บทน า การก าเนดของโลกและมหาสมทร

(จป112) สมทรศาสตรทวไป(FN112 General Oceanography)

แผนทโลก มหาสมทรและทะเล

ค าถาม

ใหเรยงล าดบจงหวดชายฝงทะเลของไทยตงแตชายฝงทะเลอนดามนไปจนถงชายฝงทะเลอาวไทย

Introduction

มาจาก Ocean + geography

มหาสมทร ลกษณะทางภมศาสตร

Oceanography

ความหมายของค าวา “ สมทรศาสตร ”

น าในโลกมาจากไหน ? ดาวดวงอนมน าอยหรอเปลา ?

มหาสมทร เปนผนน าทะเลขนาดใหญเชอมตอกน และครอบคลมพนทประมาณ 3 ใน 4 (71%) ของพนผวโลก แบงออกเปน 5 มหาสมทรโดยใชทวปและกลมเกาะขนาดใหญเปนแนวแบง ดงน

มหาสมทรอารกตก มหาสมทรแอตแลนตก มหาสมทรอนเดย มหาสมทรแปซฟก มหาสมทรใต

หมายเหตในบางภมภาคและบางวฒนธรรม รวมทงอเมรกาเหนอและทวปยโรปสวนใหญ มหาสมทรใตไมถอเปนมหาสมทร แตเปนพนทสวนหนงของ 3 มหาสมทร คอ มหาสมทรแอตแลนตก มหาสมทรอนเดย และมหาสมทรแปซฟก

มหาสมทร

มหาสมทรทวโลกมพนทรวม 361 ลานตารางกโลเมตร ปรมาตร 1,370 ลานลกบาศกกโลเมตร มความลกเฉลย 3,790 เมตร ไมนบรวมทะเลทไมเชอมตอกบมหาสมทร อาท ทะเลแคสเปยน

มวลรวมของสวนอทกภาคมคาประมาณ 1.4×1021 กโลกรมคดเปน 0.023 % ของมวลโลก

องคการอทกศาสตรสากล (International Hydrographic Organization)เปนผก าหนดเสนแบงเขตระหวางแตละมหาสมทร ยกตวอยางเชน มหาสมทรใตเรมจากชายฝงทวปแอนตารกตกา ไปถงละตจด 60 องศาใตพนททมขนาดเลกกวามหาสมทร เรยกวา ทะเล อาว ชองแคบ ฯลฯ

Introduction

Land 29.22% , Ocean and Seas 70.78% 149 ลาน ตร.กม.+ 361 ลาน ตร.กม. = 510 ลาน ตร.กม.

รศมท equator 6,378 กม. รศมทขวโลก 6,357 กม.

สงสดของโลก Mount Everest 8,848 เมตร ลกสดของโลก Mariana Trench 11,035 เมตร

ความลกเฉลยของมหาสมทรในโลก 3,800 เมตร

ขอมลจ าเพาะของโลกและมหาสมทร

Introduction

ขอมลจ าเพาะของโลกและมหาสมทร (ตอ)

มวลของโลก 5,976 x 1021 กก. มวลของทะเลและมหาสมทร 1.14 x 1021 กก.

รศมเฉลยของโลก 6,371 กม. ความลกเฉลย 3.8 กม.

ดงนน มหาสมทรเปรยบเปนแคฟลมบาง ๆ ทหอหมโลกอย เทานน

Introduction

มหาสมทรแปซฟก

มหาสมทรแอตแลนตก และ ทะเลอารคตก

มหาสมทรอนเดย

ลกษณะส าคญของมหาสมทรตางๆ ในโลก

มหาสมทรอารคตก มหาสมทรแอนตารกตก

มหาสมทร หมายถง

• มหาสมทร เปนหวงน าเคมขนาดใหญบนผวโลก มพนทตอ เน อ งถ งกนและมวลน าไหลถ าย เทถ งกนและกน มหาสมทรแตละแหงมแผนดนหรอทวปคนอย แตการแบงเขตมหาสมทรแตละแหงบางครงกตองใชเสนสมมตหรอแนวอนๆ เปนตวแบง มหาสมทรทมพนทใหญทสด คอ มหาสมทรแปซฟก รองลงมา ไดแกมหาสมทรแอตแลนตก มหาสมทรอนเดยและมหาสมทรอารกตก

มหาสมทรแปซฟก (Pacific Ocean)

ตงชอโดย เฟอรดนนด มาเจลลน วา Mare Pacificum เปนภาษาละตน แปลวา peaceful sea - จากภาษาฝรงเศส pacifique (ปาซฟก) หมายถง สนตภาพ, สงบสข) คอ ผนน าทกวางใหญทสดในโลก กนพนทประมาณ 179.7 ลานตารางกโลเมตร หรอ 1 ใน 3 ของพนทผวทงหมดของโลก ความยาวในแนวลองจจดมระยะทางประมาณ 15,500 กโลเมตร จากทะเลเบรงในเขตอารกตกทอยทางเหนอจรดรมฝงทะเลรอสสในแอนตารกตกาทอยทางใต มหาสมทรแปซฟกมดานทกวางทสดตามแนวตะวนออก-ตะวนตก อย ณ บรเวณละตจด 5 องศาเหนอ ดวยความยาวประมาณ 19,800 กโลเมตร จากอนโดนเซยถงชายฝงโคลอมเบย สดเขตดานตะวนตก คอ ชองแคบมะละกา จดทลกทสดในโลก คอ รองลกมาเรยนา (Mariana Trench) อยในมหาสมทรแปซฟก

มหาสมทรแปซฟกมเกาะอยประมาณ 25,000 เกาะ (มากกวาเกาะในมหาสมทรอนๆ ทเหลอรวมกน) สวนใหญอยใตเสนศนยสตร

รมมหาสมทรประกอบดวยทะเลจ านวนมาก ทส าคญ คอ ทะเลเซเลบส ทะเลคอรล ทะเลจนตะวนออก ทะเลญปน ทะเลจนใต ทะเลซล ทะเลแทสมน และทะเลเหลอง ทางดานตะวนตก ชองแคบมะละกาเปนจดเชอมตอระหวางมหาสมทรแปซฟกกบมหาสมทรอนเดย สวนทางดานตะวนออก ชองแคบมาเจลลนเชอมตอระหวางมหาสมทรแปซฟกกบมหาสมทรแอตแลนตก

มหาสมทรแปซฟก มพนทผวประมาณ 70,722,600 ตารางไมล ความเคมประมาณ 33-37 สวนตอพนสวน กระแสน าทส าคญของมหาสมทรแปซฟก คอ กระแสน า เยนฮมโบลต ( เปร ) กระแสน าอนศนยสตร กระแสน า เยนแคลฟอรเนย กระแสน าอนอะแลสกา และกระแสน าอนคโระชโอะ (กโรชโว)

มหาสมทรแอตแลนตก (Atlantic Ocean)

เปนมหาสมทรทมขนาดใหญเปนอนดบสองของโลก ครอบคลมพนทประมาณ 1 ใน 5 ของพนผวโลก ชอของมหาสมทรมาจากนยายปรมปรากรก หมายถง "ทะเลของแอตลาส"

• มหาสมทรแอตแลนตกเปนแองทมรปรางเหมอนตวเอส (S) สามารถแยกไดเปน 2 สวน คอ แอตแลนตกเหนอและแอตแลนตกใต โดยใชบรเวณทเกดการเปลยนทศของกระแสน าทละตจด 8° เหนอเปนแนวแบง ทวปอเมรกาเหนอและอเมรกาใตอยทางตะวนตกของมหาสมทร สวนทางตะวนออก คอ ทวปยโรปและแอฟรกา มหาสมทรแอตแลนตกเชอมกบมหาสมทรแปซฟกตรงมหาสมทรอารกตกทอยทางเหนอ และทางผานเดรก (Drake Passage) ทอยทางใต จดเชอมตออกแหงหนงทสรางขนโดยมนษย คอ คลองปานามา เสนแบงระหวางมหาสมทรแอตแลนตกกบมหาสมทรอนเดย คอ เสนเมรเดยน 20°ตะวนออก และแยกจากมหาสมทรอารกตกดวยเสนทลากจากกรนแลนด ผานตอนใตสดของสฟาลบาร (Svalbard) ไปยงตอนเหนอของนอรเวย

เมอรวมทะเลทอยตดกน มหาสมทรแอตแลนตกกนพนทประมาณ 106,400,000 ตารางกโลเมตร แตหากไมรวมทะเล จะมพนท 82,400,000 ตารางกโลเมตร ปรมาตรของมหาสมทรเมอรวมทะเลทอยตดกนมคา 354,700,000 ลกบาศกกโลเมตร แตหากไมรวมทะเล คดเปนปรมาตร 323,600,000 กม.³

มหาสมทรแอตแลนตกมความลกเฉลย (เมอรวมทะเลทอยตดกน) 3,332 เมตร (10,932 ฟต) และเมอไมรวมทะเล เทากบ 3,926 เมตร (12,881 ฟต) จดทลกทสด คอ เปอรโตรโกเทรนช (Puerto Rico Trench) มความลก 8,605 เมตร (28,232 ฟต) ความกวางของมหาสมทรมคา 2,848 กโลเมตร เมอวดจากบราซลถงไลบเรย และ 4,830 กโลเมตร เมอวดจากสหรฐ ฯ ถงตอนเหนอของแอฟรกา

มหาสมทรอนเดย (Indian Ocean)

เปนผนน าทมขนาดกวางใหญเปนอนดบ 3 ของโลก มพนทประมาณ 20% ของพนน าในโลก ทางเหนอตดกบตอนใตของทวปเอเชย (อนทวปอนเดย) ทางตะวนตกตดกบคาบสมทรอาหรบและทวปแอฟรกา ทางตะวนออกตดกบคาบสมทรมลาย หม เกาะซนดา และประเทศออสเตรเลย ทางใตตดกบมหาสมทรใต แยกจากมหาสมทรแอตแลนตกทบรเวณตอนใตของทวปแอฟรกาบนเสนเมรเดยน 20° ตะวนออก และแยกจากมหาสมทรแปซฟกทเสนเมรเดยน 147° ตะวนออก

ตอนเหนอสดของมหาสมทรอนเดยอยในอาวเปอรเซย ทบรเวณละตจด 30°เหนอ มหาสมทรมความกวางมากทสดอยระหวางจดใตสดของแอฟรกาและออสเตรเลย ดวยระยะทางเกอบ 10,000 กโลเมตร มพนท 73,556,000 ตารางกโลเมตร (รวมทะเลแดงและอาวเปอรเซย) ทงมหาสมทรมปรมาตรประมาณ 292,131,000 ลกบาศกกโลเมตร รมขอบของมหาสมทรมเกาะขนาดเลกจ านวนมาก ประเทศท เปนเกาะในมหาสมทรอนเดย ไดแก มาดากสการ (เดมเปนสาธารณรฐมาลากาซ) ซงเปนเกาะทมขนาดใหญทสดเปนอนดบ 4 ของโลกคอโมรอส เซเชลส มลดฟส ประเทศมอรเชยส และศรลงกา กนเขตแดนดวยประเทศอนโดนเซย มหาสมทรอนเดยมความส าคญในฐานะเสนทางผานระหวางเอเชยและแอฟรกา ในอดตจงมขอพพาทบอยครง แตเนองจากมหาสมทรมขนาดใหญ ไมมประเทศใดทสามารถครอบครองไดจนกระทงตนทศวรรษ 1800 เมอบรเตนเขาควบคมพนทสวนใหญทอยรอบ ๆ

มหาสมทรอารกตก (Arctic Ocean)

• เปนมหาสมทรทมเขตแดนอยบรเวณขวโลกเหนอ จดเปนมหาสมทรทมขนาดเลกทสดของโลก (รองจาก มหาสมทรแปซฟก มหาสมทรแอตแลนตก มหาสมทรอนเดย และมหาสมทรใต) และมความตนมากทสดดวย

มหาสมทรอารกตกครอบคลมแองรปรางเกอบเปนวงกลม มพนท 14,090,000 ตร.กม. ลอมรอบดวยทวปยโรป ทวปเอเชย ทวปอเมรกาเหนอ และกรนแลนด รวมทงเกาะตางๆ และทะเลแบเรนตส (Barents Sea) ทะเลโบฟอรต (Beaufort Sea) ทะเลชกช (Chukchi Sea) ทะเลคารา (Kara Sea) ทะเลลปเตฟ (Laptev Sea) ทะเลไซบเรยตะวนออก (East Siberian Sea) ทะเลลงคอลน (Lincoln Sea) ทะเลแวนเดล (Wandel Sea) ทะเลกรนแลนด (Greenland Sea) และทะเลนอรเวย (Norwegian Sea) เชอมกบมหาสมทรแปซฟกทชองแคบเบรง (Bering Strait) และเชอมกบมหาสมทรแอตแลนตกททะเลกรนแลนด

สนลอมอนอซอฟ (Lomonosov ridge) ซงเปนสนมหาสมทรทอยใตทะเล แบงมหาสมทรอารกตกออกเปน 2 สวน คอ แองยเรเชย (เรยกบรเวณนวาแนนสน - Nansen) มความลก 4,000-4,500 เมตร และแองอเมรกาเหนอ ( เรยกบร เวณนวาไฮเพอรโบเรยน - Hyperborean) มความลกประมาณ 4,000 เมตร ความลกเฉลยของมหาสมทรอารกตก คอ 1,038 เมตร (3,407 ฟต) [1]

มหาสมทรใต (Southern Ocean)

เปนมหาสมทรทอยลอมรอบทวปแอนตารกตกา มขนาดใหญทสดเปนอนดบ 4 ของโลก และเปนทสดทายทองคการอทกศาสตรสากล (International Hydrographic Organization) นยามใหเปนมหาสมทรเมอป พ.ศ. 2543 แมวาจะเปนทยอมรบกนมากอนหนานนในหมผทเกยวของกบวงการสมทรศาสตรนานแลว โดยในอดต มหาสมทรแอตแลนตก มหาสมทรแปซฟก และมหาสมทรอนเดย มขอบเขตไกลลงไปถงทวปแอนตารกตกา

มหาสมทรใตมรปรางเปนวงกลมลอมรอบทวปแอนตารกตกา นบจากละตจด 60 องศาใตลงไปถงชายฝงแอนตารกตกา อยางไรกตาม นยามนไมไดใชตรงกนทวโลก ในประเทศออสเตรเลย มหาสมทรใตยงรวมถงพนทท เปนผนน าระหวางชายฝงทางใตของออสเตรเลยและนวซแลนดกบทวปแอนตารกตกา โดยเฉพาะอยางยง ในแผนทชายฝงของเกาะทสมาเนยและออสเตรเลยใต ทระบพนทนนวาเปน มหาสมทรใต แทนทจะเปน มหาสมทรอนเดยปจบนไมคอยเปนทยอมรบกนของคนทวไป

• พนท

• รวม: 20,327,000 ตร.กม. • หมายเหต: รวม ทะเลอะมนดเซน (Amundsen Sea) ทะเลเบล

ลงสเฮาเซน (Bellingshausen Sea) บางสวนของทางผานเดรค (Drake Passage) ทะเลรอสส (Ross Sea) สวนเลก ๆ ของทะเลสโกเชย (Scotia Sea) ทะเลเวดเดลล (Weddell Sea) และแควนอยใหญอนๆ

• แนวชายฝง 17,968 กโลเมตร• ภมอากาศ

อณหภมของทะเลเปลยนแปลงอยระหวาง 10 ถง -2 องศาเซลเซยส พายหมนเคลอนตวสทศตะวนออกไปรอบ ๆ ทวป และมกมความรนแรงเนองจากอณหภมทตางกนมากระหวางน าแขงกบมหาสมทรเปด พนทจากละตจด 40° ใตลงไปถงแอนตารกตกเซอรเคล มคาเฉลยของความเรวลมสงทสดในโลก ในฤดหนาว มหาสมทรใตจะหนาวเยนจนเปนน าแขง แผไกลออกไปถงละตจด 65° ใต ของมหาสมทรแปซฟก และ 55° ใต ของมหาสมทรแอตแลนตก ท าใหอณหภมพนผวเฉลยลดลงต ากวา 0 องศาเซลเซยส กระแสลมจากในแผนดนทพดตอเนองสชายฝงบางแหง ท าใหชายทะเลนนปราศจากน าแขงตลอดทงฤดหนาว

Introduction

มขนาดใหญทสด มพนทมากกวามหาสมทรแอตแลนตกและอนเดยรวมกน

ลกเฉลย 3,940 เมตร และลกทสด มเหวทะเล (trenches) มาก

จดทลกทสดชอ Challenger deep อยใน Mariana Trench

Pacific Ring of Fires ม Marginal Sea อยทางตะวนตก คอ ทะเลโอโคส (Okhotck) ,

ทะเลญปน, ทะเลเหลอง, ทะเลจนตะวนออก, ทะเลจนใต

มหาสมทรแปซฟกสรป

Introduction

แคบกวามหาสมทรแปซฟก

มสนเขากลางมหาสมทรทอดตวยาวตลอดแนวมหาสมทร จากซกโลกเหนอมายงซกโลกใต

ม adjacent seas ไดแก Mediteranian, Baltic, North, Norwaygian และ Caribbean sea อยทางดานตะวนออก

ทางดานตะวนตกม Gulf of Mexico มแมน าสายใหญหลายสาย เชน Amazon, Congo และ Mississippi ไหลสมหาสมทร ตนทสด ลกเฉลย 3,310 เมตร

มหาสมทรแอตแลนดตกสรป

Introduction

พนทสวนใหญอยใต Equator

ม Marginal Sea ทส าคญคอ Persian Gulf และ Red Sea

ลกเฉลย 3,840 เมตร

มหาสมทรอนเดยสรป

ทะเล หมายถง• ทะเล เปนแหลงน า เคมทมขนาดเลกกวามหาสมทร ม

ขอบเขตแยกออกจากแหลงน าเคมสวนใหญของโลก โดยตามปกตจะมแผนดนหรอหมเกาะกนเปนแนว เชน ทะเลเหนอ ทะเลจนใต หรอใชเรยกแหลงน าเคมทถกแผนดนบางสวนปดลอมอย แตมชองทางตดตอกบน าในมหาสมทรได เชน ทะเลเมดเตอรเรเนยน หรอใชเรยกแหลงน าเคมอนกวางใหญทถกแนวดนปดลอมไวหมด โดยไมมทางตดตอกบมวลน าในมหาสมทรเลย ทงนเกดเนองจากเปลอกโลกใตทะเลยกตวขนเกดเปนทสง และภเขาปดลอมน าทะเล มใหมทางออกสทะเลอน เชน ทะเลแคสเปยน ทะเลอารล ทะเลเดดซ

ธรรมชาตของน าทะเลและมหาสมทร

• สวนผสมของน าทะเล• ความเคมของน าทะเล• อณหภมของน าทะเล• ความหนาแนนของน าทะเล

สวนผสมของน าทะเล

• สวนประกอบของน าทะเล ไดแก สารละลาย กาซและสารแขวนลอย สารละลายในน าทะเล ประกอบดวยเกลอตาง ๆ ดงน โซเดยมคลอไรด แคลเซยมคลอไรด แมกนเซยมคลอไรด โพแทสเซยมคลอไรด และโซเดยมซลเฟต ในน าทะเลจะมกาซทกชนดทมในอากาศรวมอย ไดแก ไนโตรเจน ออกซเจน อารกอน คารบอนไดออกไซด และไฮโดรเจน กาซในน าทะเลสวนมากจะดดรบไดจากบรรยากาศ บางสวนอาจไดจากภเขาไฟระเบดหรอเกดจากการสลายตวของอนทรยวตถ

สวนผสมของน าทะเล (ตอ)

สงมชวตในทะเลตองการกาซตางๆ เหมอนกบสงมชวตบนพนทวป คอ ตองการออกซเจนในการหายใจ สาหรายและแพลงตอนตองการคารบอนไดออกไซดในการปรงอาหาร ปรมาณคารบอนไดออกไซดในน าทะเลมมากกวาในบรรยากาศ 18 ถง 27 เทา ตามปกตน าเยนจะสามารถดดรบกาซไดปรมาณมากกวาน าอน กาซทน าทะเลดดรบไวไดในเขตหนาวจะจมและไหลมาทางเขตอบอนและเขตรอน ซงทะเลทเยนคอย ๆ อนและดนตวขนมาจากระดบลก น าในเขตรอนจงไดรบกาซตาง ๆ ดวย สารแขวนลอย ไดแก อนทรยวตถ เชน ซากพช ซากสตว และอนนทรยวตถ เชน เถาและฝนภเขาไฟ โคลนตะกอนตาง ๆ ทแมน าพาลงไปจากทวป เปนตน

ความเคมของน าทะเล

• สาเหตความเคมของน าทะเล ความเคมของน าทะเล เกดจากเกลอทมอยในน าทะเล ซงสวนใหญเปนเกลอโซเดยมคลอไรด ซงเปนเกลอทมรสเคมเปนส าคญ แตอาจมเกลอทมรสเฝอนและขมปนอยดวย ความเคมของน าทะเลบอกเปนรอยละหรอสดสวนตอพน น าทะเล 1,000 กรม โดยเฉลยจะมเกลอปนอย 35 กรม ดงนน ความเคมของน าทะเลเทากบ 35 ตอพน

ความเคมของน าทะเล (ตอ)

• ความแตกตางของความเคมน าทะเล ความเคมของน าทะเลจะแตกตางกนไปตามปรมาณน าจดทไดจากฝน หมะ รวมทงน าจากแมน าทไหลลงทะเล อตราการระเหยและการไหลถายเทของน าทมความเคมแตกตางกน เชน ทะเลในเขตศนยสตรทมฝนตกและทะเลในเขตหนาวทมหมะตกจะมความเคมนอยกวาทะเลเขตทมฝนตกนอย เชนทะเลแดงมความเคมเฉลย 40 ตอพน และทะเลเดดซ มความเคมเฉลยสงถง 138 ตอพน

อณหภมของน าทะเล

• อณหภมบรเวณผวน า ผวน าทะเลรอนขนเพราะการดดรบรงสความรอนจากดวงอาทตยและจากบรรยากาศผวน าทะเลจะเยนลงเพราะการแผรงสหรอสะทอนความรอนของผวน า จากการระเหยของน าบนผวน าและการดดรบความเยนจากบรรยากาศ อณหภมผวน าจะตางกนขนอยกบปจจยตาง ๆ คอทตงตามละตจด เวลาและฤดกาล และกระแสน าทไหลผาน

• อณหภมของน าทะเลตามความลก น าทะเลระดบลกจะไดรบความรอนจากผวน านอยลง ในเขตรอนอณหภมของน าทะเลตามความลกเปนดงน ชนน าอน ชนอณหภมเปลยนแปลง และชนน าเยนจด สวนในเขตหนาวแถบขวโลก โดยเฉพาะในฤดหนาวจะมแตชนน าเยนจดเทานน

ความหนาแนนของน าทะเล

น าทะเลมความหนาแนนตางกนเนองจาก

1.ปรมาณสารละลายทปนอย 2.อณหภมของน าทะเล 3.ความลกของทะเล

ความหนาแนนของน าทะเล(ตอ)

• ปรมาณสารละลาย เกลอมผลท าใหน าทะเลมน าหนกตอปรมาตรมากกวาน าจด น าทะเลจงมความหนาแนนมากกวาน าจด น าทมความหนาแนนมากจะมแรงพยงใหวตถลอยตวไดด เชน เรอทแลนในทะเลจะกนน าลกนอยกวาเรอทแลนในน าจด น าทะเลทมความเคมตางกนกจะท าใหเรอกนน าลกตางกนอกดวย นอกจากน การวายน าในน าเคมจะงายกวาการวายในน าจด เพราะน าเคมมความหนาแนน มากจงมแรงพยงมาก ถาน ามความเคมเกอบอมตว คนหรอวตถทตกลงไปจะไมจม

ความหนาแนนของน าทะเล(ตอ)

ความหนาแนนของน าทะเล(ตอ)

• อณหภมของน า อณหภมของน ามความสมพนธตอความหนาแนนของน า เนองจากน าทมอณหภมสงขน(น าอน) จะเกดการขยายตว น าหนกตอปรมาตรลดลงและมความหนาแนนนอยลง สวนน าทมอณหภมลดลง (น าเยน) จะเกดการหดตว น าหนกตอปรมาตรเพมขนและมความหนาแนนเพมสงขน แตส าหรบอณหภมท 4 องศาเซลเซยส น าจะมความหนาแนนมากทสด ถาอณหภมของน าลดลงหรอเยนลงนอยกวา 4 องศาเซลเซยส น าจะขยายตว ความหนาแนนลดลง ดงจะสงเกตไดจากน าทกลายเปนน าแขง ถาอณหภมของน าแขงลดลงมากเทาใด ปรมาตรของน ายงเพมขน และความหนาแนนจะเพมตามไปดวย

ความหนาแนนของน าทะเล(ตอ)

• ความลก น าในระดบลก จะไดรบน าหนกของน าทอยตอนบนกดทบลงไป ท าใหน ามน าหนกและความหนาแนนตางกนตามความลก เชน น าทะเล 1 ลกบาศกฟตจากผวน าจะมความกดหรอน าหนก 64 ปอนด (29 กโลกรม) ตอหนงตารางฟต ถาลก 35,000 ฟต (1,050 เมตร) น าทะเลจะมความกดหรอน าหนก 1,000 ตนตอหนงตารางฟต น าทะเลระดบลกทมความหนาแนนมากขนจะชวยกดน าทะเลไว มฉะนนระดบน าทะเลอาจสงขนอก 27 เมตร ความแนนของน าระดบลกจงมผลตอมนษยกบและเรอด าน า

ความหนาแนนของน าทะเล(ตอ)

บทสรป

• มหาสมทร ทะเล เปนสวนหนงของผวโลกทมอาณาบรเวณกวางขวางมอทธพลตอระบบภมอากาศของโลก และระบบภมอากาศของทองถนตาง ๆ อยางมากมาย ระยะทางของแผนดนทหางจากมหาสมทรลกเขาไปในทวปสวนมากมกจะแหงแลง เนองจากความชนจากทะเลและมหาสมทรเขาไปถงไดนอย แตพนทใกลทะเลบางแหงกเปนเขตแหงแลงไดเชนกนเนองจากปจจยอนทเขามาเกยวของ เชน ทศทางลม กระแสน าเยน

บทสรป

• มหาสมทรเปนแหลงแรธาตตางๆ เปนแหลงทรพยากรอาหาร เปนแหลงรบน าจากสวนตาง ๆ ของผวโลก มหาสมทรเปนเสนทางคมนาคมของมนษยมาเปนเวลานาน ในอนาคตมหาสมทรจะมความส าคญตอมนษยชาตยงขนเนองจากพนทและทรพยากรบนพนโลกมจ ากดมากขนทกขณะ เขตแหงแลงหลายแหงขาดแคลนน าจด จงตองหาทางน าน าทะเลมาบรโภค โดยการกลนหรอใชกรรมวธอยางอนจนไดน าจดมาอปโภค บรโภค นบเปนตวอยางส าคญทชใหเหนวา ในอนาคตมนษยชาตจะตองพงพาอาศยทะเลและมหาสมทรมากยงขน

ภาพท 1 สวนตางๆ ของทะเลมหาสมทร

การแบงสวนตางๆ ของมหาสมทร

ภาพท 2 สวนตางๆ ทพนทองมหาสมทร

ภาพท 6 การแบงเขตทะเลมหาสมทรตามลกษณะของพชและสตว

ไหลทวป

• ไหลทวป เปนสวนทตนทสดและอยตดกบสวนทเปนทวป บางทถอวาเปนสวนของทวป พนของไหลทวปบางตอนจะเรยบ บางตอนมรองยาว บางตอนมสนเนน บางตอนมแองกลม บางตอนมเนนเขา บางสวนเปนหน บางสวนปกคลมดวยโคลน ทราย หรอกรวด

ไหลทวป เปนสวนทมการเปลยนแปลง อาจเปนการเปลยนแปลงแบบกรรมวธปรบระดบ หรอการเปลยนแปลงทเกดจากการเคลอนไหวแปรรปของเปลอกโลก ไหลทวปจะมระดบสงขนและมขนาดกวางออกไป เพราะมวตถตาง ๆ จากพนดนมาทบถมอย ตวกระท าทน าเอาวตถเหลานนมาคอ แมน า ลมและสงทหลดรวงจากฝงจากการกระท าของทะเลมหาสมทรเอง ถาชายฝงจมตวลงน าทะเลจะไหลทวมขนไปถงสวนทปนทราบชายฝง ไหลทวปจะเปลยนแปลงไป ถาชายฝงยกตวสงขนไหลทวปอาจกลายเปนทราบชายฝงไป นอกจากนไหลทวบยงเปนทอยของสตวมากมายอกดวย

ลาดทวป

ลาดทวปอยถดจากไหลทวป มความลาดชนมาก 65 กโลเมตรตอระยะทาง 1 กโลเมตรทอดไปถงระดบน าลกประมาณ 3,600 เมตร ลาดทวปในทตางๆ มความกวางแตกตางกนไป โดยเฉลยจะกวางเปน 2 เทาของไหลทวป ขอบนอกสดของลาดทวปจะตดตอกบพนทองมหาสมทรเปนแนวทเหนไดชดเจน เพราะเปนตอนทมการเปลยนระดบ ลาดทวปนเปนสวนขอบของเปลอกโลกทเรยกวาไซอล

ทลาดทวปและทขอบๆ ของไหลทวปบางตอนมหบเขาลกอยระหวาง หบผาชนใตทะเล หบผาชนใตทะเลบางแหงมสาขาอยดวย กนหบผาชนใตทะเลสวนใหญมความลก 1,800-2,000 เมตร ต ากวาระดบน าทะเล สาเหตของการเกดหบผาชนใตทะเลนยงไมทราบแนนอน มการสนนษฐานกนหลายอยาง บางวาเนองจากการเปลยนระดบของหน บางวาเพราะคลนขนาดใหญท าใหเกดกระแสน าซงไหลแรง ท าใหสวนนนสกกรอนไป บางวาน าใตดนบรเวณนนลดนอยลงท าใหเกดการยบตว

พนทองมหาสมทร

พนทองมหาสมทร คอชวงตอนกลางของมหาสมทร ชวงนไมไดราบเรยบแตมสวนสงสวนต าดวย ไดแกสนเขา ซงแคบบาง กวางบาง ทราบสง แองรปกลม แองรปยาว ภเขา เชน สนเขามดแอตแลนตก ซงทอดจากไอซแลนดลงมาเกอบถงทวปแอนตารกตค บางตอนสงขนมาเหนอน าเปนเกาะ เชน หมเกาะอะซอรส และเกาะเลก ๆ อน ๆ สวนใหญอยใตระดบน าทะเลคอหมเกาะฮาวาย สนเขาแหงนยาวประมาณ 720 กโลเมตร อาวเมกซโก ทะเลแครบเบยน ทะเลแดง เปนตวอยางของแองลกบนพนทองมหาสมทร

ภเขาใตทะเล

ภเขาใตทะเล พบทพนทองมหาสมทร ภเขาใตทะเลบางลกมยอดตด เรยกวา กยโอตพบมากทตอนกลางและทดานตะวนตกของมหาสมทรแปซฟคระหวางหมเกาะมาเรยนากบหมเกาะฮาวายยอดของภเขากโอตอยทระดบน าลก 1,200 - 1,800 เมตรเดมอาจเปนยอดภเขาไฟแลวคลนท าใหสกกรอนไปหรออาจมปะการงมาเกาะเหนอยอดเขาท าใหยอดตด ตอมาพนทองมหาสมทรลดระดบต าลงหรอน าทะเลมระดบสงขนเลยจมหายไปใตน า

รองลกบาดาลและเหวทะเล

รองลกบาดาลและเหวทะเล รองลกบาดาลเปนแองลกรปยาวและขอบสงชนอยทพนทองมหาสมทร รองลกบาดาลอยคอนมาทางลาดทวปหรอใกลเกาะ เชน รองลกบาดาลอาลวเซยนรองลกบาดาลมนดาเนา รองลกบาดาลมาเรยนา รองลกบาดาลชวา สวนเหวทะเลหมายถงแองลมทมความลกเกนกวา 600 เมตร ก าเนดของรองลกบาดาลนไมเปนททราบกนแนนอน คาดกนวาเกดจากการคดโคงของพนทองมหาสมทร และรองลกบาดาลเปนสวนทต า แตมรองลกบาดาลบางแหงมลกษณะคลายหบเขาทรด แนวทมรองลกบาดาลนนเปนแนวทเปลอกโลกยงมการเคลอนไหวอย เพราะแผนดนไหวทเกดขนนนมหลายครงทมแหลงก าเนดอยทใตรองลกบาดาลเหลานนลงไป

ปจจยก าหนดลกษณะของสภาพแวดลอมในทะเล

• สภาพแวดลอมของทะเลมขนาดใหญ คดเปน 71% ของพนผวโลก• มหาสมทรมความลกมาก (แปซฟกลกประมาณ 10.9 กม.)• น าทะเลมการหมนเวยนอยางตอเนอง ซงเกดจากความรอน การหมน

ของโลก น าวน (upwelling) คลน (wave) น าขนน าลง (tide)• มคณสมบตทเหมาะสมในการด ารงชวต เชนความเคมเฉลย 35 ppt.

ออกซเจนมปรมาณสง อณหภมแตกตางมาก 0-35 องศาฯ

• เนองจาก การสองผานของแสงจากดวงอาทตย ไมเหมอนกนทงหมด

• ความลกของน าทะเลแตกตางกน บรเวณชายฝง รอบๆ ทวปและเกาะเปนบรเวณน าตน เรยกวาไหลทวป (continental shelf) ตอไปนนจะเปนเขต abyssal region ซงลกมากกวา 2000 เมตร

• สารอาหารทเปนประโยชน โดยเฉพาะไนโตรเจนและฟอสฟอรสใกลฝงมาก แตหางฝงมนอย

การแบงชนและการจดเขต (stratification and zonation)

• ดงนนการแพรกระจายของสงมชวตจงไมเปนแบบแผนเดยวกน• ความหลากกลายทางชวภาพ และมวลชวภาพจะมมากในบรเวณน า

ตนทมธาตอาหารสมบรณ มแสงสองถง และจะนอยในบรเวณน าลกทมดและขาดสารอาหาร

การแบงชนและการจดเขต (stratification and zonation)

การแบงทอยอาศยในทะเล (ในแนวราบ 2 เขต)

• เขตชายฝง (littoral zone) หรอบรเวณไหลทวปความลกไมเกน 200 ม. เปนเขตน าขนน าลง (intertidal zone) เปนเขตทมผลผลตสง ซงสงมชวตจะถกน าทวมเมอน าขน และอยเหนอน าเวลาน าลงในทก 12 ชวโมงครง

• เขตทะเลลก (oceanic zone) เปนบรเวณของทะเลทเหลอทงหมดทไกลจากฝงในทลกเกน 200 เมตรขนไป

การแบงทอยอาศยในทะเล (ในแนวตง 2 เขต)

• บรเวณทแสงสงถง (euphotic zone) หรอเขตมแสง (light stratum)หรอเปนบรเวณทแสงจะสองลกลงไปจนถงบรเวณทมความเขมของแสงเหลอเพยงรอยละ 1 ของแสงทสองผาน

• เขตทะเลลก (aphotic zone) หรอเขตมด (dark stratum) บรเวณนจะเปนทไมมการสงเคราะหแสง และมความมดอยเสมอ โดยยงสามารถแบงเปน

บรเวณบาไธออล (bathyal region) เปนเขตทะเลลกลงไปถง 2,000 ม.

บรเวณอะบสซอล (abyssal region) เปนเขตทะเลลกจาก 2,000 - 6,000 ม.

บรเวณฮาดอล (hadal region) เปนเขตทะเลลกกวา 6,000 ม.

รปแบบของสงมชวตในน า

• เบนโธส (benthos) เปนสงมชวตทเกาะหรอเคลอนทอยตามพนทองน า หรอฝงตวลงในตะกอนพนทองน า ซงมจ านวนมาก มทงทขดรฝงตวลงไปในทรายหรอโคลน เชน แมเพรยง และหอยบางชนด

• เนกตอน (nekton) เปนสงมชวตทพยายามวายทวนน า อาศยอยแบบกงลอยกงจม หรอวายน าขนลงระหวางผวน ากบพนทองน า ไดแก พวกหมก และกง

• นวสทอน (neuston) เปนสงมชวตทอยรวมกนทผวน าชนบน

• เพอรไฟตอน (periphyton) เปนสงชวตทด ารงชวตอยบนผวของพช หรอสงของตาง ๆ ทยนขนมาจากพนทองน า เชน หน เปลอกหอย กรวด

• แพลงกตอน (plankton) เปนสงมชวตทลองลอยไปตามกระแสน า โดยแบงเปน 2 กลมใหญคอ แพลงกตอนพช (phytoplankton) เชน สาหรายเซลลเดยว และแพลงกตอนสตว (zooplankton) ไดแก โปรโตซว สตวทมขนาดเลก และตวออนของสตว ซงแพลงกตอนสตว

รปแบบของสงมชวตในน า (ตอ)

แหลงนาเคม

Marine habitat

• แหลงน าทมความเคมมากกวา 30 ppt หรอ 35 ppt ไดแก ทะเลและมหาสมทร คาความเคมเฉลยของมหาสมทรทงหมด คอ 34.72 %o

• วชาทเกยวของ คอ Oceanography หรอ สมทรศาสตร คอ ศาสตรทวาดวยน าเคม (Salt water) หรอ วชาทวาดวยศาสตรแขนงตางๆ ทเกยวของสมพนธอยกบหวงมหาสมทร ศาสตรแขนงตางๆ ไดแก สมทรศาสตรสกายะ สมทรศาสตรเคม สมทรศาสตรธรณ และสมทรศาสตรชวภาพ

• เปนแหลงใหญทสด ประมาณรอยละ 71

• นาทะเล เปนนาเคม หรอมเกลอเปนสารละลายประกอบ

อย องคประกอบของนาทะเล ประกอบดวย คลอรน

55% โซเดยม 31% โดยนาหนก ธาตสาคญอนๆ

ไดแก โบรมน คารบอน สตรอนเดยม โบลอน ซลคอน และ

ฟลออรน

มหาสมทร ซงเปนแหลงนาทมขนาดใหญทสดของโลก ม

อย 4 แหง คอ

• มหาสมทรแปซฟกเปนมหาสมทรทใหญทสด มพนท

ถง 180 ลานตารางกโลเมตร อยระหวางทวปเอเซยกบ

ทวปอเมรกา

• มหาสมทรแอตแลนตก เปนมหาสมทรทใหญเปน

อนดบ 2 มพนทถง 107 ลานตารางกโลเมตร อย

ระหวางทวปอเมรกากบทวปยโรป

• มหาสมทรอนเดย เปนมหาสมทรทใหญเปนอนดบ 3 ม

พนท 74 ลานตารางกโลเมตร อยตอนใตของทวปเอเซย

• มหาสมทรอารกตก เปนมหาสมทรทเลกทสด อยตอน

เหนอของทวปยโรป

ในการศกษาเกยวกบแหลงนาเคม ขบวนการหนงทเกดขน

และนาสนใจ คอ ขบวนการ up-welling หมายถง การ

หมนเวยนของมวลนาทะเล เกดจากกระแลลมนาทะเลและ

ความหนาแนนของนา นาเอาธาตอาหาร ทอยใตพนทองนา

ขนมาบนชนผวนาธาตอาหารเหลานจะใชสงเคราะหแสงและ

สรางเปนอาหาร

การแบงเขตในทะเล

(Zonation of the sea)

• สวนพนทองนา (benthic)

• สวนทเปนนา (Pelagic)

สวนพนทองนา (benthic)

• พนทองนาของทะเลคอ ลกษณะของพนทรองรบ

(Substratum) ตงแตบรเวณฝงทนาทะเลทวมไมถง

จนถงเขตทลกทสดซงแบงไดเปน 4 เขต ดงน

1 เขตชายฝงทวป (Continental shelf) เปนเขต

ชายฝงทะเลเรมตงแตบรเวณทนาทะเลทวมไมถง ไปจนถง

พนทบรเวณทๆ มความลาดชน (slope) มาก บรเวณน

แสงแดดสองถงพนนา ความลกของเขตนอยระหวาง 0-

200 เมตร เปนเขตทมความสมบรณมากกวาเขตอนๆ

2 เขตไหลทวป (Continental slope) เปน

บรเวณทอยถดจากเขตชายฝงทวปโดยเรมจากเขตทม

ความลาดชน (Slpoe) เพมขนจากแนวเดม ความลก

เรมตงแตระดบประมาณ 200 เมตรลงไปจนถงประมาณ

4,000 เมตร

3 เขตพนมหาสมทร (Abyssal plain) เปนเขตท

ราบกวางใหญ คลายทองกะทะ มความชนไมมากนก อย

ถดจากเขตไหลทวป ระดบความลกของพนทราบนตงแต

4,000 เมตร ไปจนถง 6,000 เมตร พนทมบางแหงท

เปนเสมอนภเขาบนพนราบ บรเวณนไมมแสงสวาง

สงมชวตมอยอยางเบาบางสตวทพบไดแก

Echinoderms, Polychaetes และ

Bryozoa เปนตน

4 เขตหบเหว (Trenches zone or Hadal zone)

หรอ สะดอทะเล ลกลงมาจากระดบ 6,000 เมตร เปนเขตท

ไมมแสงสวางและสงมชวตมนอยกวาเขตอนๆ

สวนทเปนน า (Pelagic)

1 เขตชายฝงทะเล (Coastal sea or Neritic zone) 2 เขตทะเลเปด (Open sea) หรอมหาสมทร (Oceanic

zone)

เขตชายฝงทะเล (Coastal sea or Neritic zone)

• เปนเขตตงแตชายฝงออกไป เปนบรเวณทมแรธาตอาหาร

สมบรณซงไดรบจากแมนาและแผนดนมแสงแดดสองถงพน

ทองนา ซงมความลกไมเกน 200 เมตร อยเหนอพนดน

บ ร เ ว ณ ช า ย ฝ ง ท ว ป อ า ห า ร ป ฐ ม ภ ม ( Primary

production) จงเกดขนในบรเวณนอยางมาก เปนทอย

อาศยของพชและสตวทกขนาด ทกวย โดยเฉพาะอยางยง

สตวทะเลวยออนจะพฒนาและเจรญเตบโตในบรเวณนได

อยางด

เขตทะเลเปด (Open sea) หรอมหาสมทร (Oceanic zone)

• เปนบรเวณทอยถดจากเขตทะเลชายฝงออกไป ตงแตเขตเหนอบรเวณไหลทวปออกไปนอกชายฝง ในเขตนสามารถแบงเปนเขตยอยได 3 เขต โดยใชแสงแดดเปนปจจยแบงคอ

1 Euphotic zone เปนบรเวณทไดรบแสงแดดอยางเตมท ท าใหเขตนมขบวนการสงเคราะหแสง ซงในน าทะเลมความลกประมาณ 200 เมตร อยในเขตเดยวกบ Continental shelf

2 Dysphotic zone เปนบรเวณทลกถดลงมาจากเขตท 1 จนถงความลก 1000 เมตร ปรมาณแสงและอณหภมจะนอยกวาในเขตท 1 ซงไมเพยงพอตอการสงเคราะหแสง

3 Aphotic zone คอ บรเวณทแสงแดดสองลงไปไมถง ซงอยลกลงไปจากเขตท 2 ในเขตนจะไมมการสงเคราะหแสง และสงมชวตจงมจ านวนนอย