงตอไปน

1. อานคมอการใชชดกจกรรมการเรยนรและบทบาทของนกเรยนใหเขาใจกอนลงมอศกษาชดกจกรรมการเรยนร ชดกจกรรมการเรยนรประกอบดวย 1.1 สวนหนา ประกอบดวย ปก ค าน า สารบญ ค าชแจง ค าแนะน า 1.2 สวนเนอหา ประกอบดวย แบบทดสอบกอนเรยน ผลการเรยนร จดประสงค การเรยนร วธด าเนนกจกรรม ใบความร ใบกจกรรม แบบทดสอบหลงเรยน 1.3 สวนทาย ประกอบดวย ภาคผนวก เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน เฉลย ใบกจกรรม บรรณานกรม

2. นกเรยนรบชดกจกรรมการเรยนรคนละ 1 ชด ในการใชชดกจกรรมการเรยนรแตละชดใหนกเรยนปฏบต ดงน 2.1 ท าแบบทดสอบกอนเรยน จ านวน 10 ขอ 2.2 ศกษาจดประสงคการเรยนร และปฏบตตามกระบวนการเรยนร ถาไมเขาใจใหถามครผสอนทนท 2.3 นกเรยนศกษาและท าใบกจกรรมไปทละหวขอพรอมทงปฏบตกจกรรมหรอภาระงานตามทก าหนดควบคกนไป บนทกผลงานทเปนรองรอยหลกฐานแสดงถงผลงานทไดปฏบตพรอมทงใหครผสอนตรวจสอบความถกตอง 2.4 ท าแบบทดสอบหลงเรยน จ านวน 10 ขอ เพอทราบความกาวหนาในการเรยนของนกเรยนหลงจากท ากจกรรมเสรจเรยบรอยในแตละชด

3. ในการท ากจกรรม ขอใหนกเรยนท าดวยความตงใจ ใหความรวมมอและมความซอสตยตอตนเองใหมากทสด

ค ำแนะน ำ กำรใชชดกจกรรมกำรเรยนรส ำหรบนกเรยน

1

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง ปฏกรยารดอกซ

ค าชแจง 1. แบบทดสอบกอนเรยน เรอง ปฏกรยารดอกซ เปนแบบปรนย 4 ตวเลอก คอ ก. ข. ค. และ ง. จ านวน 10 ขอ ขอละ 1 คะแนน (10 คะแนน) 2. ใหนกเรยนเลอกขอทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวท าเครองหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษค าตอบ 1. จากขอมลตอไปน

1. มธาตแทรนซชนรวมดวยเสมอ 2. เกดทงออกซเดชนและรดกชนในขณะเดยวกน 3. มอะตอมของธาตออกซเจนเขามาเกยวของเสมอ 4. ปฏกรยาทเลขออกซเดชนของสารไมเปลยนแปลง

5. ปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอนแลวมการเพมและลดเลขออกซเดชน ขอใดกลาวถกตองเกยวกบปฏกรยารดอกซ ก. 1 และ 2

ข. 2 และ 5 ค. 3 และ 5 ง. 1, 2 และ 5 2. ปฏกรยารดอกซ คออะไร ก. คาศกยไฟฟาทไดจากการเปรยบเทยบกบศกยไฟฟาของครงเซลลมาตรฐาน ข. เซลลไฟฟาเคมทมกระบวนการใชพลงงานไฟฟาเพอท าใหปฏกรยาเคมเกดขน

ค. ปฏกรยาทมการเคลอนทของอเลกตรอนระหวางอะตอมหนงกบอกอะตอมหนง ง. อปกรณทใชปฏกรยาเคมในการผลตพลงงานไฟฟา หรอใชพลงงานไฟฟาในการท าให

เกดปฏกรยาเคม

2

3. จากปฏกรยา Ag+ (aq) + Fe2+ (aq) → Ag (s) + Fe3+ (aq) สารใดถกรดวซ ก. Ag ข. Ag+ ค. Fe2+ ง. Fe3+

4. จากปฏกรยา 2Al (s) + 3Fe2+ (aq) → 2Al3+ (aq) + 3Fe (s) ขอใดกลาวถกตอง

ค. ปฏกรยารดกชน คอ 3Fe2+ (aq) + 2e- → 3Fe (s)

ข. ปฏกรยารดกชน คอ 3Fe2+ (aq) → 3Fe (s) + 6e-

ก. ปฏกรยาออกซเดชน คอ 2Al (s) → 2Al3+ (aq) + 3e-

ง. ปฏกรยาออกซเดชน คอ 2Al (s) → 2Al3+ (aq) + 6e- 5. Fe2+ ในปฏกรยาใดตอไปนเปนตวถกรดวซ

ก. Fe (s) + Pb2+ (aq) → Fe2+ (aq) + Pb (s)

ข. Fe (s) + Cu2+ (aq) → Fe2+ (aq) + Cu (s)

ค. Ag+ (aq) + Fe2+ (aq) → Ag (s) + Fe3+ (aq)

ง. 2Al (s) + 3Fe2+ (aq) → 2Al3+ (aq) + 3Fe (s)

6. จากปฏกรยา Cu (s) + 2Ag+ (aq) → Cu2+ (aq) + 2Ag (s) ขอใดเขยนปฏกรยาออกซเดชนได ถกตอง

ก. Ag (s) → Ag (aq) + e-

ข. Ag+ (aq) + e- → Ag (s)

ค. Cu (s) → Cu2+ (aq) + 2e-

ง. Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s)

7. จากปฏกรยา 6I- (aq) + BrO3- (aq) + 6H+ (aq) 3I2 (aq) + Br- (aq) + 3H2O (l)

สารใดเปนตวออกซไดซและตวรดวซ ตามล าดบ ก. I2 และ Br- ข. BrO3

- และ I- ค. I- และ BrO3

- ง. BrO3

- และ H+

3

8. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบตวออกซไดซและตวรดวซ ก. ตวออกซไดซและตวรดวซรบอเลกตรอน ข. ตวออกซไดซและตวรดวซใหอเลกตรอน ค. ตวออกซไดซใหอเลกตรอน, ตวรดวซรบอเลกตรอน ง. ตวออกซไดซรบอเลกตรอน, ตวรดวซใหอเลกตรอน 9. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบปฏกรยารดอกซ ก. สารทรบอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนลดลงเรยกวา ตวรดวซ เกดปฏกรยาออกซเดชน

ข. สารทเสยอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนเพมขนเรยกวา ตวรดวซ เกดปฏกรยา ออกซเดชน ค. สารทเสยอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนลดลงเรยกวา ตวออกซไดซ เกดปฏกรยา

ออกซเดชน ง. สารทรบอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนเพมขนเรยกวา ตวออกซไดซ เกดปฏกรยา ออกซเดชน 10. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบปฏกรยาออกซเดชนและปฏกรยารดกชน ก. ปฏกรยารดกชนประกอบดวยสารทรบอเลกตรอน ข. ปฏกรยารดกชนเปนปฏกรยาทมเลขออกซเดชนเพมขน

ค. ปฏกรยาออกซเดชนเปนปฏกรยาทไมมการเปลยนแปลงเลขออกซเดชน ง. ปฏกรยาออกซเดชนประกอบดวยสารทใหอเลกตรอนและรบอเลกตรอน

4

กระดาษค าตอบแบบทดสอบกอนเรยน เรอง ปฏกรยารดอกซ

ชอ ........................................................................ ....... ชน ................................... เลขท .............. ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกขอทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวท าเครองหมายกากบาท (X)

ลงในกระดาษค าตอบ

สรปคะแนน สรปผลการเรยน คะแนนเตม ได ผาน ไมผาน

10

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

5

ประกอบแผนการจดการเรยนรท 2

เรอง ปฏกรยารดอกซ เวลา 1 ชวโมง

ผลการเรยนร

ขอ 1 อธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ

และตวออกซไดซ ในแงการถายโอนอเลกตรอน และการเปลยนแปลงเลขออกซเดชนได จดประสงคการเรยนร

ดานความร (Knowledge) นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ

ตวรดวซ และตวออกซไดซได ดานทกษะกระบวนการ (Process) นกเรยนสามารถท าแผนผงความคด เรอง ความสามารถในการรบอเลกตรอน

ดานคณลกษณะอนพงประสงค (Attitude) นกเรยนมความมงมนในการท างาน (มความตงใจและเอาใจใสตอการเรยนและมความ

รบผดชอบในการท างาน มความพยายามและอดทนเพอใหส าเรจตามเปาหมาย)

ชดกจกรรมยอยท 1.1 ปฏกรยารดอกซ

6

สมรรถนะส าคญของผเรยน (Competencies of learners)

1. นกเรยนมความสามารถในการสอสาร (ใชภาษาถายทอดความคด ความร ความเขาใจ ความรสกและทศนของตนเอง เพอแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณอนจะเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองและสงคม) 2. นกเรยนมความสามารถในการคด (เปนความสามารถในการคดวเคราะห เพอจ าแนกจดหมวดหม จดล าดบความส าคญ เปรยบเทยบขอมล ระบหลกการส าคญ แนวคดหรอความรทปรากฏในขอมลใน บรบท การด าเนนชวตประจ าวน เพอสรางองคความร)

วธด าเนนกจกรรม

1. ขนสรางความสนใจ (Engage) 1.1 ตรวจสอบความความรพนฐานเดมของนกเรยน เรอง เลขออกซเดชน เพอเชอมโยงความรเดมไปยงความรเรอง ปฏกรยารดอกซ 1.2 ครซกถามนกเรยนเกยวกบหลกเกณฑในการก าหนดเลขออกซเดชน เพอน าไปสการใหความรในเรอง ปฏกรยารดอกซ

1.3 นกเรยนรวมกนศกษาสอวดทศน เรอง ปฏกรยารดอกซ

2. ขนส ารวจและคนหา (Explore) 2.1 นกเรยนแบงกลม 4 - 5 คน แบบ Group of Four โดยแตละคนมหนาทตางๆกน 2.2 นกเรยนศกษาความรเกยวกบปฏกรยารดอกซจากใบความรท 1.1 ปฏกรยารดอกซ

2.3 นกเรยนชวยกนท าแผนผงความคดเกยวกบปฏกรยารดอกซ แลวรวมกนสรปความคดรวบยอด โดยการสรปในรปแบบความหมายของปฏกรยารดอกซ ลงในกระดาษฟลปชารตของกลมตวเอง

7

3. ขนอธบายและลงขอสรป (Explain) 3.1 นกเรยนชวยกนระดมความคดภายในกลมจากการท าแผนผงความคด 3.2 นกเรยนรวมกนสรปและน าเสนอในประเดนตางๆ

3.3 นกเรยนรวมกนอภปรายตามประสบการณของนกเรยนแตละคน 3.4 นกเรยนท าใบกจกรรมท 1.1 ความหมายควรร และใบกจกรรมท 1.2 จบคดเหมาะสม

4. ขนขยายความร (Elaborate) นกเรยนรบฟงความรเพมเกยวกบปฏกรยารดอกซ แลวท าใบกจกรรมท 1.3 ออกซเดชนหรอรดกชน สงในคาบตอไป

5. ขนประเมนผล (Evaluate) 5.1 ประเมนการปฏบตกจกรรมกลมจากการน าเสนอแผนผงความคด 5.2 ประเมนการปฏบตกจกรรมจากใบกจกรรมท 1.1 ความหมายควรร ใบกจกรรม ท 1.2 จบคดเหมาะสม และใบกจกรรมท 1.3 ออกซเดชนหรอรดกชน

8

ไฟฟาเคม (Electrochemical) ไฟฟาเคม คอ การศกษาปฏกรยาเคมทท าใหอเลกตรอนเคลอนท ซงท าใหเกดกระแสไฟฟาหรอการใชกระแสไฟฟาเพอท าใหเกดปฏกรยาเคม

ปฏกรยาไฟฟาเคม (Electrochemical Reaction) ปฏกรยาไฟฟาเคม เปนปฏกรยาเคมทเกยวกบการถายโอนอเลกตรอนโดยเปลยนแปลงพลงงานเคมเปนพลงงานไฟฟา เชน ในเซลลถายไฟฉายและแบตเตอรรถยนต นอกจากนนยงสามารถเปลยนพลงงานไฟฟาใหเปนพลงงานเคม คอ ผานกระแสไฟฟาลงไปในสารตาง ๆ แลวท าใหเกดปฏกรยาเคม เชน การชบโลหะดวยไฟฟา การแยกน าดวยไฟฟา หากใชการถายโอนอเลกตรอนเปนเกณฑแลว ปฏกรยาเคมแบงเปน 2 ประเภท คอ 1. ปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอนและมการเปลยนแปลงของเลขออกซเดชน เรยกวา ปฏกรยารดอกซ (Redox Reaction) 2. ปฏกรยาทไมมการถายโอนอเลกตรอนและไมมการเปลยนแปลงของเลขออกซเดชน เรยกวา ปฏกรยานอนรดอกซ (Non-redox Reaction)

ใบความรท 1.1 ปฏกรยารดอกซ

9

ให e-

รบ e-

ปฏกรยารดอกซ (Redox Reaction)

ปฏกรยารดอกซ คอ ปฏกรยาทมการเคลอนทของอเลกตรอนระหวางอะตอมหนงกบอกอะตอมหน ง อาจเรยกอกอยางหน งวา ปฏกรยาออกซ เดชน -รดกชน (Oxidation-Reduction Reaction)

Cu2+ (aq) + Zn (s) Cu (s) + Zn2+ (aq)

เขยนแยกสมการไดดงน

รบ e- เลขออกซเดชนลด ให e- เลขออกซเดชนเพม

+2 0 0 +2

Cu2+ (aq) + 2e- Cu (s) Zn (s) Zn2+ (aq) + 2e-

ปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอนจะมเลขออกซเดชนเปลยนแปลง กลาวคอ สวนของสารทรบอเลกตรอนจะมเลขออกซเดชนลดลง และสวนของสารทใหอเลกตรอนจะมเลขออกซเดชนเพมขน

การพจารณาวาปฏกรยาใดเปนปฏกรยารดอกซหรอไม อาจพจารณาไดงายๆ ดงน

1. ปฏกรยาทมธาตอสระเปนสารตงตนหรอเปนสารผลตภณฑจะเปนปฏกรยารดอกซ (ปฏกรยาสนดาปและปฏกรยาสงเคราะหแสงเปนปฏกรยารดอกซ) 2. ปฏกรยาทเกดขนในเซลลไฟฟาเคมทกชนดเปนปฏกรยารดอกซ 3. ปฏกรยาเมตาบอลซมในรางกายเปนปฏกรยารดอกซ 4. ปฏกรยาทมธาตแทรนซชนรวมอยดวยมกจะเปนปฏกรยารดอกซ ***ปฏกรยารดอกซ จะตองมการเปลยนแปลงเลขออกซเดชน ถาไมเปลยนเลขออกซเดชน กสรปวาไมเปนปฏกรยารดอกซ (หรอเปนปฏกรยานอนรดอกซ) เชน NaOH (aq) + HCI (aq) NaCI (aq) + H2O (l)

10

ปฏกรยาออกซเดชน (Oxidation Reaction)

ปฏกรยาออกซเดชน คอ กระบวนการทมอะตอมของสารหนงสญเสยอเลกตรอนไป เรยกสารทเสยอเลกตรอนไปและมเลขออกซเดชนเพมขนวา ตวรดวซ (Reducing Agent) เชน

เลขออกซเดชน ----> 0 +1

Li (s) Li+ (aq) + e-

โลหะ Li เสยอเลกตรอนไป และมเลขออกซเดชนเพมขนจาก 0 เปน +1 ดงนน Li จงเปน ตวรดวซและปฏกรยานเปนปฏกรยาออกซเดชน

ปฏกรยารดกชน (Reduction Reaction)

ปฏกรยารดกชน คอ กระบวนการทมอะตอมของสารหนงไดรบอเลกตรอนมา เรยกสารทไดรบอเลกตรอนเพมมาและมเลขออกซเดชนลดลงวา ตวออกซไดซ (Oxidizing Agent) เชน

เลขออกซเดชน ----> 0 -1

F2 (g) + 2e- 2F- (aq)

แกส F2 รบอเลกตรอนมา และมเลขออกซเดชนลดลงจาก 0 เปน -1 ดงนน F2 จงเปน ตวออกซไดซและปฏกรยานเปนปฏกรยารดกชน

11

ตวอยางท 1 จมแผน Zn ลงในสารละลาย CuSO4 (สฟา) สกครหนงจะเกดสาร สน าตาลแดง มาเกาะรอบแผน Zn และจะพบวาสารละลายสฟาจางลง สวนแผน Zn สกกรอนไป ดงภาพ

จากภาพท 1 อธบายไดวา ในสารละลาย CuSO4 สฟาเกดจาก Cu2+ ดงนนเมอสฟาจางลง แสดงวา Cu2+ มปรมาณลดลง ในขณะเดยวกนนนกเกดสารสน าตาลแดงของ Cu มาเกาะแผน Zn Cu2+ รบอเลกตรอนกลายเปน Cu เกดปฏกรยาดงน

Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s) (1) (ปฏกรยารดกชน)

สวนแผน Zn สกกรอน โดยใหอเลกตรอนกลายเปน Zn2+ เกดปฏกรยาดงน

Zn (s) → Zn2+ (aq) + 2e- (2) (ปฏกรยาออกซเดชน)

รวมปฏกรยา (1) กบ (2) จะได

Zn (s) + Cu2+ (aq) → Zn2+ (aq) + Cu (s) (ปฏกรยารดอกซ)

จากตวอยาง สรปไดวา ปฏกรยามการถายโอนอเลกตรอน (มการใหและรบอเลกตรอน) ระหวางโลหะ Zn กบไอออนของโลหะ คอ Cu2+ นอกจากนยงมการเปลยนแปลงเลขออกซเดชน ของสารดวย

ภาพท 1 ปฏกรยาระหวางโลหะ Zn กบสารละลาย CuSO4 ทมา : บทท 1 ไฟฟาเคม (2559)

12

ตวอยางท 2 การเกดกรดไฮโปคลอรส (HClO) กบไนโตรเจนมอนอกไซด (NO) จากปฏกรยา ระหวางกรดไฮโดรคลอรก (HCI) กบกรดไนตรก (HNO3) เปนดงสมการดงตอไปน

3HCI + 2HNO3 3HCIO + 2NO + H2O

ปฏกรยานเปนปฏกรยารดอกซหรอไม

วธท า

เลขออกซเดชนเพมขน 2 เกดปฏกรยาออกซเดชน

เลขออกซเดชน ----> -1 +5 +1 +2 3HCI + 2HNO3 3HClO + 2NO + H2O เลขออกซเดชนลดลง 3 เกดปฏกรยารดกชน

ตอบ ปฏกรยานจงเปนปฏกรยารดอกซ โดยม HCI เปนตวรดวซ และ HNO3 เปนตวออกซไดซ

ปฏกรยา/สาร การเปลยนแปลง

อเลกตรอน การเปลยนแปลง เลขออกซเดชน

ปฏกรยาออกซเดชน ใหอเลกตรอน เพมขน ปฏกรยารดกชน รบอเลกตรอน ลดลง ตวออกซไดซ รบอเลกตรอน ลดลง ตวรดวซ ใหอเลกตรอน เพมขน ตวถกออกซไดซ ใหอเลกตรอน เพมขน ตวถกรดวซ รบอเลกตรอน ลดลง

สรปปฏกรยารดอกซ

13

1. ปฏกรยาไฟฟาเคม คอ …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. เลขออกซเดชน คอ ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………….……. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. ปฏกรยารดอกซ คอ ……………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………..……………………. 4. ปฏกรยานอนรดอกซ คอ …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………….……….

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

ใบกจกรรมท 1.1 ความหมายควรร

ค าชแจง ใหนกเรยนเขยนสรปความหมายของค าตอไปน

14

5. ปฏกรยาออกซเดชน คอ …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 6. ปฏกรยารดกชน คอ …………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 7. ตวรดวซ คอ ……………………………………………………………………………………………..……………. ………………………………………………………………………………………………………………………….……….. 8. ตวออกซไดซ คอ ……………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9. ตวถกออกซไดซ คอ …………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10. ตวถกรดวซ คอ ………………………………………………………………………………….………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………..

15

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาขอความและค าศพทตอไปน แลวจบคความสมพนธใหถกตอง

ใบกจกรรมท 1.2 จบคดเหมาะสม

ก. Electrochemical Reaction ข. Redox Reaction ค. Non-redox Reaction ง. Oxidation Reaction จ. Reduction Reaction ฉ. Oxidizing Agent ช. Reducing Agent ซ. Oxidation Number

1. ปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอน 2. ปฏกรยาทไมมการถายโอนอเลกตรอน 3. สารเคมทเสยอเลกตรอนไป และม เลขออกซเดชนเพมขน 4. ปฏกรยาเคมทท าใหอเลกตรอนเคลอนทและ เปลยนพลงงานเคมเปนพลงงานไฟฟา 5. คาประจไฟฟาทก าหนดขนส าหรบอะตอมของ ธาตหรอไอออนในสารประกอบ 6. ปฏกรยาเคมทท าใหอเลกตรอนเคลอนทและ เปลยนพลงงานไฟฟาเปนพลงงานเคม 7. ปฏกรยาทมการเคลอนทของอเลกตรอน ระหวางอะตอมหนงกบอกอะตอมหนง 8. กระบวนการทมอะตอมของสารหนงไดรบ อเลกตรอนมา 9. กระบวนการทมอะตอมของสารหนงสญเสย อเลกตรอนไป 10. สารทไดรบอเลกตรอนเพมมาและมเลข ออกซเดชนลดลง

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

16

ก. ปฏกรยาออกซเดชน (Oxidation Reaction) ข. ปฏกรยารดกชน (Reduction Reaction)

1. Zn (s) → Zn2+ (aq) + 2e-

2. Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s)

3. Cl (g) → CI5+ (aq) + 5e-

4. Zn2+ (aq) + 2e- → Zn (s)

5. Sn (s) → Sn2+ (aq) + 2e-

6. 3Fe2+ (aq) + 6e- → 3Fe (s)

7. I2 (g) + 2e- → 2I- (aq)

8. 2Ag+ (aq) + 2e- → 2Ag (s)

9. Mg (s) → Mg2+ (aq) + 2e-

10. Cd (s) → Cd2+ (aq) + 2e-

ลองคดทบทวนดๆ นะครบ

ใบกจกรรมท 1.3 ออกซเดชนหรอรดกชน

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาปฏกรยาตอไปน แลวเตม ก หนาปฏกรยาออกซเดชน และ เตม ข หนาปฏกรยารดกชน

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

17

ประกอบแผนการจดการเรยนรท 3

เรอง ปฏกรยาเคมกบการถายโอนอเลกตรอน เวลา 2 ชวโมง

ผลการเรยนร

ขอ 1 อธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ

และตวออกซไดซ ในแงการถายโอนอเลกตรอน และการเปลยนแปลงเลขออกซเดชนได ขอ 2 ออกแบบการทดลอง จดล าดบความสามารถในการรบอเลกตรอนของธาตหรอไอออน และ

เปรยบเทยบความสามารถในการเปนตวรดวซหรอตวออกซไดซได

จดประสงคการเรยนร

ดานความร (Knowledge) 1. นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ

ตวรดวซ และตวออกซไดซได 2. นกเรยนจดล าดบความสามารถในการรบอเลกตรอนของธาตหรอไอออน และเปรยบเทยบ

ความสามารถในการเปนตวรดวซหรอตวออกซไดซได ดานทกษะกระบวนการ (Process) นกเรยนสามารถออกแบบการทดลองเกยวกบปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน

ชดกจกรรมยอยท 1.2 ปฏกรยาเคมกบการถายโอนอเลกตรอน

18

ดานคณลกษณะอนพงประสงค (Attitude) นกเรยนมความมงมนในการท างาน (มความตงใจและเอาใจใสตอการเรยนและมความ

รบผดชอบในการท างาน มความพยายามและอดทนเพอใหส าเรจตามเปาหมาย) สมรรถนะส าคญของผเรยน (Competencies of learners)

1. นกเรยนมความสามารถในการสอสาร (ใชภาษาถายทอดความคด ความร ความเขาใจ ความรสกและทศนของตนเอง เพอแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณอนจะเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองและสงคม) 2. นกเรยนมความสามารถในการคด (เปนความสามารถในการคดวเคราะห เพอจ าแนกจดหมวดหม จดล าดบความส าคญ เปรยบเทยบขอมล ระบหลกการส าคญ แนวคดหรอความรทปรากฏในขอมลใน บรบท การด าเนนชวตประจ าวน เพอสรางองคความร)

วธด าเนนกจกรรม

1. ขนสรางความสนใจ (Engage) 1.1 ทบทวนความรเดมของนกเรยนเรอง ปฏกรยารดอกซ 1.2 นกเรยนรวมกนศกษาสอวดทศน เรอง Redox Reactions

2. ขนส ารวจและคนหา (Explore) 2.1 นกเรยนแบงกลม 4 - 5 คน แบบ Group of Four โดยแตละคนมหนาทตางๆกน 2.2 นกเรยนศกษาสอวดทศนเกยวกบปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน แลวรวมกนสรปความคดรวบยอดจากสอวดทศนดงกลาว โดยการสรปในรปแบบการออกแบบการทดลองเกยวกบปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออนในประเดนตางๆ ดงน อปกรณและสารเคม วธการทดลอง ผลการทดลอง สรปผลการทดลอง และศกษาความร จากใบความรท 1.2 ปฏกรยาเคมกบการถายโอนอเลกตรอนประกอบการท ากจกรรมในใบกจกรรมท 1.4 ปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน

19

3. ขนอธบายและลงขอสรป (Explain) 3.1 นกเรยนรวมกนอภปรายผลการออกแบบการทดลองปฏกรยาระหวางโลหะกบ

สารละลายของโลหะไอออน 3.2 นกเรยนน าเสนอรายงานและอภปรายผลการทดลอง แบบ Gallery Walk

3.3 นกเรยนและครรวมกนอภปรายสรปผล 3.4 นกเรยนรวมกนอภปรายตามประสบการณของนกเรยนแตละคน 3.5 นกเรยนนกเรยนท าใบกจกรรมท 1.5 ฝกสมองประลองปญญา และใบกจกรรมท 1.6 ออกซเดชนและรดกชนจากรดอกซ

4. ขนขยายความร (Elaborate) นกเรยนรบฟงความรเพมเตมเกยวกบความสามารถในการใหและรบอเลกตรอน แลวท าใบกจกรรมท 1.7 สถานการณมค าตอบ สงในคาบตอไป

5. ขนประเมนผล (Evaluate) 5.1 ประเมนการปฏบตกจกรรมกลมจากการน าเสนอผลการออกแบบการทดลองจากการศกษาสอวดทศน ในใบกจกรรมท 1.4 ปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน 5.2 ประเมนการปฏบตกจกรรมจากใบกจกรรมท 1.5 ฝกสมองประลองปญญา ใบกจกรรมท 1.6 ออกซเดชนและรดกชนจากรดอกซ และใบกจกรรมท 1.7 สถานการณมค าตอบ

20

การทดลองปฏกรยาระหวางโลหะกบไอออนของโลหะบางชนด การทดลองท 1 จมแผน Zn ลงในสารละลาย CuSO4 (สฟา) สกครหนงจะเกดสารส

น าตาลแดงมาเกาะรอบแผน Zn และจะพบวาสารละลายสฟาจางลง สวนแผน Zn สกรอนไป อธบาย ในสารละลาย CuSO4 สฟาเกดจาก Cu2+ ดงนนเมอสฟาจางลงแสดงวา Cu2+ มปรมาณลดลง ในขณะเดยวกนนนก เกดสารสน าตาลแดงของ Cu มาเกาะแผน Zn เกดปฏกรยาคอ Cu2+ รบอเลกตรอนกลายเปน Cu ดงน

Cu2+ (aq) + 2e- Cu (s) สวนแผน Zn สกกรอน โดยใหอเลกตรอนแก Cu2+ กลายเปน Zn2+ เกดปฏกรยาดงน

Zn (s) + Cu2+ (aq) Zn2+(aq) + Cu (s) จากการทดลองท 1 สรปไดวา เกดการเปลยนแปลงทางเคมขน โดยมการถายโอนอเลกตรอน (มการใหและรบอเลกตรอน) ระหวางโลหะ Zn กบไอออนของโลหะ คอ Cu2+ ในปฏกรยา การทดลองเพมเตม ถาจมแผน Cu ลงในสารละลาย ZnSO4 จะไมพบการเปลยนแปลงใด ๆ เกดขน แสดงวาไมเกดปฏกรยา นนคอ ไมมการถายโอนอเลกตรอนเกดขน

ใบความรท 1.2 ปฏกรยาเคมกบการถายโอนอเลกตรอน

21

การทดลองท 2 จมแผน Cu ลงในสารละลาย AgNO3 ซงไมมส สกครหนงจะพบวาม

สารเขามาเกาะแผน Cu และสารละลายมสฟาเกดขน สวนแผน Cu สกกรอน อธบาย ในสารละลาย AgNO3 ไมมส เมอท าการทดลองดงกลาวจะเกดสารสฟา คอ Cu2+ ขนในสารละลาย และ ชน Cu สกกรอนแสดงวา ใหอเลกตรอนแก Ag+ กลายเปน Cu2+ สวน Ag+ รบอเลกตรอนแลวเกด Ag ดงสมการของปฏกรยาดงน

Cu(s) Cu2+ (aq) + 2e-

2Ag+ (aq) + 2e- 2Ag (s)

Cu (s) + 2Ag+ (aq) Cu2+ (aq) + 2Ag(s) จากการทดลองท 2 สรปไดวา เกดการเปลยนแปลงทางเคม โดยมการถายโอนอเลกตรอนระหวางโลหะ Cu กบไอออนของโลหะ Ag+ ขนในปฏกรยา ในทางตรงขาม ถาทดลองเพมเตมโดยจมแผน Ag ลงในสารละลาย CuSO4 จะไมพบการเปลยนแปลงใดๆ เกดขน แสดงวาไมเกดไมเกดปฏกรยาเคม นนคอ ไมมการถายโอนอเลกตรอนเกดขน จากการทดลองท 1 และท 2 สามารถสรปรวม ๆ วาปฏกรยาทเกดขนระหวางโลหะกบไอออนของโลหะจะตองมการถายโอนอเลกตรอนเสมอ ถาพจารณาการทดลองท 1 จะพบวาแผน Zn ใน CuSO4 (aq) เกดปฏกรยาเคมโดย Cu2+ รบอเลกตรอน และ Zn เสยอเลกตรอนและแผน Cu ใน ZnSO4 (aq) ไมเกดปฏกรยาเคม แสดงวา Zn2+ รบอเลกตรอนของ Cu ไมได ดงนน จงสรปไดวา Cu2+ รบอเลกตรอนไดดกวา Zn2+ ในท านองเดยวกน การทดลองท 2 สรปไดวา Ag+ รบอเลกตรอนไดดกวา Cu2+ จากการทดลองท 1 และท 2 สามารถเรยงล าดบความสามารถในการรบอเลกตรอนของไอออนโลหะไดดงน Ag+ > Cu2+ > Zn2+

22

เมอท าการทดลองเพมเตม แลวน ามาเขยนเปนตารางโดยจดเรยงล าดบความสามารถในการใหและรบอเลกตรอนของไอออนของโลหะตางๆ ไดดงน ตารางท 1 ล าดบความสามารถในการเสยและรบอเลกตรอนของโลหะและไอออนของโลหะ

ใหอเลกตรอนยาก

ใหอเลกตรอนงาย

โลหะ Au Pt Pd Hg Ag Cu Pb Sn Ni Co Cd Fe Cr Zn Mn Al Mg Na Ca Sr Ba K

ไอออนของโลหะ Au3+ Pt2+ Pd2+ Hg2+ Ag+ Cu2+ Pb2+ Sn2+ Ni2+ Co2+ Cd2+ Fe2+ Cr3+ Zn2+ Mn2+ Al3+ Mg2+ Na+ Ca2+ Sr2+ Ba2+ K+

รบอเลกตรอนงาย

รบอเลกตรอนยาก

23

จากตารางท 1 สรปไดวา 1.ความสามารถในการเสยอเลกตรอนของโลหะตางชนดกนไมเทากน เชน Zn เสยอเลกตรอนไดงายกวา Cu 2. ความสามารถในการรบอเลกตรอนของไอออนของโลหะตางชนดกนจะไมเทากน เชน Ag+ รบอเลกตรอนไดดกวา Cu2+ 3. ความสามารถในการใหและรบอเลกตรอนของสารเปนสมบตเฉพาะของสารนน 4. โลหะใดเสยอเลกตรอนไดงาย ไอออนของโลหะนนจะรบอเลกตรอนยาก และโลหะใดเสยอเลกตรอนยาก ไอออนของโลหะนนจะรบอเลกตรอนไดงาย เชน Cu2+ รบอเลกตรอนงายกวา Zn2+ ในทางตรงขาม Cu จะเสยอเลกตรอนยากกวา Zn 5. การรบอเลกตรอน ถาเปนโลหะจะอยในรปไอออนบวกของโลหะ หรอถาเปนอโลหะจะอยในรปธาตอสระ เชน

Cu2+ (aq) + 2e- Cu

Ag+ (aq) + e- Ag

Cl2 (g) + 2e- 2Cl- (g)

ยกเวน 2H+ (aq) +2e- H2 (g) ไฮโดรเจนเปนธาตอโลหะจะรบอเลกตรอน จะอยในรปไอออนบวก ส าหรบการใหอเลกตรอน ถาเปนโลหะจะอยในรปธาตอสระ หรอ ถาเปนอโลหะจะอยในรปไอออนลบของอโลหะ เชน

Cu (s) Cu2+ (aq) + 2e-

Zn (s) Zn2+ (aq) + 2e-

2Cl- (aq) Cl2 (g) + 2e-

ยกเวน H2 (g) 2H+ (aq) + 2e- ไฮโดรเจนเปนธาตอโลหะจะใหอเลกตรอน จะอยในรปธาตอสระ

24

สารเคมและอปกรณ

รายการ ตอ 1 กลม สารเคม อปกรณ

ใบกจกรรมท 1.4 ปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน

ค าชแจง นกเรยนศกษาสอวดทศนเกยวกบปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน แลวรวมกนออกแบบการทดลองเกยวกบ อปกรณและสารเคม วธการทดลอง ผลการ ทดลอง สรปผลการทดลอง

จดประสงคการเรยนร นกเรยนสามารถออกแบบการทดลองเกยวกบปฏกรยาระหวางโลหะกบ สารละลายของโลหะไอออน

25

วธการทดลอง (วาดภาพประกอบในแตละขนตอน)

............................................................................................................................. ................

.................................................................................................................. ...........................

............................................................................................................................. ................

...................................................................................... .......................................................

............................................................................................................................. ................

.............................................................................................................................................

............................................................................................................................. ................

............................................................................................................................. ................

.................................................................................................................. ...........................

............................................................................................................................. ................

...................................................................................... .......................................................

............................................................................................................................. ................

.............................................................................................................................................

............................................................................................................................. ................

.............................................................................................................................................

............................................................................................................................. ................

............................................................................................................................... ..............

.................................................................................................................... .........................

............................................................................................................................. ................

........................................................................................ .....................................................

............................................................................................................................. ................

.............................................................................................................................................

............................................................................................................................. ................

.............................................................................................................................................

............................................................................................................................. ................

................................................................................................................................. ............

...................................................................................................................... .......................

............................................................................................................................. ................

26

บนทกผลการทดลอง

............................................................................................................................. ................ .................................................................................................................. ........................... ............................................................................................................................. ................ ...................................................................................... ....................................................... ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................... .............. .................................................................................................................... ......................... ............................................................................................................................. ................ ........................................................................................ ..................................................... ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................. ................ .................................................................................................................. ........................... ............................................................................................................................. ................ ...................................................................................... ....................................................... ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................... .............. .................................................................................................................... ......................... ............................................................................................................................. ................

27

สรปผลการทดลอง

............................................................................................................................. ................ .................................................................................................................. ........................... ............................................................................................................................. ................ ...................................................................................... ....................................................... ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................... .............. .................................................................................................................... ......................... ............................................................................................................................. ................ ........................................................................................ ..................................................... ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................ ................................................................................................................................. ............ ...................................................................................................................... ....................... ............................................................................................................................. ................ .......................................................................................... ................................................... ............................................................................................................................. ................ .............................................................. ............................................................................... ............................................................................................................................. ................ ............................................................................................................................. ................ .................................................................................................................. ........................... ............................................................................................................................. ................

28

1. 2Al (s) → 2Al3+ (aq) + 6e- ปฏกรยา .................................................................. Al เปน ..................................................................

2. 3Fe2+ (aq) + 6e- → 3Fe (s) ปฏกรยา .................................................................. Fe2+ เปน ..................................................................

3. Pb2+ (aq) + 2e- → Pb (s) ปฏกรยา .................................................................. Pb2+ เปน ..................................................................

4. Fe (s) → Fe2+ (aq) + 2e- ปฏกรยา .................................................................. Fe เปน ..................................................................

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาวาปฏกรยาตอไปนเปนปฏกรยาออกซเดชน หรอปฏกรยารดกชน และสารทก าหนดใหเปนตวรดวซ หรอตวออกซไดซ

ใบกจกรรมท 1.5 ฝกสมองประลองปญญา

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

29

5. Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s) ปฏกรยา .................................................................. Cu2+ เปน ..................................................................

6. Fe2+ (aq) → Fe3+ (aq) + e- ปฏกรยา .................................................................. Fe2+ เปน ..................................................................

7. Ag+ (aq) + e- → Ag (s) ปฏกรยา .................................................................. Ag+ เปน ..................................................................

8. Cd (s) → Cd2+ (aq) + 2e- ปฏกรยา .................................................................. Cd เปน ..................................................................

9. Sn (s) → Sn2+ (aq) + 2e- ปฏกรยา .................................................................. Sn เปน ..................................................................

10. PbSO4 (s) + 2e- → Pb (s) + SO42- (aq)

ปฏกรยา .................................................................. PbSO4 เปน ..................................................................

30

1. Zn (s) + Cu2+ (aq) → Zn2+ (aq) + Cu (s)

2. Cu (s) + 2Ag+ (aq) → Cu2+ (aq) + 2Ag (s)

3. 2HNO3 (aq) + 3H2S (aq) → 2NO (g) + 4H2O (l) + 3S (s)

ใบกจกรรมท 1.6 ออกซเดชนและรดกชนจากรดอกซ

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาสมการรดอกซตอไปน แลวระบวาปฏกรยาใดเปนปฏกรยา ออกซเดชน และปฏกรยารดกชน จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

31

4. 2FeBr3 (aq) + 3CI2 (g) → 2FeCI3 (aq) + 3Br2 (g)

5. 2MnO4 (aq) + 6H+ (aq)+ 5SO32- (aq) → 2Mn2+ (aq) + 3H2O (l) + 5SO4

2- (aq)

ไมยากเลย ใชไหมครบนกเรยน

32

1. ธนดลท าการทดลองโดยน าโลหะทองแดงจมในสารละลายซลเวอรไนเตรต พบวา

เกดสารสเงนมาเกาะทโลหะทองแดง

1.1 เขยนสมการเคมแสดงปฏกรยาออกซเดชน ไดดงน

............................................................................................................................

1.2 เขยนสมการเคมแสดงปฏกรยารดกชน ไดดงน

............................................................................................................................

1.3 เขยนสมการเคมแสดงปฏกรยารดอกซ ไดดงน

.................................................................................................... ........................

1.4 จากสถานการณทก าหนดให ตวรดวซ คอ.........................................................

ตวออกซไดซ คอ.................................................................................................

1.5 เรยงล าดบความสามารถในการใหอเลกตรอนของสารจากมากไปนอย ไดดงน

............................................................................................................................

1.6 เรยงล าดบความสามารถในการรบอเลกตรอนของสารจากมากไปนอย ไดดงน

............................................................................................................................

ใบกจกรรมท 1.7 สถานการณมค าตอบ

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาสถานการณทก าหนดให แลวตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

จดประสงคการเรยนร นกเรยนจดล าดบความสามารถในการรบอเลกตรอนของธาตหรอ ไอออน และเปรยบเทยบความสามารถในการเปนตวรดวซหรอ ตวออกซไดซได

33

2. ทดลองจมโลหะ 4 ชนดลงในสารละลายซลเฟตของโลหะทง 4 ชนด ไดผล

การทดลอง ดงแสดงในตารางตอไปน

โลหะ สารละลายซลเฟตของ

A B C D A ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ B ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ C ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ D มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ

2.1 โลหะทเปนตวรดวซทดทสด คอ

............................................................................................................................

2.2 เรยงล าดบความสามารถของตวรดวซจากมากไปนอย ไดดงน

............................................................................................................................

2.3 โลหะทเปนตวออกซไดซทดทสด คอ

.............................................................................. ..............................................

2.4 เรยงล าดบความสามารถของตวออกซไดซจากมากไปนอย ไดดงน

............................................................................................................ ................

34

แบบทดสอบหลงเรยน เรอง ปฏกรยารดอกซ

ค าชแจง 1. แบบทดสอบหลงเรยน เรอง ปฏกรยารดอกซ เปนแบบปรนย 4 ตวเลอก คอ ก. ข. ค. และ ง. จ านวน 10 ขอ ขอละ 1 คะแนน (10 คะแนน) 2. ใหนกเรยนเลอกขอทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวท าเครองหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษค าตอบ 1. ปฏกรยารดอกซ คออะไร ก. คาศกยไฟฟาทไดจากการเปรยบเทยบกบศกยไฟฟาของครงเซลลมาตรฐาน ข. เซลลไฟฟาเคมทมกระบวนการใชพลงงานไฟฟาเพอท าใหปฏกรยาเคมเกดขน

ค. ปฏกรยาทมการเคลอนทของอเลกตรอนระหวางอะตอมหนงกบอกอะตอมหนง ง. อปกรณทใชปฏกรยาเคมในการผลตพลงงานไฟฟา หรอใชพลงงานไฟฟาในการท าให

เกดปฏกรยาเคม

2. จากขอมลตอไปน 1. มธาตแทรนซชนรวมดวยเสมอ

2. เกดทงออกซเดชนและรดกชนในขณะเดยวกน 3. มอะตอมของธาตออกซเจนเขามาเกยวของเสมอ 4. ปฏกรยาทเลขออกซเดชนของสารไมเปลยนแปลง

5. ปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอนแลวมการเพมและลดเลขออกซเดชน ขอใดกลาวถกตองเกยวกบปฏกรยารดอกซ ก. 1 และ 2

ข. 2 และ 5 ค. 3 และ 5 ง. 1, 2 และ 5

35

3. จากปฏกรยา 2Al (s) + 3Fe2+ (aq) → 2Al3+ (aq) + 3Fe (s) ขอใดกลาวถกตอง

ค. ปฏกรยารดกชน คอ 3Fe2+ (aq) + 2e- → 3Fe (s)

ข. ปฏกรยารดกชน คอ 3Fe2+ (aq) → 3Fe (s) + 6e-

ก. ปฏกรยาออกซเดชน คอ 2Al (s) → 2Al3+ (aq) + 3e-

ง. ปฏกรยาออกซเดชน คอ 2Al (s) → 2Al3+ (aq) + 6e-

4. จากปฏกรยา Ag+ (aq) + Fe2+ (aq) → Ag (s) + Fe3+ (aq) สารใดถกรดวซ ก. Ag ข. Ag+ ค. Fe2+ ง. Fe3+ 5. Fe2+ ในปฏกรยาใดตอไปนเปนตวถกรดวซ

ก. Fe (s) + Pb2+ (aq) → Fe2+ (aq) + Pb (s)

ข. Fe (s) + Cu2+ (aq) → Fe2+ (aq) + Cu (s)

ค. Ag+ (aq) + Fe2+ (aq) → Ag (s) + Fe3+ (aq)

ง. 2Al (s) + 3Fe2+ (aq) → 2Al3+ (aq) + 3Fe (s)

6. จากปฏกรยา 6I- (aq) + BrO3- (aq) + 6H+ (aq) 3I2 (aq) + Br- (aq) + 3H2O (l)

สารใดเปนตวออกซไดซและตวรดวซ ตามล าดบ ก. I2 และ Br- ข. BrO3

- และ I- ค. I- และ BrO3

- ง. BrO3

- และ H+

7. จากปฏกรยา Cu (s) + 2Ag+ (aq) → Cu2+ (aq) + 2Ag (s) ขอใดเขยนปฏกรยาออกซเดชนได ถกตอง

ก. Ag (s) → Ag (aq) + e-

ข. Ag+ (aq) + e- → Ag (s)

ค. Cu (s) → Cu2+ (aq) + 2e-

ง. Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s)

36

8. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบตวออกซไดซและตวรดวซ ก. ตวออกซไดซและตวรดวซรบอเลกตรอน ข. ตวออกซไดซและตวรดวซใหอเลกตรอน ค. ตวออกซไดซใหอเลกตรอน, ตวรดวซรบอเลกตรอน ง. ตวออกซไดซรบอเลกตรอน, ตวรดวซใหอเลกตรอน 9. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบปฏกรยาออกซเดชนและปฏกรยารดกชน ก. ปฏกรยารดกชนประกอบดวยสารทรบอเลกตรอน ข. ปฏกรยารดกชนเปนปฏกรยาทมเลขออกซเดชนเพมขน

ค. ปฏกรยาออกซเดชนเปนปฏกรยาทไมมการเปลยนแปลงเลขออกซเดชน ง. ปฏกรยาออกซเดชนประกอบดวยสารทใหอเลกตรอนและรบอเลกตรอน

10. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบปฏกรยารดอกซ ก. สารทรบอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนลดลงเรยกวา ตวรดวซ เกดปฏกรยาออกซเดชน

ข. สารทเสยอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนเพมขนเรยกวา ตวรดวซ เกดปฏกรยา ออกซเดชน ค. สารทเสยอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนลดลงเรยกวา ตวออกซไดซ เกดปฏกรยา

ออกซเดชน ง. สารทรบอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนเพมขนเรยกวา ตวออกซไดซ เกดปฏกรยา ออกซเดชน

37

กระดาษค าตอบแบบทดสอบหลงเรยน เรอง ปฏกรยารดอกซ

ชอ ............................................................................... ชน ................................ ... เลขท .............. ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกขอทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวท าเครองหมายกากบาท (X)

ลงในกระดาษค าตอบ

สรปคะแนน สรปผลการเรยน คะแนนเตม ได ผาน ไมผาน

10

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

38

ภาคผนวก

39

เฉลยแบบทดสอบ เรอง ปฏกรยารดอกซ

ขอ ค าตอบ ขอ ค าตอบ 1. ข 1. ค 2. ค 2. ข 3. ข 3. ง 4. ง 4. ข 5. ง 5. ง 6. ค 6. ข 7. ข 7. ค 8. ง 8. ง 9. ข 9. ก 10. ก 10. ข

กอนเรยน หลงเรยน

40

1. ปฏกรยาไฟฟาเคม คอ ปฏกรยาเคมทเกยวกบการถายโอนอเลกตรอน โดยเปลยนแปลงพลงงานเคมเปนพลงงานไฟฟา เชน ในเซลลถานไฟฉายและแบตเตอรรถยนต นอกจากนนยงสามารถเปลยนพลงงานไฟฟาใหเปนพลงงานเคม คอ ผานกระแสไฟฟาลงไปในสารตาง ๆ แลวท าใหเกดปฏกรยาเคม เชน การชบโลหะดวยไฟฟา การแยกน าดวยไฟฟา 2. เลขออกซเดชน คอ คาประจไฟฟาทก าหนดขนส าหรบอะตอมของธาตหรอไอออนในสารประกอบเพอจะบอกใหทราบถงจ านวนอเลกตรอนทธาตนนให - รบ หรอใชรวมกนในการเกดพนธะของสารประกอบ โดยคดจากจ านวนอเลกตรอน ทใหหรอรบหรอใชรวมกบอะตอมของธาตตามเกณฑทก าหนดขน 3. ปฏกรยารดอกซ คอ ปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอนและมเลขออกซเดชนเปลยนแปลง 4. ปฏกรยานอนรดอกซ คอ ปฏกรยาทไมมการถายโอนอเลกตรอนและไมมการเปลยนแปลงของเลขออกซเดชน

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

เฉลยใบกจกรรมท 1.1 ความหมายควรร

ค าชแจง ใหนกเรยนเขยนสรปความหมายของค าตอไปน

41

5. ปฏกรยาออกซเดชน คอ กระบวนการทมอะตอมของสารหนงสญเสยอเลกตรอนไป 6. ปฏกรยารดกชน คอ กระบวนการทมอะตอมของสารหนงไดรบอเลกตรอนมา 7. ตวรดวซ คอ สารทเสยอเลกตรอนไปและมเลขออกซเดชนเพมขน 8. ตวออกซไดซ คอ สารทไดรบอเลกตรอนเพมมาและมเลขออกซเดชนลดลง 9. ตวถกออกซไดซ คอ สารทเสยอเลกตรอนไป ท าใหมเลขออกซเดชนเพมขน 10. ตวถกรดวซ คอ สารทไดรบอเลกตรอนมา ท าใหมเลขออกซเดชนลดลง

42

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาขอความและค าศพทตอไปน แลวจบคความสมพนธใหถกตอง

เฉลยใบกจกรรมท 1.2 จบคดเหมาะสม

ก. Electrochemical Reaction ข. Redox Reaction ค. Non-redox Reaction ง. Oxidation Reaction จ. Reduction Reaction ฉ. Oxidizing Agent ช. Reducing Agent ซ. Oxidation Number

ข 1. ปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอน ค 2. ปฏกรยาทไมมการถายโอนอเลกตรอน ช 3. สารเคมทเสยอเลกตรอนไป และม เลขออกซเดชนเพมขน ก 4. ปฏกรยาเคมทท าใหอเลกตรอนเคลอนทและ เปลยนพลงงานเคมเปนพลงงานไฟฟา ซ 5. คาประจไฟฟาทก าหนดขนส าหรบอะตอมของ ธาตหรอไอออนในสารประกอบ ก 6. ปฏกรยาเคมทท าใหอเลกตรอนเคลอนทและ เปลยนพลงงานไฟฟาเปนพลงงานเคม ข 7. ปฏกรยาทมการเคลอนทของอเลกตรอน ระหวางอะตอมหนงกบอกอะตอมหนง จ 8. กระบวนการทมอะตอมของสารหนงไดรบ อเลกตรอนมา ง 9. กระบวนการทมอะตอมของสารหนงสญเสย อเลกตรอนไป ฉ 10. สารทไดรบอเลกตรอนเพมมาและมเลข ออกซเดชนลดลง

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

43

ก. ปฏกรยาออกซเดชน (Oxidation Reaction) ข. ปฏกรยารดกชน (Reduction Reaction)

ก 1. Zn (s) → Zn2+ (aq) + 2e-

ข 2. Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s)

ก 3. Cl (g) → CI5+ (aq) + 5e-

ข 4. Zn2+ (aq) + 2e- → Zn (s)

ก 5. Sn (s) → Sn2+ (aq) + 2e-

ข 6. 3Fe2+ (aq) + 6e- → 3Fe (s)

ข 7. I2 (g) + 2e- → 2I- (aq)

ข 8. 2Ag+ (aq) + 2e- → 2Ag (s)

ก 9. Mg (s) → Mg2+ (aq) + 2e-

ก 10. Cd (s) → Cd2+ (aq) + 2e-

ลองคดทบทวนดๆ นะครบ

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาปฏกรยาตอไปน แลวเตม ก หนาปฏกรยาออกซเดชน และ เตม ข หนาปฏกรยารดกชน

เฉลยใบกจกรรมท 1.3 ออกซเดชนหรอรดกชน

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

44

สารเคมและอปกรณ

รายการ ตอ 1 กลม สารเคม 1. สารละลายคอปเปอร (II) ซลเฟต (CuSO4) เขมขน 1.0 mol/dm3 2. สารละลายซงคซลเฟต (ZnSO4) เขมขน 1.0 mol/dm3

3. โลหะสงกะสขนาด 0.5 cm × 7 cm 4. โลหะทองแดงขนาด 0.5 cm × 7 cm อปกรณ 1. บกเกอรขนาด 50 cm3 2. กระบอกตวงขนาด 25 cm3 3. กระดาษทรายขนาด 3 cm × 3 cm

50 cm3

50 cm3

2 ชน 2 ชน

4 ใบ 2 อน 1 ชน

เฉลยใบกจกรรมท 1.4 ปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน

ค าชแจง นกเรยนศกษาสอวดทศนเกยวกบปฏกรยาระหวางโลหะกบสารละลายของโลหะไอออน แลวรวมกนออกแบบการทดลองเกยวกบ อปกรณและสารเคม วธการทดลอง ผลการ ทดลอง สรปผลการทดลอง

จดประสงคการเรยนร นกเรยนสามารถออกแบบการทดลองเกยวกบปฏกรยาระหวางโลหะกบ สารละลายของโลหะไอออน

45

วธการทดลอง (วาดภาพประกอบในแตละขนตอน) 1. เทสารละลาย CuSO4 เขมขน 1.0 mol/dm3 ลงในบกเกอร 2 ใบ ใบละ 25 cm3

สงเกตสของสารละลาย

บกเกอรใบท 1 บกเกอรใบท 2 2. จมโลหะสงกะสขนาด 0.5 cm x 7.0 cm ลงในบกเกอรท 1 และชนทองแดงขนาด

เดยวกนลงในบกเกอรท 2 ทงไวสกครสงเกตการเปลยนแปลงทเกดขนกบโลหะทงสองและสารละลาย ถามสารมาเกาะบนชนโลหะใหเคาะออก แลวสงเกตวาชนโลหะมการเปลยนแปลงหรอไม อยางไร

บกเกอรใบท 1 บกเกอรใบท 2 3. ท าการทดลองซ าขอ 1 และ 2 แตเปลยนสารละลายจาก CuSO4 เปน ZnSO4

เขมขน 1.0 mol/dm3

บกเกอรใบท 1 บกเกอรใบท 2

46

บกเกอรใบท 1 บกเกอรใบท 2 4. สงเกตการเปลยนแปลงทเกดขนกบชนโลหะ และสารละลายของแตละการทดลอง

พรอมทงบนทกผลการทดลอง

47

บนทกผลการทดลอง

ระบบทประกอบดวย

การเปลยนแปลงทสงเกตได

ชนโลหะ สารละลาย

Zn ใน CuSO4 สงกะสสวนทจมอยในสารละลาย มสารสน าตาลแดงมาเกาะ เมอเคาะสารสน าตาลแดงออก พบวาสงกะสกรอนไป

สารละลายสฟาจางลง เมอตงไวนานจะเปลยนเปนสารละลายไมมส

Cu ใน CuSO4 ไมเหนการเปลยนแปลง

ไมเหนการเปลยนแปลง

Zn ใน ZnSO4 ไมเหนการเปลยนแปลง

ไมเหนการเปลยนแปลง

Cu ใน ZnSO4 ไมเหนการเปลยนแปลง

ไมเหนการเปลยนแปลง

48

สรปผลการทดลอง

โลหะสามารถเกดปฏกรยากบสารละลายโลหะไอออนได เพยงบางชนด จากการทดลอง

คอ โลหะ Zn กบสารลาย Cu2+ ซงเกดการถายโอนอเลกตรอน โดยโลหะ (Zn) ใหอเลกตรอน สวนสารละลายโลหะไอออน (Cu2+) รบอเลกตรอน

1. สารละลาย CuSO4 มสฟา สวนสารละลาย ZnSO4 ไมมส ในสารละลายจะมโลหะไอออน คอ Cu2+ และ Zn2+ ตามล าดบ

2. เมอจมโลหะลงในสารละลาย โลหะและโลหะไอออนคทเกดปฏกรยาคอ Zn กบ Cu2+ โดยม Cu และ Zn2+ เกดขน โดย Zn เปลยนเลขออกซเดชนจาก 0 เปน +2 และ Cu เปลยนเลขออกซเดชนจาก +2 เปน 0 แสดงวาในปฏกรยามการเปลยนแปลงเลขออกซเดชน จากการทดลองจมโลหะ Zn ลงในสารละลายทมไอออน Cu2+ จงเปนปฏกรยาทมการถายโอนอเลกตรอน

3. การทแผนสงกะสมการเปลยนแปลงหลงการทดลองคอแผนสงกะสเกดการกรอนเพราะสงกะสเสยอเลคตรอนใหทองแดง เปลยนคาเลขออกซเดชนจาก 0 เปน +2 จงเรยกการเกดปฏกรยาของสงกะสวา ปฏกรยาออกซเดชน และทแผนทองแดงมสารสน าตาลมาเกาะ เนองจากทองแดงรบอเลกตรอนมาจากสงกะส มการเปลยนคาเลขออกซเดชนจาก +2 เปน 0 จงเรยกการเกดปฏกรยาของทองแดงวา ปฏกรยารดกชน

4. เมอน าสองครงปฏกรยาออกกซเดชนและครงปฏกรยารดกชน มารวมกนเรยกวาจะเรยกวาปฏกรยารดอกซ

49

1. 2Al (s) → 2Al3+ (aq) + 6e- ปฏกรยา ออกซเดชน Al เปน ตวรดวซ

2. 3Fe2+ (aq) + 6e- → 3Fe (s) ปฏกรยา รดกชน Fe2+ เปน ตวออกซไดซ

3. Pb2+ (aq) + 2e- → Pb (s) ปฏกรยา รดกชน Pb2+ เปน ตวออกซไดซ

4. Fe (s) → Fe2+ (aq) + 2e- ปฏกรยา ออกซเดชน Fe เปน ตวรดวซ

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาวาปฏกรยาตอไปนเปนปฏกรยาออกซเดชน หรอปฏกรยารดกชน และสารทก าหนดใหเปนตวรดวซ หรอตวออกซไดซ

เฉลยใบกจกรรมท 1.5 ฝกสมองประลองปญญา

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

50

5. Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s) ปฏกรยา รดกชน Cu2+ เปน ตวออกซไดซ

6. Fe2+ (aq) → Fe3+ (aq) + e- ปฏกรยา ออกซเดชน Fe2+ เปน ตวรดวซ

7. Ag+ (aq) + e- → Ag (s) ปฏกรยา รดกชน Ag+ เปน ตวออกซไดซ

8. Cd (s) → Cd2+ (aq) + 2e- ปฏกรยา ออกซเดชน Cd เปน ตวรดวซ

9. Sn (s) → Sn2+ (aq) + 2e- ปฏกรยา ออกซเดชน Sn เปน ตวรดวซ

10. PbSO4 (s) + 2e- → Pb (s) + SO42- (aq)

ปฏกรยา ออกซเดชน PbSO4 เปน ตวรดวซ

51

1. Zn (s) + Cu2+ (aq) → Zn2+ (aq) + Cu (s)

2. Cu (s) + 2Ag+ (aq) → Cu2+ (aq) + 2Ag (s)

3. 2HNO3 (aq) + 3H2S (aq) → 2NO (g) + 4H2O (l) + 3S (s)

ปฏกรยารดกชน

ปฏกรยาออกซเดชน

ปฏกรยาออกซเดชน

ปฏกรยารดกชน

ปฏกรยาออกซเดชน

ปฏกรยารดกชน

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาสมการรดอกซตอไปน แลวระบวาปฏกรยาใดเปนปฏกรยา ออกซเดชน และปฏกรยารดกชน

เฉลยใบกจกรรมท 1.6 ออกซเดชนและรดกชนจากรดอกซ

จดประสงคการเรยนร นกเรยนอธบายความหมายของปฏกรยาออกซเดชน ปฏกรยารดกชน ปฏกรยารดอกซ ตวรดวซ และตวออกซไดซได

52

4. 2FeBr3 (aq) + 3CI2 (g) → 2FeCI3 (aq) + 3Br2 (g)

5. 2MnO4 (aq) + 6H+ (aq)+ 5SO32- (aq) → 2Mn2+ (aq) + 3H2O (l) + 5SO4

2- (aq)

ปฏกรยาออกซเดชน

ปฏกรยารดกชน

ปฏกรยารดกชน

ปฏกรยาออกซเดชน

ไมยากเลย ใชไหมครบนกเรยน

53

1. ธนดลท าการทดลองโดยน าโลหะทองแดงจมในสารละลายซลเวอรไนเตรต พบวา

เกดสารสเงนมาเกาะทโลหะทองแดง

1.1 เขยนสมการเคมแสดงปฏกรยาออกซเดชน ไดดงน

Cu (s) → Cu2+ (aq) + 2e-

1.2 เขยนสมการเคมแสดงปฏกรยารดกชน ไดดงน

Ag+ (aq) + e- → Ag (s)

1.3 เขยนสมการเคมแสดงปฏกรยารดอกซ ไดดงน

Cu (s) + Ag+ (aq) → Cu2+ (aq) + Ag (s)

1.4 จากสถานการณทก าหนดให ตวรดวซ คอ โลหะทองแดง

ตวออกซไดซ คอ Ag+

1.5 เรยงล าดบความสามารถในการใหอเลกตรอนของสารจากมากไปนอย ไดดงน

Cu > Ag

1.6 เรยงล าดบความสามารถในการรบอเลกตรอนของสารจากมากไปนอย ไดดงน

Ag+ > Cu2+

จดประสงคการเรยนร นกเรยนจดล าดบความสามารถในการรบอเลกตรอนของธาตหรอ ไอออน และเปรยบเทยบความสามารถในการเปนตวรดวซหรอ ตวออกซไดซได

เฉลยใบกจกรรมท 1.7 สถานการณมค าตอบ

ค าชแจง ใหนกเรยนพจารณาสถานการณทก าหนดให แลวตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

54

2. ทดลองจมโลหะ 4 ชนดลงในสารละลายซลเฟตของโลหะทง 4 ชนด ไดผล

การทดลอง ดงแสดงในตารางตอไปน

โลหะ สารละลายซลเฟตของ

A B C D A ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ B ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ C ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ D มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ ไมมการ

เปลยนแปลง ไมมการ

เปลยนแปลง มผลกมาเกาะท

แทงโลหะ

2.1 โลหะทเปนตวรดวซทดทสด คอ

โลหะ D

2.2 เรยงล าดบความสามารถของตวรดวซจากมากไปนอย ไดดงน

D > A > C > B

2.3 โลหะทเปนตวออกซไดซทดทสด คอ

โลหะไอออนของ B

2.4 เรยงล าดบความสามารถของตวออกซไดซจากมากไปนอย ไดดงน

โลหะไอออนของ B > C > A > D

55

กรกช บญนคม. (2555). เคมมธยมปลาย ภาคบรรยาย-ทฤษฎ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : โรงพมพ

สามลดา. คณตา ตงคณานรกษ. (2549). เคมพนฐานและเพมเตม ม.5. กรงเทพฯ : ส. เจรญการพมพ จ ากด. เชษฐา ศภการกตตกล. (2560). ตวเขมเคม ม.4-5-6. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน. นพนธ ตงคณานรกษ. (2554). เคม ม.5. กรงเทพฯ : แมค. _______. (2556). เคม ม.5. กรงเทพฯ : แมค. บทท 1 ไฟฟาเคม. (2558). สบคนเมอ 4 สงหาคม 2558, สบคนจาก https://il.mahidol.ac.th/

e-media/electrochemistry/web/electrochem01.htm. วฒน สทธศรมงคล. (2558). สรปเคม มธยมปลาย. กรงเทพฯ : กรนไลฟพรนตงเฮาส. ศรลกษณ ผลวฒนะ และประดบ นาคแกว. (ม.ป.ป). เคมเพมเตม. กรงเทพฯ : ซวแอล การพมพ จ ากด. ส าล รกสทธ. (2553). การจดท าสอนวตกรรม และแผนประกอบสอนวตกรรม. นนทบร : เพมทรพยการ

พมพ. ส าราญ พฤกษสนทร. (2554). แนวขอสอบเคม ม.4-5-6. กรงเทพฯ : พฒนาศกษา. ส าราญ พฤกษสนทร. (ม.ป.ป.). กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร คมอรายวชาเพมเตม เคม ม.4-6

เลม 4. กรงเทพฯ : เพมทรพยการพมพ. สวฒน ราดาวธ. (2560). สรปและแนวขอสอบเคม. กรงเทพฯ : ธงค บยอนด บคส. เสกสรร ศรวฒนวบลย. (2552). เคมพนฐานและเพมเตม ม.5. กรงเทพฯ : แมค.