okanuni.eren.xyz › uys_hafta11_2019.pdf · okan Üniversitesi myo mutk225 uÇak yapi ve...

Okan Üniversitesi MYO

MUTK225UÇAK YAPI VE SİSTEMLERİNE GİRİŞ

Dersi Veren:

Öğr. Gör. Eren Kayaoğlu

[email protected] Ders 11

Müze Gezisi: R. M. Koç Sanayi Müzesi (Sütlüce / Haliç)

19 Aralık Perşembe (09:30 – 14:30)

Not: Dönemin son haftası ders yapılmayacaktır

Uçak Yapı ve Sistemlerine Giriş

Ders Sunumları (.pdf) + Kaynaklar

http://okanuni.eren.xyz

Web adresinden indirebilirsiniz.

Ders Konu Başlıkları ATA 100 Numaralandırma Sistemi Gerilmeler: Çekme/ Basma/ Burulma/ Burkulma/ Eğilme/ Kesme/ Yorulma Bölge ve İstasyon Tanımlama/ Gövde İstasyonları Gövde Yapıları (Monokok, Yarı monokok)/ Uçak Gövdesi Yapısal Sınıflandırma (Primer Yapı, Sekonder Yapı) Gövde Yapısal Elemanları: Stringer, Longeron, Spar, Bulkhead (Basınç Duvarı), Frame (Çerçeve), Former (Çerçeve),

Doubler (İkinci Yapı), Gövde Yüzeyi (Skin)/ Döşeme Yapıları (Floor Beam)/ Omurga (Keel Beam) Gövde Yapılarında Basınçlı Bostikleme (Sealing) (Yapısal ve Basınçlama Macunları) Yarı Monokok Gövde Yapıları: Burun Bölümü (Nose Section), Orta Bölüm (Center Section), Kuyruk Bölümü (Tail,

Empennange Section)/ Koltuk Yerleşimi (Kokpit ve Yolcu Kabini) Gövde Yüzeyi (skin) Koruma Yöntemleri: Krom Kaplama (Cromizing), Anotlama (Anodizing), Kromat Kaplama (Alodizing),

Boyama (Painting) Kargo Yükleme Sistemleri (Ön Kargo, Arka Kargo, Bulk (Yığma) Kargo)/ Palet Yükleme Sistemi Kapılar ve Acil Durum Çıkışları (Yolcu/ Ekip Kapıları, Acil Çıkış Kapıları, Kargo Kompartıman Kapıları, Erişim Kapıları,

Servis Kapıları, Sabit İç Kapılar)/ Kapı Uyarı Sistemi Pencereler (Windows): Kokpit Pencereleri, Yolcu Kabini Pencereleri, Gözetleme ve Kontrol Camları, Acil Çıkış Pencereleri,

Kapı Pencereleri Bağlantı Yöntemleri/ Mekanik Yöntemler: Perçin (Rivet), Saplama (Bolt), Somun (Nut), Vida (Screw) Bağlantı Yöntemleri/ Mekanik Olmayan Yöntemler: Kaynak (Welding), Lehim (Brazing), Yapıştırma (Adhessive Bonding) Emniyet Bağlantı Metotları: Emniyet Teli (Safety Wiring), Kopilya (Cotter Pin), Kilitli Pullar (Lock Washers), Tab Pulları

Yay (Spring), Özel Kendinden Kilitli Somunlar (Self-locking Nuts)

Okan Üniversitesi MYO / MUTK225 - UÇAK YAPI VE SİSTEMLERİNE GİRİŞ

Ders Konu Başlıkları Hidrolik Güç (ATA 29) • Sistem donanımı; • Hidrolik sıvılar; • Hidrolik rezervuarlar ve akümülatörler; • Basınç kumandası; •

Güç dağıtımı; • Gösterge ve ikaz sistemleri; • Diğer sistemlerle ilişkiler. Pnömatik/Vakum (ATA 36) • Sistem düzeni; • Kaynaklar: motor/APU, kompresörler, rezervuarlar, yer ikmal; • Basınç

kontrol; • Dağıtım; Air Conditioning ve Kabin Basınçlandırma (ATA 21) Hava girişi • Hava giriş kaynakları, motordan hava temini, APU ve yer

(ikmal) arabası; Air Conditioning • Air Conditioning sistemleri; • Hava çevirimi ve buhar çevirimi makinaları; • Dağıtım sistemleri; • Basınçlandırma sistemleri; • Kumanda (control) ve göstergeler; • Kabin basınç ayar kumandaları.

Oksijen (ATA 35) • Sistem düzeni: kokpit, kabin; • Kaynaklar, depolama, yükleme ve dağıtım; • İkmal ayar; Buz ve Yağıştan Korunma (ATA 30) • Buz oluşumu, sınıfları ve belirlenmeleri; • Buzlanmayı önleyen sistemler: elektrik, sıcak

hava ve kimyasal; • Buz çözücü sistemler: elektrik, pnömatik ve kimyasal; • Yağmur silecek ve temizleme; • ‘Probe’ların ve ‘drain’ yerlerinin ısıtılması.

Su/Atık (ATA 38) • Su sistem düzeni, besleme, dağıtım, ikmal ve boşaltma; • Tuvalet sistem düzeni, yıkama/boşaltma, ikmal • Korozyonla ilgili hususlar.

Yakıt Sistemleri (ATA 28) • Sistem donanımı; • Yakıt tankları; • Besleme sistemleri; • Boşaltma, havalandırma ve tahliye etme; • Çapraz besleme ve aktarma (transfer); • Göstergeler ve ikazlar;

Yangın Koruma (ATA 26) • Yangın ve duman yakalama ve ikaz sistemleri; • Yangın söndürme sistemleri; • Yangın tüpleri İniş Takımları (ATA 32) • Yapıları, şok emme (shock absorbing); • Açılma ve toplanma sistemleri: normal ve acil durumlar; •

Endikasyon ve ikaz; • Tekerlekler, frenler, ‘antiskid’ ve oto-frenleme • Lastikler; • Yer direksiyon (steering) • Air-groundSensing



• Yangın algılama, gösterme ve söndürme▫ Motorlar

▫ APU kompartımanları

▫ Tuvaletler lavabolar

• Yangın algılama ve gösterme▫ İniş takımlarının yuvaları

▫ Kanatlar ve gövde

▫ Kargo kompartımanı

Yangın Koruma Sistemi (ATA 26) Modul 11.8


Yangın Üçgeni

Yangın oluşumu için üç şart:

• Oksijen

• Isı

• Yakıt



• (Fire Protection System)

Örnek görsel: Yangın alt sistemlerinin uçakta yerleşimleri



• Motor Yangın Sistemi (Engine Fire System)

Alt bileşenleri:

▫ Motor aşırı sıcaklık ve yangın detektörü

▫ Motor yangın söndürme tüpleri

▫ Motor aşırı sıcaklık ve yangın göstergeleri

▫ Motor ve APU yangın algılama ünitesi




▫ Motor Aşırı Sıcaklık ve Yangın Detektörü




▫ Motor Aşırı Sıcaklık ve Yangın Detektörü

Örnek görsel: Motor yangın algılayıcı sistem (firewire loop)




▫ Motor Yangın Söndürme Tüpleri



• APU Yangın Sistemi (APU Fire System)

Alt bileşenleri:

▫ APU yangın detektörü

▫ APU yer kumanda paneli

▫ APU yangın söndürme tüpü

▫ Moto ve APU yangın algılama ünitesi




▫ APU Yangın Detektörü (APU Fire Detector)




▫ APU Yer Kumanda Paneli (APU Ground Control Panel)




▫ APU Yangın Söndürme




▫ APU Yangın Söndürme Tüpü



• Motor ve APU Yangın Algılama Ünitesi (Fire Sensing Unit)



• Motor ve APU Yangın Algılama Ünitesi (Fire Sensing Unit)

Örnek görsel: Fire wirealgılayıcılardan gelen sinyalleri izleyen kontrol ünitesi

Yangın Koruma Sistemi


• Motor Aşırı Sıcaklık ve Yangın Göstergeleri



• Motor Aşırı Sıcaklık ve Yangın Göstergeleri

Örnek görsel: Motor aşırı sıcaklık ve yangın gösterge panelleri



• Yardımcı Yangın Koruma Sistemleri

▫ Ana İniş Takım Yuvası Yangın Algılama Sistemi

▫ Algılama Elemanları / Sensörler

▫ Kanat ve Gövde Aşırı Sıcaklık Devresi

▫ Tuvalet Yangın Söndürücüsü ve Tuvalet Duman Bulma Sistemi

▫ Kargo Kompartımanı Duman Bulma Sistemi



• Sistemdeki elemanlar farklı haberleşme kanalları üzerinden ana kontrolcüye bağlanır



• Yardımcı Yangın Koruma Sistemi

▫ Ana İniş Takım Yuvası Yangın Algılama Sistemi




▫ Algılama Elemanları / Sensörler / Termal Sviç (Thermal Switch)

Örnek görsel: Fenwal yangın detektörü




Örnek görsel: Two wire loop

(Sıcaklık artışına bağlı olarak direncin düşmesi ilkesiyle çalışır)





Örnek görsel: Lindberg System

(Sıcaklık artışına bağlı olarak gaz salımı ile çelik tüpteki basınç artışı ilkesi, artan basınç ile diyafram itilir, devre tamamlanır)




• Kanat ve Gövde Aşırı Sıcaklık Devresi



• Tuvalet Yangın Söndürücüsü ve Tuvalet Duman Bulma Sistemi



• Tuvalet Yangın Söndürücüsü ve Tuvalet Duman Bulma Sistemi

Örnek görsel: Uçak tuvaleti çöp kutusu yangın söndürücüsü



• Kargo Kompartımanı Duman Bulma Sistemi



• Kargo Kompartımanı Yangın Söndürme Sistemi



• Örnek: A380 Kargo Kompartımanı Yangın Önleme (Bastırma) Sistemi



• Kabin ve Kokpit Yangın Tüpleri

Kabin ve kokpitte muhtelif yerlerde el tipi yangın söndürücüler yaylı braketler ile sabitlenmiş şekilde bulunmaktadır.



• Algılayıcı tellerin (fire wire) kırılmış, sıkışmış, katlanmış olup olmadığı,

• Tellerde aşınma durumu,

• Kısa devreye sebep olacak parça ve tellerin olup olmadığı,

• Sensörlerde ezilme, çizilme, kıvrılma olup olmadığı muayene edilmeli.

Yangın Koruma Sistemi Bakımı


• Tel kelepçelerinin (clamp) sıkılığı,

• Titreşim durumu,

• Çevresinde sürtünen parça olup olmadığı,

• Tellerin eğilme-bükülme yarıçapları (10cm) kontrol edilmelidir.



• Kelepçeler (clamps) ile ısı algılama elemanı / ‘fire wire’ (heat-sensing element) arasında görece hareket sonucu sürtünme ve aşınma oluşur. Bunu önlemek için algılayıcı eleman lastik rondela (grommet) içinden geçirilip kelepçelenmelidir.



• Isı algılayıcı sensörlerin (heatsensing element) somunları gevşemişse yeniden torklanmalıdır.

• Algılayıcılarda conta vb. varsa kontrol edilmeli, sökme-takma durumlarında yenilenmelidir.



Yakıt Sistemleri (ATA 28) Modul 11.10


Alt bileşenleri:

▫ Yakıt tankları

▫ Manifoldlar ve bağlantılar

▫ Yakıt besleme sistemleri

▫ Yakıt karıştırma sistemleri

▫ Yakıt ikmâl ve boşaltma sistemleri

▫ Yakıt havalandırma sistemi

▫ Çapraz besleme ve transfer sistemleri

▫ Yakıt miktar, sıcaklık, basınç göstergeleri ve ölçme sistemleri



• Yakıt Tankları



• Yakıt Tankları (Fuel Tanks)▫ Wet wing (ıslak kanat)

▫ Integral fuel tanks (tümleşik tank)

▫ Kanat içi tanklar: Uçuş sırasında kanatlardaki

gerilimi azaltır

Yanıcı ve patlayıcı olan yakıtı, yolcu ve mürettebattan uzaklaştırır

Yakıt Sistemleri


• Yakıt Tankları



• Günümüz uçaklarında kullanılan yakıt tankları iki tipte imal edilir:

▫ Yekpare tip yakıt tankları

▫ Torba tip yakıt tankları



• Yakıt Tankları / Yekpare tip yakıt tankları




Örnek görsel: 727 center fuel tank

▫ Metal metale birleşme bölgelerinde bostik

▫ Erişim kapağı detayları…

Yakıt Sistemleri (ATA 28)


Örnek görseller:

Gövde içi ve

rijit yakıt tankları




Örnek görsel:

Cessna tipi uçakta standart menzil yakıt tankı (kanat içi)





▫ Islak Kanat (wet wing / integral tank)

Örnek görsel:

▫ Kanat içi yakıt tankı bölümleri

▫ Kapakçıklı çek valf (flapper check valve)

Yakıt Sistemleri



Örnek görsel: Yakıt tankının muayenesi ve bakımı




Örnek görsel: ACT ‘ler

Additional Center Tanks(menzili artırmak amaçlı

kargo kompartımanında)



• Yakıt Tankları / Torba tip yakıt tankları

Örnek görsel:

Torba tip yakıt hücresi


• Yakıt Tankları / Torba tip yakıt tankları (Bladder fuel tanks)

Örnek görsel:

Torba tip (bladder) yakıt hücresi

(Polimer katmanlı malzemeden)




• Besleme Sistemleri

▫ Yakıt Sistemi Manifoldları ve Bağlantıları



Örnek görsel: Motor ve APU yakıt

besleme sistemi şeması

Yakıt Sistemi


• Besleme Sistemleri / Motor ve APU Yakıt Besleme Sistemi



• Kapakçıklı çek valfler



• Besleme Sistemleri / Motor ve APU Yakıt Besleme Sistemi



• Yakıtı Karıştırma Sistemleri

Yakıt Sistemleri


• Yakıt İkmal ve Boşaltma Sistemleri (Defueling-Fueling Systems)

▫ Yakıt İkmal-Boşaltma Adaptörleri

Yakıt Sistemleri



▫ Yakıt İkmal-Boşaltma Adaptörleri (Refuel Coupling)

Yakıt Sistemleri



▫ Yakıt İkmal Valfleri (Fuel Fill Valves)

Yakıt Sistemleri



▫ Yakıt Boşaltma Valfleri

Yakıt Sistemleri


• Fazla Yakıt Boşaltma Sistemi (Fuel Dump System)

Yakıt Sistemleri


• Fazla Yakıt Boşaltma Sistemi (Fuel DumpSystem)

Yakıt Sistemleri


• Yakıt Hattı Kaplaması Boşaltma Sistemi

Yakıt Sistemleri


• Yakıt Havalandırma Sistemi (Fuel Vent System)

Yakıt Sistemleri


• Yakıt Havalandırma Sistemi (Fuel tank ventfloat valve)

Yakıt Sistemleri



Yakıt Sistemleri



▫ Vent float valve

Yakıt Sistemleri



▫ Havalandırma Manifoldu Boşaltma Valfleri (Vent Drain Float Valves)

Yakıt Sistemleri



Yakıt Sistemleri


• Çapraz Besleme ve Transfer Sistemleri (Crossfeed and Transfer Systems)

▫ Çapraz Besleme Valfleri (Crossfeed Valves)

Yakıt Sistemleri


• Çapraz Besleme ve Transfer Sistemleri (Crossfeed and Transfer Systems)

▫ Yakıt Transferi (Fuel Transfer)

Yakıt Sistemleri


Örnek görsel:

Yardımcı pompalar (booster pumps)

Çapraz besleme valfi (X-feedcrossfeed)

Yakıt Sistemi


• Göstergeler, Uyarılar ve Ölçme Sistemleri

▫ Yakıt Miktar Gösterge Sistemleri

Yakıt Sistemleri



▫ Yakıt Miktar Gösterge Sistemleri / Kondansatör Tip

Yakıt Sistemleri


Yakıt Sistemleri


▫ Kondansatör tip algılayıcı

Örnek görsel: Kondansatör Tip Yakıt Miktar Algılayıcı (Capacitance type fuel quantity indication)



▫ Yakıt Miktar Gösterge Sistemleri

Yakıt Sistemleri



▫ Alternatif Yakıt Ölçme Sistemleri

Yakıt Sistemleri



▫ Alternatif Yakıt Ölçme Sistemleri

Kalibreli Ölçü Çubukları (Magna Sticks)

Yakıt Sistemleri


Örnek görsel:

Kalibreli Ölçü Çubukları

(Magna Sticks)

Yakıt Sistemleri



▫ Meyil Ölçer (Inclinometer)

Yakıt Sistemleri



▫ Yakıt Sıcaklık Gösterge Sistemleri

Yakıt Sistemleri



▫ Yakıt Düşük Basınç Gösterge Sistemleri

Yakıt Sistemleri

okanuni.eren.xyz › uys_hafta11_2019.pdf · okan Üniversitesi myo mutk225 uÇak yapi ve...

Documents