ค ำน ำ - na.ac.th · 3 จัดท าโดย นางรวีวรรณ...

ค ำน ำ

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนร เรอง ระบบตางๆ ในรางกายมนษยและสตว สาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รหสวชา ว22102 ชนมธยมศกษาปท 2 โดยจดกจกรรมการเรยนการสอนตามแนวทางการปฏรปการเรยนร คอเนนผเรยนเปนส าคญ จดกจกรรมการเรยนรทหลากหลาย ผเรยนสามารถเรยนรและปฏบตกจกรรมดวยตนเอง ตามศกยภาพและความสามารถของผเรยน อยางเปนล าดบขนตอน เพอใหผเรยนเปนผทมความรความสามารถทางวทยาศาสตร เขาใจธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย อกทงพฒนาผเรยนใหมทกษะในการแสวงหาความร และด ารงชวตในโลกการเปลยนแปลงอยางรเทาทน ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 4 เรองระบบขบถาย ประกอบดวยเนอหา จ านวน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ไต ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว ตอนท 3 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย เมอผเรยนศกษาชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรนแลว ผเรยนจะมความรความเขาใจ เพราะไดเรยนรเปนระบบเปนขนตอน สามารถพฒนาความรความสามารถไดเตมศกยภาพ และสามารถสรางองคความรไดดวยตนเอง ผจดท าขอขอบพระคณทานผอ านวยการโรงเรยนนยมศลปอนสรณ ผเชยวชาญ คณะคร นกเรยน ตลอดจนผทเกยวของทกทาน ทใหค าแนะน าในการจดท าชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรจนส าเรจลลวงไปดวยด ผจดท าหวงเปนอยางยงวาชดกจกรรมชดน จะเปนประโยชนอยางยงแกผเรยน ครผสอน และ ผทสนใจน าไปใชในการพฒนาเยาวชนไทย ใหเปนบคคลแหงการเรยนรและน าความรไปประยกตใชในการด ารงชวตไดอยางมความสข นางรววรรณ โชคชยชวากร ผจดท า

สำรบญ

เรอง หนำ

ค าชแจงในการใชชดกจกรรมส าหรบคร 1 ค าแนะน าในการใชชดกจกรรมส าหรบนกเรยน 2 สาระการเรยนร มาตรฐานการเรยนร และตวชวด 3 จดประสงคการเรยนร 4 แบบทดสอบกอนเรยน 5 แผนผงความคด (concept map) 8 ค าชแจง 9 ตอนท 1 ไต

กจกรรมท 4.1 ค าถามชวนสงสย 11 กจกรรมท 4.2 การท างานของไต 12 ใบความร ตอนท 1 ไต 20 กจกรรมท 4.3 ไต 26 กจกรรมท 4.4 ค าศพทจากรปภาพ 27

ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว กจกรรมท 4.5 ค าถามชวนสงสย 29 กจกรรมท 4.6 การขบถายของสตว 30 ใบความร ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว 31 กจกรรมท 4.7 ระบบขบถายของสตว 35

กจกรรมท 4.8 ค าศพทจากรปภาพ 36

สำรบญ (ตอ)

เรอง หนำ ตอนท 3 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย 37

กจกรรมท 4.9 จดกลม 38 กจกรรมท 4.10 รางกายของเรา 39 ใบความร ตอนท 3 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย 42 กจกรรมท 4.11 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ

ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย 45 กจกรรมท 4.13 ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต (O-NET) , LAS 46

แบบทดสอบหลงเรยน 48 บรรณานกรมรปภาพประกอบ 54 บรรณานกรม 56 ภาคผนวก 57 เฉลยกจกรรม 58

1

จดท าโดย นางรววรรณ โชคชยชวากร ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการ

ค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ส าหรบคร

การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนรเรอง ระบบตางๆ ในรางกายมนษยและสตว ชนมธยมศกษาปท 2 ในชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 4 เรองระบบขบถาย มจดมงหมายเพอชวยใหการด าเนนกจกรรมการเรยนรบรรลตามตวชวดและจดประสงคการเรยนร และม ประสทธภาพ ผสอนควรเตรยมความพรอมและปฏบตตามค าแนะน าดงตอไปน

1. ศกษารายละเอยดเกยวกบแผนจดการเรยนรเนอหาทสอนเอกสารชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร และค าชแจงตางๆ ใหเขาใจกอนด าเนนกจกรรมการเรยนร

2. เตรยมสออปกรณในการจดกจกรรมการเรยนรใหพรอม และครบจ านวนนกเรยนในชนเรยน แตละกลม

3. เมอมกจกรรมกลมใหแบงนกเรยนเปนกลมๆละ 5-6 คนจ านวนกลมขนอยกบนกเรยนในชนเรยน โดยคละนกเรยนเรยนเกงปานกลางและออนใหมการเลอกประธานและเลขานการกลม และแบงหนาทความรบผดชอบแกสมาชกในกลม

4. กอนจดกจกรรมการเรยนรครควรชแจงใหนกเรยนเขาใจบทบาทของตนเอง แนะน าขนตอน การใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร แนวปฏบตในระหวางการด าเนนกจกรรมการเรยนรแลว จงใหท าแบบทดสอบกอนเรยน

5. ขณะทนกเรยนท ากจกรรมครคอยใหความชวยเหลอแนะน ากระตนใหนกเรยนท ากจกรรมอยางกระตอรอรน และตอบขอสงสยตางๆ ระหวางเรยนพรอมทงสงเกตและประเมนพฤตกรรมการท างานของนกเรยน

6. เมอนกเรยนปฏบตกจกรรมครบถวน ใหนกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนแลวน าผลทดสอบ กอนเรยนและหลงเรยนแจงใหนกเรยนทราบความกาวหนาทางการเรยน

7. การวดและประเมนผลประเมนจากแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน สงเกตพฤตกรรมการปฏบตงานกลมประเมนผลการปฏบตงานตรวจกจกรรม

8. เมอสนสดการปฏบตกจกรรมการเรยนร ครใหนกเรยนรวมตรวจสอบเกบชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร วสดสงของและอปกรณใหเรยบรอยเพอสะดวกในการใชครงตอไป

2


ค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ส าหรบนกเรยน

การจดกจกรรมการเรยนรวชาวทยาศาสตร ว22102 โดยใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนรเรอง ระบบตางๆ ในรางกายมนษยและสตว ชนมธยมศกษาปท 2 ส าหรบชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด ใหนกเรยนปฏบตตามขนตอนดวยความซอสตยและตงใจดงน

1. ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 4 เรองระบบขบถาย ใชเวลา 4 ชวโมง 2. แบงกลมๆ ละ 5-6 คน โดยคละความสามารถนกเรยนในกลมเปนเกงปานกลางและออน 3. อานค าชแจงค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ขนตอนการเรยนโดยใชชดกจกรรม

การเรยนรวทยาศาสตร ใหเขาใจกอนลงมอศกษาชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร 4. ศกษาสาระการเรยนร มาตรฐานการเรยนร ตวชวดและจดประสงคการเรยนร 5. ท าแบบทดสอบกอนเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 4 เรองระบบขบถาย จ านวน

10 ขอ เพอตรวจสอบความรพนฐาน บนทกผลคะแนนทไดลงในแบบบนทกคะแนน 6. ปฏบตกจกรรมตามขนตอนในชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร 7. เมอปฏบตกจกรรมตางๆตามกจกรรมเสรจเรยบรอยแลว ใหตรวจสอบค าตอบไดจากเฉลยกจกรรม 8. ท าแบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 4 เรองระบบขบถาย

จ านวน 10 ขอ 9. ตรวจค าตอบจากเฉลยแบบทดสอบหลงเรยนพรอมบนทกผลคะแนนทไดลงเพอตรวจสอบ

ความกาวหนาทางการเรยนซงนกเรยนตองท าแบบทดสอบหลงเรยนไดรอยละ 80 ขนไป จงจะผานเกณฑ ถานกเรยนไมผานเกณฑตามทก าหนดใหทบทวนเนอหา แลวใหท าแบบทดสอบหลงเรยนอกครงหากผานเกณฑใหศกษาชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 5 ตอไป

ขอควรปฏบต 1. หากมขอสงสยใหขอค าอธบายหรอถามครผสอนเพอรวมกนสรปขอสงสยนนๆ 2. เพอใหเกดประโยชนสงสดนกเรยนตองมความซอสตยตอตนเองไมเปดดเฉลยจนกวา นกเรยนจะท า

กจกรรมเสรจเพอตรวจสอบความกาวหนาทางการเรยน

3


สาระและมาตรฐานการเรยนร

มาตรฐานการเรยนรเปาหมาย

มาตรฐาน ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวตความสมพนธของโครงสรางและหนาทของระบบ ตางๆ ของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความรสอสารสงทเรยนร และน า ความรไปใชในการด ารงชวตและดแลสงมชวต

ตวชวด ม. 2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ

ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย ม. 2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษยและน าความรไปใชประโยชน

มาตรฐานการเรยนร ตวชวด และจดประสงคการเรยนร ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตร ว22102

หนวยการเรยนร ระบบตางๆ ในรางกายมนษยและสตว ชดท 4 เรองระบบขบถาย

4


ดานความร

1. นกเรยนสรปความหมายเกยวกบของเสยและการขบถายได 2. นกเรยนอธบายกระบวนการท างานของไตได

3. นกเรยนสรปความส าคญของไตได 4. นกเรยนระบโครงสรางทใชในการขบถายของเสยของสตวบางชนดได

5. นกเรยนบอกชออวยวะและหนาทของอวยวะทเปนสวนประกอบของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ไดถกตอง

ดานทกษะ กระบวนการ

1. นกเรยนผาศกษาโครงสรางไตได 2. นกเรยนวาดภาพอวยวะทเปนสวนประกอบของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด

ระบบหายใจ ระบบขบถาย ลงในแผนภาพรางกายไดถกตอง ดานคณลกษณะอนพงประสงค

1. นกเรยนตระหนกถงการดแลรกษาไตได 2. นกเรยนมความมงมนในการท างานได

3. นกเรยนสามารถท างานเปนกลมอยางมประสทธภาพได

เวลาทใช 4 ชวโมง

จดประสงคการเรยนร

5


แบบทดสอบกอนเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ชดท 4 เรองระบบขบถาย ค าชแจง 1. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว โดยท าเครองหมายกากบาท X ) ลงในกระดาษค าตอบ 2. ใชเวลาในการท าแบบทดสอบกอนเรยน 10 นาท ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. ขอใดไมจดเปนของเสยจากระบบขบถาย

ก. ยเรย ข. กากอาหาร ค. กรดยรก ง. แกสคารบอนไดออกไซด

1. ทอมลพเกยน เปนโครงสรางในการขบถายของเสยในสตวใด ก. คน ข. กบ ค. ไสเดอนดน ง. แมลงสาบ

3. สเหลองของน าปสสาวะ เกดจากสารใด ก. น าด ข. ยเรย ค. น าตาล ง. เกลอโซเดยม 4. หนวยไตกรองสารออกจากเลอดไดตองอาศยสงใด

ก. ความดนเลอด ข. ปรมาณน าเลอด ค. แรงโนมถวงของโลก ง. สารทหลงมากระตนการท างานของไต

5. เมออาหารถกยอยแลว ระบบใดจะน าสารอาหารไปใหกบเซลลในรางกาย ก. ระบบหายใจ ข. ระบบขบถาย ค. ระบบยอยอาหาร ง. ระบบหมนเวยนเลอด

6


6. หวงเฮนเล ท าหนาทอะไร

ก. สรางฮอรโมนบางชนด ข. มการดดน ากลบมากทสด ค. มการดดสารตางๆ กลบมากทสด ง. มการสรางสารบางอยางปลอยลงสหลอดไต

7. สารในขอใดททอของหนวยไตไมสามารถดดกลบคนได ก. น า ข. เกลอแร ค. ยเรย ง. น าตาลกลโคส

8. ในปสสาวะของคนปกตไมควรพบสารตอไปน ก. น า กบ โปรตน

ข. คลอไรด กบ โซเดยม ค. กลโคส กบ ซลเฟต

ง. โปรตน กบ กลโคส 9. เนฟรเดยม เปนโครงสรางในการขบถายของเสยในสตวใด

ก. คน ข. กบ ค. แมลงสาบ ง. ไสเดอนดน

10. อาหารประเภทใดทมผลท าใหไตวายไดมากทสด ก. อาหารหวานจด

ข. อาหารเคมจด ค. อาหารเผดจด

ง. อาหารมนจด

7


ชดท 4 เรอง ระบบขบถาย

ชอ...................................................................................เลขท.............ชน.............

ขอ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

แบบทดสอบกอนเรยน ได...............คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ.....................................ผตรวจ

กระดาษค าตอบประจ าชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

แบบทดสอบกอนเรยน

8


ระบบขบถาย

อวยวะทท าหนาทก าจดของเสยทเกดจากกจกรรมภายในเซลลหรอสารทเกนความตองการของรางกาย

หมายถง

เฟลมเซลล พบในพลานาเรย

ทอมลพเกยน พบในแมลง

เนฟรเดยม พบในไสเดอนดน เหงอก

พบในสตวน า เชนปลา

ไต พบในสตวมกระดกสนหลงบนบก

แบงเปน

โปรตน

แอมโมเนย ในสตวน า

ยเรย สตวเลยงลกดวยน านม

ยรก สตวเลอยคลาน

และสตวปก

ขบออกในรป

ของเสยประเภท

ไตของคน

หนวยไต

กรองสาร โดยโกลเมอรลส และสารท

กรองไดจะเขาไปยง โบวแมนแคปซล

ดดกลบสารและหลงสาร โดยทอขดตอนตน

หวงเฮนเล และทอขดตอนปลาย

การท างานเรมจาก จากนน

แผนผงความคด (concept map)

9


ค าชแจง

ใหนกเรยนแตละกลมปฏบตตามขนตอนตอไปน ตอนท 1 ไต

1. ปฏบตกจกรรมท 4.1 : ค าถามชวนสงสย 2. ปฏบตกจกรรมท 4.2 : การท างานของไต 3. ศกษาใบความร ตอนท 1 ไต 4. ปฏบตกจกรรมท 4.3 : ไต 5. ปฏบตกจกรรมท 4.4 : ค าศพทจากรปภาพ 6. ตรวจผลงานกบเฉลยกจกรรม ตอนท 1

ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว 1. ปฏบตกจกรรมท 4.5 : ลองทายด 2. ปฏบตกจกรรมท 4.6 : การขบถายของสตว 3. ศกษาใบความร ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว 4. ปฏบตกจกรรมท 4.7 : ระบบขบถายของสตว

5. ปฏบตกจกรรมท 4.8 : ค าศพทจากรปภาพ 6. ตรวจผลงานกบเฉลยกจกรรม ตอนท 2

ตอนท 3 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย

1. ปฏบตกจกรรมท 4.9 : จดกลม 2. ปฏบตกจกรรมท 4.10 : รางกายของเรา

3. ศกษาใบความร ตอนท 3 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย 4. ปฏบตกจกรรมท 4.11 : ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ

ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย 6. ตรวจผลงานกบเฉลยกจกรรม ตอนท 3 7. กจกรรมท 4.12 : ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต O-NET) , LAS

10


เรองระบบขบถาย

เวลา 2 ชวโมง

ชดท 4

ตอนท 1 ไต (Kidney)

11


ตอนท 1 ไต

กจกรรมท 4.1 ค าถามชวนสงสย

จะเกดอะไรขนถารางกายไมมไต หรอน าปสสาวะ ไตนนส าคญตอรางกายมาก เพราะเปนระบบทกรองของเสยจากเลอดออกมาในรปของน าปสสาวะ ซงน าปสสาวะจะประกอบดวยน า เกลอแร และสารทรางกายไมตองการ โดยใชไตกรองสงเหลานออกมาจากเลอด แสดงวาเลอดน าของเสยนออกมาจากเซลล

ไตกรองของเสยออกจากเลอดกลายเปนน าปสสาวะไดอยางไร ...................................................................................... ................................................................. ............................................................................................................................. ..........................

เครองไตเทยม ถกออกแบบและสรางโดยวศวกร มหลกการท างานเหมอนไตหรอไม ............................................................................................................................. .......................... .................................................................... ...................................................................................

แลวเครองกรองน าละ ใชหลกการกรองสารเหมอนไตหรอเปลา ............................................................................................................... ........................................ ............................................................................................................................. ..........................

12


กจกรรมท 4.2 การท างานของไต จดประสงคของกจกรรม 1. นกเรยนอธบายบทบาทของไตเกยวกบการกรองของเสยออกจากเลอดได

2. นกเรยนอธบายผลตภณฑทไดจากขบถายได 3. นกเรยนยกตวอยางหลกการกรองของเสยของไต ทออกแบบโดยวศวกรเชนเครองฟอกไตได

เวลาในการท ากจกรรม 50 นาท รปแบบกจกรรม การทดลอง วสดอปกรณ 1. ตาขายลวดหรอพลาสตกทมความถของตาขายไมเทากน ขนาด 15 x 15 เซนตเมตร จ านวน 3 แผน 2. ผาขาวบาง ขนาด 15 x 15 เซนตเมตร จ านวน 1 แผน 3. กระดาษแขง ขนาด 15 x 15 เซนตเมตร ตดดานในขนาด 10 x 10 เซนตเมตร จ านวน 8 แผน 4. เทปกาว หรอตวเยบกระดาษ 1 มวน 5. กรวด 20 ลกบาศกเซนตเมตร 6. ทรายหยาบ 20 ลกบาศกเซนตเมตร 7. ทรายละเอยด 20 ลกบาศกเซนตเมตร 8. ผงแปง 20 ลกบาศกเซนตเมตร 8. ถาดกระดาษ 1 ถาด 9. สอม 1 อน 10. น า 50 ลกบาศกเซนตเมตร 11. ถวย 1 ใบ

13


กอนท ากจกรรม 1. ตดตาขายลวดและผาขาวบาง น าแผนกระดาษแขงทตดแลวมาประกบตาขายทงสองดาน ใชเทปกาวพนขอบกบกระดาษแขง ดรปท 4.1)

รปท 4.1 แสดงการกรองสารผานแผนกรองตาขาย ทมา : รววรรณ โชคชยชวากร. 2556). ภาพถาย.

การด าเนนกจกรรม ตอนท 1 การจ าลองการท างานของไต 1. นกเรยนดแผนภาพแสดงระบบขบถาย นกเรยนระบต าแหนงของไต กระเพาะปสสาวะ และทอปสสาวะ วาอยสวนใดของรางกาย 2. ใหนกเรยนเขยนค าเหลานจากแผนภาพลงในกจกรรมตอนท 1 สวนค าศพทของบทความ ใหนกเรยนเขยนประโยคบางอยางเกยวกบวธการท างานของไตในหวขอ "ฉนไดเรยนร" ในแผนบนทกของนกเรยน 3. กจกรรมนเปนการแสดงวธการของไตในการท าความสะอาดเลอด โดยเปนเพยงแควธการเทานน ไมใชไตจรงๆ สวนไตจะกรองของแขงยกเวนเซลลเมดเลอด สารทกรองผานตะแกรงในกจกรรมน เปนตวแทนของเสยในเลอดซงจะขบออกมาในปสสาวะ ในปสสาวะมโซเดยม เกลอ) โพแทสเซยม-ไบคารบอเนต, น า, และ ยเรย ซงเปนสงทท าใหปสสาวะสเหลอง) 4. นกเรยนผสมทรายกรวดและแปง เตมน าลงในถวยหรอชาม ดงแสดงในรปท 4.2

14


รปท 4.2 แสดงขนตอนการกรองผานตะแกรงขนาดตางๆ ทมา : รววรรณ โชคชยชวากร. 2556). ภาพถาย.

5. นกเรยนผสมกรวด ทราย และน า ผานตาขายลวด และผาขาวบางทมขนาดแตกตางกน ลงในถาด ดรปท 4.1) นกเรยนลองสงเกตการกรองผานของแขงในตาขาย ขนาดของแขงทไมผานตาขายลงมาขางลาง เปรยบเทยบวาเปนสวนประกอบใดของเลอด เลอดมสแดงแตท าไมปสสาวะจงใส หรอมสเหลอง 6. ใหนกเรยนบนทกสงทสงเกตได และสงทฉนสงสย ลงในแบบบนทกตอนท 1 7. นกเรยนดวดทศนเรองการท างานของไต แลวรวมกนสรปความแตกตางระหวางการกรองธรรมดา กบการกรองของไต ตอนท 2 การกรองของไต นกเรยนท ากจกรรม ตอนท 2 การกรองของไต

15


กจกรรมท 4.2 การท างานของไต

รปท 4.3 แสดงระบบขบถายของคน ทมา : /en.wikibooks.org/wiki/Human_Physiology/The_Urinary_System

; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 4 เมษายน 2556

16


ตอนท 1 บทความ

บทความ วศวกรไดออกแบบระบบการกรอง filtation) ทนาตนตาตนใจมากมาย นกวศวกรไดออกแบบระบบการกรองสงทไมดออกจากน า เพอใหพวกเรามน าสะอาดดมซงจะชวยใหเรามสขภาพด พวกเขาไดออกแบบตวกรองเพอเอาอนภาคทไมดจากอากาศ เพอใหเราสามารถมอากาศทสะอาดในการหายใจ พวกเขาไดออกแบบแมกระทงตวกรองเพอปองกนไมใหเกดเสยงรบกวนเขามาในโทรศพทของเรา วศวกรยงออกแบบตวกรองพเศษส าหรบคนทอยในโรงพยาบาลหรอผทมปญหาทางการแพทย หลายเครองทเราเหนในโรงพยาบาลไดรบการออกแบบโดยวศวกร ไต kidney) เปนอวยวะในระบบขบถาย ท าหนาทในการสรางปสสาวะ urine) ซงจะชวยขบของเสย waste) ทเกดจากการเผาผลาญสารอาหารตางๆ ของเซลลในรางกาย และชวยในการรกษาความปกตของน าและเกลอแรของรางกาย บางครงคนทมไตทท างานไมด ตองอาศยนกวศวกรออกแบบเครองพเศษทเรยกวาเครองฟอกไต ซงกรองเลอดของผปวยโรคไต ระบบฟอกเลอดจะใชหลกการไดอะไลซส dialysis) เปนเทคนคทใชในการแยกอนภาคขนาดเลกซงมขนาดแตกตางกนออกจากกน โดยการแพร diffusion) ผานเยอเลอกผาน permeable membrane) ตวอยางเชน ในสารละลายทมทงโปรตนและเกลอ จะสามารถแยกเกลอออกจากโปรตนไดโดยใหสารละลายแพรผานเยอทยอมใหอนภาคของเกลอผานไดเทานน ซงการฟอกไตจะน าเลอดของคนปวยผานทอซงพาเลอดไหลผานตวกรองเพอเอาของเสยออกโดยในเครองททอไหลผานสารละลายทมความเขมขนของสารเทากบภายในเลอดปกต ผนงของทอจะมสมบตเปนเยอบางๆ ท าใหของเสยในเลอดแพรออกจากทอออกไปในสารละลายได จากนนเลอดกรองของเสยออกแลวจะไหลกลบเขาสรางกายอกครง วนนนกเรยนจะไปทดสอบวสดทใชในการกรองสารกรองและตดสนใจวาขนาดใดเปนขนาดทดทสดส าหรบการน าวตถออกจากน า แมวากรองแบบนมขนาดใหญกวาไตทเกดขนจรง และความแตกตางระหวางการกรองธรรมดากบการกรองของเสยของไตวามอะไรทแตกตางกน แตเราจะตรวจสอบวธการกรองของเสยออกจากเลอดไตของเรา นอกจากนยงมรปแบบทชวยใหเราสามารถเขาใจวธการทวศวกรสามารถออกแบบตวกรองเพอสรางเครองฟอกไตส าหรบคนทไตไมท างานอยางถกตอง

http://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/1189/protein-%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%95%E0%B8%B5%E0%B8%99

17


รปท 4.4 แสดงการฟอกไตของผปวย ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 513

18


กจกรรมท 4.2 การท างานของไต ตอนท 1 การจ าลองการท างานของไต

ศพท ฉนไดเรยนร

สงทฉนสงเกตได สงทฉนสงสย

19


ตอนท 2 การกรองของไต

ไตเกอบจะเรยกไดวาท างานไมมวนหยดเหมอนกบหวใจ โดยกรองเลอด 45 ลตรตอวน และขบของเสยประมาณ 1.5 ลตรตอวน ตงแตเกดจนตลอดชวตของเรา 1) อยากทราบวาเลอดถกกรองโดยไตปละเทาไหร

นกเรยนจ าเปนตองใชตวคณของจ านวนเลอดทผานการกรองโดยไต จ านวนลตรในหนงวน ________ และจ านวนวนในหนงป ________ จากนนน าจ านวนเลอดทกรองในหนงวนคณกบจ านวนวนในหนงป ดงน

________ x ________ = ________ ลตร

2) อยากทราบจ านวนของเสยจากเลอดถกขบออกทางไตในหนงป

นกเรยนจ าเปนตองใชตวคณของจ านวนของเสยจากเลอดทถกขบโดยไต จ านวนลตรในหนงวน ________ และจ านวนวนในหนงป ________ จากนนน าจ านวนเลอดทกรองในหนงวนคณกบจ านวนวนในหนงป ดงน ________ x _________ = _________ ลตร

3) สมมตวาถานกเรยนมอายขย 100 ป เลอดจะผานการกรองของไตทงหมดกลตร

________ x ________ = ________ ลตร 4) สมมตวาถานกเรยนมอายขย 100 ป ไตจะขบของเสยออกจากเลอดทงหมดกลตร

________ x _________ = _________ ลตร

20


ใบความร

ตอนท 1 ไต การขบถาย excretion) คอกลไกการก าจดของเสยทเกดจากกระบวนการ เมแทบอลซมในเซลล ไดแก สารประกอบไนโตรเจนทเกดจากการสลายโปรตน แอมโมเนย ยเรย ยรก) รวมถงสารบางอยางทเกดขนซงเปนพษกบเซลล สารทมมากเกนไปรางกายตองก าจดทง เชน น า เกลอแร สวนแกสคารบอนไดออกไซดนนรางกายขบทงออกทางระบบหายใจ ในคนถอวาอวยวะขบถายในการก าจดสารสวนเกนในรางกายเพอรกษาสมดลทส าคญคอไต 1. สวนประกอบของระบบขบถาย

1.1 ไต (kidney) เปนอวยวะส าคญทสดของระบบน ม 2 อน รปรางคลายเมลดถวด าขนาด 10 x 5.5 เซนตเมตร

อยบรเวณในชองทองสองขางของกระดกสนหลงระดบเอว ท าหนาทกรองสาร ดดซบน า ไอออน และสารอนๆ ทจ าเปนตอรางกายกลบเขาสกระแสเลอด และขบไอออน และสารอนๆ ทรางกายไมตองการ หรอมากเกนพอ ออกจากรางกาย เพอการปรบสมดล ความเปนกรด–ดางของรางกาย โดยไตจะขบปสสาวะออกมาเรอยๆ ประมาณ 1 มลลลตร/นาท สทอไตทงสองขาง

1.2 ทอไต (ureters ) เปนทอ 2 อน ทน าน าปสสาวะออกมาจากไตไปสกระเพาะปสสาวะ 1.3 กระเพาะปสสาวะ (urinary bladder) เปนถงทเกบสะสมน าปสสาวะ ผวดานในมรอยยนเรยก รแก ซงจะขยายออกได กระเพาะปสสาวะปกตมความจไดประมาณ 500 ลกบาศกเซนตเมตร เมอมปสสาวะประมาณ 210-300 มลลลตร จะรสกปวดอยากถายปสสาวะเนองจากปสสาวะไปกระตนปลายประสาททผนงกระเพาะปสสาวะ ท าใหกระเพาะปสสาวะหดและบบตวเอาปสสาวะออกมาทางทอปสสาวะ urethra) เพอขบออกนอกรางกาย ผใหญปรกตจะถายปสสาวะ 600-1600 มลลลตร/วน ในเดกไมสามารถกลนปสสาวะได เพราะระบบประสาทยงไมสมบรณ 1.4 ทอปสสาวะ (urethra) เปนทอทน าปสสาวะจากกระเพาะปสสาวะออกจากรางกาย 2. ไต (kidney) การอยรอดของสงมชวตในสภาพแวดลอมใดๆ กตามตองมการรกษาสมดลระหวางการน าเขาสารทเปนปจจยจ าเปน และมการก าจดของเสย ไต เปนอวยวะทส าคญของระบบขบถาย มบทบาทส าคญในการควบคมปรมาณของน าและสารทอยในของเหลวในรางกายในมนษย ดงรปท 4.6 มนษยมไตสองอน ขนาดเทาก าปนมอ

ขอพงระวง อจจาระ (faces) ไมจดเปนของเสยในระบบขบถาย เพราะเกดจากกากอาหารทยอยไมได

21


ไต มรปรางคลายเมลดถว ยาว ประมาณ 1–13 cm กวาง 6 cm หนา 3 cm เมอผาตามยาวจะเหนขางในกลวง ผนงชองกลวง คอ เนอไตชองในไตเปนรปกรวยเรยกกรวยไต กานของกรวยไตคอทอไต จากทอนจะน าของเหลวไปรวมกนทกระเพาะปสสาวะ เนอไตแบงเปน 2 ชน คอเนอไตชนนอก cortex) และเนอไตชนใน medulla) ภายในเนอไตประกอบดวยหนวยไตจ านวนมากมาย ไตแตละขางมหนวยไตประมาณ 1 ลานหนวย โดยมทอขนาดเลกยาวถง 80 กโลเมตร และมหลอดเลอดฝอยจ านวนมาก แมรางกายมนษยจะมเลอดเพยงประมาณ 5 ลตร แตเพราะเลอดหมนเวยนนในรางกายซ าแลวซ าอก โดยผานเลอดผานการกรองทไตประมาณ 45 ลตร ทกวน

รปท 4.5 แสดงต าแหนงของไต กระเพาะปสสาวะ และทอออกปสสาวะ

ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 510

3. ท างานของไต หนวยไตท าหนาทกรองของเสยออกจากเลอด และก าจดออกเปนน าปสสาวะ กระบวนการเกดน าปสสาวะคอ 3.1 การกรองทโกลเมอรลส (glomerulus filtration) หลอดเลอดทน าเลอดเขาสไตนน คอรนลอารเทอร รบของเสยทเกดจากเมแทบอลซมของเซลลทวรางกายปะปนมาดวย เมอหลอดเลอดนเขาไตจะแตกแขนงเปนหลอดเลอดฝอยซงแตละเสนจะขดเปนโกลเมอรลส อยในโบวแมนสแคปซล เลอดในโกลเมอรลสจะถกกรองโดยใชผนงหลอดเลอดฝอยท าหนาท เปน

22


เยอกรอง โดยมแรงดนเลอดและประสทธภาพของหลอดเลอดฝอยเปนตวท าใหเกดการกรองท าใหของเหลวหลายชนดออกมาสโบวแมนสแคปซลไดของเหลวและสารโมเลกลเลกๆ ทละลายในพลาสมาผานออกมาได ไดแก น า กลโคส กรดอะมโน วตามน เกลอแร เชน โซเดยม โพแทสเซยม คลอไรดไบคารบอเนต และยเรย แตไมยอมใหสารโมเลกลใหญ เชน โปรตน ไขมน และเมดเลอดผานออกมาได

3.2 การดดกลบ (reabsorption) สารทดดกลบสารทเปนประโยชนจะเปนบรเวณไตชนนอก ไดแก สารอาหารพวกกลโคส กรดอะมโน และวตามน และดดกลบ NaCl ทงสารอาหารและ NaCl ถกดดกลบแบบแอกทฟทรานสปอรต สวนน า K+ และ HCO-

3 ดดกลบแบบพาสซฟทรานสปอรต 3.3 การขบถาย (excretion) ท าใหของเหลวมความเขมขน กลายเปนน าปสสาวะ ไปตามทอไต เกบไวทกระเพาะปสสาวะ

รปท 4.6 แสดงการท างานของไต

ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 511 4. ปสสาวะ (Urine) หรอ urine (มาจากภาษาละตน คอ urina แปลวา น าจากไต) คอ ของเหลวจากรางกายทผานการกรองจากไตเพอก าจดอกจากรางกายโดยการขบถายผานระบบทางเดนปสสาวะ คอ จากไตสทอไต สกระเพาะปสสาวะ ทอปสสาวะ และขบออกนอกรางกายในทสด น าปสสาวะเปนของเหลวทผลตจากไต มสคอนขางเหลอง มน าเปนสวนประกอบประมาณ 95% และมของแขงประมาณ 5% ในของแขงทเปนสวนประกอบมทงสวนทเปนสารอนทรยและ สวนทเปนสารอนนทรย ไดแก ยเรย แอมโมเนย น าตาล โซเดยมคลอไรด แคลเซยม และแมกนเซยม เปนตน สของน าปสสาวะเปนสทเกดจากน าด ปสสาวะปกต จะคอนขางเปนกรดออนๆ โดย คา pH ประมาณ 5.5-6.5 แตอาจมคา pH อยระหวาง 4.6-8 ได และเชนเดยวกบ สและกลน คา pH ขนกบ ปรมาณน าทดม อาหาร และยาทบรโภค การเปลยนแปลงของคา pH จะ เปลยนแปลงไปตามกระบวนการเผาผลาญอาหาร ชนดของอาหาร โรค และ การใชยา คาความเปนกรด และดางของปสสาวะมผลตอการออกฤทธของยาบางอยาง และการตกตะกอนของสารบางอยาง ในปสสาวะท าใหเกดนวได ปสสาวะเปนกรดพบในภาวะ

http://haamor.com/th/%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%A7/

http://haamor.com/th/%E0%B9%84%E0%B8%95


http://haamor.com/th/%E0%B8%A3%E0%B8%81/


http://haamor.com/th/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%AA%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B0






http://haamor.com/th/%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%AA%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B0-%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%88%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%AA%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B0/

http://haamor.com/th/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8%94%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%87/




http://haamor.com/th/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3/

23


อดอาหาร รบประทานโปรตนมากไป การตดเชอ ยาบางชนด หากปสสาวะเปนดาง พบในภาวะกนเจ ยาบางชนด ในคนปกตจะตรวจไมพบโปรตนหรอไขขาวในปสสาวะ และผปวยโรคเบาหวานปสสาวะจะเปนกรดเนองจากมน าตาลในปสสาวะ คนปกตจะไมพบโปรตน เมดเลอด กลโคส ดงรป 4.8

รปท 4.7 แสดงปรมาณสารทอยในเลอดและในปสสาวะ ทมา : http://www.scimath.org/ebook/sci/m2-2/student/


5. การตรวจหาสารในปสสาวะ โดยทวไปแลวส าหรบวธการตรวจหาสารเสพตดในรางกาย ยกเวนแอลกอฮอลและสารระเหย จะใชการตรวจในปสสาวะซงจะไดผลดทสด เพราะเมอเสพยาเสพตดเขาสรางกายแลวไมวาโดยวธใด ยาจะถกดดซมเขาสกระแสเลอดหลงจากนนไมกชวโมง รางกายจะขบยาออกมากบปสสาวะซงมความเขมขนมากพอท าใหตรวจพบไดงาย และยาเสพตดจะตกคางในปสสาวะไดนานหลายวน สวนในเลอดนนยาเสพตดจะตกคางอยในชวงระยะเวลาสนๆ และมปรมาณนอยท าใหตรวจพบไดยาก การตรวจในเลอดจะท าเฉพาะการตรวจหาแอลกอฮอล สารระเหย และการตรวจกรณพเศษ เชน การตรวจทางนตเวช หรอในงานวจยเทานน ไมนยมตรวจในงานปกต อกทงการเกบปสสาวะท าไดงายกวาเลอดทตองเจาะจากหลอดเลอดด า และน ายาทใชตรวจสารเสพตดโดยทวไปนนจะระบวาใหใชปสสาวะเปนตวอยางตรวจ

6. วธการดแลไต 6.1 ดมน าใหเพยงพอตอรางกาย

การดมน าทเพยงพอนนเปรยบเสมอนการชวยใหไตไมตองท างานหนก เนองจากไมตองกรองน าเลอดทขนหนด ค าแนะน าทวไปคอควรดมน า 8-10 แกว ประมาณ 2 ลตร) ตอวน หรอตามท Institute of

24


Medicine (IOM) ประเทศสหรฐอเมรกาแนะน า คอ ควรดมน าเฉลย 3.7 ลตรตอวนในผชาย และเฉลย 2.7 ลตรตอวนในผหญงรบประทานอาหารและใชอาหารเสรมอยางเหมาะสม 6.2 การรบประทานอาหารทเหมาะสม

ไมทานอาหารรสจดโดยเฉพาะอาหารทเคมจดเกดผลเสยตอไตจากการทมการคงของน าและความดนเลอดสง ท าใหไตท างานหนกขน เพอเพมการกรองโซเดยมและน าสวนเกนของรางกาย ผลทตามมาคอการเกดความดนในหนวยไตสงขน และเกดการรวของโปรตนในปสสาวะมากขน นอกจากน ยงกระตนใหรางกายสรางสารบางอยางซงมผลท าใหไตเสอมเรวขน 6.3 ปองกนการกระทบกระแทกบรเวณสขาง การถกตหรอไดรบบาดเจบบรเวณสขาง อาจเปนสาเหตท าใหเกดโรคไตวายไดเนองจากเปนต าแหนงของไต ดงนนจงควรหลกเลยงอนตรายหรออบตเหตทอาจจะเกดขน เชน การเหยยบหรอการตอตวโดยใชบรเวณหลงของรางกายเปนฐาน เปนตน

6.4 ตรวจสขภาพเปนประจ า การตรวจรางกายเปนประจ าเปนสงทควรกระท าอยแลวในการดแลสขภาพ ส าหรบผทมโรค

ประจ าตว เชน โรคเบาหวาน หรอโรคความดนเลอดสง ควรปฏบตตวตามค าแนะน าของโรคนนๆ ใชยาควบคมโรคอยางสม าเสมอเนองจากยาสวนใหญ ไมไดรกษาทตนเหตของโรค และการไมดแลรกษาโรคประจ าตวทยกตวอยางไปนน จะสงผลใหไตท างานไดแยลง

6.5 งดบหร เครองดมทมสวนประกอบของแอลกอฮอล และเครองดมทมสวนประกอบของคาเฟอน สารนโคตน nicotine) ในบหร และคาเฟอนในขนาดสง มผลท าใหความดนเลอดเพมสงขน ซงเปนหนงในอกหลายๆ กลไกทท าใหเกดพษตอไต และเชนเดยวกบคาเฟอน การดมเครองดมทมสวนประกอบของแอลกอฮอลในปรมาณมากๆ ท าใหเกดการสลายตวของกลามเนอและเกดไตวายเฉยบพลนตามมา ใชยาอยางระมดระวง

25


กจกรรมท 4.3 ไต

ค าชแจง 1. ใหนกเรยนส ารวจและสบคนขอมลจากใบความรเขยนค าตอบลงในชองวางใหถกตอง 2. ใชเวลา 10 นาท

1. สวนประกอบทยอยทสดของไต คอ ตอบ ............................................................................................................................................... ...........

2. ไตมเนอทแตกตางกนกชน เรยกวาอะไรบาง

ตอบ .................................................................... ...................................................................................... ............................................................................................................................. ......................................

3. การท างานของไตประกอบดวยกขนตอน อะไรบาง

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ........................................................... ........................................................................................................

4. สารใดในเลอดทจะไมพบในน าปสสาวะ ตอบ ................................................................................................................ ..........................................

5. กระบวนการกรองเกดขนทสวนใดของหนวยไต

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 6. ปสสาวะมกลนฉน เกดจากสารประกอบใด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 7. ระบบขบถายของคนจะประกอบดวย อวยวะใดบาง

ตอบ ........................................................................................................................................................ .. ............................................................................................................................. ......................................

8. หากตองการตรวจหายาบาในรางกาย วธการทนยมตรวจจาก ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ..................................................................................................................................... ..............................

9. ถาในปสสาวะพบน าตาล เปนอาการบงชวาคนนนเปน ตอบ ..........................................................................................................................................................

10. หากวนไหนดมน านอย และทานเนอมาก ปสสาวะจะเปนอยางไร ตอบ ..................................................................................... .....................................................................

กจกรรมท 4.3 ได.........คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ...................................ผตรวจ

26


กจกรรม 4.4 ค าศพทจากรปภาพ

ค าสง จงเตมค าศพทและค าแปลทสมพนธกบภาพใหถกตอง ภาพ ศพท ค าแปล


27


ชดท 4 ระบบขบถาย


ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว

28


กจกรรมท 4.5 ลองทายด

ค าชแจง ใหนกเรยนเตมชออวยวะขบถายกบชนดของสตวใหถกตอง

ไต เนฟรเดยม ทอมลพเกยน


29


กจกรรมท 4.6 การขบถายของสตว

ค าชแจง อานขอความดานลาง โดยใชปากกาสแดงวงกลมชออวยวะขบถาย ขดเสนใตรปรางลกษณะ และใชปากกา สน าเงนท าเครองหมายสเหลยมลอมรอบสตวทมระบบขบถายชนดนน

สตวทยงไมมระบบขบถาย เปนสตวทมเซลลทกเซลลของสตวกลมนสมผสกบน า จงมการก าจดของเสยพวกแอมโมเนย แกสคารบอนไดออกไซดโดยกระบวนการแพรสน าไดโดยตรง ซงปะปนอยในของเหลวจากชองล าตว ไดแก ฟองน า ไฮดรา และแมงกะพรน สตวทมระบบขบถายของเสย ในหนอนตวแบนทอาศยแบบอสระ เชน พลานาเรย จะมอวยวะขบถายชอวา เฟลมเซลล flame cell) ซงมลกษณะเปนทอซงยาวตลอดล าตว และมรเปดอยเปนระยะๆ ทวตว นอกจากนนของเสยประเภทแอมโมเนยยงแพรออกทางผวหนงไดดวย

ในไสเดอนดน มเนฟรเดยม nephridium) ปลองละ 1 ค ลกษณะเปนทอขดไปมาและมปลายเปดทงสองดาน

ในพวกแมลง มทอมลพเกยนประกอบดวยทอขนาดเลก จ านวนมากยนออกมาจากทางเดนอาหารสวนกลาง เนองจากล าตวของแมลงมเลอดไหลผานได เพราะเลอดแมลงเปนระบบเปด ปลายทอมลพเกยนจงลอยอยในชองวางล าตวทเลอดไหลผาน ในเลอดมของเสยปะปนอยดวย ของเสยเหลานนสามารถล าเลยงสงเขาทอมลพเกยนได แลวจงถกสงเขาสล าไส ของเสยทเปนสารประกอบไนโตรเจนจะถกเปลยนใหเปน กรดยรก uric acid) กรดยรกซงเปนของเสยจากเมตาโบลซมของโปรตนและละลายน าไดยาก จะตกตะกอนผานลงส ล าไสสวนทายและไสตรง


30



ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว

สตวความหลากหลายของการพฒนากลไกทจะรบมอกบปญหาของความสมดลของน าสวนเกน การก าจดของเสย เกลอออกจากรางกาย

1. ระบบขบถายของสตวทไมมกระดกสนหลง 1.1 เฟลมเซลล flame cell) เปนระบบขบถายระบบแรกทมทอเปนทางออก พบใน พวกตวพลานาเรย พยาธใบไมและ

พยาธตวตด ซงเปนสตวขนาดเลกมาก ไมมหลอดเลอดและไมมชองวางของล าตวทแทจรง ระบบขบถายน โดยทวๆ ไปประกอบไปดวย หลอดทมกงกานสาขาอย 2 ขาง ตลอดความยาวของล าตว ในพลานาเรยซงเปนหนอนตวแบนทหากนเปนอสระอยในน าจดและดนชนๆ หลอดเหลาน จะมาเปดเปนทอมากมายทบรเวณผวของล าตว ดงรปท 4.9 แสดงโครงสรางของเฟลมเซลลในพลานาเรย

รปท 4.9 แสดงโครงสรางของเฟลมเซลลในพลานาเรย ทมา : Mason Raven & Johnson. 2011, p 1,040

1.2 เนฟรเดยม (nephridium) พบในสตวทมล าตวเปนปลอง ไดแก ไสเดอนดน โดยจะมเนฟรเดยม ปลองละ 1 ค เปน

ทอขดไปมา มปลายเปดสองขาง ปลายขางหนงอยในชองของล าตวมลกษณะเหมอนท าหนาทรบของเหลวจาก

31


ชองของล าตว สวยปลายอกดานหนงเปนชองเปดออกสภายนอกทางผวหนง เนฟรเดยมนจะท าหนาทขบถายของเสยพวกแอมโมเนย และยเรย สวนน าและแรธาตบางชนดมประโยชนจะถกดดกลบโดยผนงทอของ เนฟรเดยมเขาสกระแสเลอด เนฟรเดยมจงท าหนาททงกรองและดดสารกลบ ซงลกษณะการท างานของ เนฟรเดยมคลายคลงกบหนวยไตของสตวทมกระดกสนหลง

รปท 4.10 แสดงโครงสรางของเนฟรเดยมในไสเดอนดน ทมา : Mason Raven & Johnson. 2011, p 1,041

1.3 ทอมลพเกยน (malpinghian tubule) ประกอบดวยทอเลกๆ จ านวนมาก ทอเหลานมลกษณะคลายถงยนออกมาจากทางเดน

อาหารตรงบรเวณรอยตอของทางเดนอาหารตอนกลางกบตอนทาย ปลายของทอมลพเกยนจะลอยเปนอสระอย ในของเหลวภายในชองของล าตว ในของเหลวจะมของเสย น าและสารตางๆ ซงจะถกล าเลยงเขาส

ทอมลพเกยนไปยงทางเดนอาหารโดยจะมการดดสารทมประโยชนกลบเขาสระบบหมนเวยนเลอด สวนของเสยพวกสารประกอบไนโตรเจนจะเปลยนเปนผลกกรดยรกขบออกมาพรอมกากอาหาร

32


รปท 4.11 แสดงโครงสรางของมลพเกยนในแมลง

ทมา : Mason Raven & Johnson. 2011, p 1,041

2. ระบบขบถายของสตวทมกระดกสนหลง จะใชอวยวะทเรยกวาไต ในการก าจดของเสย แตชนดของเสยทเปนสารประกอบไนโตรเจนทมาจากโปรตนจะแตกตางกน ดงนคอ 2.1 แอมโมเนย จะพบในสตวน าเปนสวนใหญ เชน ปลา 2.2 ยเรย พบในสตวจ าพวกสตวเลยงลกดวยน านม 2.3 กรดยรก พบในพวกนกและสตวเลอยคลาน สวนใหญมการปองกนการสญเสยน าออกจากรางกาย โดยจะมโครงสรางรางกายทปองกนการสญเสยน า เชน มผวหนงหนา มเกลดหรอมขนปกคลมรางกาย นอกจากนยงมการขบถายของเสยทมไนโตรเจนเปนองคประกอบในรปกรดยรก ซงใชน าในการก าจดนอยมาก หากสงเกตอจจาระของจงจกจะเหนวาม 2 ส ตางกน คอ สด าและสขาว สวนทมสด าเปนกากอาหารทยอยไมได สขาวเปนกรดยรก

33


กจกรรมท 4.7 ระบบขบถายของสตว


1. อวยวะขบถายของพลานาเรย คอ

ตอบ .............................................................................................................................. ..................... 2. อวยวะขบถายของแมลงวน คอ

ตอบ ......................................................................................................................... .......................... 3. อวยวะขบถายของไสเดอนดน คอ

ตอบ ......................................................................................................................... .......................... 4. อวยวะขบถายของนก คอ

ตอบ .............................................................................................................................. ..................... 5. อวยวะขบถายของแมว คอ

ตอบ .................................................................................................... ............................................... 6. ของเสยทเปนสารประกอบไนโตรเจน ไดมาจากอาหารประเภทใด

ตอบ ......................................................................................................................... .......................... 7. สตวทขบถายของเสยเปนสารประกอบไนโตรเจน เปนยเรย คอ

ตอบ ......................................................................................................................... .......................... 8. สตวทขบถายของเสยเปนสารประกอบไนโตรเจน เปนยรก คอ

ตอบ ......................................................................................................................... .......................... 9. สตวทขบถายของเสยเปนสารประกอบไนโตรเจน เปนแอมโมเนย คอ

ตอบ .............................................................................................................................. ..................... 10. ในอจจาระของจงจก สวนทเปนสขาว คออะไร

ตอบ .................................................................................. .................................................................


34





35


ชดท 4 ระบบขบถาย



36


กจกรรมท 4.9 จดกลม

ค าชแจง ใหนกเรยนตดภาพดานลางมาจดกลมอวยวะทท างานเปนระบบเดยวกนมาจดเรยงแถวใหม ระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด ระบบขบถาย


37


กจกรรมท 4.10 รางกายของเรา

จดประสงคของกจกรรม

1. นกเรยนวาดภาพอวยวะทเปนสวนประกอบของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ลงในแผนภาพรางกายไดถกตอง

2. นกเรยนบอกชออวยวะและหนาทของอวยวะทเปนสวนประกอบของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ไดถกตอง

เวลาในการท ากจกรรม 20 นาท อปกรณตอกลม

1. กระดาษชารทสเทา ขนาด 80 x 100 cm. จ านวน 1 แผน 2. ปากกาเคม/สไม/สเทยน 3. ดนสอ 4. กระดาษส A4 สเหลอง และสแดง อยาง 2 แผน 5. กรรไกร 6. เทปใส

การด าเนนกจกรรม 1. ครใหนกเรยนแตละกลมวาดรปรางกายคน ตามตวอยางทให 2. ใหนกเรยนจบฉลากเลอกวาดรประบบตางๆ ในรางกาย กลมละ 1 ระบบ ไดแก ระบบยอยอาหาร

ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย 3. นกเรยนแตละกลมวาดรปอวยวะในระบบทกลมของตนเองจบฉลากได พรอมใชกระดาษสเหลองเขยนชอ

อวยวะนน และกระดาษสเขยว เขยนหนาทของแตละอวยวะ 4. ขณะท ากจกรรมครจะคอยตรวจสอบผลงานแตละกลม ถายงไมถกตองครจะชแนะ ซกถามเพอให

นกเรยนเกดความเขาใจทถกตอง 5. นกเรยนแตละกลมน าผลงานมาอภปรายรวมกน โดยกลมทไดระบบของรางกายเดยวกน ใหออกมา

น าเสนอพรอมกน โดยน าเสนอทละระบบจนครบ

38


ทมา : https://www.pinterest.com/pin/466685580113441587/ ; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 23 เมษายน 2556


https://www.pinterest.com/pin/466685580113441587/

39


รายละเอยดเกณฑระดบคณภาพกจกรรมท 4.10 รางกายของเรา

ประเดน

การประเมน เกณฑการใหคะแนน

5 4 3 2 1 1. ความชดเจนของรปวาด

-รปวาดอวยวะมความถกตอง ชดเจน เขาใจงาย -ขนาดอวยวะสมพนธกบรางกาย -รปวาดสวยงาม

-รปวาดอวยวะมความถกตอง แตไมชดเจน -ขนาดอวยวะสมพนธกบรางกาย -รปวาดไมสวยงาม

-รปวาดอวยวะมความถกตอง แตไมคอยชดเจน -ขนาดอวยวะใหญหรอเลกเกนไปไมสมพนธกบรางกาย

รปวาดอวยวะมความถกตองอยางเดยว

รปวาดอวยวะไมถกตอง

2. เนอหาโปสเตอร

-เนอหาถกตอง -เนอหาตรงตาม หวขอเรอง -เนอหาเปนไปตาม ทก าหนด -รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-เนอหาตรงตาม หวขอเรอง -เนอหาเปนไปตาม ทก าหนด -รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-เนอหาเปนไปตาม ทก าหนด -รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-เนอหาสอดคลอง

3. การท างานกลม - มการวางแผนการท างาน . มความพรอมในการน าเสนอ -สมาชกรวมมอกนด -มความคดสรางสรรค

ขาดไป 1 ขอ ขาดไป 2 ขอ ขาดไป 3 ขอ ขาดไป 4 ขอ

4. การน าเสนอ -น าเสนอไดนาสนใจ -เนอหาถกตอง -เขาใจชดเจน -น าเสยงดงฟงชด -พดกระชบ ไดใจความ


40



ตอนท 3 เรอง ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย

ทง 4 ระบบนดเหมอนจะท างานแยกจากกน แตในความเปนจรงแลว แตระบบการท างานรวมกนอยางใกลชด ในเรองของการน าอาหารเขารางกาย ยอยอาหารและน าสารอาหารล าเลยงไปกบระบบหมนเวยนเลอด เซลลนอกจากตองการสารอาหารแลวยงตองการแกสออกซเจนและขบแกสคารบอนไดออกไซดโดยอาศยระบบหมนเวยนเลอด ไปแลกเปลยนแกสทปอดโดยระบบหายใจ นอกจากนผลจากการสลายสารอาหารและกจกรรมตางๆ ของเซลล ไดของเสย หรอมการรกษาสมดลของสารตางๆ ภายในรางกายคอระบบขบถาย อวยวะทส าคญคอไต ท าหนาทกรองของเสยออกจากเลอดทไหลผานไต ดงนนระบบตางจงมความสมพนธในการการท างานรวมกนเพอใหรางกายอยในสภาวะสมดลโดยมขนตอนความสมพนธดงน 1. ความสมพนธระหวางระบบยอยอาหารกบระบบหมนเวยนเลอด จดประสงคของระบบยอยอาหารคอการท าใหอาหารมขนาดเลกลงจนเปนสารอาหารทเซลลสามารถน าไปใชประโยชนได และดดซมทล าไสเลกเขาสกระแสเลอด ล าเลยงไปใหเซลลน าไปใชเปนแหลงพลงงาน หรอสงเคราะหเปนสารใหม และอาจเกบไวในรปโมเลกลขนาดใหญ เพอไวใชในภายหลง 2. ความสมพนธระหวางระบบหายใจกบระบบหมนเวยนเลอด ระบบทางหายใจของเรา ท าหนาทเคลอนยายแกสออกซเจนจากบรรยากาศเขาสกระแสเลอด โดยการเคลอนยายจากอากาศในถงลมในปอดเขาไปในหลอดเลอด ระบบหมนเวยนเลอดจะพาออกซเจนไปยงเซลลทงหมดในรางกายและน าแกสเสยคอคารบอนไดออกไซดสงกลบไปยงปอด แกสคารบอนไดออกไซดจะแพรออกจากเลอดเข าไปในปอด และเราหายใจน ามนออกสบรรยากาศ ระบบหมนเวยนเลอดและระบบหายใจของเราท างานรวมกน เพอใหเซลลของเราไดรบออกซเจนซงเปนสงจ าเปนส าหรบการหายใจของเซลล กระบวนการนเกยวของกบการสลายน าตาลกลโคสเพอใหไดพลงงานทถกปลอยออกมาในรปแบบทเซลลของเราสามารถน าไปใชได ดงสมการขางลาง

จากสมการหายใจของเซลล แกสคารบอนไดออกไซด เปนของเสย เซลลตองก าจดมนออกไปเพอไมใหเซลลไดรบอนตรายจากของเสยเหลาน ระบบรางกายของเราไมไดท างานแยกออกจากกน แตทงสาม 4 ระบบนท างานรวมกนในการจดหาสารอาหาร แกสทเซลลของเราตองการ และน าเอาของเสยทเปนอนตรายออกไป ดงรปท 4.12

41


รปท 4.11 แสดงความสมพนธระหวางระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ และระบบขบถาย

ทมา : http://biology.kenyon.edu/courses/biol10/110pdfs/10Digestive.pdf ; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 24 เมษายน 2556

42


รปท 4.12 แสดงความสมพนธระหวางระบบหมนเวยนเลอดกบระบบหายใจ ทมา : http://biology.kenyon.edu/courses/biol10/110pdfs/10Digestive.pdf


43


กจกรรมท 4.11 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ

ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย ค าชแจง 1. ใหนกเรยนส ารวจและสบคนขอมลจากใบความรเขยนค าตอบลงในชองวางใหถกตอง 2. ใชเวลา 10 นาท

1. อาหารทเราถกยอยจนมขนาดเลกทสด เรยกวาอะไร

ตอบ ...................................................................................................................................................... .... 2. อาหารทถกยอยแลวจะถกดดซมบรเวณใดเปนหลก

ตอบ ........................................................................... ............................................................................... 3. อาหารทถกดดซมแลว จะไปยงเซลลตางๆ ดวยระบบใด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 4. ของเสยจากเซลล เชน ยเรย หรอของเสยอนๆ ก าจดทงออกจากรางกายโดยอาศยระบบใดบาง

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 5. ไตเปนอวยวะส าคญของระบบใด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 6. แกสคารบอนไดออกไซด จะถกก าจดออกจากรางกายโดยระบบใด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 7. เลอดทผานออกจากล าไสเลกจะเปนเลอดแดงหรอเลอดด า

ตอบ .......................................................................................................................................................... 8. เลอดทเขาตบ จะผานอวยวะใดกอน

ตอบ ............................................................................................... ........................................................... 9. ถานบอาหารเปนจดเรมตน อวยวะใดเปนอวยวะแรกในการจดการกบอาหาร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 10. ถานบอาหารเปนจดเรมตน อวยวะใดเปนอวยวะสดทายทรกษาดลยภาพของรางกาย

ตอบ ......................................................................................................................... .................................

กจกรรมท 4.10 ได...........คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ...................................ผตรวจ

44


แบบทดสอบวดผลระดบชาต O-NET , LAS

45


กจกรรมท 4.11 ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต (O-NET) , LAS

1. “ในแตละวน น าทเขาสรางกายและน าทขบออกมานนมปรมาณทเทากน” ค ากลาวนเกยวของกบ ระบบใดเปนสวนใหญ ขอสอบ LAS)

ก. ระบบยอยอาหาร ข. ระบบขบถายของเสย ค. ระบบไหลเวยนเลอด ง. ระบบขบน าออกจากรางกาย

2. ในสวนใดของรางกายทพบวามของเสยมากทสด ขอสอบ LAS) ก. กรวยไต

ข. หลอดไต ค. ทอปสสาวะ

ง. กระเพาะปสสาวะ 3. ปสสาวะของคนเราปกตจะมสมบตอยางไร ขอสอบ LAS) ก. เบส

ข. กรด ค. กลาง

ง. หวานเลกนอย 4. การดดกลบสารทมประโยชนตอรางกาย เกดขนในโครงสรางใดมากทสด ขอสอบ LAS) ก. กรวยไต

ข. หลอดไต ค. เปลอกไตชนใน

ง. เปลอกไตชนนอก

46


แบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ชดท 4 ระบบขบถาย ค าชแจง 1. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว โดยท าเครองหมายกากบาท X ) ลงในกระดาษค าตอบ 2. ใชเวลาในการท าแบบทดสอบกอนเรยน 10 นาท

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. หวงเฮนเล เปนบรเวณท

ก. สรางฮอรโมนบางชนดได ข. มการดดน ากลบมากทสด ค. มการดดสารตางๆกลบมากทสด ง. มการสรางสารบางอยางปลอยลงสหลอดไต

2. สารในขอใดททอของหนวยไตไมสามารถดดกลบคนได ก. น า ข. เกลอแร ค. ยเรย ง. น าตาลกลโคส

3. ในปสสาวะของคนปกตไมควรพบสารตอไปน ก. น า กบ โปรตน

ข. คลอไรด กบ โซเดยม ค. กลโคส กบ ซลเฟต

ง. โปรตน กบ กลโคส 4. เนฟรเดยม เปนโครงสรางในการขบถายของเสยในสตวใด

ก. คน ข. กบ ค. แมลงสาบ ง. ไสเดอนดน

5. อาหารประเภทใดทมผลท าใหไตวายไดมากทสด ก. อาหารหวานจด

ข. อาหารเคมจด ค. อาหารเผดจด

ง. อาหารมนจด

47


6. ขอใดไมจดเปนของเสยจากระบบขบถาย

ก. ยเรย ข. กากอาหาร ค. กรดยรก ง. แกสคารบอนไดออกไซด

7. ทอมลพเกยน เปนโครงสรางในการขบถายของเสยในสตวใด ก. คน ข. กบ ค. ไสเดอนดน ง. แมลงสาบ

8. สเหลองของน าปสสาวะ เกดจากสารใด ก. น าด ข. ยเรย ค. น าตาล ง. เกลอโซเดยม 9. หนวยไตกรองสารออกจากเลอดไดตองอาศยสงใด

ก. ความดนเลอด ข. ปรมาณน าเลอด ค. แรงโนมถวงของโลก ง. สารทหลงมากระตนการท างานของไต

10. เมออาหารถกยอยแลว ระบบใดจะน าสารอาหารไปใหกบเซลลในรางกาย ก. ระบบหายใจ ข. ระบบขบถาย ค. ระบบยอยอาหาร ง. ระบบหมนเวยนเลอด

48


ชดท 4 เรองระบบขบถาย

ชอ...................................................................................เลขท.............ชน.............

ขอ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

แบบทดสอบหลงเรยน ได...............คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ.....................................ผตรวจ

กระดาษค าตอบประจ าชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

แบบทดสอบหลงเรยน

49


ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ขอ เฉลย 1 ข 2 ง 3 ก 4 ก 5 ง 6 ข 7 ค 8 ง 9 ง 10 ข

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน


50


ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ขอ เฉลย 1 ข 2 ค 3 ง 4 ง 5 ข 6 ข 7 ง 8 ก 9 ก 10 ง

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน


51


คะแนนเตม 10 คะแนน

เกณฑการพจารณาพฒนาการเรยน

คะแนนเพมขน ระดบพฒนาการ 8 – 10 ดเยยม 5 – 7 ด 2 – 4 พอใช

1 หรอ คะแนนลดลง ปรบปรง

ทดสอบกอนเรยน ท าขอสอบได ....................... คะแนน ทดสอบหลงเรยน ท าขอสอบได ....................... คะแนน คะแนนเพมขน ............................................ คะแนน พฒนาการเรยนอยในระดบ.......................................................

คะแนนทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน ชดท 4 เรองระบบขบถาย

52


บรรณานกรมรปภาพประกอบ

ครสงคม ณนาน. เขาถงเมอ 10 เมษายน 2556. สบคนไดจากhttp://www.biogang.net/biodiversity_ ทมงาน Siamhealth.net. เขาถงเมอ 10 เมษายน 2556. สบคนไดจาก

http://www.siamhealth.net/public_html/Disease/snake/malayanbite.htm นายเฉมศกด. เขาถงเมอ 11 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://pantip.com/topic/31764465 ศนยวจยและพฒนาประมงน าจดพทลง. เขาถงเมอ 11 เมษายน 2556. สบคนไดจาก

http://www.fisheries.go.th/if-phattalung/index.php?option=com_content&view =section&id=7&Itemid=36

alfa-img.com. เขาถงเมอ 12 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://alfa-img.com/show/healthy-pancreas.html

Biology 1152 Principles of Biological Science. เขาถงเมอ 12 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://bio1152.nicerweb.com/Locked/media/ch44/malpighian.html

CC-BY-SA. เขาถงเมอ 13 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.snipview.com/q/Nephridium

colleen. เขาถงเมอ 13 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://biology-forums.com/index.php?action=gallery;sa=view;id=8498

cmanus2020. เขาถงเมอ 13 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.bloggang.com/ viewdiary.php?id=aacp2020&month=03-2014&date=02&group=1&gblog=161

Gabriel Weston เขาถงเมอ 14 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.theguardian.com/lifeandstyle/2011/aug/15/mapping-body-ureter-kidney-stones

Greencross Vets. เขาถงเมอ 14 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://greencrossvet.net /Pet_Care_Information /Article-232/How-a-simple-urine-test-could -save-your-pets-life.aspx view.php?menu=biodiversity&uid=40056&id=186362

Medical Legal Art . เขาถงเมอ 14 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.doereports.com/ generateexhibit.php?ID=12675&ExhibitKeywordsRaw=&TL=&A=

http://bio1152.nicerweb.com/Locked/media/ch44/malpighian.html

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

http://www.snipview.com/q/Nephridium

http://biology-forums.com/profile/colleen/?PHPSESSID=2irlgma727hqi91gbnkl2pqse5

http://biology-forums.com/index.php?action=gallery;sa=view;id=8498

53


บรรณานกรมรปภาพประกอบ (ตอ)

NFSTC Science Serving Justice. เขาถงเมอ 14 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://projects.nfstc.org/pdi/Subject02/pdi_s02_m02_09.htm

Quizlet Inc. เขาถงเมอ 16 เมษายน 2556. สบคนไดจาก https://quizlet.com/21797555/flatworms-and-roundworms-flash-cards/

Stanford Medicine. เขาถงเมอ 15 เมษายน 2556. สบคนไดจากhttp://med.stanford.edu/ ctsurgery/ clinical-care/thoracic-surgery-services/benign-esophageal-disease.html

Soga Docs . เขาถงเมอ 16 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://sogadocs.com/service/small-bowel-enteroscopy/

Tony Rebelo. เขาถงเมอ 16 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.ispotnature.org/node/468239

USC Hepatobiliary. เขาถงเมอ 17 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.surgery.usc.edu/hepatobiliary/liversurgery.html

Videregen Limited. เขาถงเมอ 17 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.videregen.com/organ-regeneration/trachea/

WESTMED. เขาถงเมอ 17 เมษายน 2556. สบคนไดจาก http://www.westchesterurology.com/overactivebladder.shtml

http://projects.nfstc.org/pdi/Subject02/pdi_s02_m02_09.htm

https://quizlet.com/21797555/flatworms-and-roundworms-flash-cards/

http://www.surgery.usc.edu/hepatobiliary/liversurgery.html

http://www.westchesterurology.com/overactivebladder.shtml

54


บรรณานกรม

กองแกว พนธกานตและคณะ. 2556). สรปหลกวทยาศาสตร ม.1-ม.2-ม.3. กรงเทพฯ : เจรญรฐ การพมพ. ประดบ นาคแกวและคณะ. 2554). วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : พงษวรนทร การพมพ. พมพนธ เดชะคปตและคณะ. 2554). วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : บรษทพฒนาคณภาพ

วชาการ. ยพา วรยศและคณะ. 2554). วทยาศาสตร เลม 1 มธยมศกษาปท 2. พมพครงท 2 .กรงเทพฯ :

อกษรเจรญทศน. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 2554). คมอครรายวชาพนฐานวทยาศาสตร 4 เลม 2

ชนมธยมศกษาปท 2. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สกสค. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 2554). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร 4

เลม 2. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สกสค. แหลงอางองออนไลน ศนยโรคไต. โรคไต. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.bumrungrad.com/th/

nephrology-kidney-center-bangkok-thailand. วนทคนขอมล 19 เมษายน 2556).

อนตตร จตตนนทน. ความรเกยวกบโรคไตทควรทราบ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.nephrothai.org/news/news.asp?type=KNOWLEDGE&news_id=89 วนทคนขอมล 22 เมษายน 2556).

Jedsadakorn Boon. ระบบขบถาย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://pippyja.blogspot.com/. วนทคนขอมล 24 เมษายน 2556).

Jessica Todd. Hands-on Activity: Kidney Filtering. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.teachengineering.org/view_activity.php?url=collection/cub_/activities/cub_ human/cub_human_lesson08_activity1.xml. วนทคนขอมล 14 เมษายน 2556).

softschools. Excretory System. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.softschools.com/quizzes/biology/excretory_system/quiz889.html. วนทคนขอมล 14 เมษายน 2556).

http://www.nephrothai.org/news/news.asp?type=KNOWLEDGE&news_id=89

https://plus.google.com/103676565673539080144

55


ภาคผนวก

56


ตอนท 1 ไต

กจกรรมท 4.1 ค าถามชวนสงสย

เฉลยกจกรรม

จะเกดอะไรขนถารางกายไมมไต หรอน าปสสาวะ ไตนนส าคญตอรางกายมาก เพราะเปนระบบทกรองของเสยจากเลอดออกมาในรปของน าปสสาวะ ซงน าปสสาวะจะประกอบดวยน า เกลอแร และสารทรางกายไมตองการ โดยใชไตกรองสงเหลานออกมาจากเลอด แสดงวาเลอดน าของเสยนออกมาจากเซลล

ไตกรองของเสยออกจากเลอดกลายเปนน าปสสาวะไดอยางไร ....................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ..........................

เครองไตเทยม ถกออกแบบและสรางโดยวศวกร มหลกการท างานเหมอนไตหรอไม ....................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ..........................

แลวเครองกรองน าละ ใชหลกการกรองสารเหมอนไตหรอเปลา .................................................................................................. ..................................................... ............................................................................................................................. ..........................

ตรวจสอบความเขาใจของนกเรยนวามความรเดมทคลาดเคลอนหรอไม ดงน ของเสยจะถกไตกรองออกจากเลอด โดยมน าออกมาดวย ท าใหปสสาวะใส

ตรวจสอบความเขาใจของนกเรยนวามความรเดมทคลาดเคลอนหรอไม หลกการเดยวกน

ตรวจสอบความเขาใจของนกเรยนวามความรเดมทคลาดเคลอนหรอไม คลายกนเพยงแต สงทเครองกรองน ากรองออกมาเปนน าสะอาด แตไตกรองของเสยออกมา

57


กจกรรมท 4.2 การท างานของไต ตอนท 1 บทความ

ศพท ฉนไดเรยนร

สงทฉนสงเกตได

สงทฉนสงสย

ขนอยกบดลยพนจของครผสอน นกเรยนสามารถเขยนศพทไดไมนอยกวา 4 ค า เชน การกรอง ไต น าปสสาวะ ของเสย การฟอกเลอด

ขนอยกบดลยพนจของครผสอน นกเรยนสามารถเขยนสงทไดจากการเรยนร เชน ในชวตประจ าวนเราใชการกรองตลอดเวลา การกรองเปนการคดแยกสงทไมตองการออกไป โดยวศวกรเปนผประดษฐเครองมอดงกลาว ไต ไตเปนอวยวะทท าหนาทกรองเอาของเสยออกจากเลอดโดยมากบน ากลายเปนน าน าปสสาวะ การฟอกเลอด ใชเครองมอทท างานเหมอนไตชวยผปวยโรคไต

เครองมอในการกรองคลายตาขายหลายๆชนทกรองเอาอนภาคขนาดตางๆ ทมขนาดใหญกวาตาขาย ไมใหผานออกไป จนมแตน าและอนภาคสารทเลกกวาตาขายทละเอยดทสดทผานลงมาได

ขนอยกบดลยพนจของครผสอน แตนกเรยนตองมประเดนทสงสยไมนอยกวา 1 ประเดน

58


ตอนท 2 การกรองของไต ไตเกอบจะเรยกไดวาท างานไมมวนหยดเหมอนกบหวใจ โดยกรองเลอด 45 ลตรตอวน และขบของเสยประมาณ 1.5 ลตรตอวน ตงแตเกดจนตลอดชวตของเรา 5) อยากทราบวาเลอดถกกรองโดยไตปละเทาไหร

นกเรยนจ าเปนตองใชตวคณของจ านวนเลอดทผานการกรองโดยไต จ านวนลตรในหนงวน ________ และจ านวนวนในหนงป ________ จากนนน าจ านวนเลอดทกรองในหนงวนคณกบจ านวนวนในหนงป ดงน

________ x ________ = ________ ลตร

6) อยากทราบจ านวนของเสยจากเลอดถกขบออกทางไตในหนงป

นกเรยนจ าเปนตองใชตวคณของจ านวนของเสยจากเลอดทถกขบโดยไต จ านวนลตรในหนงวน ________ และจ านวนวนในหนงป ________ จากนนน าจ านวนเลอดทกรองในหนงวนคณกบจ านวนวนในหนงป ดงน ________ x _________ = _________ ลตร

7) สมมตวาถานกเรยนมอายขย 100 ป เลอดจะผานการกรองของไตทงหมดกลตร

________ x ________ = __________ ลตร 8) สมมตวาถานกเรยนมอายขย 100 ป ไตจะขบของเสยออกจากเลอดทงหมดกลตร

________ x _________ = ____________ ลตร

45 365

45 365 16,425

1.5 365

1.5 365 547.5

16,425 100 1,642,500

547.5 100 54,750

59


กจกรรมท 4.3 ไต

1. สวนประกอบทยอยทสดของไต คอ

ตอบ .......................................................................................................................................................... 2. ไตมเนอทแตกตางกนกชน เรยกวาอะไรบาง

ตอบ ........................................................................................ .................................................................. ............................................................................................................................. ......................................

3. การท างานของไตประกอบดวยกขนตอน อะไรบาง

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. .............................................................................. .....................................................................................

4. สารใดในเลอดทจะไมพบในน าปสสาวะ ตอบ ......................................................................................................................... .................................

5. กระบวนการกรองเกดขนทสวนใดของหนวยไต

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 6. ปสสาวะมกลนฉน เกดจากสารประกอบใด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 7. ระบบขบถายของคนจะประกอบดวย อวยวะใดบาง

ตอบ .......................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ......................................

8. หากตองการตรวจหายาบาในรางกาย วธการทนยมตรวจจาก ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ................................................................................................................................................... ................

9. ถาในปสสาวะพบน าตาล เปนอาการบงชวาคนนนเปน ตอบ ..........................................................................................................................................................

10. หากวนไหนดมน านอย และทานเนอมาก ปสสาวะจะเปนอยางไร ตอบ ................................................................................................. ......................................................... ............................................................................................................................. ......................................

หนวยไต

2 ชน ชนนอกเรยกวาคอรเทกซ ชนในเรยกวาเมดลลา

3 ขนตอน ไดแก การกรอง การดดกลบ และการขบถาย

เมดเลอด โปรตน กลโคส

โกลเมอรลส

ยเรย

ไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ และทอปสสาวะ

น าปสสาวะ

ดมน านอย

ปสสาวะมสเหลองหรอน าตาลและมกลนฉน

60




kidney

ไต

filtration

การกรอง

bladder

กระเพาะปสสาวะ

urine

ปสสาวะ

ureter

ทอไต

61


ตอนท 2 ระบบขบถายของสตว กจกรรมท 4.5 ลองทายด

ค าชแจง ใหนกเรยนเตมชออวยวะขบถายกบชนดของสตวใหถกตอง

ไต เนฟรเดยม ทอมลพเกยน

ไต ไต เนฟรเดยม

ทอมลพเกยน ไต

62


กจกรรมท 4.6 การขบถายของสตว

ค าชแจง อานขอความดานลาง โดยใชปากกาสแดงวงกลมชออวยวะขบถาย และสแดงขดเสนใตรปรางลกษณะ และใชปากกา สน าเงนท าเครองหมายสเหลยมลอมรอบสตวทมระบบขบถายชนดนน สตวทยงไมมระบบขบถาย เปนสตวทมเซลลทกเซลลของสตวกลมนสมผสกบน า จงมการก าจดของเสยพวกแอมโมเนย แกสคารบอนไดออกไซดโดยกระบวนการแพรสน าไดโดยตรง ซงปะปนอยในของเหลวจากชองล าตว ไดแก ฟองน า ไฮดรา และแมงกะพรน สตวทมระบบขบถายของเสย ในหนอนตวแบนทอาศยแบบอสระ เชน พลานาเรย จะมอวยวะขบถายชอวา เฟลมเซลล flame cell) ซงมลกษณะเปนทอซงยาวตลอดล าตว และมรเปดอยเปนระยะๆ ทวตว นอกจากนนของเสยประเภทแอมโมเนยยงแพรออกทางผวหนงไดดวย

ในไสเดอนดน มเนฟรเดยม nephridium) ปลองละ 1 ค ลกษณะเปนทอขดไปมาและมปลายเปดทงสองดาน

ในพวกแมลง มทอมลพเกยนประกอบดวยทอขนาดเลก จ านวนมากยนออกมาจากทางเดนอาหารสวนกลาง เนองจากล าตวของแมลงมเลอดไหลผานได เพราะเลอดแมลงเปนระบบเปด ปลายทอมลพเกยนจงลอยอยในชองวางล าตวทเลอดไหลผาน ในเลอดมของเสยปะปนอยดวย ของเสยเหลานนสามารถล าเลยงสงเขาทอมลพเกยนได แลวจงถกสงเขาสล าไส ของเสยทเปนสารประกอบไนโตรเจนจะถกเปลยนใหเปน กรดยรก uric acid) กรดยรกซงเปนของเสยจากเมตาโบลซมของโปรตนและละลายน าไดยาก จะตกตะกอนผานลงส ล าไสสวนทายและไสตรง

63


กจกรรมท 4.7 ระบบขบถายของสตว

ค าชแจง ใหนกเรยนส ารวจและสบคนขอมลจากใบความร โดยอานค าถามและเขยนค าตอบลงในชองวาง ใหถกตอง

1. อวยวะขบถายของพลานาเรย คอ ตอบ .............................................................................................................................. .....................

2. อวยวะขบถายของแมลงวน คอ ตอบ .............................................................................................. .....................................................

3. อวยวะขบถายของไสเดอนดน คอ ตอบ ......................................................................................................................... ..........................

4. อวยวะขบถายของนก คอ ตอบ ......................................................................................................................... ..........................

5. อวยวะขบถายของแมว คอ ตอบ .................................................................... ...............................................................................

6. ของเสยทเปนสารประกอบไนโตรเจน ไดมาจากอาหารประเภทใด ตอบ .................................................................................................................... ...............................

7. สตวทขบถายของเสยเปนสารประกอบไนโตรเจน เปนยเรย คอ ตอบ ......................................................................................................................... ..........................

8. สตวทขบถายของเสยเปนสารประกอบไนโตรเจน เปนยรก คอ ตอบ ......................................................................................................................... ..........................

9. สตวทขบถายของเสยเปนสารประกอบไนโตรเจน เปนแอมโมเนย คอ ตอบ ......................................................................................................................... ..........................

10. ในอจจาระของจงจก สวนทเปนสขาว คออะไร ตอบ .............................................................................................................................. .....................

เฟลมเซลล

มลพเกยน

เนฟรเดยม

ไต

ไต

โปรตน

สตวเลยงลกดวยน านม

สตวเลอยคลาน และสตวปก

สตวน า จ าพวกปลา

กรดยรก

64




flame cell

เฟลมเซลล

malpighian tubule

ทอมลพเกยน

nephridium

เนฟรเดยม

urine

น าปสสาวะ

uric acid

กรดยรก

65


กจกรรมท 4.9 จดกลม

ค าชแจง ใหนกเรยนตดภาพดานลางมาจดกลมอวยวะทท างานเปนระบบเดยวกนมาจดเรยงแถวใหม ระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด ระบบขบถาย


66


กจกรรมท 4.10 รางกายของเรา

ทมา : https://www.pinterest.com/pin/466685580113441587/ ; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 25 เมษายน 2556

https://www.pinterest.com/pin/466685580113441587/

67


รายละเอยดเกณฑระดบคณภาพกจกรรมท 4.10 รางกายของเรา

ประเดน

การประเมน เกณฑการใหคะแนน

5 4 3 2 1 1. ความชดเจนของรปวาด

-รปวาดอวยวะมความถกตอง ชดเจน เขาใจงาย -ขนาดอวยวะสมพนธกบรางกาย -รปวาดสวยงาม

-รปวาดอวยวะมความถกตอง แตไมชดเจน -ขนาดอวยวะสมพนธกบรางกาย -รปวาดไมสวยงาม

-รปวาดอวยวะมความถกตอง แตไมคอยชดเจน -ขนาดอวยวะใหญหรอเลกเกนไปไมสมพนธกบรางกาย

รปวาดอวยวะมความถกตองอยางเดยว

รปวาดอวยวะไมถกตอง

2. เนอหาโปสเตอร

-เนอหาถกตอง -เนอหาตรงตาม หวขอเรอง -เนอหาเปนไปตาม ทก าหนด -รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-เนอหาตรงตาม หวขอเรอง -เนอหาเปนไปตาม ทก าหนด -รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-เนอหาเปนไปตาม ทก าหนด -รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-รายละเอยด ครอบคลม -เนอหาสอดคลอง

-เนอหาสอดคลอง

3. การท างานกลม - มการวางแผนการท างาน . มความพรอมในการน าเสนอ -สมาชกรวมมอกนด -มความคดสรางสรรค


4. การน าเสนอ -น าเสนอไดนาสนใจ -เนอหาถกตอง -เขาใจชดเจน -น าเสยงดงฟงชด -พดกระชบ ไดใจความ


68


กจกรรมท 4.11 ความสมพนธของระบบยอยอาหาร ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนเลอด และระบบขบถาย


1. อาหารทเราถกยอยจนมขนาดเลกทสด เรยกวาอะไร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 2. อาหารทถกยอยแลวจะถกดดซมบรเวณใดเปนหลก

ตอบ ........................................................................................................................................ .................. 3. อาหารทถกดดซมแลว จะไปยงเซลลตางๆ ดวยระบบใด

ตอบ .......................................................................................................................................................... 4. ของเสยจากเซลล เชน ยเรย หรอของเสยอนๆ จะก าจดทงออกจากรางกายโดยอาศยระบบใดบาง

ตอบ ................................................................ .......................................................................................... 5. ไตเปนอวยวะส าคญของระบบใด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 6. แกสคารบอนไดออกไซด จะถกก าจดออกจากรางกายโดยระบบใด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 7. เลอดทผานออกจากล าไสเลกจะเปนเลอดแดงหรอเลอดด า

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ............................................................... ...................................................................................................

8. เลอดทเขาตบ จะผานอวยวะใดกอน

ตอบ .................................................................................................................... ...................................... ............................................................................................................................. .....................................

9. ถานบอาหารเปนจดเรมตน อวยวะใดเปนอวยวะแรกในการจดการกบอาหาร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ................................................................................. .................................................................................

10. ถานบอาหารเปนจดเรมตน อวยวะใดเปนอวยวะสดทายทรกษาดลยภาพของรางกาย

ตอบ .......................................................................................... ................................................................

ล าไสเลก

สารอาหาร

ล าไสเลก

ระบบหมนเวยน

ระบบหมนเวยน และระบบขบถาย


ระบบหายใจ

เลอดด า

ระบบยอยอาหาร


69


เฉลยกจกรรมท 4.11 ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต (O-NET) , LAS

ขอ 1 ตอบ ข เพราะระบบขบถายจะท าหนาทรกษาสมดลสารและน าในรางกาย ขอ 2 ตอบ ง เพราะทกระเพาะปสสาวะเปนบรเวณทมการเกบน าปสสาวะ จงมความเขมขนของของเสย

มากทสด ขอ 3 ตอบ ข เพราะน าปสสาวะปกตจะเปนกรดออนๆ ขอ 4 ตอบ ง เพราะบรเวณเปลอกไตชนนอกจะเปนสวนของหนวยไต ทอขดตอนตนและตอนทาย ท าหนาท ดดสารทจ าเปนกลบสรางกาย สวนเปลอกไตชนในจะเปนสวนของหนวยไตทเรยกวาหวงเฮนเล

และทอรวมท าหนาทดดน ากลบ

ค ำน ำ - na.ac.th · 3 จัดท าโดย นางรวีวรรณ...

Documents