คูมือการปฏิบัติงาน สถานีบรกิารกาซปโตรเลียมเหลว

สํานักความปลอดภยัธุรกิจกาซปโตรเลียมเหลว กรมธุรกิจพลังงาน

ป 2552

2

สารบัญ

หนา

1.วัตถุประสงคการจัดทําคูมือ 4

2. ขอบเขตของคูมือ 4

3. กฏหมาย และขอกําหนดมาตรฐาน 4

4. คําจํากัดความ 6

5.ขั้นตอนการขอนุญาตและวิธีปฏิบัติ 8-23

6. ตัวอยางการปฏิบัติ 25-45

7. ผูรับบริการและคุณภาพของการปฏิบัติงาน 47

8. INPUT-OUTPUT ของการปฏิบัติงาน 49

9.โอกาสปรับปรุงในอนาคต 51

10.ภาคผนวก 52-60

3

1. วัตถุประสงคการจัดทําคูมือ

2. ขอบเขตของคูมือ

3. กฏหมาย และขอกําหนดมาตรฐาน

4

1. วัตถุประสงคการจดัทําคูมือ

คูมือการปฏิบัติงานฉบับนี้ จัดทําขึ้นเพื่อใชเปนมาตรฐานและแนวปฏิบัติของเจาหนาที่กรมธุรกิจพลังงาน และหนวยงานที่เกี่ยวของใชเปนมาตรฐานในการตรวจสอบพิจารณาออกใบอนุญาต การตออายุใบอนุญาต การพิจารณาใหความเห็นชอบผลการทดสอบและตรวจสอบถังเก็บและจายกาซ ครบวาระการใชงาน ของ สถานีบริการกาซปโตรเลียมเหลว ใหเปนไปตามมาตรา 11 แหง พ.ร.บ. ควบคุมน้ํามันเชื้อเพลิง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550 และใชเปนขอมูลเผยแพรขาวสารใหกับประชาชนทั่วไปที่มีสวนรวมในภารกิจของกรมธุรกิจพลังงาน

2. ขอบเขตของคูมือ ใชเปนมาตรฐานการปฏิบัติงาน ในการพิจารณาและตรวจสอบ การออกใบอนุญาต การตออายุใบอนุญาต การใหความเห็นชอบผลการทดสอบและตรวจสอบถังครบวาระการใชงาน และการตรวจตรา สถานีบริการกาซ ใหเปนไปตาม พ.ร.บ. ควบคุมน้ํามันเชื้อเพลิง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550 และประกาศกระทรวงที่ออกตามพ.ร.บ. ควบคุมน้ํามันเชื้อเพลิง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550

3. กฏหมาย และขอกําหนดมาตรฐาน

- พ.ร.บ. ควบคุมน้ํามันเชื้อเพลิง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550 - ประกาศของคณะปฏิวัติฉบับที่ 28 ลงวันที่ 29 ธันวาคม 2514 - โครงการพัฒนาระบบบริหาร (PMQA) - เกณฑคุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐและดุลยดัชนี (Balanced Scorecard) - ASME Boiler and Pressure Vessel Code Section V, 1998 Edition - ASME Boiler and Pressure Vessel Code Section VIII, Division 1, 1998 Edition - ASME - Section VIII UG. 125-137 - ASME - PTC 25-1994 Pressure Relief Devices. (Performance Test Codes) - API 527- Commercial Seat Tightness of Safety Relief Valves With Metal- To – Metal

Seats - The National Propane Gas Association Safety Bulletin # 113 – 78 USA. - NFPA 58-1998 Liquefied Petroleum Gas Code. USA

5

4. คําจํากัดความ

6

4. คําจํากัดความ “กาซปโตรเลียมเหลว” หมายความวา กาซไฮโดรคารบอนเหลว ซ่ึงไดแก โปรเปน โปรปลีนนอรมัลบิวเทนไอโซ-บิวเทน หรือบิวทิลีนสอยางใดอยางหนึ่งหรือหลายอยางผสมกันเปนสวนใหญ

“ภาชนะบรรจุกาซ” หมายความวา กระปองกาซ ถังกาซหุงตม ถังกาซรถยนต ถังกาซเรือยนต ถังเก็บและจายกาซ และถังขนสงกาซ

“ถังเก็บและจายกาซ” หมายความวา ภาชนะเก็บกาซปโตรเลียมเหลว ทีฝ่งไวในดินเพือ่ไวสําหรับบรรจุลงในถังกาซรถยนต

“ถังกาซรถยนต” หมายความวา ภาชนะทีใ่ชบรรจุกาซสําหรับใชกับรถยนต ตามกฎหมายวาดวยรถยนต หรือกฎหมายวาดวยการขนสงทางบก

“ถังกาซเรือยนต” หมายความวา ภาชนะที่ใชบรรจุกาซสําหรับใชกับเรือยนต ตามกฎหมายวาดวยรถยนต หรือกฎหมายวาดวยการเดนิเรอืในนานน้ําไทย

“สถานีบริการ” หมายความถึง สถานที่ที่จัดไวสําหรับใชบรรจุกาซแกยานพาหนะโดยเฉพาะ รวมทั้งบริเวณดังกลาว

“เจาพนักงาน” หมายความวา อธิบดีกรมตํารวจหรือผูซ่ึงอธิบดีกรมตํารวจมอบหมายสําหรับเขตนครหลวงกรุงเทพธนบุรี และผูวาราชการจงัหวัดหรือผูซ่ึงผูวาราชการจงัหวัดมอบหมายสําหรับเขตจังหวดัอื่น “นายตรวจ” หมายความวา ขาราชการพลเรือนสามัญตั้งแตตรีขึ้นไปหรือนายตํารวจซึ่งมียศตั้งแตรอยตํารวจตรขีึ้นไป ซ่ึงไดรับแตงตั้งจากเจาพนักงาน

“อาคารบริการ” หมายความถึง อาคารภายในเขตสถานีบริการ ซ่ึงใชเปนสํานักงาน หรือจําหนายผลิตภัณฑ หรืออุปกรณสําหรับยานพาหนะ หรือสําหรับลางอีดฉีดยานพาหนะ รวมทัง้หองน้ําหองสวมดวย

“โรงเรียน” หมายความถึง สถานที่ที่ใหการศึกาษาซึ่งมีนักเรียน หรือนักศึกษาเกนิกวา 50 คนขึ้นไป

“สถานพยาบาล” หมายความถึง สถานพยาบาลตามกฏหมายวาดวยสถานพยาบาล รับผูปวยไวคางคืนตั้งแต 10 เตียงขึ้นไป

“สนามกีฬา” หมายความถึง สถานที่ที่ใชในการเลนกฬีา เชน ฟุตบอล รักบี้ บาสเก็ตบอล มวย หรือกรีฑา และมีอฒจันทรทีก่อสรางกยางถาวรสําหรับผูชม

“กําแพงกันไฟ” หมายความถึง กําแพงทึบที่สรางดวยวัสดุถาวร ทนไฟ และไมมีชองไฟผานได “ผูคาน้าํมัน” หมายความวา ผูคาน้ํามันซึ่งมีปริมาณการคาแตละชนิดหรือรวมกันทกุชนิด ปละตั้งแต 1,000,000 เมตริกตันขึน้ไป และไดรับใบอนุญาตจากรัฐมนตรีวาการกระทรวงพาณิชยตามกฎหมายวาดวยน้ํามันเชื้อเพลิง

7

5. ขั้นตอนการขอนุญาตและวิธีปฏิบัติ

8

5. ขั้นตอนการขอนุญาตและวิธีปฏิบัติ 5.1 ขั้นตอนการขออนุญาตประกอบกิจการบรรจกุาซ ณ สถานีบริการ

ย่ืนเอกสารพรอมแบบ

การเห็นชอบแบบ สถานประกอบกิจการบรรจุกาซระยะเวลาไมเกิน 25

ผูขออนุญาต

ตรวจสอบเอกสาร

นัดวันตรวจสถานที ่

พิจารณาเอกสารและแบบ

แจงผลการเห็นชอบใหผูขออนุญาตทราบ

ผาน

ไมผาน

ไมผาน

ไมผาน

9

5.1 ข้ันตอนการขออนุญาตประกอบกิจการบรรจุกาซ ณ สถานีบริการ

การออกใบอนุญาต ประกอบกิจการบรรจุกาซระยะเวลาไมเกิน 15วันทําการภายหลังจากรับผลการทดสอบและตรวจสอบ

ผูขออนุญาต

ย่ืนหนังสือขอทดสอบ

นัดวันทดสอบ

ดําเนินการทดสอบ

พิจารณาผลการทดสอบ

นําเสนอเพื่อออกใบอนญุาต

แจงผูขออนุญาตเสียคาธรรมเนียม และรับใบอนุญาต

ไมผาน

ไมผาน

ผาน

ไมผาน

ผาน

10

วิธีการปฏิบัติ ตามขอ 5.1

ขั้นตอนที่ 1 ผูขอรับใบอนุญาตยื่นเรื่องตอ อธิบดีกรมธุรกิจพลังงาน หรือ ผูวาราชการจังหวัด

ขั้นตอนที่ 2 เจาหนาที่ตรวจสอบสถานที่ และพิจารณาเอกสารหลักฐาน ขั้นตอนที่ 3 ตรวจสอบสถานที่และเอกสารหลักฐานถูกตอง ดําเนินการนําเสนอ

เห็นชอบแบบกอสราง ตามขั้นตอน ขั้นตอนที่ 4 กรณีตรวจสอบสถานที่และเอกสารหลักฐานแลวไมถูกตอง ให

ดําเนินการทักทวงแจงขอบกพรองใหผูขอรับใบอนุญาต ดําเนินการแกไข ภายในระยะเวลาที่กําหนด

ขั้นตอนที่ 5 เมื่อผูขอรับใบอนุญาต ไดดําเนินการกอสรางสถานีบริการแลวเสร็จ ใหผูขอรับใบอนุญาต ดําเนินการดังนี้

จัดหาวาจาง บริษัทผูทดสอบและตรวจสอบ ที่ไดจดทะเบียนเปนผูทดสอบและตรวจสอบ กับกรมธุรกิจพลังงานมาเปนผูทดสอบและตรวจสอบ

ทําหนังสือแจงกรมธุรกิจพลังงาน หรือ ผูวาราชการจังหวัด ใหสงเจาหนาที่ไปรวมควบคุมการทดสอบและตรวจสอบตามวันเวลานัดหมาย

จัดการทดสอบและตรวจสอบ ถังเก็บและจายกาซ ระบบทอกาซ และอุปกรณ พรอมตรวจสอบระบบไฟฟาภายในทั้งหมด

ขั้นตอนที่ 6 เมื่อดําเนินการทดสอบและตรวจสอบแลว ผูขอรับใบอนุญาตตองสงผลการทดสอบและตรวจสอบ ใหกรมธุรกิจพลังงาน หรือ ผูวาราชการจังหวัด เพื่อพิจารณาออกใบอนุญาตประกอบกิจการบรรจุกาซ ป.ล. 2 โดยเจาหนาที่ดําเนินการพิจารณา และนําเสนอการออกใบอนุญาตฯ ตามขั้นตอน

ขั้นตอนที่ 7 แจงผลการออกใบอนุญาตฯ ใหผูขอรับใบอนุญาตทราบ เพื่อเสียคาธรรมเนียมใบอนุญาตฯ และรับใบอนุญาตตอไป

11

5.2 ข้ันตอนการขอตออายุใบอนุญาตประกอบกิจการบรรจุกาซ ณ สถานีบริการ

การตออายใุบอนุญาตฯประจําป ประกอบกจิการบรรจุกาซระยะเวลาไมเกิน 15วันทําการภายหลังจากรับผลการทดสอบและตรวจสอบ

ผูขออนุญาต

ยื่นหนังสือขอตออายุใบอนุญาต

นัดวันตรวจและทดสอบ

ดําเนินการทดสอบ

พิจารณาผลการทดสอบ

นําเสนอเพือ่ออกใบอนุญาต(ตออายุ)

แจงผูขออนุญาตเสียคาธรรมเนียม และรับใบอนุญาต

ไมผาน

ไมผาน

ผาน

ผาน

12

วิธีการปฏิบัติ ตามขอ 5.2

ขั้นตอนที่ 1 ผูขอรับใบอนุญาตยื่นเรื่องตอ อธิบดีกรมธุรกิจพลังงาน หรือ ผูวาราชการจังหวัด

ขั้นตอนที่ 2 เจาหนาที่ตรวจสอบสถานที่ และพิจารณาเอกสารหลักฐาน ขั้นตอนที่ 3 นัดวันเวลาตรวจสอบสถานที่และทดสอบดังนี้

ตรวจสอบสิ่งปลูกสราง และระยะความปลอดภัยภายในตามที่ไดรับอนุญาตไวเดิม

ทดสอบอุปกรณนิรภัยแบบระบายของถังเก็บและจายกาซ ทดสอบอุปกรณสายหัวจายกาซ ของตูจายกาซ และตรวจสอบหารอยรั่วซึมที่ระบบทอกาซ และอุปกรณ

ขั้นตอนที่ 4 ผูขอรับใบอนุญาต ตองจัดหาวาจาง บริษัทผูทดสอบและตรวจสอบ ที่ไดจดทะเบียนเปนผูทดสอบและตรวจสอบ กับกรมธุรกิจพลังงานมาเปนผูทดสอบและตรวจสอบ

ขั้นตอนที่ 5 เมื่อดําเนินการทดสอบและตรวจสอบแลว ผูขอรับใบอนุญาตตองสงผลการทดสอบและตรวจสอบ ใหกรมธุรกิจพลังงาน หรือ ผูวาราชการจังหวัด เพื่อพิจารณาออกใบอนุญาตประกอบกิจการบรรจุกาซ ป.ล. 2 (ตออายุ) โดยเจาหนาที่ดําเนินการพิจารณา และนําเสนอการออกใบอนุญาตฯ ตามขั้นตอน

ขั้นตอนที่ 6 แจงผลการออกใบอนุญาตฯ ใหผูขอรับใบอนุญาตทราบ เพื่อเสียคาธรรมเนียมใบอนุญาตฯ และรับใบอนุญาตตอไป

13

5.3 ข้ันตอนการขอทดสอบและตรวจสอบถังเก็บและจายกาซครบวาระ 5 ป หรือ

6 ป ณ สถานีบริการ

การทดสอบและตรวจสอบถังเก็บและจายกาซ ครบวาระ 5 ป หรือ 6 ป ระยะเวลาไมเกิน 25 วันทําการภายหลังจากรับผลการทดสอบและตรวจสอบ

ผูขออนุญาต

ยื่นหนังสือขอทดสอบครบวาระ

นัดวันตรวจและทดสอบ

ดําเนินการทดสอบ

พิจารณาผลการทดสอบ

นําเสนอเพือ่เห็นชอบผลการทดสอบ

แจงผลการพิจารณา ใหผูขออนญุาตทราบ

ไมผาน

ไมผาน

ผาน

ผาน

14

วิธีการปฏิบัติ ตามขอ 5.3

ขั้นตอนที่ 1 ผูขอรับใบอนุญาตยื่นเรื่องตอ อธิบดีกรมธุรกิจพลังงาน หรือ ผูวาราชการจังหวัด

ขั้นตอนที่ 2 นัดวันเวลาตรวจสอบสถานที่และทดสอบ ขั้นตอนที่ 4 ใหผูขออนุญาต ดําเนินการดังนี้

ติดตอประสานงานเจาหนาที่นัดวันเวลาตรวจสอบสถานที่และทดสอบ จัดหาวาจาง บริษัทผูทดสอบและตรวจสอบ ที่ไดจดทะเบียนเปนผูทดสอบ

และตรวจสอบ กับกรมธุรกิจพลังงานมาเปนผูทดสอบและตรวจสอบ ขั้นตอนที่ 5 เจาหนาที่ตรวจสอบสิ่งปลูกสราง และระยะความปลอดภัยภายในตามที่

ไดรับอนุญาตไวเดิม ขั้นตอนที่ 6 ดําเนินการทดสอบ และตรวจสอบถังเก็บและจายกาซ ดวยกรรมวิธไม

ทําลายสภาพเดิมของถัง (Nondestructive examination) โดยบริษัทผูทดสอบและตรวจสอบ ดังนี้

ตรวจสอบแนวเชื่อมดวยดวยวิธี Radiographic Test หรือ Ultrasonic Examination Test

ตรวจสอบแนวเชื่อมภายในและภายนอกดวยวิธี Magnetic Particle Test หรือ Liquid Dry Penetrate (ตามความเหมาะสม)

ตรวจสอบขนาดถัง และความหนาถังดวยคลื่นเสียงความถี่สูง (Ultrasonic Thickness Test) หรือ UTM

ทดสอบและตรวจสอบรอยรั่วของถัง โดยวิธี Hydrostatic test ขั้นตอนที่ 5 เมื่อดําเนินการทดสอบและตรวจสอบแลว ผูขออนุญาตตองสงผลการ

ทดสอบและตรวจสอบ ใหกรมธุรกิจพลังงาน หรือ ผูวาราชการจังหวัด เพื่อพิจารณาเห็นชอบผลการทดสอบและตรวจสอบ และเจาหนาที่ดําเนินการพิจารณานําเสนอ ตามขั้นตอน

ขั้นตอนที่ 6 แจงผลการเห็นชอบผลการทดสอบและตรวจสอบ ใหผูขออนุญาตทราบ

15

5.4 หลักเกณฑการทดสอบถังเก็บและจายกาซ

5.4.1 ถังเก็บและจายกาซที่ผลิตขึ้นใหม หลักเกณฑท่ี ๑

หลักเกณฑการทดสอบและตรวจสอบถังเก็บกาซที่ผลิตขึ้นใหม (ถังท่ีไมเคยใชงานมากอนหรือผลิตจากโรงงานแลวไมเกิน ๒ ป นับแตวันท่ีผลิตแลวเสร็จ)

ชนิดของถัง

ถังเก็บกาซที่มี Manhole

ถังเก็บกาซที่ไมมี Manhole

ถังฝงไวในดิน

๑.การทดสอบและตรวจสอบกอนสงออกจําหนายหรือสงมอบใหแกผูซ้ือ หรือผูใช ๑.๑ตรวจสอบเอกสารแสดงการออกแบบสรางถัง ๑.๒ตรวจสอบวัสดุที่ใชสรางถังและกรรมวิธีการเชื่อม ๑.๓ตรวจสอบขนาดของถัง ๑ .๔ตรวจสอบแนว เ ชื่ อ มด ว ย Radiographicห รื อ Ultrasonic

Examination ตามมาตรฐานสากลอันเปนที่ยอมรับกันทั่วไป ๑.๕ตรวจพินิจภายนอก ๑.๖ทดสอบและตรวจสอบดวยความดันไฮดรอลิก ๑.๗จัดทํารายงานผลการทดสอบและตรวจสอบตามขอ ๑.๑-๑.๖

พรอม ดวยวิธีการคํานวณถัง ๒.การทดสอบและตรวจสอบภายหลังติดตั้งถังแลว กอนจะทําการ

บรรจุกาซเขาในถัง ๒.๑ทดสอบและตรวจสอบดวยความดันไฮดรอลิค ๒.๒จัดทํารายงานผลการทดสอบและตรวจสอบ ตามขอ ๒.๑

ทําตามขอ ๑ และขอ ๒

16

5.4.2 ถังเก็บและจายกาซที่ใชงานแลว หลักเกณฑท่ี ๒

หลักเกณฑการทดสอบและตรวจสอบถังเก็บกาซที่ใชแลว (ถังท่ีมีเอกสารแสดงประวัติการทดสอบและตรวจสอบจากในประเทศหรือตางประเทศ ซ่ึงเคยไดรับความเห็นชอบจากกรมธุรกิจพลังงาน ตามขอ ๕๓ แหงกฎกระทรวง (พ.ศ. ๒๕๒๔) ออกตามความในประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับท่ี ๒๘ ลงวันท่ี ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๔ )

ชนิดของถัง

ความถี่ในการทดสอบ และตรวจสอบ

ถังเก็บกาซที่มี Manhole

ถังเก็บกาซที่ไมมี Manhole

ถังฝงไวในดิน

เมื่อครบ ๖ ป นับแตวันที่ทดสอบและตรวจสอบกอนใชถัง และทุกหาปหลังจากนั้น

๑.ตรวจสอบขนาดของถัง ๒.ตรวจพินิจภายนอก ๓.ตรวจพินิจภายใน ๔.ตรวจสอบความหนาของถัง ๕.ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายในทั้งหมดดวยวิธี ๕.๑ Magnetic Particle Test หรือ ๕.๒ Liquid Dry Penetrate (ตามความเหมาะสม) หรือ ๕.๓ วิธีอ่ืนที่เหมาะสมและไดรับความเห็นชอบ

จาก กรมโยธาธิการ ๖.ทดสอบและตรวจสอบดวยความดันไฮดรอลิค ๗.ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายนอกทั้งหมดดวยวิธี ๗.๑ Magnetic Particle Test หรือ ๗.๒ Liquid Dry Penetrate (ตามความเหมาะสม) หรือ ๗.๓ วิธีอ่ืนที่เหมาะสมและไดรับความเห็นชอบ

จากกรมโยธาธิการ ๘.จัดทํารายงานผลการทดสอบและตรวจสอบ

ขอ ๑-๗ พรอมดวยวธีิคํานวณถัง

ทําตามขอ ๑ ขอ ๒ ขอ ๔ และขอ ๖-๘

17

5.4.3 ถังเก็บและจายกาซที่ใชงานแลว หลักเกณฑท่ี ๓

หลักเกณฑในการทดสอบและตรวจสอบถังเก็บกาซที่ใชแลว (ถังท่ีมีเอกสารแสดงประวัติการทดสอบและตรวจสอบจากในประเทศหรือตางประเทศ ซ่ึงไมเคยไดรับความเห็นชอบจากกรมธุรกิจพลังงาน ตามขอ ๕๓ แหงกฎกระทรวง (พ.ศ. ๒๕๒๔) ออกตามความในประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับท่ี ๒๘ ลงวันท่ี ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๔ )

ชนิดของถงั ถังเก็บกาซที่มี

Manhole ถังเก็บกาซที่ไมมี

Manhole ถังฝงไวใน

ดิน ๑.ตรวจสอบขนาดของถัง ๒.ตรวจพินิจภายนอก ๓.ตรวจพินิจภายใน ๔.ตรวจสอบความหนาของถัง ๕.ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายในทั้งหมดดวยวิธี ๕.๑ Magnetic Particle Test หรือ ๕.๒ Liquid Dry Penetrate (ตามความเหมาะสม) หรือ ๕.๓ วิธีอ่ืนที่เหมาะสมและไดรับความเห็นชอบจาก

กรมโยธาธิการ ๖.ทดสอบและตรวจสอบดวยความดันไฮดรอลิค ๗.ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายนอกทั้งหมดดวยวิธี ๗.๑ Magnetic Particle Test หรือ ๗.๒ Liquid Dry Penetrate (ตามความเหมาะสม) หรือ ๗.๓ วิธีอ่ืนที่เหมาะสมและไดรับความเห็นชอบจาก

กรมโยธาธิการ ๘.จัดทํารายงานผลการทดสอบและตรวจสอบ ตามขอ ๑-๓ พรอมดวยวิธีการคํานวณถัง

ทําตามขอ ๑ ขอ ๒ ขอ ๔ และขอ ๖-๘

18

5.4.4 ถังเก็บและจายกาซที่ใชงานแลว หลักเกณฑท่ี ๔

หลักเกณฑในการทดสอบและตรวจสอบถังเก็บกาซที่ใชแลว (ถังท่ีไมมีเอกสารแสดงประวัติการทดสอบและตรวจสอบ)

ชนิดของถงั ถังเก็บกาซที่มี

Manhole ถังเก็บกาซที่ไมมี

Manhole ถังฝงไวใน

ดิน ๑.ตรวจสอบขนาดของถัง ๒.ตรวจสอบความแข็งของวัสดุที่ใชสรางถัง ๓.ตรวจสอบความหนาของวัสดุที่ใชสรางถัง ๔.ตรวจพินิจภายนอก ๕.ตรวจพินิจภายใน ๖.ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายในทั้งหมด ดวยวิธี ๖.๑ Magnetic Particle Test หรือ ๖.๒ Liquid Dry Penetrate (ตามความเหมาะสม) หรือ ๖.๓ วิธีอ่ืนที่เหมาะสมและไดรับความเห็นชอบจาก

กรมโยธาธิการ ๗.ทดสอบและตรวจสอบดวยความดันไฮดรอลิค ๘.ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายนอกทั้งหมดดวยวิธี ๘.๑ Magnetic Particle Test หรือ ๘.๒ Liquid Dry Penetrate (ตามความเหมาะสม) หรือ ๘.๓ วิธีอ่ืนที่เหมาะสมและไดรับความเห็นชอบจาก

กรมโยธาธิการ ๙.จัดทํารายงานผลการทดสอบและตรวจสอบ ตามขอ ๑-๘ พรอมดวยวิธีการคํานวณถัง

ทําตามขอ ๑- ๔ และ ขอ ๗ -๙

19

วิธีการทดสอบและตรวจสอบถังเก็บกาซและอุปกรณ ดวยวิธีไมทําลายสภาพถัง (Non – Destructive Testing )

วิธีการทดสอบและตรวจสอบถังดวยวิธีไมทําลายสภาพถัง (Non- Destructive Testing ) ซ่ึงมีอยูดวยกันหลายวิธี ดังนี้

๑. การตรวจพินิจ (VISUAL INSPECTION)

๑.๑ ตรวจรอยยุบ หรือรอยบุบ

๑.๒ ตรวจสนิมและขอบกพรองที่เกิดขึ้นที่ผิวถัง รอยเชื่อม เกลียว ทอ หนาแปลน

๑.๓ ตรวจอุปกรณตางๆ วาลว เกจวัดความดัน เครื่องวัดระดับแกส

๑.๔ เขียนรายงานแสดงผลการตรวจสอบ และตองวิเคราะหใหแนชัดวาอยูในสภาพที่ใชงานได

๒. การตรวจสอบความหนาของถังดวย Ultrasonic Thickness Test ๒.๑ ใชน้ํายาลอกสี (Paint Remover) ๒.๒ ใชแปรงลวดและกระดาษทรายขัดผิวใหเรียบ จนเห็นเนื้อเหล็ก ๒.๓ เช็ดทําความสะอาดบริเวณที่วัดความหนา ๒.๔ ตรวจสอบความหนาของถังโดยใชเครื่องมือ Ultrasonic Thickness Indicator หรือเครื่องมือ Supersonic ที่สามารถตรวจสอบความหนาได ๒.๔.๑ ที่บริเวณหัวถังทั้ง ๒ ดาน ๒.๔.๒ ที่บริเวณผนังถัง ๒.๔.๒ จํานวนจุดที่ตรวจสอบ ใหพิจารณาตามสภาพของถัง ๒.๕ บันทึกความหนาที่ตรวจสอบไดทั้งหมด แลวนําคานอยที่สุดเทียบกับคาที่ยอมใหไดต่ําสุด ตามที่ออกแบบไว ๒.๖ เขียนรายงานแสดงผลการตรวจสอบโดยแสดงตําแหนงที่ทําการตรวจสอบ หากจําเปนตองคํานวณความหนาต่ําสุดของถัง เพื่อเปรียบเทียบความหนาที่ตองการก็ใหแสดงรายการคํานวณแนบมาดวย

20

๓. การทดสอบและตรวจสอบดวย MAGNETIC PARTICLE TEST

๓.๑ ใชน้ํายาลอกสี (Paint Remover) ขูดลอกสีบริเวณแนวเชื่อมที่จะตรวจสอบ

๓.๒ ใชแปรงลวดและกระดาษทรายขัดผิวใหเรียบ จนเห็นเนื้อเหล็ก

๓.๓ เช็ดทําความสะอาดบริเวณที่จะตรวจสอบ

๓.๔ ใชสีขาวฉีดพนที่บริเวณที่จะตรวจสอบ เพื่อใหการอานผลแนชัด

๓.๕ เมื่อสีแหงดีแลว หากใช Yoke ควรตรวจสอบอยางนอย ๒ ทิศทางตั้งฉากซึ่งกันและกัน การ

ตรวจสอบควรมีการเกยพื้นที่กัน เพื่อใหแนใจวาตรวจสอบพื้นที่ไดหมด ๑๐๐ %

๓.๖ เขียนรายงานแสดงผลการตรวจสอบ ตําแหนงและบริเวณที่ทําการตรวจสอบและรายละเอียด

อ่ืนๆที่จําเปน

๔. การตรวจสอบดวย LIQUID DRY PENETRANT ๔.๑ การเตรียมผิว (Surface Preparation ) ๔.๑.๑ ใชน้ํายาลอกสี บริเวณที่จะทําการตรวจสอบ ๔.๑.๒ ลางดวย Remover ใหสะอาด ๔.๒ ทาหรือพน Penetrate บนแนวเชื่อมและบริเวณที่จะทําการตรวจสอบทิ้งไวประมาณ ๑๐ นาที ๔.๓ ใชผาเช็ด Penetrate ออกกอน ๑ เที่ยว และใชผาแหงชุบ Remover เช็ดอีกครั้งหนึ่ง หามใช

Removeมากเกินไป หรือพน Remover ที่บริเวณที่จะตรวจสอบ ๔.๔ ใช Developer ฉีดพนบริเวณที่จะตรวจสอบ การฉีดพนถานอยเกินไปอาจไมเห็นรอยราว ถา

หนาเกินไปอาจลบรอยราวได ๔.๕ ทิ้งให Developer แหงประมาณ ๑๐นาที แลวตรวจสอบดูวามีรอยราวหรือไม ๔.๖ เขียนรายงานแสดงผลการตรวจสอบ โดยแสดงตําแหนงที่ทําการตรวจสอบและรายละเอียดอื่นๆ

ที่จําเปน ๕. การทดสอบและตรวจสอบดวยความดันไฮดรอลิค ๕.๑ ติดตั้ง Pressure Gauge อยางนอย ๒ ตัว ๕.๒ Air vent Pipe พรอมวาลวปดเปด ๑ ตัว ที่สวนบนของถัง ๕.๓ เติมน้ําลงไปในถังจนเต็ม ใหน้ําลนออกมาทาง Air vent โดยเปดวาลวทิ้งไว ๕.๔ ปดวาลวบน Air vent ๕.๕ หลังจากนี้ใชปมอัดของเหลวเขาไปจนไดความดันไมนอยกวา ๑.๕เทาของความดันที่ออกแบบ

๕.๖ รักษาความดันไวไมนอยกวา ๓๐ นาที ระหวางนี้ตรวจสอบวามีการรั่วซึมหรือไม ความดันลดลงหรือไม

๕.๗ เขียนรายงานแสดงผลการทดสอบและตรวจสอบ พรอมทั้งรายละเอียดอื่นๆที่จําเปน

21

๖. การตรวจสอบแนวเชื่อมดวยวิธี RADIOGRAPHIC EXAMINATION

๖.๑ ตองแสดงตําแหนงฟลมและหมายเลขฟลมที่ทําการยิงรังสีใสแบบของถังที่ทําการตรวจสอบ ๖.๒ ฟลมแตละใบที่ทําการยิงรังสี จะตองมีเครื่องหมายแสดงดังตอไปนี้ ๖.๒.๑ ช่ือหรือเครื่องหมายของผูทําการตรวจสอบ ๖.๒.๒ วัน เดือน ป ที่ทําการตรวจสอบ ๖.๒.๓ หมายเลขถัง ๖.๒.๔ตาํแหนงฟลมที่สอดคลองกับขอ ๖.๑ ๖.๓ แปลความหมาย และวัดผลของการตรวจสอบจากฟลม ๖.๔ เขียนรายงานแสดงผลการตรวจสอบ ๗. การตรวจสอบดวยคล่ืนเหนือเสียง (ULTRASONIC EXAMINATION ) ๗.๑ ตองกําหนดมาตรฐานที่ใชทําการตรวจสอบ ๗.๒ ตองระบุชนิดและความหนาของวัสดุที่ทําการตรวจสอบ ๗.๓ ตองระบุลักษณะของผิวแนวเชื่อมที่ทําการตรวจสอบ ๗.๔ ตองแสดงลักษณะและรายละเอียดของรอยตอเชื่อมที่ทําการตรวจสอบ ๗.๕ ควรระบุวิธีการเชื่อม (Weld Procedure) ๗.๖ ตองระบุขนาดชนิดและความถี่ของ Probe ที่ใชทําการตรวจสอบ ๗.๗ ตองระบุ Test Piece ที่ใชตรวจสอบเครื่องมือ ๗.๘ ตองระบุ Sensitivity ที่ใชทําการตรวจสอบ ๗.๙ ตองแสดงรูปสวนที่ตรวจสอบ ๗.๑๐ รายงานและสรุปผลการตรวจสอบ ๘. การตรวจสอบดวยวิธี EDDY CURRENT EXAMINATION ๘.๑ ใหกําหนดมาตรฐานที่ใชทําการตรวจสอบ ๘.๒ ใหระบุ Reference Standard ๘.๓ ใหระบุชนิด Coil ที่ใชในการตรวจสอบ ๘.๔ ใหระบุวิธีการปรับเซ็ทเครื่องมือและความเร็วที่ใชในการตรวจสอบ ๘.๔ ใหระบุตําแหนงและขนาดของจุดบกพรอง (Discontinuities )ที่ตรวจสอบพบ ๘.๖ เขียนรายงานและสรุปผลการตรวจสอบ

22

5.5 วิธีการตรวจตราสถานประกอบการ

5.5.1. ตรวจสอบเอกสาร

1.1 ใบอนุญาตประกอบกิจการบรรจุกาซ 1.2 ใบอนุญาตตัวแทนคาตางจาก ผูคาน้ํามัน

5.5.2. ตรวจสอบสถานที่ 2.1 ลักษณะสถานที่โดยทั่วๆไป 2.2 ตรวจสอบลักษณะความถูกตองตามแบบแปลนที่ไดรับอนุญาตไวเดิม 2.3 ลักษณะความถูกตองตามกฎหมาย

5.5.3. ตรวจสอบดานความปลอดภัย 3.1 ระบบน้ําดับเพลิงและเครื่องดับเพลิง 3.2 เครื่องเตือนภัยเมื่อกาซรั่ว 3.3 ระบบทอกาซและอุปกรณพรอมล้ินปด-เปดควบคุมระยะไกล 3.4 การติดตั้งปายคําเตือนในบริเวณตางๆ 3.5 ระบบไฟฟาและอุปกรณในบริเวณสถานีบรรจุกาซ 3.6 สภาพเสากันชนและรั้วโปรง 3.7 การบรรจุกาซลงในถังกาซหุงตม

5.5.4. ตรวจสอบบุคลากร 4.1 พนักงานบรรจุกาซผานการฝกอบรม 4.2 ผูควบคุมหรือผูดูแลผานการฝกอบรม

23

5.5.5. หนาท่ีนายตรวจ 5.5.5.1 แนะนําตักเตือน

(1) ระบบน้ําดับเพลิงและเครื่องดับเพลิงชํารุด (2) ระบบเครื่องเตือนภัยเมื่อกาซรั่วชํารุดหรือไมมี (3) ปายคําเตือนตางๆ ไมมีหรือชํารุด (4) เสากันชนและรั้วโปรงชํารุด (5) พนักงานบรรจุกาซไมผานการฝกอบรม (6) พบวามีส่ิงกอสรางเพิ่มเติม (7) ทอน้ําลดอุณหภูมิถังเก็บและจายกาซชํารุด (8) ทําการบรรจุกาซลงในถังกาซหุงตม โดยไมมีการตรวจสอบกอน

และหลังการบรรจุกาซ (9) ทําการบรรจุกาซลงในถังกาซหุงตมของผูอ่ืน

5.5.5.2 ระงับการใช

(1) ระบบทอกาซและอุปกรณชํารุด. (2) มีการแกไขเปลี่ยนแปลงระบบไฟฟาจากที่ไดรับอนุญาตไว (3) อยูระหวางการกอสราง แกไขเปลี่ยนแปลงในบริเวณสถานีบริการ (4) ทําการบรรจุกาซ โดยไมไดรับอนุญาต

5.5.5.3 การดําเนินคดีตามกฎหมาย (1) กรณีไดแนะนําตักเตือนใหดําเนินการแกไข ภายในกําหนดเวลา หากฝาฝน มีโทษ

ปรับไมเกิน 5,000 บาท ตามประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 28 ลงวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2514 ตามขอ 6 (2) กรณีการระงับการบรรจุ หากฝาฝน มีโทษปรับไมเกิน 5,000 บาท ตามประกาศของ

คณะปฏิวัติ ฉบับที่ 28 ลงวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2514 ตามขอ 6 (3) กรณีพบวามีการบรรจุกาซ โดยไมไดรับอนุญาต มีโทษจําคุก ไมเกิน 3 ป ปรับไม

เกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ ตามประกาศคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 28 ลงวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2514 ตามขอ 4

24

6. ตัวอยางการปฏิบัติ

25

6. ตัวอยางการปฏิบัติ

6.1 ตัวอยางหนังสือแบบคําขอประกอบกิจการกาซปโตรเลียมเหลว

26

27

28

29

30

6.2 ตัวอยางใบอนุญาตประกอบกิจการกาซปโตรเลียมเหลว ป.ล. 2

31

32

6.3 ตัวอยางสมุดคูมือประจําถัง

33

34

35

6.4 ตัวอยางบันทึกการตรวจตราสถานีบริการ

บันทึกการตรวจตราสถานีบริการ สวนสถานีบริการ สํานักความปลอดภัยธุรกิจกาซปโตรเลียมเหลว

โทร. 0 2513 8942-8 ตอ 1014 วันที่…..…………………………………………(เวลา….………)

พนักงานเจาหนาที่ตาม พรบ. ควบคุมน้ํามันเช้ือเพลิง พ.ศ. 2542 และพรบ. ควบคุมน้ํามันเช้ือเพลิง (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2550 ไดรวมกันตรวจสถานีบริการ………………….........…………………....……..….เจาของหรือผูดูแล………………………… ต้ังอยูเลขที่………….หมูที่……..ถนน……….………….….แขวง…………………………เขต…………….……… กทม. โทร…….…………

รายการตรวจสอบตามกฎกระทรวงฯ ออกตาม ปว. 28 1. ใบอนุญาตประกอบกิจการบรรจุกาซ (หมวด 2)

1.1 ใบอนุญาตฯยังไมหมดอายุ หรือถาหมดอายุลงแลวไดมีการยื่นขอตออายุ

ใบอนุญาตฯ ไวท่ีกรมธุรกิจพลังงาน (ขอ 4 ,5,6)

ถูกตอง ไมถูกตอง…………………………………………….......

1.2 ติดตั้งถังเก็บและจายกาซ และตูจายกาซ ตรงตามที่ระบุไวในใบอนุญาตฯ

และแสดงใบอนุญาตฯไวในท่ีเปดเผยและเห็นไดงาย (ขอ 4,6,8)

ถูกตอง ไมถูกตอง…………………………………………….......

2. การปองกันและระงับอัคคีภัย (หมวด 11) 2.1 เคร่ืองสงเสียงดังเม่ือกาซร่ัว

- ติดตั้งไวบริเวณที่ต้ังถังเก็บและจายกาซและบริเวณตูจายกาซอยางนอย

บริเวณละหนึ่งเครื่อง (ขอ 106)

ถูกตอง ไมถูกตอง…………………………………………........

- เปนชนิดท่ีกรมธุรกิจพลังงานเห็นชอบ และเปดเครื่องไวตลอดเวลา

และสงเสียงเตือนการรั่วของกาซเม่ือตรวจสอบโดยการฉีดพนกาซ

ไปท่ีหัววัดปริมาณกาซรั่ว (ขอ 108)

ถูกตอง ไมถูกตอง.……………………..………………….......2.2 ระบบปองกันอันตรายจากฟาผา

- ท่ีหลังคาคลุมตูจายกาซติดตั้งเสาลอฟาทําดวยทองแดงหรืออลูมิเนียม

ความยาวไมนอยกวา 0.25 เมตร และมีสายตัวนําทําดวยทองแดงหรือ

อลูมิเนียมตอจากเสาลอฟาลงดินไมนอยกวา 2 จุด (ขอ 93)

ถูกตอง ไมถูกตอง……………………………………..............2.3 เคร่ืองดับเพลิง

- เปนชนิดผงเคมีแหง หรือนํ้ายาดับเพลิงท่ีไมใชชนิดฟองกาซ และมีขนาด

บรรจุไมนอยกวา 6.8 กิโลกรัม (ขอ 98)

ถูกตอง ไมถูกตอง..………………………………………...........

- ติดตั้ง 2 เครื่องตอหน่ึงถังเก็บและจายกาซท่ีประตูทางเขาออกรั้วโปรง

ลอมรอบถังเก็บและจายกาซ และที่ตูจายกาซตูละหน่ึงเครื่อง (ขอ 98)

ถูกตอง ไมถูกตอง………………………………………........

- มาตรวัดแสดงสภาพการใชงานของผงเคมีแหงหรือนํ้ายาดับเพลิง

ท่ีบรรจุอยูในถังตองไมตํ่ากวาระดับท่ีสามารถใชงานได (ขอ 98)

ถูกตอง ไมถูกตอง…………………………….....................2.4 เคร่ืองสูบนํ้าดับเพลิง

- ตอทอจากทอนํ้าประปาหรือแหลงนํ้าเขาเครื่องสูบนํ้าดับเพลิง และ

มีทอสําหรับดับเพลิงสองหัวขนาด∅ไมนอยกวา 62.5 มม. (ขอ 98)

ถูกตอง ไมถูกตอง………………………..……………..........

- มีสายสูบนํ้าดับเพลิงท่ีมีความยาวไมนอยกวาความยาวเสนทะแยง

มุมท่ียาวที่สุดของแนวเขตสถานีบริการ (ขอ 98)

ถูกตอง ไมถูกตอง.............…………………………….......3. ลักษณะและระยะความปลอดภัยของสถานีบริการ หมวด 3)

3.1 ไมมีอาคารอื่นใดภายในเขตสถานีบริการนอกจากอาคารบริการ (ขอ 15)

ถูกตอง ไมถูกตอง.................................................................

3.2 อาคารบริการมีระยะหางจากกําแพงกันไฟ,ถังเก็บและจายกาซ,ตูจายกาซ

เครื่องสูบนํ้ามันเชื้อเพลิง , ถังเก็บนํ้ามันเชื้อเพลิง (ขอ 15)

ถูกตอง ไมถูกตอง.................................................................

4. วิธีบรรจุกาซลงในภาชนะบรรจุกาซ (หมวด 9) 4.1 พนักงานที่บรรจุกาซลงในถังกาซรถยนต

- มีบัตรประจําตัวพนักงานบรรจุกาซท่ีไดรับการตรวจรับรองจากผูท่ี

กรมธุรกิจพลังงานมอบหมาย และบัตรฯยังไมหมดอายุ (ขอ 81)

ถูกตอง ไมถูกตอง……………………………………............

- ติดบัตรประจําตัวไวท่ีอกเสื้อตลอดเวลาที่ปฏิบัติงาน (ขอ 81)

ถูกตอง ไมถูกตอง..............................................................

อ่ืนๆ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อาศัยอํานาจตามตาม พรบ. ควบคุมนํ้ามันเชื้อเพลิง พ.ศ. 2542 และพรบ. ควบคุมนํ้ามันเชื้อเพลิง (ฉบับท่ี 2) พ.ศ.2550

…………………………………………………………………………………………………………………………………………....………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...…..…………………………………

ลงชื่อ………………….……….………ผูประกอบการ / ผูดูแล ลงชื่อ.......……………………………………..พนักงานเจาหนาท่ี ( ) ( )

36

6.5 วิธีการทดสอบถังเก็บและจายกาซ

การใลไอกาซออกจากถังเพื่อทดสอบ

ขั้นตอนการไลกาซออกจากถังเก็บและจายกาซ จะตองกระทําโดยระมัดระวังอยางยิ่งยวดเนื่องจากถังเก็บและจายกาซ ดัเปนถังที่ผานการใชงานอยูมาแลว ดังนั้น กอนการทดสอบจะตองวางแผนใหถายกาซออกจากถังใหหมดกอนวันที่จะทําการทดสอบเพื่อจะไดไมเสียเวลาสูบถายกาซ ในวันที่มีการดําเนินการทดสอบและตรวจสอบ เมื่อสูบถายน้ํากาซ (Liquid) ออกหมดแลวในถังจะยังคงเหลือสวนที่เปนไอกาซ (Vapour) คางอยูในถังซึ่งไมสามารถสูบถายออกใหหมดได จึงตองใชวิธีไลไอกาซออกโดยการเติมน้ําเขาไปในถังขนสงกาซใหเต็มเพื่อไลไอกาซ ซ่ึงไอกาซในถังขนสงกาซขนาดใหญ มีปริมาณมาก ถาไลไอกาซออกสูบรรยากาศอาจจะกอใหเกิดอันตรายได จึงตองใชวิธีไลไอกาซออกโดยวิธีตอทอและทําการเผาทิ้ง (Flare) เพื่อไมใหไอกาซฟุงกระจายเปนบริเวณกวาง ปดก้ันบริเวณทางเขาออก สถานีบริการ ในระหวางการทดสอบ

37

ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมดวยรังสี (Radiographic Test)

หมายถึง การฉายรังสีผานทะลุเนื้อโลหะและแนวเชื่อมเขาไปยังฟลม ปริมาณความเขมของรังสีที่

ตกกระทบและทําปฏิกิริยาบนฟลมขึ้นอยูกับคุณสมบัติในการดูดกลืนรังสีของโลหะ และรอยบกพรองซึ่งปกติจะมีความหนาแนนนอยกวาเนื้อโลหะจะปรากฏอยูในฟลมเปนบริเวณที่มีความเขมสูง เนื่องจากรังสีผานไดมากกวา ทั้งนี้การตรวจสอบแนวเชื่อมโดยวิธีถายภาพดวยรังสี (Radiographic Test) เพื่อตรวจสอบคุณภาพของแนวเชื่อมทั้งหมดของผนังถังขนสงกาซนั้นถูกกําหนดโดยมาตรฐาน ASME Section VIII Div.1, 1998 Edition, Code UW-51 โดยวิธีใชรังสีแกมมา (Gamma Ray) Ir-192

ขอสังเกต ุ

การวิเคราะหลักษณะ ชนิด ขนาด และสาเหตุการเกิดรอยบกพรอง (Defect) รวมถึงการตัดสินใจวาจะซอมหรือไม และถาซอมจะตองกําหนดวิธีการซอมและกระบวนการตรวจสอบที่เหมาะสมในกรณี ถังเก็บและจายกาซที่ผานการใชงานมาแลวและจะตองทําการทดสอบและตรวจสอบครบวาระอาจพบจุดบกพรองจากการตรวจสอบดวยการฉายรังสี ในแนวเชื่อมได ทั้งนี้การตรวจพบจุดบกพรอง ในแนวเชื่อมอาจไมใชขอสรุปวา

38

ถังเก็บและจายกาซจะตองซอมหรือ ไมสามารถใชงานได ทั้งนี้ผูทดสอบจะตองทําการวิเคราะหลักษณะ ชนิด และขนาดของรอยบกพรองตามมาตรฐานการตรวจสอบ (ASME Section VIII Div.1) วามีลักษณะและขนาดเกินกวาคาที่ยอมรับไดหรือไม หากยอมรับไดก็สามารถใชงานไดตอไป แตถาไมสามารถยอมรับไดตองสั่งงดใชถังเก็บและจายกาซ นั้นไวกอน จนกวาจะไดรับการซอมแซมแกไขใหปลอดภัยตามมาตรฐานสากล ทั้งนี้ผูควบคุมการทดสอบจะตองมีทักษะ และประสบการณมากพอในการวิเคราะหจุดบกพรองที่พบวาคืออะไร มีลักษณะการเกิดอยางไร หรืออาจเปนเพียงฝุนละอองบนฟลม ทั้งนี้ประสบการณและทักษะของผูทดสอบสามารถวิเคราะหและบงชี้ไดวาเปนรอยบกพรองหรือไม ถาเปน เปนรอยบกพรองชนิดใด มีสาเหตุการเกิดอยางไร ตองแกสาเหตุดวยหรือไม ถาไมเปนรอยบกพรองแลวคืออะไร รวมถึงจะตองพิจารณาดานความคุมคาทางวิศวกรรมและความปลอดภัยไปพรอมๆกันดวย ในกรณีที่เกิดความไมแนใจอาจใชเทคนิคการตรวจสอบชนิดพิเศษอื่นๆมาชวยวิเคราะหผิวงานขางเคยีงเพื่อระบุชนิดและลักษณะของจุดบกพรอง

ตรวจสอบความหนาถัง (Ultrasonic Thickness Test)

เพื่อตรวจสอบผนังถังโดยจะตองมีคาความหนาไมนอยกวาความหนาที่ไดจากการคํานวณออกแบบที่ไดรับความเห็นชอบจากกรมธุรกิจพลังงานในปจจุบัน ทั้งนี้การตรวจวัดความหนาของผนังถังเก็บและจายกาซ จะใชเครื่องมือวัดความหนาดวยคลื่นเสียงความถี่สูง (Ultrasonic Thickness Test) หรือ UTM ซ่ึงจะตองทําการวัดความหนาของผนังถังทุกแผนที่เปนตัวถังและบริเวณสวนหัวของถังทั้งสองดาน ซ่ึงตัวถังแตละแผนจะวัดความหนา 5 จุด (ที่บริเวณใกลกับมุมทั้ง 4 มุม และตรงกลางแผนเหล็กอีก 1 จุด) ซ่ึงคาความหนาที่ไดจะตองไมต่ํากวาความหนาที่คํานวณออกแบบ ตาม ASME Section VIII Division 1, 1998 Edition

39

ขอสังเกต ุ การตรวจสอบความหนาถังดวยเครื่องมือวัดความหนาผนังแบบใชคล่ืนเสียงความถี่ สูง

(Ultrasonic Thickness Test) ทั้งนี้ถังเก็บและจายกาซ ที่ผานการใชงานเปนระยะเวลานานมีการกัดกรอนที่ผนังถังทําใหผนังถังมีความหนานอยลง ซ่ึงการวัดความหนาผนังถังจะเปนการตรวจสอบวาถังเก็บและจายกาซ สามารถใชงานตอไปไดหรือไม ในการวัดความหนาอาจมีความคลาดเคลื่อนไมตรงตามความจริง ดังนั้นผูทดสอบและตรวจสอบจะตองตั้งคาวัสดุตามคูมือของเครื่องนั้นๆ และจะตองปรับตั้งคาเครื่องมือ (Calibrate) โดยเปรียบเทียบความหนากับชิ้นงานมาตรฐานเพื่อใหคาความหนาที่วัดไดตรงตามความเปนจริงมากที่สุด เพราะเครื่องมือวัดความหนาผนังถังที่ผานการใชงานมานานอาจเกิดความคลาดเคลื่อนในการตรวจสอบความหนาผนังถัง ดังนั้นเครื่องมือวัดความหนาผนังถังจะตองมีการวัดเปรียบเทียบความหนากับชิ้นงานมาตรฐานใหถูกตอง หลังจากการตั้งคาวัสดุตามคูมือของเครื่องนั้นๆ กอนเริ่มทําการวัดความหนาผนังถังทุกครั้ง

ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายนอกและภายในของถังดวยวิธีผงแมเหลก็ (Magnetic Particle Test)

มาตรฐานนี้ครอบคลุมถึง การตรวจสอบรอยเชื่อมของสวนประกอบถังของถังเก็บและจายกาซไดแก รอยเชื่อมตอชน รอยเชื่อมของทอทางเขาออก ที่เชื่อมติดกับผนังถัง และรอยเชื่อมอื่นๆ เชน รอยเชื่อมของแผนเสริมกําลัง (Reinforcing Plate หรือ Saddle Plate) รอยเชื่อมขาถังติดกับตัวถัง หรือรอยเชื่อมฟลเล็ทที่เชื่อมติดกับผิวถังทั้งภายในและภายนอก โดยวิธีการทดสอบดวยผงแมเหล็กใชตรวจสอบหาความบกพรอง (Defect) ในแนวเชื่อมบริเวณที่ทําการตรวจสอบดวยวิธีถายภาพดวยรังสีไดยากหรือไมสามารถทําได เชน บริเวณ Nozzle ตางๆ หรือกรณีการหารอยบกพรองบริเวณผิวหรือใกลผิวทั้งนี้การทดสอบใหเปนไปตามมาตรฐาน ASME Section V, 1998 Edition

ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายในของถังดวยวิธีผงแมเหล็ก

40

ตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายนอกของถงัดวยวิธีผงแมเหล็ก ขอสังเกต ุ

การตรวจสอบสภาพแนวเชื่อมภายในและภายนอกดวยวิธีสนามแมเหล็ก (Magnetic Particle Test) มักพบขอบกพรองหรือรอยราวของแนวเชื่อมที่ผิวหรือที่ความลึกไมมากนัก เนื่องจากถังเก็บและจายกาซที่ผานการใชงานมาแลวที่จะตองทําการทดสอบและตรวจสอบครบวาระอาจเกิดการแตกราวที่พื้นผิวแนวเชื่อมหรอืที่พื้นผิวผนังถังดานขางแนวเชื่อมทั้งภายในและภายนอก ซ่ึงเมื่อตรวจสอบพบรอยราวที่พื้นผิวผนังถังดานขางแนวเชื่อมจะตองทําการวัดความหนาจุดที่เกิดรอยราววามีความหนาเผื่อไวมากกวารายการคํานวณออกแบบหรือไม ซ่ึงถาความหนาเทากับรายการคํานวณออกแบบจะตองทําการซอมแซมโดยวิธีอ่ืนตอไป แตถาความหนามากกวารายการคํานวณออกแบบสามารถทําการเจียระไนรอยราวออกจนหมดแลวจึงทําการวัดความหนา เพื่อตรวจสอบวาความหนาแผนเหล็กยังมีคามากกวาคาความหนาที่ไดจากการคํานวณออกแบบหรือไม ถาหากความหนายังมีคามากกวาความหนาที่ไดจากการคํานวณแลวใหทําการตรวจสอบดวยวิธีสนามแมเหล็ก (Magnetic Particle Test) อีกคร้ังหนึ่งเพื่อตรวจสอบหารอยราวที่อาจจะมีเหลืออยูที่พื้นผิวแนวเชื่อมหรือที่พื้นผิวผนังถังดานขางแนวเชื่อม ซ่ึงถาตรวจสอบพบวายังมีรอยราวอยูใหดําเนินการตามขั้นตอนเดิมอีกครั้งจนกวาจะตรวจสอบไมพบรอยราว ทั้งนี้เมื่อวัดความหนาผนังถังจะตองมีคามากกวาคาความหนาในการออกแบบจึงสามารถใชงานตอไปได

41

ตรวจสอบและทดสอบดวยความดันไฮดรอลิค (Hydrostatic Test)

เพื่อตรวจสอบไมใหมีการรั่วซึม และสามารถทนความดันไดโดยไมมีจุดบกพรองใดๆ ของถังเก็บ

และจายกาซ โดยทําการทดสอบที่แรงดัน 1.5 เทา ของแรงดันที่ใชในการออกแบบถังเก็บและจายกาซ ตามขอกําหนดของกฎหมาย ซ่ึงถังขนสงกาซที่ทดสอบมีแรงดันออกแบบเทากับ 1.724 เมกาปาสกาลมาตร หรือ 250 ปอนดตอตารางนิ้ว ดังนั้นจะตองทดสอบดวยแรงดันน้ําที่ 375 ปอนดตอตารางนิ้ว โดยรักษาแรงดันทดสอบไว 30 นาที แลวทําการตรวจสอบหารอยรั่วซึม บวม หรือบิดเบี้ยวของตัวถัง และหลังจากลดคาแรงดันลงแลว ตองทําการตรวจสอบโดยละเอียดอีกครั้งวาถังขนสงกาซมีการบิดเบี้ยวหรือเสียรูปทรงอันเนื่องมาจากความลาหรือการเสียคุณสมบัติทางกลอยางถาวรของโลหะหรือไม

42

ตรวจสอบและทดสอบอุปกรณนิรภัยแบบระบาย (Safety Valve)

โดยใชไนโตรเจนในการทดสอบ เนื่องจากไนโตรเจนเปนกาซเฉื่อยไมติดไฟ ซ่ึงกลอุปกรณนิรภัยแบบระบายที่ทดสอบตองทํางาน (เปด) ที่แรงดันประมาณ 250 ปอนดตอตารางนิ้ว (โดยตองอยูในชวง ±10 เปอรเซนต ของคาแรงดันออกแบบ)และเมื่อคาแรงดันลดลงเหลือรอยละ 80 ของคาแรงดันออกแบบหรือประมาณ 200 ปอนดตอตารางนิ้ว กลอุปกรณนิรภัยแบบระบายตองปดสนิท ซ่ึงขั้นตอนวิธีการทดสอบกลอุปกรณนิรภัยแบบระบาย ใหเปนไปตาม มยธ.(ท) 807-2542 มาตรฐานวิธีการทดสอบกลอุปกรณนิรภัยแบบระบาย (Standard Method For Safety Valve Testing) มาตรฐานนี้ครอบคลุมถึงการทดสอบกลอุปกรณนิรภัยแบบระบาย ซ่ึงเปนอุปกรณสวนควบของถังเก็บและจายกาซ

43

ตรวจสอบและทดสอบระบบทอกาซและอุปกรณ

เพื่อใหถูกตองตรงตามแบบการติดตั้งระบบทอกาซและอุปกรณที่ไดรับความเห็นชอบจากกรม

ธุรกิจพลังงาน รวมทั้งตรวจสอบและทดสอบสายหัวจายกาซที่ใชสําหรับบรรจุกาซ ไมใหมีการรั่วซึมและสามารถทนความดันได ทั้งนี้การทดสอบดวยแรงดันของกาซไนโตรเจน ตามที่กําหนดไวตามกฎหมายคือ 300 ปอนดตอตารางนิ้ว เปนเวลา 30 นาที โดยไมมีการรั่วซึมของความดัน

44

ตรวจสอบหารอยรั่ว(Check Leak)

เพื่อตรวจสอบและทดสอบ ถังเก็บและจายกาซ ระบบทอกาซและอุปกรณ ตูจายกาซ และสาย

หัวจายกาซที่ใชสําหรับบรรจุกาซ ไมใหมีการรั่วซึมและสามารถทนความดันได ทั้งนี้การทดสอบดวยแรงดันของกาซไนโตรเจน ตามที่กําหนดไวตามกฎหมาย คือ 300 ปอนดตอตารางนิ้ว เปนเวลา 30 นาที โดยไมมีการรั่วซึมของความดัน

45

ตรวจสอบและทดสอบลิ้นปดเปด (Excess flow Valve)

ลิ้นปองกันกาซไหลกลับ ลิ้นควบคุมการไหล และลิ้นปดเปดที่ควบคุมไดในระยะไกลเมื่อทอจายกาซรั่ว ตองสามารถทํางานไดตามปกติของการใชงานบรรจุกาซ และไมมีการรั่วซึมและสามารถทนความดันไดตามกฎหมายกําหนด

นํารายงานผลการทดสอบและตรวจสอบมาวิเคราะหผลการทดสอบและตรวจสอบ .

เมื่อดําเนินการทดสอบและตรวจสอบแลวเสร็จ นิติบุคคลผูทดสอบและตรวจสอบจะตองจัดสงรายงานผลการทดสอบและตรวจสอบมาใหกรมธุรกิจพลังงานภายใน 7 วันทําการ เพื่อใหเจาหนาที่ผูควบคุมการ ทดสอบและตรวจสอบจะไดตรวจพิจารณาและนําเสนอผูบังคับบัญชาในการใหความเห็นชอบผลการทดสอบและตรวจสอบรับรองตอไป

กรณีไมผานเกณฑการทดสอบและตรวจสอบ

นํารายงานผลการทดสอบและตรวจสอบมาตรวจพิจารณาเพื่อสั่งงดใชถังขนสงกาซและระงับการบรรจุกาซลงในถังขนสงกาซในทันทีจนกวาจะไดมีการซอมแซมสวนที่ชํารุดหรือบกพรองและดําเนินการทดสอบและตรวจสอบรับรองความแข็งแรงปลอดภัยตามมาตรฐานและหลักวิชาการเรียบรอยแลว จึงจะสามารถใหความเห็นชอบใหใชถังขนสงกาซตอไป

46

7. ผูรับบริการและคุณภาพของการปฏิบัติงาน

47

7. ผูรับบริการและคุณภาพของการปฏิบัติงาน

7.1 ผูรับบริการ(ลูกคา) ผูรับบริการภายนอก

(1) ผูประกอบการสถานีบริการกาซปโตรเลียมเหลว (2) ประชาชนผูใชกาซรถยนต และประชาชนทั่วไป

ผูรับบริการภายใน (1) หนวยงานภายในของกระทรวงพลังงาน (2) สวนราชการทีเ่ปนสํานัก สวน ฝาย ของ กรมธุรกิจพลังงาน (3) ขาราชการและลูกจาง ของ กรมธุรกิจพลังงาน

7.2 คุณภาพของการปฏบิัติงาน (1) เจาหนาที่ปฏิบตัิงานโดยคํานงึถึงประโยชนของประชาชน มีความซื่อสัตย

สุจริต มีความโปรงใส และตรวจสอบได (2) เจาหนาที่มีความรู ความสามารถ ความชํานาญ เหมาะสมกับงานที่รับผิดชอบ (3) เจาหนาที่มีความมุงมั่น ยินดแีละเต็มใจใหบริการ (4) มีการเปดเผยขาวสารขอมูลใหประชาชนทราบอยางโปรงใส (5) มีการใชเทคโนโลยี่และอุปกรณตางๆ ที่ทนัสมัยเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการ

ปฏิบัติงาน (6) มีการลดขั้นตอนระยะเวลาการใหบริการ ที่เหมาะสม (7) มีการตอบคําถาม ใหคําแนะนําดานกฎหมาย และปญหาตางๆ ทาง Web site (8) เปดโอกาสใหประชาชนเขามามีสวนรวม และเขาถึงขอมูลไดงายและสะดวก (9) มีการดําเนนิการตามขอเสนอแนะ และขอรองเรียนจากประชาชน และแจงผล

ใหทราบดวย (10) ประชาชนไดรับการบริการที่สะดวกรวดเร็ว มีคุณภาพ ถูกตอง และครบถวน

48

8. INPUT-OUTPUT ของการปฏิบัติงาน

49

8. INPUT-OUTPUT ของการปฏบิัติงาน 8.1 INPUT ไดแก เอกสาร/ขอมูลท่ีเก่ียวของโดยตรงดงันี ้

-คําขอรับใบอนุญาตประกอบกิจการบรรจกุาซ ป.ล. 1 -ภาพถายบัตรประจําตัวผูขอรับใบอนุญาต -ภาพถายหนังสือรับรองการจดทะเบียน หนังสือบริคนหสนธิ และผูมีอํานาจลงนาม

(ในกรณีทีน่ิติบุคคลเปนผูขออนุญาต) -หนังสือมอบอํานาจดําเนินการแทนนติิบคุคล (ถามี) -สําเนาบัตรประจําตัวผูมอบอํานาจ และรับมอบอํานาจ (ถามี) -ภาพถายโฉนดที่ดิน -เอกสารแสดงวาผูขออนุญาตมีสิทิ์ใชที่ดินกรณีผูขออนุญาตไมไดเปนเจาของที่ดิน -หนังสืออนุญาตพรอมแผนผังบริเวณที่ไดรับอนุญาตทําทางเชื่อม -หนังสือแสดงการไดรับอนญุาตเปนตัวแทนคาตางจําหนายกาซ จากผูคาน้ํามัน -แบบแผนผังบริเวณแสดงทีต่ั้งสถานีบริการ แสดงสิ่งปลูกสรางภายในรัศม ี 200.00 เมตร

จํานวน 3 ชุด -แบบแผนผังแสดงระยะความปลอดภัยภายใน และแบบกอสราง จํานวน 3 ชุด -รายการคํานวณความมัน่คงแข็งแรง ของสถานีบริการ จํานวน 1 ชุด -หนังสือรับรองของวิศวกรผูคํานวณความมั่นคงแข็งแรง ของสถานีบริการ -หนังสือรับรองของสถาปนิกผูออกแบบสถานีบริการ -เอกสารตามกฏหมายอื่นที่เกีย่วของ เชน พ.ร.บ.อาคาร , พ.ร.บ.ผังเมือง พ.ร.บ.การเวณคนืที่ดิน

และ พ.ร.บ.ส่ิงแวดลอม -รายงานผลการทดสอบและตรวจสอบ

8.2 OUTPUT ไดแก เอกสาร/ขอมูลท่ีเก่ียวของโดยตรงดงันี ้

-หนังสือแจงผูประกอบการ หรือหนวยงานที่เกีย่วของ -แบบแผนผังบริเวณ และแบบกอสรางที่ไดรับการเหน็ชอบ -ใบอนุญาตประกอบกจิการบรรจุกาซ ป.ล. 2(ขอใหม หรือ ตออายุ) -รายงานผลการทดสอบและตรวจสอบที่ไดรับการเห็นชอบ -สมุดคูมือประจําถัง

50

9. โอกาสการปรับปรุงในอนาคต

51

9. โอกาสการปรับปรุงในอนาคต

1. จะมีการปรับปรุงแกไขกฏกระทรวงที่ใชบังคับในปจจุบัน และออกกฏหมายหมายใหสอดคลองกับ พ.ร.บ.ควบคุมน้ํามันเชื้อเพลิง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550 2. มีการกระจายอํานาจและมอบหมายภารกิจใหสวนภูมิภาค ดําเนินการ เพื่อลดปริมาณงาน และระยะเวลาในการบริการ

3. ปรับเปลี่ยนระบบขบวนการปฏิบัติงาน โดยใหเอกชนเขามาดําเนินงาน และรับผิดชอบงานในภารกิจที่เกี่ยวกับการทดสอบ และตรวจสอบ ตออายุประจําป และทดสอบถังครบวาระ 5 ป 6 ป เพื่อลดปริมาณงาน ใหเหมาะสมกับ จํานวนบุคลากรของหนวยงาน

52

ภาคผนวก

53

6.5 อุปกรณตางๆ ที่ใชกับกาซปโตรเลียมเหลว

6.5.1 ล้ินปด-เปด (ตองเปนชนิดที่ใชกับกาซโดยเฉพาะ) ไดแกอุปกรณดังตอไปนี้

1.Charge/Discharge & Vapour Valve 2.Back Pressure Check Valve 3.Bleeder Valve or Vent Valve

ในลําดับเปนล้ิน (Valve) ใชสําหรับปด - เปด เพื่อใหสวนที่เปนของเหลว (Liquid) หรือไอของกาซ (Vapour) ผานเขาออกได

Ball Value ล้ินปด – เปดกาซ เกจวัดแรงดัน อุปกรณบอกความดันของกาซ

54

Bleeder Valve or Vent Valve

Vent ระบายอากาศที่ตกคางในทอ โดยใชแรงดันกาซเปนตัวไล

Back Pressure Check Valve

วาลวกันกลับ ทําหนาที่ใหกาซไหลไปทางเดียวคือไหลไปไดแตยอนกลับไมได สามารถปองกันกาซรั่วที่ปลายทอรับและปองกันการดูดกาซจากถังเก็บกาซ วาลวชนิดนี้ปกติจะปดอยูตลอดเวลา บาวาลวจะเปน

Bleeder Vent

Back Check

55

6.5.2 อุปกรณนิรภัยชนิดระบาย (ตองเปนชนิดที่ใชกับกาซโดยเฉพาะ)

กลอุปกรณนิรภัยชนิดระบาย จะตองมีการทดสอบทุกปในวาระที่จะตออายุใบอนุญาตประกอบกิจการบรรจุกาซ สําหรับในกรณีของ Safety Valve นั้น จะมาเปนกรณีพิเศษ เพื่อใหรายละเอียดขอมูลสอดคลองกับการพิจารณาของทางกรมธุรกิจพลังงาน

ไดแกอุปกรณดังตอไปนี้ 1.Hydrostatic Relief Valve 2.By-pass Valve 3. Safety Valve

Hydrostatic Relief Valve

เปนอุปกรณปองกันระบบทอโดยจะติดอยูกับระบบทอโดยที่ตั้งไวระหวางวาลวกั้น 2 ตัว ในกรณีที่ความดันภายในทอสูงเกินไปวาลวก็จะทํางานเพื่อระบายและลดความดันภายในทอลง โดยทั่วไปจะตั้งไวที่ 250 - 350 psi

Hydrostatic Relief Vavle

56

By-pass Valve

มีไวสําหรับระบายกาซเหลวกลับเขาถัง เมื่อเดินเครื่องสูบถายกาซทํางานแตยังไมมีการบรรจุเขาถังกาซ หรือการบรรจุแตปริมาณกาซที่เขานอยกวาปริมาณที่เครื่องสูบถายกาซออกมา กาซสวนที่เหลือจะระบายกลับเขาถังขนสง โดยผาน By Pass Value ทํางานที่ความดันแตกตางไมเกิน 150 psi

By Pass Valve

57

Safety Valve

มีทั้งแบบชนิดหนาแปลนและชนิดเกลียว จากขอมูลของบริษัทผูจําหนาย และเอกสารกํากับสินคาพบวา Safety Valve ที่ใชกับยานพาหนะขนสงกาซ และมีจําหนายอยูภายในประเทศมีอยูหลายยี่หอ ที่พอยกตัวอยางไดมีดังนี้

1. Fisher 2. Rego 3. Miyairi ในการเลือกใชยี่หอ/แบบ/รุน ใดนั้น จะตองคํานึงถึงขนาดของถังขนสงกาซดวย คือ

สมรรถนะ อัตราการระบาย จะตองสัมพันธกับพื้นที่ผิวภายนอก ของถังขนสงกาซดวย สามารถคํานวณไดจากสูตร V = 53.632 A0.82 โดยที่ V = สมรรถนะอัตราการระบาย (ft3 /min) A = พื้นที่ผิวภายนอกของถังขนสงกาซ (ft2) แหลงที่มา : NFPA No.58 Appendix D.

เปนอุปกรณสําคัญของถังเก็บและจายกาซ ซ่ึงถังทุกใบจะตองมีวาลวนิรภัย มีไวเพื่อปองกันไมใหถังเกิดระเบิด เนื่องจากความดันในถังสูงไปในกรณีอากาศรอนจัดหรือเกิดเพลิงไหม โดยปกติจะตั้งวาลวใหเปดที่ความดันระหวาง 250 - 275 psi

Safety Vavle

58

Coupling เปนชนดิยึดตรึงแนนในตัว ( Double Lock)

31

ทอออนใชในบริเวณท่ีมีการเคลื่อนไหวหรือการสั่นสะเทือน

Flexible Hose

59

ทําหนาท่ีกรองกาซสิ่งสกปรกตางๆ กอนท่ีจะสูบถายกาซจากถังขนสงลง

โลหะสัมผัสกับโลหะจึงทําใหไมสามารถเปดได 100% ฉะนั้นจะตองใชรวมกับวาลวชนิดอื่น เชน พอลลวาลว เพื่อใหปดสนิทขึ้น

เคร่ืองสูบถายกาซ

Strainer

60

จัดทําโดย สํานักความปลอดภัยธุรกิจกาซปโตรเลียมเหลว กรมธุรกิจพลังงาน

โทร 0 2513 8942-6 ตอ 1016 โทรสาร 0 2513 9469

www.doeb.go.th