a development of ethical leadership components for...

The 7th NEU National Conference 2020 (NEUNC 2020) May 30, 2020 North Eastern University

~ 446 ~

ED-41

การพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษาคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาคร

A Development of Ethical Leadership Components for Students in Faculty of Education,Thailand National Sports University, Samut Sakhon Campus

จฑาทพย สรวงสวรรณ Jutatip Suangsuwan

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาคร Faculty of Education,Thailand National Sports University, Samutsakhon Campus

ผประสานงานหลก อเมล : [email protected]

บทคดยอ งานวจยครงนมจดหมายเพอพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการ

กฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาครซงด าเนนการโดยการทบทวนเอกสารงานวจยในและตางประเทศเกยวกบความหมายและองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม พฒนากรอบแนวคดการวจย พฒนาองคประกอบ และรายการประเมนทสอดคลองกบองคประกอบ พฒนาแบบสอบถามองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมซงเปนมาตรประมาณคา 5 ระดบ คา IOC มคาเปน 0.6-1.0 คาความเทยงอยระหวาง 0.262-0.861ผลการวเคราะหหาคาเฉลยและสวนเบยงมาตรฐานของขอมลจากกลมตวอยาง จ านวน 170 คน พบวา คาเฉลยภาวะผน าเชงจรยธรรมอยในระดบมากเปนสวนใหญ ผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนสองอนดบดวยโปรแกรมลสเรลสรปไดวา (1) องคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม ประกอบไปดวย 3 องคประกอบหลก ไดแก จรยธรรมตอตนเอง จรยธรรมตอผอน และจรยธรรมตอสงคม (2) โมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ (chi-square = 186.79 องศาอสระ = 182 คา P = 0.38833 คาดชน GFI = 0.992 คาดชน AGFI = 0.966 คาดชน RMR = 0.0106)แสดงวาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาครทไดพฒนาขน มคณภาพความตรงเชงโครงสราง สามารถน าไปใชในการอธบายภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษาได

ค าหลก: องคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม, พลศกษา, การวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบสอง Abstract

This research aimed to develop the ethical leadership components for students in faculty of Education,Thailand National Sports University, Samut Sakhon Campus. Research procedures were reviewing on national and international studies for the definitions and components of ethical leadership, developing a research framework, developing ethical leadership components questionnaire which was a 5 Likert’ scales. The initial scale was approved by the five experts. The IOC indices were0.6-1.0, and the reliabilities were0.262-0.861. The result deriving from 170 samples indicated that the means were in mediocre level. The analyses of Second Order Confirmatory Factor Analysis using LISREL revealed that (1) the components of ethical leadership were personal ethics, interpersonal ethics, and societal ethics (2) the second order factor analysis


~ 447 ~

indicated that the model of ethical leadership component fitted to the empirical data (chi-square=186.79, df=182, P=0.38833, GFI=0.992, AGFI=0.966, RMR=0.0106). It showed that the components of ethical leadership of students Faculty of Education, Thailand National Sports University, Samut Sakhon campus that had been developed was qualified and able to use for describe student's ethical leadership.

Keywords: Ethical leadership components, Physical Education, Second Order Confirmatory Factor Analysis บทน า

ภาวะผน าเปนค าทแพรหลายและไดรบความสนใจในฐานะคณลกษณะ (trait) การแสดงออก กระบวนการ (process) หรอในฐานะทกษะหรอความสามารถ แบบของผน า ทงนขนอยกบมตทใหความสนใจวาตองการศกษาภาวะผน าในลกษณะใด โดยจะมการใชค าวาภาวะผน าควบคกบค าทอยขางตน แตอยางไรกตามภาวะผน าเฉพาะตวเองนนเปนคณลกษณะทนกการศกษาไดใหค าจ ากดความอยางกวางทสดหมายถงกระบวนการทบคคลมปฏสมพนธตอผอนดวยการแสดงการน าบคคลอนเพอใหเกดการปฏบตเพอท าใหเปาหมายของบคคลนนรวมกบผอนประสบความส าเรจ (Luenendonk, 2017) จรยธรรมเปนแนวทางในการปฏบต เปนหลกทบคคลยดใหบคคลตดสนใจวาจะปฏบตอยางไรตอตนเอง ผอน หรองานของตน สวนคณธรรมเปนการแสดง การปฏบตทดของบคคลตามหลกทก าหนดในชวตจนเปนปกตนสย สวนศลธรรมหมายถงการปฏบตทเปนไปตามหลกคณธรรม หลกค วามเชอ ศาสนาหรอค าสอน หากวาสงทท านนไมมการก ากบดวยหลกจรยธรรมหรอสงทดงาม การปฏบตนนเรยกวาการกระท า และหากการปฏบตนนเปนไปตามสญชาตญาณเราเรยกสงนนวาพฤตกรรม ดงนนจรยธรรมจงเปนการประพฤต การปฏบตทดงามเปนไปตามกรอบหลกคณธรรม ศลธรรม หรอตามทสงคมตองการ (Rogerson,1991) ภาวะผน าเชงจรยธรรมเปนคณลกษณะประการหนงทเปนสงทพงประสงคของบคคลในทกคนทกระดบ ไมวาจะเปนผตาม หรอ ผน า หรอผบรหาร และเปนสงถกเรยกรองสงเสรมใหเกดขนในผน า หรอผบรหารในองคการตางๆ Koj (2018) ไดเสนอวาภาวะผน าเชงจรยธรรมเปนสงทไดรบการเรยกรองและใหความสนใจเปนอยางมากโดยเฉพาะอยางยงในดานวงการธรกจเนองจากปจจบนมประเดนมากมายทแสดงใหเหนถงจดออนทางจรยธรรมเชนเรองการตดสนใจในองคกรหรอสงทควรท าหรอไมควรท า มเรองราวหลายเรองทแสดงใหเหนถงจดออนของการตดสนใจของผบรหารองคการ การท าสงทผดจรยธรรมไมไดสงผลตอผบรหารเทานน แตสงผลถงบคคลทถกกระท าเทานน สงผลถ งบคคลทเปนพยานแวดลอมทเหนการกระท าเหลานนดวย จากการศกษาพบวาการศกษาวจยเกยวกบภาวะผน าเชงจรยธรรมมความหลากหลายแตกตางกนไป บางเรองใหความสนใจวาภาวะผน าเชงจรยธรรมคออะไร องคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมมองคประกอบใดบาง (ยทธนา เฉลยวชาต, 2559; สทด จนทะสนธ, 2560 และ หงษา วงคจ าปาและคณะ, 2560) ตวชวดภาวะผน าเชงจรยธรรมมองคประกอบใดบาง (ศภลกษณ สพรรณปราการ, 2555 และชตมา รกษบางแหลม, 2559) บางกศกษาวามตวแปรปจจยสาเหตหรอตวแปรปจจยทเปนผลของภาวะผน าเชงจรยธรรม (สทธาสน แมนญาต, 2554) บางกศกษาวามแนวทางในการพฒนาภาวะผน าเชงจรยธรรมอยางไร (ธญมย แฉลมเขต, 2559 และเจรญ กองโตกลาง, 2559) อยางไรกตามงานวจยเหลานตางกตองการหาค าตอบเพอการสงเสรมสนบสนนพฒนาภาวะผน าเชงจรยธรรมใหเกดในกลมเปาหมายทแตละสวนตองการทงสน

จากการศกษาแนวคดจากงานวจยทเกยวของกบการพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมสามารถสรปไดวาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมมหลายองคประกอบ เมอพจารณาความลกษณะและความสมพนธระหวางองคประกอบเหลาน สามารถแบงองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมออกเปน 3 องคประกอบหลก ไดแก จรยธรรมในตนเอง จรยธรรมตอผอนและ จรยธรรมตอสงคม โดยทจรยธรรมในตนเองหมายถงหลกการ ความเชอ ปรชญาทบคคลยดถอเปนหลกในการปฏบตตน จรยธรรมตอผอนเปนจรยธรรมทบคคลยดถอเปนหลกในการปฏบตตอผอน จรยธรรมตอสงคมเปนจรยธรรมทบคคลยดถอเปนหลกในฐานะทตนเองเปนสมาชกของสงคมไมวาจะเปนชมชน ประเทศ หรอโลก การพฒนาองคประกอบเปนงานวจยประเภทหนงทมจดหมาย


~ 448 ~

เพอศกษาวาตวแปรคณลกษณะทตองการศกษานนมบางสงบางอยางทเปนสวนท าใหเกดคณลกษณะทตองการวดนนหรอไมกลาวไดวาในคณลกษณะทตองการวดนนมสวนประกอบยอยอนๆ ทมารวมกนแลวท าใหเกดคณลกษณะนน ซงในการพฒนาจะตองมการศกษาวาคณลกษณะทตองการวดมองคประกอบใด แตละองคประกอบมลกษณะใด และตองท าการตรวจสอบวาองคประกอบทสรางขนนนมความถกตองหรอไม ซงเรยกวา การตรวจสอบองคประกอบ โดยทอาจท าการตรวจสอบดวยวธการตดสนของผเชยวชาญ ดวยการสอบถามวาองคประกอบทพฒนาขนมความตรงหรอไม หรอใชวธการตรวจสอบดวยการวเคราะหขอมลทางสถตเพอพจารณาวาขอมลองคประกอบทไดจากการเกบรวบรวมขอมลมความสอดคลองกบองคประกอบทผวจยไดพฒนาขนหรอไม ซงการพฒนาองคประกอบนนมวธการในการด าเนนการวจยทมความหลากหลายมาก สามารถด าเนนการไดดวยวธการเชงปรมาณ วธการเชงคณภาพ หรอการวจยผสมผสาน ซงมฐานแนวคดทแตกตางกนออกไป แตกใชกระบวนการวจยเปนเครองมอในการแสวงหาองคความรเกยวกบคณลกษณะหรอตวแปรทสนใจศกษา อยางไรกตามงานวจยเหลานมจดหมายเดยวกนคอการไดสาระสนเทศเพอการพฒนาคณลกษณะทตองการศกษา การพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม ไมใชประเดนทใหมในวงการศกษา จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบภาวะผน าเชงจรยธรรมจากแนวคดของ Brown, Trevino and Harrison (2005), Duh and Belak, 2009) Wart(2014), Velga and Iveta (2016), Khan and Javed (2018), Duggan (2018), Hegarty & Moccia (2018), สธาสน แมนญาต (2554), ศภลกษณ สพรรณปราการ (2555), พชย โสวจสสตากล (2557), บญจนทร สสนต, อ านาจ อปษรและสชาต ศรหานารถ (ม.ป.ป.) และจฑาทพย สรวงสวรรณ (2561) สามารถสงเคราะหองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมออกเปน 3 องคประกอบหลก ไดแก จรยธรรมตอตนเอง จรยธรรมตอผอน และจรยธรรมตอสงคม

นกศกษาจากคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต หรอ สถาบนการพลศกษาเดม เปนนกศกษากลมหนงทสมควรจะไดรบการพฒนาสงเสรมใหมลกษณะภาวะผน าเชงจรยธรรมเชนกน เ นองจากนกศกษาเหลานเปนกลมทจะเปนพลงส าคญในการเยาวชนในดานของการดแลสขภาพรางกาย การพฒนาคณลกษณะความมจรยธรรมทงตอตนเอง ตอผอนและตอสงคมผานกจกรรมการเลน และกฬา กลมนกศกษากลมนจงมความจ าเปนอยางยงทจะไดรบการพฒนาเพอใหตนมคณลกษณะของบคคลทมภาวะผน าเชงจรยธรรมอนเปนแนวทางเบองตนในการด าเนนชวต และบคคลทปฏบตตอผอน และสงคมอยางมจรยธรรม อนจะเปนแบบอยางของผน าทมจรยธรรมส าหรบเยาวชนตอไป และชวยพฒนาวชาชพของตนใหมคณธรรมจรยธรรมทมากขน

ดวยเหตน ผวจยจงสนใจพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาคร ซงเปนหนงใน 17 วทยาเขต ของมหาวทยาลยการกฬาแหงชาต เพอน าองคประกอบทไดจากการวจยในครงน ไปใชในการประเมนภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา คณะศกษาศาสตร คณะอนๆ หรอ มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตอนๆ หรอส าหรบนกศกษาระดบอดมศกษาทมลกษณะใกลเคยงกบประชากรกลมดงกลาวตอไป วตถประสงค เพอพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาคร วธด าเนนการวจย

การวจยเรองนเปนการวจยปรมาณ มวตถประสงคเพอพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาคร และตรวจสอบความตรงของอ งคประกอบทผวจยไดพฒนาขนโดยการวเคราะหองคประกอบอนดบสอง ในการด าเนนการผวจยแบงการด าเนนการวจยออกเปน 3 ขนตอนหลก ขนตอนท 1 การพฒนาองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม การก าหนดความหมายและมตของภาวะผน าเชงจรยธรรม สงเคราะหความหมายและองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมจากแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ พฒนาเปนโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมตามกรอบแนวคดการวจย


~ 449 ~

ขนตอนท 2 การสรางเครองมอวจย น าองคประกอบทจะพฒนามาก าหนดเปนคณลกษณะทตองการวด ก าหนดนยามเชงปฏบตการภาวะผน าเชงจรยธรรมและองคประกอบ ออกแบบและสรางขอค าถามในแตละองคประกอบ ตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากการสอบถามความเหนของผเชยวชาญจ านวน 5 คน หาคา IOC ทดลองใชเครองมอดวยการตรวจสอบความชดเจนของภาษาและเวลาทกบนกศกษาจ านวน 5 คน และตรวจสอบคณภาพเครองมอดานความเทยงโดยการเกบรวบรวมจากกลมทดลองใชเครองมอจ านวน 30 คน วเคราะหหาความเทยงแบบแอลฟาครอนบาค ขนตอนท 3 การตรวจสอบความตรงโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม น าเครองมอทพฒนาขนไปเกบรวบรวมกบกลมตวอยางทก าหนดไวจ านวน 170 คน วเคราะหเพอตรวจสอบความสอดคลองระหวางขอมลเชงประจกษกบตวแบบองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมทพฒนาขน หรอเปนการตรวจสอบความตรงตวแบบทพฒนาขนดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบสองดวยโมเดลรสเรล กลมตวอยาง

กลมตวอยางในการวจยคอ นกศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาคร ปการศกษา 2562 จ านวน 170 คน ทไดมาจากการสมแบงชน ผวจยก าหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชตาราง Krejcie and Morgan ในตารางก าหนดใหจ านวนประชากร 280 ใชกลมตวอยาง 162 คน ประชากร 290 คน ใชกลมตวอยาง 165 คน เมอผวจยค านงถงหลกเกณฑการก าหนดจ านวนตวอยางของการวเคราะหโมเดลสมการโครงสราง เพอประมาณคาพารามเตอรดวยวธ Maximum Likelihood ตามขอเสนอของ Hair, Black, Babin & Anderson (2010) กลาววา การวเคราะห สถตประเภทสมการโครงสรางควรก าหนดตวอยางประมาณ 5-10 เทาของตวแปรสงเกตหรอพารามเตอรทตองการประมาณคา และจ านวนตวอยางควรมขนาดใหญ การศกษาครงนมองคประกอบอนดบแรก 3 ตว และองคประกอบอนดบสอง ตวแปรสงเกตไดทงสน จ านวน 21 ตวแปรสงเกตได มคาพามเตอรทตองประมาณคา 24 ตว ขนาดกลมตวอยางจงมคาเปน 105 คน (5x24=120) ถง 240 (10x24=240) คน ซงขนาดกลมตวอยางของ Kregcie and Morgan (1970) ทก าหนดไวสอดคลองกบท Hair, Black, Babin & Anderson (2010) ไดเสนอไว และเพอปองกนการขาดหายของขอมล ผวจยก าหนดขนาดกลมตวอยางเปน 170 คน ในการเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดวางแผนการเกบรวบรวมขอมลใหครบทกชนป จงไดด าเนนการสมแบงชน (Stratified Random Sampling) อยางมสดสวนตามชนป เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลม 1 ชด ไดแก แบบสอบถามภาวะผน าเชงจรยธรรม ซงใหนกศกษาทเปนกลมตวอยางในการวจยเปนผตอบแบบสอบถาม แบบสอบถามภาวะผน าเชงจรยธรรมแบงออกเปน 2 สวน ไดแก (1) ขอมลทวไปเกยวกบผตอบ และ (2) แบบสอบถามถามความเหนเกยวกบภาวะผน าเชงจรยธรรม แบบสอบถามตอนท 2 เปนมาตรประมาณคา 5 ระดบ ใหผตอบเลอกระดบความเหนทคดวาตรงกบความคดเหนของตนเองนอยทสดหรอเปนจรงนอยทสดไปจนถงตรงกบความคดเหนของตนเองมากทสดหรอเปนจรงมากทสด ขนตอนในการสรางเครองมอ รายละเอยดการพฒนาเครองมอเปนดงตอไปน 1. ศกษาเอกสาร รายงานการวจย เอกสารทเกยวของกบ นยาม ความหมาย นยามเชงปฏบตการของตวแปรไดแก ภาวะผน าเชงจรยธรรม และองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมอนประกอบดวย 1) จรยธรรมตอตนเอง 2) จรยธรรมตอผอน และ 3) จรยธรรมตอสงคม ผลการศกษาเอกสารและสงเคราะหองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมแสดงดงตารางท 1


~ 450 ~

2. สรางตารางวเคราะหเนอหาและพฤตกรรม (specification table) ในขนตอนนผวจยน านยามปฏบตการขององคประกอบทไดพฒนาขน ก าหนดรายละเอยดเกยวกบประเดนพฤตกรรมทตองการวดในแตละองคประกอบ จ านวนขอค าถามเขยนขอค าถามทจะพฒนาเปนแบบสอบถาม ตารางท 1 ผลการสงเคราะหองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม

ท

องคประกอบ

Brow

n, T

revin

o an

d Ha

rriso

n (2

005)

Duh

and

Bela

k, (2

009)

War

t(201

4)

Velga

and

Ivet

a (2

016)

Khan

and

Jave

d (2

018)

Dugg

an (2

018)

Hega

rty &

Moc

cia (2

018)

สธาส

น แ

มนญา

ต (2

554)

ศภลก

ษณ ส

พรรณ

ปราก

าร (2

555)

พชย

โสวจ

สสตา

กล (2

557)

ชตมา

รกษ

บางแ

หลม

(255

9)

บญจน

ทร ส

สนต,

อ าน

าจ อ

ปษรแ

ละ

ะสชา

ต ศร

หานา

รถ (ม

ปป)

จฑาท

พย ส

รวงส

วรรณ

(256

1)

จรยธรรมตอตนเอง 1. ความขยน ความเพยร 2. ความอดทน 3. การมความรบผดชอบ

4. ความตงมนในการท างาน 5. ประหยด พอประมาณ 6. ความซอสตย 7. การยนหยดในความดงาม

8. เชอและปฏบตตนตามหลกศาสนา

จรยธรรมตอผอน 1. การสอสารเชงจรยธรรม

2. การสรางความนาไววางใจ 3. ความเมตตากรณา การให 4. การเอาใจใสผอน 5. ความยตธรรม

6. ความสภาพออนนอม 7. การใหเกยรตผอน

จรยธรรมตอสงคม 1. การเปนสมาชกทดของครอบครว 2. การเปนสมาชกทดของกลม

3. การสรางสามคค 4. การเคารพกฎระเบยบ 5. จตส านกตอสงคม 6. จตอาสา

3. น าตารางวเคราะหเนอหาและพฤตกรรมและขอค าถามไปใหผเชยวชาญตรวจสอบ


~ 451 ~

ขนตอนนผเชยวชาญตรวจสอบความสอดคลองระหวางขอค าถามทเปนพฤตกรรมทตองการวดกบองคประกอบทพฒนาขน และใหค าแนะน าเพอปรบปรงองคประกอบทพฒนาและขอค าถามในแตละองคประกอบ ผวจยปรบปรงขอค าถามตามค าแนะน าของผเชยวชาญ น าขอค าถามทปรบปรงมาใชในการพฒนาองคประกอบและแบบสอบถาม 4. ตรวจสอบความตรงเชงเนอหาของแบบสอบถาม ผวจยน าแบบสอบถามและตารางวเคราะหเนอหาและพฤตกรรมไปใหผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพของขอค าถามดานความตรงเชงเนอหา (content validity) โดยใหผเชยวชาญพจารณาคาดชนความสอดคลองและความเหมาะสมของขอค าถามรายขอกบนยามเชงปฏบตการ (Index of Item-Objective Congruence) ของการวดแตละองคประกอบวาเหมาะสมหรอไมเหมาะสม 5. ปรบปรงขอค าถามในแบบสอบถามตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ ตรวจสอบแบบสอบถามทปรบปรงอกครง 6. ตรวจสอบคณภาพของเครองมอกอนใชจรง ในขนตอนนผวจยน าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลวทดลองใชกบกลมตวอยางจ านวน 30 คน วเคราะหหาคาความเทยงของแบบสอบถามโดยใชสตรของครอนบาค พจารณาปรบปรงขอค าถามทมคาความเทยงอยในระดบต ากวา 0.3 แตมคา IOC สงกวา 0.5 ตรวจสอบขอค าถาม และปรบขอค าถามอกครง ผลการวเคราะหคาความเทยงแบบแอลฟาครอนบาครายขอของแตละตวแปรหลงปรบปรงเครองมอมคาความเทยงเปน 0.458-0.827 7. การเกบรวบรวมขอมลจรง ในขนตอนนผวจยน าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลวไปใชในการเกบขอมลจากกลมตวอยางจ านวน 170 คน เพอน าขอมลมาใชในการวเคราะหตอไป การเกบรวบรวมขอและการวเคราะหขอมล การเกบรวบรวมขอมล ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยใชเวลาประมาณ 10 นาทในการท าความเขาใจเกยวกบขนตอนการวจย ชแจงความส าคญของการวจย และผลของการใหขอมลทเปนความจรงและครบถวนสมบรณ และใชเวลาประมาณ 20 นาทในใหกลมผตอบแบบสอบถามตอบแบบสอบถาม และรบแบบสอบถามกลบคน การวเคราะหขอมลผวจยไดด าเนนการวเคราะหขอมลสองสวน ไดแก การวเคราะหขอมลเบองตนของตวแปร และด าเนนการวเคราะหเพอตอบวตถประสงคการวจย 1. การวเคราะหขอมลเบองตนของตวแปรมสองสวน ไดแก 1) การวเคราะหเพอใหทราบลกษณะการแจกแจงของตวแปร เปนการวเคราะหหาคามชฌมเลขคณต (Mean) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) พสย (Range) คาต าสด (Min) คาสงสด (Max) คาความเบ (Skewness) คาความโดง (Kurtosis) ของตวแปรสงเกตไดทใชในการวจยรวมทงสน 21 องคประกอบ และ 2) การวเคราะหคาสหสมพนธระหวางองคประกอบในโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมทง 21 องคประกอบ 2. การวเคราะหเพอตอบวตถประสงคการวจย การวจยมวตถประสงค เพอพฒนาโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษาคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยการกฬาแหงชาต วทยาเขตสมทรสาคร โดยมการพฒนากรอบแนวคดจากการศกษาเอกสาร รางตวแบบองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมเพอแสดงความสมพนธระหวางองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมกบคณลกษณะองคประกอบโดยอาศยหลกการของโมเดลรสเรล และท าการตรวจสอบความตรงเชงโครงสราง (Content Validity) ของโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมทไดพฒนาขนดวยการวเคราะหองคประกอบเช งยนยนอนดบสอง (Second Order Confirmatory Factor Analysis) ดวยโปรแกรมลสเรล เพอตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางของโมเดลทเปนกรอบแนวคดในการวจยหรอการตรวจสอบวาโมเดลทพฒนาขนสอดคลองกบขอมลเชงประจกษหรอไม หากไมสอดคลองจะไดด าเนนการปรบแกโมเดลใหมความเหมาะสมตอไป


~ 452 ~

ผลการวจย 1. ผลการวเคราะหขอมลเบองตนของตวแปร ผลการวเคราะหขอมลเบองตนของตวแปรเปนการวเคราะหเพอใหทราบลกษณะของตวแปรวามการแจกแจงในลกษณะอยางไร ผลการวเคราะหคาสถตพนฐาน ของตวแปรในแตละองคประกอบ พบวา คาเฉลยตวแปรหลกทงยสบเอดตวของสามองคประกอบหลก ไดแก องคประกอบจรยธรรมตอตนเอง จรยธรรมตอผอนและจรยธรรมตอสงคมมคาเฉลยอยในระดบมากทกตว โดยคาเฉลยอยในชวง 3.24 - 3.91 เมอพจารณาการแจกแจงของตวแปรพบวาจ านวนตวแปรทคาความเบความโดงมนยส าคญทางสถตทไดจากการวเคราะหมไมมากนก และเมอพจารณารายตวแปรมเพยงตวแปรเดยวทมคาความเบมนยส าคญ ผลการวเคราะหคาสหสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดในโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม พบวา ตวแปรสงเกตไดทง 21 ตว มความสมพนธกนในระดบนอยไปถงมาก คาสมประสทธสหสมพนธต าสดและสงสดของตวแปรมคาเทากบ 0.311 และ 0.794 คาสมประสทธทกคามคาเปนบวกและมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ผลการวเคราะหตวแปรสงเกตไดทง 21 ตว ในองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม พบวา ตวแปรทง 21 ตว มความแปรปรวนรวมกน 50.693% ถง 5.596% ผลการวเคราะห Bartlett’s Test of Sphericity พบวา chi-square =2460.723, df = 210, P = 0.000 ซงแตกตางจากศนยอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 คาดชน Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) = 0.919 แสดงวาเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดในองคประกอบจรยธรรมตอตนเอง ไมใชเมทรกซเอกลกษณและความสมพนธระหวาง ตวแปรมมากพอทจะน ามาวเคราะหองคประกอบได 2. ผลการวเคราะหขอมลเพอตอบวตถประสงคการวจย ผลการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ สามารถสรปองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมไดดงภาพกรอบแนวคดการวจย ซงจากภาพสามารถอธบายไดวา ภาวะผน าเชงจรยธรรม ประกอบดวยองคประกอบหลก 3 องคประกอบไดแก 1) จรยธรรมตอตนเอง 2) จรยธรรมตอผอน และ 3) จรยธรรมตอสงคม และแตละองคประกอบกมองคประกอบยอย ความสมพนธระหวางองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมสามารถเขยนในลกษณะโมเดลลสเรลดงเสนอในภาพท 1 เพอความเขาใจภาพองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมในภาพท 1 ผวจยไดก าหนดสญลกษณะขององคประกอบดงตอไปน

ETLEADER หมายถง ภาวะผน าเชงจรยธรรม PEETIC หมายถง ตวแปรแฝงจรยธรรมตอตนเอง วดไดจากตวแปรสงเกตได 8 ตว ไดแก DLGENT หมายถง ความขยน MODESTY หมายถง ความประหยด PATIENT หมายถง ความอดทน ITGRITY หมายถง ความซอสตย RESPON หมายถง ความรบผดชอบ MINSIST หมายถง การยนหยดในความดงาม WCOMIT หมายถง การตงมนในการท างาน RELIAD หมายถง การเชอและปฏบตตนตาม

หลกศาสนา INTERET หมายถง ตวแปรแฝงจรยธรรมตอผอน วดไดจากตวแปรสงเกตได 7 ตว ETCOMMU หมายถง การสอสารเชงจรยธรรม JUSFAIR หมายถง ความยตธรรม TRUSTWO หมายถง ความนาไววางใจ MODEST หมายถง ความสภาพออนนอม MERCI หมายถง ความเมตตากรณา RESPECT หมายถง การใหเกยรตผอน CARING หมายถง ความเอาใจใส SOCETHIC หมายถง ตวแปรแฝงจรยธรรมตอสงคม วดไดจากตวแปรสงเกตได 6 ตว ไดแก FMEMBER หมายถง การเปนสมาชกทดของครอบครว REGRES หมายถง การเคารพกฎระเบยบ GMEMBER หมายถง การเปนสมาชกทดของกลม SOCICON หมายถง จตส านกตอสงคม UNIENHA หมายถง การสรางสามคค PUBMIND หมายถง จตอาสา


~ 453 ~

ภาพท 1 โมเดลองคประกอบอนดบสองภาวะผน าเชงจรยธรรม ผลการวเคราะหโมเดลองคประกอบอนดบสอง พบวา โมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม (ETLEADER) มคา chi-square = 186.79 องศาอสระ = 182 คา P = 0.38833 คาดชน GFI = 0.992 คาดชน AGFI = 0.966 คาดชน RMR = 0.0106 เมอพจารณาคาน าหนกองคประกอบอนดบแรกพบวา ตวแปรอนดบหนงทกตวในโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมเปนองคประกอบยอยของสามองคประกอบหลก ไดแก องคประกอบจรยธรรมตอตนเอง จรยธรรมตอผอน และจรยธรรมตอสงคม ผลการพจารณาน าหนกองคประกอบพบวาในทงสามองคประกอบ พบวา ทงสามองคประกอบน าหนกองคประกอบมคาอยระหวาง 0.584 ถง 0.781 , 0.699 ถง 0.846 และม 0.593 ถง 0.769 ตามล าดบ คาสมประสทธคะแนนองคประกอบทไดจากการตรวจสอบความตรงของโมเดลองคประกอบอนดบทสองภาวะผน าเชงจรยธรรมแสดงดงตารางท 2 ตารางท 2 ผลการตรวจสอบความตรงโมเดลองคประกอบอนดบสองภาวะผน าเชงจรยธรรม

ตวแปร เมทรกซน าหนกองคประกอบ

R2 เมทรกซ สปส. คะแนนองคประกอบ

องคประกอบอนดบแรก PETTIC DLGENT 0.674 - - 0.454 0.674 PATIENT 0.672 0.131 5.114 0.451 0.672 RESPON 0.679 0.131 5.171 0.461 0.679


~ 454 ~

ตารางท 2 (ตอ)

ตวแปร เมทรกซน าหนกองคประกอบ

R2 เมทรกซ สปส. คะแนนองคประกอบ

WCOMIT 0.727 0.132 5.493 0.529 0.727 MODESTY 0.650 0.131 4.968 0.422 0.650 ITGRITY 0.729 0.132 5.510 0.531 0.729 MINSIST 0.781 0.134 5.845 0.610 0.781 RELIAD 0.567 0.125 4.547 0.341 0.584 INTERET ETCOMMU 0.726 - - 0.527 0.726 TRUSTWO 0.846 0.118 7.153 0.715 0.846 MERCI 0.755 0.119 6.348 0.570 0.755 CARING 0.767 0.119 6.453 0.588 0.767 JUSFAIR 0.748 0.119 6.289 0.559 0.748 MODEST 0.733 0.119 6.155 0.537 0.733 RESPECT 0.699 0.119 5.857 0.488 0.699 SOCETHIC FMEMBER 0.646 - - 0.418 0.646 GMEMBER 0.654 0.078 8.347 0.427 0.654 UNIENHA 0.693 0.132 5.230 0.480 0.693 REGRES 0.591 0.128 4.606 0.351 0.593 SOCICON 0.769 0.135 5.697 0.591 0.769 PUBMIND 0.765 0.135 5.671 0.585 0.765 องคประกอบอนดบสอง PEETIC 0.890 0.155 5.739 0.793 0.890 INTERET 0.959 0.143 6.704 0.920 0.959 SOCETHIC 1.028 0.169 6.078 1.056 1.028

สรปและอภปรายผลการวจย ผลการวจยในครงนสรปไดวาโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมทพฒนาขนโดยการตรวจสอบความสอดคลองระหวางโมเดลกรอบแนวคดกบขอมลเชงประจกษดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบสอง พบวาโมเดลทพฒนาขนมความตรงสามารถน าไปใชในการอธบายภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา คณะศกษา มหาวทยาลยการกฬาแหงชาตวทยาเขตสมทรสาครได โดยโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมประกอบไปดวยองคประกอบอนดบแรก 3 ตว ไดแก องคประกอบจรยธรรมตอตนเอง จรยธรรมตอผอน และจรยธรรมตอสงคม รวมทงสน 21 ตวแปร และองคประกอบอนดบแรกทงสามตวนเปนองคประกอบของภาวะผน าเชงจรยธรรม


~ 455 ~

ในการวจยผวจยมประเดนเพอการอภปรายผลสองประเดน ดงตอไปน 1. ความเหมาะสมถกตองของโมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมทพฒนาขน โมเดลองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมทพฒนาในการวจยน เปนการพฒนาขนจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และท าการตรวจสอบโมเดลโดยอาศยการตรวจสอบดวยขอมลเชงประจกษ และท าการวเคราะหความสอดคลองระหวางโมเดลทพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษโดยอาศยโปรแกรมลสเรล หรออาจกลาวไดวาเปนการตรวจสอบความตรงเชงโครงสราง (Construct validity) ของตวแปรภาวะผน าเชงจรยธรรมหรอเปนการตรวจสอบความตรงของโมเดลทพฒนาขนโดยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบสอง (Second Order Confirmatory Factor Analysis) นงลกษณ วรชชย (2542) ไดอธบายเกยวกบเรองโมเดลการวจยโดยสามารถสรปแนวความคดไดวาโมเดลเปนแบบจ าลองทสรางขนเพออธบายปรากฏการณตามธรรมชาต แตอาจเปนการตดบางสวนของสภาพจรงมาอธบายทงนเพอความสะดวกในการศกษา การพฒนาโมเดลทนกวจยสรางขนสวนใหญเปนการพฒนาโมเดลจากการศกษาเอกสารและงานวจยซงเปนการศกษาโดยวธนรนยท าใหไดโมเดลทเปนสมมตฐานการวจย จากนนนกวจยจงน าโมเดลการวจยไปตรวจสอบโดยใชวธการอปนยศกษาวาโมเดลทพฒนาขนสอดคลองกบขอมลเชงประจกษมากนอยเพยงใด ตองปรบปรงพฒนาโมเดลอยางไรใหสอดคลองกบสภาพปรากฏการณในสภาพจรง อนน าไปสความรใหม 2. องคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมทงสามองคประกอบ ผลการพฒนาและตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางหรอตรวจสอบความสอดคลองระหวางโมเดลทพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษ พบวา โมเดลภาวะผน าเชงจรยธรรมประกอบไปดวยองคประกอบหลก 3 องคประกอบ ไดแก องคประกอบจรยธรรมตอตนเอง จรยธรรมตอผอนและจรยธรรมตอสงคมตามล าดบ และแตละองคประกอบหลกกมตวแปรทเปนองคประกอบยอยตอไปอก สอดคลองกบงานวจยในอดตทศกษาเกยวกบองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม เชนงานของ สทธาสน แมนญาต (2554), ศภลกษณ สพรรณปราการ (2555), ชตมา รกษบางแหลม (2559) และ Hegarty and Moccia (2018) ทเสนอวาภาวะผน าเชงจรยธรรมประกอบไปดวยคณลกษณะทเปนองคประกอบยอย เชน ความขยน อดทน มความรบผดชอบ ตงมนในการท างาน ประหยด ซอสตย ยนหยดในความดงาม และเชอและปฏบตตนตามหลกศาสนา บคคลนนจะปฏบตตอผอนอยางมจรยธรรม กลาวคอมการสอสารอยางมจรยธรรม มความนาไววางใจ มความเมตตากรณา เอาใจใส มความยตธรรม มความสภาพออนนอม และใหเกยรตผอน ดานสงคมบคคลผมภาวะผน าเชงจรยธรรมจะเปนสมาชกทดของครอบครว เปนสมาชกทดของกลม สรางสามคค เคารพกฎระเบยบ มจตส านกตอสงคม และจต ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะเพอการปรบปรงภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา ผลการตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางชใหเหนวาโมเดลทพฒนาขนมความตรง ดงนนการพฒนาภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษาตองพฒนาในสวนของจรยธรรมตอตนเอง จรยธรรมตอผอน และจรยธรรมตอสงคม ดวยการจดโครงการพฒนาพฒนาจรยธรรมในดานหรอองคประกอบทเหลานนหรอการจดกจกรรมการเรยนการสอนทสงเสรมใหเกดองคประกอบยอยทจะท าใหเกดภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษาในล าดบตอไป 2. ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป การวจยนเปนการวจยเชงปรมาณ มจดหมายเพอพฒนาองคความรเกยวกบองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษาโดยอาศยวธการเชงนรนยคอน าการศกษากรอบแนวคดการวจยทพฒนาขนจากการศกษาเอกสารและตรวจสอบกรอบแนวคดทพฒนาขนดวยการตรวจสอบกบขอมลเชงประจกษซงมคณคาในแงใหความรความเขาใจเกยวกบองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรม อยางไรกตามองคความรยงสามารถเพมเตมไดจากการวจยทหลากหลายทงดานเนอหาและวธวทยาการวจย ดงนนการวจยในครงตอไปอาจเปนการศกษาปจจยทเปนสาเหตและผลของภาวะผน าเชงจรยธรรม แนวทางการพฒนาภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา การพฒนาโครงการหรอกจกรรมเพอเสรมสรางภาวะผน าเชงจรยธรรม หรอมการด าเนนการโดยการวจย


~ 456 ~

เชงคณภาพเพอศกษาคณลกษณะ สาเหต พฤตกรรมของนกศกษาทมความโดดเดนในการเปนบคคลทมภาวะผน าเชงจรยธรรม การวจยเชงทดลองหรอวจยเชงปฏบตการเพอศกษาผลและการด าเนนการของการจดโครงการหรอกจกรรมพฒนาภาวะผน าเชงจรยธรรม การวจยเชงปรมาณทเปรยบเทยบภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษาทมาจากกลม ชนป คณะ หรอสถาบนทแตกตางกนเพอท าความเขาใจภาวะผน าเชงจรยธรรมของบคคลทตางกลม ศกษาปจจยทท าใหนกศกษามภาวะผน าเชงจรยธรรมทแตกตางกนออกไป เอกสารอางอง จฑาทพย สรวงสวรรณ. (2561). การสรางแบบประเมนภาวะผน าเชงจรยธรรมของนกศกษา คณะศกษาศาสตร สถาบนการ

พลศกษา วทยาเขตสมทรสาคร. สถาบนการพลศกษา วทยาเขตสมทรสาคร. เจรญ กองโตกลาง. (2559). การพฒนาภาวะผน าเชงจรยธรรมในผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขน

พนฐาน. ดษฎนพนธหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยบรพา. ชตมา รกษบางแหลม เอกรนทร สงขทอง ชวลต เกดทพยและชดชนก เชงเชาว. (2559). ภาวะผน าเชงจรยธรรม : หนทางสการ

ขบเคลอนภาวะผน าในสถาบนการศกษา. มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 8(1), 168-181. ชตมา รกษบางแหลม. (2559). การวเคราะหองคประกอบภาวะผน าเชงจรยธรรมและประเดนปญหาจรยธรรมในการบรหาร

สถานศกษาของผบรหารวทยาลยพยาบาล สงกดสถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข . วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

บญจนทร สสนต, อ านาจ อปษรและสชาต ศรหานารถ. (ม.ป.ป). การวเคราะหองคประกอบคณลกษณะผน าเชงจรยธรรมของครในสถานศกษาขนพนฐาน สงกดกระทรวงศกษาธการ . แหลงทมาhttp://161.246.14.22/ocs/submissionfiles/ conferences/4/schedConfs/4/papers/52/submission/review/52-97-1-RV.docx

พชย โสวจสสตากล. (2557). ภาวะผน าเชงจรยธรรมของนายกเทศมนตร กบความผกพนตอองคการของพนกงาน เทศบาลต าบลนาปา อ าเภอเมอง จงหวดชลบร. สารนพนธหลกสตรรฐประศาสนศาสตร มหาบณฑต คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยเกรก.

ธญมย แฉลมเขต. (2558). การพฒนาหลกสตรฝกอบรมเพอเสรมสรางภาวะผน าเชงจรยธรรมส าหรบครผชวยโรงเรยนมธยมศกษา . วทยานพนธดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

นงลกษณ วรชชย. (2542). โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหส าหรบการวจย. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ยทธนา เฉลยวชาต. (2559). การวเคราะหองคประกอบภาวะผน าดานคณธรรมจรยธรรมของ ผบรหารสถานศกษาในสงกด

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภมเขต 1. มจร. สงคมศาสตรปรทศน, 5(1), 65-72. ศภลกษณ สพรรณปราการ. (2555). การพฒนาเครองมอวดภาวะผน าเชงจรยธรรมส าหรบผบรหารโรงเรยน . วทยานพนธดษฎ

บณฑต สาขาวชาการวดและประเมนผลการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สทธาสน แมนญาต. (2554). โมเดลความสมพนธโครงสรางปจจยทสงผลตอภาวะผน าเชงจรยธรรมของ ผบรหารสถานศกษา

สงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน. ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

สทด จนทะสนธ. (2560). รปแบบภาวะผน าเชงจรยธรรมแบบบรณาการของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนฐาน. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาผน าทางการศกษาและการพฒนาทรพยากรมนษย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม.


~ 457 ~

หงษา วงคจ าปา, วลนกา ฉลากบาง, ทนงศกด คมไขน า, และถาดทอง ปานศภวชร. (2560). รปแบบการพฒนาภาวะผน าเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษาสงกดส านกงาน คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ . ราชพฤกษ, 15(3), 17-23.

Brown, M.E. & L. K. Trevino. (2006). Ethical leadership: A review and future direction. The Leadership Quarterly, 17(6), 595-616.

Brown, M. E., Treviño, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Process, 97, 117-134.

Duggan, T. (2018). What Are the Key Elements of Ethical Leadership in an organization?. Retrieved from : https://yourbusiness.azcentral.com/key-elements-ethical-leadership-organization-8819.html

Duh, M. & J. Belak. (2009). The influence of a family on ethical behavior of a family enterprise. Acta Polytechnica Hungarica, 6(3), 36-56.

Hair, J.F.Jr., W. C. Black, Babin, B. J. & R. E. Anderson. (2010). Multivariate data analysis. 5th ed. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.

Hegarty, N. & S, Moccia. (2018). Components of ethical leadership and their importance in sustaining organizations over the long term. The Journal of Values-Based Leadership, 11(1), 1-10.

Khan, S. R. and U. Javed. (2018). Ethical leadership and impression management in education institutions. Pakistan Journal of Social and Clinical Psychology, 16(1), 51-56.

Koj, A. (2018). Ethical blindness triggers and the need for stronger ethical leadership. Retrieved from : http://www.akronos-consulting.com/scrapbook/2018/6/24/ethical-blindness-triggers-and-the-need-for-stronger-ethical-leadership.

Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610.

Luenendonk, M. (2017). 101 Leadership: Definition, Traits, Styles and More. Retrieved from : https://www.cleverism.com/leadership-101-definition-traits-styles/.

Rogerson, K. F.(1991). Introduction to Ethical Theory. Fort Worth: Holt, Rinehart and Winston. Velga, V. and L, Iveta (2016). Ethical leadership: meaning and measurement. Latvian retail traders’ perspective.

Economics and Cultures, 13(2), 89-96. Wart, M. V. (2014). Contemporary varieties of ethical leadership in organizations. International Journal of

Business Administration, 5(5), 27-45.

a development of ethical leadership components for...

Documents