a1c10 - tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · từ'trường' 6....

11
Chương 10 Từ trường và Cảm ứng từ 7/11/15 Từ trường 1. Tương tác từ 7/11/15 Tương tác từ I I ! F ! F I I ! F ! F N S S N ! F ! F N S ! F ! F Từ trường 2. Khái niệm ! Một vấn đề đặt ra là tại sao lại xuất hiện tương tác giữa các dòng điện và sự tương tác đó thực hiện như thế nào, có thông qua môi trường vật chất nào không? ! Vật lý duy vật hiện đại quan niệm rằng: Sự tương tác giữa các dòng điện thực hiện được thông qua môi trường vật chất trung gian được gọi là từ trường.Sự tương tác diễn ra như sau: Mỗi dòng điện tạo ra xung quanh nó một từ trường và từ trường này tác dụng một lực từ lên các dòng điện khác, lên kim nam châm hay một cách tổng quát là lên các điện tích chuyển động trong từ trường này. 7/11/15 Từ trường 2. Khái niệm ! “Vậy từ trường là một dạng vật chất tồn tại xung quanh các dòng điện, và là nhân tố trung gian truyền tương tác giữa các dòng điện với nhau. Từ trường cũng là một dạng đặc biệt của trường điện từ”. ! Để đặc trưng cho từ trường về mặt lực tác dụng người ta sử dụng véc tơ cảm ứng từ . ! Như vậy véc tơ cảm ứng từ cũng tương tự như véc tơ cường độ điện trường của điện trường. ! Để xác định véc tơ cảm ứng từ người ta áp dụng định luật BioqSavartqLaplace 7/11/15 ! B ! B ! E ! B

Upload: others

Post on 18-May-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Chương'10'

Từ'trường'và'Cảm'ứng'từ'

7/11/15'

Từ'trường'

1. Tương(tác(từ(

7/11/15'

Tương'tác'từ'

I I!F

!FI I

!F!F

N

S

S N

!F !

FN

S!F

!F

Từ'trường'

2. Khái(niệm(

! Một(vấn(đề(đặt(ra(là(tại(sao(lại(xuất(hiện(tương(tác(giữa(các(dòng(điện(và(sự(tương(tác(đo(thực(hiện(nhu(thê(nào,(có(thông(qua(môi(trường(vật(chất(nào(không?(

!  Vật(lý(duy(vật(hiện(đại(quan(niệm(rằng:(Sự(tương(tác(giữa(các(dòng(điện(thực(hiện(được(thông(qua(môi(trường(vật(chất(trung(gian(được(gọi(là(từ(trường.Sự(tương(tác(diễn(ra(nhu(sau:(Mỗi(dòng(điện(tạo(ra(xung(quanh(nó(một(từ(trường(và(từ(trường(này(tác(dụng(một(lực(từ(lên(các(dòng(điện(khác,(lên(kim(nam(châm(hay(một(cách(tổng(quát(là(lên(các(điện(tích(chuyển(động(trong(từ(trường(này.(

7/11/15'

Từ'trường'

2. Khái(niệm(

!  “Vậy(từ(trường(là(một(dạng(vật(chất(tồn(tại(xung(quanh(các(dòng(điện,(và(là(nhân(tô(trung(gian(truyền(tương(tác(giữa(các(dòng(điện(với(nhau.(Từ(trường(cũng(là(một(dạng(đặc(biệt(của(trường(điện(từ”.(

!  Để(đặc(trưng(cho(từ(trường(về(mặt(lực(tác(dụng(người(ta(sử(dụng(véc(tơ(cảm(ứng(từ(((((.(

! Nhu(vậy(véc(tơ(cảm(ứng(từ((((((cũng(tương(tự(nhu(véc(tơ(cường(độ(điện(trường((((((của(điện(trường.(

!  Để(xác(định(véc(tơ(cảm(ứng(từ((((((người(ta(áp(dụng(định(luật(BioqSavartqLaplace(

7/11/15'

!B

!B!

E!B

Page 2: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Từ'trường'

3. Định(luật(BioqSavartqLaplace(

!  Đinh(luật:(Véc(tơ(cảm(ứng(từ(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((do(một(phần(tử(dòng(điện(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((gây(ra(tại(điểm(M(cách(nó(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((một(khoảng(r(có:(  Phương:(vuông(góc(với(mặt((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((phẳng(chứa(phần(tử((((((((((và(điểm(M(

  Chiều(sao(cho(3((véc(tơ((((((((((,(((((và((((((((((lập(thành(một(tam(diện(thuận((xác(định(theo(quy(tắc(vặn(đinh(ốc)(

  Độ(lớn(

!  Trong(đó(((((((((((((((((((((((((((((((((((((là(hằng(số(từ(của(chân(không,(((((là(hằng(số(từ(tỷ(đối(của(môi(trường(

7/11/15'

Id!ℓ

!r d

!B

dB =µ0µ4π

Idℓ ⋅sinαr 2

Id!ℓα

!r

d!B

M

Id!ℓ

µ0= 4π ×10

−7Hm

−1

µ

Từ'trường'

4. Quy(tắc(vặn(đinh(ốc(xác(định(chiều(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ(

!  “Đặt(cái(đinh(ốc(theo(chiều(của(dòng(điện,(nếu(quay(cho(cái(đinh(ốc(tiến(theo(chiều(dòng(điện(thì(chiều(quay(của(cái(đinh(ốc(tại(một(điểm(sẽ(là(chiều(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ(tại(điểm(đó”(

7/11/15'

Chiều'dòng'điện'

Chiều'từ'

trường'

Chiều'dòng'điện'

Từ'trường'

5. Nguyên(lý(chồng(chất(từ(trường(

!  Cho(phép(tìm(véc(tơ(cảm(ứng(từ(do(toàn(bộ(dòng(điện(gây(ra(tại(một(điểm(nào(đó.(Véc(tơ(cảm(ứng(từ(do(một(dòng(điện(bất(ky(gây(ra(tại(một(điểm(nào(đó(bằng(tổng(các(véc(tơ(cảm(ứng(từ(do(các(phần(tử(dòng(điện(gây(ra(tại(điểm(đó.(

!  Dưới(dạng(tích(phân(

7/11/15'

!B = Δ

!Bi

i=1

n

!B = d

!B

Toàn dòng( )∫

Δ!Bi → d

!Bi; n →∞

Từ'trường'

6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn((((((((((((((((((((((((((((((((((((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn(

7/11/15'

θ!r

Id!ℓ

A

B

!B

M

!B

R

θ1

θ2

d!B =

µ0µ4π

Id!ℓ ×!r"

#$%

r 3

B = dB∫ =µ0µI

4πdℓ ⋅sinθ

r 2A

B

r =R

sinθ và

ℓR= cotθ ⇒ dℓ = Rdθ

sin2 θ

B =µ0µI

4πdθ ⋅sinθ

Rθ1

θ2

∫ =µ0µI

4πRcosθ1 − cosθ2( )

θ1 = 0; θ2 = π ⇒ B =µ0µI

2πR

Page 3: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Từ'trường'

6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn((((((((((((((((((((((((((((((((((((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn(

7/11/15'

Từ'trường'

7. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(vòng(dây(dẫn(hình(tròn(

7/11/15'

B =µ0µIR2

2 R2 +h2( )3/2 d

!B1

!r

Id!ℓ2

Id!ℓ1

!r

h

d!B2 d

!B

R

I

Định'lý'OstrogradskiIGauss'

1. Đường(cảm(ứng(từ(

!  Để(biểu(diễn(từ(trường(một(cách(hình(ảnh(người(ta(dùng(các(đường(cảm(ứng(từ.(Đó(là(những(đường(còng(mà(tiếp(tuyến(tại(mọi(điểm(của(nó(trùng(với(phương(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ(tại(điểm(đó.(Chiều(của(đường(sức(từ(trường(là(chiều(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ.(

!  Quy(ước:(vẽ(số(đường(cảm(ứng(từ(qua(một(đơn(vị(diện(tích(đặt(vuông(góc(với(chúng(có(trị(số(bằng(độ(lớn(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ(tại(điểm(đó.(

!  Đặc(điểm:(đường(cảm(ứng(từ(là(những(đường(cong(kín(không(giao(nhau.(

!  Chiều(đi(ra(từ(cực(bắc,(đi(vào(cực(nam(của(nam(châm(7/11/15'

Định'lý'OstrogradskiIGauss'

2. Từ(thông(

!  Định(nghĩa(

!  Ý(nghĩa:(Từ(thông(có(trị(số(bằng(số(lượng(đường(cảm(ứng(từ(gửi(qua(diện(tích(S(

7/11/15'

!B

!n

Bn!S

S

d!S

ΦM =!B ⋅!S = Bn ⋅S ΦM = dΦM =∫

!B ⋅d

!S∫

Page 4: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Định'lý'OstrogradskiIGauss'

3. Định(luật(OxtrogradskyqGauss(

!  Từ(thông(toàn(phần(gửi(qua(mặt(kín(S(bất(kì(có(giá(trị(đại(sô(bằng(không.(

7/11/15'

ΦM =!B ⋅d

!S

S"∫ = 0

!n

!n

Từ(thông(đi(vào(Từ(thông(đi(ra(

Định'lý'dòng'toàn'phần'

1.  Lưu(số(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ(

!  Lưu(số(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ(dọc(theo(đường(cong(kín(là(đại(lượng(về(giá(trị(bằng(tích(phân(của((((((((((((dọc(theo(toàn(bộ(đường(cong(đó(

!  Định(lý(“Lưu(số(của(véc(tơ(cảm(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((ứng(từ(dọc(theo(một(đường(cong(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((kín(có(giá(trị(bằng(tổng(đại(số(dòng((((((((((((((((((((((((((((((((((((((điện(xuyên(qua(mặt(cong(giới(hạn(((((((((((((((((((((((((((((((((((bởi(đường(cong(đó(nhân(với(μ0μ”(

7/11/15'

!B ⋅d

!ℓ

C( )#∫ = B ⋅dℓ ⋅cos

!B ⋅d!ℓ( )

C( )#∫

!B ⋅d

!ℓ

C( )#∫ = µ0µI

!B

Or

d!ℓ

!I

Định'lý'dòng'toàn'phần'

2.  Chứng(minh((tham(khảo)(

7/11/15'

!B ⋅d

!ℓ

C( )!∫ = B ⋅dℓ ⋅cos

#B ⋅d#ℓ( )

C( )!∫

dℓ ⋅cos#B ⋅d#ℓ( ) = rdϕ

B = µ0µI

2πr!B ⋅d

!ℓ

C( )!∫ = µ0µ

I

2πr⋅r dϕ

C( )!∫

"B ⋅d

"ℓ

C( )!∫ = µ0µ

I

2πdϕ

C( )!∫ = µ0µI

!B

O dϕr

M

d!ℓ

Định'lý'dòng'toàn'phần'

3. Áp(dụng(

!  Đường(cong(không(bao((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((quanh(dòng(điện(

! Nhiều(dòng(điện(

7/11/15'

1

2

ba

I1

I2

I3

!B ⋅d

!ℓ

C( )!∫ = −I1 + I2 − I3

!B ⋅d

!ℓ

C( )!∫ =

"B ⋅d

"ℓ

1a2

∫ +"B ⋅d

"ℓ

2b1

⇒"B ⋅d

"ℓ

C( )!∫ = 0

Page 5: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Định'lý'dòng'toàn'phần'

3. Áp(dụng(

!  Đường(cong(bao(quanh(dòng(điện(nhiều(lần(

7/11/15'

!B ⋅d

!ℓ

C( )!∫ = 2µ0µI

!B ⋅d

!ℓ

C( )!∫ = 0

Định'lý'dòng'toàn'phần'

3. Áp(dụng:(Từ(trường(trong(lòng(cuộn(dây(hình(xuyến(

7/11/15'

!B ⋅d

!ℓ

C( )!∫ = µ0µ ⋅nI

B dℓC( )!∫ = B ⋅2πR = µ0µ ⋅nI

B =µ0µ ⋅nI

2πR

n(là(số(vòng(dây(

Định'lý'dòng'toàn'phần'

3. Áp(dụng:(Từ(trường(của(ống(dây(thẳng((((((((((((((((((((từ(trường(của(cuộn(cảm)(

!  Ống(dây(dài(vô(hạn(≡(hình(xuyến(có(bán(kính(bằng(vô(cùng.(

!  n0(=(n/2πR(là(mật(độ(số(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((vòng(dây(trên(một(đơn((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((vị(độ(dài(của(ống(dây.(

!  Trên(thực(tế(những(ống(dây(có(chiều(dài(lơn(hơn(khoảng(10(lần(đường(kính(của(nó(có(thể(coi(gần(đúng(là(có(từ(trường(đều(bên(trong(ống.(

7/11/15'

B = µ0µn0I

Tác'dụng'của'từ'trường'

1.  Lực(Ampere(

!  Thực(nghiệm(cho(thấy(rằng(mọi(dòng(điện(đặt(trong(từ(trường(đều(chịu(tác(dụng(của(một(lực(từ(gọi(là(lực(Ampere.(

! Một(phần(tử(dòng(điện(dài((((((có(cường(độ(I(đặt(trong(từ(trường(có(cảm(ứng(từ(B(sẽ(chịu(tác(dụng(của(một(lực(từ(dF(  Có(phương(vuông(góc(với(mặt(phẳng(chứa(((((((((và((

  Có(chiều(xác(định(theo(quy(tắc(bàn(tay(trái(

  Có(độ(lớn:(((((((((((((((((((((((((((((((((((,(với((((((là(góc(hợp(bởi(hai(véc((((tơ((((((((((và(

7/11/15'

dℓ

Id!ℓ

!B

dF = dℓ ⋅Bsinα αId!ℓ

!B

Page 6: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

!F

!B

Tác'dụng'của'từ'trường'

1.  Lực(Ampere(

!  Quy(tắc(bàn(tay(trái:(“Đặt(bàn(tay(trái(sao(cho(véc(tơ(cảm(ứng(từ(hướng(vào(lòng(bàn(tay,(chiều(từ(cổ(tay(tới(các(ngón(tay(chỉ(chiều(của(dòng(điện(khi(đó(chiều(của(ngón(tay(cái(choãi(ra(một(góc(90(độ(chỉ(chiều(của(lực(từ(tác(dụng(lên(dòng(điện”(

7/11/15'

!B !

F

I

I

Tác'dụng'của'từ'trường'

2.  Lực(Lorentz(

!  Giả(sử(có(điện(tích(+q(bay(với(vận(tốc(((((trong(từ(trường(đều(có(véc(tơ(cảm(ứng(từ((((((,(khi(đó(q(sẽ(chịu(tác(dụng(của(một(lực(từ(gọi(là(lực(Lorentz(

!  Alpha(là(góc(hợp(bởi(phương(của(véc(tơ(vận(tốc(((((và(phương(của(véc(tơ(cảm(ứng(từ((

!  Lưu(ý:(  Chiều(của(dòng(điện(I(là(chiều(chuyển(động(của(điện(tích(dương,(cùng(chiều(với(vận(tốc(((((nếu(q(dương(và(ngược(lại(

  ((((vuông(góc(với(((((nên(chỉ(làm(thay(đổi(phương(của((7/11/15'

q = I ⋅ t!ℓ =!v ⋅ t

"#$⇒ I ⋅

!ℓ = q ⋅

!v ⇒ F = BIℓsinα = Bqvsinα

!v

!v

!B

!B

!v

!v

!v

!F

Tác'dụng'của'từ'trường'

2.  Lực(Lorentz(

7/11/15'

R!B

!F

!v

R

!v

!F

!B

Tác'dụng'của'từ'trường'

3.  Chuyển(động(của(hạt(tích(điện(trong(từ(trường(

7/11/15'

Page 7: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Tác'dụng'của'từ'trường'

4. Tương(tác(của(hai(dòng(điện(song(song(

!  Dòng(điện(I2(gây(ra(một(từ(trường(xung(quanh(nó(

!  Tại(vị(trí(của(I1(cách(I2(một(khoảng(a(từ(trường(này(có(phương(vuông(góc(với(I1,(chiều(như(hình(vẽ(và(có(độ(lớn(bằng(

!  B2(tác(dụng(lên(I1(một(lực(từ(

!  Theo(quy(tắc(bàn(tay(trái,(lực(này(hướng(về(I1(nếu(hai(dòng(điện(cùng(chiều(và(ngược(lại,(tức(là(chúng(hút(nhau(nếu(cùng(chiều,(đẩy(nhau(nếu(ngược(chiều(

7/11/15'

B2 =µ0µI2

2πa

I1

a

!B2 !

F a

I2F = I1

!ℓ ×!B2 = I1ℓ ×B2 =

µ0µI1I2ℓ2πa

Tác'dụng'của'từ'trường'

5.  Công(của(lực(từ(

7/11/15'

(((((((((((((((((((((,(là(phần(diện(tích(mà(dây(dẫn(quét(được(trong(quá(trình(chuyển(động;((((((((((là(từ(thông(gửi(qua(dS.(

( )

M

M

dIdA

dSBddSBIdA

dx90sinBIddxFdA

Φ⋅=

⋅=Φ⋅⋅=

⋅°⋅⋅=⋅= ℓ

dxddS ⋅= ℓ

MdΦ

B!

xd!

F!

I

Tác'dụng'của'từ'trường'

6. Động(cơ(điện(

!  Cặp(lực(từ(tác(dụng(lên(khung(dây(dẫn;(Động(cơ(điện(

7/11/15'

B!

A

B C

D

N S

Hiện'tượng'cảm'ứng'điện'từ'

1. Thí(nghiệm(Faraday(

!  Khi(nam(châm((ống(dây(có(dòng(điện)(chuyển(động(có(dòng(điện(xuất(hiện(chạy(qua(điện(kế(

7/11/15'

1

2 2

1

Page 8: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Hiện'tượng'cảm'ứng'điện'từ'

2. Phân(tích(thí(nghiệm(

! Nam(châm(dịch(chuyển,(ống(dây(có(dòng(điện(dịch(chuyển.(

!  Thay(đổi(dòng(điện(hoặc(dịch(chuyển(lõi(sắt(thì(từ(thông(qua(ống(dây(1(biến(thiên.(Ngoài(ra(không(còn(một(biết(đổi(nào(khác(trong(ống(dây(1.(

!  Đảo(chiều(của(nam(châm(hay(ống(dây(thì(kim(điện(kế(dịch(chuyển(theo(hướng(ngược(lại.(

!  Độ(lệch(của(kim(điện(kế(phu(thuộc(vào(tốc(độ(di(chuyển(của(các(thanh(nam(châm(và(ống(dây(1.(

! Mọi(sự(dịch(chuyển(đều(dẫn(dến(sự(thay(đổi(của(từ(thông(gửi(qua(ống(dây.(

7/11/15'

Hiện'tượng'cảm'ứng'điện'từ'

3. Kết(luận(của(Faraday(

!  Sự(biến(đổi(của(từ(thông(gửi(qua(mạch(kín(là(nguyên(nhân(sinh(ra(dòng(điện(cảm(ứng(trong(mạch(đó(

!  Dòng(điện(cảm(ứng(chỉ(tồn(tại(khi(từ(thông(gửi(qua(mạch(kín(thay(đổi(

!  Cường(độ(của(dòng(điện(cảm(ứng(tỉ(lệ(thuận(với(tốc(độ(biến(đổi(của(từ(thông(gửi(qua(mạch(

4. Khái(niệm(

!  Vậy(“hiện(tượng(cảm(ứng(điện(từ(là(hiện(tượng(xuất(hiện(suất(điện(động(cảm(ứng(trong(một(mạch(điện(khi(từ(thông(qua(mạch(đo(biến(thiên”.(

7/11/15'

Hiện'tượng'cảm'ứng'điện'từ'

5. Định(luật(Lens(

!  “Dòng(điện(cảm(ứng(phải(có(chiều(sao(cho(từ(trường(mà(nó(sinh(ra(có(tác(dụng(chống(lại(nguyên(nhân(sinh(ra(nó”.(

! Nếu(từ(thông(qua(mạch(kín(tăng(thì(từ(trường(cảm(ứng(ngược(chiều(với(từ(trường(gây(ra(nó.(

! Nếu(từ(thông(qua(mạch(kín(giảm(thì(từ(trường(cảm(ứng(cùng(chiều(với(từ(trường(gây(ra(nó.(

7/11/15'

!B0

!Bc

Ic

!B0

!Bc

Ic

Hiện'tượng'cảm'ứng'điện'từ'

6.  Suất(điện(động(cảm(ứng(

!  Giả(sử(có(một(vòng(dây(dẫn(kín(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((dịch(chuyển(trong(một(từ(trường(((((((((((((((((((((((((((((((((((không(đều(sao(cho(từ(thông(qua(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((vòng(dây(thay(đổi(gây(ra(một(suất((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((điện(động(cảm(ứng(trong(vòng(dây.(

!  Gọi(dA(là(công(của(lực(từ(tác(dụng(lên(vòng(dây(trong(khoảng(thời(giàn(dt,(khi(đó(

!  Theo(định(luật(Lens(công(của(lực(từ(cản(trở(sự(dịch(chuyển(của(vòng(dây(cho(nên(để(dịch(chuyển(vòng(dây(ta(cần(phải(tốn(một(công(dA’(bằng(công(dA(về(trị(số.(

7/11/15'

1

2

dA = IcdΦM

dA' = −dA = −IcdΦM

Page 9: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Hiện'tượng'cảm'ứng'điện'từ'

6.  Suất(điện(động(cảm(ứng(

! Mặt(khác(theo(địn(luật(bảo(toàn(năng(lương,(công(cơ(học(dA’(được(chuyển(thành(năng(lượng(của(dòng(cảm(ứng.(Nếu(gọi(ξc(là(suất(điện(động(cảm(ứng(thì(năng(lượng(của(dòng(cảm(ứng(sinh(ra(trong(khoảng(thời(gian(dt(là:(

!  Vậy(

(!  “Suất(điện(động(cảm(ứng(luôn(bằng(về(trị(số(nhưng(

trái(dấu(với(tốc(dộ(biến(thiên(của(từ(thông(gửi(qua(diện(tích(của(mạch(điện”.(

7/11/15'

dEc = ξcIcdt = dA'

dA' = −dA ⇔ ξcIcdt = −Ic ⋅dΦM

⇒ ξc = −dΦM

dt

Hiện'tượng'cảm'ứng'điện'từ'

7. Một(vài(ứng(dụng(

7/11/15'

Hiện'tượng'tự'cảm'

1. Thí(nghiệm(

! Mạch(điện(1:(Đèn(sáng(tối(bình((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((thường(khi(đóng(ngắt(khó(K(

! Mạch(điện(2:(Đóng(khóa(K(đèn(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((sáng(từ(từ,(ngắt(khóa(K(đèn(tắt((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((từ(từ.(Khi(đóng(khóa(K(kim(điện((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((kế(lệch(về(a,(khi(ngắt(khóa(K(kim(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((điện(kế(lệch(về(b(trước(khi(quay(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((trở(lại(vị(trí(cân(bằng(0(

!  Kết(luận:(Rõ(ràng(khi(ngắt(khóa(K(đã(có(một(dòng(điện(xuất(hiện(trong(mạch(làm(đèn(vụt(tắt(và(làm(kim(điện(kế(lệch(về(bị(trí(b(trước(khi(quay(trở(về(0(

7/11/15'

Đ

Đ RHình'1''''''Hình'2'

K

L

K

b 0 a

Hiện'tượng'tự'cảm'

2. Giải(thích(

!  Bật(khóa(K,(i(tăng(=>(Φm(gửi(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((qua(ống(dây(L(tăng(=>(xuất(hiện(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((dòng(điện(tự(cảm(ic(trong(mạch(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((có(chiều(chống(lại(việc(tăng(i((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((=>(cuộn(cảm(L(tích(trữ(một(phần(năng(lượng(dưới(dạng(năng(lượng(từ(trường(làm(đén(sáng(từ(từ.(

! Ngắt(khóa(K,(i!giảm(=>(Φm(gửi(qua(ống(dây(L(giảm(=>(xuất(hiện(dòng(điện(tự(cảm(ic(trong(mạch(có(chiều(chống(lại(việc(giảm(i(=>(cuộn(L(giải(phóng(năng(lượng(tích(trữ(làm(đèn(tắt(từ(từ.(

7/11/15'

Đ L

K

b 0 a

Page 10: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Hiện'tượng'tự'cảm'

3. Định(nghĩa(

! Hiện(tượng((tự(cảm(là(hiện(tượng(xuất(hiện(dòng(điện(cảm(ứng(do(chính(sự(thay(đổi(của(dòng(điện(đang(chạy(trong(mạch(gây(ra(

4.  Suất(điện(động(tự(cảm(

!  “Trong(mạch(điện(đứng(yên(và(không(thay(đổi(hình(dạng,(suất(điện(động(tự(cảm(luôn(tỉ(lệ(thuận(nhưng(trái(dấu(với(tốc(độ(biến(thiên(cường(độ(dòng(điện(trong(mạch”.(

7/11/15'

ξtc = −dΦM

dt; mà ΦM ~ i

L(là(hệ(số(tự(cảm(của(ống(dây,(đơn(vị(henri((H)(

ΦM = Li ⇒ ξtc = −Ldi

dt

1. Năng(lượng(của(ống(dây((cuộn(cảm)(

!  Đóng(khóa(K(dòng(điện(tăng(từ((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((từ(do(xuất(hiện(dòng(điện(tự(cảm(((((((((((((((((((((((((((((((((((trong(mạch,(dòng(điện(này(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((ngược(chiều(với(dòng(điện(do((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((nguồn(phát(ra.(Nhiệt(lượng(tỏa(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((ra(trên(điện(trở(R(nhỏ(hơn(((((((((.(

! Ngắt(khóa(K,(dòng(điện(giảm(từ((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((từ(=>(có(một(năng(lượng(dự(trữ((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((ở(đâu(đó(được(giải(phóng(ra(làm((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((tỏa(nhiệt(trên(điện(trở(R(dù(mạch(((((((((((((((((((((((((((((((((((hở.(

Năng'lượng'từ'trường'

7/11/15'

I0

Đóng(K(

I0

Ngắt(K(

K

LR

I02Rt

1. Năng(lượng(của(ống(dây((cuộn(cảm)(

!  Áp(dụng(định(luật(Ohm(

! Nhân(hai(vế(với(idt(

!  =>(Năng(lượng(từ(trường(

!  Trong(cả(quá(trình(

Năng'lượng'từ'trường'

7/11/15'

I0

Đóng(K(

I0

Ngắt(K(

K

LR

ε + εtc = iR; εtc = −Ldi

dt

⇒ ε − Ldi

dt= iR

⇒ εidt − Lidi = i 2Rdt

dWm = −Lidi

Wm = dWm∫ = − Li di0

I0

∫ =1

2Li2

Năng'lượng'từ'trường'

2. Năng(lượng(từ(trường(

! Năng(lượng(từ(trường(

! Năng(lượng(này(tồn(tại(trong(khoảng(không(gian(có(từ(trường((tức(là(chỉ(tồn(tại(trong(thể(tích(của(ống(dây)(

! Mật(độ(năng(lượng(từ(trường(

7/11/15'

Wm =1

2Li2

ωm =Wm

V=

1

2Li2 ⋅

1

ℓ ⋅S=

1

2µ0µ

n2S

"

#$

%

&'i

2 ⋅1

ℓ ⋅S=

1

2µ0µ

n2

ℓ2i 2

B = µ0µn

ℓi ⇒ωm =

1

2

B2

µ0µ

Page 11: A1C10 - Tu truong va cam ung tu - fita.vnua.edu.vn · Từ'trường' 6. Ví(dụ:(Từ(trường(của(một(dây(dẫn(((((có(cường(độ(I(thẳng(dài(vô(hạn

Năng'lượng'từ'trường'

2. Năng(lượng(từ(trường(

!  Từ(trường(mang(năng(lượng.(

! Năng(lượng(từ(trường(định(sứ(trong(khoảng(không(gian(có(từ(trường((khoảng(không(gian(giới(hạn(bởi(thể(tích(của(ống(dây)(

! Mật(độ(năng(lượng(từ(trường(

!  Biểu(thức(này(áp(dụng(cho(một(từ(trường(bất(kỳ.(

7/11/15'

ωm =1

2

B2

µ0µ

Hết'chương'10'

7/11/15'