1

พรมแดนการวจยการประกอบการทางสงคม : บททบทวนวรรณกรรม1 โดย Sophie BACQ และ Frank JANSSEN

บทคดยอ ตลอดปทผานมา การประกอบการทางสงคม (social entrepreneurship) ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางจากภาครฐ พอๆ กบนกวชาการ (Stryjan, 2006; Weerawardena&Sullivan Mort, 2006) อยางไรกตามการยงไมมกรอบแนวคดรวมกนอยางชดเจน นนท าให การนยามความหมายไดเพมขยายออกไป ดงนน วตถประสงคแรกของเอกสารชนน คอ การท าความชดเจนตอแนวคดเรอง การประกอบการทางสงคม (social entrepreneurship) ผประกอบการทางสงคม (social entrepreneur) และธรกจเพอสงคม (social enterprise) ผานการทบทวนเอกสารของฝงอเมรกากบฝงยโรป วตถประสงคทสอง คอ พยายามจะชใหเหนความตางในประเดน การประกอบการทางสงคม (social entrepreneurship) ผประกอบการทางสงคม (social entrepreneur) และธรกจเพอสงคม (social enterprise) ระหวางฝงอเมรกากบฝงยโรปและพยายามจะชใหเหนความแตกตางของส านกคดและวถปฏบต สดทาย วตถประสงคทสามของเอกสารน เพออธบายวา แนวคดนมความแตกตางมากแคไหนจากการประกอบการโดยทวไปหรอในทางธรกจ / การท าธรกจ ค าน า ไมนานน การประกอบการทางสงคมเรมไดรบความสนใจอยางมากทงจากภาครฐและนกวชาการ (Stryjan, 2006; Weerawardena&Sullivan Mort, 2006) การสนบสนนการด าเนนการทางสงคมของรฐบาลกเพงเรมมาไมนานน ผก าหนดนโยบายของทางยโรปอางถงความส าคญของธรกจเพอสงคม (social enterprise) วา “มใชมนยยะตวแสดงทางเศรษฐกจ แตยงเลนบทบาทส าคญในการมสวนรวมของพลเมองในสงคม และในการสรางและผลตทนทางสงคมโดยการจดตง อาท โอกาสส าหรบการท างานอาสาสมคร ” (European Commission, 2003) ประโยชนจากการด าเนนการทางสงคมยงเปนผลจากการสรางสรรคของสมาคม องคกรพฒนาเอกชน หรอมลนธจ านวนมากทสงเสรมการประกอบการทางสงคม อยาง อโชกา มลนธสคอล (Skoll Foundation) และ Ewing Marion Kauffman Foundation ในอเมรกา หรอ Canada Social Entrepreneurship Foundation ในประเทศแคนาดา หรอ the School for Social Entrepreneur ในประเทศองกฤษ หรอ the Schwab Foundation for Social Entrepreneurs ในประเทศสวสเซอรแลนด

1

แปลโดย วรบรณ วสารทสกล จากเอกสารตนฉบบชอ From Social Entrepreneurship as a practice to legitimate field of

research : Literature review and classification เอกสารหมายเลข 06/2008 ของ Center for Research in Entrepreneurial Cange

& Innovative Strategies

2

เปนตน ในอกดานหนง คณะวชาธรกจทมชอเสยงทวโลก จาก Oxford จรด Harvard, Stanford ถง Columbia ตางผดศนยเพอการวจยและแผนการศกษาในดานการประกอบการทางสงคม จ านวนนกศกษาทมความสนใจการด าเนนการทางสงคมทเพมมากขน (Tracey & Phillips, 2007) กเปนผลสบเนองจากจ านวนการแขงขนประกวดแผนธรกจในการประกอบทางสงคม (Brock, 2006) ทายสด รฐตางๆ ในยโรปกเรมสรางกรอบกฎหมายเพอการประกอบการทางสงคม ไมตองสงสยเลยวา ความสนใจทขยายตวในเรองการประกอบการทางสงคม สวนหนงเปนผลมาจากปญหาทางสงคมทนบวนยงมความสลบซบซอนทมากขน (Johnson, 2000) นกวชาการบางสวนมองวา นคอหนทางทจะสรางชมชนทเปนสข (Wallace, 1999) ในขณะทบางทานเสนอวาเปน หนทางทจะบรรเทาทกขภยจากสงคมทนสมย (Thompson et al., 2000) อยาง การวางงาน การไมเทาเทยมกนในการเขาถงการบรการสขภาพและการบรการทางสงคม (Catford, 1998) ความเสอมโทรม ความยากจน อาชญากรรม การขาดแคลน การถกกดกนทางสงคม (Blackburn & Ram, 2006) รวมถงยงถกพจารณาวาเปนแนวทางรบจางท างานบรการทางสงคมทจะท าใหงานมคณภาพมากขนโดยไมเพมคาใชจายของรฐ (Cornelius et al., 2007) ยงไปกวานน การปฏบตการของการประกอบการชนดนยงชวยท าใหภาพการ เชอมตอระหวางภาคธรกจกบภาครฐชดเจนมากขน (Johnson, 2000; Wallace, 1999) โดยเปนการประกอบธรกจสายพนธผสมทใหความส าคญของมตทงสงคมและเศรษฐกจ (Alter, 2004) ความเหนรวมๆ ขางตนดเหมอนจะเขาใจวาการเกดขนของการประกอบการทางสงคม (social entrepreneurship) และธรกจเพอสงคม (social enterprise) เปนสงทมความส าคญ (Dee, 1998) อยางไรกตาม แตแนวคดนกยงคงไมมความชดเจนในความหมาย และคลมเครอขายในขอบเขตของการศกษา (Mair & Marti, 2006) การประกอบการทางสงคม มความหมายวาอะไร? การด าเนนการทางสงคมแบบใดทเปนการประกอบการทางสงคม? แบบใดไมใช? โดยขอเทจจรง การด าเนนการทางสงคมทงหมดไมไดเปนตวชวดวาเปนการประกอบการ ตวอยางเชน การแบงเงนรายไดจากองคกรมาเพอท างานทางสงคม โดยตวมนเองไมถอเปนกจกรรมของการประกอบการ ซงเปนสงเดยวกบทองคกรไมแสวงหาผลก าไรใชเปนแนวทางในการท างาน (Mair & Marti, 2004) เอกสารฉบบนมวตถประสงค 3 ประการ คอ 1) ท าความชดเจนกบแนวคดเรอง การประกอบการทางสงคม (social entrepreneurship) ผประกอบการทางสงคม (social entrepreneur) และธรกจเพอสงคม (social enterprise) บนฐานการวเคราะหและทบทวนวรรณกรรมทงจากฝงอเมรกาและยโรป สงทเรารเกยวกบการประกอบการทางสงคม (social entrepreneurship) กคอ การมมตทางสงคมเปนแกนกลางของการ

3

ด าเนนการท ากจกรรมตางๆ อยางไรกตาม แนวคดหลายอยางดเหมอนจะผดขนตามภมศาสตรทงสองฝงของแอตแลนตค ทซงมส านกคดของตนเอง มากกวานนผ เขยนยงเชอวาส านกคดแตละแหงกมประเดนทใหความสนใจแตกตางกน เชน บางส านกใหน าหนกกบเรองความคดสรางสรรคในการประกอบการ บางส านกใหน าหนกในเรองกฎหมาย ดงนนในวตถประสงคประการท 2 คอการระบใหเหนถงความแตกตางระหวางส านกคด ทงในเรองแนวคดและแนวปฏบต วตถประสงคท 3) เพออธบายวา แนวคดนมความแตกตางมากแคไหนจากการประกอบการโดยทวไปหรอในทางธรกจ / การท าธรกจ ในสวนแรกของเอกสาร ผ เขยนจะน าเสนอรากฐานทฤษฎและแนวปฏบตของการประกอบการทางสงคมในฐานะประเดนการวจย ในสวนทสอง ผ เขยนจะน าเสนอวธวทยา ทจะใชในการจ าแนกสงพมพตามเงอนไขตางๆ สวนทสามประกอบดวย 2 สวนยอย สวนยอยท 1 จะน าเสนอและอภปรายผลของการทบทวนวรรณกรรม โดยเฉพาะจดยนของแตละส านกคด วาอะไร คอ ผประกอบการทางสงคม (social entrepreneurship) ผประกอบการทางสงคม (social entrepreneur) และธรกจเพอสงคม (social enterprise) ใน 3 มต กลาวคอ ปจเจก, กระบวนการ, องคกร สวนยอยท 2 จะตอบค าถาม ถงความแตกตางของแนวคดการประกอบการทางสงคม กบการประกอบในแบบทวๆ ไป (commercial entrepreneurship/entrepreneur/enterprise) 1. รากฐานแนวคดทางทฤษฎและการปฏบตการ ถาการประกอบการทางสงคมนนเพงไดรบความสนใจจากนกวจยในชวงไมกปทผานมา การประกอบการทางสงคมในฐานะทเปนการปฏบตการกยอมมใชของใหมแตอยางใด (Dearlove, 2004) กอนหนาน งานวจยในประเดนการประกอบการทางสงคม (Waddock & Post, 1991; Young, 1996 in Light, 2005)เกดขนในแวดวงนกวชาการในปลายทศวรรษ 1990 ในสหรฐอเมรกา (Drayton, 2002; Thompson et al.,2000; Dee, 1998) และในองกฤษ (SSE, 2002; Leadbeater, 1997) ในยโรป การท าธรกจเพอสงคม (social enterprise) กเพงเรมอยในความสนใจของรฐบาล แทจรงแลว ธรกจเพอสงคม (social enterprise) ปรากฏเปนครงแรกในอตาล ในปลายทศวรรษ 1980 (Defourny, 2001) นบตงแตกลางทศวรรษ 1990 แนวคดนกขยายตวมากขนเรอยๆ ในยโรป โดยเฉพาะตองขอบคณการท างานของ เครอขายวจยยโรป (European research network : EMES2) แตอยางไรกด นกปฏบตการดานการประกอบการทางสงคมกม

2

ในป 1996 ศนยวจยในมหาวทยาลย และนกวจยจาก 15 ประเทศสมาชกสหภาพยโรป ไดจดตงเครอขายวทยาศาสตรในนาม “EMES” ซง

ไดท างานแผนงานวจยชนแรกในเรองการผดก าเนดของธรกจเพอสงคม (social enterprise) ในยโรป

4

อยแลวในทกๆ แหงทวโลก (Robert & Woods, 2005) ฟอรเรน ไนตงเกล นกบกเบกชาวองกฤษผพฒนาคณภาพโรงพยาบาลในชวงสงคราม Crimean ในศตวรรษท 19 ทท าใหอตราการเสยชวตลดลง จาก 40% เหลอ 20% , โรชาเน ซาฟา (Roshaneh Zafar) ผกอตง Kashf Foundation ทตอส เพอแกปญหาเศรษฐกจ ในแกผหญงในปากสถานโดยการเปดสถาบนสนเชอระดบยอย(microcredit) นบพนแหง (Dearlove, 2004) Fundacian Social ในโคลมเบย กอตงเมอป 1911 โดยมจดมงหมายเพอสรางและน ารายไดมาใชเพอสรางคณคาทางสงคม (social value) (Fowler, 2000) ตวอยางเหลานแสดงใหเหนวาการประกอบการทางสงคมในฐานะ การปฏบตการทางสงคมไมไดเปนสงทเพงเรมท ากน การประกอบการทางสงคมทกวนน ลวนไดรบอานสงคจากมรดกจากอดตและการด ารงอยของสถานการณทเปนอย จากมมมองเชงวชาการ มผ เหนดวยจ านวนมากวาการผดขนของงานวจยในประเดนการประกอบการทางสงคมแสดงใหเหนวา มความเหมอนกบงานดานการประกอบการ (entrepreneurship) ในชวงทผานมา 3 อยาง ไดแก หนง การวจยทางการประกอบการทางสงคมยงคงเปนแบบ phenomenon-driven (Mair & Matri, 2006) ทงทความจรงการด าเนนการการประกอบการทางสงคมปรากฏขนกอนหนาทามกลางนกปฏบตและการวจย โดยมออาชพทมประสบการณ สอง สาขาการประกอบการนนเคยไดรบการคอนแคะจากคนอนๆ Bruyat and Julien (2001), Shane and Venkataraman (2000) วาไมมความชดเจนในกระบวนทศน ในเอกสารการสมมนา ชอ “พวกเราก าลงคยอะไรกนเมอเราพดถงการประกอบการ” (what are we talking about when we talk about entrepreneurship) Gartner (1988) ตงค าถามส าคญ อยางเชน “การประกอบการไดกลายมาเปนปายแปะทถกใชสะดวกแตมความหมายในตวเองนอยมากใชหรอไม” หรอ “การประกอบการเปนแคค าฮตใชหรอไม หรอ มลกษณะเฉพาะทสามารถระบไดอยางชดเจนและศกษาได ใชหรอไม” เหลานน าเรากลบไปสประเดนทวา การประกอบการมความเฉพาะของตวเองในงานวจยหรอมหลกวชาเปนฐานในการวจย (Acs & Audretsch, 2003) หรอไม ค าถามในท านองเดยวกนนกมตอการประกอบการทางสงคมทเปนอยในทกวนนเชนกน ดงนนดานหนงกนาเสยดายกบการขาดกระบวนทศนทเดนชดในสาขาการประกอบการทางสงคมซงน าไปสการนยามความหมายมากมาย (Dee, 1998) ขอบเขตของสาขาการประกอบการทางสงคม กบสาขาวจยอนๆ อยาง เศรษฐกจสงคม (social economy) หรอ ภาคประชาชน/ภาคสาธารณะ (third sector) กยงเปนทคลมเครอ (Mair & Matri, 2006, p.36) ความคลมเครอนน ามาซงค าถามท Acs et Audretsch (2003) ถามมาแลววา การประกอบการ (ทางสงคม) ไดสถาปนาตวเองจนมความชดเจนใน

5

ฐานะสาขาการวจยแลวหรอ? (Mair & Matri, 2006) หรอ ยงอยบนฐานคดในสาขาวชาอน? Dees และ Battle Anderson (2006) ไดตงขอสงเกตทนาสนใจวา มมมองแบบขามศาสตร (interdisciplinary) นาจะเปนกญแจส าคญในการศกษาพฒนาการของการประกอบการ สาม การวจยในสาขานยงคงอยในขนเรมตน (infancy stage) (Dees and Battle Anderson, 2006; Dorado, 2006) คลายกบสาขาการประกอบการในหลายปทผานมา (Brazael et Herbert, 1999) การประกอบการในศาสตรวาดวยการจดการนนถกจดใหมลกษณะของการเปนสาขากอนการมกระบวนทศน (pre-paradigmatic field) (Verstraete & Fayolle, 2004) ปจจบนการประกอบการทางสงคมไมไดแสดงใหเหนวามค าอธบายและมมมองทางทฤษฎทมความเดนชดในฐานะของการเปนสาขาการวจยหนง (Dees and Battle Anderson, 2006) เมอพจารณาการประกอบการทางสงคมในฐานะสาขายอยของการประกอบการ กแสดงใหเหนถงจดออนเชนเดยวกนกบการประกอบการในระยะเรมตน นนท าใหพวกเราคดวา ประการแรกงานวจยในสาขาการประกอบการทางสงคมสามารถท าซ าจนพฒนาเปนทฤษฎไดเชนเดยวกบการประกอบการ ดงนนแมวาขณะนยงมปญหาเรองขาดความชดเจนในดานกระบวนทศนทสมบรณ แตงานวจยกมความกาวหนา และปจจบนกมกระบวนทศนบางอยางอยแลว อยาง การประกอบการในปจจบนกไดรบการยอมรบในสาขาวชาการ (Bruyat & Julien, 2001) มชมชนวชาการทมความส าคญในการสรางองคความร (Ace & Audretsch, 2003; McGrath, 2003) ซงท าให สาขาการประกอบการมความกาวหนาไปกวาขนเรมตนไปสขนก าลงเตบโต ดวยความกาวหนาในสาขาการวจยใหม การมความหมายทชดเจน คอ หนงในค าถามส าคญ (Christie & Honig, 2006) ดงไดกลาวในขางตน การประกอบการทางสงคมในฐานะแนวคดทซบซอน และซอนทบกบความเชอทหลากหลายและความหมายทแตกตางจนขาดความเหนรวมในค านยาม ในสวนถดไป ผ เขยนจะอธบายวาเราไดจ าแนกวรรณกรรมอยางไร 2. เงอนไขการเลอกเอกสารมาทบทวน เพอใหการทบทวนวรรณกรรมดานการประกอบการทางสงคมมความเปนระบบ ผ เขยนใชเงอนไข 2 ประการในการจ าแนกผแตงกบส านกคดของแตละทาน เงอนไขประการแรก คอ เงอนไขทางกายภาพท

6

งานวจยนนด าเนนการ และเงอนไขทสอง คอ ประเดนหลกทแตละส านกใหความส าคญ ซงม รายละเอยดดงน 2.1 เงอนไขทางภมศาสตร จากมมมองทางดานภมศาสตร การประกอบการทางสงคมในแนวทางของยโรปทมรากฐานมาจากภาคประชาชน/ภาคสาธารณนน มความแตกตางอยางชดเจนจากฝงอเมรกา ในฝงอเมรกานนประกอบดวย 2 แนวทางการปฏบตการทมความเปนอสระตอกน ตามส านกคดทเนนท างานวจยทตางกน หนงนนเนนไปทางดานธรกจเพอสงคม (social enterprise) อกส านกหนงเนนไปทางงานสรางสรรคหรอนวตกรรมทางสงคม (social innovation) (Dees & Battle Anderson, 2006) แมวาพวกเขาพยายามจะผสาน 2 ส านกคดเขาดวยกน แตสงทเกดขนกมลกษณะเฉพาะตามส านกคด ในส านกคดนวตกรรมทางสงคม ใหน าหนกกบการสรางสรรคสงใหมหรอปรบปรงของทมอยใหดขนเพอจดการกบปญหา หรอตอบสนองความตองการทางสงคม แมวาหลายคนจะมสว นในการผลกดนใหเกดส านกคดนวตกรรมทางสงคม แต Bill Drayton และ อโชกา (ashoka) คอ บคคลและองคกร ทมสวนอยางมากในการผลกดนงานนวตกรรมทางสงคม (Dees & Battle Anderson, 2006) อยางไรกดค าวา “ผประกอบการทางสงคม” ไมไดถกใชกอนกลางทศวรรษ 1990 ในฐานะค าทใชแทน “นวตกรส าหรบภาครฐ” (innovator for the public sector) หรอ “ผประกอบการภาครฐ” (public entrepreneur) ซงใชมากอนหนาน จนกระทงมองคกรสนบสนนจ านวนมากเกดขน3 องคกรเหลานยงคงใหการสนบสนนการพฒนาเครอขายผประกอบการทางสงคมและสรางโครงสรางเพอเออตอการเขาถงแหลงเงนทน สวนส านกคดธรกจเพอสงคมนน ใหน าหนกไปทการสรางรายไดเพอท าใหภารกจทางสงคมประสบความส าเรจ ทามกลางการรเรมบกเบกในขบวนการเคลอนไหวน “การลงทนใหม” (New Venture) บรษททปรกษาทมความเชยวชาญในภาคประชาชนก าเนดขนในป 1980 แนวทางนไดรบแรงกระตนจากการเคบโตของรายไดขององคกรไมหวงผลก าไรส าหรบแหลงเงนทนใหมๆ (แบบเดมๆ คอเงนจากการขอโครงการ หรอเงน สนบสนนจากรฐ) คลายกนน การเคลอนไหวอกทางหนง คอ การจดตง ศนยผการประกอบการทาง

3

ทามกลางองคกรทส าคญๆ จ านวนมาก ขอยกตวอยางไดแก “Echoing Green” (1987), “The Schwab Foundation for Social

Entrepreneurs” (1998), “The Skoll Foundation” (1999), และ “The Manhattan Institute’s Social Entrepreneurship Initiative”

(2001)

7

สงคมแหงชาต (National Center for Social Entrepreneur) เพอสงเสรมใหเกดการท างานบรการทางสงคมในรปแบบทเปนการประกอบการเพอสรางก าไร โดยมจดแขงรวมกนในการท าธรกจเพอสงคมทมการจางผพการท างาน การรเรมอกอยางทส าคญทผดขนมาดวยเปาหมายเพอพฒนาความเปนมออาชพในการจดการธรกจชมชนผานการแลกเปลยนการปฏบตทดทสด แมวาจะมชองวางทแตกตางเลกๆ นอยๆ ในกลมประเทศยโรปอยบาง ในเรองของกจกรรม กฎระเบยบของธรกจเพอสงคม ในเอกสารน ผ เขยนจะไมน าเสนอกลมประเทศยโรปเปนรายประเทศแตจะพฒนาตอยอดจากแนวทางท EMES ไดท าไวกอน จากมมมองทมความส าคญ สามารถจ าแนกประเดนของการประกอบการทางสงคมได 3 ประเดน กลาวคอ ประเดนแรกเนนไปท ปจเจกบคคล ประเดนทสอง เนนไปทกระบวนการ และประเดนทสาม เนนไปทชนดขององคกร 2.2 เงอนไขทางประเดนทท างาน Peredo & McLean (2006) ตงสมมตฐานวา ความหมายของการประกอบการทางสงคม ถกเชอมโยงอยางเปนเหตผลกบความของหมายของผประกอบการ ในความเขาใจทวา การประกอบการนน “เปนสงทผประกอบการท าเมอพวกเขาเปนผประกอบการ” นคอเงอนไขประการทหนง ผ เขยนจะใช ความเหมอนและความแตกตางระหวางส านกคด โดยเฉพาะความหมายของผประกอบการทางสงคมและบทบาทของเขาและเธอในการประกอบการทางสงคม ตามลกษณะขางตน (Wtterwulghe, 1998) นกวชาการบางคนใหน าหนกไปทสงกระตนตางๆ ของผกอตงกจการเพอสงคม พอๆ กบ ลกษณะเฉพาะทเดนชด อยางกรณการวจยในสาขาการประกอบการ นกวชาการเหลานไดนยามการประกอบการในลกษณะ “ผประกอบการ คอ ใคร” (Venkataraman, 1997) ตรงขามกบ Gartner (1998) ทไมไดใหความสนใจตอค าถามนเลย แตกลบถามวา “ผประกอบการ ประกอบการอยางไร” นนยอมท าใหเหนความแตกตางของการประกอบการทางสงคมทกอตวมาจากการรเรมทางสงคม (Dees,1998b) นคอ ประเดนเชง “กระบวนการ” ทครอบคลม 2 มต (1) เปาหมายองคกร ทแสดงออกมาในรปของความเขมขนของพนธกจทางสงคม และ (2) ความเขมขนของความสมพนธระหวางวตถประสงคหลกขององคกรและกจกรรมทด าเนนการ

8

สดทาย ตามแนวทางการปฏบตงาน นกวจยบางสวนใหความสนใจไปทผลลพธ รปธรรมของการประกอบการทางสงคม : ธรกจเพอสงคมในฐานะองคกร และเชนกนในแนวทางนกม 3 มตทไดจากการทบทวนเอกสาร (1) แกนหลกของแนวคดเชงธรกจของแตละแนวทาง (2) กรอบทางกฎหมายของธรกจเพอสงคม และ (3) ขอจ ากดหรอไมกระจายก าไรของธรกจเพอสงคม ในสวนถดไปของเอกสาร จะน าเสนอและอภปรายผลจากการทบทวนเอกสารทงจากฝงอเมรกาและยโรปเกยวกบการประกอบการทางสงคม 3. การวเคราะหเอกสาร ในสวนท 3 น ผ เขยนไดตรวจสอบเอกสารของแตละส านกคดอยางเปนระบบ โดยจ าแนกจากเงอนไขทางภมศาสตร 3 กลมของการประกอบการทางสงคม กบ 6 เงอนไขทกลาวถงขางตน เงอนไขทางภมศาสตร

อเมรกา ยโรป ประเดนหลก เงอนไขประเดนท

ท างาน ส านกคดนวตกรรมสงคม (social

innovation school)

ส านกธรกจเพอสงคม(social enterprise

school)

EMES

ปจเจก ผประกอบการ กระบวนการ พนธกจทางสงคม

ความเชอมโยงระหวางเปาหมาย – กจกรรม

องคกร ธรกจ / กจการ กฎระเบยบ การกระจายก าไร

3.1 ปจเจกบคคล : ผประกอบการทางสงคม ผ เขยนรวบรวมเรยบเรยง ความหมายหลกของผประกอบการทางสงคมออกมาเปน 4 ประเดนหลก

9

ก. ผประกอบการทางสงคม ในฐานะบคคลทด าเนนโครงการทางสงคม ซงแตละส านกคดไดใหน าหนกมากนอยตางกน โดย ส านกนวตกรรมทางสงคมนนมความแตกตางอยางชดเจนจากอก 2 ส านก

ข. ดเหมอนจะมความเหนรวมทามกลางนกวชาการในส านกนวตกรรมสงคมตอความหลากหลายของ

คณลกษณะของผประกอบการทางสงคม ตอง

ยอมรบ แนวทางการสรางวสยทศนและนวตกรรม (Roberts & Woods, 2005; Skoll in Dearlove, 2004; Sullivan Mort et al., 2002; De Leeuw, 1999; Catford, 1998; Dees, 1998a; Drayton in Bornstein, 1998; Schuyler, 1998; Schwab Foundation, 1998)

มคณลกษณะเขมแขงทางคณธรรม (Catford, 1998; Drayton in Bornstein, 1998)

แสดงออกถงความสามารถในการตรวจจบอนาคต (Sullivan Mort et al., 2002; Thompson et al., 2000; Catford, 1998; Dees, 1998a)

เลนบทบาทหลกในฐานะ “ผ เปลยนแปลงทางสงคม” (Sharir & Lerner, 2006; Skoll in Dearlove, 2004; Thompson et al., 2000; Dees, 1998a; Schuyler, 1998) ความหมายของผประกอบการของ ชม ปเตอร คอพนฐานของความคดของส านกคดน ผประกอบการทางสงคม เปนบคคลทปฏรป หรอ ปฏวตสนคาแบบเดมๆ ใหน าไปสการสรางคณคาทางสงคม ทเ ปนประโยชนส าหรบสงคมวงกวาง (Dees & Battle Anderson, 2006)

ไมมขอจ ากดในดานทรพยากร หรอมเชนนนกสามารถรวบรวมทรพยากรตางๆ เขาดวยกนเพอสรางความแตกตาง (Peredo & Mc Lean, 2006; Sharir & Lerner, 2006; Thompson et al., 2000; Dees, 1998a; Schuyler, 1998)

โดยทวไป ผประกอบการทางสงคมท างานเพอแกปญหาชองวางทางสงคม โดยการสรางองคกรทไมหวงผลก าไรหรอองคกรทท าการคา

ค. อยางไรกตาม การกลาววา การประกอบการเปนแกนกลางความคดของส านกคดนวตกรรมสงคม ก

มไดหมายความวา ส านกคดอนๆ ไมมแนวคดเรองผประกอบการเปนของตนเอง ส าหรบส านกธรกจเพอสงคม (social enterprise school) และเครอขาย EMES การประกอบการทางสงคมนนเปนกจกรรมทตองรวมกนท า ส าหรบส านกธรกจเพอสงคมนน การด าเนนการตองมาจากองคกรไมหวงผลก าไร (ไมใชธรกจเอกชน) หรอจากรฐ ไมวาผด าเนนการจะเปน บคคลหรอกลมบคคล ผประกอบการนนกเลนบทบาทรองในฐานะผ ทจดตง จดระบบและจดการกจกรรมเพอเปาหมายทางสงคม : ส านกคดธรกจเพอสงคมใหความส าคญกบผลลพธใน 2 ดาน (ก าไร + สงคม แตในบางครงก 3 ดานโดยรวม

10

สงแวดลอม ดวย) ผประกอบการทางสงคม คอ ผ ทสรางดลยภาพระหวางความจ าเปนทตองรบผดชอบทางศลธรรมกบแรงจงใจทางก าไร (Boshee, 1995) หรอ เชอมตอ ทฤษฎทางผลกระทบทางสงคมกบรปแบบทางธรกจและวตถประสงคทางการคา ส าหรบเครอขาย EMES ธรกจเพอสงคมเปนการรเรมมาจากกลมของพลเมอง (Defourny, 2004)

ผประกอบการทางสงคมนนมหลากหลายลกษณะ แตการจะใหความส าคญเปนอนดบแรกหรอไม ขนกบส านกคดแตละส านก อยางไรกตาม สงทควรตองถาม กคอ ลกษณะเหลาน เปนลกษณะเฉพาะของการประกอบการทางสงคมหรอไม สงทนยามเปนองคประกอบพนฐานจะเปนลกษณะเฉพาะทแยกใหเหนวาตางจากการประกอบการทางการคาหรอกจกรรมทางสงคมอนๆ ทไมใชเปนการประกอบการทางสงคม ดงนน ส าหรบพวกเราแลวการเปรยบเทยบ คอ สงส าคญในกระบวนการใหความหมายและสาระหลกของความหมาย ง. ทงๆ ทมความพยายามทจะนยามความหมายของผประกอบการทางสงคม แตดเหมอนวาลกษณะ

หลายอยางกเหลอมซอนกบการประกอบการการคา เพราะตางใหน าหนกไปท วสยทศนและโอกาส และความสามารถในแบบเดยวกนทตองชกชวนและหนนเสรมใหคนอนท าความคดของเขาใหกลายเปนความจรงขนมา (Catford, 1998) ผ เขยนเหนดวยกบ Dees (1998a) ทวา ผประกอบการทางสงคมเปน สวนยอยของตระกลผประกอบการ อยางไรกตามถามสวนทซอนเหลอมระหวางการประกอบการทางสงคม กบ การประกอบการทางธรกจ สงแตกตางทส าคญ คอ วธคด ในการประกอบการทางธรกจนนมองไปทปญหาจากมมมองทางเศรษฐกจลวนๆ สวน ผประกอบการทางสงคมมกมวสยทศนทมงแกไขปญหาสงคม (Skoll in Dearlove, 2004) การกระท าของผประกอบ การทางสงคม จะตองเชอมเขากบวตถประสงคเพอการสรางคณคาทางสงคม (Sharir & Lerner, 2006; Sullivan Mort et al., 2002; Dees, 1998a; Schwab Foundation, 1998) เมอเปรยบเทยบกบการประกอบการทางธรกจทเนนก าไร การประกอบการทางสงคมจะมความตางอย 4 ประการ ไดแก : จดแขง, จดทใหความส าคญ, พนธกจ และมองก าไรอยางไร การประกอบการทางสงคมจะมจดแขงอยท ความรและประสบการณของกลม มากกวา ความสามารถและความรสวนบคคล จะใหน าหนกไปทความสามารถระยะยาว มากกวา รายไดระยะสน ความคดของเขาถกจ ากดไวดวยพนธกจ และ เขามองผลก าไรในฐานะเครองมอในการบรการผคน มากกวา เปนผลสดทาย ทสามารถน าไปลงทนตอเพอก าไรในอนาคต (Thalhuber, 1998)

11

นกวจยบางสวนพยายามใหความหมายของการประกอบการทางสงคม โดยไม ไดอางองกบ บคคลหรอความเปนองคกร แตเนนไปทกระบวนการ ซงในสวนถดไปผ เขยนจะกลาวถงกระบวนการในการประกอบกจการทางสงคม 3.2 กระบวนการ : การประกอบการทางสงคม ผ เขยนไดสรปประเดนส าคญของความหมายจ านวนหนงของการประกอบการทางสงคมออกเปน 3 ประการ

ก. พนธกจทางสงคม (social mission) ซงครอบคลมถง การเปลยนแปลงทางสงคม การเปลยนสภาพสงคม การสรางคณคาทางสงคม หรอผลกระทบทางสงคม พนธกจทางสงคมเปนเงอนไขส าคญส าหรบทกส านกคด กลาวใหชดเจนมากขน ส าหรบส านกคดนวตกรรมทางสงคม แนวคดเรองผประกอบการทางสงคมจะหมายถง คณภาพของนวตกรรม (Austin et al., 2006; Mair & Martí, 2004) และ ความสรางสรรคของผประกอบการทางสงคมของเธอหรอเขาเพอใหไดมาซงโอกาส (Weerawardena & Sullivan Mort, 2006; Roberts & Woods, 2005) ขณะท Dees (1998a) กลาววา การประกอบการทางสงคมไดรวมเอาความตองการของพนธกจทางสงคมกบภาพลกษณของวธการท าธรกจเขาไวดวยกน ยงกวานนนกวชาการบางทานยงเพมเตมลกษณะของความยงยนในการด าเนนการทางสงคมดวย (Weerawardena & Sullivan Mort, 2006; Mair & Martí, 2004) นยยะน การสรางคณคาทางสงคม และการพฒนาสงคมทยงยน มความส าคญมากกวา การสรางก าไรและความมงคง กลาวส าหรบส านกคดธรกจเพอสงคม (social enterprise school) ผลทไดทงทางเศรษฐกจและสงคม (อาจรวมถงสงแวดลอม) ตองเปนเปาหมายแรกของการประกอบการทางสงคม และโดยทวไปธรรมชาตของกจการทางสงคมจะด าเนนการโดยไมแสวงผลก าไร ซงพนธกจทางสงคมน กไดหมายรวมถง กจกรรมทางสงคมทงหมดทไมแสวงหาผลก าไรอยดวย ในขณะท เครอขาย EMES ระบวา การประกอบการทางสงคมตองมวตถประสงคชดเจนเพอการบรการชมชนเพอคลคลายปญหาดานสงคมและสงแวดลอม ทงๆ ททง 3 ส านกมความแตกตาง แตจากการพจารณาในเอกสารนกพบวามจดรวมคลายกน นนคอ การกระท าของผประกอบการทางสงคมและธรกจเพอสงคมทเปนอยตางมเปาหมายในการสรางคณคาทางสงคม

ข. ความเขมขนของความสมพนธระหวางพนธกจทางสงคมขององคกรกบกจกรรมของ

องคกร ซงพบวา ส านกนวตกรรมสงคมและเครอขาย EMES ใหความส าคญตอเรองน Defourny

12

and Nyssens (2006) ระบวาโดยทวไปกจกรรมทางเศรษฐกจตองเชอมโยงกบพนธกจทางสงคม ในทางตรงขาม ส านกคดธรกจเพอสงคม มไดใหความส าคญกบความสมพนธระหวางเปาหมายทางสงคมขององคกรกบกจกรรม หรออาจกลาวไดวา กจกรรมเพอการสรางผลก าไรอาจจะเชอมโยงกบพนธกจทางสงคมขององคกรประเภทไมแสวงหาผลก าไรหรอไมกได

ค. ประเดนสดทาย นกวชาการบางทาน (Roberts & Woods, 2005; Marc, 1988) ใหความเหนวาความตางของการประกอบการทางสงคมกบการประกอบการทางการคาอยท นวตกรรมทมลกษณะของกลม (collective) การใชและการผสมผสานทรพยากร การประเมนผลและการคนหาโอกาสเพอการเปลยนแปลงสงคม ส าหรบ Austin et al. (2006) ความแตกตางระหวางการประกอบการทงสองรปแบบไมไดมลกษณะเปนคตรงขาม แตเปนความตอเนอง เขาเสนอการพจารณาทเปนระบบในการเปรยบเทยบการประกอบการทงสองรปแบบบนตวแปร 4 ตว ไดแก ความลมเหลวของตลาด, พนธกจ, การระดมทรพยากร และการวดความสามารถในการด าเนนการ แทนทจะแบงแยกรปแบบการประกอบการทงสองออกจากกน นกวชาการบางทาน (Mair & Martí, 2004; Dees, 1998a) เสนอใหมองปจจยทเหมอนกน ในสวนถดไปจะไดกลาวถงมมมองเชงองคกร

3.3 องคกร : ธรกจเพอสงคม ธรกจเพอสงคมนน มสวนสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจระดบทองถน รวมถงการจดสนคาและบรการ ซงตลาด หรอภาครฐ ไมสามารถจดใหได การพฒนาทกษะ การสรางการจางงาน (โดยเฉพาะกลมคนดอยโอกาส) การสรางและจดการสถานท การใหทนก ยมและการสนบสนนภาคประชาชนในฐานะอาสาสมคร การมสวนเออประโยชนแกสงคมวงกวางยงรวมถงปฏบตการทเปนมตรกบสงแวดลอมและถายทอดประสบการณการศกษาและการท างานใหแกเยาวชน (Smallbone et al.,2001, p.5) องคประกอบหลก 2 ประการ ทเปนลกษณะของธรกจเพอสงคมนนไดรวมเอาวตถประสงคทางสงคม การสรางคณคาสงคม ดวยกลยทธของการประกอบการ การประยกตความเชยวชาญทางธรกจและทกษะทางการตลาดส าหรบการไมหวงผลก าไร แมวาจะมความแตกตาง แตความหมายทงจากฝงอเมรกาและจากฝงยโรปกมความเหมอนกน ซง ผ เขยนไดดงองคประกอบ 3 ประการมาเปรยบเทยบกน ก. ประเดนแรก ทงส านกนวตกรรมสงคม และส านกคดธรกจเพอสงคม มความเหนตอจดยนในเรองของ

ธรกจ/กจการในแนวคดของตวเอง ส านกนวตกรรมสงคมใหความส าคญตอ ผประกอบการทางสงคม

13

ตลอดจนคณภาพของผประกอบการ มากกวา องคกรและคณสมบตขององคกร ตามความเหนน ธรกจเพอสงคมจงไมใชอะไรอน หากแตคอ กจกรรมทด าเนนการโดยผประกอบการทางสงคม ซงตรงขามกบ ส านกคดธรกจเพอสงคม ทใหความหมายของ ธรกจเพอสงคม ในลกษณะ การเปนองคกรไมหวงผลก าไรทสามารถสรางกจกรรมการหาก าไรเพอความอยรอดทางการเงน เพอใหมความเปนอสระจากการบรจาคหรอการสนบสนนจากรฐหรอองคกรทน เปาหมายของส านกคดนมงไปทความยงยนของธรกจเพอสงคมและสนบสนนการพงตนเองทพอเพยงโดยไมหวงผลก าไร ซงจะสามารถส าเรจไดดวยการหารายได ไมใชจากการพงพงจากรฐหรอภาคเอกชน (Boschee & McClurg, 2003) ซง Boschee (2001) เสนอวา ความคดเพอแกปญหาทางสงคม คอ ค าตอบโดยอตโนมตโดยไมตอง รอความเหนของผ ถอหน

นกวจยจากเครอขาย EMES ทมาจากหลากหลายประเทศในยโรป ไดรวมกนก าหนดความหมายรวมของธรกจเพอสงคมเพอทจะวเคราะหความเปนจรงของประเทศตางๆ ความหมายนอยบนพนฐานของชดตวชวด 2 ชด ชดแรกม 4 ตวชวด ซงเปนมตดานเศรษฐกจและลกษณะธรรมชาตของการประกอบการทเปนการด าเนนการทางสงคม ประกอบดวย 1) ความตอเนองของกจกรรมในการผลตสนคาและบรการ 2) มความเปนอสระ 3) มความสามารถในการจดการความเสยงทางเศรษฐกจ และ 4) รายจายคาจางคนท างานอยในสดสวนต า สวนชดทสอง ประกอบดวย 5 ตวชวดทเปนมตดาน สงคม ไดแก 1) เปาหมายชดเจนเพอการบรการชมชน 2) เปนการรเรมจากกลมพลเมอง 3) พลงในการตดสนใจ ไมขนกบเจาของรวม 4) พลวตรการมสวนรวมทครอบคลมกจกรรมของผ มสวนไดเสย และ 5) จ ากดการคนผลก าไร ในความหมายของค าวาธรกจเพอสงคมทไดรบการกลาวอางมากทสดในโลกวชาการเปนงานของ Defourney และ Nyssens (2006 หนา 2) ซงใหความหมายวา “เปนองคกรทมเปาหมายชดเจนทจะท าประโยชนใหแกชมชน ซงรเรมและด าเนนการโดยกลมของพลเมองและจ ากดผลก าไร”

ข. ประเดนส าคญถดมาจากการทบทวนเอกสาร กคอ ค าถามตอกฎหมายรปแบบองคกรธรกจเพอสงคม พนธกจทางสงคมของธรกจเพอสงคมมนยยะทบงวาไมสามารถใชกฎหมายรปแบบองคกรอนใด ทไมใชรปแบบองคกรไมหวงผลก าไรหรอไม? ในส านกคดนวตกรรมทางสงคม เหนวาธรกจเพอสงคมสามารถปรบใหเขาไดกบทงองคกรไมหวงผลก าไร หรอรปแบบองคกรทหวงผลก าไร ส าห รบ Austin et al (2006) และ Mair and Marti (2004) เหนวา ธรกจเพอสงคม ไมควรถกจ ากดดวยรปแบบกฎหมายเฉพาะใดๆ ซงนนหมายถง ทางเลอกในการกอตงธรกจควรจะถกก าหนดโดยธรรมชาตของความตองการทางสงคมและจ านวนทรพยากรทตองการ ส าหรบ Mair and Marti (2004) เนนวานเปน

14

จตวญญาณของการประกอบการทเออใหเกดการด าเนนการทางสงคมซงนนเปนสงส าคญ ตวอยางทโดงดง คอ การมน แบงค ใน บงคลาเทศ ทด าเนนการโดยองคกรพนธผสม กลาวคอ มอสระ , สามารถสรางก าไร, จางงานและมอาสาสมคร และใชยทธศาสตรทสรางสรรคเพอสรางการเปลยนแปลงสงคม ส าหรบ Dees et Battle Anderson (2006) แลว ขอดขององคกรเหลาน ประกอบดวย อตราการตอบสนองทางการตลาดสง, ประสทธภาพและอตราการเกดนวตกรรมสง และมศกยภาพในการระดมทนไดมาก (Haugh, 2005)

ตรงขามกบ ส านกคดธรกจเพอสงคม มองวา ธรกจเพอสงคมนนเปนการประกอบทไมหวงผลก าไร แตใชแบบแผนปฏบตดานธรกจ ดงนนธรกจเพอสงคมจงควรเปนเรองของเอกชน มกฎหมายเฉพาะตางหากทชดเจนวาไมเกยวของกบการกระจายผลก าไร

สดทาย ควรกลาวไวดวยวา บางประเทศในยโรป มการออกกฎหมายเฉพาะเพอหนนเสรมและสนบสนนธรกจเพอสงคม อยางในอตาล รฐบาลเอง ไดมสวนอยางมากในการผลกดนใหธรกจเพอสงคมเตบโตดวยการมกฎหมายเฉพาะ (Borzaga & Santuari, 2001) ดวยการออกกฎหมายสหกรณสงคม (social co-operative) มาตงแตป 1991 ซงมผลใหจ านวนสหกรณเพมจ านวนขนเรอยๆ 10 ปหลงจากการสงเสรมของรฐบาลอตาล รฐบาลองกฤษใหความหมายของ “บรษททสรางผลประโยชนชมชน” (community interest company) เปน องคกรอสระทมวตถประสงคทางสงคมและเศรษฐกจดวยการท าบทบาททางสงคมและการท าธรกจ (DTI, 2001) โดยเฉพาะประเทศองกฤษมการระดมทรพยากรทเขมแขงเพอสงเสรมและท าใหเกดความเปนมออาชพของการเปนธรกจเพอสงคม (Degroote, 2008) ในขณะท ประเทศอนๆ ในยโรปกเรมมการแนะน ากฎหมายใหมๆ ทสะทอนใหเหนวาไดยอมรบแนวทางการประกอบการทางสงคม ซงท าใหองคกรไมหวงผลก าไรมมากขน แมวาจะไมไดใชค าวา “ธรกจเพอสงคม” มาตงแตตน ในป 1995 ประเทศเบลเยยม ไดใชค าวา “บรษทเพอเปาหมายทางสงคม” (social purpose company) ในโปรตเกส พดกนถง “สหกรณเพอความเปนหนงของสงคม” (social solidarity cooperatives) ในฝรงเศส ป 2001 ใชค าวา “สมาคมสหกรณเพอประโยชนรวม” (cooperative society of collective interest) และในฟนแลนด ป 2003 ใชค าวา “การงานในธรกจเพอสงคม” (work insertion social enterprises) (Defourny & Nyssens, 2006)

ค. ทายสด การกระจายผลประโยชน ดจะเปนสงส าคญอกประการหนงส าหรบธรกจเพอสงคม ส านกคดนวตกรรมสงคมมไดมขอจ ากดใดๆ ทจะกระจายผลประโยชนอนเกดจากกจกรรมของธรกจเพอ

15

สงคมกลบไปยงผ ถอหน ตามหลกขางตน ถากจการธรกจเพอสงคมสามารถสรางก าไร กชอบทจะน าไปลงในกจกรรมทมวตถประสงคทางสงคม แตกมใชขอก าหนดทตายตว

ซงตรงขาม ส านกคดธรกจเพอสงคม กลบหามทจะกระจายผลประประโยชน อนเนองมาจากนยามวานคอ องคกรไมแสวงหาก าไร จงไมสามารถกระจายก าไรใหแกสมาชกและผบรหารได ก าไรทงหมดตองน าไปใชเพอวตถประสงคทางสงคม Alter (2004) ไดเสนอรปแบบทเรยกวา Hybrid Spectrum Model ทน าเสนอทางเลอกทหลากหลายส าหรบยทธศาสตรทางสงคมขององคกรลกผสมโดยมตวแปรก าหนดทเปน คณคาทางสงคม และมลคาทางเศรษฐกจ ยทธศาสตรเหลานขนอยกบตวแปร 3 ตว ไดแก วตถประสงคการประกอบการ, ขอบเขตความรบผดชอบตอผ ถอหน และเปาหมายปลายทาง ส าหรบผลก าไร ระหวางทางเลอก 2 ทางเลอก (ไมหวงผลก าไร และหวงผลก าไร) Alter (2004) จ าแนกองคกรลกผสมออกเปน 4 รปแบบ ในดานหนง ธรกจเพอสงคมและไมหวงผลก าไร มกจกรรมทสรางรายได4 ทพยายามสรางผลกระทบทางสงคม ในอกดาน เปนองคกรทมความรบผดชอบทางสงคมและมกจกรรมทรบผดชอบทางสงคมเปนวตถประสงคพนฐานทแสวงหาผลก าไร ดงนนในรปแบบเชนน ธรกจเพอสงคมจะถกก าหนดโดย พนธกจทางสงคม, มความรบผดชอบสงตอผ ทมสวนเกยวของโดยตรง และการลงทนเพม หรอน ารายไดมาใชในแผนงานทางสงคมหรอเปนคาด าเนนการ

สดทาย ในแนวทางของประเทศยโรปสนบสนนเรองการจ ากดการกระจายก าไร ส าหรบ เครอขาย EMES แลว ธรกจเพอสงคมมทางเลอกในการกระจายผลก าไรแตตองระวงพฤตกรรมทจะน าไปสการสรางก าไรมากทสด ตามแนวทางน ธรกจเพอสงคมสามารถกระจายผลก าไรแตเปนไปอยางจ ากด

4. อภปรายและบทสรป การประกอบการทางสงคมถกน าเสนอขนมาในฐานะทางออกส าหรบปญหาความเจบปวยของสงคมสมยใหม เครองมออยางธรกจทางสงคมในฐานะเครองมอสนบสนนทรฐบาลม ไดรบการยอมรบในประเทศองกฤษ โดยการจดตงหนวยงานสนบสนนธรกจเพอสงคม (The Economist, 2005) ทจะเปนแนวทางทจะ

4

องคกรลกผสมลกษณะน มความคลายกบ ความเหนของ Fowler (2000) ในเรอง การประกอบการทางสงคมทสมบรณ (complementary

social entrepreneurship)

16

ท าสญญารบเหมาชวงการบรการสาธารณะ หรอในฐานะแนวทางทจะพฒนาบรการเหลาน โดยรฐไมตองเพมงบประมาณ ลวนแตท าให การประกอบการทางสงคมมจ านวนมากขนและมความส าคญมากขน แตโชคไมดทในมมมองทางวชาการ งานวจยในสาขาการประกอบการทางสงคมยงคงเปนเรองของการใชส านวนโวหารและบางครงกยงขาดความเปนกลาง จากการทบทวนเอกสาร มส านกคดเกยวกบการประกอบการทางสงคม 3 ส านก อยในสหรฐอเมรกา 2 ส านก หนง คอ ส านกนวตกรรมทางสงคม ซงใหความส าคญตอการประกอบการทางสงคมในฐานะงานของปจเจกชนและคณลกษณะของเขาและเธอในลกษณะตางๆ สอง คอ ส านกคดธรกจเพอสงคม ทสนบสนนวา องคกรในรปแบบนจะสามารถอยรอดไดโดยการสรางก าไรและน าผลก าไรมาสรางกจกรรมทางสงคม สวนการประกอบการทางสงคมอกส านกในแนวทางของยโรปนน ไดสรางกรอบกฎหมายเพอธรกจเพอสงคมโดยเฉพาะขนมา นอกจากนในการทบทวนงานของเรายงพบประเดนส าคญ 3 ประการ ไดแก ปจเจกชน, กระบวนการและธรกจ ซงท าใหเราสรางกรอบการพจารณาไดเปน 6 เกณฑ (ผประกอบการ, พนธกจทางสงคม, ชนดของความเชอมโยงระหวางกจกรรมขององคกรและเปาหมาย , ความส าคญของธรกจในฐานะโครงสรางขององคกร, รปแบบของกฎหมาย, การจ ากดการกระจายผลก าไร) ทใชพจารณาความเหมอนและความแตกตางระหวางส านกคดทง 3 เงอนไขทางภมศาสตร

อเมรกา ยโรป

ประเดนหลก

เงอนไขประเดนทท างาน

ส านกคดนวตกรรมสงคม (social

innovation school)

ส านกคดธรกจเพอสงคม (social enterprise

school)

EMES

ปจเจก ผประกอบการ แกนหลก รอง รอง กระบวนการ พนธกจทางสงคม ยอมรบในฐานะวตถประสงคแรกๆ ของการประกอบการทางสงคม

ความเชอมโยงเปาหมาย – กจกรรม

เชอมโยงโดยตรงๆ ไมมขอจ ากด เชอมโยงโดยตรง

องคกร ธรกจ / กจการ ส าคญรอง ส าคญหลก ส าคญหลก กฎระเบยบ ไมมขอจ ากด ไมหวงผลก าไร มขอจ ากดบาง

ประการ การกระจายก าไร ไมมขอจ ากด ไมมขอจ ากดในการ

กระจายผลก าไร จ ากด

17

ตารางขางตน ชวยท าใหเราเหนจดยนทชดเจนมากขนของแตละส านกคด กลาวโดยสรป เอกสารททบทวนทงจากส านกคดทางฝงอเมรกา และฝงยโรปเหนรวมกนในขอเทจจรงแรกทวา เปาหมายส าคญของการประกอบการทางสงคมทตองสรางคณคาทางสงคม (social value) เปนสงหนงทใชจ าแนกความแตกตางระหวางส านกคดบนพนฐานเรองบทบาทการด าเนนการทสนบสนนโดยนโยบายสาธารณะและหลกการประชาธปไตยในแบบยโรปกบอเมรกา ยงไปกวานน ยงควรตงขอสงเกตไวดวยวา พนธกจทางสงคม เปนวตถประสงคส าคญของการประกอบการทางสงคมทยอมรบในทง 3 ส านก อยางไรกตาม ในสวน ภาพลกษณของการเปนผประกอบการ นนกลบเดนชดอยในส านกคดนวตกรรมทางสงคม ในขณะท ส านกคดธรกจเพอสงคมและส านกคดจากฝงยโรป กลบเดนชดในเรองกจการเพอสงคม และ ส านกคดนวตกรรมทางสงคมและเครอขาย EMES จากยโรปเรยกรองการเชอมสมพนธโดยตรงระหวาง พนธกจทางสงคมของการประกอบการและกจกรรม สวนส านกธรกจเพอสงคมนน ใหน าหนกความสมพนธระหวาง พนธกจทางสงคมกบกจกรรมการสรางรายได สดทายในการกระจายผลก าไรทสมพนธกบรปแบบกฎหมายนน เปนเรองทเปนไปไมไดส าหรบส านกคดธรกจเพอสงคม ซงยอมรบเรองไมหวงผลก าไร ขณะทเครอขาย EMES ของฝงยโรปยอมรบเรองนเพยงบางสวน โดยพยายามหลกเลยงวตถประสงคเพอสรางก าไรใหมากทสด

18

เอกสารอางอง

ACS, Z.J., & D.B. AUDRETSCH. (2003) "Introduction to the Handbook of Entrepreneurship

Research." In Handbook of Entrepreneurship Research: An Interdisciplinary Survey and

Introduction, eds. Z.J. ACS, & D.B. AUDRETSCH, 3-20. Dordrecht: Kluwer Academic

Publishers.

ALTER, K., ed. (2004) Social Enterprise Typology. Virtue Ventures LLC.

AUSTIN, J., H. STEVENSON, & J. WEI-SKILLERN. (2006) "Social and Commercial

Entrepreneurship: Same, Different, or Both?" Entrepreneurship Theory and Practice 31(1):

1-22.

BLACKBURN, R., & M. RAM. (2006) "Fix or Fixation? The Contributions and Limitations of

Entrepreneurship and Small Firms to Combating Social Exclusion." Entrepreneurship and

Regional Development 18(1): 73-89.

BORNSTEIN, D. (1998) "Changing the world on a shoestring." The Atlantic Monthly 281(1):

34-39.

BORZAGA, C., & J. DEFOURNY, eds. (2001) The Emergence of Social Enterprise. London:

Routledge.

BORZAGA, C., & A. SANTUARI. (2001) "Italy: From Traditional Co-Operatives to Innovative

Social Enterprises." In The Emergence of Social Enterprise, eds. C. BORZAGA, & J.

DEFOURNY, 166-181. London: Routledge.

BOSCHEE, J. (2001) "Eight Basic Principles for Nonprofit Entrepreneurs." Nonprofit World

19(4):15-18.

BOSCHEE, J. (1995) "Social Entrepreneurship: Some Nonprofits Are Not Only Thinking

Aboutthe Unthinkable, They're Doing It – Running a Profit." Across the board, The

ConferenceBoard Magazine 32(3): 20-25.

BOSCHEE, J., & J. MCCLURG. (2003) "Toward a Better Understanding of Social

Entrepreneurship: Some Important Directions." Working Paper. See htpp://www.sealliance.

org/better_understanding.pdf.

BRAZAEL, D.V., & T. HERBERT. (1999) "The Genesis of Entrepreneurship." Entrepreneurship

Theory and Practice 23(3): 29-45.

BROCK, D.D., ed. (2006) Social Entrepreneurship Teaching Resources Handbook. Kentucky:

Entrepreneurship for the Public Good, Berea College.

BRUYAT, C., & P.A. JULIEN. (2001) "Defining the Field of Research in Entrepreneurship."

Journal of Business Venturing 16(2): 165-180.

CATFORD, J. (1998) "Social Entrepreneurs Are Vital for Health Promotion – But They Need

Supportive Environments Too." Health Promotion International 13(2): 95-97.

19

CHRISTIE, M.J., & B. HONIG. (2006) "Social Entrepreneurship: New Research Findings."

Journal of World Business 41(1): 1-5.

CORNELIUS, N., M. TODRES, S. JANJUHA-JIVRAJ, A. WOODS, & J. WALLACE. (2007)

"Corporate Social Responsibility and the Social Enterprise." Journal of Business Ethics

76(1): 117-135.

DEARLOVE, D. (2004) "Interview: Jeff Skoll." Business Strategy Review 15(2): 51-53.

DEES, G. (1998a) "The Meaning of 'Social Entrepreneurship'." Kauffman Foundation: 1-5.

DEES, G. (1998b) "Enterprising Nonprofits." Harvard Business Review 76(1): 54-56.

15

DEES, G., & B. BATTLE ANDERSON. (2006) "Framing a Theory of Social Entrepreneurship:

Building on Two Schools of Practice and Thought." ARNOVA Occasional Paper Series –

Research on Social Entrepreneurship: Understanding and Contributing to an Emerging

Field 1(3): 39-66, ed. R. MOSHER-WILLIAMS.

DEFOURNY, J. (2004) "L'Émergence du Concept d'Entreprise Sociale." Reflets et Perspectives

de la Vie Économique 43(3): 9-23.

DEFOURNY, J. (2001) "From Third Sector to Social Enterprise." In The Emergence of Social

Enterprise, eds. C. BORZAGA, & J. DEFOURNY, 1-28. London-NY: Routledge.

DEFOURNY, J., & M. NYSSENS. (2006) "Defining Social Enterprise." Chapter 1 In Social

Enterprises, At the Crossroads of Market, Public Policies and Civil Society, ed. M.

NYSSENS, 1-18. Londres: Routledge.

DEGROOTE, N. (2008) "L'Entreprise Sociale aux États-Unis et en Europe: Analyse

Comparative de Cinq Approches.", Master's Thesis in Development, Environment and

Societies, Université de Liège. Supervisor:

DEFOURNY, J. DE LEEUW, E. (1999) "Healthy Cities: Urban Social Entrepreneurship for

Health." Health Promotion International 14(3): 261-269.

DORADO, S. (2006) "Social Entrepreneurial Ventures: Different Values So Different Process

of Creation, No?" Journal of Developmental Entrepreneurship 11(4): 319-343.

DRAYTON, W. (2002) "The Citizen Sector: Becoming as Entrepreneurial and Competitive as

Business." California Management Review 44(3): 120-132.

DTI. (2001) "Researching Social Enterprise." Final Report to the Small Business Service.

EUROPEAN COMMISSION. (2003) The Social Situation in the European Union.

FOWLER, A. (2000) "NGDOs as a Moment in History: Beyond Aid to Social

Entrepreneurship or Civic Innovation?" Third World Quarterly 21(4): 637-654.

20

GARTNER, W. (1988) "Who is the entrepreneur? Is the wrong question." American Journal of

Small Business 2(4): 11-32.

HAUGH, H. (2005) "A Research Agenda for Social Entrepreneurship." Social Enterprise

Journal 1(1): 1-12.

JOHNSON, S. (2000) "Literature Review on Social Entrepreneurship." Working Paper.

CANADIAN CENTRE FOR SOCIAL ENTREPRENEURSHIP, 1-16.

LEADBEATER, C., ed. (1997) The Rise of the Social Entrepreneur. London: Demos.

LIGHT, P. (2005) "Searching for Social Entrepreneurs: Who They Might Be, Where They

Might Be Found, What They Do." Paper presented at the Association for Research on

Nonprofit and Voluntary Associations annual conference, November 17-18.

MAIR, J., & I. MARTÍ. (2006) "Social Entrepreneurship Research: A Source of Explanation,

Prediction and Delight." Journal of World Business 41(1): 36-44.

MAIR, J., & I. MARTÍ. (2004) "Social Entrepreneurship: What Are We Talking About? A

Framework for Future Research." Working Paper. IESE Business School – University of

Navarra, 1-14.

MARC, F. (1988) "Nouvel Entrepreneuriat et Mission Sociale de l'Entreprise." Paper

presented at the International Conference, Montpellier.

MCGRATH, R.G. (2003) "Connecting the Study of Entrepreneurship and Theories of

Capitalist Progress: An Epilogue." In Handbook of entrepreneurship research, eds. Z.J. Acs,

& D.B. Audretsch, 515-531. Boston-Dordrecht-London: Kluwer Academic Publishers.

PEREDO, A.M., & M. MCLEAN. (2006) "Social Entrepreneurship: A Critical Review of the

Concept." Journal of World Business 41(1): 56-65. 16

ROBERTS, D., & C. WOODS. (2005) "Changing the World on a Shoestring: The Concept of

Social Entrepreneurship." University of Auckland Business Review, Autumn: 45-51. SCHOOL

FOR SOCIAL ENTREPRENEURS (SSE). (2002)

SCHUYLER, G. (1998) "Social Entrepreneurship: Profit as Means, Not an End." KAUFFMAN

CENTER FOR ENTREPRENEURIAL LEADERSHIP CLEARINGHOUSE ON ENTREPRENEURSHIP

EDUCATION (CELCEE), Digest 98(7), November 30: 1-3. SCHWAB FOUNDATION. (1998)

SHANE, S., & S. VENKATARAMAN. (2000) "The Promise of Entrepreneurship as a Field of

Research." Academy of Management Review 25(1): 217-226.

SHARIR, M., & M. LERNER. (2006) "Gauging the Success of Social Ventures Initiated by

Individual Social Entrepreneurs." Journal of World Business 41(1): 6-20.

SMALLBONE, D., M. EVANS, I. EKANEM, & S. BUTTERS. (2001) "Researching Social

Enterprise." CENTRE FOR ENTERPRISE AND ECONOMIC DEVELOPMENT RESEARCH, Middlesex

University.

21

STEYAERT, C., & D. HJORTH, eds. (2006) Entrepreneurship as Social Change: A Third

Movements in Entrepreneurship Book. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.

STRYJAN, Y. (2006) "The Practice of Social Entrepreneurship: Notes Toward a Resource-

Perspective.", In Entrepreneurship as Social Change: A Third Movements in

Entrepreneurship Book, eds. C. STEYAERT, & D. HJORTH, 35-55. Cheltenham: Edward Elgar

Publishing.

SULLIVAN MORT, G., J. WEERAWARDENA, & K. CARNEGIE. (2003) "Social Entrepreneurship:

Towards Conceptualization." International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector

Marketing 8(1): 76-88.

THALHUBER, J. (1998) "The Definition of Social Entrepreneur." NATIONAL CENTRE FOR

SOCIAL ENTREPRENEURS, 1-3.

THE ECONOMIST (2005) "Good For Me, Good For My Party." The Economist, November 26,

p.47-48.

THOMPSON, J.L., G. ALVY, & A. LEES. (2000) "Social Entrepreneurship – A New Look at the

People and the Potential." Management Decision 38(5): 328-338.

TRACEY, P., & N. PHILLIPS. (2007) "The Distinctive Challenge of Educating Social

Entrepreneurs: A Postscript and Rejoinder to the Special Issue on Entrepreneurship

Education." Academy of Management Learning and Education 6(2): 264-271.

VENKATARAMAN, S. (1997) "The Distinctive Domain of Entrepreneurship Research", In

Advances in Entrepreneurship, Firm Emergence and Growth 3, ed. J. KATZ, 119-138.

Greenwich (CT): JAI Press.

VERSTRAETE, T., & A. FAYOLLE. (2004) "Quatre Paradigmes pour Cerner le Domaine de

Recherche en Entrepreneuriat." Paper presented at the 7th Congrès International

Francophone en Entrepreneuriat et PME, Montpellier, October 27-29.

WALLACE, S.L. (1999) "Social Entrepreneurship: The Role of Social Purpose Enterprises in

Facilitating Community Economic Development." Journal of Developmental

Entrepreneurship 4(2): 153-174.

WEERAWARDENA, J., & G. SULLIVAN MORT. (2006) "Investigating Social Entrepreneurship:

A Multidimensional Model" Journal of World Business 41(1): 21-35.

WTTERWULGHE, R., ed. (1998) La P.M.E. Une Entreprise Humaine. Louvain-la-Neuve: De

Boeck Université.

Websites

ASHOKA: http://www.ashoka.org/ consulted April 2, 2008.

CANADIAN CENTRE FOR SOCIAL ENTREPRENEURSHIP (CCSE): http://www.ccsecanada.org/

consulted April 2, 2008.

22

CANADIAN SOCIAL ENTREPRENEURSHIP FOUNDATION (CSEF): http://www.csef.ca/ consulted

April 2, 2008.

CENTER FOR THE ADVANCEMENT OF SOCIAL ENTREPRENEURSHIP (CASE):

http://www.fuqua.duke.edu/centers/case/ consulted March 30, 2008.

DTI: http://www.dti.gsi.gov.uk/ consulted March 20, 2008.

SCHOOL FOR SOCIAL ENTREPRENEURS (SSE): http://www.sse.org.uk/network/index.shtml

consulted April 2, 2008.

SCHWAB FOUNDATION: http://www.schwabfound.org/ consulted April 2, 2008.

SKOLL CENTRE FOR SOCIAL ENTREPRENEURSHIP:

http://www.sbs.ox.ac.uk/skoll/about/About+the+Skoll+Centre.htm consulted April 2, 2008.

SKOLL FOUNDATION: http://www.skollfoundation.org/ consulted April 5, 2008.