a comparative analysis of the artistic elements of the...

Comparative Theology, Vol: 10, No: 22, Autumn & Winter 2019 /19

A Comparative Analysis of the Artistic Elements of the Story of the Noah's Storm

Between Surah Hood and Genesis Journey

Karam Siyavoshi

Meysam Khalili

Samira Gholiei

Abstract

The most effective way of expressing and conveying concepts and ideas is to narrate and

portray events in the form of a "story" that has several purposes. As one of the most important

ways of inducing educational or historical concepts in the light of semiotics, the use of artistic

or word-based techniques of narrative discourse is narrative discourse. The arrangement of the

elements of a story in the form of art is an important tool for conveying ideas and signs to

others. In this regard, this study analyzes the elements of the story of the flood of Noah (AS),

which is one of the common stories between the two books of the Torah and the quran, by the

method of comparative micro-analysis, and by using partial methods of semiotic-cognitive

knowledge , Has analyzed it. The present study seeks to answer the following questions: 1-

What are the elements of the story of Noah's Storm in the narration of the Torah (Genesis

Journey) and the Qur'an (Surah Hood)? 2. What are the similarities and differences between

the artistic structure of this story in the two narratives mentioned? Which narrative is more

engaging, effective, guided and exemplary? There has been no similar research in this area so

far. The result of the study of the subject under discussion is that: The cause-and-effect

relationship of the 'pirang' constitutes both narratives which, in the Torah narrative, are based

on the decision to destroy human beings due to regret of creation (cause) and the coming of

the doom of the flood (consequence). ) And in the Qur'anic narrative is based on the

Associate Professor, Department of Theology, Bu Ali Sina University, Hamedan, Iran

(Responsible Author) [email protected]

Ph. D. Student of Quran Science and Hadith, Meybod University, Yazd, Iran

[email protected]

M. A. Student of Quran and Hadith, Bu Ali Sina University, Hamedan, Iran

[email protected]

Received: 13.06.2019 Accepted: 02.09.2019

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

20/ Comparative Theology, Vol: 10, No: 22, Autumn & Winter 2019

disrespectful behavior of the people of Noah (as) to the doctrine (cause) and the coming of

doom (consequence). Accordingly, both narratives are common at the consequence stage, but

there is a profound difference between the two at the stage of the cause of the doom. The

angle of view in the Torah narrative is in the unknown and in the Qur'an as a whole. The

characters of the story, in the Torah narrative, are mostly based on natural features such as:

age, wine, etc. Noah, but in the narration of the Qur'an beyond the various characters of the

story, the guiding aims pursued. These goals appear to be expressed in characters such as

Noah, Noah's people, and Noah's family. The doom-to-do action is a common occurrence in

two stories that take place because of human disobedience.

The purely one-sided and varied conversations in the story of Noah (AS), according to the

Torah narrative, have been unattractive. In contrast, the varied conversations in the Qur'anic

narrative of the story of Noah (AS) have been a factor in making it attractive. The timing of

both narratives is linear; but in the Qur'anic narrative it is generally linear; but in the Torah

narrative it is linear. The mountain is mentioned in both narratives of the place of the story,

but the spatial range is introduced in the global Torah narrative, but the Qur'anic narration is

limited to a particular region. In the story of the flood of Prophet Noah, each of the features of

the story reflects a specific educational purpose that in the Torah, the worship aspect of this

purpose was achieved only for Noah (AS), but in the Qur'an, besides Noah (AS) Each of the

characters in the story pursue a specific educational goal that ultimately fulfills the intended

purpose of the Qur'an.

Keywords: Storm of Noah (AS), Art Elements, Micro-comparative Analysis, Semiotics,

Genesis Journey, Surah Hood

Bibliography

- The Holy Quran, translated by Nasser Makarem Shirazi.

- The Bible (2001), Translated by Fazel Khan Hamedani, William Glenn and Henry Morten,

Tehran, Mythology.

- Abdul Mohassen, Mohammad Hassan, (2011), Al-Bani al-Sardiyya in Mahabawi Morning

Traditions, Cairo, Dar al-Hawar Lenneshar, and al-Tawzi.

- Alavi, Fatemeh et al., (2015), "Angle of Critical Stylistics in the Short Story of" The Man

Who Didn't Return ", Journal of Literature and Language, No. 38.

- Aliipour, Ahmad et al., (2007), General Psychology, Tehran, Payame Noor University.

- Al-Khatib, Abdul Karim, (1975), Al-Qassas al-Qur'ani in the Conjuncture and the Concept,

Beirut, Dar al-Mulberry.

- Al-Samal, Mohammed and Zamalae (2001), al-Balaghi and al-Naqd, Riyadh, following the

Comparative Theology, Vol: 10, No: 22, Autumn & Winter 2019 /21

encyclopedia of al-Saudi Arabia.

- Ayatollahi, Habibollah, Mohammad Ali Kheiri, Mahmoud Tavousi and Seyed Habibollah

Lazaki, (2007), "Analysis of the Story Elements of Prophet Yusuf's Story in the Holy

Quran", Studies in Persian Language and Literature, no. 8.

- Bahrawi, Hassan (1990), Al-Ruwali Al-Ruwali Bani, Beirut, Al-Qaifi Al-Arabi Center.

- Barahani, Reza (1368), Storytelling, Tehran, Alborz.

- Bostani, Mahmood, (2005), A Study in the Artifacts of Quran Stories, Translated by Musa

Danesh, Mashhad, Astan Quds Razavi.

- Farhangi, Soheila-Yousefpour, Mohammad Kazim, (2010), "The Semiotics of the Alphabet

Poetry of Poetry by Kaiser Aminpour", Kavoshnameh, No. 21.

- Farvardin, Azizah, (2004), Artistic Aesthetics in the Stories of the Holy Quran, Qom, Center

for Islamic Studies of IRIB.

- Fazl, Salah, (1998), Al-Bana'i Theory in al-Naqd al-Dabbi, al-Qahira, Dar al-Shorq.

- Forrester, A. Um (1369), Aspects of the Novel, translated by Ibrahim Younesi, Tehran,

Amir Kabir.

- Habibi, Ali Asghar et al., (2011), "Investigating the Narrative Components of the Quran

Stories", Inter-disciplinary Studies of the Holy Quran, No. 5.

- Harji, Abolfazl, (2010), "Linguistic or Chain Relations in the Qur'anic Story (with a Look at

Surah Yunus"), Comparative Language and Literature Studies, no. 4.

- Hosseini Hamadani, Seyyed Mohammad, (1404 AH), The Shining Anvar in Interpretation

of the Quran, Tehran, Lotfi.

- Hosseini, Sayyid Abolghasem, (1998), Art Basics of Quran Tales, Qom, Center for Islamic

Studies of IRIB.

- Iranian, Naser, (1364), Stories, Definitions, Tools and Elements, Tehran, Center for the

Intellectual Development of Children and Adolescents.

- Okhovat, Ahmad (1371), The Grammar of the Story, Isfahan, Tomorrow.

- Pakatchi, Ahmad (1986), Research Methodology (relying on Quran and Hadith Sciences),

Tehran: Imam Sadegh University Press.

- Peck, John, (1366), The Method of Novel Analysis, Translated by Ahmad Saddati, Tehran,

Center.

- Rezaei, Gholam Abbas-Mahmoudi, Abu Bakr, (2011), "A Study of the Structural Evolution

of Two Jahli and Islamic Quds by Hassan Ibn Sabet with Structuralism", Journal of Arabic

Literature Criticism, No. 1.

- Soleimani, Mohsen, (2004), Writing Technique (Translation of the Collection of Articles

and Interviews), Tehran, Amir Kabir.

- Tabarsi, Fazl ibn Hassan, (1372), Al-Bayyan Assembly on Interpretation of the Qur'an,

Correction of Yazdi Tabatabai, Fazlallah and Rasooli, Hashem, Tehran, Nasser Khosro.

22/ Comparative Theology, Vol: 10, No: 22, Autumn & Winter 2019

- Tabatabai, Mohammad Hossein, (1374), Al-Mizan fi Tafsir al-Quran, translated by

Mohammad Bagher Mousavi, Qom, Islamic Publications Office.

- Tudorff, Tzotan, (2009), The Battalion of Prose, New Studies on Anecdote, Translated by

Anushirvan Ganjiepour, Tehran, Ney.

- Tulane, Michael, (2007), Narratology: A Linguistic, Critical Introduction, Translated by

Seyyedeh Fatemeh Alavi and Fatemeh Na'mati, Tehran, Publication Post.

(علمی)الهیات تطبیقی

1398 پاییز و زمستان، بیست و دوم، شماره همدسال

80 -63ص

تحلیل تطبیقی عناصر هنری داستان طوفان نوح)ع(

در سورۀ هود و سفر پیدایش

ئی سمیرا قلی -میثم خلیلی -کرم سیاوشی

چکیده

است که اهداف « قصه»به تصویر کشیدن وقایع در قالب های مدنظر، روایت و شیواترین ابزار بیان و انتقال مفاهیم و انگاره

های مشترک در میان دو کتاب مقدس تورات و قرآن متعددی را با خود به همراه دارد. داستان طوفان نوح)ع( یکی از داستان

با استفاده از است. این پژوهش در راستای تحلیل عناصر داستان طوفان نوح)ع(، با روش تحلیل تطبیقی خرد، سامان یافته و

آمده دست شناختی، واکاوی شده است. تاکنون پژوهش مشابهی صورت نگرفته است. نتیجۀ به های جزئی دانش نشانه روش

سبب نافرمانی، تبیین شخصیت نقش هایی بین دو روایت در عناصری همچون بیان نزول عذاب به دهد هرچند اشتراک نشان می

داستان، محوریت زمانی خطی و منسجم وجود دارد، دربارۀ پیرنگ داستان، زاویۀ دید، بودن مکان اصلی داستان، کوهستانی

خورد. نکتۀ مهم دیگر اینکه روایت های چشمگیری به چشم می پردازی تفاوت گو و صحنه و ها، کشمکش، گفت شخصیت

وایتی تاریخی است؛ اما روایت قرآن تورات از طوفان نوح)ع( با پرداختن بیش از حد به جزئیات زمانی و مکانی، بیشتر شبیه ر

کند که این موضوع سبب انگیز را دنبال می از ماجرای طوفان در ورای بیان داستان، بیشتر اهداف هدایتی و انذاری و عبرت

جذابیت و اثرگذاری بیشتر روایت قرآنی شده است.

های کلیدی واژه

سفر پیدایش، سوره هود خرد، تطبیقی تحلیل هنری، عناصر ،(ع)نوح طوفان داستان شناسی، نشانه

[email protected] )مسؤول مکاتبات( ایران ،گروه الهیات دانشگاه بوعلی سینا، همداندانشیار

[email protected] ایران ،، یزددانشگاه میبد دکتری علوم قرآن و حدیث دانشجوی

[email protected] ایران ،همدان، دانشگاه بوعلی سینا کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشجوی

11/6/1398 تاریخ پذیرش: 23/3/1398تاریخ وصول: Copyright © 2019, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution

License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long

as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially.

1398 پاییز و زمستان، مبیست و دو ، شمارههمد الهیات تطبیقی، )علمی ( سال/ 64

. مقدمه1

ی استت شناس نشانهی ها شاخهی متون ادبی، یکی از شناس نشانه

کنتد. وتحلیل می که متون ادبی ازجمله شعر و داستان را تجزیه

ی هتا داللتتحلیل متن به اعتبار جانشینی و همنشینی، بررسی

بته گفتمتان ازقبیتل دهنده شکلضمنی، شناخت سازوکارهای

، نمادهتا و شناستایی دیگتر شتگردهای هتا استعاره، ها اسطوره

(. هتدف 144: 1389پتور، بالغی استت )فرهنگتی و یوست

هتای ستاختاری و یژگتی وی، بیتان شناست نشتانه ی ها پژوهش

ستازد یمت شکلی است که متون ادبی را از سایر متون متمتایز

(.14: 2002العرجا، )یوس

های القتای مفتاهیم تربیتتی یتا ترین روش ازجمله مهم

شناستی، استتفاده از فنتون تاریخی در پرتتو دانتش نشتانه

پردازی به سبک هنری یا به عبتارتی، گفتمتان روایتی گفته

است. چینش عناصر یک داستان در قالب هنر، ابزاری مهم

هتا بته دیگتران محستوب هتا و نشتانه برای انتقال اندیشته

های ختود را در قالتب هنتر سان همواره اندیشهشود. ان می

های هنتری در ریخته و به دیگران منتقل کرده است. جلوه

شده و حاکی تمام ظواهر هستی و شئون عالم، مشاهده می

از نظم و هماهنگی، ظرافت و زیبایی نظتام هستتی استت.

های نوین در حوزۀ مطالعۀ ستبک و تحلیتل ازجمله دانش

، ساختارشناسی اثر هنری مبتنتی بتر محتوای گفتمان هنری

شناسایی عناصر اثر است. تحلیتل ستاختارگرایانه درصتدد

کش ساختار اثر ادبی یا نظام متن استت. بتا کشت ایتن

نظام، ناقد دیگر از معنای متن یا داللت قطعی آن روی بتر

تابد و بنابراین، ازجمله اهداف این نوع تحلیتل، کشت می

بتی استت. ستاختارگرایان معتقدنتد معانی متعدد در آثار اد

اندیشی است و باید اثر ادبی را معنایی، ساده پایبندی به تک

اثری گشوده دانست که ظرفیتت پتذیرش تعتدد معتانی را

(؛ زیترا ادبیتات تاتتاا دارای 200: 1998داشته باشد )فضل،

آفرینتی این خصیصه است که حامل چندمعنی باشد و ابهام

وندی تنگاتنگ با علم هرمنوتیک جدید کند؛ البته این آرا پی

بخشد و معنایی رهایی می دارند؛ زیرا متن را از سیطرۀ تک

تری برای کشت معنتای دیگتر بتر آن مترتتب آفاق وسیع

(. 52: 1390داند )رضایی و محمودی، می

در نوشتار حاضر، با استناد بته مکتتب ستاختارگرایانه،

روایت تتورات عناصر هنری داستان طوفان نوح)ع( در دو

هتا و و قرآن )با محوریت سوره هود(، بررستی و شتباهت

1شوند. های آن دو روایت بیان می تفاوت

گتتوی بتته ایتتن پتتژوهش حاضتتر درصتتدد پاستتخ

عناصتتر داستتتان طوفتتان نتتوح)ع( در -1هاستتت: پرستتش

روایت سفر پیدایش تورات و سوره هتود در قترآن کتریم

هتا و چته شتباهت -2گیترد هایی را در بر متی چه حوزه

هایی میان ساختار هنری داستان طوفان نتوح)ع( در تفاوت

کدام روایتت از -3دو روایت تورات و قرآن وجود دارد

انگیتزی بیشتتری گری و عبترت گیرایی، اثرگذاری، هدایت

برخوردار است

روش انجام پژوهش پتیش رو، روش تطبیقتی خترد و

یتتا مقایستتۀ ه مطالعتتای بینتتامتنی استتت. همچنتتین مطالعتته

شده مستقیماا سوژۀ مطالعهکه دو است زمانی خرد ،تطبیقی

بنتدی به ساختاری بتزر وابستته باشتند و میتان ترکیتب

هتای اساستی دو مشابهت ساختار و کارکردهای عناصر آن

شبیه به هم دو چیزوجود داشته باشد؛ یعنی این دو سوژه،

و ت گرفتته أجتا نشت از یتک جتن و کته از یتک باشند

اشتته باشتند )پتاکتچی، های زیتادی بته یکتدیگر د شباهت

زمانی که داستان طوفتان بنابراین (؛ 165-164: 1، ج1396

نوح)ع( در این دو کتاب تورات و قرآن، بررسی و مقایسه

ت و یک ختانواده است از عضو دوبارۀ مقایسه دراین شود،

آید. به شمار میخرد ۀمطالع

تطبیقتتی داستتتان درختتور تکتتر استتت دربتتارۀ بررستتی

بررسی »ۀ نام انیپانوح)ع( در متون مقدس، آثاری همچون

، «نتطبیقتتی داستتتان حضتترت نتتوح)ع( در قتترآن و عهتتدی

(، نوشتتۀ استحاق مانتدگارنیا و مقالتۀ 1396دانشگاه قم، )

، پژوهشنامۀ «تحلیل تطبیقی طوفان نوح در تورات و قرآن»

(، نوشتۀ جلیل پتروین 1397، )13تفسیر و زبان قرآن، ش

ده است. از سوره هود آم 49 تا 25. این داستان در آیات 1

65/ تحلیل تطبیقی عناصر هنری داستان طوفان نوح )ع( در سورۀ هود و سفر پیدایش

؛ اما دربارۀ بررسی بینتامتنی نگارش یافته استو همکاران

و تصویر هنری داستان طوفان نوح)ع( در تتورات و قترآن

مقایسۀ عناصتر ایتن دو داستتان بتا یکتدیگر، هتی اثتری

و یا مقاله مشاهده نشد. نامه انیپاکتاب، صورت به

. طرح و پیرنگ داستان طوفان نوح)ع( در دو روایت2

صتورت کتامالا پیرنگ، تنظیم و ترکیب وقتایع داستتان بته

منطقی و منسجم است. درواقع، در پیرنگ، حوادث داستان

یابنتد روابط علی و معلولی با یکدیگر ارتباط می با تکیه بر

(. داستان، روایت وقایعی است 53-52: 1377)میرصادقی،

که در توالی زمتانی متنظم شتده باشتند و طترح، روایتت

رویدادهاستتت کتته در آن بتتر تصتتادف تأکیتتد شتتده باشتتد

(. طرح، داستان را پتذیرفتنی و کامتل 92: 1369)فورستر،

ناصر ارتباط تنگاتنگ دارد. نطفۀ طترح، کند و با سایر ع می

گاه در بستر گفتار، گتاه در حتوادث داستتان و زمتانی در

شتود. دالیلتی های او ریخته می شخصیت داستان و انگیزه

ها و ایجاد حوادث که برای انگیزۀ کردار و گفتار شخصیت

شتتود، بایتتد معقتتول باشتتد؛ زیتترا هرچتته طتترح آورده متتی

از انستجام بیشتتری برختوردار تتر باشتد، داستتان عقالنی

خواهد بتود و هرچته عقالنیتت آن کمتتر باشتد، داستتان

نتوی کتاردان، تر خواهد شتد. داستتان تر و آشفته ضعی

کنتد و بته طرح را در کل اندام داستتان حتل و محتو متی

دهد خطوط آن یعنی روابط علی بتین خواننده فرصت نمی

وش بشتنود. رویدادهای داستان را به چشم ببینتد و بته گت

طرح خوب و استادانه طرحی استت کته بته اوج و نتیجته

(.165: 1364برسد )ایرانی،

اجزای داستتان طوفتان نتوح)ع( در قترآن و تتورات

براساس رابطۀ علی و معلولی دارای پیوند زنده و استواری

ای که پیرنتگ آن از سلستله حتوادث گونه با یکدیگرند؛ به

یکدیگر تشکیل شده است. منسجم، هماهنگ و الزم برای

. پیرنگ طوفان نوح در روایت تورات2-1

در ابتدای گتزارش داستتان طوفتان نتوح)ع( در ستفر

لیت دل بته پیدایش، به پشیمانی خداونتد از آفترینش انستان

شدن فسادهای بسیار در زمین اشاره شده است که مرتکب

همین پشیمانی، خداوند تصمیم به هالکت بشتر و لیدل به

(. 4: 6)پیتدایش، بتاب ردیت گ یمت ی او از روی زمین نابود

چگونگی این نتابودی در قالتب گتزارش داستتان طوفتان

: 7و بتاب 22-5: 6نوح)ع( در ادامه تکر شده است )باب

(. در انتهای داستتان، بتار دیگتر بته 20-1: 8و باب 1-24

خداونتد از بار نیاپشیمانی خداوند اشاره شده است! البته

اینکه موجودی را که تاتاا میل به گناه دارد، عذاب و لعنتت

(. بتر استاس 22-20: 8! )باب شود یمکرده است، پشیمان

این، سیر حوادث در روایت داستان طوفان در تتورات بتر

دو محور کلی استوار است؛ تصمیم خداوند مبنی بر عذاب

و نزول سیل انسان به دلیل گناه و فساد روی زمین )علت(

چیز جتز آنچته در کشتتی قترار روی زمین و نابودی همه

ی هتا معلتول داشته )پیامد( است. عالوه بتر ایتن، علتت و

جزئی دیگتری نیتز بته حتوادث داستتان ارتبتاط منستجم

بخشیده است. در ابتدای داستان، خداونتد بته دلیتل فستاد

(. 7: 6)پیدایش، باب ردیگ یمبشر تصمیم به نابودی ایشان

و پستران نتوح)ع(، همسترش، ردیت گ یمت مچنین تصمیم ه

آنهااز توان یمی مشخص نشده که لیدال بهرا ) اش عروسان

به خداپرستی افراد مذکور، نسبت ختانوادگی بتا نتوح)ع(،

: 6حفظ نسل نوح)ع( و ... یتاد کترد( نجتات دهتد )بتاب

(. در ادامه، پیام خداوند مبنی بتر نتزول عتذاب و 20 -14

و نوح)ع( این فرمتان را اجترا شود یمابالغ ساختن کشتی

(. طوفتتان در روز موعتود آغتتاز 18-14: 6)بتاب کنتتد یمت

و با مشاهدۀ آغاز طوفان، اقسام حیوانتات بته کشتتی شود یم

. کشتتی پت از شتود یمت شوند و درب کشتی بستته وارد می

و بتته دلیتتل حجتتم آب، همتتۀ شتتود یمتتفتتوران آب، جتتاری

: 7)بتاب روند یمدر آب فرو اکوههی خشک و حتی ها مکان

ستیل، همتۀ موجتودات زنتدۀ روی زمتین لیدل به(. 20 -10

-21: 7)بتاب ابندی یمو تنها اهل کشتی نجات شوند یمنابود

و کنتد یمت ی، ستیل فتروکش زمان مدت(. پ از گذشت 23

: 8)بتاب فرستتد یمت نوح)ع( پرندگانی را برای یافتن خشکی

و شتود یمت (. پ از گذشت چند متاه، زمتین خشتک 1-14


-15: 8)بتاب دهتد یمشدن از کشتی فرمان نوح)ع( به خارج

و ستازد یمی برای عبادت خداوند گاه قربان(. آن حضرت 16

شتود و تصتمیم بته تترک خداوند از این عمل او خشنود می

(.22-20: 8)باب ردیگ یملعنت انسان

ن نوح در روایت قرآن کریم. پیرنگ طوفا2-2

در سوره هود نیز مبتنی نوح)ع( طرح و پیرنگ داستان

ی که علت ا گونه بهبر روابط منسجم علت و معلول است؛

متوالی، به عناصر داستان ارتباط منستجم صورت بهو پیامد

شتدن نتوح)ع( بترای بخشیده است. در ابتتدا بته فرستتاده

و دعوت آنهتا بته پرستتش ختدای یکتتا و قومشهدایت

(. 26و25هتتود/تتترس از آختترت اشتتاره شتتده استتت )

قتوم و پیامد این دعوت، انکار ستران کفتر از العمل عک

، العمتل عکت (. نتوح)ع( در مقابتل ایتن 27 آیته اوست )

دهتد یمت بودن دعوت ختود ارائته یی برای حقها استدالل

هتا موعظهاین (. قوم نوح)ع( بدون توجه به 31-28آیات )

کته او کنند یم، از او درخواست تحقق عذابی ها استداللو

(. نتتوح)ع( پتت از مشتتاهدۀ 33آیتته وعتتده داده استتت )

و بازگشتت ندیب یم دهیفا یبقوم، انذار آنان را العمل عک

(. در آیته 34آیته ) دانتد یمت ی خدای متعال سو بهایشان را

استت و بعد، روی سخن و کتالم بته پیتامبر استالم)ص(

ی پیشین را به نبی استالم)ص( نیتز تعمتیم ها گزارهتمامی

و هتتا مخالفتتت؛ بتتدین معنتتا کتته معلتتول تمتتامی دهتتد یمتت

ی مشرکین دوره پیامبر)ص( را گمراهتی ایشتان ها لجاجت

گناهان بسیاری است کته سبب بهکه این گمراهی داند یم

در هتا لجاجتت ایتن شود یمو یادآور اند شدهآنها مرتکب

برابر دعوت، مختص پیتامبر استالم)ص( نیستت و انبیتای

را در برابر دعتوت حتق تحمتل ها مقاومتگذشته نیز این

(. درواقع این آیه، حد وسط دو گزارۀ کلی 35آیه ) اند کرده

داستان نوح)ع( در سوره است. آیات بعدی نیز ادامۀ ماجرا

دشتو یمت . بر اساس این، به نوح)ع( وحتی رندیگ یمرا پی

و به او فرمتان آورند ینمبه تو ایمان قومتدیگر کسی از

لیتتدل بتته(. 37و36)آیتتات شتتود یمتتستتاخت کشتتتی داده

ساختن کشتی بر خشکی، سران قوم، نتوح)ع( را مستخره

(. پاستخ او 38)آیه پندارند یمکنند و عمل او را بیهوده می

در برابر این استتهزا،، وعتدۀ عتذابی خوارکننتده از ستوی

تتا ابتد ی یمت (. این وضع ادامه 39د متعال است )آیه خداون

و در این آیه، بته شود یمباالخره وعدۀ عذاب الهی محقق

کیفیت عذاب اشاره شده که همان فوران آب است. فرمتان

سوارشدن بر کشتی نیز پ از فوران آب مطرح شده است

خواهتد یمت (. نوح)ع( در هنگام طوفان از پسرش 40)آیه

ورزد یمت حق شود؛ اما او از این موضوع امتناع به ایشان مل

گیترد ؛ اما موجی او را در بر متی برد یمو به قلۀ کوهی پناه

(. نتوح)ع( 41)آیته ردیت گ یمت شدگان قرار و در زمرۀ غرق

و از خداوند، نجتات او داند یمپسرش را از خاندان خود

(. خداوند از این سخن انتقاد 45)آیه کند یمرا درخواست

)آیه دارد یمکند و عمل صالح را تنها شرط نجات بیان می

ایتن ستخن از درگتاه الهتی طلتب خاطر به(. نوح)ع( 46

(. پت 47)آیه برد یمو به درگاه الهی پناه کند یمبخشش

شتدن از کشتتی شدن عذاب، به نوح)ع( فرمان پیاده از تمام

اب الهتی تمتام کستانی کته نافرمتانی و عتذ شتود یمداده

(. درواقتع حتد 48)آیه ردیگ یمخداوند کرده بودند، در بر

35وسط دو رابطۀ کلی علی و معلولی در سوره هود، آیته

نظر از رابطتۀ جزئتی علتت و معلتولی، سوره است. صرف

رابطۀ کلی مبتنی بر علت و پیامد یا معلتول نیتز در آیتات

موضتوعی آن، هشتدار نتزول که محوریتت شود یمیافت

عذاب به سبب نافرمانی )علت( و وقتوع عتذاب بته دلیتل

توجهی به آن هشدار )معلول( است. بی

. مقایسه و تحلیل دو روایت2-3

رابطۀ کلی علت و معلولی در داستتان نتوح)ع( در دو

ی بستیار زیتادی بتا ها تفاوتروایت تورات و سوره هود،

این رابطه در داستان نوح)ع( هم دارند. رکن اصلی و کلی

ستبب بته در سفر پیدایش، پشیمانی خدا از خلقت انستان

گناه )علت( و ارسال عذاب بترای نتابودی بشتر )معلتول(

سخن از پشیمانی خدا در چگاهیهاست؛ اما در قرآن کریم

میان نیست؛ بلکه طبق آیات سوره هود، علت اصلی نتزول

ی استت کته نتوح)ع( ی به هشدارهای الهتوجه یبعذاب،


برای ایشان مطرح کرده بود. بر اساس این، محتتوای کلتی

علت و پیامد یا بته عبتارتی دیگتر، پیرنتگ داستتان در دو

روایت تورات و قرآن، کامالا متفاوت استت. ایتن تفتاوت

ی متفاوت داستان در تکتر جزئیتات ده جهتکلی، موجب

پیدایش، ی که جزئیات داستان در سفرا گونه بهشده است؛

بر محور پشیمانی خداوند و نزول عذاب استتوار استت و

جزئیات داستان در قرآن، یتادآوری انتذارها و بیتان نتتای

ی بته آنهاستت. عتالوه بتر آن، در تکتر جزئیتات توجه یب

شتود. در روایتت ی ژرفتی دیتده متی ها تفاوتداستان نیز

توراتی طوفان نتوح، نستبت ختانوادگی عامتل مهمتی در

عنتوان شتده کردن یتا نکتردن الهی مبنی بر عذابتصمیم

در آیات سوره هود، دقیقاا عک این کهی صورتاست؛ در

موضوع صادق است؛ زیرا خداوند درخواست نتوح)ع( را

بته خانتدانش مبنی بر نجات پسرش، کته بته گمتان او از

و تنهتا عامتل نجتات را کنتد یمت است، رد آمده یمشمار

قال يا نوح إنه ليس من ن » کند یمبیان « عمل صالح»

إنه عمل غير صالح فال تسئ ما لنيس لن هنه ع نن إن ن

همچنین، پیرنگ (.46)هود/« عظ ن تكون م ال جاي

مبتنتی بتر شتریبداستان طوفان نوح)ع( در روایت تورات،

زمانی و مکانی وقوع آن استت؛ امتا نقل جزئیات تاریخی،

پیرنگ داستان در نقل قرآن، بر پایۀ بیان نتای توحیتدی و

تربیتی است که به داستان، صبغۀ فراتاریخی بخشیده است؛

البته در تحلیل پیوستگی عناصر داستان طوفان بته روایتت

یی همچون ترتیب حوادث ها شباهتتورات و قرآن کریم،

ی تا تحقق آن تصتمیم و نیتز کیفیتت داستان از تصمیم اله

نزول عذاب وجود دارد.

. زاویۀ دید3

ی است کته ا وهیشۀ دهند شینمازاویۀ دید یا زاویۀ روایت،

نویسنده با آن، مصالح و مواد داستان ختود را بته خواننتده

و درواقع رابطۀ نویستنده را بتا داستتان نشتان کند یمارائه

دربارۀ آنچه میتوان یم(. ما 385: 1376)میرصادقی، دهد یم

یا دیتده استت، حترف بتزنیم. در زنتدگی ندیب یمدیگری

آنهتا واقعی نیز واکنش ما نسبت به گویندگان و شیوۀ بیان

کته مطلبتی را از کستی افتد یممتفاوت است. بارها اتفاق

بشنویم، ولی نپذیریم؛ اما همتان مطلتب از دهتان شتخص

یمتتان کتتامالا پتتذیرفتنی باشتتد. بتتدین ترتیتتب، دیگتتری برا

کوشد یمی که در پی بازآفرینی واقعیت است، سینو داستان

داستان را از نظرگاه شخصیتی نقل کند که تا جای ممکتن

بنمایتد و بته بهتترین نحتو، تر یرفتنیپذو تر محتملآن را

تأثیر واحد مدنظر را در تهن خواننده باقی بگذارد. به ایتن

« زاویتۀ دیتد »، کنتد یمت تتر که داستان را پتذیرفتنی نظرگاه

، ستازد یمیی که جهان خیال را ها دهیپد. درواقع، ندیگو یم

شتود یمخود بلکه از نظرگاه معین به ما عرضه خودی نه به

ی، زاویۀ دیتد شناس تیروا(. در بستر 32: 1388)تودورف،

ی اشاره دارد که هتر داستتان از شناخت روانی انداز چشمبه

دربردارنتتدۀ انتتداز چشتتمشتتود. ایتتن یمتتبیتتان انتتداز چشتتمآن

خواه اول شخص یا سوم شتخص، یتا هتر -چارچوبی روایی

است که نویسنده برای بیتان داستتان ختود بتر -زاویۀ دیگری

. زاویۀ دید روایت، جوهرۀ سبک داستان است )علتوی ندیگز یم

دس، ی وحیانی متون مقت ها داستان(. در 271: 1394و همکاران،

هتتدف اصتتلی، ایجتتاد کشتتش و جتتذابیت نیستتت؛ هرچنتتد در

بسیاری از موارد، این خصوصیت بته کمتال در روایتت وجتود

ی قرآنتی، هتا داستتان ی وحیانی ازجمله ها داستاندارد. در بیشتر

با وجود آنکه دانای کل از همۀ اخبار و جزئیات آن آگاه استت،

ی غتر کته در راستتا شتود یمت تنها آن بخش از روایت تکر

هتتدایتی پیتتام الهتتی استتت. همتتین قاعتتده در دیگتتر عناصتتر

و تنهتا جزئیتاتی در اختیتار شتود یمی قرآن نیز دیده ها تیروا

و اندیشتۀ هیما درونکه مرتبط با موضوع، ردیگ یممخاطب قرار

(.4: 1386ی و دیگران، الله تیآروایت است )

. زاویۀ دید در روایت تورات3-1

صتورت بته شیوۀ نقل داستان نوح)ع( در سفر پیدایش،

ی استت؛ روایتتی کته راوی آن کتامالا مجهتول گتر تیروا

ی که در حوادث داستان، خداوند نیز نقتش ا گونه بهاست؛

و حضوری فعال و بارز دارد و درواقع، خداوند متعال نیتز

یکی از ایفاگران نقش در داستتان استت و محتور تمتامی


راوی، شخصتی خواست خداوند است. حوادث، مشیت و

. راوی در هتر شتود یمت است که داستتان از زبتان او روایتت

؛ بلکته بتا وجتود نقتش شتود ینمت داستان به یک شکل ظاهر

مختل ازقبیتل ستوم نیعناو بهی که دارد ا هوراسطمیانجی و

، دو نیت اشود که هر کتدام از شخص یا اول شخص ظاهر می

؛ بترای ماتال، راوی ستوم دنت ریگ یمحاالت مختلفی را در بر

. سوم شخص عینی )نمایشتی(، 1: صورت به تواند یمشخص

، نتد یب یمت آنچته را کند یمکه راوی با زاویۀ دید نزدیک سعی

. شیوۀ روایت عینتی )دوربینتی(، کته 2گزارش کند. طرف یب

راوی با زاویۀ دید نزدیک از صحنۀ غایتب استت و خواننتده

سوم شخص تهنتی، کته خواننتده .3. ندیب یمخود حوادث را

ۀ راوی سوم شخص تهنیت و بعد درونتی شخصتیت لیوس به

.(109: 1371)اخوت، ندیب یمرا

در گزارش داستان طوفان، دلیتل اصتلی نتزول عتذاب

برای قوم نوح، افزونی فساد و گنتاه در نظتر ختدا معرفتی

شده است که او با مشاهدۀ این فساد، تصتمیم بتر نتابودی

(. گاهی زاویتۀ دیتد 13-11: 6)پیدایش، باب ردیگ یمبشر

. آگتاهی ابتد ی یمداستان به دانای کل یا سوم شخص تغییر

یی استت کته هتا داستتان از اسرار نهان، ویژگتی نویستنده

. راوی انتد شدهسوم شخص یا دانای کل روایت صورت به

ی هتا تیشخصت ی ها شهیاندو ها تیندانای کل از مقاصد،

و خواننتده را در جریتان ایتن امتور داستان بتاخبر استت

. راوی دانای کل مانند کسی استت کته بتر فتراز گذارد یم

ی ها تیشخصایستاد و از آن باال، دربارۀ وقایع و ی میا تپه

(. 196: 1368)براهنتی، دهتد یمت حاضر در داستتان نظتر

ی خداوند مبنی بر ساخت کشتی و توضیح کیفیت ها فرمان

عهد الهی مبنی بر نزول عتذاب آن به نوح)ع( و یادآوری

از این طوفان، فرمان اش خانوادهو مصون ماندن نوح)ع( و

از ستوی هتا یختوراک ی حیوانتات و تخیترۀ آور جمتع به

و 22-14: 6خداوند به نوح)ع( ابتالغ شتده استت )بتاب

(. در ادامه داستان و در نقل حوادث ناشتی از 4-1: 7باب

ی تغییتر گتر تیت رواۀ طوفان، بار دیگر زاویۀ دید بته شتیو

و این شیوه تا پایان داستان ادامه دارد. ابدی یم

. زاویۀ دید در روایت قرآن3-2

زاویۀ دید در داستتان نتوح)ع( در آیتات ستوره هتود،

و گتویی در ابتتدا شتود یمت آغاز ریالغ معمتکلم صورت به

و لقد رسن اا »ی داستان است ها تیشخصخداوند یکی از

ستپ (؛25)هوود/ »قومه إن ن لكن ننير م ني إلىنوحا

شتود بالفاصله زاویۀ دید داستان به سوم شخص تبدیل می

ی تتا گتر تیرواکند. این یمو دانای کل، داستان را روایت

ادامته « قیل»و « قال»پایان داستان، با آوردن افعالی همچون

و در ایتتن شتترایط، فکتتری برتتتر از بیتترون، ابتتدی یمتت

و از نزدیک شتاهد کند یمی داستان را رهبری ها تیشخص

آنهتا اعمال و گفتار آنهاست و از گذشته و حتال و آینتدۀ

آگاه است؛ برای ماال، در اواخر گزارش داستتان و هنگتام

ماءك و اهع و قيل يا رض « دیفرما یمیافتن طوفان پایان

ع سماء يا و غيض ال ماء و قض ال نمر و اسنوو عنى ق

(.44)هود/ »ال جودي و قيل هعدا ل قوم الظالمي

. مقایسه و تحلیل 3-3

کته همتان -دانتای کتل صتورت بهزاویۀ دید داستان

حتوادث شتود یمت موجب -زاویه دید سوم شخص است

به خود بگیرند و خواننده به دلیل تر منسجمداستان شکلی

اطمینان به آگاهی کامل گوینده از داستان ارتباط بهتری بتا

کند. ایتن امتر در شترح داستتان طوفتان داستان برقرار می

نوح)ع( در آیات قرآن کریم به زیبایی شتایان توجته قترار

همتواره گرفته است؛ اما در گتزارش داستتان در تتورات،

شتده در تهتن خواننتده ایتن ی مطترح هتا پرسشیکی از

موضتتوع استتت کتته راوی داستتتان کیستتت. چتترا خداونتتد

صتورت بته ی گوناگونی در داستتان دارد و گتاهی ها نقش

ی ها تیشخصو گاهی عضوی از کند یمراوی ایفای نقش

داستان است. به روایتی دیگر، جوهره و ستبک داستتان در

یی دارند که عمتدۀ تفتاوت در نقتش ها تفاوتدو روایت،

دانتای کتل یتا صتورت بته ی خداوند در داستان گر تیروا

راوی روایت است که این نقش در روایت قرآنتی، بستیار

است. تر رنگ کمپررنگ و در روایت توراتی


یپرداز تیشخص. 4

شخصیت، سازمان پویا و نسبتاا پایداری است که فرد را از

ی رفتتتار فتترد را در نتتیب شیپتتدیگتتران، متمتتایز و امکتتان

(. 37: 1386، پتور یعلت ) کنتد یمی معین فراهم ها تیموقع

خلتتق عینتتی اشتتخاص تخیلتتی را در ادبیتتات داستتتانی

(. 176: 1376)میرصتتادقی، نتتدیگو یمتتی پتترداز تیشخصتت

شخصتتیت در داستتتان بستتیاری از دربتتارۀ اهمیتتت نقتتش

عنصتر نیتتر مهتم »ادبیات داستانی معتقدنتد پردازان هینظر

عامتل طترح داستتان، نیتتر مهتم تم داستان و کننده منتقل

(. در 2: 1388)یونستتتی، « شخصتتتیت داستتتتان استتتت

ی تاریخی، شخصیت بتر حتوادث داستتان غلبته ها داستان

و شخص، محور حرکت در قصه است و حتوادث کند یم

جاری در داستان، وابسته به شخص است. برای خواننتده،

مهم این است که رویتداد ازجملته حتوادثی باشتد کته در

ارتبتاط آنهتا و به هستتی دهد یمزندگی خودشان نیز رخ

یی فقتط بته کمتک هتا صتحنه ؛ چون در چنین کند یمپیدا

دلیتل استت کته نیهمت و بته زدیت خ یم برانسان است که

ند، نه حوادث داستان ا تاریخی اشخاصی ها داستانقهرمان

(.42: 1975)خطیب،

ی در داستان طوفان نوح)ع( با تکیه بتر پرداز تیشخص

وگتتو و کتتنش و رفتتتار بتته دو روش مستتتقیم و گفتتت

غیرمستقیم صتورت گرفتته استت. اشخاصتی کته در ایتن

مستقیم یا غیرمستتقیم و بتا تکتر برختی صورت بهداستان

قرار تیل است:یاد شده به آنهاصفات از

. نوح)ع( 4-1

شخصیت حاضتر در نیتر یمحورو نیتر مهمنوح)ع(

داستان، در هر دو روایت تورات و قرآن مطرح است. طبق

نقل تورات، نوح)ع( تنها فرد درستکار و ختداترس زمتان

طبق خواست خدا زنتدگی کنتد کند یمخود است و سعی

نتد استت ی خداوها فرمان(. مطیع 10-9: 6)پیدایش، باب

(. او در زمان طوفان، ششصتد ستال ستن دارد 22: 6)باب

(. با انجام یتک قربتانی کته پت از طوفتان، بتا 6: 7)باب

، موجتب خشتنودی دهتد یمت اخالص در راه ختدا انجتام

(. فتردی 22-20: 8شتود )بتاب یمت مجدد خداوند از بشر

معرفی شده که به دلیل نوشیدن زیاد شتراب و خور شراب

: 9استت )بتاب خبتر یبن، از برهنگی خود مستی پ از آ

و در سن کند یمسال دیگر عمر 150(. پ از طوفان، 22

(.29-28: 9)باب کند یمسالگی وفات 950

انذاردهنتدۀ عنتوان بته طبق آیات سوره هود، نتوح)ع(

(. در 25از سوی خداوند فرستاده شده است )هتود/ قومش

اجر گونه یهی توحید، خالص است و سو بهدعوت خود

ی هتتا استتتدالل(. 29 -27)آیتتات طلبتتد ینمتتو متتزدی را

و برای هدایت قتوم، آورد یم قومشبسیاری برای هدایت

(. در مقابل تمستخر و 32 -28مصر و دلسوز است )آیات

(. یتاد ختدا را عتاملی 38)آیۀ کند یم، صبر پیشه قومعناد

دلستوز شا خانواده(. در برابر 41)آیه داند یمبرای نجات

و در ایتن راستتا، کند یماست و برای نجات ایشان تالش

(. 42)آیتته دیتتآ یمتت بتتردر پتتی نجتتات فرزنتتدش از ستتیل

کته بتا انتقتاد الهتی مواجته دانتد یم اهلشفرزندش را از

(. بالفاصتله پت از اشتتباه، پیامتد آن را 45)آیته شود یم

(.47)آیه کند یمو از درگاه الهی طلب غفران ردیپذ یم

مقایستتۀ شخصتتیت نتتوح)ع( در دو روایتتت، نشتتان از

ی هتتا یژگتتیودو در بیتتان آنی ژرفتتی میتتان هتتا تفتتاوت

شخصتیت نتتوح)ع( دارد. در ابتتتدا بایتد گفتتت در هتتر دو

روایتتت، نتتوح)ع( نمتتادی از درستتتکاری و اطاعتتت الهتتی

معرفی شده است که با اخالص کامتل، بته هتدایت قتوم،

بایتد هتا تفتاوت ؛ امتا در بیتان پردازد یمطبق فرامین الهی

بته جزئیتاتی از زنتدگی شتتر یبگفت در روایتت تتورات،

یی از ختانواده او، ها یژگیونوح)ع( همچون سن و سال و

نوشیدن شتراب و مستتی پت از آن و ... پرداختته شتده

از جزئیتات نظتر صرفاست. در روایت قرآنی از داستان،

هتدایتی و ی هتا جنبته بته شتتر یبشخصی زندگی نوح)ع(،

ی کته اصترار بتر ا گونته بته دعوتی او اشاره شتده استت؛

هدایت قتوم، نتوح)ع( را فتردی معرفتی کترده استت کته

حجت را برای قوم خود به اتمام رسانده و دعوت الهی را

تماماا ابالغ کرده است.


. قوم نوح)ع(4-2

در روایت تورات، خداوند از خلقت انستان در زمتین

و تصمیم بر نابودی تمتامی ایشتان بته جتز شود یمناامید

. در سراستر داستتان بتته ردیت گ یمت اش ختانواده نتوح)ع( و

روایت سفر پیتدایش، ستخن از نتابودی موجتودات روی

شتده در یآور جمتع زمین، به جز اهل کشتتی و حیوانتات

داخل کشتی به میان آمده است؛ بنابراین از دیدگاه تورات،

منحصر به قتوم او نبتوده و رسالت نوح)ع( جهانی بوده و

طوفان نوح)ع( نیز سراسر زمین را در برگرفته و به نابودی

همۀ موجودات زمین منجر شده است؛ اما مطتابق روایتت

قرآنی در سوره هود، رسالت نتوح)ع( تنهتا بترای قتوم او

قومنه إن ن لكن ننير إلنى و لقد رس اا نوحا «بوده است

ی هتتا یژگتتیوقتتوم نتتوح)ع( دارای (؛ 25)هووود/ »م نني

اشتاره رفتته آنهاند که در ادامۀ آیات به ا شخصیتی خاصی

و سخنان اشتراف و ها میتصماست. بیشتر قوم نوح)ع( از

انتد. دعتوت نتوح)ع( را دروغ و بزرگان خود تأثیر گرفتته

ی از ایشان بته دعتوت ا عده؛ اما در مقابل، پندارند یمباطل

لتتوح ستتادهآورنتتد و بزرگتتان، آنهتتا را ن متتینتتوح)ع( ایمتتا

(. هدایت نوح)ع( بر قوم تتأثیری نتدارد 27خوانند )آیه می

و حتی درخواست نتزول کنند یمو در برابر حق، لجاجت

ستاختن خاطر به(. 33کنند )آیه یمهرچه زودتر عذاب را

(. سترانجام 35)آیته کننتد یمت کشتی، نوح)ع( را مستخره

ۀ لیوست بهو شود یمبر ایشان محقق وعدۀ عذاب و هالکت

. روند یمطوفان از بین

از خصوصیات قوم نتوح)ع( کته در قترآن در کی یه

اشتاره شتده، در تتورات تکتر آنهتا آیات ستوره هتود بته

؛ بلکه دلیل اصلی نتابودی بشتر توستط خداونتد، اند نشده

طبق نقل تورات، فساد و گنتاه بشتر و همچنتین پشتیمانی

خداوند از آفرینش بیان شده است؛ اما این موضتوع طبتق

ی ایشان بته توجه یبدیدگاه قرآن، مربوط به قوم نوح)ع( و

انذارهای نوح)ع( دانسته شده است.

)ع(. خانواده نوح4-3

ایش، از همستتر و فرزنتتدان نتتوح)ع( در در ستتفر پیتتد

گزارش داستان طوفان یاد شده است. در ابتدا از سه فرزند

: 6ی سام، حام و یافث یتاد شتده استت )بتاب ها ناماو به

(، سپ به عهتد الهتی بترای حفتظ همستر، پستران و 11

: 6ی نوح)ع( از طوفان اشاره شتده استت )بتاب ها عروس

و همستر، شتود یمت ملی (. این عهد در هنگام طوفان ع18

تتا از روند یمفرزندان و عروسان نوح)ع( به داخل کشتی

(؛ بنتابراین بته هنگتام 9-8: 7طوفان در امان باشند )بتاب

انتد بوده مصونطوفان نیز آنان در داخل کشتی و از عذاب

(. پ از طوفان، پسران نوح)ع( از کشتتی 15-14: 7)باب

و دهتد یمرا برکت شوند و خداوند نسل ایشان خارج می

ۀ پستران نتوح)ع( استتمرار لیوست بته ی زمین ها انساننسل

(.19-18و 3-2: 9)باب ابدی یم

در گزارش ستوره هتود، اشتارۀ چنتدانی بته بستتگان

نوح)ع( و سرنوشت آنان به هنگام طوفان نشده است؛ امتا

که برد یمصورت صریح، از یکی از فرزندان نوح)ع( نام به

قتترار گرفتتت. شتتدگان غتترقدر هنگتتام طوفتتان در گتتروه

ی غیرمستتقیم(، پرداز تیشخصضمنی ) صورت بههمچنین

وعتدۀ آنهتا به دیگر افرادی اشاره شتده کته بته 40در آیه

حوى إذا جاء مرنا و فار الواور ق انا «هالک داده شده است

اي و إال م س ق عينه م كل زوجي اث ا فاحمل

طبتق دیتدگاه ؛ »ال قول و م آم و ما آمن معنه إال قينل

، همسر «إال م س ق عيه ال قول» مفسران، مقصود از گزارۀ

دیگر افراد قتوم هتالک همراه بهو فرزند نوح)ع( است که

10: 1374؛ طباطبتتتایی، 60/ 2 :1372شتتتدند )طبرستتتی،

(. تطبیق این تعبیر به همسر نوح)ع( بتا دیگتر آیتات 341/

(. همچنین تطبیق تعبیر 10قرآن سازگار است )نک: تحریم/

به پسر نوح)ع( نیز بتا توجته بته «إال م س ق عيه ال قول»

که طی آن نتوح)ع( دیآ یمادامۀ آیات سوره هود به دست

تا بته ایشتان بپیونتدد و از گتروه خواهد یماز فرزند خود

ورزد و درنهایتت در زمترۀ کافران نباشد، اما او امتنتاع متی

(. نتوح)ع( از 43-42)آیتات ردیت گ یمت شدگان قترار غرق

نش خانتدا تا پسترش را کته از اهتل و خواهد یمخداوند


ین درخواست (؛ اما ا45شدن حفظ کند )آیه است، از غرق

و درنهایت، پسر نتوح)ع( نیتز شود یمبا انتقاد الهی مواجه

؛ زیرا تنهتا عامتل نجتات، ردیگ یمشدگان قرار جزو هالک

(.46عمل صالح است )آیه

ی هتا یژگت یودر مقایسۀ دو روایت باید گفت در تکتر

خانواده نوح)ع( دو داستان کامالا در مقابل یکدیگرند. سفر

کته هتر سته در بترد یمند نوح)ع( نام پیدایش، از سه فرز

کشتی همراه نتوح)ع( بودنتد و از عتذاب طوفتان نجتات

بته « أهتل »یافتند. در مقابل، قرآن کریم تنها با تعبیتر کلتی

. نیتز بته متاجرای کند یمیافتگان از بستگان او اشاره نجات

یکی از فرزندان نوح)ع( اشاره کرده کته بته ستبب اعمتال

قترار گرفتته استت؛ امتا شدگان کهالناصالحش، در گروه

ی به دیگر فرزندان نوح)ع( نکترده استت. ا اشاره گونه یه

طبق نقتل ستفر پیتدایش، همستر نتوح)ع( جتزو عالوه به

از طوفان بوده است که گزارش قترآن کتریم افتگانی نجات

برخالف آن است.

. تحلیل ساختار بر مبنای کنش، حادثه و کشمکش5

یا عوامل داستان با یکدیگر کشمکش ها تیشخصبه مقابلۀ

، هتا تیشخصت . این امر ممکن است از رویارویی ندیگو یم

: 1376آید )میرصتادقی، وجود به ها ینیب جهانو ها شهیاند

و هتتا زهیتتانگ، هتتا قهیستتل، نیازهتتا، هتتا خواستتته(. هرگتتاه 72

، هتتا قهیستتل، هتتا خواستتتهعملکردهتتای یتتک شخصتتیت بتتا

ی دیگر در تعتار قترار ها تیشخصو عملکرد ها زهیانگ

. در هر نوع داستتان دهد یمگیرد، برخورد و کشمکش رخ

دیآ یم وجود به، کشمکش نیز ها تیشخصبه محض خلق

(. خواننتده در داستتان، 11: 1386ی و همکتاران، الله تیآ)

آنهابه شناخت تواند یمبا خواندن کنش و کردار اشخاص

از لحتتار روحتتی و جستتمی دستتت یابتتد. در ایتتن شتتیوه،

؛ کنتد ینمت ی شخصیت را مستتقیم بیتان ها یژگیونویسنده

و بتا کمتک دارد یمبلکه اشخاص داستان را به حرکت وا

آشتنا شتان یها یژگت یواعمال و رفتار ایشان، خواننده را بتا

(.301: 1388)یونسی، سازد یم

. کشمکش در روایت تورات5-1

نوح)ع( در ستفر پیتدایش شتامل دو کتنش یتا داستان

بته کتنش تصتمیم و آنهاحادثه اصلی است که نگارنده از

. محوریتت هتر دو کتنش نیتز کنتد یمت کنش عمل تعبیتر

کلی، حتوادث کتنش نخستت، طور بهخداوند متعال است.

تصمیم به نابودی بشر توستط خداونتد استت و حتوادث

ب طوفتان شدن این تصمیم و نزول عتذا کنش دوم، عملی

نیبدبرای نابودی بشر است. حوادث جزئی کنش نخست

ردیت گ یمت است که فساد و تباهی تمام زمتین را فترا شرح

(. خداوند با مشاهدۀ ایتن فستاد گستترده، از 6-5: 6)باب

( و 6: 6)بتاب شتود یمت آفرینش انسان متأس و محزون

. در ردیت گ یمت تصمیم به نابودی تمتامی موجتودات زمتین

. نهتد یمت کتنش دوم رخ ، این تصتمیم کردن عملیراستای

بدین منظور خداونتد بته نتوح)ع( فرمتان ستاختن کشتتی

را بتر عهتده اش ختانواده و حفتظ ستالمت او و دهتد یم

ی آور جمتتع(. ستتپ فرمتتان 20-17: 6)بتتاب ردیتتگ یمتت

(. درنهایتت، در اوج 4: 7)بتاب شتود یمت حیوانات مطرح

ودی بشتر، محقتق و حوادث داستان، عهد الهی مبنی بر ناب

و تمتامی موجتودات شود یمطوفان در زمانی خاص آغاز

(.24-10: 7)باب سازد یمبه جز اهل کشتی را نابود

. کشمکش در روایت قرآنی5-2

از داستان طوفان نتوح)ع( بتر دو « هود»گزارش سوره

کنش اصلی استوار است. هر دو کنش با محوریت نوح)ع(

بیان شده و حوادث داستان با سخنان و اعمال نوح)ع( گره

، انتذار و 35 -25خورده است. محوریت موضوعی آیتات

ی به انذار استت. توجه یبنیز پیامد 49-36محوریت آیات

انتد از: تعبتار ت بتا محوریتت انتذار حوادث کنش نخس

(، 26-25ارسال نوح)ع( از طرف خداوند برای انذار )آیات

(، 27ایستتتادگی بزرگتتان قتتوم در برابتتر دعتتوت او )آیتته

ی توحیتتدی نتتوح)ع( در راستتتای هتتا برهتتانو هتتا حجتتت

( و سرستختی و 31-28کردن انذار و دعوت )آیتات عملی

(. حوادث کتنش 32لجاجت قوم در برابر این انذارها )آیه

از: انتد عبارتی به انذار نیز توجه یبدوم با محوریت پیامد


بته کردن نتوح)ع( (، مسخره37فرمان به ساختن کشتی )آیه

(، بشارت به عذابی 38ساختن کشتی در خشکی )آیه لیدل

(، آغازشتدن 39خوارکننده در برابتر ایتن تمستخرها )آیته

و حتوادث شتود یمطوفان که نقطۀ اوج داستان محسوب

آن تا پایان آیات مربوطه ادامه دارد که به نجات نوح)ع( و

بته انتذارها منجتر توجه یبمؤمنان به دعوت و هالک قوم

(.49 -40)آیات شود یم

. مقایسه و تحلیل5-3

کنش تصمیم در سفر پیدایش، شباهت اندکی به کتنش

انذار در آیات قرآن دارد؛ زیرا پیامد هتر دو نتزول عتذاب

شتود. ی ژرفی در ایتن میتان دیتده متی ها تفاوت؛ اما است

کنش تصمیم در تتورات، تنهتا بتا مشتاهدۀ گنتاه و فستاد

و هتی هتدایتی از ستوی ردیگ یمتوسط خداوند صورت

نوح)ع( در این رابطه مطرح نیست! اما کنش انذار در قرآن

بر پایۀ اتمام حجت است. نوح)ع( با انذارها و هشدارهایی

کند یم، حجت را بر ایشان تمام دهد یمارائه که برای قوم

ی آنها به انذار و حتی تمسخر و لجاجت توجه یبو پ از

. کنش دوم یا نزول شود یمدر برابر آن، عذاب الهی محقق

عذاب نیز در هر دو داستان مشترک است؛ با ایتن تفتاوت

که نقطۀ اوج داستان که نزول عتذاب و طوفتان استت، در

صتورت امتری گریزناپتذیر عهد الهتی و بته سفر پیدایش،

معرفی شده است؛ اما در آیات قرآن، ایتن موضتوع پیامتد

ی بته انتذارهای الهتی بیتان توجه یباعمال انسان به سبب

شده است.

. گفت و گو6

ی است. جان و کالبتد سینو داستاناز عناصر مهم وگو گفت

وابستتته استتت. نخستتتین وظیفتتۀ گتتو و گفتتتداستتتان بتته

، معرفتتی شخصتتیت افتتراد داستتتان استتت. گتتو و گفتتت

جریان داستان را به پتیش ببترد، تواند یمی قوی گو و گفت

و هتا یریت درگدهتدۀ نشتان را معرفتی کنتد و ها تیشخص

بهتترین وستیله بترای گو و گفت»حوادث داستان باشد. نیز

دادن روابط میان افراد است؛ یعنی روابط میان افراد را نشان

لئادیت او در شتکل گتذارد یمت ه نمایش ی روشن بشکل به

قوی و مؤثر باشد که دیگر نیازی بته تحلیتل و قدر آنباید

(. 365: 1383)سلیمانی، « تبیین این روابط نباشد

؛ یعنتی گتذارد یمت وگو بر لحن داستان نیز تتأثیر گفت

کته دهتد یمت ی روانی اشخاص را هنگامی نشتان ها حالت

ختویش را در داستتان شتدۀ ینت یب شیپموقعیت خواهند یم

(.367: 1388اشغال کنند )یونسی،

در آن استتت کتته گتتو و گفتتتعتتالوه بتتر آن، اهمیتتت

همچتون کشت هتا داستتان ی هنری ها دهیپددر تواند یم

و نیتز در کشت آنچته در ضتمیر آنهتا رخدادها و تحول

ی که اگتر ایتن ا گونه به، سهیم باشد؛ گذرد یم ها تیشخص

ی هتتا تیشخصت ود نبتود، راز در داستتان موجت هتا یژگت یو

(.19: 1384)بستانی، شد ینمداستان برای مخاطب فاش

در روایت تورات گو و گفت. عنصر 6-1

در روایتت طوفتان نتوح)ع( در ستفر گو و گفتعنصر

ی خداوند با نوح)ع( و ختانوده گو و گفتپیدایش، بر مدار

. زمانی که خداونتد، فستاد و شترارت بشتر را گردد یماو

ام گرفتته تصتمیم » دیت فرما یمت ، به نوح)ع( کند یممشاهده

تمام این مردم را هالک کنم؛ زیرا زمتین را از شترارت پتر

ستپ بته «. برم یمرا همراه زمین از بین آنها. من اند کرده

ی متدنظر ها یژگیوتا یک کشتی با دهد یمنوح)ع( فرمان

تو و » دیفرما یم(. آنگاه به نوح)ع( 21 -12: 6ب بسازد )با

داخل کشتی شوید؛ زیرا در بتین همتۀ متردم ات خانهاهل

(. پ از 1: 7)باب « این روزگار، تنها تو را درستکار یافتم

اینک زمتان آن » دیفرما یمپایان طوفان نیز خداوند به نوح

(. پت 16: 8)بتاب « رسیده که همه از کشتی خارج شوند

از آنکه نوح)ع( بترای رضتایت خداونتد بته درگتاه الهتی

متن بتار » دیت فرما یم، خداوند با خود دهد یمقربانی انجام

انسان که دلش از کودکی به طترف خاطر بهدیگر زمین را

(. در 22: 8)بتاب « گناه متمایل است، لعنت نختواهم کترد

را خطتاب قترار پسترانش پایان نیتز خداونتد نتوح)ع( و

ی آینتدۀ شتما و ها نسلمن با شما و » دیفرما یمدهد و می

کته بندم یمحتی تمام حیوانات، پرندگان و خزندگان عهد


ۀ طوفان هتالک لیوس بهبعد از این هرگز موجودات زنده را

(.11 -9: 9)باب « نکنم نیدر روایت قرآ گو و گفت. 6-2

در گفتمان قرآنی طوفتان نتوح)ع(، از گو و گفتعنصر

کته ی زمان. شود یمی اشراف قوم با نوح)ع( آغاز گو و گفت

، اشتراف فرستد یم قومشخداوند نوح)ع( را برای هدایت

فقال ال من » ندیگو یمقوم در پاسخ دعوت توحیدی ایشان

الي كفروا م قومه ما نراك إال هشنرا م انا و منا ننراك

لك عيانا نرىات ع إال الي راذلاا هادي الر ي و ما

گتو و گفتدر ادامه، (؛ 27)آیه « م فض ل هل نظاك كاذهي

بترای قتوم اش یدیتوحی نوح)ع( در دعوت ها تداللاسو

هياة م ره عىقال يا قوم ريو إن كا ت » شود یمبیان

رحمة م عا ده فعميت عيك ن زمكمونا و ن نو آتان و

تتا سته آیتۀ هتا استداللو بیان این ( 28)آیه «لها كارون

، بتار دیگتر بته هتا استتدالل بعدی ادامه دارد. پ از ایتن

کته شتود یمت ی قتوم نتوح)ع( بتا ایشتان اشتاره گو و گفت

کنندۀ اثرناپتذیری کتالم و استتدالل نتوح)ع( در قتوم انیب

ر جندالاا ف تانا همنا » اوست قالوا يا نوح قد جادل واا فنك

پ از آن، نوح)ع( (. 32)آیه «كا ت م الصادقي تعدنا إن

در پاسخ به ایشان، خواست و ارادۀ الهی را عامل نهایی در

قال إنما ي تيك هه اله إن شناء و » کند یماین رابطه معرفی

، بته وحتی گتو و گفتدر ادامۀ (. 33)آیه «ما ن و همعجزي

نیاوردن قوم اشاره شده استت )ع( دربارۀ ایمانالهی به نوح

نوح نه ل يؤ م م قوم إال م قند آمن إلىو وح »

آنگاه نوح)ع( فرمان (. 36)آیه «فال ت وئس هما كانوا يف عون

ستبب بته کنتد. ایشتان یمت عذاب الهی را برای قوم ابتالغ

! نوح در پاسخ کردند یمنوح)ع( را مسخره ساختن کشتی،

قال إن تسخروا ماا فإنا نسخر منا ك كمنا » دیگو یم آنهابه

ی گتو و گفتت پ از آغاز طوفتان، از (. 38)آیه « تسخرون

نوح)ع( با افرادی که قترار استت وارد کشتتی شتوند، یتاد

تتا بتا یتاد ختدا در کشتتی خواهتد یمشود که از آنان می

هس اله مجرانا و مر سناا إن ا فو قال ارك وا »درآیند

در ادامته نیتز طتی آیتاتی بته (؛ 41)آیه « ره لغفورن رحين

ی نتوح)ع( بتا فرزنتدش پرداختته شتده استت. گو و گفت

تا از گروه کتافران جتدا شتود و خواهد یمنوح)ع( از فرزندش

ننوحن ننادى منو كال ج نال و ف و تجري هه »ه او بپیوندد ب

«معزل يا ها اركب معاا و ال تكن من ال كنافري ف اهاه و كان

و کنتد ینماما پسر نوح)ع( به این درخواست اعتنایی (؛ 42)آیه

من يعصنما ج نل إلىقال سآوي » برد یمبه بلندی کوهی پناه

روه امو وج وا بو شوود یمو نوح به او متوکر (.43)آیه « ال ماء

اج عوکا توانود ینمو جدن به ریسم ن رحمت خداوند رسی چنگ

ه إال من رحن و حنال »نج ت ی بد قال ال عاص ال يوم م مر ال

پت از آن، نتوح)ع( )همو ن(. «ال مغ نرقي هياهما ال مو فكان م

یی بتتا خداونتتد از او نجتتات فرزنتتدش را گتتو و گفتتتطتتی

ن م اها نوحن رهه فقال رب إن نادىو » کند یمدرخواست

ن ت حك ال حناكمي امتا ایتن (؛ 45)آیوه «و إن وعدك ال حق و

قال ينا ننوح » شود یمو به او گفته شود ینمدرخواست پذیرفته

ما ليس ل هنه إنه ليس م إنه عمل غير صالح فال تسئ

ن إن عظ ن تكنون من ال جناي (. در پ یو ن 46)آیوه «ع

ابتراز یی با خداوند از درخواستت ختود گو و گفتنوح)ع( طی

لن قال رب إن عوذ ه ن سئ ما ليس » کند یمپشیمانی

ن و إال تغ فر (. 47)آیه «ك م ال خاسري تر حما و ل هه ع

. مقایسه و تحلیل6-3

در روایت قرآنتی از طوفتان نتوح)ع(، تنتوع و کاترت

ی و بخشت جتان ی گوناگون موجب ها قالبگوها در و گفت

شود و درواقع، روح داستان داستان می شتریبزیبایی هرچه

؛ دهتتد یمتتی متنتتوع و زیتتاد شتتکل گوهتتا و گفتتترا

ی حاضتر در داستتان ها تیشخصیی که تمامی گوها و گفت

بخشد که با توجته کند و به هر یک نقشی می را درگیر می

فتی ختود به شخصیت خاصشان به ایفای نقش مابت یا من

. همچنین در روایتت قرآنتی، تمتامی پردازند یمدر داستان

ی حاضتتر در داستتتان یعنتتی نتتوح)ع(، قتتوم هتتا تیشخصتت


؛ شتوند یمت گتو و گفتت نوح)ع( و ختانواده نتوح)ع( وارد

ی داستان، نوح)ع( است. گوها و گفتهرچند محور تمام

اما در روایت عهد عتیتق از داستتان طوفتان نتوح)ع(،

ی داستان، خداوند استت و تنهتا گوها و گفتمحور تمامی

ی خداوند بتا گو و گفتیی که در آن وجود دارد، گو و گفت

نوح)ع( است. درواقتع، در روایتت قرآنتی، بتا استتناد بته

ایدئولوژی فکری و ضمایر توان یمی موجود، گوها و گفت

لیت دل بهرا یافت؛ اما در روایت سفر پیدایش، ها تیشخص

گفت راوی خداوند توان یم، تنها اگوه و گفتبودن مجهول

چه شخصیتی و چته طترز فکتری دارد؛ میدان ینماست و

یی صورت نگرفته است. گو و گفت گونه یهچون

یپرداز صحنه. 7

صحنۀ داستان، عبتارت از زمتان و مکتان وقتوع متاجرای

مطروحه در داستان است. به تعبیر دیگر، صتحنه، زمینته و

موقعیت مکانی و زمانی است که اشتخاص داستتان نقتش

(. 47 -46: 1379)مستتور، کننتد یمت خود را در آن بتازی

ند. دو مقولۀ زمتان و ا اجزای صحنه نیتر مهمزمان و مکان

ظرفی که رویدادها در آن اتفتاق عنوان بهان، مکان در داست

و فردیتت پردازنتد یمت بته کتنش هتا تیشخصو دنافت یم

ی الزم و نتوع به، از پیوند ناگسستنی برخوردارند و ابندی یم

ملزوم یکدیگرند. در اهمیت عنصر صحنه و زمینۀ داستانی

اگرچه در روایات نوشتاری شترح و بستط »گفت توان یم

زمینۀ داستانی نسبت به واقعته و شخصتیت لتزوم کمتتری

دارد، ایجاد زمینۀ داستانی روشن و مشتخص بترای بیشتتر

ی بسیاری دارد. چه، هنگتام شناخت روانخوانندگان اولویت

دنبتال بهخواندن روایت دوست داریم بدانیم کجا هستیم و

و مکانی واضحی از زمتان و مکتان یتک ی زمانی ها نشانه

(.165-164: 1386)توالن، « واقعه هستیم

. زمان7-1

زمان در سیر حوادث داستانی و رشد و نمتو آن تتأثیر

شتدن قصته از محتدودۀ زمتان ستبب یی دارد. خارجبسزا

شود حادثه را عاری از حرکت و زندگی کند. آن را بته یم

جتدا شتده استت. شیها شهیرکه از کند یمدرختی تبدیل

؛ دهتد ینمت و ثمره گستراند ینمچنین درختی شاخ و بر

رو داستان موفق، به عنصر زمان توجه خاصتی نشتان ازاین

دهد و به تناسب فضتا و ستبک، آن را پررنتگ یتا کتم می

ی ریکارگ به؛ البته این امر به این معنا نیست که کند یمرنگ

ی، قاعتدۀ ست ینو داستتان ی آن در ریت گ بهتره عنصر زمتان و

ی داشته باشد. زمان، تنهتا ا شده مشخص یا اسلوب شناخته

به مانند ابزاری در دستت هنرمنتد استت کته متناستب بتا

ردیت گ یمت ویژگی حوادث داستان، رنگی از زمان را به کار

(.83: 1975)الخطیب،

بتودن یا غیرخطی ۀ با اهمیت در این حوزه، خطیلسئم

زمان داستان است. زمان خطی، زمانی است که در روایت،

نقطۀ آغاز، میانه و پایان داشته باشتد؛ امتا زمتان غیرخطتی

کامالا مغایر زمان واقعی یا خطی است. این نوع زمان مانند

، با دقیقه و ساعت و روز و متاه گذرد یملحظات در انتظار

ستان بته نیستت، یتا ماننتد زمتانی استت کته ان پذیر قیاس

. ممکن است ختاطرات چنتد گذارند یمیادآوری خاطرات

ستتال در چنتتد دقیقتته بتترایش یتتادآوری شتتود )الصتتامل و

(. اهمیت عنصر زمان در جهان داستان 112: 2001زمالئه،

، ناقد معاصتر عترب، آن را «سیزا قاسم»به حدی است که

آورده شتمار بته شالودۀ اصلی و زیربنای روایتت داستتان

(. 27: 1985م، است )قاس

. عنصر زمان در روایت تورات7-1-1

عناصتر داستتان طوفتان نتوح)ع( در نیتر مهمیکی از

سفر پیدایش، عنصر زمتان استت. نقطتۀ ابتتدایی داستتان،

بتر مربوط به زمتانی استت کته فستاد، تمتام زمتین را در

شود و ارادۀ و خداوند از آفرینش بشر متأس می ردیگ یم

سپ خداوند وعدۀ .(7 -4: 6)باب کند یمنابودی ایشان

نابودی تمتامی زمتین را در موعتدی ختاص بته نتوح)ع(

(. پ از گذشت یک هفته، در زمتانی 17: 6)باب دهد یم

که نوح)ع( ششصد ساله بود، در روز هفتدهم از متاه دوم،

شود و به متدت و طوفان آغاز می ابدی یمعهد الهی تحقق

( و 12-10: 7)بتاب بارد یمان بار شدت به، روز شبانهچهل


: 7)بتاب پوشتاند یمت روز، تمام پهنه گیتتی را 150آب تا

(. کشتی پ از صد و پنجتاه روز از گذشتت طوفتان، 24

، روی قلتۀ کتوه آرارات قترار هتا آبکتردن همراه با فتروکش

: 8)بتاب شوند یمنیز نمایان کوههاو سه ماه بعد، قلۀ ردیگ یم

ی خشتکی رهتا جو و جست(. نوح)ع( پرندگانی را برای 5-8

روز پ از رهاکردن نخستین کبتوتر، در هنگتام 7سازد و می

؛ ولتی بتار دیگتر آن را رهتا گردد یم بازغروب آفتاب، کبوتر

(. یتک هفتته 12-10: 8)باب گردد ینم، ولی پرنده باز کند یم

و دارد یمی را بر پ از رهاکردن کبوتر، نوح)ع( پوشش کشت

: 8سطح زمین خشک شده است )بتاب شتریب کند یممشاهده

هفته، تمتام ستطح زمتین خشتک 8(. پ از گذشت 12-13

( و در این زمان، خداونتد فرمتان بته 16-15: 8)باب شود یم

(. درنهایتت، زمتانی 17: 8)بتاب دهد یمشدن از کشتی خارج

، و در آن قربتانی سازد یمکه نوح)ع( برای خداوند قربانگاهی

انجام داد، خدا از عمل او، خشنود و از لعنت انستان پشتیمان

(.22-20: 8)باب شود یم . عنصر زمان در روایت قرآن7-1-2

عنصر زمان در روایت قرآنی از داستان طوفان نیز دیده

شود. طبق آیتات ستوره هتود، پت از آنکته خداونتد می

، اشراف قوم با او فرستد یم قومشنوح)ع( را برای هدایت

(. بالفاصله پت از 27-25)آیات زندیخ یم بربه مخالفت

یی هتا استتدالل ، نوح)ع( برای دعوت ختود ها مخالفتاین

(. قوم از او درخواست عتذابی 31-28)آیات دهد یمارائه

که نتوح وعتده داده استت و او زمتان نتزول ایتن کنند یم

(. عنصر 33-32)آیات داند یمعذاب را در اختیار خداوند

مجهتول بیتان شتده استت؛ صتورت بهزمان در همۀ آیات

تشتتخیص داد حتتوادث داستتتان تتتوان ینمتت کتته یطتتور بتته

یا فاصلۀ زمانی در ایتن میتان اند دادهمتوالی رخ صورت به

مطرح است. طبق آیات قسمت دوم، پ از گذشت زمانی

جز اندکی کته بته تتو شود یماز دعوت، به نوح)ع( وحی

وردند، دیگر کسی دعوت تتو را نخواهتد پتذیرفت ایمان آ

و شتود یم(. سپ به او فرمان ساختن کشتی داده 36)آیه

-37کنتد )آیتات یمت بالفاصله نوح)ع( این فرمان را اجرا

و شتود یمت (. پ از ساختن کشتی، عذاب الهی محقق 38

جتز - قتومش فرمان سوارشدن به کشتتی بته نتوح)ع( و

)آیته شود یمداده -قطعی شده کسانی که عذاب بر ایشان

کته خواند یم(. در زمان طوفان، نوح)ع( پسرش را فرا 40

و بترد یمبه ایشان ملحق شود؛ اما او به بلندای کوهی پناه

-42)آیتات ردیت گ یمت قرار شدگان غرقدرنهایت در زمرۀ

و فرمتان ختروج از ردیپتذ یم(. درنهایت، طوفان پایان 43

(.47)آیه شود یمکشتی به نوح)ع( داده

. مقایسه و تحلیل7-1-3

عنصر زمان در هتر دو روایتت و داستتان مربتوط بته

خطی و منسجم و شامل آغاز و صورت بهطوفان نوح)ع(،

انجام خاص است و به هر دو روایتت، پویتایی و انستجام

خاصی بخشیده است.

عنصر زمان در روایت قرآنی، بیشتتر هتویتی مجهتول

دریافت حوادث تا چته حتد توان ینمه ی کا گونه بهدارد؛

و کش فاصلۀ زمانی در این اند دادهمتوالی رخ صورت به

میان تقریباا ناممکن است؛ اما در روایت تتورات، جزئیتات

؛ ایتن دنت کن یمزمانی نقش پررنگی در حوادث داستان ایفا

تتا فاصتلۀ کنتد یمت جزئیات ازنظر تاریخی بته متا کمتک

رآنی را کشت کنتیم. همچنتین مجهول زمانی در روایت ق

عنصر زمان و جزئیات آن در روایت تورات، بیشتر مربوط

به حوادث هنگتام طوفتان استت؛ امتا در روایتت قرآنتی،

حوادث قبل از طوفان که شامل دعتوت هتدایتی نتوح)ع(

است، تجلی ویژه دارد.

. مکان7-2

ی دگاههایتتدو هتتا نگتترشی از روابتتط، ا مجموعتتهمکتتان

. ستازد یمت پیوسته و منسجم است کته فضتای داستتانی را هم به

یافته است که دیگر عناصتر مکان به همان اندازه منظم و سازمان

رو، مکان در دیگر عناصر داستتان ؛ ازایناند داستان به نظم رسیده

و اهتداف کنتد یمت را تقویتت آنهتا مؤثر است؛ نفوت و حضور

(.32: 1990)بحراوی، سازد یمنویسنده را روشن

. عنصر مکان در روایت تورات 7-2-1

فستاد فراگیرشدن از مطابق گزارش سفر پیدایش، پ


اهتل تمتامی نتابودی به خداوند تصمیم ها، در میان انسان

او یهتا عروس و پسر سه و همسر نوح)ع( و جز به زمین

این عذاب درنهایتت نیتز بته نتابودی و محتو که ردیگ یم

پیتدایش، ) شود یمموجودات جز افراد مذکور منجر تمامی

یکوههتتا روی کشتتتی . درنهایتتت نیتتز (13-12: 3بتتاب

.(4و3: 8باب ) ردیگ یم قرار آرارات

. عنصر مکان در روایت قرآنی 7-2-2

استتقرار محتل و مکتان از نتامی صتراحت به قرآن در

مفسران از برخی نیامده است؛ اما میان به قومش نوح)ع( و

قمتی، انتد ) کترده بیان کوفه مسجد را کشتی ساخت محل

از پت کشتتی استتقرار محل قرآن در .(160: 6ج :1363

در .(44هود/) شده است معرفی جودی کوه طوفان، پایان

آرارات کتوه از غربتی رشتتۀ مصداق جودی، تفاسیر قرآن

ستمت بته و شتود شروع متی سوریه از که بیان شده است

(.412: 8ج ق:1404همدانی، حسینی)دارد امتداد ترکیه

. مقایسه و تحلیل7-2-3

دهتد دو روایت تورات و قرآن از عذاب طوفان نشان متی

استت؛ امتا بتوده ی کوهستتانی ا منطقته نوح)ع( زندگی مکان

تفاوت عمده در اشاره به مکان داستان در دو روایتت، گستترۀ

مکتان داستتان صراحت بهمکانی طوفان است. روایت تورات

کته کنتد یمت معرفتی ریعتالمگ و طوفتان را داند یمرا جهانی

درنهایت به نابودی تمامی موجودات منجتر شتده استت؛ امتا

طبق ظاهر آیات قترآن، طوفتان نتوح بته مکتانی مشتخص و

شدن نوح)ع( محدود منحصر بوده است؛ زیرا قرآن از فرستاده

( کته 25یته )آ آورد یمت برای هدایت قوم خود سخن به میتان

رو البته این دعوت با سرسختی و لجاجت قوم نتوح)ع( روبته

قتوم (. درنهایت نیز فرمان عذاب، برای همان 27)آیه شود یم

ی میان میتان گوها و گفت(. از 36)آیه شود یممشخص صادر

در سراسر داستان نیز انحصار مکانی داستان قومشنوح)ع( و

شود. دریافته می

یۀ دو روایتما درون. استنتاجات تربیتی از محتوا و 8

منزلۀ عنصر اصتلی و مستلط در داستتان، بهو محتوا هیما درون

. بته بیتان دهتد یمت ی داستان را به یکتدیگر پیونتد ها تیموقع

مایته همتان فکتتر و اندیشتۀ حتاکمی استت کتته دیگتر، درون

.(42: 1376)میرصادقی، کند یمنویسنده در داستان اعمال

. محتوای تربیتی روایت تورات8-1

یۀ تربیتی داستتان طوفتان نتوح)ع( در روایتت ما درون

شتده توراتی، بسیار اندک است. استنتاجات تربیتی دریافتته

از این روایت این استت کته فستاد و گنتاه، عامتل اصتلی

. افرادی شود یمنابودی و هالکت مجتمع انسانی محسوب

، نمادی از فساد ستندیز یمکه در زمان نوح)ع( روی زمین

کته درنهایتت بتا خشتم و عتذاب الهتی مواجته اند گناهو

. شخصتیت نتوح)ع( در ایتن داستتان دربردارنتدۀ اند شده

ی، ریپتذ اطاعتی تربیتی خاصی است. نوح)ع( نماد ها امیپ

ی از خداستتت کتته ایتتن بتتردار فرمتتانی و کتتار درستتت

ل موضوعات موجب نجات او شده است. همچنین با اعما

، رضتایت الهتی را کستب کترده دهتد یمعبادی که انجام

ی و اعمتال کتار درستت است؛ بنتابراین اطاعتت از ختدا،

. ندیآ یم حساب بهعبادی عوامل ارتقای معنوی انسان

. محتوای تربیتی روایت قرآنی8-2

دستت بته ی تربیتتی بستیاری ها امیپدر روایت قرآنی،

: دنشو یمآیند که به تفکیک بیان می

یۀ کلی آیات قسمت اولما درون. 8-2-1

ی مختل ، به نحوۀ برخورد ها مناسبتدر این آیات به

قوم نوح)ع( با انذارهای او اشاره شتده کته ایتن برختورد

پنداشتن محتوای دعوت و انکار اوست )آیه همراه با دروغ

(؛ حتی با وجود اینکه نوح)ع( دعوت خود را خالصتانه 27

و دانتد یمت بشتری هماننتد دیگتران ، خود را کند یمابالغ

ی روشنی مبنتی بتر حقانیتت دعتوت ختود اقامته ها نشانه

کند، اندرزها و انذارهای او سودی نتدارد و ستخنان او یم

؛ امتا در پایتان، شود یماز سوی قوم، باطل و دروغ قلمداد

م «ی بیتان شتده استت ختوب بته هدف آیات این قستمت

ممنا ءن هنري و ننا إجرام اف وريوه فع يقولون اف وراه قل إن

(؛ در ایتن آیته روی ستخن خداونتد بتا 35آیه ) »تجرمون


کتته زنتتد یمتتمشتترکان مکتته استتت و بتته ایشتتان کنایتته

پنداشتتتن دعتتوت پیتتامبر اکتترم)ص( هماننتتد نحتتوۀ دروغ

برخورد مشرکان قتوم نتوح)ع( بتا ایشتان استت؛ چنانکته

بته دلیتل مشتابهت داستتان »صاحب المیزان معتقد استت

نوح)ع( با دعوت پیامبر اسالم)ص(، در ایتن آیته داستتان

بتتودن رستتول گو دروغی واردشتتده مبنتتی بتتر هتتا تهمتتت

است؛ چتون کتار خدا)ص( عط بر داستان نوح)ع( شده

داد مىرسول خدا)ص( نیز همان انذارى بود که نوح انجام

کته نتوح داشتت، احتجتاج هتایى حجتت و جز به همتان

(.328: 10: ج1374)طباطبایی، « کرد نمى

آیات قسمت دوم کلی یۀما درون. 8-2-2

قسمت دوم داستتان طوفتان را هود سوره 49 تا 36 آیات

آیتۀ در ایتن قستمت کلی هدف. ردیگ یمدر بر سوره در این

اصتلی محتتوای به سبب اینکه. است شده بیان زیبایی به آخر

توحیتد به دعوت نوح)ع( در استقامت و صبر بیان این بخش،

قرار مخاطب( ص)اکرم پیامبر التفات، با انتهایی، آیۀ در است،

نتوح)ع( در که گونه همان شود یم خواسته ایشان از و ردیگ یم

پیتامبر وظیفتۀ کرد، پیشه شکیبایی خود قوم اتیت و آزار برابر

مکه استت مشرکان آزارهای برابر در شکیبایی نیز( ص)اسالم

ال و ن نت تعمهنا كا ت ما إلي ا نوح ال غيب ن اء م ت »

معنای ؛(49آیه ) «ل موقي ال عاق ة إن فاص ر ا ق ل م قوم

و نتوح کار پایان فهمیدى که حال! پیامبر اى: که است این آیه

ختود و شتدند هالک قومش چگونه و انجامید کجا به او قوم

بته را ایشتان تعالى خداى و یافتند نجات همراهش مؤمنین و

اگتر فهمیتدى کته حال و داد قرار زمین وارثان صبرشان دلیل

صتبر او دلیل به داد، نصرت دشمنانش بر را نوح تعالى خداى

اقتوام و افراد آن از نیک سرانجام که کن صبر نیز تو پ بود،

خدا راه در که ندیی هستها همان تقوا دارندگان و است تقوا با

.(362: 10ج: 1374 طباطبایی،کنند ) مى صبر

عالوه بر آن، بر اساس این داستان به روایت قرآن، هتر

یک از عناصر شخصیتی که در داستان نوح)ع( ایفای نقش

نتد کته بته دو بختش ا ، دارای هدف تربیتی خاصیکنند یم

میتقست ی منفتی ها تیشخصی مابت داستان و ها تیشخص

شوند. براساس آیات سوره هود، هر شخصیت داستتان می

هداف تربیتتی استت. نتوح)ع(، محتور نوح)ع( نمادی از ا

اصلی داستان، نماد صبر و استقامت و دعوت به سوی حق

را به ها یسختاست و در راه دعوت به سوی توحید، تمام

. شخصیت نوح)ع(، یکی از انبیای اولتوالعزم، خرد یمجان

که هرچند در راه دعتوت کند یماین هدف تربیتی را منعک

هتا یستخت وجود دارد، سرانجام ییها یسختبه سوی توحید،

شتود. شخصتیت یمت و حق بتر باطتل پیتروز ردیپذ یمپایان

اشتتراف قتتوم نتتوح)ع( نمتتاد سرستتختی و لجاجتتت در برابتتر

پذیرش آئین حق و قوم نوح)ع( نماد کفر، غترور، تمستخر و

استهزا، و ... است. اندک افرادی که به نوح)ع( ایمان آوردنتد،

کته هرچنتد در راه دعتوت، کننتد یماین هدف تربیتی را القا

حتی امید به هدایت عدۀ کمتی باشتد، بتاز هتم دعتوت بایتد

استمرار یابد تا حجت بر همگان تمام شتود. شخصتیت پستر

کته نستبت ختانوادگی رساند یمنوح)ع( این هدف تربیتی را

مزیتتی بته گونته یهت حتی با انبیای الهی در پیشگاه خداونتد

دنبال ندارد و تنها مالک برتری و نجات، تقوا است؛ بنتابراین،

ی داستان نیتز هتدف اصتلی نقتل داستتان ها تیشخصبر پایۀ

شود. یعنی هدف هدایتی دریافته می

جهینت. 9

بررسی تطبیقی عناصر هنتری داستتان طوفتان نتوح)ع( در

روایت سفر پیتدایش تتورات و روایتت قترآن کتریم )بتا

نتای تیل است: کنندۀ محوریت سوره هود( بیان

. رابطتتۀ علتتت و معلتتول پیرنتتگ هتتر دو روایتتت را 1

که در روایت تورات، بر پایۀ کنش تصمیم دهد یمتشکیل

به نابودی بشر به دلیل پشیمانی از آفرینش )علت( و نزول

عذاب ستیل )پیامتد( و در روایتت قترآن، بتر پایته کتنش

ی قوم نوح)ع( بته انتذار )علتت( و نتزول عتذاب توجه یب

)پیامد( استوار است. بتر استاس ایتن، هتر دو روایتت در

؛ اما در مرحلۀ دلیل نتزول عتذاب، اند مشترکمرحلۀ پیامد

ژرفی وجود دارد. تفاوت

ی گتر تیروا صورت به. زاویۀ دید در روایت تورات 2


ایفتا راوی مجهول است که خداوند نیز در آن نقش فعالی

؛ اما در روایت قرآن، راوی دانای کل استت و طتی کند یم

آن، خداوند، تنها کسی است که احاطۀ کامتل بته حتوادث

داستان دارد.

ی داستتان، روایتت تتورات هتا تیشخص. در تحلیل 3

ی و ختوار شرابی طبیعی همچون سن، ها یژگیوبه شتریب

ی هتا امیت پ... نوح)ع( اشاره کرده است؛ اما روایتت قترآن،

ی متنتوع داستتان دنبتال هتا تیشخصت هدایتی را در ورای

یی همچون نوح)ع(، ها تیشخصکه این اهداف در کند یم

قوم نوح)ع( و خانواده نوح)ع( تجلی یافته است.

. حوادث روایت تورات با محوریت خداوند، شتامل 4

کنش تصمیم و کنش عمل به تصمیم استت؛ امتا حتوادث

ح)ع( و شتامل کتنش دعتوت روایت قرآن، با محوریت نو

ی و درنهایت نزول عذاب است. ریناپذ تیهدابه هدایت و

. اند مشترکهر دو روایت در کنش نزول عذاب

ی متنتتوع در روایتتت قرآنتتی شتتامل گوهتتا و گفتتت. 5

ی گتو و گفتت ی خداوند با نتوح)ع( و بترعک ، گو و گفت

ی نتوح)ع( بتا گتو و گفتت و برعک و اش قومنوح)ع( با

تتر جذاباست و این تنوع حوادث، داستان را اش خانواده

، تنهتا گتو و گفتت کرده است؛ اما در روایت توراتی، محور

. کند یمنوح)ع( است که از خداوند اموری را درخواست

. محوریت زمان خطتی و منستجم، عنصتر مشتترک 6

زمان در دو روایت است؛ امتا جزئیتات زمتانی در روایتت

آن، مجهول و مبهم است. توراتی، معلوم و در روایت قر

. در محوریتتت مکتتانی، نقطتته اشتتتراک در هتتر دو 7

بودن منطقۀ فرود کشتتی استت؛ امتا در روایت، کوهستانی

روایت توراتی، مکان داستان، جهانی و در روایتت قرآنتی،

قومی مشخص است.

ی داستتان، هتدف تربیتتی هتا تیصت خش. هر یک از 8

جنبتۀ عبتادی که در تتورات، سازند یمخاصی را منعک

این هدف تنها برای نتوح)ع( محقتق شتده استت؛ امتا در

ی حاضتر هتا تیشخصت قرآن، عالوه بر نوح)ع( هر یک از

کته کننتد یمت در داستان، هدف تربیتتی خاصتی را دنبتال

. سازند یمدرنهایت هدف هدایتی مدنظر قرآن را محقق

منابع

قرآن کریم. -1

خان همدانی، ش(، ترجمۀ فاضل 1380کتاب مقدس، ) -2

گلن و هنری مرتن، تهران، اساطیر. یامول

(، دستورزبان داستتان، اصتفهان، 1371اخوت، احمد، ) -3

فردا.

(، داستتتان، تعتتاری ، ابتتزار و 1364ایرانتتی، ناصتتر، ) -4

عناصر، تهران، انتشارات کانون پرورش فکتری کودکتان و

نوجوانان.

محمتتود اهلل، محمتتدعلی خیتتری، اللهتتی، حبیتتب آیتتت -5

تحلیتل عناصتر »(، 1386اهلل لزکی، ) طاووسی و سید حبیب

، «داستتتان قصتتۀ حضتترت یوستت )ع( در قتترآن کتتریم

.1-20، صص8های زبان و ادبیات فارسی، شماره پژوهش

م(، بنیتتۀ الشتتکل الروالتتی، 1990بحتتراوی، حستتن، ) -6

بیروت، المرکز الاقافی العربی.

ان، البرز. نویسی، تهر (، قصه1368براهنی، رضا، ) -7

هتای ش(، پژوهشتی در جلتوه 1384بستانی، محمود، ) -8

هتای قترآن، ترجمتۀ موستی دانتش، مشتهد، هنری داستان

آستان قدس رضوی.

(، روش تحقیتق )بتا تکیته بتر 1396پاکتچی، احمتد، ) -9

حوزۀ علوم قرآن و حدیث(، تهران، انتشارات دانشگاه امام

صادق)ع(.

های بوطیقای نار، پژوهش (،1388تودورف، تزوتان، ) -10

پتور، تهتران، نو دربارۀ حکایت، ترجمۀ انوشیروان گنجتی

نی.

شناستتی، درآمتتدی (، روایتتت1386تتتوالن، مایکتتل، ) -11

شناختی، انتقادی، ترجمۀ سیده فاطمه علوی و فاطمته زبان

نعمتی، تهران، انتشارات سمت.

ق(، انتتتوار 1404حستتتینی همتتتدانی، ستتتیدمحمد، ) -12

تفسیر قرآن، تهران، لطفی.درخشان در

(، القصص القرآنتی فتی 1975الخطیب، عبدالکریم، ) -13


منطوقه و مفهومه، بیروت، دارالمعرفه.

(، 1390عبتاس و محمتودی، ابتوبکر، ) رضایی، غتالم -14

از استالمی و جتاهلی قصتیدۀ دو ساختاری تطور بررسی»

، «ستتاختارگرایی مکتتتب بتته نظتتر بتتا ثابتتت بتتن حستتان

.45-81، صص 1نقد ادب عربی، شماره نامه پژوهش

نویسی )ترجمۀ (، فن داستان1383سلیمانی، محسن، ) -15

ها(، تهران، امیرکبیر. مجموعه مقاالت و مصاحبه

م(، البالغتۀ و النقتد، 2001الصامل، محمد و زمالئه، ) -16

ریا ، مطبعۀ وزارۀ المعارف للملکۀ العربیۀ السعودیه.

(، المیزان فتی تفستیر 1374) طباطبایى، محمدحسین، -17

القرآن، ترجمۀ محمتدباقر موستوی، قتم، دفتتر انتشتارات

اسالمى.

البیتان فتی ( مجمتع 1372طبرسى، فضل بن حستن، ) -18

یتزدى طباطبتایى و هاشتم اهلل لضت ، تصحیح ف تفسیرالقرآن

ران، ناصرخسرو.هت رسولى،

شناستی ستبک »(، 1394علوی، فاطمته و همکتاران، ) -19

، «"مردی که برنگشتت "ی زاویۀ دید در داستان کوتاه انتقاد

.1-28، صص 38نشریۀ ادب و زبان، شماره

شناستی (، روان1386پتور، احمتد و همکتاران، ) علی -20

عمومی، تهران، دانشگاه پیام نور.

(، 1389پور، محمتدکاظم، ) فرهنگی، سهیال و یوس -21

، «پتور شناسی شعر الفبتای درد ستروده قیصتر امتین نشانه»

.143-166، صص 21نامه، شماره کاوش

(، النظریتتۀ البنائیتتۀ فتتی النقتتد 1998فضتتل، صتتالح، ) -22

األدبی، القاهره، دارالشروق.

هتای رمتان، ترجمتۀ (، جنبته 1369فورستر، ای. ام، ) -23

ابراهیم یونسی، تهران، امیرکبیر.

م(، بنتا، الروایته، بیتروت، 1985قاسم، سیزا احمتد، ) -24

دارالتنویر.

قتم، (، تفستیر قمتی، 1363قمی، علی بتن ابتراهیم، ) -25

دارالکتاب.

(، مبانی داستان کوتاه، تهران، 1379مستور، مصطفی، ) -26

مرکز نشر.

نامتۀ هنتر (، واژه1377میرصادقی، جمال و میمنتت، ) -27

تاب مهناز. نویسی، تهران، ک داستان

(، عناصتر داستتان، تهتران، 1376میرصادقی، جمال، ) -28

انتشارات سخن، چاپ سوم.

م(، سیمیایۀ الشخصیات 2002یوس العرجا، جهاد، ) -29

قستم -فی القاهرۀ الجدیدۀ لنجیب محفور، کلیتۀ ادداب

اللغۀ العربیه، الجامعۀ االسالمیۀ بغزه.

نویستی، تهتران، استان(، هنر د1388یونسی، ابراهیم، ) -30

آگاه.

a comparative analysis of the artistic elements of the...

Documents