บทที 1...

บทท� 1 ความรเบ �องตนในการวเคราะหและออกแบบระบบ

1. ระบบคออะไร และ นกวเคราะหระบบคอใคร

ระบบ (System) คอ ส�งตางๆ ท�มการตดตอสมพนธกนเพ�อบรรลเปาหมายอยางหน�งอยางใดรวมกน กลมของ

องคประกอบตางๆ ท�ทางานรวมกนเพ�อจดประสงคอนเดยวกน ระบบอาจจะประกอบดวยบคลากร เคร�องมอ

เคร�องใช พสด วธการ ซ�งท �งหมดน �จะตองมระบบจดการอนหน�งเพ�อใหบรรลจดประสงคอนเดยวกน

เม�อเราศกษาระบบใดระบบหน�ง เราควรจะตองเขาใจการทางานของระบบน �นใหดโดยการถามตวเอง

ตลอดเวลาดวยคาถามเหลาน �

1. What คอ ระบบทาอะไร , วตถประสงคของระบบคออะไร มแผนงานข �นตอนอยางไรเพ�อ

นาไปสความสาเรจ (Goal)

2. Who คอ ทาโดยใคร ,บคคลหรอใครท�รบผดชอบ

3. When คอ ทาเม�อไร , การเร�มดาเนนงานและผลสาเรจของงานจะสาเรจลลวงไดเม�อไร ควร

มการจดตารางการทางานอยางมระบบ การทางานโดยไมมการจดตารางการทางานท�แนนอน

สงผลใหระบบงานยดเย�อ ไมสามารถปดงานได กอใหเกดคาใชจายเพ�มข �น

4. How คอ ทาอยางไร มวธการทางานอยางไร ตองใชเคร�องมอใดเพ�อใหงานสาเรจไดรวดเรว

ระบบท�เราควรทราบเพ�อประโยชนในการวเคราะหและออกแบบไดแก ระบบธรกจ และ ระบบสารสนเทศ (MIS)

ระบบธรกจ (Business System) ไดแกระบบท�ทางานเพ�อจดประสงคดานธรกจ โรงงานอตสาหกรรม

เปนระบบธรกจเพ�อจดประสงคดานการผลต นอกจากน �ระบบขนสง ระบบโรงแรม ระบบการพมพ ระบบ

ธนาคาร และอ�นๆ อกมาก ลวนแลวแตเปนระบบธรกจท �งน �น ซ�งมจดประสงคแตกตางๆกนออกไป ระบบธรกจ

อาจจะแบงยอยๆลงไปไดอก เชน ในโรงงานเราจดแบงเปนฝายตางๆ เชน ฝายผลต ฝายซอมบารง ฝายสนคา

คงคลง หรออาจจะรวมฝายขายเขามาอยดวยกไดในระบบยอยของฝายขายจะตองทาหนาท�หลายอยาง เชน

รบใบส�งสนคาจากลกคา สงใบเกบเงนไปใหลกคา สาหรบฝายบญชทาหนาท�จายเงนเดอนพนกงานเปนตน

นกวเคราะหตองทราบข �นตอนการทางานในระบบท�ไดรบมอบหมายและทาความเขาใจใหด

ระบบสารสนเทศ (Management Information System) ระบบน �ชวยจดการขอมลท�ตองการใชใน

ระบบธรกจ ชวยเกบตวเลขและขาวสารเพ�อชวยในการดาเนนธรกจและการตดสนใจ เชน ระบบการเกบเงน

ลกคา เราตองการท�จะทราบวาลกคาแตละคนช�ออะไร อยท�ไหน สนคาและจานวนท�ขายใหแกลกคาแตละคน

เปนอยางไร การจายเงนของลกคาเปนอยางไร ตดคางนานหรอไม หรอหน �สญ รวมท �งจานวนเงนท�ลกคา

จะตองชาระ

นกวเคราะหระบบ (System Analysts) คอ ผ ท�เปนตวกลางในการตดตอระหวางระบบสารสนเทศกบกลม

ผ เก�ยวของ ไดแก เจาของระบบ (System Owners) ผใชระบบ (System Users) และผสรางระบบ (System

Builders) เพ�อพฒนาระบบสารสนเทศขององคกรข �นมา ท �งน �หนาท�หลกของนกวเคราหระบบจะแบงเปน 2

สวน

สวนท� 1 วเคราะหระบบ (System Analysis) เปนการศกษา วเคราะห และแยกแยะถงปญหาท�เกดข �น

ในระบบ พรอมท �งเสนอแนวทางแกไขตามความตองการของผใชงานและความเหมาะสมตอสถานะทางการเงน

ขององคกร

สวนท� 2 ออกแบบระบบ (System Design) เปนวธการออกแบบ และกาหนดคณสมบตทางเทคนคโดย

นาระบบคอมพวเตอรมาประยกตใช เพ�อแกปญหาท�ไดทาการวเคราะหมาแลว

2. หนาท�ของนกวเคราะหระบบ

1.รวบรวมขอมล

เปนการรวบรวมขอมลของระบบเดมเพ�อใหทราบถงปญหาท�เกดข �น และนาไปใชเปนขอมลสวนหน�งใน

การพฒนาระบบใหมท �งน �อาจจะทาแบบสอบถามหรอการสมภาษณเพ�อเกบรายละเอยดตางๆ จากผใชระบบ

จากผใชระบบ เพราะผใชระบบเปนผท�เขาใจถงปญหาท�เกดข �นไดดท�สด

2. จดทาเอกสาร

ในระหวางการทาพฒนาระบบน �น นกวเคราะหระบบจะตองจดทาเอกสารประกอบในแตละข �นตอน

ของการวเคราะหระบบโดยละเอยด และปรบปรงใหเปนปจจบนอยเสมอ เพ�อความคลองตวหากมการเปล�ยน

ทมงานในระหวางการพฒนาระบบ

3. จดทาพจนานกรมขอมล (Data Dictionary)

เปนการรวบรวมเอกสารท �งหมด และอธบายถงเอกสารตางๆ ท�ตองมการใชงานในระบบ พจนานกรม

ขอมลจดเปนส�งหน�งท�นกวเคราะหระบบจาเปนตองใชในการตดตอประสานงานกบโปรแกรมเมอรและเจาของ

ระบบ

4.ออกแบบระบบ

นกวเคราะหระบบจะตองทาการออกแบบการทางานของระบบใหมใหตรงตามความตองการของผใช

ระบบ และมความเหมาะสมมากท�สด รวมท �งออกแบบลกษณะการตดตอของโปรแกรมกบผใชงาน ฮารดแวร

และเทคโนโลยสารสนเทศท�จะนามาใชในระบบ กาหนดลกษณะของเครอขายท�ใชในการเช�อมตอคอมพวเตอร

กาหนดมาตรการรกษาความปลอดภยของระบบ รวมไปถงการประมาณการคาใชจายตางๆ ในสวนท�จะเกดข �น

5.สรางแบบจาลอง

ทาการสรางแบบจาลองของโปรแกรมท�พฒนาข �นเพ�อนาเสนอแกเจาของระบบและผใชงาน ในบาง

องคกรหนาท�การสรางแบบจาลองจะเปนของโปรแกรมเมอร

6. ทดสอบโปรแกรมท�พฒนาข �น

ในบางคร �งนกวเคราะหระบบและโปรแกรมเมอรจะเปนผทดสอบโปรแกรมเอง แตหากมอบหมายใหผ

ใชระบบเปนผทดสอบจะมผลการทดสอบท�มประสทธภาพมากกวา เน�องจากผใชระบบเปนผท�รและเขาใจ

ระบบงานอยางแทจรง จงสามารถบอกไดวาโปรแกรมท�พฒนาข �นมาน �นทางานไดสอดคลองกบการทางานจรง

มากนอยเพยงใด

7. ตดต �งและทาการปรบเปล�ยนระบบ

ทาการตดต �งและปรบเปล�ยนระบบเดมเปนระบบใหม ซ�งสามารถทาไดหลายลกษณะ เชน ตดต �งท �ง

หมดทนท ตดต �งเปนบางสวนกอน หรอตดต �งระบบใหมควบคไปกบการทางานของระบบเกา เปนตน

8. จดทาคมอ

จดทาคมอและจดเตรยมหลกสตรฝกอบรมใหแกผใชระบบ เน�องจากเปนการเปล�ยนแปลงของระบบซ�ง

หมายรวมถงการเปล�ยนแปลงวธการดาเนนงาน ลกษณะของโปรแกรมท�ใชงานกเปล�ยนแปลงไป การท�ผใช

ระบบจะสามารถเขาใจและรบรการเปล�ยนแปลงท�เกดข �นไดอยางรวดเรว คอ การไดรบการฝกอบรมอยาง

ถกตอง

9. จดทาแบบสอบถาม

จดทาแบบสอบถามถงผลการดาเนนงานของระบบใหมท�ไดตดต �งไปแลวในรปแบบของรายงานผลการใช

งาน (Feedback) เพราะจะทาใหนกวเคราะหระบบทราบวาผลของการตดต �งระบบใหมเปนอยางไร และม

ปญหาอะไรเกดข �นตามมาบางเพ�อจะไดนาปญหาเหลาน �นมาทาการปรบปรงแกไขเพ�อใหไดเปนระบบท�ตรง

ตามความตองการของผใชไดในท�สด

10. บารงรกษาและประเมนผลการปฏบตงานของระบบ

เปนการดแลระบบเม�อมขอผดพลาดเกดข �น รวมท �งเปนการปรบปรง ดดแปลง หรอแกไขท �งโปรแกรมและ

ข �นตอนการทางานของระบบ เพ�อใหระบบมการทางานท�ถกตองมากท�สด นอกจากน �นยงทาใหสามารถ

ประเมนผลการปฏบตงานของระบบใหมไดอกดวย

11. เปนผใหคาปรกษา

คอยใหคาปรกษาแกผใชระบบและทกคนในระบบ (Consulting) ภายหลงจากการตดต �งระบบแลว การใช

งานอาจเกดขอสงสยหรอขอผดพลาดข �นไดตลอดเวลา ดงน �นนกวเคราะหระบบจะตองคอยใหคาปรกษา ไมวา

จะเปนทางดานการใชโปรแกรมหรอทางดานเทคนคกตาม

12. เปนผประสานงาน

ทาหนาท�ประสานงานระหวางทกฝายท�เก�ยวของกบการพฒนาระบบ (Coordinator) เพ�อใหเขาใจในเหต

การณหรอขอมลท�เกดข �นภายในองคกรไดถกตองตรงกนท�สด

13. เปนผแกไขปญหา

ในท�น �จะเปนผท�นาแนวคดของคาวา “ระบบ” มาใชในการแกปญหาท �งการดาเนนงานทางธรกจขององคกร

และแกปญหาดานระบบสารสนเทศดวย โดยการเปรยบเทยบในลกษณะของงานทางธรกจคอระบบ ซ�งจะตอง

กาหนดขอบเขตของระบบผท�เก�ยวของกบการทางานของระบบพจารณาวาขอมลท�เขาและออกจากระบบน �น

เกดจากบคคลฝายใดหรอเกดจากข �นตอนการทางานข �นตอนใด เพ�อใหเการแกไขปญหาน �นสามารถดาเนนการ

ไดอยางชดเจนภายในขอบเขตของระบบน �น

14. เปนตวแทนการเปล�ยนแปลง

นกวเคราะหระบบเปนผท�สามารถแสดงใหทกคนเลงเหนถงผลประโยชนท�จะเกดข �นหลงจากการเปล�ยน

แปลงจากระบบเกาเปนระบบใหมได

15. เปนผเตรยมขอมลใหกบองคกร

เม�อมการเปล�ยนแปลงระบบแลว นกวเคราะหระบบจะเปนผท�ทราบรายละเอยดของการเปล�ยนแปลงด

ท�สด ซ�งสามารถเตรยมขอมลเพ�อนาไปใชในการแขงขน หรอการหาตลาดใหมขององคกรไดอยางรวดเรว

และทนเหตการณ

3. คณสมบตของนกวเคราะหระบบ

1. มความชานาญหลากหลายในศาสตรคอมพวเตอร เชน โปรแกรมคอมพวเตอร โปรแกรมภาษา ฮารดแวร

เทคโนโลยสารสนเทศ เปนตน

2. มความเขาใจในระบบธรกจ ระบบการเงน และระบบการตลาด เปนอยางด

3. มความเขาใจในความตองการของผใชระบบเปนอยางด

4. ตองเปนนกสารวจ ท�ชางสงเกตในรายละเอยดตางๆ ของระบบ รวมไปถงองคประกอบภายนอกท�เก�ยวของ

กบระบบ เพ�อนามาเปนขอมลประกอบการพฒนาระบบ

5. มจรรยาบรรณตอองคกรท�พฒนาระบบให ไมนาขอมลท�ไดซ�งเปนความลบขององคกรไปเผยแพรภายนอก

อนอาจจะกอใหเกดผลเสยแกองคกรน �นได

6. ตองทางานเปนทมไดเปนอยางด เชน ทมพฒนาระบบ ทมนกวเคราะหระบบ เปนตน

7. มมนษยสมพนธท�ด เน�องจากนกวเคราะหระบบจะตองมการตดตอประสานงานระหวางบคคลหลายกลม

เพ�อคอยอานวยความสะดวกและเกบรวบรวมขอมลตางๆ เพ�อการพฒนาระบบ

8. สามารถเรยนรส�งใหมๆ ไดดวยตนเอง

9. มความสามารถสงในการนาเสนอขอมลใหท �งผบรหารระดบสงรวมไปถงผใชระบบ ใหสามารถเขาใจได

โดยงาย และตรงกน

10. มความสามารถในการตดตอส�อสารเปนภาษาองกฤษไดด หากองคกรน �นส�อสารภายในเปนภาษาองกฤษ

11. สามารถทางานภายใตภาวะกดดนได เน�องจากตองทางานกบบคคลหลายฝาย ซ�งแนนอนวาจะตองม

ปญหาเกดข �นจากบคคลตางๆ มากมาย

12. เปนนกจตวทยา ในการท�จะพดคยหรอตดตอกบกลมบคคลหลายกลมเพ�อใหไดขอมลมาอยางละเอยด

ถกตองและสามารถโนมนาวจตใจผใชระบบได

4. นกวเคราะหระบบพฒนาการระบบสารสนเทศอยางไร

การท�มนกวเคราะหระบบในองคกรน �นเปนการไดเปรยบเพราะจะรโดยละเอยดวา การทางานในระบบ

น �นๆ เปนอยางไร และอะไรคอความตองการของระบบ ในกรณท�นกวเคราะหระบบไมไดอยในองคกรน �น ก

สามารถวเคราะหระบบไดเชนกนโดยการศกษาสอบถามผใชและวธการอ�นๆ ซ�งจะกลาวในภายหลง ผใชในท�น �

กคอ เจาของ และผท�เก�ยวของในระบบสารสนเทศน�นเอง ผใชอาจจะมคนเดยว หรอหลายคนกได เพ�อให

นกวเคราะหระบบทางานไดอยางคลองตวมลาดบข �น และเปาหมายท�แนนอน นกวเคราะหระบบควรจะทราบ

ถงวา ระบบสารสนเทศน �นพฒนาข �นมาอยางไร มข �นตอนอยางไร

วงจรการพฒนาระบบ (System Development Life Cycle)

คอ กระบวนการทางความคด (Logical Process) ในการพฒนาระบบสารสนเทศเพ�อแกปญหาทาง

ธรกจและตอบสนองความตองการของผใชได โดยระบบท�จะพฒนาน �น อาจเร�มดวยการพฒนาระบบใหมเลย

หรอนาระบบเดมท�มอยแลวมาปรบเปล�ยนใหดย�งข �น ข �นตอนในวงจรการพฒนาระบบ ชวยใหนกวเคราะห

ระบบสามารถดาเนนการไดอยางมแนวทางและเปนข �นตอน ทาใหสามารถควบคมระยะเวลาและงบประมาณ

ในการปฏบตงานของโครงการพฒนาระบบได

ระบบสารสนเทศท �งหลายมวงจรชวตท�เหมอนกนต �งแตเกดจนตาย วงจรน �จะเปนข �นตอนท�เปนลาดบ

ต �งแตตนจนเสรจเรยบรอย เปนระบบท�ใชงานได ซ�งนกวเคราะหระบบตองทาความเขาใจใหดวาในแตละ

ข �นตอนจะตองทาอะไร และทาอยางไร ข �นตอนการพฒนาระบบมอยดวยกน 7 ข �นตอนคอ

1. คนหาและเลอกสรรโครงการ (Project Identification and Selection) เน�องจากในสภาพเศรษฐกจปจจบน

มสภาวะแขงขนของธรกจคอนขางสง จงทาใหองคกรจาเปนตองหากลยทธทางการแขงขนเพ�อเพ�มความ

ไดเปรยบตอคแขงขน และแยงสวนแบงในตลาดใหไดมากข �นอนจะนาไปสผลกาไรท�มากข �น ซ�งกลยทธการ

แขงขนดงกลาวอาจจะเปนการพฒนาระบบงานท�ดาเนนการอยในปจจบนหรอพฒนาระบบใหม แตจะม

ระบบงานใดบางน �น จะตองคนหาจากผท�ปฏบตงานกบระบบงานจรง โครงการท�รวบรวมมาไดอาจมหลาย

โครงการ แตอาจดาเนนการพรอมกนหมดไมได เน�องจากมขอจากดเร�องของตนทนและเวลาท�ใชในการ

ดาเนนการ ดงน �นจาเปนตองมการเลอกสรรโครงการท�เหมาะสมและใหผลประโยชนแกองคกรมากท�สดใน

สภาวะการณปจจบน โดยท�บคคลากรในองคกร อาจตองการพฒนาระบบภายในองคกรข �นมาหลากหลาย

โครงการท�ลวนแตเปนการพฒนาประสทธภาพในการดาเนนงานขององคกร แตการดาเนนการพฒนา

ระบบในทกๆ โครงการพรอมกนอาจเปนไปไมไดเน�องจากมขอจากดเร�องของตนทนท�ใชในการพฒนา การ

พฒนาระบบงานสารสนเทศในข �นตอนแรกของวงจรการพฒนาระบบ (SDLC) เปนข �นตอนท�อธบายถงการ

คนหาโครงการของระบบงานท�ตองการพฒนา และพจารณาเลอกโครงการท�จะทาใหองคกรไดรบ

ผลตอบแทนมากท�สด

เร�มจากการท�ผบรหารขององคกรหรอบคลากรมความตองการท�จะพฒนาระบบงาน จงไดมการแตงต �ง

กลมบคคลเพ�อคนหาโครงการท�เหนสมควรวาควรไดรบการพฒนา จากกจกรรมการคนหาโครงการน � สง

ผลใหเกดโครงการพฒนาข �นมาหลายโครงการ ผบรหารและนกวเคราะหระบบจะตองทาการจาแนกกลม

ของโครงการใหเปนหมวดหมอยางมหลกเกณฑ เชน จาแนกตามความสาคญ หรอจาแนกตามผลตอบ

แทนท�จะไดรบ กจกรรมสดทายของข �นตอนน �จะทาการเลอกโครงการท�เหมาะสมท�สด และตรงกบวตถ

ประสงค (Objective) ขององคกรในสถานการณปจจบนมากท�สด

สรป การทางานในข �นตอนการคนหาและการเลอกสรรโครงการ (Project Identification / Selection)

กจกรรม ตวอยางแผนภาพ เคร�องมอและเทคนคท�ใช

1. คนหาโครงการพฒนาระบบท�เหนสมควรไดรบการ

พฒนา

ตารางเมตรกซ (Matrix Table)

2. จาแนกและจดลาดบโครงการ

3. เลอกโครงการท�เหมาะสมท�สด

2. เร�มตนและวางแผนโครงการ (Project Initiating and Planning) รวบรวมขอมลเพ�มเตมเพ�อเร�มตนจดทา

โครงการท�ไดรบอนมต โดยเร�มจากการจดต �งทมงาน เพ�อเตรยมการดาเนนงานจากน �นทมงานดงกลาว

รวมกนคนหา สรางแนวทาง และเลอกทางท�ดท�สดในการนาระบบใหมมาใชงาน เม�อไดทางเลอกท�ดและ

เหมาะสมท�สดแลว ทมงานจงเร�มวางแผนดาเนนงานโครงการ โดยศกษาความเปนไปได กาหนดระยะเวลา

ดาเนนงานแตละข �นตอนและกจกรรม เพ�อนาเสนอตอผบรหารพจารณาอนมตใหดาเนนการในข �นตอน

ตอไป

สรป การทางานในข �นตอนการเร�มตนและการวางแผนโครงการ (Project Initiating and Planning


1. เร�มตนโครงการ

2. เสนอแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน

3. วางแผนโครงการ

- เทคนคการรวบรวมสารสนเทศและ

ขอเทจจรง (Fact-Finding and

Information Gathering)

- เทคนคการวเคราะหตนทนและผลกาไร

(Cost-Benefit Analysis)

- PERT Chart

- GANTT Chart

3. วเคราะหระบบ (System Analysis) ศกษาข �นตอนการดาเนนการของระบบเดมเพ�อหาปญหาท�เกดข �น

รวบรวมความตองการในระบบใหมจากผใชระบบแลวนาความตองการเหลาน �นมาศกษาและวเคราะหเพ�อ

แกปญหาดงกลาว ดวยการใชแบบจาลองตางๆ ชวยในการวเคราะห

เร�มจากทาการศกษาถงข �นตอนการดาเนนงานของระบบเดมหรอระบบปจจบนวาเปนไปอยางไรบาง

ปญหาท�เกดข �นคออะไร หลงจากน �นจงรวบรวมความตองการในระบบใหมจากผใชระบบ โดยอาจจะมการ

ใชเทคนคในการเกบรวบรวมขอมลเชน การออกแบบสอบถาม การสมภาษณ จากน �นนาขอมลท�รวบรวม

ไดมาทาการวเคราะหดวยการจาลองแบบขอมลเหลาน �น ไดแก แบบจาลองข �นตอนการทางานของระบบ

(Process Model) แบบจาลองขอมล (Data Model) โดยมการใชเคร�องมอในการจาลองแบบชนดตางๆ

เชน แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram) แผนภาพแสดงความสมพนธระหวางขอมล (Entity

Relationship Diagram) เปนตน

สรป การทางานในข �นตอนการวเคราะหระบบ (System Analysis)

กจกรรม ตวอยางแผนภาพ เคร�องมอและเทคนคใช

1. ศกษาข �นตอนการทางานของระบบเดม

2. กาหนดความตองการในระบบใหมจากผใชระบบ

3. จาลองแบบข �นตอนการทางาน

4. อธบายข �นตอนการทางานของระบบ

5. จาลองแบบขอมล

1.เทคนคการรวบรวมสารสนเทศและขอเทจจรง

(Fact-Finding and Information Gathering)

2. แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram)

4. แผนภาพแสดงความสมพนธของขอมล (E-R

Diagram)

5. พจนานกรมขอมล (Data Dictionary)

6. ตวตนแบบ (Prototyping)

7. ผงงานระบบ (System Flowcharts)

8. เคร�องมอชวยในการวเคราะหและออกแบบระบบ

(CASE Tools)

4. ออกแบบเชงตรรกะ (Logical Design) เปนข �นตอนในการออกแบบลกษณะการทางานของระบบตาม

ทางเลอกท�ไดทาการเลอกไวจากข �นตอนการวเคราะหระบบ โดยการออกแบบในเชงตรรกะน �ยงไมไดมการ

ระบถงคณลกษณะของอปกรณท�จะนามาใช เพยงแตกาหนดถงลกษณะของรปแบบรายงานท�เกดจากการ

ทางานของระบบ ลกษณะของการนาขอมลเขาสระบบและผลลพธท�ไดจากระบบ

ข �นตอนการออกแบบเชงตรรกะจะสมพนธและเช�อมโยงกบข �นตอนการวเคราะหระบบเปนอยางมาก

เน�องจากอาจจะมการนาแผนภาพท�แสดงถงความตองการของผใชระบบท�ไดจากข �นตอนการวเคราะห

ระบบมาทาการแปลงเพ�อใหไดขอมลเฉพาะของการออกแบบ (System Desing Specification) ท�สามารถ

นาไปเขยนโปรแกรมไดสะดวกข �น เชน การออกแบบสวนนาเขาขอมลและผลลพธน �นตองอาศยขอมลท�เปน

Data Flow ท�ปรากฎอยบนแผนภาพกระแสขอมลในข �นตอนการวเคราะหระบบ

สรป การทางานในข �นตอนการออกแบบเชงตรรกะ (Logical Design)


1. ออกแบบแบบฟอรมขอมลและรายงาน

(Form/Report)

2. ออกแบบ User Interface

3. ออกแบบฐานขอมลในระดบตรรกะ



Diagram)




(CASE Tools)

5. ออกแบบเชงกายภาพ (Physical Design) ระบถงลกษณะการทางานของระบบทางกายภาพหรอทาง

เทคนค โดยระบถงคณลกษณะของอปกรณท�จะนามาใชเทคโนโลย โปรแกรมภาษาท�จะนามาใชเขยน

โปรแกรม ฐานขอมล ระบบปฏบตการ และระบบเครอขายท�เหมาะสม ส�งท�ไดจากข �นตอนการออกแบบทาง

กายภาพน �จะเปนขอมลเฉพาะของการออกแบบ (System Design Specification) เพ�อสงมอบใหกบ

โปรแกรมเมอรเพ�อใชเขยนโปรแกรมตามลกษณะการทางานของระบบท�ไดออกแบบและกาหนดไว

ท �งน �ในการออกแบบท�นอกเหนอจากท�กลาวมาน � ข �นอยกบระบบขององคกรวาจะตองมการเพ�มเตม

รายละเอยดสวนใดบางแตควรจะมการออกแบบระบบความปลอดภยในการใชระบบดวย โดยการกาหนด

สทธในการใชงานขอมลท�อยในระบบของผใชตามลาดบความสาคญ เพ�อปองกนการนาขอมลไปใชในทาง

ท�ไมถกตอง นอกจากน �นกวเคราะหระบบอาจจะมการตรวจสอบความพงพอใจในรปแบบและลกษณะการ

ทางานท�ออกแบบไว โดยอาจจะมการสรางตวตนแบบ (Prototype) เพ�อใหผใชไดทดลองใชงาน

สรป การทางานในข �นตอนการออกแบบทางกายภาพ (Physical Design)


1. ออกแบบฐานขอมลในระดบกายภาพ

2. ออกแบบ Application



Diagram)




(CASE Tools)

6. พฒนาและตดต �งระบบ (System Implementation) เปนการนาระบบท�ออกแบบแลวมาทาการเขยน

โปรแกรมเพ�อใหเปนไปตามคณลกษณะและรปแบบตางๆ ท�ไดกาหนดไวหลงจากเขยนโปรแกรมเรยบรอย

แลว นกวเคราะหจะตองทาการทดสอบโปรแกรม ตรวจสอบหาขอผดพลาดของโปรแกรมท�พฒนาข �นมา

และสดทายคอการตดต �งระบบไมวาจะเปนระบบใหมหรอเปนการพฒนาระบบเดมท�มอยแลว โดยทาการ

ตดต �งตวโปรแกรม ตดต �งอปกรณ พรอมท �งจดทาคมอและจดเตรยมหลกสตร อบรมใหแกผใชงานท�

เก�ยวของ

เร�มจากการเขยนโปรแกรมซ�งโปรแกรมเมอรจะไดรบชดเอกสารท�เกดข �นต �งแตข �นตอนการออกแบบ

โดยเฉพาะขอมลสวนของการออกแบบท�จะชวยใหการเขยนโปรแกรมงายข �น หลงจากน �นจะตองมการทดสอบ

โปรแกรมเพ�อหาขอผดพลาดท�เกดข �นและทาการแกไขในเบ �องตน เม�อโปรแกรมผานการทดสอบแลว กจกรรม

ตอไปคอการตดต �งระบบใหม พรอมท �งจดทาคมอประกอบการใชโปรแกรม จดหลกสตรฝกอบรมผใชระบบและ

คอยชวยเหลอในระหวางการทางาน

สรป การทางานในข �นตอนพฒนาและตดต �งระบบ (System Implementation)


1. เขยนโปรแกรม (Coding)

2. ทดสอบโปรแกรม (Testing)

3. ตดต �งระบบ (Installation)

4. จดทาเอกสาร (Documentation)

5. ฝกอบรม (Training)

6. บรการใหความชวยเหลอหลงการตดต �ง

(Support)

1. โปรแกรมชวยสอน

(Computer Aid Instruction :CAI)

2. ระบบคอมพวเตอรเพ�อการฝกอบรม

(Computer-Based Training :CBT)

3. ระบบการฝกอบรมผานเวบ

(Web-Base Training: WBT)

4. โปรแกรมแกไขขอผดพลาด

(Debugging Program)

7. ซอมบารงระบบ (System Maintenance) เปนข �นตอนสดทายของวงจรพฒนาระบบ (SDLC) หลงจาก

ระบบใหมไดเร�มดาเนนการ ผใชระบบอาจจะพบกบปญหาท�เกดข �นเน�องจากความไมคนเคยกบระบบใหม

และอาจคนพบวธการแกไขปญหาน �นเพ�อใหตรงกบความตองการของผใชเอง ดงน �นนกวเคราะหระบบและ

โปรแกรมเมอรจะตองคอยแกไขและเปล�ยนแปลงระบบท�พฒนาข �นมาจนกวาจะเปนท�พอใจของผใชระบบ

มากท�สด ปญหาท�ผใชระบบคนพบระหวางการดาเนนการน �นเปนผลดในการทาใหระบบใหมม

ประสทธภาพมากย�งข �น เน�องจากผใชระบบเปนผท�เขาใจในการทางานทางธรกจเปนอยางด ซ�งสามารถให

คาตอบไดวาระบบท�พฒนามาน �นตรงตอความตองการหรอไม

เร�มจากการมการใชงานระบบใหมท�ไดตดต �งแลวในระยะแรก ผใชจะพบกบปญหาท�เกดข �น ซ�งอาจจะ

มการทาการบนทกปญหาเหลาน �นไวเพ�อสงใหนกวเคราะหระบบและโปรแกรมเมอรทาการแกไขตอไป ซ�งเปน

เร�องปกตท�จะมการปรบปรงเปล�ยนแปลง และแกไขระบบท�เพ�มมการตดต �งใชงานในระยะเร�มตน โดย

นกวเคราะหระบบจะทาการพจารณาถงปญหาเหลาน �นเพ�อหาแนวทางแกไขตอไป

สรป การทางานในข �นตอนการบารงรกษาระบบ (System Maintenance)


1. เกบรวบรวมคารองขอใหปรบปรงระบบ

2. วเคราะหขอมลคารองขอเพ�อการปรบปรง

3. ออกแบบการทางานท�ตองการปรบปรง

4. ปรบปรงระบบ

แบบฟอรมแจงขอผดพลาดของระบบ

5. เคร�องมอสนบสนนการพฒนาระบบ (Computer-Aided Systems Engineering Tools: CASE Tools)

แมวาในแตละข �นตอนของการพฒนาระบบ จะมการนาเทคนค แบบจาลอง และแผนภาพ ชนดตางๆ

อธบายแทนขอมลจากเอกสารท�เปนขอความอธบายลกษณะการทางานของระบบ และวธแกไขปญหาท�เกดข �น

กตาม หากข �นตอนในการทางานเหลาน �สามารถลดระยะเวลาลงได จะทาใหสามารถเพ�มเวลาในข �นตอนอ�น ท�

เหนวาควรใสใจในรายละเอยดเพ�มข �นได สงผลใหการพฒนาระบบมความถกตองมากข �นและผดพลาดนอยลง

ได

ปจจบนมซอฟตแวรท�ชวยสรางแผนภาพ รายงาน โคดโปรแกรม ในระหวางการวเคราะหและออกแบบ

ระบบใหเปนไปโดยอตโนมต น�นคอ Computer-Aided Systems Engineering(CASE) ซ�งเปนโปรแกรม

ประยกตหรอซอฟตแวรชนดหน�งของเทคโนโลย ท�ชวยในการพฒนาระบบ คอยสนบสนนการทางานในแตละ

ข �นตอนของการพฒนา ดวยการเตรยมฟงกชนการทางานตางๆ ท�ทาใหการทางานแตละข �นตอนมความรวดเรว

และมคณภาพมากข �น

CASE จะชวยแบงเบาภาระของนกวเคราะหระบบไดมาก ต �งแตการชวยสราง Context Diagram,

Flowchart, E-R Diagram สรางรายงานและแบบฟอรม ตลอดจนการสรางโคดโปรแกรม (Source Code) ให

อตโนมตอกดวย

5.1. ขอบขายของเคร�องมอสนบสนนการพฒนาระบบ (CASE Tool Framework)

CASE ท�ใชในการพฒนาระบบถกแบงขอบขายการทางานออกเปน 2 ชวง โดยการแบงน �นอางองจากข �น

ตอนการพฒนาระบบในวงจร SDLC ซ�งมดงตอไปน �

Upper-CASE : เปนเคร�องมอท�ชวยสนบสนนการทางานในข �นตอนตนๆ ของการพฒนาระบบ ไดแก

ข �นตอนการวางแผน ข �นตอนการวเคราะห และข �นตอนการออกแบบระบบ

Lower-CASE : เปนเคร�องมอท�ชวยสนบสนนการทางานในข �นตอนสดทายในการพฒนาระบบ ไดแก

ข �นตอนการออกแบบ ข �นตอนการพฒนาและทดสอบระบบ และข �นตอนการใหบรการหลงการตดต �งระบบ จะ

เหนวา CASE ท �งสองระดบน � มการทางานท�ซ �าซอนกนอย บางคร �งองคกรอาจเลอกใชงาน CASE Tools ท �ง

สองระดบรวมกนได

5.2. คณสมบตและความสามารถของ CASE (Facilities and Functions)

ในการทางานของ CASE จะมการเรยกใชขอมลจาก Repository ซ�งจะทาให CASE มความสามารถและ

จดเตรยมส�งอานวยความสะดวกใหกบนกวเคราะหระบบในการพฒนาระบบได ดงน �

1. เคร�องมอชวยสรางแผนภาพ (Diagram Tools) ใชในการเขยนแผนภาพเพ�อจาลองส�งตางๆ ของระบบ

ซ�งสามารถเช�อมโยงกบแบบจาลองสวนอ�นได

2. เคร�องมอชวยเกบรายละเอยดตางๆ ของระบบ (Description Tools) ใชในการบนทก ลบ และแกไข

รายละเอยดตางๆ ของระบบได รวมท �งยงสามารถแสดงผลลพธในรปแบบเอกสารแสดงรายละเอยด

ได

3. เคร�องมอชวยสรางตวตนแบบ (Prototyping Tools) ใชในการสรางโปรแกรมตนแบบเพ�อจาลองระบบ

ออกมาทดลองใชงานไดในระดบท�สามารถบอกถงความพอใจของผใชได

4. เคร�องมอชวยสรางรายงานแสดงรายละเอยดของแบบจาลอง (Inquiry and Reporting) ใชในการ

สรางรายงานรายละเอยดตางๆ ของแบบจาลองซ�งถกเกบไวใน Repository ได

5. เคร�องมอเพ�อคณภาพของแบบจาลอง (Quality Management Tools) ชวยในการสรางแบบจาลอง

เอกสาร และตวตนแบบตางๆ ท�ถกสรางข �นมคณภาพ โดยมการตรวจสอบความถกตองและความ

สอดคลองกนได อกทงหากเกดขอผดพลาดข �นเคร�องมอชนดน �สามารถบงบอกถงขอผดพลาดน �นได

6. เคร�องมอสนบสนนการตดสนใจ (Decision Support Tools) จดเตรยมสารสนเทศเพ�อการตดสนใจท�

จะเกดข �นระหวางการพฒนาระบบ เชน ชวยนกวเคราะหระบบประมาณการและวเคราะหถงความ

เปนไปไดของแนวทางแกไขปญหา เปนตน

7. เคร�องมอชวยจดการเอกสาร (Documentation Oraanization tools) ใชในการสราง จดการ และ

แสดงรายงานสารสนเทศตางๆ ซ�งถกเกบไวใน Repository เพ�อนาเสนอตอผบรหารและผใชระบบได

8. เคร�องมอชวยออกแบบ (Design Generation Tools) ใชในการออกแบบระบบคราวๆ ในเบ �องตนได

ภายใตความตองการท�รวบรวมมาแลว เชน CASE สามารถออกแบบฐานขอมลท�ไดสรางแบบจาลอง

ขอมลมาแลว

9. เคร�องมอชวยสรางโคดโปรแกรม (Code Generator Tools) ใชในการสรางโคดของโปรแกรมท �งหมด

หรอสามารถสรางเพยงบางสวนได

10. เคร�องมอชวยทดสอบ (Testing Tools) ชวยใหนกวเคราะหและโปรแกรมเมอรสามารถทดสอบ

โปรแกรมไดรวดเรวย�งข �น

11. เคร�องมอชวยใหสามารถใชขอมลรวมกน (Data Sharing Tools) เตรยมการนาเขา (Import) และนา

ออก (Export) ของสารสนเทศระหวาง CASE Tools ท�ตางกนได

คณสมบตและความสามารถของ CASE เปนส�งท�คอยอานวยความสะดวกใหกบนกวเคราะหระบบในการ

พฒนาระบบ ซ�งจะชวยใหการทางานมความสะดวก รวดเรวและถกตองมากย�งข �น

5.4. ประโยชนท�ไดจากการใช CASE

การเลอกใช CASE ชวยในการพฒนาระบบน �นสามารถแบงเบาการทางานของนกวเคราะหระบบ ชวยให

เอกสารหรอแผนภาพตางๆ ท�จดทาข �น ดเปนระเบยบเรยบรอยและมคณภาพ ท�สาคญคอชวยลดเวลาใน

การทางานไดมาก นอกจากน �แลวยงสงผลใหเกดประโยชนตางๆ ดงน �

1. มการพฒนาคณภาพในการทางาน เน�องจาก CASE สามารถตรวจสอบความถกตอง สมบรณของ

แผนภาพและโปรแกรมได

2. มการสรางเอกสารท�ด

3. ประหยดเวลาในการบารงรกษาใหขอมลน �นเปนปจจบนมากท�สด เพยงเขาไปทาการแกไขใน

ฐานขอมล Repository เทาน �นกสามารถสรางเอกสารใหเปนปจจบนได โดยไมตองตามไปแกไข

เอกสารท�เก�ยวของท �งหมดเอง

6. ปจจยท�มผลกระทบตอนกวเคราะหระบบ

6.1. แหลงปจจยท�สามจากภายนอก (External Third Party)

1. แหลงขอมลภายนอกองคกร (Outsourcing) แบงลกษณะไดดงน �

1.1. วาจางบคคลภายนอกองคกรมาทาการพฒนาระบบ โดยลกษณะการวาจางน �น อาจมได

หลายรปแบบ ตามความเหมาะสมขององคกร เชน

- พฒนาท �งโครงการ โดยการใหนกวเคราะหระบบจากภายนอกเขามาดาเนนการพฒนา

ระบบขององคกรท �งหมดต �งแตตนจนเสรจส �นโครงการ ซ�งจะมคนในองคกรคอยใหขอมล

แกนกเคราะหระบบทมน �น ลกษณะการจางงานแบบน � จะเปนโครงการ (Project) ท�ไมได

เปนลกจางประจา ดงน �นเม�อทาการพฒนาเสรจส �นตามข �นตอนท�ทมพฒนาระบบจาก

ภายนอกไดวางแผนไวแลว กหมดสญญาการวาจาง

- พฒนาบางข �นตอนของโครงการ เชน วาจางเพ�อใหนกวเคราะหระบบดาเนนการเพยงการ

วเคราะหปญหาท�ไดกาหนดไวแลวโดยทมงานในองคกรเอง หรอ วาจางเพ�อดาเนนการ

เพยงข �นตอนของการออกแบบระบบ เปนตน

1.2. การซ �อโปรแกรมประยกตสาเรจรป (Application Software Package) มาใชในระบบ

ขอดของการเลอก Outsourcing

1. ลดตนทน (Cost Reduction) เน�องจากกลมบคคลผรบพฒนาระบบภายนอกองคกรบางรายมการเตรยม

วธการแกปญหา (Solution) ไวบางแลว หากองคกรเลอกใช เพยงแตแกไขเลกนอยเทาน �น กลมธรกจเหลาน �

มการแขงขนสงจงมกเสนอเทคโนโลยสมยใหมในราคาถกเพ�อเรยกรองความสนใจจากลกคา

2. สามารถเลอก Outsourcing ได เพราะกลมบคคลผรบพฒนาระบบภายนอกองคกรแตละรายน �นตางก

แขงขนเพ�อการครอบครองลกคาใหไดมากท�สด ดงน �นกลมท�ไดเปรยบคอกลมองคกรท�ตองการพฒนา

ระบบ เพราะมโอกาสเลอกบรษทผรบพฒนาระบบภายนอกท�เหมาะสมและดท�สดสาหรบองคกร

3. สามารถควบคมงบประมาณได เน�องจากกอนท�องคกรจะตกลงกบ Outsourcing จะมการสอบราคาตาม

งบประมาณท�ต �งไวเทาน �น

ขอเสยของการเลอก Outsourcing

1. มความเส�ยงท�ขอมลขององคกรอาจถกเปดเผย เน�องจากทมพฒนาระบบมาจากบคคลภายนอก

2. การบารงรกษาระบบไมเตมท� เน�องจากทมพฒนาระบบไมไดประจาอยในองคกร หากเลอกกลม

Outsourcing ท�มบรการหลงการขายไมด จะทาใหการทางานหลงจากตดต �งระบบแลวเปนไปคอนขาง

ลาบาก

6.2. การพฒนาการขององคกร

การพฒนาการขององคกรเปนอกปจจยหน�งท�มผลกระทบตอนกวเคราะหระบบ เน�องจากเปนการ

เปล�ยนแปลงเพ�อกาวไปสคณภาพในระดบสากลขององคกร โดยอาจเปนการเปล�ยนแปลงในดานข �นตอนการ

ดาเนนงาน การนาเทคโนโลยตางๆ เขามาใชเพ�อเพ�มประสทธภาพของการทางาน หรออาจเปนการนากลยทธ

การพฒนาองคกรในดานตางๆ เขามาใช เปนตน ทาใหนกวเคราะหจะตองปรบตวตามการเปล�ยนแปลงดงน �

เน�องจากนกวเคราะหระบบสมยใหมถกกาหนดใหเปนผชวยแกปญหาตางๆ ใหกบองคกรน�นเอง ตวอยางการ

พฒนาการขององคกรไดแก TQM, BPR, CPI เปนตน

TQM (Total Quality Management : TQM) การบรหารคณภาพรวม คอ กลยทธท�ใชในการพฒนาองคกรไปส

การจดการท�มคณภาพ ท �งดานกระบวนการและการดาเนนงาน โดยจะตองสรางความเช�อม�นวางานท�ไดจะตอง

มคณภาพ

คาวา “คณภาพ” ไดกลายมาเปนปจจยสาคญของชยชนะในการแขงขนทางธรกจ ดงน �นองคกรจงหน

มาสนใจในการพฒนาสนคาใหมคณภาพกนมากข �น แตการท�จะทาใหสนคามคณภาพน �น องคกรควรหาวธท�

จะทาให “บคลากร” ขององคกรเองตระหนกเสยกอนวา “คณภาพของตนเอง” น �นเปนส�งแรกท�จะทาใหองคกร

และสนคามคณภาพได

TQM สงผลกระทบตอนกวเคราะหระบบอยางนอย 2 ประการ

1. ทาใหนกวเคราะหระบบตองทาการกาหนดถงปญหาซ�งเปนเหตใหเกดการพฒนาคณภาพของการจดการ

2. ทาใหนกวเคราะหระบบจะตองวเคราะหและออกแบบระบบไดอยางสมบรณแบบท�สด เพราะหาก

นกวเคราะหระบบทางานผดพลาดในสวนของซอฟตแวร จะสงผลใหขาดคณภาพในการจดการทนท

จากอทธพลของ TQM สงผลใหธรกจตางๆ เร�มพยายามคดคนวธการสรางคณภาพขององคกรใหเกดข �น คอ

การคดใหมและออกแบบใหม (Rethink/Redesign) ในเร�องของกระบวนการดาเนนงานพ �นฐานทางธรกจ

วธการน �เรยกวา “BPR”

BPR (Business Process Redesign ) คอ การศกษา วเคราะห ถงพ �นฐานของกระบวนการดาเนนธรกจ เพ�อ

ทาการออกแบบใหม ซ�งจะชวยลดตนทนและปรบปรงการดาเนนงานของธรกจใหดย�งข �น โดยอาศยเทคโนโลย

สารสนเทศ

นกวเคราะหระบบมบทบาทอยางย�งในการรวมโครงการ BPR น � กลาวคอ นกวเคราะหระบบถกมองวาเปนผท�ม

ทกษะในการวเคราะหและออกแบบระบบ ซ�งความสาคญของ BPR คอ “ระบบ” น�นเอง อยางไรกตาม

กระบวนการดาเนนธรกจจะสมฤทธ�ผลได ตอเม�อมการควบคมกระบวนการทางธรกจอยางตอเน�อง ท�เรยกวา

“CPI”

CPI (Continuous Process Improvement) คอ การควบคมกระบวนการทางธรกจอยางตอเน�อง เพ�อลดตนทน

ปรบปรงการดาเนนงาน ประสทธภาพ และ เพ�มผลกาไร

กลาวคอ CPI เปนการเปล�ยนแปลงบางสวนของกระบวนการทางธรกจ แต BPR เปนการออกแบบใหมท �งหมด

นกวเคราะหระบบมสวนชวยในการปรบปรงกระบวนการน �รวมไปถงการออกแบบและพฒนาโปรแกรมเพ�อการ

ปรบปรงน �นดวย

7. โอกาสในอาชพนกวเคราะหระบบสมยใหม

การกาวเขามาสอาชพนกวเคราะหระบบถอไดวาเขามาสวงการของการพฒนาระบบสารสนเทศ ซ�ง

การทางานอยางเตมความสามารถ และการเกบเก�ยวประสบการณในการทางาน พฒนาความสามารถในการ

ทางานอยางสม�าเสมอ จะทาใหสามารถเล�อนตาแหนงจาก นกวเคราะหระบบ หรอ โปรแกรมเมอร ไปยงลาดบ

ท�สงข �นตอไปไดในอนาคต ดงเชนตวอยางของตาแหนงท�พฒนาจากนกวเคราะหระบบ ไดแก

1. นกวเคราะหระบบ (Junior Systems Analyst/Programmer,Junior Applications Programmer)

2. นกวเคราะหระบบอาวโส (Senior Systems Analyst)

3. ผบรหารจดการฐานขอมล (Database Administrator)

4. ผ ชานาญการดานความปลอดภยบนระบบคอมพวเตอร (Computer Security Specitalist)

5. วทยากรฝกอบรม (Training Specialist)

6. ผบรหารโครงการ (Project Manager)

7. ผจดการระบบสารสนเทศ (Information Systems Manager)

8. ผ ชานาญการดานเทคนค (Technical Specialists for Database, Telecommunications,

Microcomputers)

9. นกวเคราะหระบบอาวโสดานสนบสนนเทคนค (Senior Technical Support Analyst)

10. ผบรหารสารสนเทศระดบสง (Vice-President of MIS หรอ บางคร �งอาจเรยกวา Chief Information

Officer: CIO)

บทท� 2 ความรเบ �องตนเก�ยวกบระบบสารสนเทศ (Introduction to Information System)

ในปจจบนไดเขามามบทบาทตอการดาเนนธรกจมากข �น ทาใหหนวยงานธรกจท �งหลายจาเปนตอง

จดสรรงบประมาณสวนหน�งไว เพ�อการจดการกบขอมลสารสนเทศโดยเฉพาะ องคการตางๆ มการใช

เทคโนโลยสารสนเทศเพ�อหาความไดเปรยบในเชงคแขงขนกบองคการอ�นๆ โดยระบบสารสนเทศจะมอธพล

มากตอวธจดองคการและกระบวนการดาเนนการในหนาท�ตางๆ ทางธรกจ ความสมพนธระหวางองคการและ

การวางแผนระบบสารสนเทศ เพ�อการจดการกลายเปนกจกรรมท�มความสาคญในลาดบสง และคอยๆ

กลายเปนกจกรรมท�มความสาคญย�งในปจจบนน �เพราะวา

- องคการตางๆ ไดพบวาสามารถใชระบบสารสนเทศเพ�อการจดการ เพ�อความไดเปรยบใน

เชงแขงขน

- องคการตางๆ สามารถใชระบบสารสนเทศในการจดการเพ�อเพ�มผลผลต

- ผบรหารองคการไดตระหนกถงความสาคญเชงกลยทธของการบรณาการฐานขอมลท�เปน

ประโยชน และทาการเผยแพรสารสนเทศขององคการมากข �น

เน�องจากเทคโนโลยเหลาน �สามารถทาใหผประกอบการไดรบขอมลตางๆ เพ�อประกอบการ

ตดสนใจไดรวดเรว ทนเหตการณ ประกอบกบคอมพวเตอรในปจจบนมราคาท�ต�าลง ดงน �นจง

สงเกตไดวา ในปจจบนไมวาจะเปนองคการหรอหนวยงานเลกๆ ตางกนาคอมพวเตอรมาเปน

เคร�องมอในการใชงานอยท�วไป ประกอบกบเทคโนโลยคอมพวเตอรมความล �าหนาทกขณะ

และไมไดถกจากดการใชงานเฉพาะงานดานวทยาศาสตรเชนแตกอนอกตอไป

2.1. ความแตกตางระหวางขอมลกบสารสนเทศ

1. ขอมล (Data) คอ เหตการณจรงท�เกดข �นประจาวนในการดาเนนธรกจขององคกร เชน รายการส�งซ �อ

สนคาจากลกคา รายการสงสนคา ช�อท�อยลกคา ยอดขายในแตละวน เปนตน ขอมลอาจเปนไดหลาย

ชนด เชน ตวเลข ตวอกษร รปภาพ รปถาย หรอแมกระท�งเสยง

2. สารสนเทศ (Information) คอ ขอมลท�ผานกระบวนการเกบรวบรวมและเรยบเรยง เพ�อเปน

แหลงขอมลท�เปนประโยชนตอผใช เชนการนาเสนอยอดขายรายเดอนตอผบรหาร ซ�งยอดขายราย

เดอนน �นไดมาจากการรวบรวมยอดขายของตวแทนขายในแตละวน สารสนเทศท�ด จะชวยใหผบรหาร

สามารถตดสนใจไดถกตองแมนยาข �น และชวยใหการประมาณการในดานตางๆ ไมวาจะเปนการ

ลงทนหรอยอดขาย ใกลเคยงกบความเปนจรงท�จะเกดข �นไดมากท�สด

2.2.ชนดของระบบสารสนเทศ

ปจจบนระบบสารสนเทศไดรบการพฒนาข �นใหเปนเคร�องมอท�ชวยในการทางานทางดานตางๆ มากมาย

ไมวาจะเปนดานการตดสนใจเพ�อแกปญหาทางธรกจ ชวยในการทารายงานตางๆ เพ�อนาเสนอขอมล ชวย

ประมวลผลขอมลท�เกดข �นประจาวนในธรกจ ชวยวเคราะหหาทางออกของปญหา เปนตน ระบบ

สารสนเทศแตละชนด มดงน �

1. ระบบการประมวลผลขอมล (Transaction Processing Systems: TPS)

เปนระบบท�เก�ยวของกบการดาเนนงานประจาท�ตองทาในองคการ เชน การบนทกยอดขายแตละวน

การบนทกการทางานของพนกงานประจาท�ตองทาในองคการ เชน การบนทกยอดขายแตละวน การบนทก

การทางานของพนกงานในแตละวน การบนทกการส�งสนคาในแตละวน ซ�งรายงานตางๆ ท�บนทกในแตละ

วนน �น จะเปนการปฏบตงานท�ซ �าๆ กนทกวน โดยขอมลประจาวนเหลาน � จะทาการรวบรวมเพ�อนาไป

จดทารายงานท�ตองการตอไป

คณลกษณะของระบบการประมวลผลขอมล

1. สามารถจดเกบขอมลท�เกดข �นประจาวนของการดาเนนธรกจได เชน ประวตลกคา รายการส�งซ �อ

สนคาจากลกคา

2. สามารถสรางขอมลเพ�อดาเนนธรกจได เชน ออกใบกากบภาษ ออกใบแจงหน � ออกใบรายการสนคา

3. บารงรกษาขอมล (Data Maintenance) โดยการปรบปรงขอมล (เพ�ม ลบ แกไข) ใหเปนปจจบนมาก

ท�สดไมวาจะเปนการเปล�ยนแปลงของราคาสนคา ช�อท�อยของลกคา รหสสนคา เปนตน

สาหรบนกวเคราะหระบบท�ทาการวเคราะหและออกแบบการประมวลผลขอมลน � ส�งท�ตองคานงถง ไดแก

1. เวลาท�ใชในการตอบสนองการทางาน (Response time) ตองมความรวดเรว

2. ความสามารถในการประมวลผลขอมลจานวนมาก

3. ความถกตอง (Accuracy)

4. ความสอดคลองของขอมล (Consistency) กรณท�มการประมวลผลพรอมกนจากผใชหลายคน

2. ระบบสารสนเทศเพ�อการจดการ (Management Information Systems: MIS)

เปนระบบสารสนเทศท�ตอบสนองความตองการของผใชงานดวยการจดทารายงานท�ชวยในการ

ตดสนใจท�เก�ยวของกบการบรหาร ซ�งขอมลในรายงานจะเปนในลกษณะของการสรปผลท�ไดจากขอมล

ตางๆ ท�ถกจดเกบใน TPS รายงานประเภทน �อาจจะแสดงผลท �งในรปแบบของรายงานผลสรป หรอ

รายงานรายละเอยดเพ�อไวพจารณาประกอบได โดยสวนใหญแลว MIS มกมการจดทาเพ�อสงไปยง

แผนกตางๆ ตามระยะเวลา เชน ทกวน ทกสปดาห หรอทกๆ เดอน เปนตน

สาหรบรายงานท�ระบบสารสนเทศเพ�อการจดการสามารถจดเตรยมไวไดน �นแบงออกไดดงน �

1. รายงานตามกาหนดการ (Scheduled Reports) เปนรายงานท�มการกาหนดไวแลวตามแผนการ

ดาเนนงานของธรกจวาจะตองมการนาเสนอเปนในชวงเวลาใดเวลาหน�ง เชน รายงานรายสปดาห

(Weekly Report) รายงานรายเดอน (Monthly Report) รายงานรายป (Annual Report)

2. รายงานตามความตองการ (Demand Reports) เปนรายงานท�ถกสรางข �นเม�อตองการใชงาน เชน

การจดเตรยมสารสนเทศท�เปนยอดคงเหลอของวตถดบคงคลง เพ�อนามาจดทารายงานวตถดบคง

คลง สาหรบใชในการส�งซ �อวตถดบในการผลตคร �งตอไป

3. รายงานกรณเฉพาะ (Exception Report) เปนรายงานท�จดทาข �นในกรณพเศษ ท�ไมมปรากฎใน

แผนงาน เชน ในกรณมการหยดงานของพนกงานมากผดปกตจนทาใหกาลงการผลตลดลง

ผบรหารอาจจะตองการดรายงานการลาหยดเฉพาะพนกงานท�มจานวนวนลาหยดมากเกนไป และ

สามารถดรายงานกาลงการผลตท�ลดลงดวย จะเหนวารายงานประเภทน �มกจะมเง�อนไขในการ

จดทารายงานท�นอกเหนอจากท�มอยแลว

4. รายงานพยากรณ (Prediction Report) เปนรายงานท�เกดจากการประมาณ คาดคะเน หรอ

พยากรณเหตการณลวงหนา เชน รายงานการประมาณยอดขายท�เพ�มข �นในปถดไป รายงานการ

ประมาณกาลงการผลต เปนตน

คณลกษณะของระบบสารสนเทศเพ�อการจดการ

1. สามารถสรางสารสนเทศท�อางองไดตามหลกการดานการจดการ ดานคณตศาสตร หรอสถต ท�

เปนท�ยอมรบได

2. โดยปกตแลวสารสนเทศเพ�อการจดการน �ไดมาจากฐานขอมลท�มการเกบขอมลจากแหลงขอมล

มากมาย ซ�งแหลงขอมลน �นหมายรวมถงระบบการประมวลผลขอมลดวย

3. มการเตรยมสารสนเทศในรปแบบตางๆ ได 4 ประการดงน �

3.1. สารสนเทศสวนท�เปนรายละเอยด (Detailed Information) สารสนเทศลกษณะน �ใชเพ�อการ

จดการการปฏบตงานและเพ�อความตองการการควบคมการปฏบตงาน

3.2. สารสนเทศสวนท�เปนผลสรป (Summary Information) เปนสารสนเทศท�เกดจากการ

รวบรวมขอมลดบ เพ�อนาไปใชในการวเคราะหแนวโนมและความเปนไปไดท�จะเกดปญหาใน

ดานตางๆ

3.3. สารสนเทศกรณเฉพาะ (Exception Information) เปนสารสนเทศท�เกดจากการกรองขอมล

ตามเง�อนไขท�ผใชตองการแลว เพ�อนาไปสรางเปนรายงานกรณเฉพาะ (Exception Report)

ตอไป

3.4. สารสนเทศเพ�อการพยากรณ (Prediction Information) เปนสารสนเทศท�มการคานวณเพ�อ

นาไปใชในการสรางรายงานในการคาดคะเนผลประกอบการขององคกรหรอการคาดคะเน

ปรมาณการผลตท�แทจรงของปถดไป

บทท� 2 ความรเบ �องตนเก�ยวกบระบบสารสนเทศ (Introduction to Information System)

ในปจจบนไดเขามามบทบาทตอการดาเนนธรกจมากข �น ทาใหหนวยงานธรกจท �งหลายจาเปนตอง

จดสรรงบประมาณสวนหน�งไว เพ�อการจดการกบขอมลสารสนเทศโดยเฉพาะ องคการตางๆ มการใช

เทคโนโลยสารสนเทศเพ�อหาความไดเปรยบในเชงคแขงขนกบองคการอ�นๆ โดยระบบสารสนเทศจะมอธพล

มากตอวธจดองคการและกระบวนการดาเนนการในหนาท�ตางๆ ทางธรกจ ความสมพนธระหวางองคการและ

การวางแผนระบบสารสนเทศ เพ�อการจดการกลายเปนกจกรรมท�มความสาคญในลาดบสง และคอยๆ

กลายเปนกจกรรมท�มความสาคญย�งในปจจบนน �เพราะวา

- องคการตางๆ ไดพบวาสามารถใชระบบสารสนเทศเพ�อการจดการ เพ�อความไดเปรยบใน

เชงแขงขน

- องคการตางๆ สามารถใชระบบสารสนเทศในการจดการเพ�อเพ�มผลผลต

- ผบรหารองคการไดตระหนกถงความสาคญเชงกลยทธของการบรณาการฐานขอมลท�เปน

ประโยชน และทาการเผยแพรสารสนเทศขององคการมากข �น

เน�องจากเทคโนโลยเหลาน �สามารถทาใหผประกอบการไดรบขอมลตางๆ เพ�อประกอบการ

ตดสนใจไดรวดเรว ทนเหตการณ ประกอบกบคอมพวเตอรในปจจบนมราคาท�ต�าลง ดงน �นจง

สงเกตไดวา ในปจจบนไมวาจะเปนองคการหรอหนวยงานเลกๆ ตางกนาคอมพวเตอรมาเปน

เคร�องมอในการใชงานอยท�วไป ประกอบกบเทคโนโลยคอมพวเตอรมความล �าหนาทกขณะ

และไมไดถกจากดการใชงานเฉพาะงานดานวทยาศาสตรเชนแตกอนอกตอไป

2.1. ความแตกตางระหวางขอมลกบสารสนเทศ

1. ขอมล (Data) คอ เหตการณจรงท�เกดข �นประจาวนในการดาเนนธรกจขององคกร เชน รายการส�งซ �อ

สนคาจากลกคา รายการสงสนคา ช�อท�อยลกคา ยอดขายในแตละวน เปนตน ขอมลอาจเปนไดหลาย

ชนด เชน ตวเลข ตวอกษร รปภาพ รปถาย หรอแมกระท�งเสยง

2. สารสนเทศ (Information) คอ ขอมลท�ผานกระบวนการเกบรวบรวมและเรยบเรยง เพ�อเปน

แหลงขอมลท�เปนประโยชนตอผใช เชนการนาเสนอยอดขายรายเดอนตอผบรหาร ซ�งยอดขายราย

เดอนน �นไดมาจากการรวบรวมยอดขายของตวแทนขายในแตละวน สารสนเทศท�ด จะชวยใหผบรหาร

สามารถตดสนใจไดถกตองแมนยาข �น และชวยใหการประมาณการในดานตางๆ ไมวาจะเปนการ

ลงทนหรอยอดขาย ใกลเคยงกบความเปนจรงท�จะเกดข �นไดมากท�สด

2.2.ชนดของระบบสารสนเทศ

ปจจบนระบบสารสนเทศไดรบการพฒนาข �นใหเปนเคร�องมอท�ชวยในการทางานทางดานตางๆ มากมาย

ไมวาจะเปนดานการตดสนใจเพ�อแกปญหาทางธรกจ ชวยในการทารายงานตางๆ เพ�อนาเสนอขอมล ชวย

ประมวลผลขอมลท�เกดข �นประจาวนในธรกจ ชวยวเคราะหหาทางออกของปญหา เปนตน ระบบ

สารสนเทศแตละชนด มดงน �

1. ระบบการประมวลผลขอมล (Transaction Processing Systems: TPS)

เปนระบบท�เก�ยวของกบการดาเนนงานประจาท�ตองทาในองคการ เชน การบนทกยอดขายแตละวน

การบนทกการทางานของพนกงานประจาท�ตองทาในองคการ เชน การบนทกยอดขายแตละวน การบนทก

การทางานของพนกงานในแตละวน การบนทกการส�งสนคาในแตละวน ซ�งรายงานตางๆ ท�บนทกในแตละ

วนน �น จะเปนการปฏบตงานท�ซ �าๆ กนทกวน โดยขอมลประจาวนเหลาน � จะทาการรวบรวมเพ�อนาไป

จดทารายงานท�ตองการตอไป

คณลกษณะของระบบการประมวลผลขอมล

1. สามารถจดเกบขอมลท�เกดข �นประจาวนของการดาเนนธรกจได เชน ประวตลกคา รายการส�งซ �อ

สนคาจากลกคา

2. สามารถสรางขอมลเพ�อดาเนนธรกจได เชน ออกใบกากบภาษ ออกใบแจงหน � ออกใบรายการสนคา

3. บารงรกษาขอมล (Data Maintenance) โดยการปรบปรงขอมล (เพ�ม ลบ แกไข) ใหเปนปจจบนมาก

ท�สดไมวาจะเปนการเปล�ยนแปลงของราคาสนคา ช�อท�อยของลกคา รหสสนคา เปนตน

สาหรบนกวเคราะหระบบท�ทาการวเคราะหและออกแบบการประมวลผลขอมลน � ส�งท�ตองคานงถง ไดแก

1. เวลาท�ใชในการตอบสนองการทางาน (Response time) ตองมความรวดเรว

2. ความสามารถในการประมวลผลขอมลจานวนมาก

3. ความถกตอง (Accuracy)

4. ความสอดคลองของขอมล (Consistency) กรณท�มการประมวลผลพรอมกนจากผใชหลายคน

2. ระบบสารสนเทศเพ�อการจดการ (Management Information Systems: MIS)

เปนระบบสารสนเทศท�ตอบสนองความตองการของผใชงานดวยการจดทารายงานท�ชวยในการ

ตดสนใจท�เก�ยวของกบการบรหาร ซ�งขอมลในรายงานจะเปนในลกษณะของการสรปผลท�ไดจากขอมล

ตางๆ ท�ถกจดเกบใน TPS รายงานประเภทน �อาจจะแสดงผลท �งในรปแบบของรายงานผลสรป หรอ

รายงานรายละเอยดเพ�อไวพจารณาประกอบได โดยสวนใหญแลว MIS มกมการจดทาเพ�อสงไปยง

แผนกตางๆ ตามระยะเวลา เชน ทกวน ทกสปดาห หรอทกๆ เดอน เปนตน

สาหรบรายงานท�ระบบสารสนเทศเพ�อการจดการสามารถจดเตรยมไวไดน �นแบงออกไดดงน �

1. รายงานตามกาหนดการ (Scheduled Reports) เปนรายงานท�มการกาหนดไวแลวตามแผนการ

ดาเนนงานของธรกจวาจะตองมการนาเสนอเปนในชวงเวลาใดเวลาหน�ง เชน รายงานรายสปดาห

(Weekly Report) รายงานรายเดอน (Monthly Report) รายงานรายป (Annual Report)

2. รายงานตามความตองการ (Demand Reports) เปนรายงานท�ถกสรางข �นเม�อตองการใชงาน เชน

การจดเตรยมสารสนเทศท�เปนยอดคงเหลอของวตถดบคงคลง เพ�อนามาจดทารายงานวตถดบคง

คลง สาหรบใชในการส�งซ �อวตถดบในการผลตคร �งตอไป

3. รายงานกรณเฉพาะ (Exception Report) เปนรายงานท�จดทาข �นในกรณพเศษ ท�ไมมปรากฎใน

แผนงาน เชน ในกรณมการหยดงานของพนกงานมากผดปกตจนทาใหกาลงการผลตลดลง

ผบรหารอาจจะตองการดรายงานการลาหยดเฉพาะพนกงานท�มจานวนวนลาหยดมากเกนไป และ

สามารถดรายงานกาลงการผลตท�ลดลงดวย จะเหนวารายงานประเภทน �มกจะมเง�อนไขในการ

จดทารายงานท�นอกเหนอจากท�มอยแลว

4. รายงานพยากรณ (Prediction Report) เปนรายงานท�เกดจากการประมาณ คาดคะเน หรอ

พยากรณเหตการณลวงหนา เชน รายงานการประมาณยอดขายท�เพ�มข �นในปถดไป รายงานการ

ประมาณกาลงการผลต เปนตน

คณลกษณะของระบบสารสนเทศเพ�อการจดการ

1. สามารถสรางสารสนเทศท�อางองไดตามหลกการดานการจดการ ดานคณตศาสตร หรอสถต ท�

เปนท�ยอมรบได

2. โดยปกตแลวสารสนเทศเพ�อการจดการน �ไดมาจากฐานขอมลท�มการเกบขอมลจากแหลงขอมล

มากมาย ซ�งแหลงขอมลน �นหมายรวมถงระบบการประมวลผลขอมลดวย

3. มการเตรยมสารสนเทศในรปแบบตางๆ ได 4 ประการดงน �

3.1. สารสนเทศสวนท�เปนรายละเอยด (Detailed Information) สารสนเทศลกษณะน �ใชเพ�อการ

จดการการปฏบตงานและเพ�อความตองการการควบคมการปฏบตงาน

3.2. สารสนเทศสวนท�เปนผลสรป (Summary Information) เปนสารสนเทศท�เกดจากการ

รวบรวมขอมลดบ เพ�อนาไปใชในการวเคราะหแนวโนมและความเปนไปไดท�จะเกดปญหาใน

ดานตางๆ

3.3. สารสนเทศกรณเฉพาะ (Exception Information) เปนสารสนเทศท�เกดจากการกรองขอมล

ตามเง�อนไขท�ผใชตองการแลว เพ�อนาไปสรางเปนรายงานกรณเฉพาะ (Exception Report)

ตอไป

3.4. สารสนเทศเพ�อการพยากรณ (Prediction Information) เปนสารสนเทศท�มการคานวณเพ�อ

นาไปใชในการสรางรายงานในการคาดคะเนผลประกอบการขององคกรหรอการคาดคะเน

ปรมาณการผลตท�แทจรงของปถดไป

3. ระบบสนบสนนการตดสนใจ (Decision Support Systems :DSS)

เปนระบบท�ชวยสนบสนนการตดสนใจท�ตอบสนองความตองการของผบรหาร ดวยการจดทารายงาน

เพ�อใชประโยชนตอการตดสนใจของผบรหารในระดบตางๆ ดวยการสามารถนาขอมลท�ไดมาวเคราะห

ผล เพ�อชวยในการตดสนใจแกปญหา ระบบสนบสนนการตดสนใจน �ยงสามารถทาการปรบเปล�ยนตว

แปรตางๆ และวเคราะหผลใหม เพ�อนามาประกอบเปนทางเลอกการตดสนใจไดหลายๆ ทาง จดน �ทา

ให DSS มความแตกตางจาก TPS และ MIS คอ TPS และ MIS จะแสดงรายละเอยดหรอผลสรปของ

ขอมลท�เกดข �นจรงจากเหตการณในประจาวน

คณลกษณะของระบบสนบสนนการตดสนใจ

1. จดเตรยมสารสนเทศซ�งไดทาการประมวลผลแลวจากระบบประมวลผลขอมล (TPS) เพ�อชวยใน

การตดสนใจ

2. สนบสนนการตดสนใจแบบไมมโครงสราง (Unstructured Decisions) หรอแบบก�งโครงสราง

(Semi-Structured Decisions)

3. สนบสนนการตดสนใจของผใชในดานตางๆ ดงน �

3.1. ระบถงปญหาหรอโอกาสในการทาการตดสนใจ

3.2. ระบถงความเปนไปไดในการแกปญหาหรอการตดสนใจน �นๆ

3.3. เตรยมสารสนเทศท�จาเปนตอการแกปญหาน �นหรอท�จาเปนตอการกระทาการตดสนใจ

3.4. ทาการวเคราะหทางเลอกในการตดสนใจท�เปนไปได

3.5. เลยนแบบทางเลอกและผลลพธของการตดสนในท�เปนไปได

นอกจากคณลกษณะดงกลาวขางตนแลว จะเหนวาการทางานของ DSS น �นตองอาศยสารสนเทศ

จากฐานขอมล (Database) ซ�งมการเตรยมสารสนเทศท�เหมาะสาหรบการตดสนใจไวโดยเฉพาะ

เพ�อเพ�มความรวดเรวในการดงสารสนเทศน �นมาใชงาน จงไดมการแยกฐานขอมลของสารสนเทศท�

เตรยมไวสาหรบ DSS และระบบอ�นท�เก�ยวของโดยเฉพาะ เรยกฐานขอมลน �นวา “คลงขอมล

(Data Warehouse)”

คลงขอมล (Data Warehouse) คอ ฐานขอมลท�ไดมการเตรยมสานสนเทศเพ�อระบบสนบสนนการ

ตดสนใจไวโดยเฉพาะมลกษณะดงน �

- DSS สามารถอานสารสนเทศจากคลงขอมลไดอยางเดยว (Read-only) ไมสามารถแกไข

สารสนเทศภายในคลงขอมลได

- เกบสารสนเทศไว 3 ประเภท ไดแก สารสนเทศท�เปนสวนรายละเอยด (Details) สวนท�

เปนผลสรป (Summary) และสวนท�เปนสารสนเทศกรณเฉพาะ (Exception)

- สามารถเขาถงขอมลไดท �งผใชลาดบสดทาย (End-Users) และผบรหาร (Managers)

- เตรยมเคร�องมอ (Tools) ท�สนบสนนการตดสนใจ เชน โปรแกรมทางดาน Spreadsheet

(Excel) โปรแกรมทางดานการจดการฐานขอมล (Access) เคร�องมอในการสรางรายงาน

(Focus) และโปรแกรมวเคราะหงานทางสถต (SAS,SPSS)

4. ระบบผเช�ยวชาญ (Expert System :ES)

เปนระบบท�รวบรวมความรความเช�ยวชาญเฉพาะดานตางๆ เขาดวยกน รวมท �งปจจยตางๆ ท�เก�ยวของ

สามารถนาเหตการณตางๆ มาประมวลเปนภาพรวมเพ�อใหคาตอบแกผใช ซ�งจะแตกตางกบระบบ

สนบสนนการตดสนใจ ท�เสนอเพยงทางเลอกท�ดและใหผใชตดสนใจเอง

คณสมบตของระบบผเช�ยวชาญ

1. ES จะทาการเลยนแบบวธการคดและเหตผลของผเช�ยวชาญจากประสบการณในการแกปญหาจรง

ในดานตางๆ

2. อาจนา ES มาใชรวมงานกบเทคโนโลยปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence :AI) เรยกการทางาน

รวมกนวา “Expert System Shells”

3. มการดงสารสนเทศจากคลงขอมลเชนเดยวกบระบบสนบสนนการตดสนใจ (DSS)

จะเหนไดวาระบบสนบสนนการตดสนใจ (DSS) กบระบบผเช�ยวชาญ (ES) จะมลกษณะคลายกน

แตกตางกนตรงท� DSS เปนระบบท�เสนอทางเลอกในการแกปญหาหรอตดสนใจเพ�อใหผใชไดตดสนใจ

เอง สวน ES น �นเปนระบบท�ตดสนใจแทนผใชโดยอาศยสารสนเทศท�รวบรวมมาจากเหตผลและ

ประสบการณจรง

5. ระบบสารสนเทศเพ�อสานกงาน (Office Information Systems: OIS)

เปนระบบสารสนเทศในสานกงานท�ใชเทคโนโลยคอมพวเตอร เทคโนโลยดานการส�อสารและเครอขาย

รวมถงการใชซอฟตแวรตางๆ ท�เก�ยวกบงานออฟฟคมาใชในสานกงาน เชน MS-Office ท�ประกอบดวย

โปรแกรมประมวลผลคา (Word Processing) โปรแกรมตารางงาน (Spread Sheet) และโปรแกรม

เครอขายสานกงาน เชน MS-Outlook เปนตน

คณลกษณะของระบบสารสนเทศเพ�อสานกงาน

1. มการเกบรวบรวมสารสนเทศตางๆ ท�เก�ยวของกบกลมบคคลทกกลมไวเพ�อการใชงาน

2. ชวยการทางานอตโนมตดานตางๆ ไดแก

- การประมวลผลคา (Word Processing)

- สงขอความอเลกทรอนกส หรอ จดหมายอเลกทรอนกส

- การทางานรวมกนเปนเครอขายคอมพวเตอร (Work Group Computing)

- การกาหนดการทางานรวมกน (Work Group Scheduling)

- เอกสารอเลกทรอนกสหรอรปภาพ

- การจดการกระแสการทางาน (Work Flow Management)

3. มการประยกตใชเทคโนโลยรวมกนระหวาง OIS กบ TPS อนไดแก

- เทคโนโลยการสรางแบบฟอรมอเลคทรอนกส (Electronic Form Technology) เปนการ

ชวยสรางแบบฟอรมอเลคทรอนกสเพ�อใหสามารถใชงานรวมกบฐานขอมลของระบบ

ประมวลผลขอมล

- เทคโนโลยการทางานรวมกนเปนกลม (Work Group Technology) เชน โปรแกรม Lotus

Notes เพ�อเตรยมวธการสาหรบการทางานท�มการใชงานของผใชหลายคนเพ�อเขาถง และ

การปรบปรงขอมลรวมกนจากการทางานท�เกดข �นประจาวน

- เทคโนโลยขอความอเลคทรอนกส (Electronic Messing Technology) พนกงานสามารถ

ตดตอส�อสารกนไดดวยการสงขอความอเลคทรอนกส

- เทคโนโลยชดโปรแกรมสานกงานอตโนมต (Office Automation Suite Technology) นา

โปรแกรมท�ใชในสานกงานมาประยกตใชรวมกน

- เทคโนโลยรปภาพ (Imaging Technology) เปนการผสมผสานกนระหวางรปภาพและ

แบบฟอรมอเลคทรอนกสเพ�อใชในการทางาน หรอเปนการสแกนรปภาพน�นเอง

6. ระบบสารสนเทศสวนบคคลและสารสนเทศเพ�อการทางานเปนกลม (Personal and Work

Group Information Systems)

- ระบบสารสนเทศสวนบคคล (Personal Information System : PIS) เปนระบบท�ออกแบบ

มาเพ�อตอบสนองความตองการเฉพาะบคคลเพ�อเพ�มผลผลตในการทางาน

- ระบบสารสนเทศเพ�อการทางานเปนกลม (Work Group Information System :WIS) เปน

ระบบท�ออกแบบมาเพ�อตอบสนองการทางานท�เปนกลม เพ�อเพ�มผลผลตในการทางาน

คณลกษณะของ PIS และ WIS

1. ท �งสองระบบน �สรางข �นมาเพ�อรองรบการใชงานของเทคโนโลยคอมพวเตอรและซอฟตแวร

2. WIS เปนระบบท�เช�อมการทางานระหวางเคร�องคอมพวเตอรสวนบคคลกบเครอขายคอมพวเตอรแบบ LAN

บทท� 3 การบรหารโครงการ

3.1. พ �นฐานของโครงการ

โครงการ (Project) คอ กลมของงานท�เก�ยวของกน และตองปฎบตงานเหลาน �นตามลาดบกอนหลง

เพ�อใหบรรลตามวตถประสงคท�กาหนดไว โดยมจดเร�มตนและจดเสรจส �นเพยงจดเดยวซ�งคาวา งาน (Activity)

หมายถง งานท�เปนสวนหน�งของโครงการ ซ�งตองใชเวลาและทรพยากรในการทางานน �นๆ งานตองมจดเร�มตน

และจดส �นสดท�บงช �ได ดงน �นความสมบรณของโครงการดงกลาวจะบรรลไดตามวตถประสงค จงจาเปนตองม

การบรหารโครงการ (Project Management) การบรหารโครงการหมายถง การรจกวางแผน และควบคม

โครงการ ใหโครงการน �นเปนไปตามวตถประสงคของโครงการตามระยะเวลาท�กาหนดอยางมประสทธภาพและ

ประสทธผล

การเร�มตนโครงการน �นส�งท�ตองพจารณาคอ พจารณาถงความเปนไปไดของโครงการ การจด

ตารางเวลาทางาน การบรหารกจกรรม และสมาชกในทมท�ทาโครงการ ซ�งท �งหมดน � คอ สวนสาคญในการทา

ใหโครงการน �นเปนไปไดอยางราบร�น และประสบความสาเรจ ผบรหารโครงการตองมการควบคมงานโดยการ

กาหนดตารางเวลาในการทากจกรรมตางๆ ภายในโครงการ และบรหารใหกจกรรมตางๆน �นไดออกมาอยางม

ประสทธผล ณ เวลาท�กาหนด ซ�งหลกการบรหารงานในลกษณะน � ผบรหารสามารถใชวธ ผงแกนท(GANTT

Charts) และแผนภาพเพรธ (PERT Diagram) มาชวยบรหารโครงการ

3.2. การใชผงแกนท (Gantt Chart) และแผนภาพเพรธ (Pert Diagram)

ผงแกนท (Gantt Chart) คอ ผงท�ใชเขยนแทนงานตางๆ ของโครงการในรปกราฟแทงโดยแกน Y แทน

งานตางๆ ท�มในโครงการน �นและแกน X แทนเวลาในการทางานของแตละงาน โดยการเขยนรปแทงแทนงาน

ความยาวของแทงเปนสดสวนโดยตรงกบระยะเวลาการทางาน และการเขยนแทงกราฟตองเรยงลาดบตามการ

วางแผนการทางาน ผงแกนทเปนเคร�องมอท�ใชในการวางแผนและกาหนดเวลาในการทางานของโครงการ ซ�ง

เปนผงท�ใชงานงายไมซบซอน และในปจจบนกยงนยมผงแกนทน �มาเปนเคร�องมอการวางแผนโครงการ แต

อยางไรกตาม ผงแกนทน �จะไมไดแสดงความสมพนธระหวางงานใหเหนไดอยางชดเจน และไมสามารถบอกได

วางานท�ปฏบตการลาชาจะมผลตอโครงการดวย ดงน �นโครงการขนาดใหญท�มระบบงานท�กระจายเปนระบบ

ยอยๆ และมจานวนมาก มข �นตอนการดาเนนงานท�ซบซอน จงมกนาเทคนคของเพรต (PERT) และซพเอม

(CPM) มาประยกตการใชงานมากกวา

ตวอยาง

งาน ระยะเวลาการทางาน (วน) เร�มหลงจากงาน (วน)

A

B

C

D

E

5

3

2

8

5

C

-

-

A,B

B

แผนภาพเพรธ (Pert Diagram) คอ แผนภาพท�เขยนแทนงาน โดยแตละงานตองเขยนกากบดวยโหนด

c(Node) เร�มตนงาน ตามดวยเสนท�แสดงช�อกากบงานค�นดวย “,” ตามดวยระยะเวลาในการดาเนนงานและ

ส �นสดท�โหนดเขยนแทนดวยวงกลมและมตวเลขกากบ สวนตวเลขกากบจะเร�มจากคานอยแลวเพ�มคามากข �น

ในการเขยนกากบแตละโหนด การบรหารโครงการดวยการวางแผน ควบคม โดยใชเทคนค PERT (Program

Evaluation and Review Technique) และ CPM (Critical Path Method) เปนการวเคราะหขายงานท�มก

นามาใชในการบรหารโครงการ ท�มจดเร�มตนของโครงการจนถงการปดโครงการท�แนนอน มสวนงานยอยตางๆ

ท�มการกระจายโดยมความสมพนธกนซ�งกนและกน วตถประสงคและหลกการของ PERT และ CPM มพ �นฐาน

ท�คลายคลงกน โดย PERT จะเนนดานเวลาในการดาเนนโครงการ สวน CPM จะเนนดานคาใชจายของ

โครงการ แตปจจบนไดมการนามาใชรวมกน โดยคาวา PERT เพยงคาเดยว อาจหมายถงการนาเทคนคของ

CPM มาใชรวมดวย

ตวอยาง แผนภาพเพรธ (Pert Diagram) ขอมลจากแผนการดาเนนงานตารางดานบน

สายงานท� 1 B – E = 3+5 = 8

สายงานท� 2 C – A – E = 2+7+5 = 14

สายงานท� 3 C – A – D = 2+7+8 =17

2 4 6 8 10 12 14 16 เวลา

A

B

C

D

E

C,2

B,3

A,7

E,5

D,8

วตถประสงคของ PERT

PERT เปนแผนงานท�สามารถแสดงภาพรวมของโครงการดวยขายงาน (Network) โดยแสดง

กจกรรมตางๆในโครงการ ลาดบการทางาน และความสมพนธระหวางกจกรรมตางๆ ท �งน �มวตถประสงคเพ�อ

1. วางแผนโครงการ (Project Planning) โดยจะทาการคานวณระยะเวลาการทางาน และแสดงถง

กจกรรมแตละกจกรรมวาควรเร�มเม�อใด แลวเสรจเม�อใด และสามารถกาหนดไดวากจกรรมใดเปน

กจกรรมสาคญ ทางานลาชาไมได หรอลาชาไดไมเกนเทาใด

2. ควบคมโครงการ (Project Control) สามารถควบคมการทางานตามแผนท�ไดวางไว และควบคม

การทางานไมใหลาชากวากาหนด

3. บรหารทรพยากร (Resource) กลาวคอ สามารถใชทรพยากรตางๆ เชน เงนลงทน บคลกร

เคร�องมอ อปกรณ และอ�นๆ ไดอยางมประสทธภาพและประโยชนเตมท�

4. บรหารโครงการ (Project Management) งานท�ดาเนนการอยอาจจาเปนตองเรงการดาเนนการ

เพ�อแลวเสรจกวากาหนด กสามารถทาไดดวยการเรงทากจกรรมใดบาง เพ�อใหงานเสรจใน

ระยะเวลาท�เรวข �น

สายงานวกฤต (Critical Paths) จะพจารณาจากสายงานท�มเวลารวมยาวนานท�สด ซ�งในท�น � คอสาย

งานท� 3 คอ C – A – D รวมเวลาท �งส �น 17 วน น�นหมายถงการดาเนนงานทกอยางในแตละข �นตอน

จะแลวเสรจโดยใชเวลา 17 วน โดยในบางโครงการอาจมสายงานวกฤตมากกวา 1 สายงาน

การเรงโครงการ

สายงานวกฤต คอ สายงานท�มระยะยาวนานท�สดซ�งถอเปนสายงานท�มความสาคญ หากงาน

หรอกจกรรมภายในสายงานวกฤตชากวาท�กาหนดไวในโครงการ น�นหมายถงวาโครงการกจะเสรจชา

ไปดวย ดงน �นการควบคมโครงการใหสาเรจตามเวลาท�ไดกาหนดไว จาเปนตองมการควบคมกจกรรม

ในสายงานวกฤตใหเปนไปตามท�ไดวางแผนไว ดงน �นหากตองการเรงโครงการใหเสรจเรวข �น กสามารถ

ทาไดดวยการเรงกจกรรมภายในสายงานวกฤตน�นเอง

งาน งานท�ตองเสรจกอน ระยะเวลา (วน) คาใชจายในการเรง

งาน 1 วน (บาท) ปกต เรง

A

B

C

D

E

F

G

H

-

-

A

A

B

B

C

D,E

7

8

9

11

8

10

13

13

6

6

7

9

5

7

11

12

150

75

200

125

115

100

200

100

I F 14 10 125

สายงานท� 1 A – C – G = 7+9+13 = 29

สายงานท� 2 A – D – H = 7+11+13 = 31

สายงานท� 3 B – E – H = 8+8+13 =29

สายงานท� 4 B – F – I = 8+10+14 =32 --- สายงานวกฤต

จากการคานวณระยะเวลา สายงานวกฤต คอ B – F – I ซ�งใชเวลารวม 32 วน หากตองการเรงโครงการใหเสรจ

เรวข �น จงตองจดการกบสายงานน � โดยสมมตวาถาตองการใหโครงการเสรจภายใน 28 วน และเสยคาใชจาย

นอยท�สด

สายงาน B – F – I ปรากฎวากจกรรม B มคาใชจายตอวนต�าท�สดดงน �นจงทาการเรงกจกรรม B จาก 8 วน

เหลอ 6 วน

สายงานท� 1 A – C – G = 7+9+13 = 29

สายงานท� 2 A – D – H = 7+11+13 = 31 --- สายงานวกฤต

สายงานท� 3 B – E – H = 6+8+13 = 27

สายงานท� 4 B – F – I = 6+10+14 = 30

หลงจากท�ไดทาการเรงกจกรรม B ยงไมไดทาใหโครงการเสรจลงไดตามเวลาท�กาหนดไว ดงน �นจงตองเรง

กจกรรมอ�น โดยสายงานวกฤตในท�น �คอ A – D – H โดยคาใชจายของกจกรรม H มต�าสดคอวนละ 100 บาท

ดงน �นจงเลอกกจกรรม H ดวยการเรงเวลาจาก 13 วน เปน 12 วน

สายงานท� 1 A – C – G = 7+9+13 = 29

สายงานท� 2 A – D – H = 7+11+12 = 30 --- สายงานวกฤต

สายงานท� 3 B – E – H = 6+8+12 = 26

สายงานท� 4 B – F – I = 6+10+14 = 30 --- สายงานวกฤต

1

2

3

4

5

6

7

A,7

B,8

C,9

D,11

E,8

F,10

G,13

H,13

I,14

หลงจากท�ไดทาการเรงกจกรรม H ยงไมไดทาใหโครงการเสรจลงไดตามเวลาท�กาหนดไว ดงน �นจงตองเรง

กจกรรมอ�น โดยสายงานวกฤตในท�น �มสองสายงาน คอ A – D – H และ B – F – I โดยเสนทางท�หน�งกจกรรม D

จะมคาใชจายต�าสด คอ 125 บาทตอวน และเรงไดเรวข �น 2 วน สวนเสนทางท�สอง กจกรรม F จะมคาใชจาย

ต�าสด คอ 100 บาทตอวน และเรงไดเรวข �น 3 วน โดยจะทาการเรงกจกรรม D และ F ลง 2 วน ซ�งกจกรรม F

น �นสามารถเรงไดเรวข �น 3 วน แตถาพจารณาแลวจะเหนไดวาถงแมเรงกจกรรม F เปน 3 วนไมไดทาให

โครงการสามารถเสรจเรวข �น ซ�งหากเรงกจกรรม F เปน 3 วน จะมผลทาใหเสยคาใชจายเพ�มข �นโดยใชเหต

สายงานท� 1 A – C – G = 7+9+13 = 29 --- สายงานวกฤต

สายงานท� 2 A – D – H = 7+9+12 = 28

สายงานท� 3 B – E – H = 6+8+12 = 26

สายงานท� 4 B – F – I = 6+8+14 = 28

หลงจากท�ไดทาการเรงกจกรรม D และ F แลว ยงไมไดทาใหโครงการเสรจลงไดตามเวลาท�กาหนดไว ดงน �นจง

ตองเรงกจกรรมอ�น โดยสายงานวกฤตในท�น � คอ A – C – G โดยคาใชจายของกจกรรม A มต�าสด คอ วนละ

150 บาท ดงน �นจงเลอกกจกรรม A ดวยการเรงเวลาจาก 7 วน เปน 6 วน

สายงานท� 1 A – C – G = 6+9+13 = 28 --- สายงานวกฤต

สายงานท� 2 A – D – H = 6+9+12 = 27

สายงานท� 3 B – E – H = 6+8+12 = 26

สายงานท� 4 B – F – I = 6+8+14 = 28 --- สายงานวกฤต

จากการลดกจกรรม A,B,D,F และ H จงสามารถจดทาโครงการไดแลวเสรจภายใน 28 วนตามแผนท�ไดวางไว

โดยจะไดสายงานวกฤตอยสองสายงาน และมจานวนวนยาวนานท�สด คอ 28 วน และคาใชจายท�ตองเพ�มข �น

จากการเรงงานใหเสรจเรวข �น สามารถแสดงรายละเอยดไดดงน �

กจกรรมท�เรง จานวนวน คาใชจายตอวน รวม(บาท)

A

B

D

F

H

1

2

2

2

1

150

75

125

100

100

150

150

250

200

100

รวมคาใชจายท�เพ�มข �นจากการเรงโครงการ 850

บทท� 4 การคนหาและเลอกสรรโครงการ

(Project Identification and Selection)

4.1. การคนหาโครงการท�ตองการการพฒนา สามารถคนหาโครงการพฒนาระบบภายในองคกรไดจากกลมบคคลท�อยภายในองคกรดงน �

1. ผบรหารสงสดขององคกรเอง

2 ผจดการของแผนกตางๆ ท�มความสนใจในโครงการท�ตองการพฒนา

3. ผใชระบบหรอหวหนาแผนก ซ�งเปนผประสงคท�จะพฒนาระบบใหดกวาเดม

4. ผบรหารอาวโสของทพฒนาระบบสารสนเทศ

สามารถจาแนกลกษณะของโครงการตามมมมองของกลมบคคลในองคกรตางๆ ดงน �

บคคลท�เก�ยวของ ลกษณะของโครงการ

ผบรหารระดบสง (Top Management) 1. มงเนนเชงกลยทธมากท�สด

2. โครงการมขนาดใหญท�สด

3. มระยะเวลาดาเนนโครงการนานท�สด

ผบรหารระดบลาง (Steering Committee) 1. มงเนนการปฏบตหนาท�รวมกน

2. มการเปล�ยนแปลงโครงสรางมากกวา

3. มการวเคราะหตนทนและกาไรอยางเปนแบบแผน

4. โครงการมความเส�ยงและมขนาดใหญ

ผใชระบบ (User Department) 1. ไมมงเชงกลยทธ

2. มการพฒนาท�รวดเรว

3. มผ เก�ยวของในการดาเนนโครงการนอย

ทมนกพฒนา (Development Group) 1. คานงถงการนาระบบใหมไปประยกตใชงานรวมกบระบบ

เดมท�มอยแลว

2. สามารถพฒนาไดอยางรวดเรว

3. มกไมคานงถงตนทนและกาไร

การคนหาโครงการพฒนาระบบจากกลมบคคลท�กลาวไวขางตน จะทาใหไดโครงการตางๆ ท�มลกษณะและผลการ

อนมตท�แตกตางกน ดงน �นจงจาเปนตองมการจาแนกโครงการพฒนาระบบออกเปนกลม เพ�อพจารณาถง

ผลตอบแทนท�จะไดรบจากโครงการ และความเหมาะสมกบสภาวะการณปจจบนขององคกร เน�องจากบางโครงการท�

คนหามาน �นอาจไมตรงตามวตถประสงคขององคกรในขณะน �น

4.2. การจาแนกและจดกลมโครงการท�คนหามา

การจาแนกและจดกลมของโครงการเปนผลเน�องมาจาก แตละโครงการท�คนหามาอาจไมสอดคลองกบ

วตถประสงคขององคกร ในการจาแนกโครงการจะใชวธท�เรยกวา “การประเมนคาความเปนไปไดของโครงการ”

(หมายถง โครงการท�สามารถสรางผลตอบแทนสงสดใหองคกร) โดยจะมการกาหนดกฎเกณฑข �นมาเปนหลก

ในการประเมน ซ�งกฎเกณฑของแตละองคกรอาจแตกตางกนไป แตโดยท�วไปแลวจะมหลกเกณฑในการ

ประเมนโครงการดงแสดงในตารางตอไปน �

เกณฑในการประเมนเพ�อใชในการจดกลม รายละเอยด

1. การวเคราะห Value Chain

(Value Chain Analysis)

พจารณาถงกจกรรมในโครงการท�จะสามารถเพ�ม

คณคาใหแกสนคาหรอบรการ รวมท �งพจารณาถง

ตนทนท�จะเกดข �นดวย

2. สอดคลองกบกลยทธขององคกร พจารณาถงผลของโครงการท�จะสามารถชวยให

องคกรบรรลเปาหมายตามกลยทธท�วางไวได

3. ผลตอบแทนท�สามารถเปนไปได พจารณาโครงการท�จะสามารถเพ�มผลกาไร เพ�มลกคา

และบรการในชวงระยะเวลาหน�งได

4. แหลงทรพยากรท�สามารถนามาดาเนนการได พจารณาถงแหลงทรพยากรท�แตละโครงการตองการ

วาสามารถนามาดาเนนการไดหรอไม

5. ขนาดของโครงการและระยะเวลาในการดาเนน

โครงการ

พจารณาถงระยะเวลาท �งหมดท�ใชในการดาเนน

โครงการเม�อเสรจสมบรณแลว รวมท �งพจารณาขนาด

ของโครงการอนจะสงผลตอตนทนท�เกดข �น

6. ความยากในดานเทคนคและความเส�ยง พจารณาถงระดบความยากทางดานเทคนคเพ�อจะทา

ใหโครงการประสบผลสาเรจภายในเวลาท�กาหนด

และภายใตขอจากดของแหลงทรพยากร

Value Chain Analysis คอ การวเคราะหกจกรรมในวงจรการผลตสนคาหรอบรการ เพ�อพจารณาถงส�งท�ควร

กระทาเพ�อเพ�มคณคาของสนคาหรอบรการน �นในมมมองของผบรโภค โดยคณคาของสนคาหรอบรการน �น

หมายถง ราคาท�ไมสงจนเกนไปหรอการมบรการท�ด

เม�อทาการประเมนและกาหนดรายละเอยดของแตละโครงการเสรจส �นแลว งานตอไปคอการเลอกโครงการท�

เหมาะสมกบวตถประสงคขององคกร ดงรายละเอยดในหวขอถดไป

4.3. การเลอกโครงการท�เหมาะสม

การเลอกโครงการ คอ กระบวนการพจารณาโครงการท �งระยะส �นและระยะยาว แลวทาการเลอก

โครงการท�มความเปนไปไดมากท�สดท�จะทาใหองคกรน �นบรรลสเปาหมายท�ไดกาหนดไว

เน�องจากในการดาเนนธรกจน �นมการเปล�ยนแปลงเง�อนไขทางธรกจอยตลอดเวลา และสงผลกระทบตอ

โครงการใหมการเปล�ยนแปลงไปดวย ดงน �นในการคนหาและเลอกโครงการพฒนาระบบน �น ควรให

ความสาคญและเพ�มความระมดระวงเปนอยางย�งไมวาจะเปนข �นตอนใดกตาม

ปจจยท�ใชในการตดสนใจเลอกโครงการ ไดแก

- ความจาเปนขององคกร ตอโครงการพฒนาระบบน �นๆ วามความจาเปนมากนอยเพยงใด

- รายช�อของโครงการพฒนาระบบท�มความเปนไปได

- แหลงทรพยากรท�มอยแลวและสามารถใชประโยชนได

- เกณฑการประเมน

- ปจจยแวดลอมท�เก�ยวของกบองคกรหรอเง�อนไขทางธรกจ

ผลลพธท�อาจเปนไปไดในการตดสนใจเลอกโครงการ

- ยอมรบโครงการ (Accept Project) หมายถง การเร�มตนจดทาโครงการและดาเนนการในข �นตอนการ

พฒนาระบบตอไป

- ปฏเสธโครงการ (Reject Project) หมายถง ไมมการพจารณาโครงการน �นเพ�อการพฒนาตอไป หรออาจ

เปนการปฏเสธในกรณท�ใหระงบโครงการน �น แตยงตองการใหสวนงานน �นเสนอโครงการมาโดยใหหา

โครงการใหมมาเสนออคร �ง

- ชะลอโครงการ (Delay Project) หมายถง ใหชะลอโครงการท�เสนอไวกอน เน�องจากองคกรยงไมพรอมเม�อ

พรอมแลวจะนามาพจารณาอกคร �ง

- ใหผใชพฒนาระบบเอง (End-User Development) โดยการใหผใชระบบทาการพฒนาระบบกนเองภายใน

องคกรอาจจะเร�มจากการสงผใชไปฝกอบรมการพฒนาระบบกอน แลวจงนาความรท�ไดกลบมาพฒนา

กนเอง

- ใหทบทวนโครงการ (Proof of Concept) โดยใหผจดทาโครงการกลบไปเรยบเรยง หรอแกไขหลกการและ

เหตผลท�จดทาโครงการน �นข �นมาร แลวจงนามาเสนออกคร �งในภายหลง

ในข �นตอนการคนหาและการเลอกโครงการ นกวเคราะหระบบควรมความละเอยดรอบคอบในการพจารณา

เพ�อใหตรงกบวตถประสงคขององคกรและสามารถแกปญหาท�เกดข �นใหไดมากท�สด ส�งท�จะชวยเพ�มความ

ถกตองและตรงประเดนในการเลอกโครงการของนกวเคราะหระบบคอ การนาแผนกลยทธขององคกร

(Corporate Strategic Planning) และแผนงานระบบสารสนเทศ (Information System Planning) มาใช

กาหนดทศทางในการเลอกโครงการพฒนาระบบท�กอใหเกดผลประโยชนสงสดแกองคกร โดยมรายละเอยด

ดงตอไปน �

4.3.1. การวางแผนกลยทธขององคกร (Corporate Strategic Planning)

กอนการพจารณาเลอกโครงการ ควรมความเขาใจในสถานะปจจบนและเปาหมายท�แทจรง

ขององคกร นอกจากน �นควรพจารณาถงวธการท�จะทาใหโครงการน �นสามารถบรรลถงเปาหมายได น�นคอ การ

นาแผนกลยทธขององคกร (Corporate Strategic Planning) มาใชในกาหนดทศทางการเลอกโครงการ การ

วางแผนกลยทธขององคกรมข �นตอนดงน �

1. เขาใจในสถานะปจจบนขององคกร (Current Enterprise) เปนการสรางความเขาใจในสถานะปจจบนของ

องคกรในสถาวะการณเศรษฐกจในขณะน �น เพ�อหาแนวทางในการพฒนาองคกรในอนาคต เสมอนเปนการ

กาหนดถงภารกจ (Mission) ขององคกรน�นเอง

2. พจารณาถงสถานะในอนาคตขององคกร (Future Enterprise) เปนการกาหนดจดยนท�แทจรงขององคกร

ในอนาคตเสมอนเปนการกาหนดวตถประสงค (Objective) ขององคกรน�นเอง

3. วางแผนกลยทธ (Strategic Plan) เม�อมความเขาใจตอสถานะปจจบนและกาหนดส�งท�ตองการในอนาคต

แลว ข �นตอนน �เปนการดาเนนการเพ�อใหบรรลวตถประสงคขององคกรท�วางไวโดยใชกลยทธในการแขงขน

(Competitive Strategy)

การเลอกใชกลยทธในการแขงขนทางธรกจ ยอมตองนาสารสนเทศท�แตกตางกนมาประกอบการตดสนใจใน

การเลอกใชกลยทธ

ดงน �น การเขาใจถงภารกจหลก วตถประสงค และกลยทธในการดาเนนธรกจท�ชดเจน สามารถนามาเปนปจจย

เพ�อกาหนดทศทางในการคนหาและการเลอกโครงการท�เหมาะสมและสอดคลองกบวตถประสงคเหลาน �น

เพ�อใหเกดผลประโยชนสงสดแกองคกร กระบวนการวางแผนจะมสวนชวยในการกาหนดและเลอกโครงการท�

จะทาการพฒนาระบบนอกจากการใชกระบวนการวางแผนกลยทธขององคกร (Corporate Strategic

Planning) เพ�อกาหนดและเลอกโครงการท�จะพฒนาดงท�กลาวมาขางตนแลว ยงสามารถใชอกกระบวนการ

หน�งไดคอ การวางแผนระบบสารสนเทศ

4.3.2. การวางแผนระบบสารสนเทศ (Information System Planning : ISP)

การวางแผนระบบสารสนเทศ หมายถง การประเมนความตองการสารสนเทศขององคกร และ

ระบถงระบบสารสนเทศฐานขอมลและเทคโนโลย เพ�อใหไดมาซ�งสารสนเทศท�พงพอใจมากท�สด

ผ ท�มหนาท�ในการวางแผนงานระบบสารสนเทศโดยท�วไปแลวจะเปนผบรหารระบบสารสนเทศอาวโส โดยเร�ม

จากการกาหนดความตองการสารสนเทศขององคกรท �งในปจจบนและในอนาคต หลงจากน �นทาการพฒนากล

ยทธและวางแผนการเพ�อรองรบการเปล�ยนแปลงของระบบสารสนเทศและเทคโนโลย อนอาจจะเกดข �นใน

อนาคต โดยมงเนนไปท�ระบบสารสนเทศและเทคโนโลยในเชงวธการท�จะชวยใหธรกจน �นบรรลสวตถประสงค

(Objectives) ท�ไดวางไวในแผนกลยทธขององคกร (Corporate Strategic Planning) เชนเดยวกบการวางแผน

กลยทธขององคกร คอมการแบงกระบวนการการวางแผน เปน 3 ข �นตอน มรายละเอยดดงน �

1. ประเมนความตองการสารสนเทศในปจจบนขององคกร

โดยพจารณาความตองการท�มสวนเก�ยวของกบระบบงานบญช ทรพยากรบคคล ขอมล กระบวนการ

ทางานและเทคโนโลย เพ�อนาไปสการพฒนาระบบงานท�จะทาใหไดมาซ�งสารสนเทศตามความตองการ

เหลาน �นไดอยางมประสทธภาพ

ข �นตอนการประเมนความตองการสารสนเทศในปจจบน เร�มจากการแตงต �งทมงานเพ�อทาการเกบรวบรวม

ขอมลของความตองการสารสนเทศ โดยการสมภาษณผบรหารและลกคา ซ�งเปนความตองการสารสนเทศ

ในดานของคแขงขนทางการคาสารสนเทศดานการตลาด ผลตภณฑและการเงน การประเมนความ

ตองการในสารสนเทศท�รวบรวมมาน �นจะตองครอบคลมท �งองคกรและทกสวนท�เก�ยวของกบองคกร ไมวา

จะมสาขาใดกตาม รวมไปถงระบบสารสนเทศท�ใชงานอยในปจจบน

ผลท�ไดจากข �นตอนน �คอ

1. รายการของการทางานท �งหมดในองคกรและหนาท� (Functions)

2. ตารางเมตรกซแสดงความสมพนธของสวนตางๆ ท�เก�ยวของกบองคกร

2.กาหนดจดมงหมาย แนวโนมและเง�อนไข

หลงจากท�ไดทราบถงความตองการสารสนเทศในปจจบนแลว ข �นตอนตอไปคอการกาหนดจดมงหมาย

ขององคกร เชนตองการท�จะขยายสาขาใหม หรอทาการผลตสนคาชนดใหม สงผลใหขอมลในสวนท�เปน

สถานท� หนวยงาน หนาท�การทางาน กระบวนการทางาน ขอมล และ สารสนเทศตางๆ ยอมมการ

เปล�ยนแปลงไป ดงน �นตารางเมตรกซตางๆ ท�ไดจดทาในข �นตอนแรกน �นตองมการเปล�ยนแปลงไปดวย ทา

ใหทราบถงความตองการสารสนเทศในอนาคต

3. การพฒนากลยทธและการวางแผน

เม�อสามารถประเมนความตองการสารสนเทศในปจจบนขององคกร แลวนาไปกาหนดจดมงหมายและ

แนวโนมและเง�อนไขในอนาคตไดแลว ในข �นตอนน �องคกรจะตองพฒนากลยทธ โดยการวางแผนการท�จะ

พฒนาระบบงานตางๆ เพ�อทาใหบรรลถงจดมงหมายน �น

ท�กลางมาขางตนเปนแผนกลยทธท�ชวยใหการคนหา และการเลอกโครงการพฒนาระบบขององคกรม

ประสทธภาพมากข �นเน�องจากมการกาหนดวตถประสงค และมแผนกลยทธตางๆ เปนหลกเกณฑในการ

พจารณาตดสนใจเลอกโครงการ กลาวคอ ในการเลอกโครงการควรจะมการคานงถงรายละเอยดของท �ง

แผนงานทางกลยทธขององคกรและแผนงานระบบสารสนเทศ เพ�อเปรยบเทยบกบรายละเอยดโครงการพฒนา

ระบบตางๆ วาโครงการใดมความจาเปนมากท�สดภายใตเง�อนไขท�สอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายของ

องคกรน�นเอง

บทท� 5 การเร�มตนและวางแผนโครงการ

(Project Initiating and Planning)

5.1. การเร�มตนโครงการ (Project Initiation)

การเร�มตนจดทาโครงการเปนกจกรรมแรกท�ตองทา โดยในระหวางการเร�มตนหรอการจดทาโครงการน �

ผจดการหรอผบรหารโครงการจะตองกาหนดทศทางของโครงการ โดยข �นอยกบขนาด ขอบเขต และความ

ซบซอนของโครงการน �น ในบางกรณกจกรรมน �อาจจะไมมความจาเปนสาหรบบรษทเลกๆ แตหากเปนองคกร

ใหญๆ ท�มข �นตอนในการดาเนนการตางๆ มากมาย กจกรรมน �ยอมมความสาคญตอการดาเนนงานในข �นตอน

ตอไป โดยท�กจกรรมตางๆ ในการเร�มตนจดทาโครงการมดงน �

1. จดต �งทมงานจดทาโครงการ เปนกจกรรมจดต �งทมงานเพ�อดาเนนการโครงการพฒนาระบบ และกาหนด

ตาแหนงหนาท�อยางชดเจน ใหกบสมาชกของทม

2. จดทาแผนการในการเร�มตนโครงการ กาหนดกจกรรมท�จะตองทา และระยะเวลาท�ใชในแตละกจกรรมท�

เกดข �นในระหวางการเร�มตนจดทาโครงการน �น

3. จดทากระบวนการบรหารโครงการ เปนกจกรรมกาหนดกระบวนการในการบรหารโครงการ และมาตรฐาน

ท�ใชในการควบคมการดาเนนการของโครงการน �น โดยมาตรฐานน �นจะข �นอยกบผบรหารของแตละองคกร

ท�ไดรบการแตงต �งใหเปนผจดการโครงการ

4. จดทาสมดงานของโครงการ (Project Workbook) เปนกจกรรมรวบรวมขอมลท�ไดจากข �นตอนแรกของการ

เร�มตนโครงการ ซ�งสมดงานของโครงการ (Project Workbook) หมายถง แหลงเกบรวบรวมขอมลท �งหมดท�

เก�ยวกบการจดทาโครงการ เชน ภาพรวมของโครงการ ความรบผดชอบของโครงการ ภาพรวมของระบบ

ขอมลท�เขาสระบบ ขอมลท�ออกจากระบบ แบบจาลองตางๆ พจนานกรมขอมล ส�งท�ไดเม�อขอมลผาน

ข �นตอนการประมวลผล มาตรฐานในการตรวจสอบการทางานตาแหนงหนาท�รบผดชอบของทมงาน

ขอบเขตของโครงการ รายละเอยดการบรหารโครงการ เปนตน ซ�งหากองคกรน �นมการใช CASE Tools ใน

การพฒนาระบบกจะจดเกบขอมลเหลาน �ไวใน Repository ท �งน �เพ�อประโยชนในการเรยนใชขอมลเหลาน �น

หมายเหต CASE Tools คอซอฟตแวรท�เปนเคร�องสนบสนนการพฒนาระบบ ชวยสรางแผนภาพ รายงานและ

แบบฟอรม สราง Source Code ในระหวางการวเคราะหและออกแบบระบบไดโดยอตโนมต ท �งยงตรวจสอบ

ความถกตองของแผนภาพไดอกดวย

Repository คอ ฐานขอมลของ CASE ท�ใชจดเกบรายละเอยด ขอมลของระบบ แผนภาพ รายงานและ

แบบฟอรม ของระบบท�กาลงพฒนา

รายละเอยดในการดาเนนโครงการ เชน

1. ภาพรวมของโครงการ

2. การเร�มตนโครงการ

3. ขอบเขตของโครงการ

4. การบรหารโครงการ

5. แบบจาลองข �นตอนการทางาน (DFD) คาอธบาย และพจนานกรมขอมล

6. แบบจาลองขอมลและพจนานกรมขอมล

7. หนาท�รบผดชอบของทมงาน

8. รายงานสถานะการทางาน

9. ตารางแสดงระยะเวลาดาเนนโครงการ

ท �งน �การกาหนดรายละเอยดตางๆ ในสมดงานของโครงการน �นไมไดมกฎเกณฑกาหนดไวแนนอน ข �นอยกบ

นโยบายขององคกร

5.2. การเสนอแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน

หลงจากท�ไดจดต �งทมงานเพ�อรบผดชอบโครงการพฒนาระบบแลว ทมงานดงกลาวจะตองศกษา

ขอมลเพ�มเตม เพ�อนามาใชประโยชนในกจกรรมนาเสนอทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน โดยม

วตถประสงคเพ�อศกษาและวเคราะหถงแนวทางเลอกท�เหมาะสม ไมวาจะเปนแนวทางเลอกประยกตใช

เทคโนโลยการส�อสาร ฮารดแวร ซอฟตแวรตาง ๆ เปนตน รวมท �งประมาณการตนทนของแตละแนวทางเลอก

เพ�อใชประกอบการพจารณาสนบสนนการตดสนใจของผบรหารหรอเจาของระบบในการนาระบบใหมมาใชใน

องคกรไดอยางมประสทธผลสงสด

แนวทางท�ใชในการตดสนใจเลอกน �น นอกจากจะตองสอดคลองและเหมาะสมกบสถานการณปจจบน

ขององคกรมากท�สดไมวาจะเปนสถานะทางการเงนและความพรอมในดานตางๆ แลว ยงจะตองสมฤทธ�ผลถง

วตถประสงคท�วางไวทกประการสาหรบวธการเสนอแนวทางเลอกตางๆ เหลาน � ลวนเปนหนาท�ของนกวเคราะห

ระบบ ท�จะตองคนหาและสรางแนวทางเลอกพรอมท �งขอเสนอแนะในแตละแนวทางเลอกเพ�อใชเปนขอมล

สนบสนนการตดสนใจของผบรหารตอไป

วธการเสนอแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงานจะประกอบดวย 2 กจกรรม คอ

1. คนหาและสรางแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน

2. เลอกทางเลอกท�ดท�สด

5.2.1. คนหาและสรางแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน

การคนหาและสรางแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน เปนความรบผดชอบโดยตรงของ

นกวเคราะหระบบในองคกรแตละแหงจะมนกวเคราะหระบบท�มประสบการณในการทางานแตกตางกน หาก

เปนผท�มประสบการณในการทางานสงจะสามารถเสนอแนวทางเลอกจะสามารถไดดกวาผท�มประสบการณ

นอย เน�องจากปญหาของระบบงานใหมน �อาจจะเปนปญหาท�นกวเคราะหระบบเคยผานงานมาแลว ทาให

เขาใจและแกปญหาไดตรงจดกวา

สาหรบการสรางแนวทางเลอกน �นจะเก�ยวของกบการพจารณาถงขอกาหนดคณสมบตการทางานของ

ระบบ (System’s Functionality) ไมวาจะเปนระบบฮารดแวร (Hardware System) และระบบซอฟตแวร

(Software System) ตางๆ ยงรวมถงตนทน (Costs) ผลตอบแทน (Benefits) และความเส�ยง (Risks) จากเร�อง

การคนหาและเลอกสรรโครงการพฒนาระบบ นามาเปนขอกาหนดหรอเง�อนไขของแตละแนวทางเลอก โดย

กาหนดแนวทางเลอกไวอยางนอยท�สด 3 แนวทางเลอกท�แตกตางกน ซ�งสามารถจาแนกเปน 3 ระดบไดแก

1. ทางเลอกท� 1 คอทางเลอกระดบลาง (Low-end Solutions) หมายถง แนวทางเลอกท�มความแตกตางจาก

ระบบเดมไมมากนก เน�องจากเปนแนวทางเลอกท�ตองคานงถงตนทนเปนหลกหรอกลาวอกนยหน�งคอเนน

ความประหยด ดงน �นการแกปญหาจงอาจจะเปนเพยงแคการลดการทางานท�ซ �าซอน หรอการทางานใน

ระบบเดมท�ทาใหมประสทธภาพมากย�งข �นหรอหากมการเลอกเทคโนโลยสมยใหมเขามาใชอาจจะเลอกใช

กบงานบางสวนของระบบเทาน �น

2. ทางเลอกท� 2 คอทางเลอกระดบสง (High-end Solution) หมายถง แนวทางเลอกท�นาเสนอการใช

เทคโนโลยท�ล �ายค ซ�งสามารถชวยในการทางานของระบบเดมดข �น มลกษณะการทางานท�อาจเปนท�สนใจ

ของผใชระบบมากท�สดและสามารถรองรบความตองการของระบบใหมท�อาจจะมเพ�มมากข �นไดในอนาคต

แตทางเลอกระดบน �จะมคาใชจายสงท�คอนขางสง

3. ทางเลอกท� 3 คอทางเลอกระดบกลาง (Midrange Solution) หมายถง แนวทางเลอกท�มการนาเสนอการใช

เทคโนโลยท�เปนกลางระหวาง Low-end กบ High-end Solution คอมการผสมผสานระหวางการคานงถง

ความประหยดและการเพ�มประสทธภาพในการทางานดวยเทคโนโลยระดบสง ดวยลกษณะของ

Midrange Solution น �เอง ท�มความเปนไปไดมากท�สดในการถกเลอกเปนแนวทางเลอกท�ดท�สด

5.2.2. เลอกทางเลอกท�ดท�สด

หลงจากท�ไดเสนอแนวทางเลอกในการนาระบบมาใชงานตอผบรหารแลว ข �นตอนตอไปคอการ

พจารณาตดสนใจเลอกแนวทางท�เหมาะสมท�สด วธการหรอกฎเกณฑในการเลอกน �นข �นอยกบนโยบายของแต

ละองคกรเอง ท �งน �ในการเลอกทางเลอกควรคานงถงความตองการของผใชระบบ และประสทธภาพของงานท�

จะไดรบกลบมามากท�สด

5.2.3. ปจจยเพ�อใชสรางแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน

การสรางแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงาน นกวเคราะหระบบสามารถพจารณาไดจากปจจย

หลายประการ ไดแก

1. แหลงทรพยากรภายนอกองคกร (Outsourcing)

2. แหลงซอฟตแวร (Sources of Software)

3. การพฒนาระบบดวยองคกรเอง (In-House Development)

4. การตรวจสอบขอมลของซอฟตแวรท�ตองการ

5. ฮารดแวรและซอฟตแวรระบบ

6. การตดต �งระบบ (Implementation)

แหลงทรพยากรภายนอกองคกร (Outsourcing)

Outsourcing หมายถง บรษทหรอองคกรอ�นจากภายนอกท�ถกวาจางใหมาดาเนนการพฒนาระบบสารสนเทศ

ใหกบองคกร ตวอยางของการเลอกพฒนาระบบสารสนเทศดวย Outsourcing ไดแก

ตวอยางท� 1 องคกรวาจางใหบรษทรบพฒนาระบบจากภายนอก ทาการพฒนาโปรแกรมสาเรจรปเพ�อจดทา

บญชเงนเดอนใหกบองคกร โดยท�องคกรเปนผสงขอมลของลกจางใหแกบรษทรบพฒนาระบบบญชเงนเดอน

เพ�อทาการประมวลผลจากบรษทน �น

ตวอยางท� 2 องคกรวาจางใหบรษทรบพฒนาระบบจากภายนอก ทาการพฒนาโปรแกรมสาเรจรปเพ�อจดทา

บญชเงนเดอนใหกบองคกร แตนาโปรแกรมน �นมาใชในองคกรเอง

ตวอยางท� 3 องคกรวาจางใหบรษทรบพฒนาระบบจากภายนอก ทาการพฒนาระบบสารสนเทศใหกบองคกร

เพยงบางสวนหรอบางระบบเทาน �น

การวาจางใหบรษทรบพฒนาระบบจากภายนอกองคกรมาทาการพฒนาระบบสารสนเทศใหน �น ข �นอยกบกล

ยทธของแตละองคกรเองในการพจารณาเลอกวธการในการวาจาง ในบางองคกรอาจจะวาจางใหพฒนาเพยง

บางสวนของระบบเทาน �นเพ�อประหยดคาใชจาย เน�องจากองคกรไมททรพยากรท�มความสามารถในการพฒนา

ระบบในสวนน �น หากจะจางบคคลากรเพ�มเตมจะทาใหเกดตนทนสงกวาวาจางบรษทภายนอก

จากปจจย Outsourcing หากนกวเคราะหระบบพจารณา Outsourcing เปนหน�งในแนวทางเลอก 3 ระดบ

นกวเคราะหระบบควรทาความเขาใจกบความตองการของผใชงานในระบบใหมเปนอยางด พรอมกบจดทา

ขอกาหนดคณสมบตทางเทคนคและความตองการของระบบใหมใหถกตอง ครบถวน และสมบรณ กอนท�จะสง

มอบใหบรษทพฒนาระบบทาการพฒนาระบบใหมตอไป

แหลงซอฟตแวร

นอกจากบรษทภายนอกเองคกรท�รบพฒนาระบบแลว ปจจยท�ประกอบการพจารณาของนกวเคราะหระบบยงม

แหลงท�รบพฒนาระบบสารสนเทศและพฒนาซอฟตแวรหรอโปรแกรมสาเรจรปเฉพาะดานเพ�อการคา ซ�ง

สามารถจาแนกได 4 กลม ดงน �

ผผลตฮารดแวร (Hardware Manufacturers)

ผผลตชดซอฟตแวรสาเรจรป (Packaged Software Producers)

ผผลตซอฟตแวรตามส�ง (custom Software Producers)

ซอฟตแวรระดบองคกร (Enterprise Solution Software)

ผผลตฮารดแวร (Hardware Manufacturers)

จดเปนกลมผผลตฮารดแวรและดาเนนธรกจผลตซอฟตแวรควบคไปดวย เชน บรษท IBM ซ�งเปนผนา

ทางดานการพฒนาซอฟตแวรในปจจบน อยางไรกตามกลมผผลตเหลาน �จะมซอฟตแวรหลงท�ทากาไรใหกบตน

เชน กาไรสวนใหญท�ไดอาจมาจากซอฟตแวรระบบปฏบตการ (Operating System Software) ในขณะท�

ซอฟตแวรประยกตอ�นๆ ทากาไรใหในสวนนอยกได เน�องจากมคแขงขนจานวนมากน�นเอง

ผผลตชดซอฟตแวรสาเรจรป (Packaged Software Producers)

อตราการเจรญเตบโตของอตสากรรมการผลตซอฟตแวรเร�มสงข �นเปนอยางมากในชวงกลางป

ค.ศ.1960 จากอตราการแขงขนท�เพ�มข �นทาใหธรกจดานน �เร�มมทศทางเปล�ยนไป จากการผลตเพยงซอฟตแวร

เฉพาะดานกลายมาเปน ชดซอฟตแวรสาเรจรป(Prepackaged or Off-the-Shelf) ซ�งประกอบไปดวยซอฟตแวร

หลายโปรแกรมในหน�งชดสาหรบงานท�มความสมพนธกนในการดาเนนธรกจหรอในสานงาน ยกตวอยางเชน

Microsoft Project และ Quicken ซ�งเปนชดซอฟตแวรท�ไดรบความนยมสาหรบงานทางดานธรกจการเงน การ

วางแผนการดาเนนงาน

อตสาหกรรมการผลตซอฟตแวรเร�มมการขยายสวนแบงทางการตลาดสกลมเปาหมายหลายกลม โดย

การผลตซอฟตแวรท�สนบสนนการทางานท�วไปในสางาน ชดซอฟตแวรสาหรบงานบญช เชน บญชแยก

ประเภท เปนตน กลมเปาหมายตอไปคอผลตซอฟตแวรเฉพาะงาน หรอซอฟตแวรเพ�อสนบสนนการดาเนน

ธรกจท�มลกษณะเฉพาะ เชน ธรกจสถานรบเล �ยงเดก ธรกจการบน เปนตน การขยายกลมเปาหมายและเพ�ม

สวนแบงในตลาดการคาในโลกของคอมพวเตอร กลมผผลตเหลาน �ไดเพ�มความสามารถของซอฟตแวรดวยการ

พฒนาซอฟตแวรท�สามารถทางานระบบปฏบตการใดๆ ได ไมวาจะเปนระบบปฏบตการวนโดวส (Windows)

แมคอนทอช (Macintosh) หรอแมกระท�งยนกส (UNIX) เปนตน กอนท�จะมการผลตซอฟตแวรใดๆ เพ�อวางขาย

ผผลตจะมการสอบถามความตองการจากกลมผใชงานเพ�อนาแนวคดเหลาน �นมาทาการพฒนาเปนซอฟตแวร

หลงจากน �นจะมการทดสอบโปรแกรมท�พฒนาข �นเพ�อคนหาขอผดพลาดและแกไขใหสมบรณในระดบหน�ง

หลงจากวางขายจะพบวาผผลตจะไดรบทราบขอมลจากการใชซอฟตแวรชดน �นวาพบขอผดพลาดใดเพ�มเตม

บาง จงไดนามาปรบปรงแกไขเปน Version ท�มประสทธภาพมากกวาเดม

ปญหาในการพจารณาเพ�อเลอกชดซอฟตแวรสาเรจรป คอ ชดซอฟตแวรสาเรจรปเหลาน �ในบางคร �ง

เปนซอฟตแวรท�ไมสามารถปรบปรง เปล�ยนแปลง หรอทาการแกไขใดๆ เพ�อใหสอดคลองกบความตองการใน

การทางานของผใชระบบไดเลยแตผผลตบางบรษททาการผลต ชดซอฟตแวรสาเรจรป ท�สามารถทาการแกไข

ไดโดยท�ลกคาจะตองแจงไปยงผผลตเพ�อทาการแกไข หรอผผลตอนญาตใหลกคาสามารถแกไขเองไดดวย

คาแนะนาตางๆ ดงน �นในการเลอกปจจยขอน �นกวเคราะหระบบจะตองพจารณาถงความสามารถในการแกไข

ซอฟตแวรวา โปรแกรมเมอรขององคกรเองตองทาการแกไขมากนอยเพยงใด เพ�อใหเหมาะกบการทางานของ

ระบบใหมมากท�สด

ผผลตซอฟตแวรตามส�ง (Custom Software Producers)

หากองคกรมความจาเปนตองพฒนาระบบสารสนเทศข �นมาเพ�อเพ�มประสทธภาพในการทางาน แตม

ขอจากดอยวาทางองคกรไมมผเช�ยวชาญหรอไมมทมนกพฒนาระบบสารสนเทศเอง หรอเม�อพจารณาชด

ซอฟตแวรสาเรจรป แลวยงไมสามารถแกปญหาน �ได ทางเลอกหน�งขององคกรคอ วาจางบรษทผผลตซอฟตแวร

ตามส�ง (Custom Software Producers) โดยกลมผผลตซอฟตแวรตามส�งเหลาน �จะมทมนกพฒนาระบบของ

ตวเองท�มความเช�ยวชาญทางดานตางๆ เพ�อรองรบองคกรลกคาท�มคาส�งใหพฒนาระบบเพ�อใชภายในองคกร

กลมผผลตเหลาน �จะทาการจดสรรนกพฒนาระบบท�เหมาะกบงานขององคกรน �นๆ ในการพฒนาระบบ

ชดซอฟตแวรเพ�อแกปญหาระดบองคกร (Enterprise Solution Software)

แหลงซอฟตแวรสดทายท�จะกลาวถง คอ ชดซอฟตแวรเพ�อแกปญหาระดบองคกร (Enterprise

Solution Software) หรอเรยกอกอยางหน�งวา ERP (Enterprise Resource Planning System) ซ�งเปนท�รจก

กนดในปจจบน

ERP (Enterprise Resource Planning System) เปนระบบการวางแผนการใชทรพยากรสาหรบองคกร ซ�ง

พฒนาข �นเพ�อสรางประสทธภาพการทางานและการใชทรพยากร เชน ขอมล เวลา บคคล และวตถดบ เปนตน

แนวคดหลก คอการสรางระบบบรหารทรพยากรทางธรกจแบบรวมสวนงานท �งหมดขององคกร ท �งการใช

ทรพยากรและการใชขอมลรวมกน

หากองคกรใดท�สนใจจะเลอกซอฟตแวรเพ�อแกปญหาระดบองคกร เพยงแคทราบความตองการของ

องคกรเองวาตองการซอฟตแวรของการทางานสวนใดเทาน �น หรอหากตองการซอฟตแวรของการทางานหลาย

สวนแลวองคกรนามาประกอบการใชงานใหเปนระบบเองกสามารถทาได การนาซอฟตแวรของงานสวนตางๆ

มาใชงานรวมกนไดน �เรยกไดวาเปนขอดของ Enterprise Solution Software ท�นาสนใจสาหรบองคกร เชน การ

นาซอฟตแวรเพ�อการปอนขอมลส�งซ �อ ทางานรวมกบซอฟตแวรเพ�อการผลต และซอฟตแวรเพ�อการออก

ใบเสรจ เปนตน แตหากมองในแงของการแกไขซอฟตแวรของแตละสวนการทางานเพ�อใหสามารถทางาน

รวมกนไดน �น คอนขางมความซบซอนเม�อพบกบระบบท�มความซบซอนอยในตว ดงน �นนกวเคราะหระบบควร

วเคราะหถงความสามารถในการแกไขซอฟตแวรขององคกรวามมากพอหรอไมเพยงใด

จะเหนวาแหลงท�มาของซอฟตแวรในปจจบนน �นมมากมายหลายแหง หากองคกรตดสนใจท�จะเลอก

ซ �อซอฟตแวรเพ�อนามาใชในระบบใหม ไมวาจะเปนการซ �อท �งระบบหรอเพยงบางสวนกตาม การพจารณาเลอก

ซ �อน �นจะตองมขอกาหนดในการเลอกซ �อ เพ�อเปนการเปรยบเทยบตนทนหรอคาใชจาย และผลตอบแทนท�จะ

ไดรบระหวางการซ �อชดซอฟตแวรจากภายนอกองคกร และคาใชจายท�เกดข �นในแตละข �นตอนของการพฒนา

หากทาการพฒนาระบบดวยบคลากรขององคกรเอง โดยมหลกเกณฑในการพจารณาชดซอฟตแวร ดงน �

1. ตนทน (Cost)

เม�อตองการเลอกระหวางการซ �อชดซอฟตแวรจากภายนอกองคกรกบการพฒนาเองภายในองคกร ส�ง

สาคญในการพจารณาคอตนทน นกวเคราะหระบบตองเปรยบเทยบตนทนท�เกดข �นจากท �งสองทางเลอกน �

โดยตองแสดงรายละเอยดของตนทนในการซ �อชดซอฟตแวร การบารงรกษาและการบรการหลงการขาย

ของผขาย หรอแมกระท�งคาลขสทธ�ใหจดรวมในการพจารณาเร�องตนทนดวย อยางไรกตามการพจารณา

เลอกระหวางการซ �อชดซอฟตแวรกบการพฒนาระบบเองภายในองคกรควรมการเปรยบเทยบความเปนไป

ไดดานเศรษฐศาสตร (Economic Feasibility) จะชวยใหสามารถพจารณาไดงายย�งข �น

2. หนาท�การทางาน (Functionality)

นอกจากการเปรยบเทยบเร�องตนทนแลว นกวเคราะหระบบหรอองคกรควรมการเปรยบเทยบเร�องของการ

ทาหนาท�หรอสวนการทางานธรกจของระบบท�ตองการนาซอฟตแวรน �นเขามาใชงานเพ�อเพ�มประสทธภาพ

ในการทางาน การพจารณาเพ�อเปรยบเทยบวาซอฟตแวรท�จะเลอกซ �อน �นสามารถตอบสนองความตองการ

ในการทางานของผใชระบบน �นไดมากนอยเพยงใด เทยบเทากบซอฟตแวรขององคกรท�พฒนาข �นเองได

หรอไม

3. การบรการหลงการขายชดซอฟตแวรของผขาย (Vendor Support)

พจารณาการเลอกซ �อชดซอฟตแวรจากผขายหลายแหง วามการบรการหลงการขายดมากนอยเพยงใด เชน

มการตดต �งซอฟตแวร การอบรมพนกงาน หรอหากโปรแกรมมปญหาสามารถแกปญหาไดทนทวงทหรอไม

4. ความยดหยน (Flexibility)

ซอฟตแวรท�จะเลอกมาน �นมความยดหยนในการทางานมากนอยเพยงใด เม�อตองการปรบเปล�ยน

ซอฟตแวรใหเหมาะกบลกษณะการทางานท�ผใชงานระบบในองคกรคนเคย หากผขายไมสามารถแกไขให

ตามความตองการขององคกรจดวาซอฟตแวรน �นไมมความยดหยนพอ เน�องจากผใชระบบจะตองมการ

เปล�ยนแปลงลกษณะการทางานตามซอฟตแวรซ�งจะทาใหเกดการปรบตวพอสมควร

5. คมอประกอบการใชงาน (Documentation)

ซอฟตแวรท�จะเลอกมาน �นมคมอประกอบการใชงานหรอไม หากมคมอน �นมความละเอยดมากนอยเพยงใด

เน�องจากในระหวางการทางานถามขอสงสยใดจะสามารถศกษาไดจากคมอประกอบการใชงานไดเลย โดย

ไมตองเสยคาใชจายในการตดตอส�อสารกบผขาย เชน สอบถามทางโทรศพท เปนตน

การพฒนาระบบดวยองคกรเอง (In-House Development)

การพฒนาระบบดวยบคลากรขององคกรเองยงเปนทางเลอกหน�งท�นาสนใจ หากบคลากรขององคกรม

ความสามารถและความชานาญมากพอ การพฒนาระบบสามารถดาเนนการไดโดยไมตองวาจาง

บคคลภายนอกเน�องจากองคกรมทมพฒนา ซ�งเปนบคลากรขององคกรอยแลว หรอหากองคกรมบคลากร

ไมเพยงพออาจจะมการผสมผสานการพฒนาระบบโดยเลอกซอฟตแวรสาหรบงานบางอยางจากภายนอก

องคกรเพ�อประยกตใชกบระบบท�มอยแลวภายในองคกรกสามารถทาได (ท �งน �การเลอกวธการตางๆ ตองม

การพจารณาจากผบรหารและผสนบสนนโครงการท�จะทาการตดสนใจ)

การตรวจสอบขอมลของซอฟตแวรท�ตองการ

กรณท�องคกรตองการซอฟตแวรจากภายนอก จาเปนตองมการตรวจสอบขอมลการทางานของ

ซอฟตแวรท�ตองการจากผขายหลายรายเพ�อเปรยบเทยบขอมลการทางานของซอฟตแวรเหลาน �นใหตรงกบ

ความตองการของระบบมากท�สด โดยอาจรวบรวมขอมลจากเอกสารหรอคมอประกอบการใชงานของ

ซอฟตแวร หรอการตดตอกบผขายโดยตรงเพ�อสอบถามขอมลน �โดยเฉพาะ หรออาจศกษาจากนตยสาร

ซอฟตแวรตามทองตลาดท�เปนท�นยมกนกได

เพ�อท�จะใหไดซอฟตแวรท�มคณภาพและตรงตามความตองการของผใชระบบมากท�สด องคกรควรม

การจดลาดบใหกบซอฟตแวรของผขายแตละราย โดยอาจทาการทดสอบโปรแกรมและใหคะแนนแตละ

โปรแกรมโดยการถามความคดเหนจากผใชระบบ

ฮารดแวรและซอฟตแวรของระบบ

ไมวานกวเคราะหระบบจะเลอกซอฟตแวรจากแหลงใดกตาม ส�งแรกท�นกวเคราะหระบบควรคานงถง

คอ ฮารดแวรและซอฟตแวรระบบท�มอยแลวในองคกรเพ�อประกอบการตดสนใจเลอกซอฟตแวรใหมมาใช

ในองคกร เน�องจากการนาซอฟตแวรใหมมาใชในองคกร หมายถงซอฟตแวรน �นจะตองถกใชงานรวมกบ

ฮารดแวรและซอฟตแวรระบบหรอระบบปฏบตการท�มอยแลว และการท�จะประหยดตนทนท�เกดจากการซ �อ

ซอฟตแวรจากแหลงผผลตภายนอกองคกร ซอฟตแวรน �นจะตองสามารถทางานรวมกบฮารดแวรและ

ซอฟตแวรระบบปฏบตการขององคกรท�มอยแลวได โดยท�ไมตองมการแกไขเปล�ยนแปลงอะไรมากมายนก

เหนอส�งอ�นใดซอฟตแวรท�จะเลอกซ �อน �นจะตองถกตองตรงตามความตองการของผใชระบบมากท�สด

ขอดของการเลอกซอฟตแวรท�สามารถทางานรวมกบฮารดแวรและซอฟตแวรระบบเดมท�มอยแลวได มดงน �

1. สามารถลดตนทนในการซ �อฮารดแวรหรอซอฟตแวรระบบใหมได

2. บคลากรในองคกรจะมความคนเคยกบฮารดแวร และระบบปฏบตการเดมท�เคยใช ทาใหไมเกดปญหา

อนสบเน�องมาจากฮารดแวรหรอระบบปฏบตการใหม

3. การตดต �งซอฟตแวรใหมท�สามารถทางานรวมกบระบบปฏบตการเดมและฮารดแวรเดมไดน �นมความ

สะดวกและรวดเรว

ในทางกลบกนยงมเหตผลของการซ �อฮารดแวรและซอฟตแวรระบบใหมท�นาสนใจ ดงน �

1. ซอฟตแวรบางชนดสามารถทางานบนระบบปฏบตการเฉพาะกบระบบใดระบบหน�งซ�งเหมาะกบ

ฮารดแวรบางชนดเทาน �น ดงน �นองคกรจงไมตองเสยเวลากบการเลอกระบบปฏบตการและฮารดแวร

เพ�อนามาทางานรวมกน

2. การพฒนาระบบท�ตองซ �อระบบปฏบตการใหมจะทาใหองคกรสามารถขยายขดความสามารถในการ

ทางานเน�องจากใชระบบปฏบตการใหม และสรรหาเทคโนโลยใหมเพ�อชวยใหองคกรมขอไดเปรยบค

แขงขนทางดานธรกจได

ดงน �น ในการเสนอทางเลอกในการนาระบบมาใชงาน นอกจากจะคานงถงฮารดแวรและซอฟตแวรของ

ระบบเดมท�มอยแลวนกวเคราะหระบบยงจะตองสารวจประสทธภาพในการใชงานของฮารดแวรและ

ซอฟตแวรท�สามารถนามาเปนทางเลอกดงกลาวดวย แตการท�จะไดมาซ�งขอมลเหลาน �นข �นอยกบวธการ

ของนกวเคราะหระบบของแตละองคกรเอง

การตดต �งระบบ

การตดต �งระบบเปนอกปจจยหน�งท�มผลตอการกาหนดทางเลอก ไมวาองคกรเลอกท�จะพฒนาระบบ

เอง หรอเลอกท�จะซ �อซอฟตแวรของระบบงานจากแหลงภายนอกองคกรกตาม เม�อระบบใหมแลวเสรจ

จะตองมการตดต �งระบบดวย (Implementation) ดงน �นส�งท�ผบรหารขององคกรควรไดรบทราบในการ

กาหนดทางเลอกเพ�อแกปญหาระบบงาน คอรายละเอยดในการตดต �งระบบงานใหมน �น ซ�งไดแก

1. ระยะเวลาท�ใชในการตดต �ง

2. ข �นตอนในการตดต �ง

3. ระยะเวลาในการฝกอบรมผใชระบบ

รายละเอยดดงกลาว เปนขอมลเพ�อประกอบการตดสนใจของผบรหารในการเลอกแนวทางเพ�อการนา

ระบบใหมมาใชงาน หากทางเลอกใด ท�ตองใชระยะเวลาในการตดต �งยาวนานและมข �นตอนในการตดต �งท�

ซบซอนมากเกนไป อาจทาใหผบรหารปฏเสธทางเลอกน �นไดเม�อพจารณาถงตนทนท�ตามมาเน�องจาก

ระยะเวลาน�นเอง

5.3. การวางแผนโครงการ (Project Planning)

หลงจากการเร�มตนโครงการดวยการจดต �งทมงาน วางแผนการดาเนนโครงการ และเร�มจดทาสมดงาน

โครงการแลวทมงานดงกลาวจะตองสรางแนวทางเลอกในการนาระบบใหมมาใชงานซ�งพจารณาจาก

ปจจยหลายประการดงท�ไดกลาวไวแลว จากน �นทมงานตองเลอกแนวทางเลอกท�ดท�สดเพยง 1 แนวทาง

เพ�อนามาวางแผนดาเนนโครงการตอไป

การวางแผนโครงการเปนกจกรรมท�ดาเนนการตอจากการเลอกแนวทางท�ตองการไดแลว โดยในการ

วางแผนโครงการมกจกรรมดงน �

1. แสดงรายละเอยดขอบเขตของโครงการ

เปนการระบถงขอบเขตของโครงการพฒนาระบบน �น และสรปรายละเอยดของโครงการ ไดแก ปญหา

ของระบบท�จะพฒนาขอจากด และสถานะปจจบนของระบบ เปนตน

2. รายงานการศกษาความเปนไปไดและการประมาณการใชงบประมาณ

แสดงรายละเอยดการประมาณคาใชจายท�จะตองใชไปและรายไดท�จะไดรบของโครงการพฒนาระบบใน

เบ �องตน รวมท �งแสดงรายงานการศกษาความเปนไปไดไมวาจะเปนดานเศรษฐศาสตร ดานเทคนค ดานการ

ปฎบตงาน หรอดานระยะเวลาดาเนนงาน ท �งน �ข �นอยกบองคกรวามความประสงคจะแสดงรายงานการศกษา

ความเปนไปไดดานใดบาง สาหรบรายละเอยดการศกษาความเปนไปได

3. ประมาณการใชแหลงทรพยากรและวางแผนการใชทรพยากรน �น

แสดงรายละเอยดความตองการใชทรพยากรของแตละกจกรรม และวางแผนการใชทรพยากรน �น เชน การ

วาจางโปรแกรมเมอรเพ�มเพ�อชวยงานดานการเขยนโปรแกรมน �นจาเปนหรอไม เม�อเปรยบเทยบกบการใช

โปรแกรมเมอรขององคกรเอง

4. แบงแยกกจกรรมในการดาเนนการพฒนาระบบ

ทาการแบงแยกกจกรรมท �งหมดท�ตองดาเนนการในโครงการพฒนาระบบ เรยบลาดบกจกรรมและแสดง

รายละเอยดของแตละกจกรรมตามความเหมาะสม แตหากแสดงรายละเอยดมากเกนไปจะทาใหการบรหาร

โครงการ (Project Management) มความซบซอนตามมา

5. จดตารางระยะเวลาดาเนนการในเบ �องตน

จากกจกรรมท�ไดแบงแยกและจดเรยงไวแลว ใหนามาใชกาหนดระยะเวลาในการดาเนนการแตละกจกรรม

โดยการระบจะเร�มท�วนเร�มดาเนนการกจกรรมและวนส �นสดกจกรรม ซ�งในการแสดงระยะเวลาดาเนนการน �อาจ

นาเสนอในรปของ Gantt Chart หรอ PERT Chart ( ศกษารายละเอยดไดจาก ภาคผนวก ก “การบรหาร

โครงการ”)

6. วางแผนการตดตอส�อสารกบผท�เก�ยวของในระหวางการพฒนาระบบ

ทาการวางแผนการดาเนนการตดตอประสานงานระหวางทมพฒนาระบบ กบผใชระบบหรอผท�เก�ยวของ

อ�นๆ โดยรวมถงการระบถงวนท�ท�จะเขยนรายงานเพ�อเสนอแกผบรหาร ทมพฒนาระบบจะประสานงานใน

ระหวางการทางานอยางไร และมขอมลใดบางท�ผ เก�ยวของสามารถรบทราบได

7. จดทามาตรฐานในการดาเนนงาน

ทาการระบผลท�ไดจากการดาเนนงานในแตละข �นตอนเพ�อประโยชนในการตรวจสอบ โดยอาจจะกาหนด

รปแบบของผลลพธและรปแบบของรายงานท�ใชแสดงความคบหนาในการดาเนนงาน เพ�อใหเปนมาตรฐาน

เดยวกน และสามารถตรวจสอบไดวาควรไดรบการแกไขหรอไม

8. ระบและประเมนความเส�ยง

ระบถงแหลงท�มาท�อาจทาใหเกดความเส�ยงในการลงทนดาเนนการโครงการ พรอมท �งประเมนระดบความ

เส�ยงท�จะเกดข �นโดยความเส�ยงน �นอาจเกดจากการนาเทคโนโลยใหมเขามาใช การตอตานตอการเปล�ยนแปลง

ระบบของผใชงาน สภาพการแขงขนทางธรกจ หรอแมกระท�งความไมมประสบการณในเร�องของเทคโนโลย

ใหมๆ หรอในเร�องของการดาเนนงานดานธรกจของทมงานพฒนาระบบ

9. จดทารายงานแสดงสถานะของงาน (Developing a Statement Of Work : SOW)

เปนการจดทาเอกสารเพ�อผบรหารขององคกรหรอลกคา โดยแสดงรายละเอยดของงานท�จะตองทาท �งหมด

และผลท�จะไดรบอยางชดเจน เอกสารชดน �จะเปนประโยชนในการสรางความเขาใจท�ตรงกนของทมพฒนา

ระบบ ลกคา และผบรหาร

10. จดทาแผนงาน/โครงการ (Baseline Project Plan)

Baseline Project Plan (BPP) เปนเอกสารท�แสดงรายละเอยดขอบเขตของโครงการ ตนทน กาไร ความ

เส�ยง และความตองการใชทรพยากร โดยในชดเอกสาร BPP น �ประกอบไปดวย 4 สวน ดงน �

- สวนแนะนาโครงการ แสดงขอบเขตของโครงการและแหลงทรพยากรท�จะตองใช เปนตน

- สวนรายละเอยดของระบบ แสดงรายละเอยดการทางานของระบบอยางคราวๆ ขอมลนาเขาและออก

จากระบบ

- สวนรายละเอยดการศกษาความเปนไปได (Feasibility Study) แสดงการศกษาความเปนไปไดท �ง 4

ดาน

- สวนรายละเอยดการบรหารโครงการ แสดงรายละเอยดของทมงานพฒนาระบบ แผนงาน และ

มาตรฐานในการทางาน

ส�งสาคญท�ไดจากข �นตอนการเร�มตน การนาเสนอแนวทางเลอกในการนาระบบมาใชงาน และการ

วางแผนโครงการ คอ สมดงานโครงการ (Project Workbook) ท�ประกอบไปดวยเอกสาร State of

Work และ Baseline Project Plan โดยท� State of Work จะแสดงใหเหนถงงานหรอกจกรรมท�จะตอง

ทาท �งหมดของโครงการและท�เกดจากกจกรรมแตละข �นตอน สวน Baseline Project Plan จะแสดงถง

ขอบเขตของโครงการท�แทจรง ตนทน กาไร ความเส�ยง และความตองการใชทรพยากร โดยเอกสารท �ง

สองชดน �จะชวยใหสามารถเขาใจถงสถานะปจจบนของระบบท�จะตองพฒนาได และชวยในการบรหาร

โครงการตามรายละเอยดของกจกรรมท�อาจนาเสนอไวดวย Gantt Chart และ PERT Chart

5.3.1. การศกษาความเปนไปไดของโครงการ (Project Feasibility Study)

ในกจกรรมการวางแผนดาเนนการโครงการพฒนาระบบน � ถงแมหนาท�หลกของนกวเคราะห

ระบบคอ การวเคราะหและออกแบบระบบตามความตองการของผใชงานและเจาของระบบ

แตดวยความรบผดชอบของนกวเคราะหระบบท�เปนตวแทนการเปล�ยนแปลงท�จะเกดข �นใน

ระบบ จงตองมการศกษาความเปนไปไดและวเคราะหตนทนและกาไรของโครงการ เพ�อเปน

การเพ�มความม�นใจใหกบผใชและเจาของระบบกอนท�การเปล�ยนแปลงจะเกดข �น

หวขอหลกการพฒนาระบบน �นเจาของระบบจะมองการพฒนาระบบเปนการลงทน ดงน �นส�งท�

เปนปจจยประกอบการตดสนใจอนมตโครงการพฒนาระบบใหสามารถดาเนนการตอไปได

คอ เร�องของตนทนและผลกาไร หรอผลตอบแทนท�จะไดรบ ดงน �นการเสนอโครงการท�มการ

วเคราะหความเปนไปไดในเร�องของผลตอบแทน ตนทนและผลกาไรจงเปนหวขอหลกในการ

เสนอโครงการ

ความเปนไปได (Feasibility) หมายถง การพจารณาถงความเหมาะสมและการประเมนผลประโยชน

เปรยบเทยบกบคาใชจายท�ใชไปในการพฒนาระบบขององคกร

ในการศกษาความเปนไปไดของโครงการพฒนาระบบ มปจจยท�ใชเปนหลกเกณฑในการพจารณา 4 ประการ

ดงน �

1. ความเปนไปไดดานเศรษฐศาสตร (Economic Feasibility)

2. ความเปนไปไดดานเทคนค (Technical Feasibility)

3. ความเปนไปไดดานการปฎบตงาน (Operational Feasibility)

4. ความเปนไปไดดานเวลาการดาเนนงาน (Schedule Feasibility)

ความเปนไปไดดานเศรษศาสตร (Economic Feasibility)

การศกษาความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตรหรอเรยกอกอยางหน�งวา “การวเคราะหตนทนและ

ผลตอบแทน (Cost – Benefits Analysis) “ เปนการศกษาถงผลตอบแทนทางการเงนและตนทนท�เกดข �นจาก

โครงการพฒนาระบบ

วตถประสงคท�สาคญของการศกษาความเปนไปไดทางดานเศรษฐศาสตรคอ การจาแนกผลตอบแทน

ตนทนท�จะใชในโครงการพฒนาระบบ ในการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนจะใชฟงกชนทางการเงนเพ�อ

คานวณหาตนทนและกาไรตลอดจนผลตอบแทนท�คาดวาจะไดรบ โดยมวธการดงตอไปน �

- การพจารณาผลตอบแทนท�จะไดรบจากโครงการ

- พจารณาตนทนของโครงการ

- คานวณผลตอบแทนสทธท�จะไดรบจากโครงการ

1. การพจารณาผลตอบแทนท�จะไดรบจากโครงการ

ผลตอบแทนของโครงการเปนส�งสาคญท�ผบรหารใหความสนใจเทยบเทากบตนทนท�ตองใช การท�โครงการ

พฒนาระบบจะสามารถเพ�มผลประโยชนท�อยในรปของกาไรใหกบองคกรได น�นหมายถงใชตนทนนอย

น�นเอง ซ�งการพจารณาถงผลตอบแทนของโครงการสามารถจาแนกลกษณะได 2 ประเภทดงน �

1.1. ผลตอบแทนท�จบตองได (Tangible Benefits) หมายถง ผลตอบแทนท�สามารถประเมนคาเปนตวเงนได

เชน กาไรการลดตนทนตอหนวย การลดความผดพลาดของการนาเขาขอมล การเพ�มความเรวในการ

ประมวลผลขอมลท�นาเขาการเพ�มยอดขาย เปนตน

1.2. ผลตอบแทนท�จบตองไมได (Intangible Benefits) หรอผลตอบแทนท�ไมใชตวเงน หมายถง ผลตอบแทนท�

ไมสามารถวดคาเปนตวเงนได หรอยากแกการประเมนคา เชน การเพ�มภาพลกษณท�ดใหแกองคกร การ

สรางขวญและกาลงใจใหแกพนกงาน การคนผลประโยชนสสงคม และการเพ�มประสทธภาพในการ

ตดสนใจของผบรหาร เปนตน แสดงตวอยางผลตอบแทนท�จบตองไดและจบตองไมได ดงตารางตอไปน �

ผลตอบแทนท�จบตองได (Tangible Benefits) ผลตอบแทนท�จบตองไมได (Intangible Benefits)

1. ความผดพลาดในการประมวลผลลดนอยลง

2. การเพ�มความเรวในการประมวลผล

3. ลดข �นตอนในการทางาน

4. ลดคาใชจาย

5. เพ�มยอดขาย

6. ลดจานวนลกหน �

1. ภาพลกษณท�ดข �นขององคกร

2. ความเตมใจในการทางานของลกจาง

3. การบรการขององคกรท�มตอสงคม

4. การตดสนใจท�ดข �น

5. การมเครดตดข �น

เน�องจากในกรณการประเมนผลตอบแทนท�จบตองไมไดท�จะไดจากโครงการคอนขางมความลาบาก และหาก

ไมสามารถประเมนผลตอบแทนท�จะไดรบจากโครงการได น�นหมายถงไมสามารถวเคราะหตนทนและผลตอบ

น �นไดสงผลใหโครงการน �นไมเปนท�ยอมรบในท�สด

ดงน �นจงจาเปนตองหาคาความเปนไปไดจากผลประโยชนท�ไมใชตวเงน เชน กรณภาพลกษณขององคกรท�ม

ตอลกคาหลงจากมการตดต �งระบบใหม มรายละเอยดดงน �

- จากคาถามท�วา “จะเกดอะไรข �นหากลกคามองภาพพจนขององคกรไมด” และหากคาตอบท�ไดคอ

ลกคาจะส�งซ �อสนคาในปรมาณท�ลดลงหรอไมส�งเลย

- “ปรมาณการส�งซ �อสนคาลดลงในระดบใด” จากคาถามดงกลาวการวเคราะหถงระดบการลดลงของ

ปรมาณการส�งซ �อสนคา อาจใชการวเคราะหคาความเปนไปไดของโอกาสท�จะเกดในการส�งซ �อในแต

ละกรณ

2. การพจารณาตนทนของโครงการ

ตนทนสามารถแบงได 2 ลกษณะ คอตนทนท�จบตองได (Tangible Costs) และตนทนท�จบตองไมได

(Intangible Costs)

1. ตนทนท�จบตองได (Tangible Costs) คอตนทนในสวนของการพฒนาระบบท�สามารถประเมนคาเปน

ตวเงนได เชน ตนทนในการซ �อเคร�องคอมพวเตอร เงนเดอน และตนทนท�ใชในการดาเนนงานเม�อทา

การตดต �งระบบ (คาใชจายในการฝกอบรมพนกงานและคาใชจายในการปรบปรงระบบ)

2. ตนทนท�จบตองไมได (Intangible Costs) คอตนทนในสวนของการพฒราระบบท�ไมสามารถประเมน

คาเปนตวเงนได ไดแก ความไมเตมใจในการทางานของพนกงาน และการทางานท�ไมมประสทธภาพ

จากลกษณะของตนทนท �งท�เปนตนทนท�จบตองไดและจบตองไมได นกวเคราะหระบบยงสามารถจาแนก

ตนทนในสวนของการพฒนาระบบออกไดอก 2 ประเภท คอ ตนทนท�เกดข �นคร �งเดยว (One-time Costs)

และตนทนท�เกดข �นซ �าอก (Recurring Costs)

1. ตนทนท�เกดข �นคร �งเดยว (One – time Costs) คอตนทนท�เกดข �นในการเร�มตนโครงการ และเกดข �น

เม�อมการเร�มใชงานระบบ เชน คาใชจายในการซ �อเคร�องคอมพวเตอรใหม คาใชจายในการซ �อ

ซอฟตแวร คาใชจายในการฝกอบรม

2. ตนทนท�เกดข �นซ �าอก (Recurring Costs) คอ ตนทนท�เกดในระหวางการดาเนนงานของระบบใหม เชน

คาใชจายในการบารงรกษาโปรแกรม การซ �อส�อเกบขอมลเพ�มเตม คาใชจายท�เกดจากการ

ตดตอส�อสาร คาใชจายเก�ยวกบอปกรณสานกงาน

นอกจาก One-time Costs และ Recurring Costs แลว ในสวนของการพฒนาระบบ ตนทนยงสามารถ

จาแนกไดอก 2 ประเภท คอ ตนทนคงท� (Fixed Costs) และตนทนผนแปร (Variable Costs)

1. ตนทนคงท� (Fixed Costs) คอ ตนทนท�ไมเปล�ยนแปลงไปตามการใชงานหรอการผลตอ�นๆ เชน คา

บารงไฟฟา น �าประปา เงนเดอนพนกงาน

2. ตนทนผนแปร (Variable Costs) คอ ตนทนท�แปรผนไปตามการใชงานหรอการผลตอ�นๆ เชน คาใช

โทรศพทท�ไมรวมคาบรการรายเดอนท�ตองจายเทากนในทกๆ เดอน

ความเปนไปไดทางดานเทคนค (Technical Feasibility)

การศกษาความเปนไปไดทางดานเทคนคมวตถประสงค เพ�อทาใหเขาใจถงความสามารถในการ

พฒนาระบบใหมขององคกร และเปนการประเมนเทคนคของระบบใหมท�ใชในการแกปญหา โดยอาจจะอาศย

คาถามเพ�อเปนแนวทางในการประเมน ดงน �

1. เทคโนโลยท�จะนามาใชน �นสามารถรองรบปรมาณลกคาท�อาจเพ�มจานวนมากข �น และสามารถ

ปรบเขากบปญหาท�จะเกดข �นไดหรอไม

2. เทคโนโลยท�มอยเดมน �นสามารถปรบใชกบระบบใหมไดหรอไม ถาไมได องคกรสามารถซ �อมาได

โดยมคาใชจายท�ผบรหารพงพอใจหรอไม

3. บคลากรขององคกรมความเช�ยวชาญกบเทคโนโลยท�จะนามาใชมากพอหรอไม

นอกจากจะประเมนความสามารถขององคกรในการพฒนาระบบ ของโครงการพฒนาระบบท�คดเลอก

มาวามความสามารถเพยงพอหรอไมแลว ยงจะตองทาการประเมนระดบความเส�ยงของโครงการ

เน�องจากผบรหารยอมมความคาดหวงผลตอบแทนท�ไดจากโครงการมากกวาความเส�ยงในดานตางๆ

ท�จะเกดข �น ดงน �นจงควรมการประเมนความเส�ยงของโครงการเพ�อปองกนผลลพธท�ไมพงประสงคท�

อาจเกดข �น อนเน�องจากการนาเทคโนโลยเขามาใชงานกบระบบใหม โดยผลลพธท�อาจเปนไปไดหาก

ไมมการประเมนความเส�ยงของโครงการ มดงน �

1. ทาใหการคาดหวงท�จะไดรบผลตอบแทนน �นลมเหลว

2. ทาใหการประมาณการตนทนผดพลาด

3. ทาใหการประมาณการระยะเวลาในการดาเนนโครงการผดพลาด

4. ทาใหประสทธภาพในการทางานของระบบไมเปนไปตามท�คาดไว

5. ทาใหไมสามารถตดต �งระบบใหมเขากบระบบคอมพวเตอรท�มอยแลวได

นกวเคราะหระบบหรอผบรหารควรมการปองกนการเกดความเส�ยงในดานตางๆ ดงท�กลาวไวแลว โดย

อาจจะมการแตงต �งทมงานเพ�อคอยควบคมไมใหเกดผลลพธดงกลาวได อาจจะใชเทคนคการประเมน

ปจจยท�จะทาใหเกดความเส�ยงไดท �งหมด 4 ประการ ไดแก

1. ขนาดของโครงการ โครงการท�มขนาดใหญจะมความเส�ยงมากกวาโครงการท�มขนาดเลก

เน�องจากโครงการท�มขนาดใหญจะยากตอการบรหารโครงการ

2. โครงสรางของโครงการ โครงการท�มการดาเนนงานอยางมโครงสรางและมความตองการ

(Requirement) ท�ไมซบซอนยอมมความเส�ยงนอยกวา โครงการท�มความตองการ

(Requirement) ท�มความซบซอน

3. เทคโนโลยท�นามาใชในโครงการ โครงการท�นาเทคโนโลยท�มมาตรฐานมาใชยอมมความ

เส�ยงตอความเขาใจของกลมผใชงานนอยกวาโครงการท�นาเทคโนโลยท�ไมมมาตรฐาน

เพยงพอ หรอล �ายคเกนไป

4. ความคนเคยของผใชงานกบการพฒนาระบบสารสนเทศ ผใชงานท�มความคนเคยกบ

ระบบสารสนเทศ จะมความเขาใจในข �นตอนการทางานไดดกวาผใชงานท�ไมม

ความคนเคย

ความเปนไปไดทางดานการปฎบตงาน (Operational Feasibility)

เปนการประเมนถงระบบใหมเม�อมการใชงาน วาจะสามารถแกไขปญหาของระบบเดมไดมากนอย

เพยงใด รวมถงความรสกของผใชระบบท�มตอการทางานของะรบบใหมดวย

การจะประเมนวาระบบใหมน �นจะสามารถแกไขปญหาของระบบเดมไดมากนอยเพยงใด มหลกเกณฑในการ

พจารณาดงน �

1. ประสทธภาพ (Performance) ระบบใหมน �นมความเรวในการทางานมากนอยเพยงใด

2. สารสนเทศ (Information) สารสนเทศท�จะไดจากระบบใหมน �น มความถกตอง ตรงประเดน และสามารถ

ใชรวมกนไดหรอไม

3. เศรษฐศาสตร (Economy) ระบบใหมน �นสามารถชวยลดตนทนหรอเพ�มกาไรใหกบองคกรไดอยางไร

4. การควบคม (Control) มความสามารถในการควบคมระบบเพ�อปองกนการโกงและการยกยอก และม

ความถกตองปลอดภย ของขอมลมากนอยเพยงใด

5. ประสทธผล (Efficiency)d ระบบใหมจะตองมการใชแหลงทรพยากรมากท�สดเพยงใด เชน ทรพยากร

บคคล เวลา ขอมล เปนตน

6. การบรการ (Services) ระบบใหมมการเตรยมการบรการเม�อเกดปญหาแกผใชงาน และมความยดหยน

หรอไม

การประเมนวาผใชระบบจะมความรสกอยางไรตอระบบใหมน �น อาจอาศยคาถามในการประเมนดงน �

1. การบรหารองคกรกบระบบมความสอดคลองกนหรอไม

2. ผใชระบบมความรสกเชนไรกบบทบาทของตนท�มตอระบบใหม

3. ผใชระบบหรอเจาของระบบมการตอตานหรอมแนวโนมการตอตานระบบใหมหรอไม ถามจะสามารถ

แกปญหาไดอยางไร

4. มผลกระทบตอส�งแวดลอมทางกายภาพตอผใชหรอไม ถามผใชระบบจะสามารถปรบตวไดอยางไร

การประเมนการใชงานระบบ (Usability) อาจมหลกเกณฑดงน �

1. งายตอการเรยนรหรอไม

2. งายตอการใชงานหรอไม

3. ผใชงานพงพอใจหรอไม

ความเปนไปไดทางดานระยะเวลาการดาเนนงาน (Schedule Feasibility)

เปนการประเมนระยะเวลาการดาเนนงานในโครงการพฒนาระบบใหมน �น วามความเหมาะสมหรอไม

ตามขอจากดทางดานเวลาท�องคกรประมาณไว หากพจารณาแลววาใชเวลาในการดาเนนการมากเกนไป

นกวเคราะหระบบจาเปนตองวางแผนการดาเนนงานใหม และตองดาเนนการใหเสรจส �นตามเวลาท�ไดกาหนด

ไวในแผนงาน

การท�จะประมาณการเวลาวาระบบใหมน �นจะสามารถแกไขปญหาของระบบเดมไดมากนอยเพยงใด

มหลกเกณฑในการพจารณาดงน �

1. ประมาณการระยะเวลาของโครงการท �งหมด โดยคานงถงขนาดของโครงการ ปรมาณงานท�จะตอง

ดาเนนการ ตลอดจนความตองการทรพยากรดานตางๆ อาทเชน จานวนของระบบยอย ความยากงาย

ทางดานเทคนค ทกษะของทมงาน การตอบสนองของระบบโดยรวม เปนตน

2. คานวณเวลาท�ตองใชจรง เปนการกาหนดชวงระยะเวลาในการดาเนนงานท�จะตองเกดข �นจรง

3. คานวณเวลาท�สญเสยไป เปนการพจารณาเวลาท�ตองสญเสยไปในหน�งวน

4. คานวณแรงงานท�ตองใชในแตละกจกรรม เปนการพจารณาระยะเวลาท�ตองใชของแตละคนของแตละ

กจกรรมตอสปดาห

5. คานวณระยะเวลาของโครงการ เปนการคานวณระยะเวลาท�สญเสยไปกบระยะเวลาของแตละกจกรรม

และของโครงการท �งหมด

6. ทบทวนและปรบปรงคาของการประมาณการระยะเวลา เพ�อใหคาท�ไดใกลเคยงกบความจรง เน�องจาก

มมมองของทมงานมกจะคดระยะเวลาเผ�อไว ในขณะท�มมมองของผบรหารตองการพจารณาถงความ

จาเปนและระยะเวลาท�เหมาะสม

เม�อวเคราะหความเปนไปไดเสรจแลว นกวเคราะหระบบจะตองนาเสนอรายงานผลการศกษาความเปนไปได

ตอผบรหารเพ�อพจารณาอนมต จากน �นจงเร�มเขาสข �นตอนการวเคราะหระบบ (System Analysis)s ตอไป โดย

ผลการอนมตน �นอาจเปนไปไดสองทาง ไดแก อนมต และไมอนมต

1. กรณอนมต นกวเคราะหระบบเร�มดาเนนการวเคราะหระบบในข �นตอนตอไปได

2. กรณไมอนมต อาจเปนไปไดท �งไมอนมตในบางหลกการหรอแนวทางการดาเนนงานในบางกจกรรม หรอไม

อนมตท �งโครงการ ท �งน �ข �นอยกบเหตผลและสถานการณขององคกรในขณะน �น เชน แนวทางดงกลาวม

ตนทนสงเกนไป หรอมระยะเวลาดาเนนการไมเหมาะสมกบสถานการณท�เปล�ยนแปลงในขณะน �น เปนตน

ดงน �น นกวเคราะหระบบจาเปนตองนากลบมาทบทวนหรอปรบปรงแผนงานใหมเพ�อนาเสนอใหมอกคร �ง

แตหากวาโครงการไมไดรบการอนมตดวยเหตผลบางประการ น �นหมายถงโครงการตองถกยกเลกไปโดย

ปรยาย

บทท� 6

การกาหนดความตองการของระบบ (System Requirements Determination)

ข �นตอนการวเคราะหระบบ (System Analysis Phase) ในท�น �จะเร�มตนท�การกาหนดความตองการของระบบ (System

Requirement Determination) ดวยการรวบรวมขอมลในระบบเดม ซ�งจะทาใหทราบข �นตอนการทางานและปญหาท�

เกดข �นนอกจากน � นกวเคราะหระบบจะตองเกบรวบรวมขอมลจากผใชวาตองการส�งใดเพ�มเตมอกถาจะพฒนาระบบ

ข �นมาใหม ท �งน �เพ�อนาไปวเคราะหหาแนวทางในการแกไขปญหาท�เกดข �นจากระบบเดมและพฒนาใหเปนระบบใหมท�

ตรงตอความตองการของผใชในท�สด

ดงน �น ในบทน �จะอธบายวธการเกบรวบรวมขอมล ขอเทจจรงและสารสนเทศดวยเทคนคตางๆ เชนการสมภาษณ การ

ออกแบบสอบถาม การสงเกตสภาพแวดลอมในสถานท�ทางาน และการรวบรวมขอมลจากเอกสารขององคกร เพ�อใหได

ขอมลท�เปนจรงและถกตองมากท�สด

6.1. แนะนาการกาหนดความตองการของระบบ

การกาหนดความตองการของระบบ คอการวเคราะหถงการทางานของระบบเดมเพ�อหาปญหาท�เกดข �นจรงๆ แตกอนท�

จะวเคราะหการทางานของระบบเดมน �น จะตองมการเกบรวบรวมขอมลและขอเทจจรงของระบบเดม ซ�งเปนหนาท�อยาง

หน�งของนกวเคราะหระบบท�จะตองดาเนนการ โดยนกวเคราะหระบบและทมงานจะตองพบและพดคยกบผใชระบบใน

องคกรเพ�อใหไดขอมลท�ถกตอง ท �งน �ไมวาจะเปนวธการใดกตามนกวเคราะหระบบควรคานงถงระยะเวลาท�ใชในการเกบ

รวบรวมขอมลดวย

ส�งท�ไดจากการรวบรวมขอมลคอ แบบฟอรม รายงาน รายละเอยดการทางาน และเอกสารอ�นๆ ท�เปนแหลงขอมลของ

องคกรภายในเอกสารดงกลาวจะทาใหนกวเคราะหระบบทราบถงรายละเอยดของระบบไดมากมายเชน

1. เปาหมายของคกรทาใหทราบวาองคกรดาเนนธรกจอะไรและอยางไร

2. สารสนเทศท�ผใชระบบตองการในการดาเนนงาน

3. ประเภทของขอมล ขนาด และจานวนขอมลท�เกดข �นในระหวางการทางาน

4. ขอมลเกดข �นเม�อใด เกดข �นไดจากข �นตอนใดของระบบ และขอมลจากข �นตอนหน�งไปยงข �นตอนใดตอไปและอยางไร

5. ลาดบข �นตอนการทางาน

6. เง�อนไขตางๆ ท�เกดข �นในระหวางการประมวลผลขอมลน �น

7. นโยบายในการปฏบตงาน

8. เหตการณสาคญใดบางท�มผลกระทบตอขอมล และเหตการณเหลาน �นจะเกดข �นเม�อใด

ขอมลท�รวบรวมมาได จะมรายละเอยดคอนขางมากและซบซอน ในบางคร �งหากนาขอมลเหลาน �ไปใชในการ

ตดตอส�อสารกบผบรหารหรอเจาของระบบอาจทาใหมความเขาใจท�ไมตรงกน หรอหากมความเขาใจท�ตรงกนกอาจตอง

ใชเวลานาน เน�องจากขอมลเหลาน �นเปนขอความซ�งทาใหไมสามารถมองภาพรวมการทางานของระบบไดชดเจน

เทาท�ควร ดงน �นจงตองมการจาลองความตองการเหลาน �นดวยแผนภาพชนดตางๆ (จะกลาวในบทถดไป) เพ�อใหสามารถ

เขาใจภาพรวมการทางานของระบบไดชดเจนและรวดเรวย�งข �น

แตกอนท�จะกาวไปสการจาลองขอมลและการทางานของระบบดวยแผนภาพชนดตางๆ ในท�น �ขอแนะนาเทคนคและ

วธการในการรวบรวมขอเทจจรงและสารสนเทศ (Fact-finding and Information Gathering) ท�จะทาใหไดขอมลมาอยาง

เปนลาดบและไมซบซอน โดยจะเร�มจากทฤษฎแบบด �งเดมท�ใชในการกาหนดความตองการของระบบจนถงการใชทฤษฎ

แนวใหมท�จะทาใหขอมลรวดเรว ครบถวน และถกตองย�งข �น

6.2. ทฤษฎแบบด�งเดมท�ใชในการเกบรวบรวมขอเทจจรงและสารสนเทศ

หนาท�หลกของนกวเคราะหระบบคอ วเคราะห และออกแบบระบบงานตามความตองการของหวหนาโครงการ

ผใช และเจาของระบบ ดงน �นส�งท�นกวเคราะหระบบตองการคอขอเทจจรง(Fact) ท �งหมดของระบบงานน �นๆ ขอเทจจรง

ในท�น �ไมไดหมายถงเฉพาะขอมล (Data) และข �นตอนการทางาน (Process) เทาน �น แตไดครอบคลมถงทกส�งท�ประกอบ

กนข �นมาเปนระบบงานน �นๆ ท �งท�เกดข �นกอน และหลงจากการผานข �นตอนการทางานตางๆ เง�อนไขการดาเนนการทาง

ธรกจ (Business Rules หรอ Business Conditions) และสภาพแวดลอมทางกายภาพตางๆ (Environment) ท�มหรออาจ

มผลกระทบในการดาเนนการโดยนกวเคราะหระบบนาขอเทจจรงเหลาน �นมาเปนขอมลประกอบการจดทาโครงการ

รวมถงวเคราะหและออกแบบระบบดวยดงน �นหนาท�อกอยางหน�งท�นกวเคราะหระบบจะตองดาเนนการ เพ�อใหได

ขอเทจจรง (Fact) ดงกลาวคอ “การเกบรวบรวมขอเทจจรงและสารสนเทศท �งหมดของระบบ (Fact-Finding and

Information Gathering)”

Fact-Finding เปนกระบวนการหรอกรรมวธในการเกบรวบรวมขอเทจจรงท �งหมดของระบบงานท�ตองการพฒนา

ไดแกความสมพนธของขอมลในระบบงาน ข �นตอนการทางานของระบบงาน ความตองการของเจาของระบบงาน รวมท �ง

สวนประกอบตางๆ ท�มความสมพนธ และมผลกระทบกบระบบงานน �น โดยทาการคนควาวจย สมภาษณบคคล จดทา

แบบสอบถาม ตวอยาง เอกสาร เปนตน วธการตางๆ เหลาน �จดเปนทฤษฎแบบด �งเดมท�ยงไดรบความนยมและนามาใช

ในการเกบรวบรวมขอเทจจรงของระบบอยอยางตอเน�อง โดยรายละเอยดของแตละวธมดงตอไปน �

6.2.1. ตวอยางเอกสาร แบบฟอรม และฐานขอมลท�ใชงานในปจจบน (Existing Documents/Sampling)

6.2.2. การคนหาขอมล (Research)

6.2.3. การสงเกตการณ (Observation)

6.2.4. การจดทาแบบสอบถาม (Questionnaire)

6.2.5. การสมภาษณ (Interview)

6.2.1. ตวอยางเอกสาร แบบฟอรม และฐานขอมลท�ใชงานในปจจบน (Existing Documents/Sampling)

โดยท�วไปแลวการศกษาข �นตอนการดาเนนการของระบบงานใดๆ นกวเคราะหระบบควรจะเร�มศกษาจากส�งท�ม

อยหรอปรากฏอย เชน ตวอยางเอกสารตางๆ ท�ใชในแตละข �นตอนการดาเนนงาน ไมควรเร�มตนจากการสมภาษณบคคล

เน�องจากการศกษาจากตวอยางเอกสารน �นทาใหนกวเคราะหระบบสามารถทาความเขาใจระบบงานเบ �องตนไดกอน และ

สามารถทราบไดวาจดใดของระบบงานท�นกวเคราะหยงไมเขาใจ เพ�อนาขอมลเหลาน �ไปใชในการเตรยมขอมลและ

คาถามตางๆ สาหรบการเขาสมภาษณบคคล จดทาแบบสอบถาม หรอใชในการคนควารายละเอยดจากแหลงขอมลอ�นๆ

ได

ในการรวบรวมขอเทจจรงจากเอกสารท�มอยแลว อาจทาได 2 วธ ดงน �

1. การรวบรวมขอเทจจรงจากเอกสารท�มอย (Existing Documents) เอกสารท�นกวเคราะหระบบควรจะทาการศกษา

เปนอนดบแรกคอ แผนภมองคกร (Organization Chart) เน�องจากแผนภมองคกรชวยใหนกวเคราะหระบบเขาใจถง

ลกษณะโครงสรางขององคน �นๆ วาบคคลใดมความสาคญระดบใด ลาดบการบงคบบญชาอยในลกษณะใด ทาให

นกวเคราะหระบบสามารถนาไปใชเปนแนวทางในการศกษาข �นตอนการดาเนนการตางๆ ไดโดยคราวๆ นอกจากน �

นกวเคราะหระบบควรศกษาปญหา และขอผดพลาด ในการดาเนนการท�เกดข �นพรอมกนไปได เอกสารอ�นๆ ท�ควร

ศกษา ไดแก

- เอกสารท�ใชในองคกร เชน บนทกตางๆ คาแนะนา แบบแสดงความคดเหนของลกคาหรอผรบบรการ รายงาน

ประจาเดอน รายงานท�กลาวถงปญหาท�เกดข �นในองคกร

- เอกสารทางการบญช รายงานผลการดาเนนการ การประเมนผลงาน

- คารอง หรอบนทกตางๆ ในองคกร หรอจากโครงการระบบสารสนเทศขององคกร ท �งในอดตและปจจบน

นอกจากน �ยงมเอกสารประเภทอ�นๆ ท�สามารถอธบายหรอกลาวถงหนาท� การดาเนนงาน และเง�อนไขทางธรกจตางๆ ท�

สามารถนาไปศกษาและใชประกอบการออกแบบได เอกสารเหลาน �ไดแก

- แผนกลยทธการดาเนนธรกจ (Strategic Plan) และเอกสารแสดงภารกจ (Mission Statement) ขององคกร

- วตถประสงคในการดาเนนธรกจขององคกร (Objective) หรอหนวยงานตางๆ

- นโยบายขององคกร (Policy)

- แบบฟอรมตางๆ ท�มการกรอกขอความเรยบรอยแลว สามารถใชแสดงเปนตวอยางในการดาเนนการจรงได (Filled

Form)

- คมอการใชงานจอภาพ และรายงานตางๆ (Screens and Report)

นอกจากน �นกวเคราะหระบบควรตรวสอบเอกสารของระบบสารสนเทศท�เคยดาเนนการมากอนหนาน �ดวย ไดแก

- ผงงาน (Flow Charts) และแผนภาพ (Diagrams)

- พจนานกรม หรอ แหลงเกบขอมลโครงการ (Dictionary or Repository)

- เอกสารการออกแบบ ไดแก ขอมลนาเขา ขอมลผลลพธ และฐานขอมล

- เอกสารการเขยนโปรแกรม

- คมอการใชงานและการอบรม (Operation and Training Manual)

2. การสมตวอยาง (Sampling) เน�องจากในความเปนจรงแลวนกวเคราะหระบบไมสามารถศกษาและรวบรวมเอกสาร

ท �งหมดในองคกรได ดงน �นนกวเคราะหระบบสามารถใชเทคนคในการสมตวอยางเอกสาร 1 กลมตวอยางจากท�ม

ท �งหมดในองคกร โดยมขนาด (จานวน) ของตวอยางมากพอท�จะทาใหทราบถงข �นตอนและเง�อนไขในการดาเนนงาน

ได

การสมตวอยาง หมายถง กระบวนการรวบรวมขอมลโดยการเลอกตวอยางเอกสาร แบบฟอรม หรอแหลงขอมลอ�นๆ

เพยงบางสวนจากท �งหมดท�มในองคกร

6.2.2. การคนหาขอมล (Research)

นกวเคราะหระบบสามารถคนควาขอมลของหนวยงานหรอองคกรอ�นท�ประสบปญหาการดาเนนงานเชนเดยวกน

หรอมความตองการตรงกนได เพ�อใหทราบถงแนวทางการแกไขและนามาวเคราะห เปรยบเทยบ กบปญหา หรอความ

ตองการขององคกรเองวาสามารถนามาประยกตใชไดหรอไม เชน อาจจะคนควาไดจาก Web Site ของหนวยงานหรอ

องคกรเหลาน �นผานเครอขายอนเตอรเนต หรอจากนตยสาร หนงสอพมพธรกจตางๆ เปนตน

นอกจากน �นกวเคราะหระบบ ยงสามารถคนควาขอมลของเทคโนโลยคอมพวเตอร ซอฟตแวรสาเรจรปสาหรบ

งานธรกจตางๆ ไดจากเครอขายอนเตอรเนต เพ�อนาขอมลเหลาน �นมาประยกตใชใหเปนประโยชนตอการพฒนาระบบ

ตอไป

6.2.3. การสงเกตการณ (Observation)

การสงเกตการณเปนหน�งในเทคนคของ Fact-Finding ท�ท �งนกวเคราะหระบบ และเจาหนาท�ผท�มสวนเก�ยวของ

ในการดาเนนการหรอกจกรรมใดๆ ของระบบไดทางานรวมกน เพ�อท�จะเรยนรข �นตอนและกระบวนการดาเนนการตางๆ

อยางใกลชด ซ�งเทคนคน �มกใชในกรณท�ขอมลท�นกวเคราะหระบบรวบรวมมา ยงไมละเอยดมากนก ถงแมวาเทคนคน �จะ

ใหขอมลท�ครบถวนและถกตอง แตนกวเคราะหระบบควรคานงถงผลดและผลเสยจากการนาเทคนคน �ไปใชดวย ดงน �

ขอด ขอเสย

1. ขอมลท�รวบรวมไดมความ

นาเช�อถอคอนขางสง

2. นกวเคราะหระบบสามารถเหน

ข �นตอนการดาเนนการท�เกดข �น

จรง

3. เม�อเทยบกบเทคนคอ�นๆ การ

สงเกตการณเปนเทคนคท�ใช

เงนทนต�า

4. นกวเคราะหระบบสามารถ

วดผลการดาเนนการของ

เทคนคน �ได

1. ในการสงเกตการดาเนนการของเจาหนาท�น �น อาจมผลกระทบตอการ

ดาเนนการของเจาหนาท� โดยเจาหนาท�อาจรสกอดอด และดาเนนการ

ผดพลาดได

2. การใชเทคนคน �ในระบบงานอาจตองใชระยะเวลาคอนขางมาก ไมเชนน �นอาจ

ไดขอมลท�ไมครบถวนทกเง�อนไขการดาเนนการ

3. การดาเนนการบางงานอาจมลกษณะงานท�ไมสะดวก หรอชวงเวลาการ

ดาเนนการไมตรงกบการทางานของนกวเคราะหระบบ

4. การดาเนนการบางข �นตอนอาจมเง�อนไขบางประการท�มโอกาสเกดข �นนอย

มาก

5. เจาหนาท�อาจปฏบตงานไมเตมท�เม�อทราบวานกวเคราะหระบบจะเขามา

สงเกตการณ โดยปฎบตงานเทาท�ตองการใหนกวเคราะหระบบทราบเทาน �น

ขอแนะนา

ในการสงเกตการณ นกวเคราะหระบบควรศกษาการปฏบตงานโดยท�วไปเปนอนดบแรก หลงจากน �นจงมงไปท�

เง�อนไขเฉพาะตางๆ และศกษาการปฏบตงานในชวงท�มปรมาณงานสงสด เพ�อใหสามารถรวบรวมขอมลและวเคราะห

ผลกระทบตางๆ ท�เกดข �นได นอกจากน �นกวเคราะหระบบควรศกษาขอมลจากเอกสารและแบบฟอรมตางๆ เสยกอน ท �งน �

เพ�อใหเขาใจการทางานเบ �องตนและสามารถวางแผนและเตรยมการสงเกตการณไดลวงหนา โดยใชเทคนคท�เรยกวา “

การสมตวอยางการดาเนนงาน (Work Sampling)”

Work Sampling เปนเทคนคการหาขอมลการดาเนนงาน โดยการสมการดาเนนงานในชวงเวลาใดๆ เพ�อสงเกตการ

ปฏบตงานของเจาหนาท�

การสมตวอยางการดาเนนงานน �ทาใหเจาหนาท�ไมรสกกดดนขณะทางาน เน�องจากไมถกจบตามองตลอดเวลา

ในการสมตวอยางการดาเนนงานน �นนกวเคราะหระบบตองกาหนดวาข �นตอนใดบางท�ตองการศกษา ระยะเวลาเทาใด

ปรมาณเทาใด เชนเดยวกบกาหนดการสมเอกสารตวอยาง นกวเคราะหระบบอาจทาการสมตวอยางการดาเนนงานใน

ชวงเวลาท�แตกตางกนไปในแตละวนดงน �

1. กาหนดตวบคคล ส�งท�ตองการ สถานท� เวลา เหตผล และวธท�ใชในการสงเกตการณการดาเนนงาน

2. ควรไดรบการยนยอมจากผจดการ หรอหวหนาระบบงานน �น

3. จดบนทกขอมลระหวางการศกษาการดาเนนงาน

4. ทบทวนขอมลท�บนทกกบเจาหนาท�ผดาเนนงาน

5. ไมขดจงการดาเนนงานใดๆ ของเจาหนาท�

6. มงสนใจการดาเนนงานหลก

7. ไมสรปขอสนนษฐานใดๆดวยตนเอง

8. กาหนดวตถประสงคในการสงเกตการณดาเนนงานแตละข �นตอน

6.2.4. การจดทาแบบสอบถาม (Questionnaire)

แบบสอบถาม คอ เอกสารท�สรางข �นโดยมวตถประสงคเพ�อรวบรวมขอเทจจรงและสารสนเทศของระบบจาก

ผตอบแบบสอบถาม ซ�งจะทาใหนกวเคราะหระบบสามารถวเคราะหหาความตองการในระบบใหมของผใชได

แบบสอบถามชดหน�งๆ อาจมปรมาณเอกสารจานวนมาก เน�องจากวตถประสงคในการทาแบบสอบถามน �เพ�อให

นกวเคราะหระบบสามารถรวบรวมขอเทจจรงใหไดมากท�สด แบบสอบถามอาจมความหลากหลายและประกอบดวย

ขอคดเหนตางๆ นกวเคราะหระบบมกจะหลกเล�ยงการใชแบบสอบถาม เน�องจากเหนวาขอมลท�ไดรบมความนาเช�อถอ

นอยหรอแทบไมมเลยและมกไดขอมลท�ไมคอยมประโยชนมากนก

การเลอกกลมผตอบแบบสอบถาม

บางคร �งมคนจานวนมากเกนกวาจานวนท�นกวเคราะหสามารถท�จะจดการสารวจได ดงน �นจงตองตดสนใจวาจะ

สงแบบสอบถามใดไปใหกบกลมคนกลมใด กลมใดกตามท�เลอกจะตองเปนตวแทนของผใชท �งหมด โดยปกตแลว

นกวเคราะหสามารถเลอกกลมตวอยางท�เปนตวแทนของผใชไดโดยวธการใดวธการหน�งหรอโดยการผสมผสานระหวาง

วธการตางๆ 4 วธดงน �

1. เลอกตามความสะดวก (Convenient to Sample) ตวอยางเหลาน �อาจไดแก คนท�ทางาน ณ ท�ต �งสานกงาน คนท�

ยนดจะใหขอมลเพ�อการสารวจ หรอคนท�ถกกระตนใหอยากแสดงความคดเหนมากท�สด

2. เลอกโดยวธสม (Random) ถานกวเคราะหไดรายช�อของผใชระบบปจจบนทกๆคน การเลอกโดยการสมทาไดงายๆ

โดยการเลอกคนท� n จากรายช�อน �น หรออาจเลอกโดยการขามช�อคนท�อยในรายช�อน �นโดยใชตวเลขจากตารางตวเลข

สมกได

3. เลอกตามวตถประสงคเฉพาะท�กาหนด (Purposeful Sample) โดยวธการน �นกวเคราะหอาจเลอกเฉพาะคนท�ม

คณสมบตตรงตามหลกเกณฑท�กาหนด เชน เลอกผใชท�เคยใชระบบปจจบนมานานกวา 2 ป หรอเลอกผใชระบบบอย

ท�สด เปนตน

4. เลอกจากกลมตางๆ ท�จดแบงไว (Stratified Sample) ในกรณน � จะแบงคนท �งหลายท�อยากจะเลอกเปนตวอยาง

ออกเปนหลายๆ กลม (เชน กลมผใช ผบรหาร และผใชในหนวยงานธรกจตางประเทศเปนตน) จากน �นจงใชวธการสม

เลอกจากแตละกลม

ประเภทแบบสอบถาม

1. Free Format เปนแบบสอบถามท�ใหอสระในการตอบ โดยผตอบแบบสอบถามเขยนคาตอบเอง แบบสอบถามประเภท

น �คอนขางจะทาการประมวลผลไดยาก เน�องจากผตอบอาจตอบไมตรงตามวตถประสงค ดงน �นนกวเคราะหระบบควรใช

คาท�เขาใจงาย และสามารถตอบโดยใชคาเพยง 2-3 คา หรอเปนประโยคส �น แสดงตวอยางเชน

1. คณตองการเพ�มเตมรายละเอยดในแบบฟอรมใบสมครหรอไม หากตองการ คณจะเพ�มเตมสวนใด

……………………………………………………………………………………………………………….

2. ปญหาท�เกดข �นในการคนหาขอมลพนกงานคออะไร

…………………………………………………………………………………………………………………...

3. รายงานท�จดทาจากขอมลพนกงาน สงไปยงฝายใดบาง

……………………………………………………………………………………………………………….

3. Fixed Format คาถามในแบบสอบถามประเภทน �ตองการคาตอบท�เจาะจงลงไป โดยมคาตอบใหผตอบเลอก

แบบสอบถามประเภทน �ประมวลผลไดงาย แตในทางกลบกนผตอบไมสามารถเสนอขอมลหรอขอคดเหนใดๆ

เพ�มเตม นอกเหนอจากคาตอบท�เตรยมไว แบบสอบถามประเภทน �สามารถจาแนกยอยได 3 ประเภท ไดแก

3.1. Multiple Choices : มคาตอบหลายขอใหเลอกตอบ และผตอบสามารถเลอกคาตอบไดมากกวา 1 ขอ หรอม

ตวเลอกใหผตอบสามารถเตมขอความไดบางเลกนอย โดยคาถาม 1 ขอ ผตอบสามารถเลอกคาตอบไดมากกวา

1 คาตอบ แสดงดงตวอยางเชน

1. ทานสงกดในสวนงานใด

� ฝายบญชและการเงน � ฝายจดซ �อ � ฝายการตลาด � ฝายบคคล � อ�นๆ โปรดระบ……………….

2. ในการดาเนนงานของสวนงานทานตองจดทารายงานใดบาง

� รายงานเงนเดอน � รายงานภาษ � รายงานการส�งซ �อ � รายงานยอดขาย

� รายงานการรบสมครงาน � รายงานเวลาทางาน � รายงานขอมลพนกงาน

� อ�นๆ โปรดระบ………………………..

3.2. Rating Question : มคาตอบเปนตวเลอกเพ�อใหแสดงความคดเหน โดยการกาหนดระดบความคดเหนของ

ผตอบในแตละขอวามากนอยเพยงใด แสดงตวอยางเชน

1. คณเหนดวยหรอไม กบการนาระบบคอมพวเตอรเขามาชวยงานดานการคานวณภาษ

� ไมเหนดวย � เหนดวย � เหนดวยอยางมาก � ไมมความเหน

2. การสบคนขอมลจากฐานขอมลเกดความลาชามากนอยเพยงใด

� ชามากท�สด � ชามาก � ชา � ไมชา

3. โปรแกรมท�ใชในฝายจดซ �อ Error ในระดบใด

� ไมเคย � มบาง � บอย � บอยมาก

3.3. Ranking Question: เปนการจดลาดบความสาคญของคาตอบตางๆ ในแตละคาถาม แสดงตวอยางเชน

กรณาเรยงลาดบความสาคญจากมากท�สดไปหานอยท�สด (1-4) ของรายการขอมลท�ดาเนนการมากท�สดตอวน

…………รายการส�งซ �อสนคาจากลกคา

…………รายการจดซ �อสนคา

…………รายการรบสมครพนกงาน

…………รายการยกเลกรายการส�งซ �อจากลกคา

6.2.5. การสมภาษณ (Interview)

การสมภาษณเปนเทคนค Fact-Finding ท�นกวเคราะหระบบใชรวบรวมขอมลจากบคคลตางๆ ท�เก�ยวของในการ

ดาเนนงานของระบบ แบบตวตอตว จากการสมภาษณ นกวเคราะหระบบจไดรบขอเทจจรง สามารถตรวสอบ

ขอเทจจรงได มความเขาใจกนมากข �น และรบทราบความตองการท�แทจรงของผใชงาน รวมท �งความคดเหนตางๆ

โดยการสมภาษณแตละคร �ง นกวเคราะหระบบมบทบาทเปนผสมภาษณ (Interviewer) มหนาท�ดาเนนการสมภาษณ

ถามคาถาม และชกจงผ ท�มบทบาทเปนผใหสมภาษณ (Interviewee) ตอบคาถามน �นๆ ดงน �นในการสมภาษณบคคล

ใดๆ ผสมภาษณตองสามารถควบคมสถานการณตางๆ ท�อาจเกดข �นระหวางการสมภาษณได และมมนษยสมพนธด

สามารถส�อสารกบบคคลตางๆ ไดทกประเภทและทกสถานการณ

ประเภทของการสมภาษณ

1. การสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured Interview) เปนลกษณะการสมภาษณหวขอท�วๆ ไปเก�ยวกบ

องคกร ไมเจาะจงหวขอของการสมภาษณ การสมภาษณประเภทน �ไมเหมาะกบการวเคราะหและออกแบบระบบ

สารสนเทศ

2. การสมภาษณแบบมโครงสราง (Structured Interview) ผสมภาษณจะตองเตรยมขอมล และคาถามเพ�อ

สอบถามขอเทจจรงตางๆ จากผใหสมภาษณ โดยสามารถสอบถามขอสงสยตางๆ เพ�มเตมได เพ�อตรวจสอบ

ความเขาใจของผสมภาษณวาถกตองหรอไม

เทคนคการสมภาษณ

การสมภาษณจะประสบผลสาเรจหรอไมน �น นอกจากจะข �นอยกบความสามารถเฉพาะตวของผสมภาษณแลวยง

ข �นกบองคประกอบอ�นๆ ดงน �

1. การเลอกบคคลผใหสมภาษณ ผใหสมภาษณควรเปนผท�ดาเนนงานในข �นตอนท�นกวเคราะหระบบตองการศกษา

นกวเคราะหระบบสามารถเลอกบคคลน �โดยการศกษาจากแผนภมโครงสรางขององคกร (Organization Chart)

เพ�อใหทราบถงหนาท�ความรบผดชอบของบคคลตางๆ ในองคกร และควรศกษาทศนคตตางๆ ของผใหสมภาษณ

ลวงหนา

2. การเตรยมการสมภาษณ การเตรยมการเปนกญแจสาคญท�จะช �วาการสมภาษณน �นจะบรรลวตถประสงคหรอไม

เน�องจากผใหสมภาษณสามารถทราบวา ไดมการเตรยมตวมาหรอไม ในกรณท�ไมมการเตรยมตวลวงหนาน �น

ผใหสมภาษณอาจรสกวาเสยเวลาท�มคาโดยเปลาประโยชน เน�องจากผสมภาษณขาดความสนใจ และขาด

ความพรอมหลายๆ ดาน ในการสมภาษณ ผสมภาษณควรจดทาคมอการสมภาษณ (Interview Guide) ไวดวย

Interview Guide : เปนคมอประกอบการสมภาษณโดยบนทกรายการคาถามท�ตองการสมภาษณ หรออาจ

ประกอบดวยคาถามท�ตองการตรวจสอบ และตดตามขอมลเพ�มเตม แสดงตวอยางคมอประกอบการสมภาษณ

คาถามท�ใชในการสมภาษณควรมลกษณะดงน �

- กระชบ และเขาใจงาย

- ไมนาเสนอความคดเหนสวนตวแฝงในคาถาม

- หลกเล�ยงคาถามท�ซบซอน หรอยาวเกนไป

- หลกเล�ยงการใชถอยคาในลกษณะคกคาม หรอขมข

3. การดาเนนการสมภาษณ ในการสมภาษณสามารถจาแนกออกเปน 3 ข �นตอนดงน �

1. เปดสมภาษณ (Interview Opening) เปนการชกจง โนมนาว กระตนผถกสมภาษณใหมความกระตอรอรน

ในการใหความรวมมอ และครรบอกวตถประสงค ระยะเวลาการสมภาษณ รวมท �งอธบายถงวธการรวบรวม

ขอมลวาเปนเชนไร และขอมลท�ไดรบมาน �นจะนาไปใชอยางไร

2. สมภาษณ (Interview Body) เปนชวงท�ใชเวลามากท�สด ในข �นตอนน �ผสมภาษณจะไดรบคาตอบตาม

รายการคาถามท�เตรยมไวลวงหนา และควรบนทกขอมลท �งท�เปนภาษาพด และภาษากายของผให

สมภาษณ โดยสามารถปรบเปล�ยน หรอขามคาถามไดตามความเหมาะสมของสถานการณ

3. ปดสมภาษณ (Interview Conclusion) ผสมภาษณควรแสดงความขอบคณตอผท�ใหสมภาษณ ท�ไดเสยสละ

เวลาอนมคา เพ�อรกษาความสมพนธอนด สรางความพงพอใจ และไววางใจ

4. ตดตามผลการสมภาษณ เพ�อการรกษาสมพนธภาพอนด สรางความเช�อม�น และความไววางใน ดงน �นผสมภาษณ

ควรสงผลสรปท�ไดจากการสมภาษณ กลบไปยงผใหสมภาษณ เพ�อเปดโอกาสใหผสมภาษณไดทราบวาผสมภาษณม

ความเขาใจถกตองหรอไม และผใหสมภาษณสามารถใหขอมลเพ�มเตมกลบมาไดเชนกน

ขอแนะนา

ส�งท�ควรทา ส�งท�ควรหลกเล�ยง

1. มความสภาและมมารยาท

2. ต �งใจฟง

3. ควบคมสถานการณ

4. ตรวจสอบขอมล

5. มความอดทน

6. สงเกตกรยา ทาทาง รวมท �งภาษากาย(Body

Language)

7. ไมกงวล

8. คาถามท�ไมจาเปน หรอไมควรถาม

9. การสนนษฐานเองวาคาตอบท�ไดรบสมบรณ

10. การช �นาท �งดวยคาพดและภาษากาย

11. การใชศพทเฉพาะ หรอคาท�เขาใจยาก

12. การแสดงความคดเหน

13. การพดมากเกนความจาเปน แทนท�จะรบฟงคาตอบ

14. การสนนษฐานเก�ยวกบหวขอเร�องและผใหสมภาษณ

15. การใชเทปบนทกเสยง

6.3. ทฤษฎแนวใหมในการกาหนดความตองการของระบบ

จากหวขอท�ผานมา จะเหนวาเทคนคในการเกบรวบรวมขอเทจจรงและสารสนเทศของระบบน �นมอยหลายวธ

ดวยกน ท �งน �ข �นอยกบนกวเคราะหระบบวาจะเลอกวธการใดท�จะสามารถเกบขอมลไดอยางเพยงพอและสมบรณ ท �งยง

เหมาะสมกบขนาดและสถานะการณขององคกรอกดวย ซ�งนอกจากวธการท�เปนทฤษฎด �งเดมแลว ยงมทฤษฎใหมท�เปน

ทางเลอกใหกบนกวเคราะหเลอกใช เพ�อเพ�มประสทธภาพและความรวดเรวในการเกบขอมล เทคนคแนวใหมน �คอ

1. Joint Application Design (JAD)

2. Rapid Application Development (RAD)

6.3.1. Joint Application Design (JAD)

JAD คอ กระบวนการในการจดการ และเพ�มความสามารถในการปฏบตงานรวมกนของเจาของระบบ ผใชระบบงาน

นกวเคราะหระบบ ผออกแบบระบบ และผสรางระบบ เพ�อรวมกนกาหนดขอบเขต วเคราะห และออกแบบระบบ กลาวคอ

เปนการประชมงานรวมกนของผมสวนเก�ยวของกบการพฒนาระบบน�นเอง

ตวอยาง

การเกบรวบรวมขอเทจจรงของนกวเคราะหระบบ โดยเขารวมสงเกตการณในการประชมของผท�เก�ยวของในการ

พฒนาระบบขององคกร ท �งน �เพ�อชวยลดเวลาและคาใชจายในข �นตอนการเกบรวบรวมขอมล

วตถประสงคของการนาเทคนค JAD เขามาชวยในข �นตอนการกาหนดความตองการของระยะการวเคราะหระบบ เพ�อ

ชวยใหการเกบรวบรวมขอเทจจรงและขอมลตางๆ จากผท�เก�ยวของหลายฝายสามารถดาเนนการไดในคราวเดยวกน

อยางพรอมเพยง

โดยท�วไปผ เขารวมการดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยเทคนค JAD มดงน �

1. JAD Session Leader เปนผดาเนนการประชม ตองเปนผท�ผานการอบรมการทางานเปนกลมและเปนผท�คอย

อานวยความสะดวกระหวางการประชม ท �งยงเปนผจดต �งระเบยบวาระการประชมรวมถงการควบคมการประชมให

อยในวาระ เพ�อใหไดขอมลตรงจด

2. Users คอ ผใชระบบ เน�องจากเปนผท�ใชระบบเปนประจาทกวน ดงน �นจะมความเขาใจถงการทางานและปญหาท�

เกดข �นเปนอยางด

3. Manager ผบรหารขององคกร ซ�งเปนผท�ใชระบบเชนเดยวกบ User ผบรหารจะคอยเตรยมคาถามท�มงเนนไปท�ระบบ

ท�ตองการพฒนาข �นมาใหม คอยจงใจและคอยชวยหาขอสรปในแตละวาระการประชม

4. Sponsor คอ ผ ท�รบผดชอบเร�องคาใชจายในการพฒนาระบบน �นๆ ซ�งอาจจะเปนผบรหารระดบสงสดขององคกรกได

5. System Analyst นกวเคราะหระบบและทมของนกวเคราะหระบบ ทาหนาท�เกบขอมลจากการประชมในแตละคร �ง

6. Scribe คอ ผ ท�ทาหนาท�จดสรปรายละเอยดระหวางการประชม โดยท�วไปอาจใชเคร�องคอมพวเตอรแบบพกพาชวย

ในการบนทก

7. IS Staff ทมของหนวยบรการสารสนเทศองคกรเชน นกวเคราะหระบบ โปรแกรมเมอร และผ เช�ยวชาญดานฐานขอมล

บคคลเหลาน �สามารถเสนอความคดเหนดานเทคโนโลยได

การเกบรวบรวมขอมลดวยเทคนค JAD สามารถดาเนนการไดดวยการจดใหเปนหองประชม ซ�งลกษณะแตกตางกนไป

ข �นอยแตละองคกร ในระหวางการประชม JAD นกวเคราะหระบบสามารถใช Case Tools และ Prototype ชวยสนบสนน

การดาเนนการได ซ�งจะทาใหการประชมดาเนนการไดรวดเรวย�งข �น

6.3.2. Rapid Application Development (RAD)

RAD เปนวธการพฒนาระบบ (Methodology) วธการหน�งท�รวบรวมเทคนค (Techniques) เคร�องมอ (Tools)

และเทคโนโลย (Technologies) เพ�อผสมผสานและประยกตใชในการสนบสนนการพฒนาระบบใหสาเรจลลวง

ไดโดยใชเวลานอยท�สดท �งน �ข �นอยกบความพรอมขององคกรในขณะน �น ไมวาจะเปนคาใชจาย บคลากร รวมท �ง

ความตองการท�แนนอนของผใชระบบ จากแนวความคดของวธการแบบ RAD ทาใหมการผสมผสานและ

ประยกตใชเทคนค เคร�องมอ และเทคโนโลยเขาดวยกนเพ�อพฒนาระบบ โดยอาจจะมการแบงแยกข �นตอนใน

วงจรการพฒนาระบบใหนอยลง เลอกใชเทคนคการเกบรวบรวมขอมลดวย JAD และเลอกใชตวตนแบบ

(Prototype) ในการออกแบบ เปนตน ทาใหการพฒนาระบบสามารถดาเนนการไดอยางรวดเรว ดงน �น RAD จง

เหมาะกบองคกรท�มความพรอมในการพฒนา เชน ความพรอมทางดานการเงน บคลากร ประกอบกบผใชความ

ตองการแนนอนไมเปล�ยนแปลง และตองการระบบใหมโดยใชเวลาพฒนาไมนาน

การรวมข �นตอนการทางานของวงจรการพฒนาระบบ (SDLC) เพ�อใหเปนวงจรการพฒนาแบบ RAD สามารถ

แสดงไดดงน �

จากรปจะสงเกตวามการรวบรวมข �นตอน Project Identification and Selection เขากบ Project Initiation and

Planning ใหเหลอเพยงข �นตอน Planning เพยงข �นตอนเดยว สวน Analysis และ Logical Design ถกรวมเขา

เปนข �นตอน Design เพยงข �นตอนเดยว และ Implementation กบ Maintenance ถกรวมใหเปน Cutover เพยง

ข �นตอนเดยว ดงน �นการใชเทคนค RAD จะชวยใหการพฒนาระบบดาเนนการไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ

Project Identification

and Selection

Project Initiation and

Planning

Analysis

Logical Design

Physical Design

Implementation

Maintenance

Planning

Design

Development

Cutover

บทท� 7

แบบจาลองข�นตอนการทางานของระบบ (Process Modelling)

ในบทท�แลว ผอานไดรจกกบทฤษฎในการเกบรวบรวมขอเทจจรงและสารสนเทศท�จาเปนตอการ

กาหนดความตองการของระบบ ส�งท�ไดคอขอเทจจรงและสารสนเทศของระบบเดมและความ

ตองการของระบบใหม (เพ�อแกปญหาท�เกดจากระบบเดม) เชน ข�นตอนการทางานของระบบ

ขอมลท�นาเขาสระบบ ขอมลและรายงานท�ไดจากการประมวลผลแตละข�นตอน บคคลท�เก�ยวของ

กบระบบ แหลงจดเกบขอมล เปนตน ซ�งขอเทจจรงเหลาน�มรายละเอยดจานวนมาก และซบซอน

การวเคราะหระบบอาจจะดาเนนไปดวยความลาบาก ดงน�นจงตอง “จาลองขอเทจจรง” เหลาน�นให

อยในรปแบบท�สามารถเขาใจงาย โดยอาจใช แผนภาพ (Diagrams) ชนดตางๆ ในการจาลอง ซ�งจะ

ชวยใหผใชและเจาของระบบสามารถทาความเขาใจไดงายข�น

ในการจาลองขอเทจจรงท�รวบรวมได ในท�น�จะเร�มตนดวยการจาลองแบบ

ข�นตอนการทางานของระบบ (Process Modeling) ซ�งเปนเน�อหาในบทเรยนน� โดยจะนาเสนอ

รายละเอยดของการจาลองข�นตอนการทางานของระบบดวย “แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow

Diagram : DFD)” จากแผนภาพจะแสดงใหเหนถงข�นตอนการทางานของระบบ ขอมลท�เขาและ

ออกจากระบบ รวมท�งขอมลท�ไหลอยภายในระบบจากข�นตอนหน�งไปยงอกข�นตอนหน�ง

7.1. แนะนาแบบจาลองข�นตอนการทางานของระบบ

กอนท�จะเขาสเน�อหา Process Modeling ในท�น� ขอแนะนาใหไดทราบถง

ประเภทของแบบจาลองท�ใชในการพฒนาระบบสารสนเทศ คอ

1. แบบจาลองเชงตรรกะ (Logical Model) เปนแบบจาลองท�อธบายการดาเนนงานใน

ระบบวามการทางานและความตองการใดบางโดยไมคานงถงเทคโนโลย หรอ

โปรแกรมภาษาใดๆ ท�นามาตดต�งใชงาน

2. แบบจาลองเชงกายภาพ (Physical Model) เปนแบบจาลองท�นอกจากจะอธบายการ

ดาเนนงานของระบบวาทางานอะไรแลว ยงอธบายวามการดาเนนงานอยางไร

นอกจากน� ยงมการแสดงถงประสทธภาพของเทคโนโลยท�เลอกมาตดต�งใชงานเพ�อ

สนองความตองการ และแสดงขอจากดของเทคโนโลยน�นๆ ดวย

ความแตกตางระหวาง Physical กบ Logical น�นอาจทาใหเกดความสบสน ดงน�นจงขอ

ยกตวอยางการเปรยบเทยบระหวาง Physical และ Logical ดงน�

สมมตวาไปซ�อสนคาท�หางสรรพสนคา เม�อซ�อสนคาไดครบตามท�ตองการ

แลว เรากจะไป “ชาระเงน” การชาระเงนน�ถอเปน “Logical” แตการชาระเงนยงสามารถชาระดวย

เงนสดหรอบตรเครดตรายละเอยดตรงน� เรยกวา “Physical” น�นหมายถง Logical จะไมเนน

รายละเอยด

แบบจาลองข�นตอนการทางานของระบบ (Process Modeling) คอ เทคนคท�

ใชในการรวบรวม บนทก สรางโครงสรางและแสดงทศทางของขอมลในการดาเนนงานข�นตอน

ตางๆ รวมท�งขอมลเชงตรรกะ (Logical) หลกการ (Policies) และขบวนการ(Procedures) ตางๆ

ของแตละข�นตอน เหตผลของการจาลองข�นตอนการทางานของระบบข�น คอตองการแสดง

ขอเทจจรงในการทางานและขอมลของระบบท�เกบรวบรวมมาในรปของขอความ ใหเปนแผนภาพ

เพ�อความสะดวกในการส�อสารระหวางนกวเคราะหระบบและโปรแกรมเมอรหรอผท�เก�ยวของคน

อ�นๆ และงายตอความเขาใจของผใชและเจาของระบบ โดยเคร�องมอท�ใชในการจาลองแบบข�นตอน

การทางานเรยกวา “แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram:DFD)”

แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram:DFD) หมายถง แผนภาพท�

แสดงใหเหนถงทศทางการไหลของขอมลท�มอยในระบบ และการดาเนนงานท�เกดข�นในระบบ โดย

ขอมลในแผนภาพทาใหทราบถง ขอมลมาจากไหน, ขอมลไปท�ไหน, ขอมลเกบท�ใด, เกดเหตการณ

ใดกบขอมลในระหวางทาง แผนภาพกระแสขอมลจะแสดงภาพรวมของระบบ (Overall picture of

a system) และรายละเอยดบางอยาง แตในบางคร� งหากตองการกาหนดรายละเอยดท�สาคญใน

ระบบ นกวเคราะหระบบอาจจาเปนตองใชเคร�องมออ�นๆ ชวย เชน ขอความส�นๆท�เขาใจ หร

อลกอรทม, ตารางการตดสนใจ (Decision Table), Data Model, Process Description ท�งน�ก

ข�นอยกบความตองการในรายละเอยด

วตถประสงคของการสรางแผนภาพกระแสขอมลน� เพ�อ

1. เปนแผนภาพท�สรปรวมขอมลท�งหมดท�ไดจากการวเคราะหในลกษณะของรปแบบท�

เปนโครงสราง

2. เปนขอตกลงรวมกนระหวางนกวเคราะหระบบและผใชงาน

3. เปนแผนภาพท�ใชในการพฒนาตอในข�นตอนของการออกแบบระบบ

4. เปนแผนภาพท�ใชในการอางอง หรอเพ�อใชในการพฒนาตอในอนาคต

5. ทราบท�มาท�ไปของขอมลท�ไหลไปในกระบวนการตางๆ (Data and Process)

รปแสดงข�นตอนการวเคราะหเพ�อไปสการออกแบบ

รปแสดงตงอยางแผนภาพกระแสขอมล

7.2. สญลกษณท�ใชในแผนภาพกระแสขอมล

สญลกษณท�ใชเปนมาตรฐานในการแสดงแผนภาพกระแสขอมลมหลายชนด แตในท�น� จะแสดงให

เหนเพยง 2 ชนด ไดแก ชดสญลกษณมาตรฐานท�พฒนาโดย Gane and Sarson (1979) และชด

สญลกษณมาตรฐานท�พฒนาโดย DeMarco and Yourdon (DeMarco, 1979); Yourdon and

Constantine,1979) โดยมสญลกษณดงตอไปน�

Analysis Design

Logical Model Physical Model

โอนขอมล

จากทะเบยน

2.1

จดกลมสอบ

ขอมลผสอบ D7

ขอมลรายวชา ขอมลนกศกษา

ขอมลหองสอบคอมพวเตอร ขอมลตารางจดสอบ

D1 D2

D6

2.2

บนทกตาราง

สอบ

ทะเบยน

และวดผล

2.3

..................

..................

.................

.................

Requirement

Specification

ขอมลการลงทะเบยน D3

D4

D5

ขอมลรวมชดขอสอบโอน

DeMarco & Yourdon Gane & Sarson ความหมาย

Process : ข�นตอนการทางาน

ภายในระบบ

Data Store : แหลงขอมลสามารถ

เปนไดท�งไฟลขอมลและฐานขอมล

(File or Database)

External Agent : ปจจยหรอ

สภาพแวดลอมท�มผลกระทบตอ

ระบบ

Data Store : เสนทางการไหลของ

ขอมล แสดงทศทางของขอมลจาก

ข�นตอนการทางานหน�งไปยงอก

ข�นตอนหน�ง

7.3. แนวคดของแบบจาลองข�นตอนการทางานของระบบ

การสรางแบบจาลองข�นตอนการทางานของระบบโดยใชแผนภาพกระแสขอมล (Data Flow

Diagram) มแนวคดตางๆ ดงน�

7.3.1. ข �นตอนการทางานของระบบ (Process)

7.3.2. เสนทางการไหลของขอมล (Data Flow)

7.3.3. ตวแทนขอมล (External Agent)

7.3.4. แหลงจดเกบขอมล (Data Store)

7.3.1. ข �นตอนการทางานของระบบ (Process)

Process หรอ ข �นตอนการดาเนนงาน คอ งานท�ดาเนนการ/ตอบสนองขอมลท�รบเขา

หรอดาเนนการ/ตอบสนองตอเง�อนไข/ สภาวะใดๆ ท�เกดข �น ไมวาข �นตอนการดาเนนงานน �นจะ

กระทาโดยบคคล หนวยงาน หนยนต เคร�องจกร หรอ เคร�องคอมพวเตอรกตาม โดยจะเปนกรยา

(Verb) เชน ลงทะเบยน เพกถอนวชา เพ�มวชา พมพรายงาน เปนตน จานวนโปรเซสควรมอย

ระหวาง 2-7 โปรเซส หรอในบางตาราไดกาหนดจานวนโปรเซสควรอยในระหวาง 7 บวกลบดวย 2

สญลกษณท�ใชแสดงแทน Process

X.X

ช�อ Process

จากรป แสดงสญลกษณท�ใชแสดงแทน Process ดวยส�เหล�ยมมมมน ประกอบไปดวย 2

สวน คอ สวนบนใชแสดงหมายเลขของ Process เชน 0, 1.0, 1.1 เปนตน สวนลางจะใชแสดงช�อ

ของ Process เชน

กฎของ Process รปแสดงขอผดพลาดของ Process ในแผนภาพกระแสขอมล

กฎของ Process

1. ตองไมมขอมลรบเขาเพยงอยางเดยว โดยไมมการสงขอมลออกจากข�นตอนการทางาน

(Process) เรยกขอผดพลาดชนดน� วา “Black Hole” เน�องจากขอมลท�รบเขามาแลวสญ

หายไป จากรป คอ Process 2.1.2 ท�มขอผดพลาดลกษณะน�

2 1 Print

Report

Mainte

nance

Create a new

member

account

2.1.2

Generate an

employee bank

Statement

2.1.1

Accounts

Receivable

department

Member Accounts Employees

Existing account

Employee status

Employee Address

New Account Status

Frozen Account

Notification

Bank Statement

3. มขอมลเขา

ไมเพยงพอใน

การสราง

ขอมลออก

2. มขอมลออกเพยงอยางเพยง

อยางเดยว (ผด)

Employee Membership application

1.มขอมลรบเขาเพยงอยาง

เดยว (ผด)

Freeze member

account

number

2.1.3

2. ตองไมมขอมลออกเพยงอยางเดยว โดยไมมขอมลเขาส Process เลย จากรป คอ

Process 2.1.3 ท�มขอผดพลาดลกษณะน�

3. ขอมลรบเขาจะตองเพยงพอในการสรางขอมลสงออก กรณท�มขอมลท�รบเขาไม

เพยงพอในการสรางขอมลสงออกเรยกวา “Gray Hole” โดยอาจเกดจากการรวบรวม

ขอเทจจรงและขอมลไมสมบรณ หรอการใชช�อขอมลรบเขาและขอมลสงออกผดจาก

รปคอ Process 2.1.1 ท�มขอผดพลาดลกษณะเชนน� เน�องจากขอมลท�รบเขามามเพยง

ท�อยของพนกงาน (Employee Address) แตไมมขอมลกระแสเงนสดในธนาคารของ

ลกคาท�เขาส Process ดงน�นขอมลจงไมเพยงพอท�จะสรางเปนรายงานสถานะทางการ

เงนทางธนาคารของพนกงานได (Bank Statement)

4. การต�งช�อ Process ตองใชคากรยา (Verb) เชน Prepare Management Report,

Calculate Data สาหรบภาษาไทยใชเปนคากรยาเชนเดยวกน เชน บนทกขอมลใบส�ง

ซ�อ ตรวจสอบขอมลลกคา คานวณเงนเดอน เปนตน 7.3.2. เสนทางการไหลของขอมล (Data Flow)

เสนทางการไหลของขอมล (Data Flows) เปนการส�อสารระหวางข�นตอนการทางาน

(Process) ตางๆ และสภาพแวดลอมภายนอกหรอภายในระบบ โดยแสดงถงขอมลท�นาเขาไปใน

แตละ Process และขอมลท�สงออกจาก Process ใชในการแสดงถงการบนทกขอมล การลบขอมล

การแกไขขอมลตางๆ ในไฟลหรอในฐานขอมล ซ�งใน Data Flow Diagram เรยกวา “Data Store”

สญลกษณของ Data Flow

สญลกษณท�ใชอธบายเสนทางการไหลของขอมลคอ เสนตรงท�ประกอบดวยหวลกศร

ตรงปลายเพ�อบอกทศทางการเดนทางหรอการไหลของขอมล ดงรป

กฎของ Data Flow

1. ช�อของ Data Flow ควรเปนช�อของขอมลท�สงโดยไมตองอธบายวาสงอยางไร ทางานอยางไร

2. Data Flow ตองมจดเร�มตนหรอส�นสดท� Process เพราะ Data Flow คอขอมลนาเขา (Inputs)

และขอมลสงออก (Outputs) ของ Process

3. Data Flow จะเดนทางระหวาง External Agent กบ External Agent ไมได

4. Data Flow จะเดนทางจาก External Agent ไป Data Store ไมได

5. Data Flow จะเดนทางจาก Data Store ไป External Agent ไมได

6. Data Flow จะเดนทางระหวาง Data Store กบ Data Store ไมได

7. การต�งช�อ Data Flow จะตองใชคานาม (Noun) เชน Inventory Data, Goods Sold Data เปน

ตน

7.3.3. ตวแทนขอมล (External Agent)

ตวแทนขอมล (External Agents) หมายถง บคคล หนวยงานในองคกร องคกรอ�นๆ หรอระบบงาน

อ�นๆ ท�อยภายนอกขอบเขตของระบบ แตมความสมพนธกบระบบ โดยมการสงขอมลเขาสระบบ

เพ�อดาเนนงาน และรบขอมลท�ผานการดาเนนงานเรยบรอยแลวจากระบบ ในบางคร� งเรยกวา

“External Entity”

สญลกษณของ External Agents สญลกษณท�ใชอธบาย คอ ส�เหล�ยมจตรส หรอส�เหล�ยมผนผา

ภายในจะตองแสดงช�อของ External Agent โดยสามารถทาการซ�า (Duplicate) ไดดวยการใช

เคร�องหมาย \ (back slash) ตรงมมลางซาย

กฎของ External Agents

1. ขอมลจาก External Agent จะว�งไปสอก External Agent หน�งโดยตรงไมได จะตองผาน

Process กอนเพ�อประมวลขอมลน�น จงไดขอมลออกไปสอก External Agent

2. การต�งช�อ External Agent ตองใชคานาม (Noun) เชน Customer, Bank เปนตน

7.3.4. แหลงจดเกบขอมล (Data Store)

แหลงจดเกบขอมล (Data Store) เปนแหลงเกบ/บนทกขอมล เปรยบเสมอนคลงขอมล (เทยบเทา

กบไฟลขอมล และฐานขอมล) โดยอธบายรายละเอยดและคณสมบตเฉพาะตวของส�งท�ตองการเกบ/

บนทก

สญลกษณของ Data Store สญลกษณท�ใชอธบายคอส�เหล�ยมเปดหน�งขาง แบงออกเปนสองสวน

ไดแก สวนท� 1 ทางดานซายใชแสดงรหสของ Data Store อาจจะเปนหมายเลขลาดบหรอตวอกษร

ไดเชน D1, D2 เปนตน สาหรบสวนท� 2 ทางดานขวา ใชแสดงช�อ Data Store หรอช�อไฟล เชน

Employee, Application, Member เปนตน ดงรป

กฎของ Data Store

ช�อ External

Agent

ช�อ External

Agent

รหส ช�อ Data Store

1. ขอมลจาก Data Store หน�งจะว�งไปสอก Data Store หน�งโดยตรงไมได จะตองผานการ

ประมวลผลจาก Process กอน

2. ขอมลจาก External Agent จะว�งเขาส External Agent โดยตรงไมได

3. การต�งช�อ Data Store จะตองใชคานาม (Noun) เชน Customer File, Inventory หรอ

Employee File เปนตน

7.4. วธการสรางแบบจาลองข�นตอนการทางานของระบบดวย DFD

หวขอท�ผานมาไดรจกกบแนวคด สญลกษณ และกฎเกณฑตางๆ ของแนวคดท�งหมดของแผนภาพ

กระแสขอมล (DFD)ในหวขอน� จะนาเสนอวธการสราง DFD ตามลาดบดงน�

7.4.1. สรางแผนภาพบรบท (Context Diagram)

7.4.2. สรางแผนภาพระดบ 0 (Level-0 Diagram)

7.4.3. แบงยอยแผนภาพ (Decomposition of DFD)

7.4.4. ตรวจสอบสมดลของ DFD (Balancing DFD)

7.4.1. สรางแผนภาพบรบท (Context Diagram)

แผนภาพบรบท (Context Diagram) คอ แผนภาพกระแสขอมลระดบบนสดท�แสดงภาพรวมการ

ทางานของระบบท�มความสมพนธกบสภาพแวดลอมภายนอกระบบ ท�งยงแสดงใหเหนขอบเขต

และเสนแบงเขตของระบบท�ศกษาและพฒนา

อนดบแรกของการสรางแบบจาลองข�นตอนการทางานของระบบ นกวเคราะหระบบควรจะทาการ

สราง Context Diagram กอน เน�องจาก Context Diagram เปนตวกาหนดขอบเขต และเสนแบง

เขตของระบบท�ศกษาและพฒนา แนวทางในการกาหนดขอบเขตมดงน�

1. เปรยบระบบเสมอนภาชนะบรรจ เพ�อแบงแยกส�งท�อยภายในภาชนะออกจากส�งท�อย

ภายนอกภาชนะ โดยไมตองสนใจส�งท�อยภายในภาชนะมอะไรบาง

2. ศกษาระบบโดยอาจจะการสอบถามผใชงานถงเหตการณ (Event) หรอ การดาเนนงาน

ประจาวนท�เกดข�นของระบบวามการตดตอ จดการ หรอดาเนนงานอยางไรบาง และระบบ

มการตอบสนองตอเหตการณน�นๆ อยางไร อะไรคอขอมลท�รบเขามา (Input) และสงมา

จากใคร (External Agent)

3. สอบถามผใชระบบวาระบบจะตองสงขอมลอะไร (Output) ออกไปส External Agent

บาง ตองการรปแบบรายงาน การสอบถามขอมล (Query) แบบใด ส�งเหลาน�ทาให

นกวเคราะหระบบสามารถพจารณาการวาด Data Flow ได

4. จาแนกแหลงขอมลภายนอกระบบ (External data store) ท�ระบบตองการจากไฟลหรอ

ฐานขอมลจากระบบอ�น ซ�งอาจเปนการอาน แกไข เปล�ยนแปลง ขอมลเหลาน�น

5. ทาการวาด Context Diagram จากส�งท�รวบรวมไดจากขอ 1-4

หลงจากท�ไดศกษาการทางาน ขอมลรบเขา ขอมลสงออก นกวเคราะหระบบอาจมเสนทางการ

ไหลของขอมล (Data Flow) มากมาย ซ�งไมอาจแสดงไดท�งหมดใน Context Diagram น�

ดงน�น Data Flow ท�แสดงควรเปนขอมลหลกและมความสาคญตอระบบ สวนรายละเอยดของ

การเคล�อนไหวของขอมลน�นสามารถนาไปอธบายใน DFD ระดบตอไปได

ใน Context Diagram ประกอบดวย Process ท�แทน Process ของระบบท�งหมด

เพยงหน�ง Process เทาน�นท�อยภายในขอบเขตของระบบ และใหแสดงหมายเลขศนย (“o”)

ตรงสวนบนของสญลกษณ Process นอกจากน� ใน Context Diagram ยงแสดงรายละเอยด

ของ External Agent และ External Data Store รอบๆ ข�นตอนการดาเนนงาน (ภายนอก

ขอบเขตของระบบ) และม Data Flows แสดงการตดตอระหวางระบบกบส�งท�อยภายนอก และ

ส�งสาคญคอภายใน Context Diagram จะตองไมม Data Store ปรากฎอย

7.4.2. สรางแผนภาพระดบ 0 (Level-0 Diagram)

Level-0 Diagram คอ แผนภาพกระแสขอมลในระดบท�แสดงข�นตอนการทางานหลกท�งหมด

(Process หลก) ของระบบแสดงทศทางการไหลของ Data Flow และแสดงรายละเอยดของแหลง

จดเกบขอมล (Data Store)

Level-0 Diagram เปนการแสดงใหเหนถงรายละเอยดของ Process การทางานหลกๆ ท�มอย

ภายในภาพรวมของระบบ (Context Diagram) วามข�นตอนใดบาง โดยแตละ Process จะม

หมายเลขกากบอยดานบนของสญลกษณ ต�งแต 1 เปนตนไป

7.4.3. แบงยอยแผนภาพ (Decomposition of DFD)

ถาระบบใดมการทางานท�ซบซอนมาก นกวเคราะหระบบจะไมสามารถอธบายการ

ทางานท�งหมดไดภายในข�นตอนเดยวใน Context Diagram ดงน�นในการวเคราะหระบบจง

สามารถจาแนกระบบใหญหน�งระบบออกเปนระบบยอย ๆ ไดหลายระบบ โดยแบงใหเปนระบบ

ยอยท�มขนาดเลกลงเร�อยๆ จนสามารถอธบายการทางานไดท�งหมด เรยกวธน� วา “ การแบงยอย

(Decomposition) หรอ Functional Decomposition”

Decomposition คอ การแบง/แยก/ยอยระบบและข�นตอนการทางานออกเปน

สวนยอย โดยในแตละข�นตอนท�แยกออกมา (Subsystems) จะแสดงใหเหนถงรายละเอยดของการ

ทางานเพ�มมากข�น

การแบงยอย Process น�นสามารถแบงยอยลงไปไดเร�อยๆ จนกระท�งถงระดบท�ไม

สามารถแบงยอยไดอกแลว เรยกแผนภาพท�ไมสามารถแบงยอย Process ไดอกแลววา Primitive

DFD

ระดบของแผนภาพท�แบงยอยมาจาก Level-0 เรยกวา Level-1 ซ�งแผนภาพท�แบงยอย

ในระดบถดมาจาก Level-0 diagram จะตองม Process อยางนอย 2 Process ข�นไป

7.4.4. ตรวจสอบสมดลของ DFD (Balancing DFD)

เม�อมการแบงยอยแผนภาพจากระดบบนลงไประดบลาง เชน จาก Level-0 แบงยอยไปใน Level-1

ของ Process 1 นกวเคราะหระบบ จะตองการตรวจสอบความสมดลของแผนภาพ (Balancing

DFD) ดวย

Balancing DFD หมายถง ความสมดลของแผนภาพกระแสขอมลท�จะตองม Input

Data Flow ท�เขาสระบบและ Output Data Flow ท�ออกจากระบบใน DFD ระดบลางครบทก Input

Data Flow และ Output Data Flow ท�ปรากฏอยใน DFD ระดบบน แตในระดบลางอาจจะม

มากกวาได โดยมเง�อนไขวา Input Data Flow และ Output Data Flow น�นจะตองเกดจาก

Process ภายในระดบลางเทาน�น และจะนาไปใชตรวจสอบความสมดลของแผนภาพอกระดบ

หากมการแบงยอยแผนภาพในระดบลางลงไปอก ดงรป

(a)

จากรป (a) เปน Context Diagram ท�ม Input Data Flow เขาสระบบคอ A จาก External Agent 1

เทาน�น และม Output Data Flow คอ D ว�งไปยง External Agent 2 เม�อมการแบงยอยแผนภาพลง

ท� Level-0 Diagram ในรป (b) สงเกตวาม Input Data Flow ท�เปน B จาก External Agent 3 เพ�ม

เขามา ซ�งใน Context Diagram ไมม External Agent 3 น� ดงน�นถอไดวา DFD น� ไมสมดลสาหรบ

Input Data Flow C สามารถปรากฏอยใน DFD ระดบลางได เน�องจากเปน Input Data Flow ท�เกด

จาก Process ภายในระดบลางน� เทาน�น

External

Agent 1 Add A,B

1

2

Refine C

External

Agent 3

External

Agent 2

A

B C

D

External

Agent 1

0

System

Process

External

Agent 2 A D

(b)

7.5. แนวทางในการสรางแผนภาพกระแสขอมลท�สมบรณ

เม�อนกวเคราะหระบบสรางแผนภาพกระแสขอมลของระบบปจจบน และระบบใหมท�จะเสนอให

เปนทางเลอกในการแกไขปญหาเสรจส�นแลว นอกจาก Data Flow, Processes, Data Stores และ

External Agent จะเปนไปตามกฎท�ไดกลาวไวในหวขอท� 7.3. และตรวจสอบความสมดลของ

แผนภาพแลว นกวเคราะหระบบควรมการตรวจสอบเพ�มเตมเพ�อใหไดแผนภาพท�สามารถแสดงให

เหนถงรายละเอยดข�นตอนการทางาน ขอมลท�เกดจากการประมวลผลแตละข�นตอน และการจดเกบ

ขอมลไดอยางถกตองและครบถวน โดยมหลกเกณฑดงน�

7.5.1. มความสมบรณ (DFD Completeness)

ใจความสาคญของหลกเกณฑน� คอ หากมการเพ�มเตมรายละเอยดใดๆ ท�จาเปนเขามา

ในระบบ นกวเคราะหระบบจะตองเพ�มเตมรายละเอยดเหลาน�นลงใน DFD ดวยเสมอ และหาก

Data Flow, Data Store, Process และ External Agent บนแผนภาพ DFD ไมเช�อมตออยกบส�ง

ใดๆ แสดงวา DFD น�นไมสมบรณ

7.5.2. มความสอดคลอง (DFD Consistency)

เปนความสอดคลองกนของส�งท�ปรากฏอยบน DFD ในระดบบนและมการแบงยอยลง

มาในระดบลาง กลาวคอ ส�งท�ปรากฏอยบน DFD ในระดบบน เม�อมการแบงยอย Process หรอ

แผนภาพลงมาในระดบลาง จะตองมส�งท�ปรากฏอยในระดบบนน�นดวยเสมอ หลกเกณฑน�จะ

เก�ยวของกบกฎความสมดลของแผนภาพ DFD

7.5.3. การทาซ�า (Iterative Development)

การสราง DFD ในรอบแรกน�นจะยงไมเปนแผนภาพท�มความถกตองและสมบรณได

จะตองมการตรวจสอบแผนภาพหรอมการปรบปรงแผนภาพทกคร� งท�มการเปล�ยนแปลงหรอแกไข

ความตองการ การปรบปรงแผนภาพน�จะทาใหมความถกตองมากข�นน�นเอง หากองคกรใดเลอกใช

CASE จะทาใหประหยดเวลาในสวนน�ไป

7.5.4. DFD ระดบลางสด (Primitive DFD)

เม�อมการแบงยอยแผนภาพ DFD ลงมาท�ระดบลาง เพ�ออธบายรายละเอยดของข�นตอน

การทางานภายในระบบ ปญหาท�เกดข�นคอ “ ควรจะส�นสดการแบงยอย Process เม�อใด”

หลกเกณฑโดยท�วไปท�ใชในการตดสนวา เม�อใดท�ควรจะหยดแบงยอย Process คอ “ เม�อไม

สามารถแบงยอย Process ไดอกแลว” นอกจากหลกเกณฑดงกลาวแลว ในท�น� ยงมหลกเกณฑใน

การตดสนใจดงน�

1. เม�อมการแบงยอย Process แตละ Process ลงมาจนกระท�งมการทางานใน Process น�น

เพยงหนาท�เดยว เชนมการอานขอมล ปรบปรง สราง และลบขอมลในฐานขอมล เปนตน

2. เม�อแตละ Data Store ท�ใชในการจดเกบขอมล มการจดเกบขอมลเพยงไฟลเดยว เชน ไฟล

ลกคา ไฟลสนคา หรอไฟลส�งซ�อ เปนตน

3. เม�อผใชระบบเหนวาไมมรายละเอยดใดๆ ท�จะเปนตอการทางานของระบบแลว

เหลาน� เปนการเพ�มความถกตองและสมบรณของแผนภาพกระแสขอมล ทาใหม�นใจไดวาขอมลท�

แสดงอยในแผนภาพ รวมท�งข�นตอนการทางานตางๆ น�นไมผดพลาดหรอขาดหายไปกอนท�จะการ

นาเสนอตอผบรหารและสงมอบใหกบนกออกแบบระบบตอไป

บทท� 8

คาอธบายข �นตอนการทางานของระบบ (Logic of Processes/Logic Modeling)

ในบทท�แลวไดทราบถงการจาลองแบบข �นตอนการทางาน ซ�งทาใหทราบวาภายในระบบมข �นตอนการทางาน

อยางไรบาง และแตละข �นตอนน �นมขอมลใดบางท�ถกสงเขามาประมวลผลเพ�อใหไดเปนขอมลหรอสารสนเทศ

ออกจาก Process แตหากตองการเพ�มเตมรายละเอยดในการทางานภายในและแตละ Process เพ�อบอกให

ทราบวา Process น �นทางานอยางไร (Logic of Process) จะไมสามารถแสดงไวใน DFD ได ดงน �นในบทเรยนน �

จะแนะนาเทคนคท�ใชในการอธบายการทางานของ Process ในสวนของการตดสนใจประมวลผลขอมลท�ม

เง�อนไขตางๆ ของ process (Process Decision Logic)

8.1. แนะนา Logic of Processes

แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram) ใชอธบายข �นตอนการทางานท �งหมดของระบบ แต

อยางไรกตาม แผนภาพกระแสขอมลน �จะใชงานไมคลองตว หากมความตองการรายละเอยดในแตละโปรเซส น�น

คอ ยงไมสามารถอธบายไดวา Process น �นทางานอยางไร มการรบขอมลเขามาประมวลผล และตรวจสอบ

ขอมลท�รบเขามาไดอยางไร (Logic of Process) ดวยเหตน � จงมเทคนคในการจาลองวธการทางานและการ

ประมวลผลของ Process ใหผท�เก�ยวของกบการพฒนาระบบสามารถทราบไดวาแตละ Process น �นมการ

ทางานอยางไร

คาอธบายข �นตอนการทางานของระบบ (Logic of Process) หรออกอยางหน�งวา Logic

Modeling เปนการแสดงใหเหนถงโครงสราง หนาท� และลกษณะการทางานของ Process ท�ปรากฎอยบน

แผนภาพกระแสขอมล (DFD)

คาอธบาย Process ชวยใหนกออกแบบระบบและโปรแกรมเมอร สามารถเขาใจการทางาน

ภายใน Process ไดโดยงาย โดยใชดประกอบกบแผนภาพชนดตางๆ ท�ไดจากข �นตอนการวเคราะหระบบ เพ�อ

นาไปออกแบบ และเขยนโปรแกรมไดสะดวกย�งข �น ส�งท�ทาใหการเขยนโปรแกรมสะดวกข �นนอกจากจะเปน

แผนภาพตางๆ แลว เทคนคท�ใชอธบาย Process เองยงสามารถชวยใหการกาหนดตวแปรท�จะใชในโปรแกรมน �น

งายข �นอกดวย

ดงน �นลกษณะการทางานของ Process ควรจะมการอธบายอยางละเอยดไวในข �นตอนการ

วเคราะหระบบกอนท�จะสงมอบตอไปในข �นตอนการออกแบบระบบ และการอธบายควรใชคาท�กะทดรด ได

ใจความ และมลกษณะการตดสนใจท�คลายกบภาษาท�ใชในการเขยนโปรแกรม

8.2. เทคนคท�ใชในการอธบาย Logic of Processes

จากหวขอท�แลวผอานไดทราบถงสาเหตท�ตองการอธบาย Process และประโยชนของการอธบาย

ไปแลว คาถามท�ตามมาคอ “ เม�อใดท�ควรจะอธบาย Process” คาตอบคอ ควรจะมการอธบาย Process ท�อย

บนแผนภาพ DFD ในระดบสดทายหรอลางสด (Primitive DFD) หรอควรอธบายเม�อนกวเคราะหระบบเหนควร

สาหรบ Process ท�ไมมความซบซอนและสามารถอานจาก DFD แลวเขาใจไดเลย กรณเชนน �ไมจาเปนตองเขยน

คาอธบาย ในหวขอน �จะนาเสนอเทคนคท�ใชในการอธบาย Process ซ�งมเทคนคดงตอไปน �

8.2.1. ภาษาองกฤษแบบโครงสราง (Structured English)

8.2.2. ตารางการตดสนใจ (Decision Table)

8.2.3. การตดสนใจแบบตนไม (Decision Tree)

8.2.1. ภาษาองกฤษแบบโครงสราง (Structured English)

Structured English คอ การนาภาษาองกฤษมาเขยนเพ�อบงบอกรายละเอยดการทางานของ

Process ท�ปรากฎอยบน DFD โดยมรปแบบการเขยนใกลเคยงกบไวยากรณท�ใชในการเขยนโปรแกรม

รปแบบของการเขยน Structured English จะมลกษณะคลายกบรปแบบของการเขยนโปรแกรม

แบบโครงสราง (Structured Programming) ท�จาแนกมาจากการทางานของโปรแกรม ซ�งม 3 ลกษณะดงน �

1. แบบตามลาดบ (Sequence)

2. แบบมเง�อนไข (Conditional หรอ Decision Stucture)

3. แบบการทาซ �า (Iteration หรอ Repetition)

แบบตามลาดบ (Sequence)

การทางานแบตามลาดบ (Sequence) มลกษณะการทางานเปนไปตามลาดบข �นตอนหรอกจ

กรรม ไมมการกระโดดขามไปทาข �นตอนหรอกจกรรมอ�นกอน ดงน �นในการเขยนคาอธบาย Process ดวยการใช

Structured English แบบตามลาดบน �ควรจะมลกษณะท�เปนประโยคท�แสดงใหเหนถงการทางานเดยวอยาง

ชดเจน ไมควรเปนประโยครวมท�มลกษณะเปนการทางานซอนกนหรอประโยคมความคลมเครอ

ตวอยางการเขยนแบบตามลาดบ เชน

Read Record

Calculate Gross Pay = HOURS WORKED*HOUR WAGE

Print Gross Pay

กจกรรมแรกท�ทาคอ Read Record คออานขอมลเขามา เพ�อไดขอมลแลวจงจะสามารถทาการคานวณ Gross

Pay ได และส�งพมพคา Gross Pay เปนลาดบสดทาย

แบบมเง�อนไข (Conditional /Decision Structure)

เปนการทางานท�มการกาหนดการกระทาหรอกจกรรมการทางานแตกตางกนไปตามแตละเง�อนไข

ถาขอมลท�เขาส Process น �นเปนไปตามเง�อนไขใด ใหทางานภายใตส�งท�เง�อนไขน �นกาหนดไว โดยรปแบบการ

เขยนคาอธบาย Process โดยใช Structured English แบบมเง�อนไข แบงออกได 2 ลกษณะ ดงน �

1. If-then-else

เปนโครงสรางการเขยนแบบมเง�อนไขโดยใชประโยค IF-THEN-ELSE มาชวยในการอธบาย

ลกษณะการทางานท�จะเกดการกระทากจกรรม (Action) ใดๆ ท�กาหนดไวได กตอเม�อเง�อนไขท�ระบไวน �นเปนจรง

แตถาเง�อนไขน �นเปนเทจจะตองกระทากจกรรมอ�นท�กาหนดไว ภายใตเง�อนไขท�เปนเทจน �น ดงตวอยางตอไปน �

If Accept_Applicant then

Print Accepted Letters

Record Applicant_Data in Applicant_File

Else

Print Reject Letters

End If

หมายเหต โครงสรางของการทางานแบบมเง�อนไขดวย IF-Then-Else น �จะมการกระทากจ

กรรมท�เปนไปไดเพยงสองทางเทาน �น คอ กระทากจกรรมหากเง�อนไขน �นเปนจรง และกระทากจกรรมหากเง�อนไข

น �นเปนเทจ

2. CASE

เปนโครงสรางการเขยนแบบมเง�อนไข ซ�งจะใชในกรณท�มการกระทากจกรรมท�เปนไปไดมากกวา

สองทาง โดยใชคาวา CASE เพ�อตรวจสอบแตละเง�อนไขท�เปนไปไดเหลาน �น ดวยรปแบบท�ดงาย

กวาการใช IF-Then-Else If-Then-Else If-Then-Else ….หลายๆคร �ง ดงตวอยางตอไปน �

Select Case Item

Case 1 : if Grade <= 2.00 then

Reject Applicant

Case 2 : if Grade > 2.00 and Grade <= 3.50 then

Print Interview Letters

Case 3 : If Grade > 3.50 then

Print Interview Letters

Record Application_Data

End Select

แบบการทาซ �า (Iteation/Repetition)

เปนโครงสรางของการเขยนท�มลกษณะการกระทากจกรรมซ �าไปเร�อยๆ ภายใตเง�อนไขท�

กาหนด ลกษณะการทาซ �าสามารถเขยนคาอธบาย Process ดวย Structured English ไดดงน �

1. Do-While

เปนการกระทากจกรรภายใตเง�อนไขท�เปนจรงเทาน �น จงทากจกรรมเหลาน �นซ �า จนกระท�งเง�อนไข

เปนเทจ จงหยดประมวลผล ดงตวอยาง

Read Employee Record

Do No End-of-File while

Print Employee Recorde

End Do

จากตวอยางจะเหนวามการตรวจสอบเง�อนไขกอนวาเปนจรงหรอไม ถาเปนจรง จงสามารถเขา

มาทากจกรรมภายใตเง�อนไขซ �าไปเร�อยๆ จนกระท�งเง�อนไขน �นเปนเทจจงจะไมทากจกรรมในเง�อนไข

2. Do-Until

เปนการกระทากจกรรมใดๆ ซ �าจนกระท�งเง�อนไขน �นเปนจรง ดงตวอยางตอไปน �

Do

Read Employee Record

Print Employee Record

Until End-of-File

จากตวอยางจะเหนวา มการกระทากจกรรมกอนอยางนอย 1 คร �ง แลวจงมการตรวจสอบเง�อนไข

ท�ไดระบไว หากเปนจรงตามเง�อนไขจงหยดกระทากจกรรม

8.2.2. ตารางการตดสนใจ (Decision Table)

การอธบายการทางานของ Process ดวย Structured English อาจจะไมสามารถอธบายการ

ทางานของ Process ท�มเง�อนไขซบซอนใหเขาใจไดงายพอ หรอหากสามารถอธบายไดจะทาให Structured

English น �นมความซบซอนมากเกนไปเทคนคในการอธบาย Process ท�สามารถอธบายเง�อนไขท�มความซบซอน

ใหดงายข �นในหวขอน �คอ “ตารางการตดสนใจ (Decision Table)”

Decision Table คอ แผนภาพท�ใชในการอธบายการทางานของ Process ท�มเง�อนไขการ

ตดสนใจท�ซบซอน โดยแสดงเง�อนไข (Conditions) การกระทา (Actions) และกจกรรมท�เปนไปไดตามกฎเกณฑ

(Rules) ของเง�อนไขน �นอยในรปของตาราง

- Conditions คอ เง�อนไขตางๆ ท�กาหนดข �น

- Action คอ ผลของเง�อนไข ซ�งไดจากเง�อนไขตางๆ มาประมวลจนไดผลลพธ

- Rule คอ กฎเกณฑ เปนการรวมกนของเง�อนไขและการกระทาอนใดอนหน�งท�ระบวากจกรรม

ใดท�จะตองกระทาตามเง�อนไขใด

Conditions

1…..

2….

3….

4….

5…

etc.

Rules 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Etc.

Actions

1….

2….

3…

etc.

1 2 3 4 5 6 7 8

Credit Limit exceeded Y Y Y Y N N N N

Customer with good payment history Y Y N N Y Y N N

Purchase above $200 Y N Y N Y N Y N

Allow Credit X X X X

Refuse Credit X X X

Refer to manager X

Y = Yes, condition true

N = No, condition not true

อธบายการประมวลผลในลกษณะของ Decision Table ของการอนมตบตรเครดตโดย

Conditions คอ เง�อนไขตางๆ ซ�งถาเง�อนไขเปน Y จะหมายถงถกตรงเง�อนไข ถาเปน N จะไมตรงกบเง�อนไข สวน

Action คอ การกระทาหรอผลท�เกดจาก Condition ตางๆ วาจะไดผลอยางไร

Condition

s

Actions

Conditions

- ถาหากลกคามการใชวงเงนเกนเครดต - ใช

- ถาลกคามประวตการชาระเงนท�ด -- ใช

- ถามยอดคาใชจายเกน 200 เหรยญ - ใช

Action

- ไมอนมตการใชบตรเครดต

ตวอยางท� 2

Conditions/Causes of Action Rules

1 2 3 4 5 6

Employee type S H S H S H

Hours worked <40 <40 40 40 >40 >40

Pay base salary X X X

Calculate hourly wage X X X

Calculate overtime X

Produce Absence Report X

อธบายการประมวลผลเปนตารางการตดสนใจของระบบจายเงนเดอน

Condition ม 2 เง�อนไข คอ

1. ประเภทของลกจาง (Employee Type) ซ�งมคาท�เปนไปได 2 คา คอ

- “S” ลกจางรายเดอน และ

- “H” ลกจางรายวน

2.จานวนช�วโมงทางาน (Hours worked) ซ�งมคาเปนไปได 3 คา คอนอยกวา 40 ชม. (<40)

เทากบ 40 ชม. และมากกวา 40 ชม. (>40)

Action ม 4 กจกรรม คอ

1. จายเงนเดอนตามปกต (Pay base salary)

2. คานวณจานวนช�วโมงทางาน (Calculate hourly wage)

3. คานวณจานวนช�วโมงลวงเวลา (Calculate Overtime)

4. จดพมพรายงานการขาดงาน (Produce Absence Report)

Rule การอานตารางการตดสนใจตามกฎเกณฑมข �นตอนดงน � เร�มจากอานคาของเง�อนไข (Condition) ใน

คอลมนท� 1

คอลมนท� 1 ถาเปนลกจางรายเดอน (S) และจานวนช�วโมงนอยกวา 40 ช�วโมง ระบบจะตองจายเงนเดอน

ตามปกต

คอลมนท� 2 ถาเปนลกจางรายวน (H) และจานวนช�วโมงทางานนอยกวา 40 ช�วโมง ระบบจะตองคานวณ

คาแรงเปนช�วโมง และจดพมพรายงานการขาดงาน

คอลมนท� 3 ถาเปนลกจางรายเดอน (S) และจานวนช�วโมงทางานเทากบ 40 ช�วโมง ระบบจะตองจาย

เงนเดอนตามปกต

Condition

Action

คอลมนท� 4 ถาเปนลกจางรายวน (H) และจานวนช�วโมงทางานเทากบ 40 ช�วโมง ระบบะตองคานวณคาแรง

ตามช�วโมงทางาน

คอลมนท� 5 ถาเปนลกจางรายเดอน (S) และจานวนช�วโมงทางานมากกวา 40 ช�วโมง ระบบจะตองจาย

เงนเดอนตามปกต

คอลมนท� 6 ถาเปนลกจางรายวน (H) และจานวนช�วโมงทางานมากกวา 40 ช�วโมง ระบบจะตองคานวณ

คาแรงตามช�วโมงทางาน และคานวณช�วโมงลวงเวลา

จากตวอยางสงเกตไดวา ท�คอลมนท� 1,3 และ 5 ภายใตเง�อนไขของลกจางรายเดอน (S) เหมอนกนท �ง 3 คอลมน

มการกระทากจกรรมท�เหมอนกนหรอกระทากจกรรมเดยวกนคอ จายเงนเดอนตามปกต (Pay base salary) ซ�ง

เง�อนไขท�เปนจานวนช�วโมงทางาน (Hours worked) น �นไมวาจะเปนก�ช�วโมงกตามจะไมมผลกระทบตอการ

กระทากจกรรม กลาวคอ ยงกระทากจกรรมชนดเดยวกนท �ง 3 คอลมน คอ จายเงนเดอนตามปกต กรณท�เง�อนไข

การตดสนใจไมมผลกระทบตอการกระทากจกรรม เรยกวา Indifferent condition

หากตารางการตดสนใจมกรณ Indifferent condition เกดข �น น�นหมายความวา มคอลมนท�มการ

กระทากจกรรมชนดเดยวกนต �งแต 2 คอลมนข �นไป ใหทาการยบคอลมนเหลาน �นใหเหลอเพยงคอลมนเดยวดงน �

Conditions/Causes of Action Rules

1 2 3 4

Employee type S H H H

Hours worked - <40 40 >40

Pay base salary X

Calculate Hourly wage X X X

Calculate overtime X

Produce Absence Report - X

จากตารางสงเกตคอลมนท� 1 จะไมแสดงคาของเง�อนไข Hours worked (-) เน�องจาก เง�อนไขประเภทน �ไมมผล

ตอการกระทากจกรรม Pay base salary ภายใตเง�อนไขเดยวกนคอ ประเภทลกจางรายเดอน (S) จะทาให

สามารถลดจานวนคอลมน Rules ลงไดจาก 6 Rules เหลอเพยง 4 Rules เทาน �น

ข �นตอนการสรางตารางการตดสนใจ (Decision Tables) ในการสรางตารางการตดสนใจ มข �นตอนดงน �

1. กาหนดเง�อนไขการตดสนใจ (Conditions) และกาหนดคาท�สามารถเปนไปไดของเง�อนไข โดยท�คาของ

เง�อนไขท�สามารถเปนไปไดน �นอาจจะมเพยง 2 คา คอ จรง (Y) กบเทจ (N)

2. กาหนดกจกรรมท�อาจจะเกดข �น (Actions) เน�องจากเง�อนไขใดๆ

3. กาหนดจานวน Rule หรอจานวนคอลมนโดยวธการดงน �

3.1. จานวน Rule หาไดจาก นาจานวนคาท�เปนไปไดของแตละเง�อนไขมาคณกน

3.2. จานวนคร �งในการเขยนคาท�เปนไปไดของเง�อนไขท� 1 ใหเขยนสลบกนไป

3.3. จานวนคร �งในการเขยนคาท�เปนไปไดของเง�อนไขท� 2 แตละคา ใหเขยนครอบคลมคาท�

เปนไปไดของเง�อนไขท� 1

4. กาหนดกจกรรมท�ตองกระทาตามกฎ (Rule) แตละกฎท�กาหนดข �น โดยทาเคร�องหมายกากบาท (X) ในชอง

น �นๆ

5. พยายามเขยนตารางใหมใหกะทดรด โดยใชกฎการลดคอลมนท�ไมจาเปนลงดวยในกรณท�เกด Indifferent

Conditions

8.2.3. การตดสนใจแบบตนไม (Decision Tree)

เทคนคท�ใชในการอธบายการทางานของ Process อกวธหน�งท�สามารถทาความเขาใจไดโดยงาย คอ “การ

ตดสนใจแบบตนไม (Decision Tree)”

Decision Tree คอ แผนภาพท�ใชในการอธบายการทางานของ Process ท�มเง�อนไขการตดสนใจแสดงอยในรป

ของโหนด (Nodes) เช�อมตอกบเง�อนไขการตดสนใจอกเง�อนไขหน�งดวยเสนตรง โดยเสนทางการตดสนใจในแต

ละเง�อนไขจะส �นสดลงท�กจกรรมซ�งแสดงอยในรปวงร

สวนประกอบของการตดสนใจแบบตนไม

1. Decision Points เปนจดของเง�อนไขการตดสนใจ ซ�งจะแสดงอยในรปของโหนด (Nodes)

2. Actions เปนการกระทาท�อยภายใตจดเง�อนไขการตดสนใจ ซ�งจะแสดงอยในรปวงร (Ovals) โดยเช�อมตอ

กบ Nodes ดวยเสนตรง

ข �นตอนการสรางการตดสนใจแบบตนไม

การสรางการตดสนใจแบบตนไม เร�มตนการแสดงเง�อนไขการตดสนใจแตละเง�อนไขดวยโหนด

แตละโหนดจะมหมายเลขกากบ โดยแสดงคาอธบายโหนดเง�อนไขไวตางหาก (Legends) และโหนดแรกจะ

เรยกวา “Root Nodes” คาท�เปนไปไดของเง�อนไขจะแตกแขนงออกไปเปนเสนตรงตามจานวนคาท�เปนไปได โดย

ท�แตละโหนดจะตองมคาท�เปนไปไดอยางนอยท�สด 2 คา และส �นสดลงท�การกระทาท�เกดข �นตามเง�อนไขและคาท�

เปนไปได ซ�งการกระทาน �นแสดงไวในรปวงร

1

2

นอนตออก 2 ช�วโมง

ออกไปทางาน

นอนตออก 1 ช�วโมง

กลบไปนอนตอ

ใช

ไมใช

วนอาทตย

จนทร-ศกร

วนเสาร

สรป

ในบทเรยนน �เปนการใชเทคนคในการเขยนคาอธบายข �นตอนการทางานของระบบ (Process) ท�ปรากฎอยบน

แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram:DFD) ซ�งในสวนของ DFD เองไมสามารถแสดงรายละเอยด

ลกษณะการทางานของ Process ท�ตองมการตดสนใจได จงตองอาศยเทคนคในการอธบายลกษณะการทางาน

ดงกลาวไดแก ภาษาองกฤษแบบโครงสราง (Structured English) ตารางการตดสนใจ (Decision Table) และ

การตดสนใจแบบตนไม (Decision Tree)

Structured English เปนการเขยนเง�อนไขและการกระทาดวยภาษาองกฤษในลกษณะท�คลาย

กบการเขยนโปรแกรมดวยภาษาชนดตางๆ ซ�งจะทาใหโปรแกรมเมอรสามารถอานการทางานไดงายข �น

Decision Table เปนการแสดงเง�อนไขการตดสนใจ (Conditions) การกระทา (Actions) และ

กฎเกณฑในการตดสนใจ (Rules) ในรปแบบตาราง เปนเทคนคท�รองรบการทางานท�มเง�อนไขซบซอนไดโดยไม

ทาใหผอานสบสน

Decision Tree เปนการแสดงเง�อนไขการตดสนใจในรปแบบโหนด แสดงการกระทาท�เปนผลลพธ

จากการทดสอบเง�อนไขตางๆในรปวงร และเช�อมตอกนดวยเสนตรงเปนเสนทางท�แตกแขนงคลายกบตนไม

เทคนคชนดน �ทาใหผใชระบบสามารถเขาใจการทางานไดโดยงาย

บทท� 9

แบบจาลองขอมล (Data Modeling)

9.1. แนะนาแผนภาพแสดงความสมพนธระหวางขอมล (Entity Relationship

Diagram : E-R Diagram) การสรางแผนภาพจาลองขอมลและกระบวนการดาเนนงานน�นมบทบาทสาคญในการพฒนาระบบ

เน�องจากสามารถแสดงโครงสรางของขอมลและการทางานภายในระบบไดชดเจน ซ�งจะชวยใหท�ง

นกวเคราะหระบบและผใชงานเกดความเขาใจในการทางานของระบบอยางถกตอง แบบจาลอง

ขอมลท�สรางข�นในข�นตอนการวเคราะหความตองการของระบบน�ยงเรยกวาเปน “การออกแบบ

ฐานขอมลในระดบแนวคด (Conceptual Database Design)” ของข�นตอนการ

ออกแบบ (Design Phase) ในกจกรรมการออกแบบฐานขอมลซ�งจะนา Conceptual

Data Model ท�ไดจากกจกรรมยอยน�ไปทาการปรบปรงและออกแบบฐานขอมลในระดบ

Logical และ Physical ตอไป ในท�น� เพ�อความสะดวกจะเรยก Conceptual Data

Model วา “Data Model”

แบบจาลองขอมล (Data Model) หมายถง การจาลองขอมลท�เกดข�นท�งหมดในระบบ

พรอมท�งจาลองความสมพนธระหวางขอมลท�เกดข�นน�น โดยใช “แผนภาพแสดงความสมพนธ

ระหวางขอมล (Entity Relationship Diagram: E-R Diagram)”

แผนภาพแสดงความสมพนธระหวางขอมล (E-R Diagram) หมายถง แผนภาพท�ใชเปน

เคร�องมอสาหรบจาลองขอมลซ�งจะประกอบไปดวย Entity (แทนกลมของขอมลท�เปนเร�อง

เดยวกน/เก�ยวของกน) และความสมพนธระหวางขอมล (Relationship) ท�เกดข�นท�งหมด

ในระบบ

9.2. สญลกษณท�ใชใน E-R Diagram

สญลกษณท�ใชในแผนภาพ E-R Diagram ท�ใชในการจาลองแบบขอมลมหลายรปแบบ ใน

ท�น� ขอยกตวอยาง 2 รปแบบ ไดแก Chen Model และ Crow’s Foot Model สาหรบ

หนงสอเลมน� จะเลอกใชแบบ Chen Model

Chen Model Crow’s Foot Model ความหมาย

ใชแสดง Entity

Relationship Line เสนเช�อมความสมพนธระหวาง

Entity

- Relationship ใชแสดง

ความสมพนธระหวาง

Entity สาหรบ Crow’s

Foot Model ใชตวอกษร

เขยนแสดงความสมพนธ

Attribute ใชแสดง

Attribute ของ Entity

ใชแสดงคยหลก

(Identifier)

Associative Entity

Weak Entity

ตวอยาง E-R Diagram ของรปแบบ Chen Model ดงรป

Entity Name

Attribute 1 Attribute 2 …..

Identifier

Identifier Attribute 1 …..

Entity Name

Entity name

EMP_NAME

EMP_SEX

EMP_ID

EMPLOYEE WORK_AS

POS_NO POS_DES

POSITION M 1

ตวอยาง E-R Diagram ของรปแบบของ Crow’s Foot Model ดงรป

9.3. องคประกอบของ E-R Diagram

การสรางแผนภาพแสดงความสมพนธระหวางขอมล (E-R Diagram) น�นมองคประกอบ

ตางๆ ดงน�

- Entities - Attributes - ความสมพนธระหวาง Entity (Relationship)

- ระดบความสมพนธระหวาง Entity(Degree of Relationship)

- Cardinalities ใน Relationship

- Associative Entities - Generalization Hierachy - Aggregation 9.3.1. Entities Entity หมายถง องคประกอบสวนหน�งของ E-R Diagram ท�ใชสาหรบเกบขอมลแตละ

รายการท�มคณสมบตรวมกนภายใตขอบเขตของระบบหน�งท�กาลงสนใจ เชน ระบบโรงเรยน ซ�ง

ประกอบไปดวย Entity นกเรยน (Student) Entity อาจารย (Teacher), Entity

หลกสตร (Course), Entity หองเรยน (Room) เปนตน โดยท� Entity นกเรยนจะถก

บรรยายดวยคณสมบตตางๆ เชน ช�อ-สกล (Name-Surname) ระดบช�น (Level) เปนตน

กลาวไดวา Entity สามารถเปนไดท�งส�งท�จบตองไดและส�งท�จบตองไมไดในระบบ

Entity ท�รวบรวมไดจากระบบสามารถแยกแยะและจดเปนหมวดหมไดตามชนดของ Entity

ได เชน

1. หมวดบคคล (Person):

EMPLOYEE,STUDENT,PATIENT,CUSTOMER,DEPARTMENT,DIVISION

EMP_ID EMP_NAME EMP_SEX

EMPLOYEE

POS_NO

POS_DES

POSITION

WORK_AS

2. หมวดสถานท� (Place):

STATE,REGION,COUNTRY,BRANCH,BUILDING,ROOM,CAMPUS

3. หมวดเหตการณ (Event):

SALE,REGISTRATION,RENEWAL,ORDER,INVOICE,FLIGHT,CANCELLATION

4. ส�งของ (Object): Machine, Building , Automobile, Product

5. หมวดของแนวคด : Account, Course, Work, Center

ใน E-R Diagram สามารถจาแนก Entity ได 2 ประเภท ดงน�

1. Regular Entity : หรอบางคร� งเรยกวา Strong Entity เปน Entity ท�

ประกอบดวยสมาชกท�มคณสมบต ซ�งบงบอกถงเอกลกษณของแตละสมาชกน�น เชน

Entity ประชากร (POPULATION) ซ�งสมาชกภายใน Entity น� ไดแก

ประชากรแตละคนในประเทศไทยท�มหมายเลขบตรประชาชนไมซ�ากนเลย เปนตน

สาหรบสญลกษณท�ใชแทน Entity ประเภทน� คอรปส�เหล�ยมผนผา โดยมช�อของ

Entity น�นอยภายใน ดงรป

2. Weak Entity : คอ Entity ท�มลกษณะตรงกนขามกบ Regular Entity

กลาวคอ สมาชกของ Entity ประเภทน� จะสามารถมคณสมบตท�บงบอกถงเอกลกษณ

ของแตละสมาชกไดน�น จะตองอาศยคณสมบตใดคณสมบตหน�งของ Regular

Entity มาประกอบกบคณสมบตของ Weak Entity เอง เชน

“Order_Detail” ซ�งสมาชกของ Entity น� ไดแก รายละเอยดของสนคาท�ส�งซ�อ

ภายใตใบส�งซ�อแตละใบ ซ�งเม�อพจารณาดจะพบวา สนคา ก อาจถกส�งซ�อในใบส�งซ�อได

หลายใบ ดงน�น ถาระบเพยงตองการทราบจานวนของสนคา ก จะไมสามารถทราบไดวา

ตองการทราบจานวนสนคา ก ในใบส�งซ�อใด แตถามการระบเลขท�ใบส�งซ�อประกอบกบ

สนคา ก แลว จะสามารถทราบไดทนทวาหมายถงจานวนของสนคา ก ในใบส�งซ�อใด ซ�ง

เลขท�ใบส�งซ�อน� คอคณสมบตของ Regular Entity ท�นามาประกอบกบคณสมบต

ของ Weak Entity “ORDER_DETAIL” เพ�อทาใหสมาชกของ Entity น�

สามารถมคณสมบตท�บงบอกถงเอกลกษณของแตละสมาชกได สาหรบสญลกษณท�ใช

แทน Entity ประเภทแสดงดงรป

POPULATION

Order_Detail

9.3.2. Attributes Attributes (Property/Element/Field) หมายถง คณสมบตหรอลกษณะของ

Entity หรอ Relationship ท�สนใจ

ตวอยางท� 1 Entity “บตรประชาชน” จะมคณสมบตหรอมลกษณะ (Attributes) ดงน�

- หมายเลขบตรประชาชน

- ช�อ-สกล

- วนเดอนปเกด

- ภมลาเนา

- วนท�ออกบตร

- วนท�บตรหมดอาย เปนตน

ตวอยางท� 2 Entity “Employee” ม Attribute ท�ทาใหทราบวาถามส�งเหลาน� แลวจงเรยก

ไดวา “Employee” ไดแก

- Employee_ID - Employee_Name - Address - Skill สาหรบ Attributes สามารถจาแนกไดเปน 6 ประเภทดงน�

9.3.2.1. Simple Attribute 9.3.2.2. Composite Attribute 9.3.2.3. Identifier/Key 9.3.2.4. Single-Valued Attribute 9.3.2.5. Multi-Valued Attribute 9.3.2.6. Derived Attribute 9.3.2.1. Simple Attribute

Simple Attribute คอ Attribute ท�คาภายใน Attribute น�นไมสามารถ

แบงยอยไดอก เชน เพศ, เงนเดอน, อาย, จงหวด เปนตน

สาหรบสญลกษณท�ใชแทน Attribute ประเภทน� ไดแก วงรท�มเสนเช�อมตอไปยง

Entity ท�เปนเจาของ Attribute น�น โดยมช�อของ Attribute น�นอยภายใน เชน

Attribute “EmpID”,”NAME”,”SEX” และ “SALARY” ของ

Entity “EMPLOYEE”

EmpID

Name Sex Salary

EMPLOYEE

9.3.2.2. Composite Attribute

Composite Attribute คอ Attribute ท�คาภายใน Attribute น�น สามารถ

แยกเปน Attribute ยอยไดอก ซ�งมลกษณะตรงขามกบ Simple Attribute

ตวอยางท� 1 Attribute “ช�อ” ท�สามารถแบงยอยออกเปน “คานาหนาช�อ”, “ช�อ” และ

“นามสกล”

ตวอยางท� 2 Attribute “ท�อย” ท�สามารถแบงยอยออกเปน “เลขท�บาน”, “ซอย” ,”

ถนน” ,”แขวง/ตาบล”, “เขต/อาเภอ”,”จงหวด” เปนตนดงรป

9.3.2.3. Identifier/Key Identifier หรอ Key คอ Attribute หรอกลมของ Attribute ท�มคาในแตละ

Attribute ของ Entity ไมซ�ากนเลย ซ�งถกนามาใชกาหนดความเปนเอกลกษณ

ใหกบแตละ Attribute ใน Entity

ตวอยาง Attribute “EmpID” ของ Entity “Employee” ท�ใชแทนรหส

ประจาตวพนกงาน ซ�งโดยท�วไปแลวการเกบรหสของพนกงานในองคกรตางๆ คาของรหส

พนกงานจะไมมรหสพนกงานคนใดท�ซ�ากนเลย

Identifier/Key สามารถจาแนกได 3 ประเภทดงน�

1. Candidates Keys 2. Primary Key 3. Foreign Key 1. Candidate Keys คอ Attribute ใดๆ หรอ Attribute ท�รวมกนแลว

ทาใหคาของ Attribute ของ Entity น�นไมซ�ากนเลย เชน

Entity “Employee” ม Candidate Key คอ “Employee_Name”

และ “Employee_Lastname” ซ�งหากม Candidate Key เปน

“Employee_Name” เพยง Attribute เดยว จะทาใหเกดขอมลซ�าซอน

กลาวคอช�อของพนกงานอาจจะเกดการซ�ากนได ดงน�นเม�อระบช�อของพนกงานท�ตองการ

FNAME

SNAME

NAME Sex

Salary

Emp_ID

EMPLOYEE

Composite Attribute

ใหแสดงรายงานออกมาเพยงคนเดยว แตผลท�ออกมาจะมพนกงานหลายคนท�มช�อเดยวกน

แตคนละนามสกลกน ดงน�นเพ�อใหเกดการไมซ�ากนของคาของ Attribute จงกาหนด

Candidate Key เปน “Employee_Name” และ

“Employee_Lastname

2. Primary Key คอ Candidate Key ท�ถกเลอกใหเปน Key หลกท�มคาของ

สมาชกใน Attribute ไมซ�ากนเลย การท�เลอก Key ท�มคาไมซ�ากนเลยมาเปน

Primary Key เพ�อจะให Primary Key น�สามารถไประบคาในอก

Attribute อ�นเพ�อประโยชนในการคนหาขอมลไดโดยไมเกดขอมลซ�าซอนกน

3. Foreign Key คอ Primary Key ของ Entity หน�งท�สามารถระบคาสมาชก

ของอก Entity หน�งท�มความสมพนธกนได แสดงดงรป

9.3.2.4. Single-Valued attribute Single-Valued Attribute คอ Attribute ท�มคาของขอมลภายใต

Attribute ใด Attribute หน�งเพยงคาเดยว เชน Attribute “Salary” ซ�งท�ใช

เกบเงนเดอนของพนกงาน และพนกงานแตละคนจะมเงนเดอนเพยงคาเดยว

9.3.2.5. Multi-Valued Attribute Muti-Valued Attribute คอ Attribute ท�มคาของขอมลไดหลายคาภายใต

คาของ Attribute ใด Attribute หน�งเชน Attribute “DEGREE” ท�ใช

ระบระดบการศกษาของพนกงานแตละคน ซ�งพนกงานแตละคน จะมระดบการศกษาได

หลายระดบ สาหรบสญลกษณท�ใชแทน Attribute ประเภทน� จะใชเสน 2 เสนเช�อม

ระหวางรปภาพของ Attribute กบ Entity ดงรป

Foreign Key

Primary Key

Candidate Key Emp_Name

Emp_Lastname

Emp_ID

EMPLOYEE

Position_No

POSITION

Position_No

Position_Desc

WORK_AS

Primary Key

สาหรบกลมขอมลท�สามารถมหลายคาไดน� (Multi-Valued Attribute) เรยกอก

อยางหน�งวา “Repeating Group”

9.3.2.6. Derived Attribute Derived Attribute คอ Attribute ท�คาของขอมลไดมาจากการนาเอาคาของ

Attribute อ�นมาทาการคานวณ ซ�งคาของ Attribute ประเภทน�จะตองเปล�ยนแปลง

ทกคร� ง เม�อมการเปล�ยนแปลงคาของ Attribute ท�ถกนาคามาคานวณ

เชน Attriute “TOT_SAL” ของ Entity “Employee” ท�ใชเกบเงนเดอน

ท�งหมดของพนกงานแตละคนของพนกงานแตละคนเพ�อนาไปคานวณภาษ ซ�งไดมาจาก

ผลรวมของคาใน Attribute “INCOME” ของ Entity

“MTHLY_SALARY” ซ�งเปนเงนเดอนท�พนกงานแตละคนไดรบในแตละเดอน

สาหรบสญลกษณท�ใชแทน Attribute ประเภทน�จะใชสญลกษณเสนปะเช�อมระหวาง

Entity และ Attribute ดงรป

9.3.3. ความสมพนธระหวาง Entity (Relationship)

Relationship คอ ความสมพนธระหวาง Entity 2 Entity ท�มการเช�อมโยง

ขอมลซ�งกนและกน สมาชกของ Relationship จงเกดการจบคกนระหวางสมาชก

ของ Entity ท�มการรวมกนของ Relationship น�น สาหรบสญลกษณจะใชรป

ส�เหล�ยมขาวหลามตดท�มช�อของ Relationship น�นอยภายในสญลกษณจะตองเช�อม

ระหวาง Entity เสมอ ดงรป

Emp_TOT_SAL

Emp_Name

Emp_Sex Emp_Salary

Emp_Degree Emp_ID EMPLOYEE

Emp_Name

Emp_Sex Emp_Salary

Emp_Degree Emp_ID EMPLOYEE

ประเภทของ Relationship ประเภทของ Relationship สามารถจาแนกได 3

ประการดงน�

1. One-to-One Relationship 2. One-to-Many Relationship 3. Many-to-Many Relationship

1. One-to-One Relationship : เปน Relationship ท�แตละ

Participant ของ Entity หน�งจะมความสมพนธกบอก Participant ของ

อก Entity หน�งเพยง Participant เดยว

เชน กรณลกคาสามารถมบญชเงนฝากไดเพยงบญชเดยว และแตละบญชเงนฝากจะม

เจาของบญชไดเพยงคนเดยว ดงรป

2. One-to-Many Relationship : เปน Relationship ท�แตละ

Participant ของ Entity หน�งมความสมพนธกบ Participant ของอก

Entity หน�งมากกวา 1Participant

เชนกรณลกคาสามารถมบญชเงนฝากไดมากกวา 1 บญช และแตละบญชเงนฝากจะตองม

เจาของบญชเพยงคนเดยว ดงรป

3. Many-to-Many Relationship : เปน Relationship ท�

Participant มากกวา 1 Participant ของ Entity หน�ง มความสมพนธกบ

Participant ของอก Entity หน�งมากกวา 1 Participant

เชน กรณลกคาสามารถมบญชเงนฝากไดมากกวา 1 บญช และแตละบญชเงนฝากสามาถม

เจาของบญชไดมากกวา 1 คน

EMPLOYEE Work_In DEPARTMENT

CUSTOMER Belong_to ACCOUNT 1 1

CUSTOMER Belong_to ACCOUNT 1 M

CUSTOMER Belong_to ACCOUNT M M

9.3.4. ระดบความสมพนธระหวาง Entity (Degree of a Relationship)

Entiy คอส�งท�สนใจในระบบ ซ�งอาจจะเปนขอมล ส�งของ แผนก หรอสถานท� ซ�งจะตอง

มความสมพนธกบอก Entity หน�งเพ�อใหระบบเกดการทางานเปนตามข�นตอน ดงน�น

จงตองมส�งท�ใชวดความเขมขนของความสมพนธระหวาง Entity วามความสมพนธกน

ลกษณะอยางไรหรอมความสมพนธท�ซบซอนเพยงใด ซ�งการวดจานวน Entity ท�ม

ความสมพนธกนน�นเอง ท�เรยกวา Degree of a Relationship คอ ขนาดของ

ความสมพนธระหวาง Entity สามารถจาแนกไดเปน 3 ขนาด ไดแก

1. Unary Relationship/Recursive Relationship : เปน

ความสมพนธท�เกดข�นระหวางสมาชกภายใน Entity ของตวเองซ�งเกดในกรณท�

Attribute ของ Entity น�น สามารถสรางความสมพนธกบอก Attribute

หน�งภายใน Entity เดยวกน

ตวอยาง ความสมพนธแบบ One-to-One จะเหนวา Person หน�ง Person จะ

สามารถแตงงาน (IS Married to) กบอก Person ไดเพยงคนเดยวในแตละคร� ง

ดงรป

ตวอยาง ความสมพนธเปนแบบ One-to-Many ซ�งจะเหนไดวา Employee

หน�งคนสามารถจะบรหารงาน Employee คนอ�นๆได เชนหวหนางาน ดงรป

2. Binary Relationship : คอ Relationship ท�เกดข�นระหวาง 2 Entity

กรณเชนน� เรยกไดวาม Degree ของความสมพนธเทากบ 2 เน�องจากเปน

ความสมพนธระหวาง Entity 2 จานวน

CUSTOMER Belong_to

CUSTOMER Belong_to

M

1

ตวอยาง ความสมพนธแบบ One-to-One Relationship ซ�งพนกงานหน�งคนจะ

สามารถมท�จอดรถ (Parking Place) ได 1 ท�เทาน�นและท�จอดรถ 1 ท�เปนของ

พนกงานหน�งคนดงรป

ตวอยาง แบบ One-to-Many ในหน�งสายผลตภณฑ (Product Line)

จะประกอบไปดวย (Contains) สนคาไดต�งแต 1 ผลตภณฑ (Product) ข�นไป

และสนคาต�งแต 1 ผลตภณฑข�นไปจะตองอยในสายการผลตเพยง 1 สายเทาน�น ดงรป

ตวอยาง แบบ Many-to-Many คอ นกศกษา (Student) ต�งแต 1 คนข�น

ไปสามารถลงทะเบยน (Register for) เรยนในรายวชา (Course) ไดต�งแต 1

รายวชาข�นไป และในรายวชาต�งแต 1 รายวชาข�นไปน�นกศกษาลงทะเบยนเรยนไดมากกวา

1 คน ดงรปดานลาง

3. Ternary Relationship : คอ Relationship ท�เกดข�นระหวาง Entity

มากกวา 2 Entity ข�นไป

ตวอยาง Entity ความสมพนธกน 3 Entity ดวยกนไดแก

PART,VENDOR และ WAREHOUSE ซ�งมความสมพนธในสวน

ของการสงสนคา ผจดจาหนาย (VENDOR) สามารถสงช�นสวนสนคา

(PART) ไดต�งแต 1 ช�นสวนข�นไป เพ�อไปเกบไวในคลงสนคา

(WAREHOUSE) ไดต�งแต 1 คลงสนคาข�นไป ดงรป

EMPLOYEE IS ASSIGNED PARKING PLASCE

1 1

PRODUCT LINE

CONTAINS PRODUCT 1 M

STUDENT REGISTERS FOR

COURSE M M

9.3.5. Cardinalities ใน Relationships

Cardinality หมายถง จานวนสมาชกท�เปนไปไดใน Entity หน�งท�มความสมพนธ

กบสมาชกของอก Entity หน�ง

ตวอยาง หากม Entity “ภาพยนตร(MOVIE)” และ”มวนวดโอ(VIDEO

TAPE)” ซ�งมความสมพนธกนคอ ภาพยนตรจะถกบนทกไวในมวนวดโอ(SAVE

AS) โดยมเง�อนไขคอ ภาพยนตรหน�งเร�องสามารถบนทกไวในมวนวดโอไดอยางนอย

ท�สด 1 มวน สวนมวนวดโอ 1 มวน สามารถบนทกภาพยนตรไดสงสด 1 เร�องหรอไม

บนทกเลยได แสดงไดดงรป

แสดงแบบ One-to-Many

แสดงแบบกาหนดจานวนสมาชกของท�งสอง Entity

Mapping Cardinality หมายถง การกาหนดขอบเขตหรอจานวนสมาชกของ

Entity ใดๆ ท�มความสมพนธกน โดยจะสามารถกาหนดไดกตอเม�อทราบประเภทของ

Relationship ระหวาง Entity น�นๆ ซ�งเขยนอยในรปของคลาดบคอ

(min_card,max_card) ดงรายละเอยดตอไปน�

M

PART

QUANTITY

M

VENDOR SHIPS WAREHOUSE M

MOVIE SAVE AS VIDEO TAPE M 1

MOVIE SAVE AS VIDEO TAPE (0,1) (1,n)

- Minimum Cardinality ของความสมพนธ (min_card) คอ การกาหนดจานวน

สมาชกนอยท�สดท�เปนไปไดของ Entity หน�งท�มความสมพนธกบสมาชกของอหน�ง

Entity ตวอยาง ความสมพนธระหวาง Movie กบ Video Tape มความสมพนธแบบ One-to-

Many คอ ภาพยนตร 1 เร�องสามารถบนทกไวในมวนวดโอไดหลายมวน แลวสามารถกาหนด

จานวนสมาชกท�นอยท�สดของ Entity ภาพยนตร และ Entity มวนวดโอ ท�งน� ข�นอยกบ

เง�อนไขของแตละองคกร เชน มวนวดโอ 1 มวนไมจาเปนตองบนทกภาพยนตรไว กรณเชนน� จะ

เรยก Entity มวนวดโอวา Optional Participant และกาหนดใหภาพยนตร 1 เร�อง

จะตองบนทกไวในมวนวดโออยางนอยท�สด 1 มวน กรณเชนน� เรยกวา Mandatory

Participant แสดงไดดงรป

- Maximum Cardinality ของความสมพนธ (max_card) คอ การกาหนด

ขอบเขตหรอจานวนสมาชกมากท�สดท�เปนไปไดของ Entity หน�งท�มความสมพนธกบอก

หน�ง Entity

ตวอยาง หากเง�อนไขกาหนดวามวนวดโอ 1 มวนไมจาเปนตองบนทกภาพยนตรไวเลยได แตหาก

บนทกจะตองไมเกน 1 เร�องตอ 1 มวน และภาพยนตร 1 เร�องจะตองบนทกไวในมวนวดโออยาง

นอยท�สด 1 มวนแตไมเกน 50 มวนของภาพยนตรเร�องน�น แสดงดงรป



Optional Participant

Mandatory Participant

MOVIE SAVE AS VIDEO TAPE (0,1) (1,50)

Mandatory Participant

9.3.6. Associative Entities Associative Entity หมายถง Relationship ท�ม Attribute เกดข�นใหม

โดยท� Attribute น�นเกดจากความสมพนธระหวาง Entity ต�งแต 2 Entity ข�นไป

ในสญลกษณส�เหล�ยมขาวหลามตดท�ลอมรอบดวยส�เหล�ยมผนผา

ตวอยาง ความสมพนธระหวาง Employee และ Course กลาวคอ Employee

1 คนสามารถสาเรจหลกสตรฝกอบรมไดหลาย Course และ Course 1

Course จะม Employee เขาฝกไดหลายคน (จะไมมพนกงานสาเรจหลกสตรได

และ หลกสตรจะไมมพนกงานเขาอบรมเลยได) ดงน�น Attribute

“DATE_COMPLETE” จะสามารถบอกใหทราบไดวา “EMPLOYEE”

คนใดสาเรจหลกสตร (Course) ใด และสาเรจเทาใด ดงน�นเพ�อให E-R

Diagram สมบรณคอสามารถมองเหน Entity ท�แอบแฝงมากบ Relationship

ได จงทาการแปลง Relationship น�นใหเปน Relationship ท�เรยกวา

Associative Entity ดงรป

9.3.7. Generalization Hierarchy Generalization Hierarchy เปนการแสดงถงการจดลาดบของ Entity ท�ม

ความสมพนธกนหรอ Relationship ท�มความสมพนธกน ไดถกนามาใชกบ E-R

Diagram เพ�อแสดงถง Entity หรอ Relationship ซ�งมสมาชกท�สามารถแยก

ออกเปนกลมยอยๆ ภายใต Entity หรอ Relationship น�น ดงน�น Entity หรอ

Relation น� จงเรยกวา “Supertype Entity”

ตวอยาง Entity “EMPLOYEE” ท�ม Attribute “EMP_ID”, “SEX” และ

MILITARY_STATUS” ดงรป

EMPLOYEE CERTIFICATE

COURSE (M) (M)

DATE_COMPLETED

ซ�ง Attribute “SEX” น�นสามารถเปนได 2 คาคอ MALE และ FEMALE และ

หากตองการทราบวาพนกงานชายคนใดท�ผานการเกณฑทหารแลวบาง คาท�ปรากฏจะมเฉพาะ

พนกงานชายเทาน�นท�มขอมลของการเกณฑทหาร ดงน�น Entity “EMPLOYEE” จง

จาเปนตองมสมาชกหรอ Attribute ท�ตองแยกออกเปนกลมยอย ไดแก Entity

“MALE” และ “FEMALE” สงผลให Entity “Employee” เปน Supertype

Entity และทาใหเกด Subtype Entity ไดแก Entity “MALE” ท�ใชสาหรบเกบ

ขอมลพนกงานชาย และ “FEMALE” ท�ใชเกบขอมลพนกงานหญง แสดงดงรป

ตวอยาง Generalization Hierarchy สามารถใชกบ Relationship ได

Relationship “IS_A_HOLIDAY” ท�สามารถแยกออกเปน 2 Relationship

SuperType

EMP_ID SEX

MILITARY_STATUS

EMPLOYEE

EMP_ID SEX

MILITARY_STATUS

EMPLOYEE

SEX

EMP_ID

MALE FEMALE

SEX

EMP_ID

Subtype

MILITARY_STATUS

ยอย คอ Relationship “OFFICIAL_HOLIDAY” ซ�งเปนวนหยดประจาป

และ “PROPER_HOLIDAY” ซ�งเปนวนหยดเฉพาะของบรษท แสดงดงรป

9.3.8. Aggregation Aggreation คอ การทาให Relationship และ Entity ท�ทาใหเกด

Relationship น�นอยในภาวะรวมกลมกนเสมอนเปนอก Entity หน�งเพ�อให

สามารถนาไปใชสรางความสมพนธกบ Entity อ�นได

ตวอยาง Entity “Employee” “JOB” และ “BRANCH” ซ�งเปน Ternary

Relationship มความสมพนธกนคอ พนกงาน (Employee) ทางาน (Work_on) ท�

ไดรบมอบหมายงาน (Job) ในแตละสาขา (Branch) ของสานกงานดงรป

สมมตวามอก Entity หน�งเพ�มเขามาคอ “Manager” เพ�อบรหารงานดงกลาว โดยม

ความสมพนธกบทก Entity กลาวคอคอยบรหารจดการ “พนกงาน” แตละคน บรหารจดการงาน

แตละ “สาขา” และบรหารจดการ “งาน” ท�พนกงานตองทา ดงรป

Supertype

Subtype

MONTH

DAY IS_A_HOLIDAY YEAR

OFFICIAL_HOLIDAY

PROPER_HOLIDAY

JOB

EMPLOYEE BRANCH Work_ON

ฉะน�นกรณดงกลาว E-R Diagram น�นคอนขางซบซอน เน�องจากเกดความสมพนธคาบ

เก�ยวกน (Redundancy) สามารถแกปญหาโดยใชวธ Aggregation ดงรป

ใชวธ Aggregation เพ�อทาใหเขยน E-R Diagram ไดงายข�นมหลกเกณฑดงน�

1. ใหสมมต Relationship ท�เกดจากกลม Entity น�นเปนเสมอน Entity 1

Entity โดยการวาดกรอบส�เหล�ยมลอมรอบ Relationship และกลม Entity เขาไว

ดวยกน

2. ลากเสนตรงเช�อมความสมพนธระหวาง Relationship ท� Aggregation แลวกบ

Relationship ท�เกดจากความสมพนธของอก Entity หน�ง

3. กลม Entity และ Relationship ท�ถกรวมเขาไวดวยกนมคาเทากบ 1 Entity

JOB


Manage

Manager

JOB


Manage

Manager

ดงน�น ความสมพนธท�ใชวธ Aggregation แลวสามารถอานไดดงน�

1. พนกงานทางานท�ไดรบมอบหมายตามสาขาท�กาหนดไว

2. การทางานท�ไดรบมอบหมายของพนกงานในแตละสาขาถกบรหารจดการโดยผจดการ

9.4. วธการสราง E-R Diagram

วธสราง E-R Diagram ตามลาดบดงน�

- กาหนด Entity ท�งหมดของระบบ

- สราง Relationship ระหวาง Entity

- กาหนดเง�อนไข (Contraints) ของความสมพนธระหวาง Entity ตางๆ

- กาหนด Attribute ใหกบแตละ Entity พรอมท�งกาหนด Primary Key

ตวอยาง การเกบรวบรวมขอมลสมมตของมหาวทยาลยแหงหน�ง เปดสอบหลกสตรปรญญาตรหลาย

คณะแตละคณะเปดสอนหลายรายวชา ซ�งทาการสอนโดยอาจารยท�มคณภาพ แตละรายวชาจะ

สามารถเปดสอนไดตอเม�อมนกศกษามาลงทะเบยนในรายวชาน�นอยางนอย 20 คน อาจารย 1

ทานสามารถสอนไดหลายวชา และหองเรยนแตละหองสามารถใชสอนวชาตางๆ ไดหลายวชา จาก

ขอมลน�สามารถสราง E-R Diagram โดย

9.4.1. กาหนด Entity ท�งหมดในระบบ ไดดงน�

1. คณะ (Faculty)

2. รายวชา (Course)

3. อาจารย (Teacher)

4. นกเรยน (Student)

5. หองเรยน (Room)

9.4.2. สราง Relationship ใหกบ Entity ไดดงตอไปน�

1. ทางคณะ (Faculty) จะตองเสนอเร�อง (Offer) เพ�อขอเปดวชาเรยน (Course)

Faculty Course Student Teacher

Room

2. แตละรายวชา (Course) จะตองมอาจารย (Teacher) เปนผทาการสอน (Teach)

3. หองเรยน (Room) เปด (Open) ทาการเรยนการสอนทกรายวชา (Course)

4. รายวชาใดๆ (Course) จะสามารถเปดสอนไดตองม (Have) นกเรยน (Student)

ลงทะเบยนเรยนอยางนอย 20 คน

Faculty

OFFER

Course

Faculty

OFFER

Course TEACH Teacher

Faculty

OFFER

Course OPEN Room TEACH Teacher

9.4.3. กาหนดเง�อนไขของความสมพนธระหวาง Entity สามารถกาหนดไดดงน�

1. แตละคณะสามารถเสนออธบดเพ�อขอเปดสอนไดหลายรายวชา แตรายวชา 1 รายวชา

จะตองอยในคณะเดยวเทาน�น กลาวคอ ช�อรายวชาจะซ�ากบคณะอ�นไมได

2. อาจารย 1 ทาน สามารถสอนไดหลายวชา และ 1 รายวชาสามารถมอาจารยสอนไดหลาย

ทานเชนกน

3. หองเรยน 1 หองสามารถเปดทาการเรยนการสอนไดหลายรายวชา และ 1 รายวชาสามารถ

ใชหองเรยนหลายหองเพ�อทาการเรยนการสอนไดเชนเดยวกน

4. รายวชา 1 รายวชาจะสามารถเปดได จะตองมนกเรยนลงทะเบยนอยางนอย 20 คน และ

นกเรยน 1 คนสามารถมวชาเรยนไดหลายวชา แสดงไดดงรป

Faculty

OFFER


HAVE

Student

9.4.4. กาหนด Attribute และ Primary Key ใหกบแตละ Entity ดงตอไปน�

Faculty (FAC_ID,FAC_NAME) โดยท� FAC_ID เปน Primary Key

Course (Course_ID,Course_Name)โดยท� Course_ID เปน Primary

Key Teacher(Teacher_ID, Teacher_Name)โดยท� Teacher_ID เปน

Primary Key Student(STD_ID,STD_SEX,STD_NAME)โดยท� STD_ID เปน

Primary Key Room(Room_No) โดยท� Room_No เปน Primary Key

แสดงไดดงรป

Faculty

OFFER


HAVE

Student

1

M

M M M M

M

M

Faculty

OFFER


HAVE

Student

1

M

N M M N

M

N

FAC_ID FAC_NAME

Course_ID Course_Name

Room_No

Teacher_Name

Teacher_ID

STD_ID STD_SEX

STD_NAME

บทท� 10

การออกแบบ Output และ Input

Logical Design เปนเพยงการวเคราะหในรายละเอยด ดวยการกาหนดความสมพนธของสวนประกอบ

ตางๆ ในระบบ ข �นตอนตอไปคอ กระบวนการออกแบบเพ�อพฒนาใหเปนรปราง (Physical) ดวยการนา Logical

Design ท�ไดมาจากข �นตอนของการวเคราะห มาออกแบบใหอยในรปของการปฏบตงานไดจรง (Physical

Design) ผลลพธหรอเอาตพตจากการประมวลผลเพ�อใหไดสารสนเทศท�ตองการ จะตองมความถกตองและมความ

นาเช�อถอ ตรงกบความตองการของผใชงาน

10.1. กจกรรมหลกท�ตองมในการออกแบบระบบ

ลกษณะระบบสารสนเทศ ประกอบไปดวย ขอมลดบ (Data) สวนจดเกบขอมล (Data Stores)บคลากร

ทางคอมพวเตอร (people) กระบวนการ (Procedures) ฮารดแวร (Hardware) ซอฟตแวร (Software)

และสารสนเทศ (Information) ซ�งสวนประกอบตางๆ เหลาน �มความสมพนธกน ในสวนแรกของการออกแบบ คอ

การออกแบบตรรกศาสตร ตอมาจงเร�มออกแบบทางกายภาพโดยในการออกแบบตองนาเอกสารตางๆ ท�แสดงถงความ

ตองการของผใชระบบท�ไดมาจากการวเคราะหระบบข �นสดทายมาใช เพ�อนามากาหนดในการออกแบบทางกายภาพ การ

ออกแบบทางกายภาพน �นตองเร�มจากการออกแบบการแสดงผลลพธ (Output Design) กอนเพราะจะมผลกบการ

ออกแบบการนาเขาขอมล (Input Design) แลวคอยออกแบบการจดเกบขอมล (Data Stores) ซ�ง

ประกอบดวยแฟมขอมล และฐานขอมล (File and Database) จากน �นเปนการออกแบบการประมวลผล

(System Procession) และการออกแบบซอฟตแวร (Software Design) ตามลาดบ ซ�งในการออกแบบ

แตละสวนตองสมพนธกน ข �นตอนสดทายของการออกแบบระบบ คอการทารายงานและการนาเสนอผลการออกแบบ

โดยสรปกจกรรมในการออกแบบระบบไดดงรป

Data

People

Procedures

Data Stores

Hardware Software

Information

10.2. การออกแบบ Output

การออกแบบ Output จะตองดาเนนการกอนการออกแบบขอมลเขา (Input Design) ดวยเหตผล

สาคญคอ รปแบบของรายงานท�ทาการออกแบบ ทาใหไดขอมลนาเขา ดงน �นการออกแบบรายงานจงทาใหทราบถงขอมล

นาเขาท�จาเปนตองปอนเขาสระบบ

การออกแบบ Output ควรเร�มตนดวยการเขยนลงในแบบฟอรม (Report Layout Form) ซ�งถอเปน

ส�งสาคญเพ�อใชในการตดสนใจไดวา จะมรายละเอยดของขอมลใดบางในรายงาน โดย Output ท�ออกแบบน �นจะตอง

ตรงกบความตองการ (Requirements) รวมท �งพจนานกรมขอมล (Data Dictionary) ท�ทาใหทราบถง

ประเภทของขอมล ทราบถงขนาดความกวางขอมล ทาใหสามารถกาหนดจานวนคอลมนท�ตองการใชในรายงานไดอยาง

ถกตอง โดยรายละเอยดท�เขยนลงในแบบฟอรมอาจใชขอความ หรอใชตวอกษร X เพ�อแทนขอมลตวอกษร และเลข 9

เพ�อแทนขอมลตวเลข

10.2.1. ชนดของ Output

Output คอ ขอความ เอกสาร หรอรายงานชนดหน�ง โดยนาขอมลจากไฟลมาพมพ หรอนาขอมลมาผานการ

ประมวลผลเพ�อไดเอาตพตท�ตองการ ดงน �นเอาตพตจงอาจหมายถง

- รายงาน (Report)

- เอกสาร (Document)

- ขอความ (Message)

กระบวนการตางๆ เพ�อใหไดมาซ�งเอาตพตท�ตองการน �น อาจมาจากแหลงขอมลดวยวธการตางๆดงตอไปน �

1. เรยงจากแฟมขอมลโดยตรง (Retrieval from a data store) เปนรายงานท�สามารถทาการแสดง

(List) หรอส�งพมพไดดวยการนาขอมลในแฟมขอมลน �นมาพมพไดทนท

2. นาขอมลมาผานการประมวลผลเพ�อใหไดรายงานท�ตองการ (Transmission from a process) เปน

เอาตพตท�มการนาขอมลจากแฟมขอมล ผานกระบวนการประมวลผลเพ�อใหไดเอาตพตท�ตองการ

3. รบขอมลโดยตรงจากการคยขอมลเขา (Direct from an input source) เปนเอาตพตท�ไดจากการคย

ขอมลเขาโดยตรง

Data Output

Data Output Process

Input Output

การออกแบบ Output หรอการออกแบบรายงานท�ดน �น ควรมการออกแบบใหมขอมลท�สมพนธกนกบรายงาน

ตางๆ ท�เก�ยวของ กลาวคอ ในรายงานฉบบหน�งอาจนาเสนอขอมลเพยงเพ�ออธบายสรปผลบางอยาง ถาผใชงานตองการ

รายละเอยดขอมลในรายงาน อาจจาเปนตองดรายงานอกฉบบหน�งเพ�อทาการตรวจสอบ ดงน �นขอมลในรายงานท�

เก�ยวของจงตองมความสมพนธกน

ตวอยางเชน หลงจากมการประเมนผลเปนท�เรยบรอยแลว จะพมพรายงานสรปผลจานวนผสอบตกรายวชา ซ�งเปนขอมล

สรปจานวนนกศกษาท�สอบตกในรายวชาตางๆ คณบดอาจตองการเพยงยอดจานวนนกศกษา เพ�อนาไปประกอบการ

พจารณาวา เหนสมควรตอการเปดลงทะเบยนในรายวชาท�นกศกษาสอบตกในภาคการศกษาตอไปหรอไม แตถาตองการ

ทราบในรายละเอยดวา มนกศกษารายใดบางท�สอบตกอาจจาเปนตองใชรายงานอ�นประกอบ เชน รายงานรายช�อ

นกศกษาสอบตกรายวชา เปนตน

ถงแมเทคโนโลยทางคอมพวเตอรในปจจบน จะมสวนชวยทาใหการออกแบบงานมรปแบบท�สวยงาม แตรายงาน

ท�นาเสนอรปแบบท�สวยงามใชวาจะเปนรายงานท�ดเสมอไป รายงานท�ดจะพจารณาถงขอมลหรอสารสนเทศท�ประกอบ

กนเปนรายงาน และตรงกบความตองการของผใชเปนหลก

รายงานในระบบมจานวนมากมาย ตางกมความสาคญในการนาเสนอขอมลตอผใชงานในแงมมตางๆดงน �นการ

ออกแบบรายงานควรพจารณาถงส�งตอไปน �

1. ใครเปนผใชรายงานน �

2. ใชประโยชนจากรายงานน �อยางไร

3. รายละเอยดขอมลในรายงานตองการมากเพยงใด

4. รายงานน �มความตองการใชบอยแคไหน เชน ทกวน ทกสปดาห หรอทกเดอน

5. รายงานแสดงออกทางใด เชน ทางจอภาพ หรอทางเคร�องพมพ

ตวอยางรายงานการลงทะเบยนแตละรายวชา

1. ใครเปนผใชรายงานน �

-ฝายทะเบยนและวดผล

-คณบด

-นกศกษา

-อาจารยผสอน

2. ใชประโยชนจากรายงานน �อยางไร

รายงานสรปผลจานวนผสอบตกรายวชา

รหสวชา ช�อวชา ยอดผสอบตก

0220802 การเขยนโปรแกรม 10

0230805 การวเคราะหและออกระบบ 9

0230804 ระบบการจดการฐานขอมล 5

รายช�อนกศกษาตกรายวชา

รหสวชา - ช�อวชา

รหส ช�อ-สกล สาขา 45126001 นายสมควร สขเกษม คอมพวเตอรธรกจ

45126002 นายเกงกาจ หาญกลา คอมพวเตอรธรกจ

45126003 นางสาวหน�งนช ชมพ คอมพวเตอรธรกจ

- ฝายทะเบยนและวดผล เพ�อตองการทราบรายช�อและจานวนนกศกษาท�ลงทะเบยนเรยนในแตละรายวชา

- คณบด เพ�อตองการทราบจานวนนกศกษาท�ลงทะเบยนเรยนแตละรายวชา

- นกศกษา ตรวจสอบรายวชาท�ตนลงทะเบยนจากบอรดวามหรอไม และเรยนอยกลมใด

- อาจารยผสอน ตรวจสอบจานวนนกศกษาในรายวชาพรอมท �งพมพรายช�อนกศกษาในกลมท�สอน

3. รายละเอยดขอมลในรายงาน

4. รายงานน �ตองการใชบอยแคไหน

- ใชทกๆ ภาคการศกษาเม�อมการเปดลงทะเบบนแลวเสรจ

5. รายงานแสดงออกทางใด

- ทางเคร�องพมพ และทางจอภาพ

10.2.2. การจดรปแบบรายงาน

การจดรปแบบรายงาน เปนเร�องท�สาคญอยางหน�งท�ทาใหสามารถส�อความหมายใหกบผใชงานไดครบถวน

รวมท �งผพฒนาระบบงาน ดงน �นรปแบบรายงานท�ดควรมรายละเอยดดงน �

1. หวรายงาน (Heading) :

หวรายงานหรอช�อรายงาน จาเปนตองมในทกๆ รายงานและทกหนา เพ�อส�อความหมายขอมลในรายงานวาเปน

รายงานอะไร หากรายงานมมากกวาหน�งหนา ในหนาถดๆ ไปจะตองมช�อรายงานและเลขหนากากบไวเสมอ โดย

เลขหนาอาจกากบไดโดยแสดงตวอยางตามลาดบ เชน 1,2,3.....หรอ 1 of 10, 2 of 10..... เปนตน

ในสวนของหวรายงานซ�งอยบรรทดแรกๆ น �น นอกจากจะมช�อรายงาน เลขหนาแลว อาจจะมช�อบรษทหรอ

หนวยงาน วนท�พรอมเวลาท�พมพรายงาน เพ�อสามารถตรวจสอบไดวาเปนรายงานท�ทนสมย (Update)

หรอไม และอาจใสช�อโปรแกรมไวเปนไดเพ�อเปนประโยชนตอผพฒนา เชน หากในวนขางหนาจาเปนตองมการ

ปรบหรอแกไขรายงานน � จะทาใหทราบช�อโปรแกรมจากรายงานน �ไดทนท ทาใหไมตองเสยเวลากบการคนหา

โปรแกรมเพ�อทาการแกไข

2. รายละเอยด (Details) :

พ �นท�ในสวนของรายละเอยดจะมพ �นท�มากท�สด เพ�อใชแสดงรายละเอยดหรอขอมลตางๆ ซ�งรายละเอยดหรอ

ขอมลน �นอาจจะแสดงตอเน�องกนไป หรอมการรวมกลมและมการควบคมขอมล (Control Break) เปน

สวนๆ การกาหนดเง�อนไขการพมพโดยมรายละเอยดดงน �

- การควบคม (Control Break) คอมการรวมขอมลท�เก�ยวของและแตกเปนกลมยอย ในท�น �คอการควบคม

การแสดงรายละเอยดของขอมลดวยหมายเลขรหสลกคา

- เง�อนไขการพมพ (Conditions) คอมการพมพรายงานดวยการกาหนดเง�อนไข ในท�น �คอการกาหนดเง�อนไข

ดวยวนท�ส �นสดสปดาห 15/03/47

- ยอดสรป (Summaries) คอ ยอดรวมเวลาทางานของรานท�.......

3. ผลสรป (Summaries) :

รายงานบางรายงานถกออกแบบมาเพ�อสรปผลสารสนเทศ โดยจะไมมการแสดงรายละเอยดใดๆ ซ�งในบางคร �ง

ผบรหารหรอผท�ใชรายงานประเภทน �ตองการทราบยอดจานวนเทาน �น โดยไมตองการทราบรายละเอยด

4. หมายเหต (Remarks) :

รายงานบางประเภทอาจจาเปนตองมหมายเหตหรอคาแนะนา เพ�อใหผอานหรอผใชรายงานเขาใจใน

รายละเอยดมากข �น

10.2.3. ประเภทของรายงานมดงน �

1. รายงานแสดงรายละเอยด (Detailed Reports)

รายงานแสดงรายละเอยด คอ รายงานท�อานขอมลจากแฟมขอมล ซ�งอาจจะไมไดมการปรงแตงขอมลเลย หรอ

อาจจะมการปรบแตงเลกนอย เชน รายงานแสดงรายช�อนกศกษา, รายงานวชาท�เปดลงทะเบยน เปนตน

2. รายงานแสดงประวตขอมล (Historical Reports)

รายงานแสดงประวตขอมลจะมลกษณะคลายกบรายงานแสดงรายละเอยด แตมขอแตกตางคอ ตวรายงานจะ

แสดงขอมลประจาวน (Transaction) เพ�อใชในการตรวจสอบ หรอ ยนยนวาระบบไดดาเนนการและเกบขอมลได

อยางถกตอง ตวอยางรายงานประเภทน � เชน รายงานการเบกของจากคลงประจาวน รายงานการเบกถอนเงนธนาคาร

ของลกคา รายงานการลงทะเบยนรายวชาในแตละวน เปนตน

3.รายงานสรปผลขอมล (Summary Reports)

รายงานสรปผลขอมลจดเปนรายงานสาหรบผบรหารท�ตองการดผลสรปเพยงอยางเดยว โดยไมตองการดขอมล

ในรายละเอยด เพ�อใชในการพจารณาและตดสนใจ เชน รายงานงบกาไรขาดทน, รายงานยอดสรปจานวนผสอบตก

รายวชา เปนตน

4.รายงานขอยกเวน หรอกรณพเศษ (Exception Reports)

รายงานขอยกเวนหรอกรณพเศษน � เปนรายงานท�มการกรองขอมล (Filter) บางอยางออกไป เพ�อคงไว

เพยงแตขอมลท�ตองการ เชนรายงานผลเฉล�ยสะสมรายวชาท�ต�ากวาเกณฑ จะแสดงขอมลนกศกษาเฉพาะท�มยอด

คะแนนเฉล�ยสะสมท�ไมถง 2.00 สวนท�อยในเกณฑหรอสงกวาในเกณฑ จะไมนามาพมพ

10.2.4. การนาเสนอขอมลในรายงาน แบงเปน 2 ชนด

1. รปแบบตาราง (Tabular Format) : รายงานในลกษณะรปแบบตารางน �เปนรปแบบท�ใชท�วไป โดยรปแบบจะ

แบงเปนแถว (Row) และคอลมน (Column) และอาจมยอดรวมตวเลขท�อาจเสนอเปนแนวนอน

(Horizontal) หรอ แนวต �ง (Vertical)

2. รปแบบกราฟ (Graph Format) : รายงานในลกษณะกราฟน �นมกใชงานทางธรกจท�สรปผลการดาเนนงานใน

เชงเปรยบเทยบ ทาใหเหนภาพชดเจนกวาในลกษณะขอมล เชน การเปรยบเทยบผลกาไรในแตละไตรมาส เม�อเทยบกบ

การเปรยบเทยบในลกษณะตวเลขอาจเหนไดไมชดเจน แตถาเปรยบเทยบในลกษณะกราฟจะเปรยบเทยบไดชดเจนข �น

โดยกราฟท�นาเสนออาจเปนไดท �งกราฟเสน กราฟแทง และกราฟวงกลม เปนตน

10.2.5. การออกแบบรายงานทางจอภาพ

การตดตอระบบงานระหวางผใชระบบ จะเปนไปในลกษณะของการโตตอบ มการแลกเปล�ยนขอมลกนท �งสวน

Input และOutput ผใชระบบเปนผท�ปอนขอมลใหกบระบบ เม�อคอมพวเตอรไดรบขอมลเขาจะทาการประมวลผล

เปน Output ใหกบผใชระบบ โดย Output ท�ระบบประมวลผลออกมาอาจเปน Input ของผใชงาน เพ�อทาการรบ

ขอมลตอและประมวลผลอกคร �ง

การโตตอบระหวางคอมพวเตอรกบผใชงาน ในสวนของคอมพวเตอรจะมขอจากดท�มากกวาเน�องจากมพ �นท�

จากดอยในหนาจอคอมพวเตอร เชน การนาเสนอรายงานทางจอภาพ หนาจออาจมขนาดเลกเกนไปกบผลลพธท�ตองการ

แสดงท �งหมด ดงน �นจงควรทาการออกแบบผลลพธท�สามารถแสดงไดทละหนาหรอทละสวนท�ตอเน�องกนไป เพ�อให

ผใชงานสามารถดขอมลไดท �งหมดและตอเน�องไดทางจอภาพ ซ�งเปนไปไดท�ผใชงานตองการดรายละเอยดขอมลทาง

จอภาพเพยงอยางเดยว หรอดรายละเอยดทางจอภาพเพ�อความแนนอนกอนท�จะพมพลงเคร�องพมพ

การนาเสนอรายงานทางจอภาพมขอด คอชวยลดปรมาณกระดาษ และชวยลดคาใชจายลงไดมาก แตรายงาน

บางประเภทจาเปนตองนาเสนอทางกระดาษ เพ�อใชในการอางองขอมลและจดเกบเพ�อเปนหลกฐานไวใชงานตอไป ซ�ง

ผดกบรายงานทางจอภาพท�เปนเพยงการนาเสนอผานทางจอภาพ ไมสามารถจดเกบได ในสวนของรายงานทาง

เคร�องพมพจะตองคานงถงประเภทของรายงาน ขนาดกระดาษ และการใชเคร�องพมพ

10.3. การออกแบบ Input

การออกแบบ Input อาจเร�มตนเขยนดวยแบบฟอรม (Screen Layout Form) ซ�งมลกษณะคลายกบ

แบบฟอรมของการออกแบบเอาตพต แตจานวนแถวและคอลมนจะถกจากด กลาวคอจอภาพปกตท�แสดงผลในลกษณะ

ของขอความ (Text) จะมอยจานวน 25 แถว 80 คอลมน ซ�งการออกแบบ Input จดเปนข �นตอนแรกในการเตรยม

ขอมลเพ�อปอนใหกบระบบ และทาการประมวลผลเพ�อใหไดผลลพธท�ตองการ โดยวตถประสงคของการออกแบบอนพต

(Objective of Input Design) มดงน �

1. ควบคมจานวนอนพต : การเตรยมขอมล (Data Preparation) และการปอนขอมล (Data entry)

ซ�งจะตองมพนกงานปอนขอมล (Data Entry Operator) และจาเปนตองใชกาลงคน อาจใชเวลามาก

ในการตระเตรยมขอมลเพ�อปอนเขาสระบบเพ�อการประมวลผล น�นหมายถงการมคาใชจายท�เพ�มข �น ในชวงของ

การตระเตรยมขอมล หนวยประมวลผลกลางจะอยในสภาวะน�ง (Sit Idle) จนกระท�งมการปอนขอมลเพ�อให

ระบบทาการประมวลผล ดงน �นการควบคมจานวนอนพต ทาใหอนพตตางๆท�จาเปน จงมสวนทาใหมการ

ประมวลผลขอมลไดรวดเรวย�งข �น

2. หลกเล�ยงความลาชา : ผลของการประมวลผลท�ลาชา เกดจากการตระเตรยมขอมลเพ�อปอนขอมลเขา และ

คอมพวเตอรจะอยในสภาวะรอขอมลเพ�อ Input ทาใหไมไดใชประโยชนจากซพยไดอยางเตมท� ควรมการ

จดการ Input ขอมลท�ด มการพจารณาความลาชาของระบบวาเกดจากสาเหตใด เชน ในบางชวงเวลาท�วกฤต

ท�อาจมขอมลเขาหรอมการใชบรการมากเปนพเศษ ในชวงน �อาจเกดปญหาคอขวด (Bottleneck) ได

3. หลกเล�ยงการปอนขอมลท�ผดพลาด : สารสนเทศท�ถกตอง จะมความเช�อถอไดมากหรอไมน �นข �นอยกบขอมลท�

ปอนเขาไปในระบบ เชน สมมตวาในหน�งสปดาหมการบนทกขอมลการขายจานวนประมาณ 10,000 รายการ

และมรายการประมาณ 300 รายการท�มขอมลผดพลาด น�นหมายถง มขอผดพลาดในขอมล 3 เปอรเซนต

นกวเคราะหระบบจะตองทาการลดจานวนขอผดพลาดจากการปอนขอมลเขา ซ�งจาเปนตองมการตรวจสอบ

ขอมลเขาโดยโปรแกรม เพ�อแจงใหกบผใชงานวาเกดการปอนขอมลผดพลาดในระบบแลว

4. หลกเล�ยงข �นตอนพเศษหรอข �นตอนท�ไมจาเปน : ในบางคร �งจานวนรายการและจานวนขอมลมปรมาณมากเกน

เกดจากการไมมการควบคมขอมลเชน การส�งจายเชค ซ�งในความเปนจรงลกคาอาจมการส�งจายเชคท�ถกตอง

และแบบกรณพเศษท�ปะปนกนไป ทาใหข �นตอนการประมวลผลโดยรวมอาจเกดประสทธผลท�ต�าลง ดงน �น

ข �นตอนพเศษน �อาจทาการแยกสวนเฉพาะไป เพ�อจะไดไมปะปนกน การแตกสวนงานในข �นตอนของการส�งจาย

เชคแบบกรณพเศษออกไปอกสวนหน�ง จะทาใหข �นตอนการประมวลผลของการส�งจายเชคแบบปกต สามารถ

ทางานไดรวดเรวและสะดวก และลดปรมาณขอมลท�ไมจาเปนออกไป

5. มข �นตอนการใชงานงาย : เปนไปไดวาหากมการควบคมขอมลเขา จะมสวนทาใหผใชงานใชงานระบบยากข �น

แตอยางไร การควบคมขอมลเขาจะทาใหระบบดข �น ในดานของการประมวลผลขอมลในข �นตอไปท�มความ

ถกตองสง และงายตอการตรวจสอบ ควรมรปแบบการควบคมขอมลและแสดงขอมลแนะนาใหชดเจน การชวย

ลดความยงยากในการทางานใหกบผใชงานและใชงานงาย ทาใหผใชงานมการยอมรบในระบบ

10.3.1. การออกแบบหนาจอรบขอมล (Data Entry Screens Design) : ในการออกแบบหนาจอรบ

ขอมลมแนวทาง 14 ขอ คอ

1. เม�อเขาไปท�หนาจอรบขอมลเคอรเซอร (Cursor) ตองอยท�ตาแหนงแรกของขอมลรบตามเน �อหาของหนาจอน �น

ตาแหนงน �นควรอยมมบนซายมอ หลงจากผใชใสขอมลแลวเคอรเซอร (Cursor) ควรเล�อนไปท�ชองรบขอมลถดไป

เสมอ คอดานลางหรอดานขางถดไปเพ�อใหการปอนขอมลเปนธรรมชาตจากบนซายไปขวา แลวจงลงมาบรรทดถดไป

2. ทกชองรบขอมลตองมคาอธบาย โดยแสดงกากบท�ชองน �น ซ�งจะตองระบใหชดเจนและอยในตาแหนงท�ถกตอง

และควรมรปแบบเดยวกนเพ�อใหผใชไมสบสนในการทางาน

3. ถาชองรบขอมลน �นมรปแบบเฉพาะใหแสดงรปแบบเฉพาะน �นเพ�อใหผใชปอนขอมลไมผดพลาด ตวอยางเชน ถา

เปนวนท�เร�มตน (Start Date) ซ�งกาหนดฟลดเปน DD/MM/YYYY คอใสวนน �เปนเลข 2 หลก ตามดวย

“/” ตามดวยเดอนซ�งเปนเลข 2 หลกตามดวย “/” ตามดวยปเปนเลข 4 หลก

4. ในทกคร �งท�ปอนขอมลในชองรบขอมลน �นครบถวนใหผใชกด “Enter” เพ�อไปยงชองรบขอมลถดไป หรอในกรณ

ท�ใสขอมลเทาจานวนของขอมลน �นแลว เคอรเซอรควรไปยงชองรบขอมลถดไปอตโนมตเพ�อรบขอมลตอไป เพ�อ

อานวยความสะดวกตอผใช

5. กรณขอมลรบเขาเปนตวอกษรแลวควรออกแบบใหสามารถใสตวอกษรพเศษอตโนมตโดยผใชไมตองใสเอง เชน

ถาตองการใหผใชปอนรหสสนคาท�จะค�นดวย “-“ คอรหสสนคามาตรฐานคอ 99-999-99 แลวผใชเพยงปอนตวเลข

คอ 9999999 คาแสดงผลการปอนจะเปน 99-999-99 ใหผใชเหนทนท โดยผใชไมตองยงยากกบการปอน “-“ เปน

ตน

6. กรณขอมลรบเขาตองการแสดงผลรบเปนเลข “0” ใหแสดงโดยผใชไมตองปอนเอง เชนถาปอนรหสโครงการท�ม

การแสดงผลเปน zzzz คอแสดงตวเลข “0” ถาคาน �นเปน “0” ดงน �นเม�อผใชปอนเลข “45” เม�อแสดงผลรบ

ขอมลน �นจะแสดง “0045” เปนตน

7. กรณน �ขอมลรบเขาเปนจานวนเลขท�นาไปคานวณคา เชน ถาเปนตวเลขท�แทนจานวนเงน ควรม “,” ค�นหลกพน

หรอจดทศนยมข �นอตโนมต คอ เม�อผใชใส จานวนเงน 1980 บาท จะเปน 1,980.00 บาท ทนท

8. กรณชองรบขอมลน �นมคาท�สามารถกาหนด (Default) ได ระบบน �นควรแสดงคาท�กาหนดน �น (Default) ท�

ชองน �นเพ�ออานวยความสะดวกกบผใชโดยผใชเพยงกด “Enter” เพ�อรบคาน �นเลยโดยผใชไมตองปอนขอมลน �น

เชนถาเปนวนท�ใชคอวนท�ปจจบนเปนคาท�กาหนดใหผใชเหนซ�งผใชสามารถกด “Enter” เพ�อรบคาเขาระบบได

ทนท แตถาตองการเปล�ยนสามารถเปล�ยนไดตามความตองการของผใช เปนตน

9. สาหรบขอมลรบท�เปนรหสท�ตองมการตรวจสอบกอนบนทก คอคาน �นมความสมพนธกบคาอ�นท�บนทกไวเดมแลว

เม�อมการปอนรหสน �นตองรบคาน �นไปตรวจสอบท�แฟมขอมลท�อางถง เพ�อตรวจสอบวาเปนรหสเดมหรอไม ถาใชให

แสดงผลพรอมคาท�ตองการแสดงเพ�อระบรายละเอยดของรหสน �นใหผใชทราบวาปอนรหสไมผด เชน กรณในการใส

รหสลกคาคอ “001” ซ�งหมายถง “บรษท ก” เม�อผใชปอนรหสลกคาคอ “001” ควรแสดง “บรษท ก” ใหผ

ใชไดเหนทางหนาจอดวย เปนตน

10. ควรมป มคาส�งตางๆ ตามความเหมาะสมของการใชงานหนาจอน �น เชน มป มคาส�งเพ�อออกจากหนาจอ Data

Entry (Data Entry Screen) โดยไมตองบนทกขอมล (Exit without Adding record) หรอม

ป มคาส�งในการเคลยรหนาจอ (Clear Current Record) เปนตน

11. หลงจากปอนขอมลในหนาจอน �นสมบรณแลวและไดรบการตรวจสอบแลวควรมการใหผใชไดตรวจสอบ และ

ยนยนหรอยกเลกกอนบนทกขอมลเขาเคร�องเชน “บนทกขอมลท�เพ�มเตมน �หรอไม” (Add this

record?(y/n) เปนตน

12. ควรเตรยมป มรบคาส�งเพ�อเคล�อนยายเคอรเซอรในฟลดตางๆ ในหนาจอเพ�อใหผใชไดแกไขกอนจะบนทกเขา

เคร�อง เชนอาจใชป ม “TAB” ในการเคล�อนไปยงฟลดถดไป และใช “SHIFT+TAB” ในการเคล�อนไปยง

ฟลดกอนหนา เปนตน

13. ถาผใชดาตาแคปเจอรเพ�อปอนขอมล ในการออกแบบหนาจอดาตาเอนทร น �นควรใหสอดคลองกบดาตาแคป

เจอรน �น เชน หนาจอ ดาตาเอนทร ซ�งสอดคลองกบเอกสาร (Source Document)

14. ในการออกแบบหนาจอควรมคาส�งตอไปน �คอ เพ�มขอมล (Add) ปรบแกขอมล (Change) ลบขอมล

(Deletes) และแสดงผลขอมล (View) ของรายการตางๆ คาส�งท�ตองระวงเปนพเศษควรมการยนยนคาส�งน �น

กอนจะปฏบตคาส�งน �นดวย

10.3.2. ประเภทของการออกแบบความสมพนธกบผใช

1. การออกแบบความสมพนธกบผใชดวยเมน

ระบบเมนถอเปนการออกแบบความสมพนธประเภทหน�งท�นยมใชกนมาก เน�องจากในชวตประจาวนมกใชใน

ลกษณะน � เชน ในรานอาหาร หากเราตองการส�งอาหารมกจะเลอกรายการอาหารท�ตนตองการจากเมน เชนเดยวกบ

ระบบเมนในคอมพวเตอร ท�ผใชงานสามารถเลอกรายการท�ตนตองการได โดยรปแบบของเมนมลกษณะตางๆ

2. การออกแบบความสมพนธกบผใชดวยคาส�ง

การออกแบบความสมพนธกบผใชดวยคาส�ง ผใชงานจะตองมความรในการใชคาส�งตางๆ เปนอยางดจงจะ

สามารถทาการโตตอบกบระบบได เชน ในระบบปฏบตการดอส (DOS) หรอระบบปฏบตการยนกส (Unix)

ผใชงานตองรคาส�งการใชงานตางๆ เพ�อตดตอกบระบบ จงจะสามารถปฏบตการโตตอบกบระบบไดหรอโปรแกรม

ฐานขอมล เชน dBASE หรอ FoxPro ท�ออกแบบความสมพนธกบผใช ดวยการปอนคาส�งเพ�อใชงาน

3. การออกแบบความสมพนธกบผใชแบบกราฟก

การออกแบบความสมพนธกบผใชแบบกราฟก หรอท�เรยกวา Graphics User Interface ในปจจบน

เปนท�นยมมาก เน�องจากสามารถส�อสารกบผใชในลกษณะขอความไดแลว ยงสามารถส�อสารในรปแบบของภาพตางๆได

อกดวย ทาใหผใชงานเกดความเขาใจและใชงานไดงายกวา ซ�งตรงกบคาวา รปภาพเพยงหน�งรป สามารถแสดง

ความหมายไดมากมาย เชน ในระบบสนคาคงคลงในการตรวจสอบคลงสนคาอะไหลหรอเคร�องมอตางๆ อาจมการ

ออกแบบใหสามารถดลกษณะสนคาในคลงได เปนตน

บทท� 11

แนวความคดเชงวตถ (Object – Oriented Concept)

11.1. ความหมายของ Object

ความหมายของ Object แบงไดเปน 2 ประเภทคอ ส�งท�เปนรปธรรมและนามธรรม ท�มอยจรงบนพ�นโลก (real-world)

- ส�งท�มลกษณะเปนรปธรรม (จบตองได) เชน จกรยาน รถ สนข องคกร ใบรายการสนคา เปนตน

- ส�งท�มลกษณะเปนนามธรรม (จบตองไมได) เชน ความเปนเจาของ เท�ยวบน การว�ง แสง เปนตน

Object ทก object จะประกอบดวย 2 สวนปฏบตการคอ attribute และ method โดย attribute หรอเรยก

ไดอกอยางวา data และ method ท�เรยกไดวา behavior จะมรายละเอยดดงตอไปน�

Object data : ในทาง o-o programming จะเรยก data ของ object วา attribute และในการเขยนโปรแกรม สวน

attribute ของ object จะเปนสวนขอมลลบของ object ท�จะทราบเฉพาะภายใน object เทาน�น (จะไดทราบ

ตอไปวาทาไม) ซ�งในท�น� จะขอยกตวอยางบางตวอยางของ attribute บน Object บางสวนดงน�

Object คน จะม attribute คอ หลายเลขบตรประชาชน, วนเกด, เพศ, เบอรโทรศพท เปนตน

Object สนข จะม attribute คอ ช�อ, ส, พนธ, อาหาร เปนตน

หมายเหต คาวา data และ attribute น�นมความใกลเคยงกนในความหมาย โดยถาพดถง “ส” ความหมายของ

attribute คอ ส และ data คอ แดง, ดา, เหลอง, เขยว เปนตน ดงน�นคาวา attribute จะครอบคลมกวา

Object Behavior : Behavior ของ Object คอส�งท� Object น�นๆ สามารถทาไดในทาง Procedural language จะเรยก

Behavior เปน Procedure , Function หรอ Subroutine สวนในทาง O-O programming จะเรยก

Behavior เปน Method ซ�ง Method คอลาดบคาส�งในการทางานของ Computer ตวอยาง เชน

Object คน จะม Methods คอ การเดน, ยน , มบตรประจาตว, มรถ เปนตน

Object สนข จะม Methods คอ การเหา, การหายใจ ,การกระดกหาง เปนตน

หมายเหต คาวา Method sหรอ Behavior จะมความหมายเหมอนกน

ภายใน Object หน�ง น�นจะประกอบดวย attribute และ method ซ�งไดทราบแลวในขางตน

โดยโครงสรางของ Object แลวน�น สามารถเปรยบเทยบไดวาสวนของ attribute จะไดรบการหอหม

(Encapsulate) ดวย method ดงน�นเม�อ object ใดๆ ตองการจะตดตอกนจะตองผานสวนท�เรยกวา method

เทาน�น จากลกษณะดงกลาวสวนของ method จงตองมขอมลท�สามารถเปดเผยให object อ�นทราบไดดงน�

- ช�อของ method ท�ใชในการอางถง

- คณลกษณะ หรอ properties ของ object น�นๆ

- Parameters ท�ใชในการรบสงคาระหวาง method

หมายเหต คาวา Object Orientation น�นมาจากคาวา Object ซ�งแปลวาวตถท�งท�จบตองได และจบตองไมได

และ Orientation ซ�งมาจากคาวา Orient ซ�งเปนคากรยาท�แปลวา นาทาง นาไป ซ�งเม�อนาคาท�งสองมารวมกนแลว

Object Orientation จะหมายถง การใช Object เปนตวหลกเพ�อการพจารณาความเปนจรงตางๆท�เกดข�นในโลก

11.2. การส�อสารระหวาง Object

ในการส�อสารระหวางกนของ Object จาเปนตองมสวนท�เรยกวา Message เปนสวนประกอบสาคญรวมดวย

เพ�อใหทราบถงจดประสงคในการตดตอระหวางกน สมมตวา Object หน�งเปน Sender และอก Object หน�งเปน

Receiver ดงน�นเม�อ Sender สง message ไปเพ�อรองขอการทางานบางอยาง receiver จะสงผลเปนคา

return value กลบไปยง sender

ตวอยาง ระบบการทางานท�ม Object Employee และ Object Payroll ทางานรวมกน โดยท� Object

Payroll ทาหนาท�คานวณคาเงนเดอนของ Object Employee สวนประกอบภายในของท�ง 2 Object ไดแก

1. Object Employee ประกอบดวย

- attribute : SocialSecurityNumber, Gender, DateofBirth - method : GetsocialSecurityNumber, GetGender, getDateOfBirth 2. Object Payroll ประกอบดวย

- attribute : Pay - method : calculatePay ในกรณน� object Payroll จะตองทาการรองขอ SocialSecurityNumber (หมายเลขบตรประชาชน) ท�เปน

สวน attribute ของ object Employee โดย Object Payroll จะทาการสง message ไปยง method

GetSocialSecurityNumber เพ�อรองขอขอมล SocialSecurityNumber เพ�อทาการคานวณคาเงนเดอน

ของพนกงาน

จากหลกการส�อสารระหวางกนของ Object 2 Object สามารถแยกประเภทของการส�อสารออกไดเปน 2 กรณ ดงน�

กรณท� 1 Object Sender รองขอขอมลจาก Object receiver และจาเปนตองรอการคนคากลบ ตวอยาง เชน

object School ตองการถามรายช�อของนกเรยน โดยสง message ไปยง Object student และทางฝาย Object

Student จะทาการสงคนคา (Return) รายช�อกลบไปยง School Object

กรณท� 2 Sender ตองการสงคาบางคาไปเปล�ยนแปลงขอมลท�ฝ�ง Receiver ซ�งในกรณน� Sender ไมจาเปนตองสนใจ

การคนคากลบ เชน Object School ตองการเปล�ยนช�อนกเรยน โดยสง message ไปท� object Student เพ�อแจง

method

method

attribute attribute

message

Return Value

Sender Receiver

การเปล�ยนช�อ จากน�น object student จะทาการเปล�ยน attribute ท�เปนช�อนกเรยนใหเปนช�อใหม ในกรณน� object

school จะไมสนใจวาจะมคา return กลบมาหรอไม

11.3. Class Object ทกตวจะตองอยใน Class ซ�ง Class กบ Object เปนส�งท�คกนเสมอ สามารถทราบรายละเอยดและคณสมบต

(Characteristic) ของ Object ไดดวยการดท� Class

Class คอ กลมของ Object ท�มโครงสรางพ�นฐานพฤตกรรมเดยวกน ดงน�น Object ท�มคณสมบตลกษณะเดยวกนน� จะ

รวมกลมอยใน Class เดยวกน (Object are grouped in class) จงสามารถสรปไดวา Class คอ ตนแบบขอมล

(Information) ท�มไวเพ�อสราง Object น�นเอง Class นอกจากจะมช�อ Class ท�บอกคณสมบตของ Class น�น

แลว ยงม Attribute และ Operation ตางๆ ซ�งเปนตวอธบายรายละเอยด และหนาท�ตางๆโดยสามารถแสดงในลกษณะ

Template ดงน�

Name Attributes Operations Responsibilities

ตวอยาง Class ของ Student

Student

{abstract} StudentIdNumber FirstName LastName Address City State Zipcode TelephoneNumber DateofBirth GradPointAverage Etc…. RegisterForCourse DropCourse ChangeAddressPhone RequestTranscript Etc…

ตวอยาง Class คอแบบรปดาวท�สรางจากแผนไม (Template) และ Object คอรปดาวท�สรางจากตวแบบรปดาวท�ทา

หนาท�เปน Class น�น ซ�ง Object ท�ถกสรางข�นมาจะมลกษณะเหมอนกบ Class ท�เปนตนแบบ แตโดยคณสมบตของ

Object แลวจะสามารถเพ�มคณสมบตเฉพาะของตวเองข�นมาได ในท�น� ไดแสดงใหเหนวาแตละ Object จะเพ�มสข�นมาเปน

คณสมบตเฉพาะตวเองข�นมาได ในท�น� แสดงใหเหนวาแตละ Object จะเพ�มสข�นมาเปนคณสมบตเฉพาะของตวเองข�นมาได

แตคณสมบตพ�นฐานจะไดรบการสบทอดมาจาก class ท�เปนตนแบบ

ตวอยาง มแมนกตวหน�ง แมนกตวน�นสามารถมองไดวาเปน Object แตเม�อมลกนกเกดข�น ลกนกกมองไดวาเปน Object

เน�องจากลกนกจะสบทอดคณสมบตจากแม ซ�งทาใหเราสามารถมองไดวา แมนกเปน Class ๆ หน�งเชนกน

11.4. Encapsulation (Protection) Encapsulation คอรากฐานอยางหน�งของแนวความคดในเชง Object-Oriented ซ�งขอดของ Encapsulation

คอการปองกน attribute (data) ของ object จากความเสยหาย เพราะถาสวนของโปรแกรมท�งหมด อนญาตใหมการ

เขาถง Attribute ไดตามท�ตองการแลวน�น จะสงผลให attribute น�นงายตอการถกใชอยางผดๆ ทาใหคา attribute

เปล�ยนแปลงไป ซ�งกอใหเกดความเสยหายตามมา

Encapsulation คอการหอหม attributes และ methods เขาไวดวยกน

Encapsulation จะทาหนาท�ปองกนมให Object อ�นท�อยภายนอก เขาถง Object หน�งๆ ไดอยางอสระจะมเฉพาะ

methods ท�อยใน Object เทาน�นจะสามารถตดตอกบ attribute ท�อยใน Object เดยวกนได เรยกไดวาการ

Encapsulation มคณสมบตของ Information hiding

Information Hiding คอการจากดการมองเหนขอมลภายใน Object เชนการกาหนดคณลกษณะเปน “public”

เพ�อใหสามารถเช�อมตอกบ Object ภายนอกได และกาหนดเปน “private” เพ�อจากด attribute ใหอยภายใน object

เทาน�น

11.5. Inheritance (การสบทอดคณสมบต)

ใน Procedural Programming จะทาการจดหาสวนของโปรแกรมท�มการใชซ�าบอยๆ เพ�อนากลบมาใชใหม

(reuse) ในรปของโปรแกรมยอย (Procedure หรอ Function) ซ�งเราจะสามารถเรยกใชซ�าไดหลายคร� งตามตองการ

อยางไรกตาม ใน O-O Programming มคณสมบตขอน� เชนกน แตยงมการออกแบบท�พเศษมากข�นกวาการ reuse คอ

ความสามารรถในการจดการกบ Class และกลมของ Class ตางๆ โดยคณสมบตท�เรยกวา “Inheritance” ท�

ประกอบดวยหลกการของ Superclass/Subclass, Abstraction และ is-a relationship ซ�งหลกการตางๆ

เหลาน� จะชวยใหการออกแบบโครงสรางโปรแกรมแบบ O-O ทาไดงายข�น

Inheritance คอ คณสมบตท� Class ๆ หน�ง สามารถสบลกษณะของ attribute และ method ของ อก Class

หน�งไดการทาเชนน�ทาใหคณสามารถ Create Class ใหมข�นโดยนาสาระสาคญ ท�เหมอนกนของ attribute และ

behavior(method) จาก class อ�นมาใชได ดงรป

จากรปท�ขางตน A, B, C คอ method ท�สบทอดมาจาก Class เดม สวน คอ method ท� Subclass สราง

ข�น และ , คอ attribute ท�สรางข�นใชใน SubClass เพ�อแสดงลกษณะของตวเองลกษณะการ

Inheritance จะม 2 แบบ คอ

แบบท� 1 Object ใหม 1 Object ท�ถกสรางข�นมามการสบทอดลกษณะจาก Class แมเพยง 1 Class จะเรยกวา

Single inheritance จะเหนไดวา Object Helicopter จะสบทอดลกษณะมาจาก Object Aircraft เพยง

Object เดยว

A B

C

A B

C

Class

Inheritance

Subclass or object

Vehical Object

Ship Obj Aircraft Obj

Helicopter Obj New Object

แบบท� 2 บาง Object จะมการสบทอดลกษณะจาก Class แม 2 Class ข�นไป ซ�งจะเรยกวา Multiple

inheritance ดงรป

Single inheritance หมายถง การท� Object หน�งๆ ไดรบการสบทอดลกษณะจาก Object อ�น เพยง 1 Object

Multiple inheritance หมายถง การท� Object หน�งๆ ไดรบการสบทอดลกษณะจาก Object อ�นมากกวา 1

Object จากรปดานบนจะเหนวา Object Missile จะเกดจาก Object Aircraft และ Object Weapon

การสบทอดลกษณะแบบน�มขอควรระวงคอ ช�อของ attribute ในแตละ Object ท�ไดรบการสบทอดมา ถาช�อซ�ากนจะเกด

ความกากวมข�น ซ�งควรหลกเล�ยงการต�งช�อกนในแตละ Object สรปไดวาคณสมบตทกๆ ส�ง (attribute,method) ท�อย

ใน Parent Class จะถกถายทอดไปส Childclass

11.5.1.Superclasses&Supclasses Superclass เปนคณสมบตหน�งท�เกดจากการ Inheritance โดย Superclass หรอ Parent class หมายถง

class ท�ม attribute และ method ท�จะให class ท�วไปสบทอดคณสมบตจากตวเอง สวน subclass หรอ child

class หมายถง class ท�สบคณสมบตมาจาก parent class ในการสบทอดคณสมบตจาก Superclass ไปยง

Subclass น�น Subclass จะมคณสมบตของ attribute และ method ทกอยางจาก Superclass

ตวอยางดงรป

Vehical Object

Ship Obj Aircraft Obj

Helicopter Obj Missile Obj

Weapon Obj

Motor Vehicle

Bus Truck Car

11.6. Polymorphism Polymorphism หมายถง การบอกแบบเดยว แตไดรบการตอบสนองหลายรปแบบ (Poly=”many”, morph =

“form” ซ�งเปนไปตามหลกการของเทคโนโลยเชงวตถท�กลาวมาแลว คอ จะเนนท�ตวปฎบตการมากกวาการปฎบตการ ดงน�น

รายละเอยดหรอหนาท�ตางๆ จะข�นอยกบเราวาจะไปมความสมพนธกบตวปฎบตการเหลาน�นอยางไร

ตวอยาง DrawChart() คอ ฟงกชนการวาด หมายรวมถงความสามารถในการวาดรปไดในหลายๆ ลกษณะมได

เฉพาะเจาะจง เชน การวาดรปวงกลม วงร สามเหล�ยม ส�เหล�ยม ฯลฯ ซ�งหมายความวาหากตองการใหมการตอบสนองรปวาด

ตางๆ น�น ผใชสามารถตดตอไดดวยการใชฟงกชน DrawChart() เพยงฟงกชนเดยว สวนจะมการตอบสนองการวาดใน

ลกษณะใดน�นข�นอยกบรายละเอยด ดงน�นผใชงานไมจาเปนตองจดจาฟงกชนในการวาดตางๆ มากมาย ซ�งแตกตางจากการเขยน

โปรแกรมแบบเดม ท�จาเปนตองมฟงกชนการวาดตางๆ มากมายในการวาดรปเหลาน�น เชน ฟงกชนวาดรปส�เหล�ยมฟงกชนวาด

รปสามเหล�ยม วงกลมฯลฯ ดงน�นหลกการของ Object-Oriented น� จะสามารถลดความยงยากในการจดจาคาส�ง และลด

คาส�งลงไดมาก แตละ Class สามารถมการตอบสนองท�ตางกนตอ method เดยวกนน� เรยกวา polymorphism

11.7. ความสมพนธในแบบ Composition

ตวอยาง Employee คอ Person และการทางานของ Employee จะไมมการสง message ไปยง person

object เพราะ Employee object มหนาท�เพยงใหบรการตอ person object น�นสรปไดวา Employee

object คอ person object หน�งน�นเองดงรปแสดงความสมพนธ Person Class และ Employee class ใน

ลกษณะ inheritance อยางไรกตาม Composition จะอยในสถานะท�ตางจาก inheritance เพราะ

Composition จะแทนไดดวยการตดตอกนระหวาง Object ตางๆ มการรบสง message แลกเปล�ยนกนเพ�อรองขอ

การทางานหรอใหบรการ ซ�ง Composition จะชวยใหออกแบบระบบไดงายข�น

Person

- Name : String - SSNum :String - Age :int + getName : Stirng + getSSNum:string + getAge :int + setName :void + setSSNum : void + setAge :void

Employee

- CompanyID:string - จากออtring

- SSNum :String - Age :int + getName : Stirng

+ getSSNum:string + getAge :int + setName :void + setSSNum : void + setAge :void

ขอดของ Composition มดงน�

1. ทาใหระบบมความซบซอนนอยท�สด โดยการจดจาเพยงขอมลช�นใหญๆ ท�ประกอบจากสวนประกอบยอยๆ หลายๆ

สวน เชน เม�อพดถง พวงมาลย เกยร เคร�องยนต เบรก เบาะน�ง กระจก ฯลฯ ส�งท�กลาวมาท�งหมดน�สามารถพดไดงายๆวา

“รถยนต” และสามารถรไดทนทวาภายในรถยนตประกอบดวยสวนตางๆ เหลาน� โดยไมจาเปนตองบรรยายถง

สวนประกอบยอยๆ ท�งหมด

2. Composition มสวนชวยในการ reuse เชน การแลกเปล�ยนสวนตางๆ ของระบบสามารถทาไดเพราะช�นสวน

ตางๆ เปน object ท�มการทางานเปนของตนเอง และไมถกควบคมจาก object อ�น ยกตวอยาง รถยนตหน�งคน ลอท�

ทาหนาท�ชวยในการเคล�อนท�ของรถยนตน�นสามารถถอดเปล�ยนไดและสามารถใชลอย�หออ�นไดเชนกน ไมจาเปนจะตอง

เปนช�นสวนเดมเทาน�น

3. การแบงระบบออกเปนสวนการทางานยอยๆ น�น สวนตางๆ จะสามารถทางานไดเปนอสระตอกนสงผลใหการทดสอบ

หรอปรบปรงแกไขแตละสวนสามารถทาไดอยางอสระ ไมสงผลกระทบตอ object หรอสวนยอยอ�นๆ ในระบบ จะ

เหนไดวา class ของรถยนตหน�งคนจะประกอบไปดวย class ตางๆ โดยท�แตละ class เหลาน�มหนาท�เฉพาะใน

การทางานของตนเอง เชน Class ลอ จะทาหนาท�หมนเพ�อใหรถเคล�อนท� class ประต จะทาหนาท�เปด และปดเม�อ

ตองการเขาหรอออกจากรถ เปนตน เม�อจะตองทาการแกไขสวนประกอบภายในของ class รถยนตเชน แบตเตอร�หมด

ทาการเปล�ยนแบตเตอร� (ของเก�ยวกบ class แบตเตอร� เพยง class เดยว)หรอตองการใหเคร�องยนตมความแรงเพ�ม

มากข�น สามารถเพ�มกาลงความเรงใหกบเคร�องยนตได (ของเก�ยวกบ class เคร�องยนตเพยง classเดยว) หรอเม�อยาง

ลอแบน สามารถสบลมเพ�มใหกบยางรถยนตได (ของเก�ยวกบ class ยางรถยนตเพยง class เดยว) จะเหนไดวาเม�อ

แยกสวนประกอบตางๆ ออกเปน Class จะสะดวกในการทางานของระบบมากข�น ดงภาพแสดงสวนประกอบของ

Class รถยนตในแบบ composition

11.7.1. ชนดของ Composition สามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภทดงน� คอ

11.7.1.1. Aggregations 11.7.1.2. Association ซ�งท�ง 2 ประเภทน�จะแทนท�การทางานรวมกนของ object โดย aggregation จะแสดงใหเหนสวนประกอบยอยๆ ท�

ประกอบข�นเปนสวนประกอบหลก 1 ช�นงานท�สมบรณ เชน Computer จะประกอบไปดวย monitor, CD-

ROM, Harddisk, Power Supply, Mainboard, Sound Card เปนตน สวน Association

จะแสดงใหเหนถงสวนประกอบยอยหลายๆ สวนท�เปนอสระตอกน แตมาประกอบรวมกนข�นเพ�อใหเปนชดงาน 1 ช�นท�

สมบรณ เชน Stereo จะประกอบดวย ลาโพง, หฟง, รโมต เปนตน ซ�งท�งสองวธน� จะตางกนท�วธการคด ดงน�

11.7.1.1. Aggregations สวนใหญแลวธการของ Composition จะคดในแนวของ Aggregation ซ�งหมายถงการนาสวนประกอบยอยๆ

หลายๆ อยางมาประกอบเปนหน�ง object ท�สามารถใชงานไดอยางสมบรณ เชน TV เคร�องหน�ง ผคนท�ผานไปมาคง

สงเกตแตเพยงวาใชงานอยางไร ขนาดจอก�น�ว แตจะไมมใครสนใจวาภายในประกอบดวยอะไรบาง มหลอดภาพเปนอยางไร

ม transistor เปนอยางไร หรอเม�อตองการเลอกซ�อรถยนตคนหน�ง โดยท�วไปจะพจารณาเพยงวา มเคร�องยนตแรงหรอไม

มส�งอานวยความสะดวกเชน Stereo หรอไม ซ�งท�งหมดน� เปนการมองภาพรวมท�งหมดของวตถ มองวตถวาเปนช�นงานท�

สมบรณหน�งช�น น�นคอการมองในแงมมของ Programmer ซ�งเปนผทาการตดตอกบ Class หรอเปนผใช Class

ถาเปนตวอยางโครงสรางของ object car เม�อ Programmer ตองการจะตดตอกบ Object car หรอเรยกใช

object car จะสามารถทาไดโดยสะดวกมากกวาท�จะตองเรยกใชการทางานของ object Engine, object

door, object stereo เปนตน ท�เปนสวนประกอบของ object car เรยกไดวา object car คอสวน

interface ท�สรางไวเพ�อใชตดตอกบ programmer หรอ object อ�น แตท�งน� ในมมมองของผออกแบบระบบ

จะตองมองถงรปแบบการสราง object car ภายในระบบดวย น�นคอสวนประกอบภายในจะตองประกอบดวย object

Class ประต{

} Class เบรค{

} Class ลอ{

}

Class เคร�องยนต{

}

Class กระจก{

} Class พวงมาลย{

}

Class ลกสบ{

}

Class แบตเตอรร�{

}

ยอยๆ เพ�อสะดวกในการทางานและการแกไขระบบในภายหลง เชน โครงสราง object รถยนตในมมมองของผออกแบบ

ระบบจะตองสราง object ตางๆ ซ�งเรยกไดวาเปนการออกแบบดวยวธ Composition แบบ Aggregation

ดงน�นวธ composition แบบ aggregation คอการสราง object ยอยๆ ไวภายในระบบเพ�อพ�งพาอาศยกนใน

การทางาน โดยยดหลกท�วาใหสวน interface แก user (programmer หรอ object อ�น) ใหนอยท�สด และจาก

ลกษณะของ object ยอยๆ ยงชวยใหการเปล�ยนแปลงแกไขระบบแกผออกแบบและพฒนาระบบใหเปนไปไดงายข�นดวย

อกตวอยางหน�งของวธ Composition แบบ aggregation คอ โครงสรางการทางานของระบบคอมพวเตอร ซ�งจะ

สามารถออกแบบในแบบ aggregation ได เม�อกลาวถงโครงสราง Object Computer ผออกแบบระบบจาเปน

ท�จะตองนกถงสวนประกอบตางๆ เหลาน�อยางเปน Object ยอยๆ

11.7.1.2. Association ในสวนของ Aggregation น�นจะแสดง object ยอยภายใน ท�อยภายใต Object หน�ง แต Association จะ

แสดงสวนของ object ท�งหมดท�เปนอสระตอกน ท�มการทางานเฉพาะไมข�นกบสวนของ object อ�นๆ แตนา

Object เหลาน�มาประกอบกนข�น เพ�อใหมการทางานท�สมบรณ เชนระบบคอมพวเตอรหน�งเคร�องจะประกอบดวย

object ของ monitor, keyboard, mouse และกลองๆ หน�งท�ทาการควบคม (main box) เปนตน โดยแต

ละสวนเหลาน�มหนาท�ใหบรการเฉพาะอยางแกคอมพวเตอร mouse ทาหนาท�ใหบรการแก main box ในการเคล�อนท�

ของลกศรบนจอคอมพวเตอร หรอจอภาพทาหนาท�ใหบรการแสดงผลภาพผานหนาจอแก main box ฯลฯ

Aggregation คอ object ท�ซบซอนซ�งประกอบจาก object อ�น สวน Association คอ object หน�งท�

ตองการบรการจาก object อ�น ดงน�น object ท�แยกออกมาไดจงตางกน aggregation จะเนนใหแสดงสวน

interface ใหนอยท�สดคอ สวน association จะเนนใหแสดงสวนของ object ตางๆ ท�นามาประกอบกน และแต

ละสวนของ object เหลาน�สามารถแยกทางานไดอยางอสระ โดยขอบรการใชงานกนระหวาง object โดยมสวน

interface เปนของตนเอง

11.7.2. ความเหมอนและตางกนระหวาง Association และ Aggregation

ความเหมอนระหวาง Association และ Aggregation

- เน�องจากการออกแบบดวยวธ Composition น�น ท�งแบบ Aggregation และ Association แตละสวนจะ

ไดรบการสรางเปน Object ทาใหงายในการ reuse เชน ในแบบ association เม�อ computer เคร�องอ�น

ตองการใช printer สามารถรองขอบรการมายง object printer ได หรอ ในแบบ aggregation การทางาน

ของ object mainboard ท�ไดสรางข�นไวแลวน�น สามารถนาโครงสรางของ Object mainboard น� ไปใช

กบ object อ�นได โดยไมจาเปนตองสราง object mainboard ข�นมาใหม

- ลกษณะของ Object ท�ง Aggregation และ Association จะมการทางานของแตละ object เปน

ลกษณะเฉพาะท�สามารถปรบเปล�ยน หรอแกไข โครงสรางภายใน object น�นไดโดยสะดวก ไมกระทบตอการทางาน

ของ object อ�น

ความแตกตางระหวาง Association และ Aggregation

- ความสมพนธระหวาง Object สวนของ aggregation น�นวตถแตละช�นจะทางานโดยพ�งพาอาศยกน ซ�งถาวตถ

ช�นใดขาดหายไปจากสวนประกอบจะทาใหการทางานรวมท�งหมดกระทบกระเทอนไปดวย เชนระบบคอมพวเตอร เม�อ

ขาด object mainboard ไป จะสงผลใหระบบคอมพวเตอรไมสามารถทางานตอไปได

- สวนของ Association วตถแตละสวนจะทางานในแบบการขอบรการซ�งกนและกน ดงน�นเม�อขาดการทางานของ

วตถช�นใดไป อาจจะทาใหการทางานโดยรวมท�เกดข�นไมสมบรณ แตไมถงกบทาใหการทางานท�งหมดหยดชะงก เชน

ระบบคอมพวเตอรเม�อขาด Object Printer ไประบบคอมพวเตอรยงคงทางานไดเปนปกต สามารถเปดเคร�อง เปด

โปรแกรมการทางานตางๆ ได จะมเพยงการขอบรการไปยง Object Printer น�นถกตดขาดไป ทาให object

printer ไมทางานเทาน�น

- ส�งหน�งท�ตองสงเกตคอ ตองแยกความแตกตางระหวาง Association และ Aggregation ใหไดอยางชดเจน

ซ�งท�งสองคาน�มหลกการท�แตกตางกน ดงน�นในการออกแบบระบบโปรแกรม จะตองตดสนใจใหไดวาจะใชวธ

ออกแบบดวยวธ Association หรอ Aggregation ซ�งโดยปกตจะข�นอยกบระบบท�จะทาการออกแบบและ

การวเคราะหของการออกแบบวธใดเหมาะสมมากกวากน

บทท� 12

Object Oriented Programming and UML(Unified Modeling Language) ในสมยกอนการเขยนโปรแกรมคอมพวเตอรยงเปนเร�องยงยากและไมแพรหลาย ผคนสวนใหญยงนยมใชงานทางดาน hardware ท�งๆ ท�

software สามารถชวยลดตนทน และทาการเปล�ยนแปลงไดงายกวาท�งน� เน�องจากขอจากดของ Software ท�ซบซอน ภาษาท�ใชในการเขยน

โปรแกรมท�คอนไปในทางภาษาเคร�องซ� งยากท�มนษยจะเขาใจ รวมท�งการลงทนในการเปล�ยนแปลงระบบในชวงแรกคอนขางราคาสง เปนเหตให

การนา Software มาใชงานไมเปนท�นยม ตอมาเม�อววฒนาการทางดานคอมพวเตอรมความกาวหนามากข�นเร�อยๆ ควบคไปกบการพฒนา

ทางดาน Software จากคอมพวเตอรระดบ mainframe มาเปนคอมพวเตอรสวนบคคล ท�มราคาถกลง จนกระท�งคนท�วไปสามารถม

คอมพวเตอรสวนบคคลใชงานภายในบานไดน�นซ� ง Software ไดรบการพฒนาใหสามารถใชงานบนคอมพวเตอรสวนบคคลไดเชนกน การ

พฒนาทางดาน Software ในระยะหลงจะเพ�มความสะดวกในการใชงานใหผใชมากข�น ภาษาท�ใชในโปรแกรมเปนภาษาช�นสง นอกจากน�ยงม

เทคนคมากมายในการสราง Software ท�สามารถนาไปใชงานไดหลายรปแบบ ดงน�น Software จงไดรบความนยมสงข�น ดงจะเหนไดจาก

การท�ม Software ใหมๆ เกดข�นอยเสมอในปจจบน

12.1. เทคนคในการเขยนโปรแกรม

ต�งแตอดตจนถงปจจบนน�มภาษาทาง Programming มากมายใหเลอกใชงาน เชน Assembly, Pascal, C, C++,

LISP, Smalltalk, Java, VB เปนตน โดยเทคนคในการเขยนโปรแกรมภาษาตางๆ เหลาน�สามารถสรปอยางกวางๆ ได 4 ประเภทดงน�

1. Unstructured Programming 2. Procedural Programming 3. Modular Programming 4. Object-Oriented Programming

12.2. Unstructured Programming การเขยนโปรแกรมแบบไมมโครงสราง จะประกอบดวยสวนของโปรแกรมหลก (main program) มกลมของขอมล (data) อย

ภายในโปรแกรมหลก ซ� ง data น�สามารถเรยกใชไดท�วท�งโปรแกรม สวนของโปรแกรมท�มการใชงานซ� าในตาแหนงท�แตกตางกนในโปรแกรม

จะตองคดลอกขอมลมาวางไวอกท�หน�ง (เพราะวธการน�จะยงไมมการเขยนโปรแกรมยอย) การเขยนโปรแกรมในลกษณะน�จะมขอเสย เน�องจากใช

เน�อท�ในการเกบโปรแกรมคอนขางมาก ตวโปรแกรมจะมขนาดใหญ แสดงภาพโปรแกรมแบบไมมโครงสราง จะรวม main program และ

data ไวเปนกอนเดยวกน

Prgram

12.3. Procedural Programming การเขยนโปรแกรมในลกษณะน� จะนาประโยค (Statement) ท�ใชซ� าหลายๆ คร� งรวมเขาเปนกลมเดยวกน เรยกวา Procedure

โดยท� Procedure จะสามารถเรยกใชซ� าไดตามตองการในตาแหนงอ�นๆ ภายในโปรแกรม ผานฟงกชน call (ในภาษา C) ดงรป

จากรปลกษณะการทางานของ Procedural Programming คอ main program สามารถกระโดดมาทางานท� Procedure และ

กลบไปทางานท�โปรแกรมหลกตอไปได การทางานจะเกดเร�มแรกท�โปรแกรมหลก (main program) ซ� งจะทาการเรยก procedure โดย

Main Program data

Main Prograom Procedure

ผานฟงกชน call และขอมล (data) เขาไปใน Procedure สดทายผลลพธของขอมลจะเปล�ยนแปลงไปเม�อการทางานของ Procedure

เสรจส�น (ในท�น� procedure หมายถงไมม subprocedure อยภายใน) ดงรป

Program โครงสรางการทางานในลกษณะน�มขอดคอ สามารถหาจดผดพลาด (error) ท�เกดข�นไดงายตวอยางเชน ถาม procedure ถกสรางข�นภายใน

โปรแกรม และ procedure น�สามารถทาหนาท�ไดอยางถกตอง แนนอนวาตอไปในทกๆ คร� งท�เรยก procedure น�การทางานจะถกตองเสมอ

ดงน�นถามจดผดพลาดท�เกดข�นในโปรแกรม เปนไปไดวาจะเกดข�นท�จดอ�นท�ไมไดอยใน procedure น� ทาใหการคนหาจดผดพลาดมชวงการ

คนหาท�แคบลง จากรปดานบน จะเหนไดวาในขณะน�นโปรแกรมไดแบงออกเปนโปรแกรมยอยๆหลายๆ โปรแกรมยอยซ� งแตละโปรแกรมยอย จะ

ทางานข�นกบการควบคมกบการควบคมของโปรแกรมหลก (ใหสงเกตวา data จะอยท�โปรแกรมหลก)

12.4. Modular Programming ในสวนของ Modular Programming จะตอเน�องมาจาก Procedure Programming คอ จะนา Procedure หลายๆ

procedure มารวมกลมกนเปน modules และในแตละ module จะม data เปนของตนเอง โปรแกรมจะทาโดยเรยก procedure ท�

อยในแตละ module รวมท�งมการผานคา parameter(data) รวมดวย ซ� งสภาวะการทางานภายใน module จะเกดข�นเพยงหน�ง

procedure ตอหน�ง module และภายในหน�งโปรแกรมจะเกดสภาวะการทางานเพยงหน�ง module ตอโปรแกรมท�งหมด Modular

Programming ซ� งประกอบไปดวยหลายๆ module และแตละ module จะประกอบไปดวย procedure และ data ท�เปน data

ของโปรแกรมหลก และเฉพาะท�ใชงานใน module น�น ดงแสดงในรป

Program

Main Program data

Procedure 1 Procedure 2 Procedure 3

Main Program data

Module 1 data + data 1

Module 2 Data+data 2

Procedure 1 Procedure 2 Procedure 3

12.5. Object-Oriented Programming (o-o programming) o-o programming เปนวธการเขยนโปรแกรมแบบใหม ซ� งจะเรยกโปรแกรมยอยท�ทาหนาท�เฉพาะวา object และยงไดรวม

data เขาเปนสวนของ object ดวย นอกจากน� o-o ยงมโครงสรางท�พเศษนอกเหนอจาก procedure programming หรอ

module programming คอ การทางานของแตละ object จะไมส�นสดลง เม�อกระบวนการทางานของ โปรแกรมจบการทางานบน

object น�นแลว ซ� ง object ท�อยในโปรแกรมเหลาน� จะพรอมเสมอในการเร�มทางาน ตอจากตาแหนงเดมเม�อเกดการเรยกใชงาน object อก

คร� ง ซ� งแตกตางกบการเขยนโปรแกรมในแบบอ�นๆ ท�โปรแกรมยอยจะตองเร�มการทางานใหมเม�อถกเรยกใชอกคร� ง ดงน�นเทคนคน� จงสามารถชวย

ลดปญหาท�จะเกดข�นจากการเขยนโปรแกรมดวยวธอ�นๆได Object-Oriented Programming โดยแตละ object สามารถตดตอกน

ไดโดยการสง message ไปท� object อ�น ดงรป

Program

12.6. ความแตกตางระหวาง Procedural Programming และ o-o Programming

วธการเขยนโปรแกรมท�กลาวมาขางตน สามารถแบงออกไดเปน 2 แนวคดหรอ 2 วธการในการพฒนา Software ไดแกวธการทาง

procedural programming และวธการทาง o-o programming ซ� งมความแตกตางกนดงน�

12.6.1. โครงสรางของ Programming

แนวคดแบบ procedural programming ภายในโครงสรางของโปรแกรมจะแบงเปน 2 สวนคอสวนของโปรแกรมหลก (main

program) ท�ม data เปนสวนประกอบ และสวนของโปรแกรมยอย (procedures หรอ functions) โดย data ท�ประกาศใชอย

ภายในโปรแกรมหลกน�น จะถกเรยกโดยโปรแกรมยอยตางๆ ท�อยภายในโปรแกรม ลกษณะของ data ท�มการประกาศใชท�วท�งโปแกรมน�น

เรยกวาเปนการประกาศใชแบบ global แนวคดแบบ o-o programming dataจะไดรบการประกาศใชเฉพาะภายใน object แตละ

object เทาน�น (จะไมประกาศเปน global) ซ� ง object อ�นสามารถเขาถง data ไดโดยผาน method ของ object ท�เปนเจาของ

data เทาน�น

จะเหนไดวา โครงสรางตามแนวคด o-o programming จะดกวาแบบ procedural programming เน�องจากการประกาศใช

data แบบ global จะมผลเสยตอการควบคมการเปล�ยนแปลง data ของโปรแกรมซ�งยากตอการแกไขโปรแกรมในภายหลง

12.6.2. ชวงชวต (Life Time)

ใน procedural programming ชวงชวตของโปรแกรมยอยน�นจะเทากบชวงเวลาการทางานของโปรแกรมท�ผานเขามา และออกจาก

โปรแกรมยอย ดงน�นเม�อโปรแกรมหลกดาเนนงานผานโปรแกรมยอยไปแลวคาท�อยในโปรแกรมยอยน�นจะกลบสสภาพเดม เหมอนขณะโปรแกรม

ยอยอยในสภาพเร�มตน ใน o-o programming ชวงชวตของ object จะเร�มต�งแตโปรแกรมเร�มทางานจนกระท�งส�นสดการทางาน หรอ

เม�อ object น�นถกตองตดขาดออกจากโปรแกรม ซ� ง object จะถกตดขาดจากโปรแกรมเม�อไมม object ใดๆ เรยกใช object น�นอก(ไมม

คาส�งจาก object ใดๆท�เรยกใช object น�นอก)

12.6.3. การสงขอมลบน network (เครอขาย)

Object 2 data Object 1

data

Object 3 data

Object 4 data

procedural programming จะแบงสวน data ของ program ออกจากโปรแกรมยอยอยางชดเจนดงน�นการสงขอมลขามระบบ

ในทาง Procedural programming จะเขาใจวาปลายทางของอกฝ�งจะม program ท�สามารถจดการกบ data ได ดงน�นจะมเพยง

data เทาน�นท�จะถกสงขาม network ไป ใน o-o programming สวนของ data และ method จะถกหอหมเขาดวยกนเปน

object หน�งๆ ซ� งเปนขอดอยางหน�งของ o-o programming เชนในระบบ network ขอมลของ object ท�ถกสงขามไปน�นจะมท�ง

data และ operation รวมกนอย จากความแตกตางในดานตางๆระหวาง procedural programming และ o-o

programming ซ� งไดเปรยบเทยบใหเหนความแตกตาง และบอกถงขอดอยของระบบแบบเดม (procedural programming)

รวมท�งแนวทางแกไขดวยแนวคดแบบใหม (o-o programming) ท�ใหประสทธภาพในการทางานท�ดกวา

12.7. เทคนคตางๆ ของ o-o programming เทคนคตางๆ เหลาน�เปนคณสมบตท�มอยใน o-o programming ไดแก

12.7.1. ความสามารถในการเพ�มหรอขยายโปรแกรม (Extendibility)

12.7.2. ความสามารถในการนากลบมาใชใหม (Reusability)

12.7.3. ความสามารถในการเขากนไดกบสวนประกอบอ�นๆ (Compatibility)

12.7.4. ประสทธภาพ (Efficiency)

12.7.5. งายในการใช (Easy to uses)

12.7.6. งายในการออกแบบ (Easy to designs)

12.7.1. ความสามารถในการเพ�มหรอขยายโปรแกรม (Extendibility)

การเปล�ยนแปลงแกไข หรอเพ�มเตมบางสวนของโปรแกรม สาหรบโปรแกรมขนาดเลก มกจะทาไดไมยงยากนก แตสาหรบโปรแกรมท�มขนาด

ใหญ ซ� งคอนขางลาบากอยางมากในการทาการเปล�ยนแปลงเน�องจากการแกไข-เพ�มเตมบางสวนลงในโปรแกรมเพยงเลกนอย จะเส�ยงมากตอ

ผลกระทบท�อาจจะทาใหระบบการทางานของโปรแกรมท�งระบบลมได ในระบบการทางานแบบเดม (procedural programming)

กอนท�จะทาการเปล�ยนแปลงโปรแกรมได จะตองทาการศกษาการออกแบบและการสรางโปรแกรม ท�คอนขางจะยงยากมาก ดวยเหตท� data ของ

ระบบสามารถจะถกเปล�ยนแปลงไดโดยทกสวนของโปรแกรม ซ� งเปนการยากท�จะควบคมผลกระทบท�อาจเกดข�น ดงน�น o-o

programming จงไดแกปญหาโดยใชเทคนคบางประการในการ implement คณสมบตตางๆ ของ o-o programming มสวน

สนบสนนความสามารถในการเพ�มหรอขยายโปรแกรม ดงน�

- การออกแบบระบบ : หลกการในการออกแบบท�มองทกอยางใหเปน object น�นทาใหงายในการออกแบบ เพราะทกช�นสวนของ

โปรแกรมสามารถนามาเช�อมตอกนได และไมวาจะเปนการเปล�ยนแปลงระบบหรอแกไขใดๆในระบบจะทาไดงายข�น เน�องจากแตละ

สวนในโปรแกรมมการทางานเปนสวนๆเฉพาะ

- ไมรวมท�ศนยกลาง : แตละ object มความเปนอสระตอกน ทาใหการเปล�ยนแปลงตอ object หน�งๆ ไมสงผลกระทบตอ object

อ�นๆ ท�งหมดภายในระบบ วธของ o-o จะมสถาปตยกรรมท�ชวยใหผออกแบบโปรแกรมสามารถออกแบบโครงสรางไดงายข�น โดยจะ

ไมรวมการทางานใหอยท�ศนยกลางเทาน�น ซ� งเปนผลดตอการทางานของโปรแกรมเปนอยางมาก

12.7.2. ความสามารถในการนากลบมาใชใหม (Reusability)

บอยคร� งท�ระบบการทางานของโปรแกรม จะมการทางานในรปแบบเดมซ� าๆ ดงน�นการนาบางสวนของโปรแกรมกลบมาใชใหม ยอมสงผลดด

อรปแบบการเขยนโปรแกรม รวมท�งลดขอผดพลาดท�อาจเกดข�นจากการเขยนโปรแกรมท�มขนาดใหญ ในระบบแบบเดมจะไมสนบสนน

ความสามารถในลกษณะน� แตใน o-o programming สามารถตอบสนองคณสมบตขอน�ได

12.7.3. ความสามารถในการเขากนไดกบสวนประกอบอ�นๆ (Compatibility)

การเขากนไดกบสวนประกอบอ�นน�นจะมความสาคญมาก เพราะผลตภณฑ Software จาเปนตองทางานกบสวนประกอบอ�นๆดวย และ

บอยคร� งมกจะประสบปญหาในการเช�อมตอกน เน�องจากความแตกตางในรปแบบท�สนบสนนโดย OS(Operating systems) ของระบบ

ท�ตางกน จดสาคญหลกท�จะทาใหการออกแบบ Software ใหสามารถเขากบสวนประกอบอ�นๆ ได ข�นอยกบมาตรฐานการส�อสารภายใน

โปรแกรมท�ตองคานงถงดงน�

- มาตรฐานของระบบไฟล (Standardized file formats) : ทาใหไฟลท�ตางกนสามารถทางานไดบน OS เดยวกนได

- มาตรฐานของโครงสรางขอมล (Standardized data structures) : ขอมลท�มโครงสรางการทางานตางกนจะสามารถ

นามาใชไดบนเคร�อง PC เดยวกน ดวยคณสมบตท�สนบสนนตอ o-o เชน โปรแกรมท�มโครงสรางขอมลสนบสนนการทางานแบบ

Big andian และlittle andian จะสามารถดาเนนการบนเคร�อง PC เคร�องเดยวกนได

- มาตรฐานในสวนตดตอกบผใช (Standardized user interfaces) : การตดตอกบผใชใน o-o programming จะม

สวนท�เรยกวา framework ชวยในการตดตอส�อสารระหวาง user ทาให user สามารถเขาใจและเรยนรการทางานไดงายข�นดวย

โดยท�วๆ ไปแลวมาตรฐานการจดการท�เรยกวา protocol ท�มสวนสาคญตอการจดการกบ Software จะเรยกวา middleware

protocol ซ� งมอยใน Microsoft’s OLE-COM (ActiveX) เปนตน

12.7.4. ประสทธภาพ (Efficiency)

ประสทธภาพคอความสามารถของระบบ Software ท�ข�นอยกบความเปนไปไดของ hardware เชนความถ�ในการทางานของ

procedure ท�วางของ memory ท�มอย เปนตน หลกการท�สาคญในการสราง Software ไมไดข�นอยกบความเรวในการทางานของ

Software แตข�นอยกบความถกตองในการทางานท�สมดลกนกบจดมงหมายอ�น เชน ความสามารถในการขยายโปรแกรม (Extendibility)

การนาบางสวนของโปรแกรมกลบมาใชใหม (Reusability)

12.7.5. งายในการใช (Easy to uses)

หมายถง คนท�วไปๆ ท�มพ�นฐานความรตางกน ควรจะเรยนรการใช Software และสามารถประยกตในการแกปญหาเลกๆนอยๆ ได เชน การลง

โปรแกรม เปนตน ซ� งระบบท�ไดรบการออกแบบมาด ดองมความชดเจนในการสราง (มเปาหมายในการสราง) ตองงายในการเรยนรและการใชงาน

ของผใช (พ�นฐานของ Software ตองสามารถอานได, เคล�อนไหว mouse ได, คลกท�ป มได, พมพได เปนตน)

12.7.6. งายในการออกแบบ (Easy to designs)

ใน o-o programming น�น จะแบงสวนของโปรแกรมออกเปนโปรแกรมยอยๆท�เรยกวา Object ซ� งการออกแบบสวนประกอบยอยๆ น�น

งายกวาการสราง Software ขนาดใหญข�นเปนช�นเดยวโดยไมมการแบงสวนการทางานออกเปนกลมๆ (Object) นอกจากน� ในการแกไข

หรอปรบปรงสามารถทาไดงาย เน�องจากการทางานแตละสวนไดแยกออกจากกนอยางชดเจนเปนแตละ object

12.8. ความหมาย Unified Modeling Language (UML)

UML หมายถง ภาษารปภาพท�ทาการกาหนดลกษณะของ Class การสราง class และเปนเอกสารท�บอกถงรายละเอยดของระบบโครงสราง

โปรแกรม ถาเปรยบไปแลว UML คลายๆ กบพมพเขยวของระบบ UML จะสามารถแสดงโครงสรางของระบบ object-oriented ใน

รายละเอยดลกๆ ได กบพมพเขยวของระบบ UML จะสามารถแสดงโครงสรางของระบบ object-oriented ในรายละเอยดลกๆ ไดดใน

รปแบบของแผนภาพ (diagram) แผนภาพเหลาน�จะทาใหเกดความเขาใจท�ตรงกนระหวางผออกแบบระบบ และ programmer ทาใหการ

ปรบปรงแกไขโปรแกรมทาไดงายข�น ในการศกษาการออกแบบ o-o ใหเกดประโยชนน�น จาเปนตองสามารถอาน เขยน และเขาใจภาษารปภาพ

UML พรอมท�งเขาใจการออกแบบและวเคราะหทาง o-o ควบคกนไปดวย

โครงสราง Class diagram

โครงสรางแผนภาพของ class หรอ class diagram สามารถแบงไดเปน 3 สวน คอ class, attribute และ method โครงสรางของ

Class diagram จะแทนท�ไดดวยรปส�เหล�ยมผนผา ท�ไดแบงออกเปน 3 สวน ดงรป

Cabbie -companyName : String -Name : String +Cabbie : +Cabbie : +setName :void +giveDirections :void -turnRight :void -turnLeft :void +getCompanyName :String

ช�อ Calss, Attributes และ Methods

ภายใน class diagram จะประกอบดวยขอมล 3 สวนคอ ช�อ class, attributes และ method ท�จะไดกลาวถงดงน�

ช�อ Class : ควรต�งใหสอดคลองกบการทางาน เชน class ท�ใชคานวณเกรด ควรต�งช�อเปน CalGrade เปนตน สญลกษณของ class และ

object จะคลายๆ กน คอ จะตองข�นตนดวยตวอกษรตวใหญ ใชอกษรตวหนา และไมขดเสน

ช�อ Class

attibute

Constructors

Methods

Attributes : โดยปกตแลวสวนของ attribute จะมตวบงบอกชนด (type) ท�ใชบอกชนดของขอมล ซ� งแสดงไดบน class diagram

ถาพจารณาจะม Attributes ดงน�

ท�ง 2 attribute น� กาหนดชนดของขอมลเปน string (ตวอกขระ) แตจรงๆ แลวการกาหนดชนดของ attribute อาจจะกาหนดเปนขอมล

ชนดอ�นไดเชน integer, float เปนตน ท�งน�ข�นกบความเหมาะสมในการใชงานของขอมลชนดน�นๆ คณสมบตของ attribute มดงน�

1. attribute ท�แสดงบน class diagram สามารถบงบอกไดถงชนดของคารบ และคาสง (parameter) ท�ใชโดย method ท�

อยภายใน class น�นๆ

2. ในหน�ง attribute สามารถเปนไดท�งคารบ และคาสง (parameter) ของ object

3. ถอไดวา attribute เปนตวเกบขอมลท�เก�ยวกบ object น�นๆ

Methods : เรยกไดวาเปนสวนท�เกบข�นตอนการดาเนนงานของระบบในสวนน�นๆ และแตละ method สามารถแสดงการรบคา และคนคา

parameter ซ� งจะกาหนดชนด (type) ของการคนคาไวท� method โดยใชสญลกษณ : ค�นเชน

ในบางกรณท� method ประกอบดวยการรบคา และสงคา parameter จะสามารถเขยนโครงสรางการทางานบน UML ไดดวยการค�น

ระหวาง parameter ดวยสญลกษณ , เชน

มกรณพเศษของ method ท�การต�งช�อ method สามารถใชช�อซ� ากนไดท�งๆท�อยใน class เดยวกน ในลกษณะน�จะเรยกวา

constructors จะเหนวา cabbie method อย 2 method

เคร�องหมาย : จะใชแสดงลกษณะการมองเหนจากภายนอกดวยเคร�องหมาย +, - และไมแสดงเคร�องหมาย อธบายไดดงน�

- สญลกษณ (+) แสดงความเปน public หมายความวา attribute และ method น�นสามารถมองเหนไดจาก object อ�น

- สญลกษณ (-) แสดงความเปน private หมายความวา attribute และ method น�นสามารถมองเหนไดเฉพาะภายใน object

เดยวกน หรอสามารถเรยกใชภายใน object เดยวกนเทาน�น

- ไมแสดงเคร�องหมาย แสดงความเปน protect หมายความวา attribute หรอ method น� จะอนญาตใหขอมลใน package

เทาน�นท�จะสามารถเขาถง attribute หรอ method น� ได และ package น�คอกลมของ class ท�ไดรวมไวดวยกนเปนกลมๆ

หน�งโดยผออกแบบระบบ หรอผพฒนาระบบ

- CompanyName :String - Name : String

+cabbie : +giveDirection : void +getCompanyName :String

+getCompanyName(parameter1, parameter2, parameter3) : String

บทท� 13

การพฒนาและตดต �งระบบ (System Implementation)

หลงจากท�ผานข �นตอนการวเคราะหและออกแบบระบบมาแลว ข �นตอนตอไปคอการพฒนาและตดต �ง

ระบบ (System Implementation) ซ�งในท�น �จะมความหมายรวมถง การเขยนโปรแกรม (Coding)

การทดสอบโปรแกรม (Testing) การตดต �ง(Installation) การจดทาเอกสาร(Documentation)

การฝกอบรม(Training) และการสนบสนนการหลงการตดต �งโปรแกรม(Support) ซ�งภายในเน �อหาจะไม

เนนสอนการเขยนโปรแกรมแตอยางใด แตเปนการแนะนาแนวทางในการทดสอบโปรแกรมหลงจากท�เขยน

โปรแกรมเสรจส �นแลว ซ�งโดยท�วไปหนาท�ของนกวเคราะหระบบจะไมไดรบผดชอบในการเขยนโปรแกรมโดยตรง

เพยงแตเปนผประสานงานในระหวางท�โปรแกรมเมอรทาการเขยนโปรแกรมเทาน �น แตในบางคร �งหรอในบาง

โอกาสนกวเคราะหและออกแบบระบบยงรบหนาท�ในการเขยนโปรแกรมเองอกดวย อยางไรกตามนกวเคราะห

ระบบจะตองมแนวทางในการตรวจสอบหรอทดสอบโปรแกรมท�เขยนเสรจส �นแลว กอนท�จะนาไปตดต �งระบบเพ�อ

ใชงานจรง เพ�อปองกนขอผดพลาดท�อาจจะเกดข �นไดหรอเพ�อเปนการลดขอผดพลาดใหมนอยท�สด จะทาใหได

ระบบท�สมบรณมากท�สดตอไป หลงจากการตดต �งและไดรบการแกไขแลว

การพฒนาระบบจะประสบผลสาเรจและเปนท�ยอมรบของผใชไดหรอไมน �น ไมใชเพยงการไดรบการ

ยอมรบจากผใชงานการทดสอบใชตนแบบท�สรางข �นมาในระหวางข �นตอนการออกแบบระบบเทาน �น แตยง

หมายถงการสรางเอกสารประกอบการใชงานระบบ การจดฝกอบรมพนกงาน การแกไขและปรบปรงระบบ

หลงจากการตดต �ง จงจะทาใหทกสวนท�เก�ยวของกบระบบใหมเกดการทางานท�สอดคลองกนและกนไดอยางลงตว

มากท�สด

13.1. แนะนาข �นตอนการพฒนาและตดต �งระบบ

ในข �นตอนการพฒนาและตดต �งระบบ มวตถประสงคเพ�อการปรบเปล�ยนจากระบบงานเดมเขาส

ระบบงานใหมท�ไดผานการวเคราะหและออกแบบมาแลว โดยเร�มจากเขยนโปรแกรมของระบบงาน ทดสอบ

โปรแกรมท�เขยนข �น เพ�อใหเปนโปรแกรมท�นาเช�อถอ สามารถทางานไดอยางมขอผดพลาดนอยท�สด พรอมท �ง

จดทาเอกสารคมอการใชระบบ เพ�อเตรยมจดฝกอบรมใหกบพนกงาน ซ�งจะสงผลใหเปนระบบท�สามารถทางาน

ไดอยางมประสทธภาพ ท �งน �ข �นตอนเหลาน �โดยสวนมากแลว จะไมอยในความรบผดชอบของนกวเคราะหระบบ

ยกเวนกรณท�องคกรน �นแตงต �งใหนกวเคราะหระบบรบผดชอบการเขยนโปรแกรมและตดต �งระบบรวมอยดวย

อยางไรกตาม เน�องจากนกวเคราะหระบบเปนผประสานงานระหวางผ เก�ยวของกบการพฒนาระบบท �งหมด ดงน �น

หนาท�ในสวนน �จดวายงเปนสวนหน�งของความรบผดชอบ เพ�ออานวยความสะดวกใหกบทมงานเขยนโปรแกรม

และตดต �งระบบ นอกจากน �ยงคอยดแลการทางานใหเปนไปตามส�งท�ไดออกแบบและวเคราะหมาเพ�อใหตรงกบ

ความตองการของผใชมากท�สด

ในการทาใหระบบท�วเคราะหและออกแบบมาแลวน �นเกดผลข �นคอ การพฒนาและตดต �งระบบ

(System Implementation) แตกอนการตดต �งระบบ นกวเคราะหระบบควรมการวางแผนงานในการ

ตดต �ง ซ�งแผนงานน �นจะตองครอบคลมกจกรรมต �งแตการทดสอบโปรแกรม การทดสอบระบบ การตดต �งระบบ

วธการตดต �ง การจดทาเอกสารคมอ การจดฝกอบรม และการสนบสนนหลงการตดต �ง

สบเน�องจากในการพฒนาระบบน �นมหลายแนวทางหรอวธการ (Methodology) ท�จะทาใหแตละ

ข �นตอน ของวงจรพฒนาระบบน �นลลวงได

15.1.1. การพฒนาระบบแบบเรงดวน (Rapid Application Development : RAD)

ในข �นตอนการพฒนาและตดต �งระบบ มวตถประสงคเพ�อการปรบเปล�ยนจากระบบงานเดมเขาส

ระบบงานใหมท�ไดผานการวเคราะหและออกแบบมาแลว โดยเร�มจากเขยนโปรแกรมของระบบงาน ทดสอบ

โปรแกรมท�เขยนข �น เพ�อใหเปนโปรแกรมท�นาเช�อถอ สามารถทางานไดอยางมขอผดพลาดนอยท�สด พรอมท �ง

จดทาเอกสารคมอการใชระบบ เพ�อเตรยมจดฝกอบรมใหกบพนกงาน ซ�งจะสงผลใหเปนระบบท�สามารถทางานได

อยางมประสทธภาพ ท �งน �ข �นตอนเหลาน �โดยสวนมากแลว จะไมอยในความรบผดชอบของนกวเคราะหระบบ

ยกเวนกรณท�องคกรน �นแตงต �งใหนกวเคราะหระบบรบผดชอบการเขยนโปรแกรมและตดต �งระบบรวมอยดวย

อยางไรกตาม เน�องจากนกวเคราะหระบบเปนผประสานงานระหวางผ เก�ยวของกบการพฒนาระบบท �งหมด ดงน �น

หนาท�ในสวนน �จดวายงเปนสวนหน�งของความรบผดชอบ เพ�ออานวยความสะดวกใหกบทมงานเขยนโปรแกรม

และตดต �งระบบ นอกจากน �ยงคอยดแลการทางานใหเปนไปตามส�งท�ไดออกแบบและวเคราะหมาเพ�อใหตรงกบ

ความตองการของผใชมากท�สด

ในการทาใหระบบท�วเคราะหและออกแบบมาแลวน �นเกดผลข �นกคอ การพฒนาและตดต �งระบบ

(System Implementation) แตกอนการตดต �งระบบ นกวเคราะหระบบควรมการวางแผนงานในการ

ตดต �ง ซ�งแผนงานน �นจะตองครอบคลมกจกรรมต �งแตการทดสอบโปรแกรม การทดสอบระบบ การตดต �งระบบ

วธการตดต �ง การจดทาเอกสารคมอ การจดฝกอบรม และการสนบสนนหลงการตดต �ง

15.1.1. การพฒนาระบบแบบเรงดวน (Rapid Application Development : RAD)

RAD เปนวธการพฒนาระบบ (Methodology) วธการหน�ง ท�รวบรวมเทคนค

(Techniques) เคร�องมอ (Tools) และ เทคโนโลย เพ�อผสมผสานและประยกตใชในการสนบสนนการ

พฒนาระบบใหสามารถลลวงโดยใชเวลานอยท�สด ท �งน �ข �นอยกบความพรอมขององคกรในขณะน �น ไมวาจะเปน

เร�องคาใชจาย บคลากร รวมท �งความตองการท�แนนอนของผใชระบบ

จากแนวคดในวธการแบบ RAD ท�มวตถประสงคเพ�อใหการพฒนาระบบในวงจรการพฒนา สามารถ

ดาเนนการเสรจส �นไดอยางรวดเรว จงทาใหการแบงข �นตอนในวงจรการพฒนาระบบของแตละวธการท�สนบสนน

แนวคด RAD แตกตางกนออกไปรวมถงข �นตอนการพฒนาและตดต �งระบบ (System

Implementation) จะใชเวลาในการดาเนนงานนอยกวาวธการแบบ Waterfall ซ�งเปนวธการท�ใชเวลา

ในการพฒนาระบบคอนขางนาน เน�องจากแตละข �นตอนจะเร�มไดกตอเม�อข �นตอนกอนหนาเสรจส �นแลว อยางไรก

ตามเน �อหาในหนงสอ ไมไดมเจตนาช �นาวาแนวทางใดท�ดท�สด หรอประสบความสาเรจมากท�สด เน�องจากการ

พฒนาระบบในความเปนจรงแลวจะตองเลอก ผสมผสานและประยกตใชเทคนค เคร�องมอ และเทคโนโลยท�มอย

มากมายเพ�อใหเหมาะสมกบความพรอมขององคกรในขณะน �น ซ�งเปนตวแปรสาคญในการกาหนดวธการ

(Methodology) ตางๆ เพ�อเปนแนวทางในการพฒนาระบบ

ตอไปน �เปนวธการตางๆ ในกลมของการพฒนาระบบดวยวธการแบบ RAD ท�ชวยลดระยะเวลาในการ

พฒนาลง เชน

1. การพฒนาดวยการสรางตวตนแบบ (Prototype Approach to Development) : เปน

กระบวนการเพ�อสรางการทางานบางสวนหรอท �งหมดของระบบ ท�เหมอนระบบจรงมากท�สดเทาท�จะ

เปนไปได แตตนแบบน �นจะยงไมสมบรณจนกวาจะไดรบการเพ�มเตมการทางานทละสวนจนครบทกสวน

ของระบบ ข �นตอนการพฒนาระบบดวยตวตนแบบ แบงออกเปน 3 ข �นตอน ดงน �

ข �นตอนท� 1 การวางแผน (Planning)

ข �นตอนท� 2 วเคราะห(Analysis)

ข �นตอนท� 3 ออกแบบและพฒนา(Design and Implementation)

2. การพฒนาดวยวธการวนรอบ (Spiral Approach to Development): เปนวธการพฒนา

ระบบแบบทาซ �า (Iterative Development) โดยในการทาซ �าแตละรอบน �นอาจจะทาซ �าใน

ข �นตอนการวางแผน (Planning) วเคราะห(Analysis) ออกแบบ(Design) และการพฒนา

(Development) รวมอยดวย โดยจะเร�มตนท�การวางแผนการทาซ �ากอน โดยการทาซ �าแตละรอบ

จะทาการสรางตวตนแบบเพ�มเตมจนครบท �งระบบ ในการสรางตวตนแบบแตละรอบจะแบงข �นตอนในการ

สราง

1. วางแผนเพ�อทาซ �ารอบตอไป (Plan next Iteration)

2. วเคราะหและออกแบบ (Analysis and Design

3. ทดสอบและรวมตวตนแบบ

การพฒนาระบบดวยวธการแบบ Spiral เร�มตนท�ข�นตอนการวางแผน (Plan first Iteration) เปนข�นตอนท�จะ

รวบรวมสารสนเทศใหเพยงพอตอการสรางตวตนแบบใหไดมากท�สด ศกษาความเปนไปได สารวจความตองการ

ของระบบกาหนดทางเลอกในการแกปญหา และกาหนดจานวนรอบในการทาซ�าตวตนแบบ หลงจากน�นจงเร�มตน

สรางตวตนแบบรวบท�1 ทดสอบและประเมนตนแบบ และวางแผนเพ�อสรางตนแบบรอบท� 2 เพ�มเตม ทาเชนน�

ตอไปจนกระท�งครบทกสวนงานของระบบ

จากวธการพฒนาระบบแบบ RAD ท�งในรปแบบของการใชตวตนแบบและแบบ Spiral จะเหนวาการพฒนาระบบ

น�นจะรวดเรวกวาวธการพฒนาระบบแบบ Waterfall เน�องจากมการรวมกจกรรมบางอยางใหสามารถดาเนนการ

ขนานกนไปไดเขาไวดวยกน จงทาใหข�นตอนในการพฒนาระบบลดนอยลง อกท�งยงเลอกใชการสรางตนแบบเพ�อ

จาลองการทางานของระบบจรงทละสวนจนกวาจะครบทกสวน และจะกลายเปนระบบท�สมบรณท�สด

15.1.2. การพฒนาระบบดวยเคร�องมอ (Tool-based Development)

เปนการพฒนาระบบท�ใชวธการเลอกเคร�องมอสนบสนนการพฒนาระบบท�ตรงกบความตองการท�สด และ

จะไมพฒนาระบบท�มความตองการท�ยากแกการพฒนาดวยเคร�องมอ

องคกรตางๆ ไมนยมเลอกใชวธการพฒนาระบบวธน� เน�องจากองคกรเองไมสามารถระบความตองการท�

ยากตอการพฒนาระบบได ซ�งในความเปนจรงแลว ระบบงานท�จะพฒนาข�นมาน�นเพ�อตอบสนองความตองการใน

ระหวางการทางาน ดงน�นวธการน�ถงแมจะพฒนาระบบไดงายแตไมสามารถตอบสนองความตองการสาหรบระบบ

ใหมไดอยางเตมท�

15.1.3. การซ�อซอฟตแวรสาเรจรปมาใชงาน (Packaged Software)

กรณท�องคกรเลอกท�จะซ�อซอฟตแวรสาเรจรปมาใชในระบบงานใหม กอนท�จะมการตดต�งระบบ

โปรแกรมเมอรจะตองพจารณาวาซอฟตแวรท�ซ�อมาน�น จะตองไดรบการแกไขอยางไรจงจะมลกษณะการทางานท�

ตรงกบความตองการขององคกร การแกไขซอฟตแวรท�ซ�อมาสามารถจาแนกได 3 ลกษณะดงตอไปน�

- การปรบฟงกชนการทางานของซอฟตแวรสาเรจรป (Customize Packages)

- การรวมซอฟตแวรสาเรจรปใหทางานรวมกน (Integration Packages)

- การยกระดบความสามารถของซอฟตแวรสาเรจรป (Upgrading Packages)

1. การปรบฟงกชนการทางานของซอฟตแวรสาเรจรป (Customize Packages) : เปนการแกไขซอฟตแวรท�ซ�อจาก

ภายนอกองคกร ดวยการเพ�มหรอลดฟงกชนการทางานของซอฟตแวรท�ซ�อมา ใหสามารถทางานไดเหมาะสมกบ

ระบบงานขององคกรท�กาลงพฒนา เน�องจากซอฟตแวรสาเรจรปบางผลตภณฑมฟงกชนครอบคลมการทางานใน

ดานตางๆ มากมายจนเกนความตองการของระบบ ดงน�นจงตองมการลดฟงกชนการทางานลง หรอเพ�มฟงกชนการ

ทางานสาหรบซอฟตแวรท�มการทางานไมครบตามระบบงาน ซ�งลกษณะการเพ�มหรอลดฟงกชนการทางานม 3

ชนดดงน�

1. Configuration : เปนการเลอกตวเลอกลกษณะการทางานของซอฟตแวรท�มการเตรยมตวเลอกน�นไวใหแลว หรอ

เปนการเปล�ยนแปลงคาพารามเตอรตางๆ ของซอฟตแวรเพ�อใหรปแบบการทางานเหมาะกบระบบงานขององคกร

เชน การเลอกรปแบบของ Interfaces จากตวเลอกท�ซอฟตแวรมให เปนตน

2.Modification : เปนการเปล�ยนแปลงโคดของซอฟตแวร เพ�อใหมรปแบบการทางานท�เหมาะสมกบระบบงานของ

องคกร การแกไขซอฟตแวรในลกษณะ Modification น� จะตองอาศยโปรแกรมเมอรท�มความชานาญเปนพเศษ

เน�องจากซอฟตแวรสาเรจรปบางชนดไมอนญาตใหมการแกไขโคด หรอหากอนญาตใหแกไข แตอาจจะมเง�อนไข

คอจะไมรบผดชอบตอความเสยหายท�อาจจะเกดข�น และขอเสยของ Modification คอ เม�อแกไขโคดไปแลวจะทาให

เกดปญหาในการ Upgrade ซอฟตแวรจากทางผขาย

3.Enhancement : เปนการเพ�มโคดหรอเพ�มโมดลการทางานของซอฟตแวร เพ�อเพ�มฟงกชนการทางานใหกบ

ซอฟตแวรสาเรจรปท�ซ�อมา การ Customize ซอฟตแวรสาเรจรปในลกษณะน�ไมใชการแกไขโคด แตเปนการเพ�ม

ฟงกชนการทางานเขาไปในซอฟตแวร

2.การรวมซอฟตแวรสาเรจรปเฉพาะดานใหทางานรวมกน (Integration Packages) : เปนการรวมซอฟตแวร

สาเรจรปในงานเฉพาะดานของแตละหนวยงาน ใหสามารถทางานรวมกนไดดวยการใชขอมลรวมกนแตเดมการใช

ซอฟตแวรสาเรจรปอาจจะนามาใชงานในแตละแผนกแตกตางกนไป โดยมการสรางและจดเกบขอมลกนเองแตละ

แผนก การแกไขซอฟตแวรสาเรจรปลกษณะน�มแนวคดคอการสรางและใชขอมลรวมกนไดจากทกแผนกไมวาจะ

เปนแผนกบคคล แผนกบญช การเงน ผลต จดซ�อ เปนตน เชนขอมลพนกงานจะถกสรางและจดเกบโดยแผนก

บคคล แตแผนกบญชสามารถนาขอมลพนกงานไปใชเพ�อคานวณเงนเดอนและภาษได โดยไมตองสรางขอมล

พนกงานเอง ขอดของการแกไขซอฟตแวรสาเรจรปประเภทน� คอ แตละแผนกจะไดขอมลท�มรปแบบเปนมาตรฐาน

เดยวกนในการใชงานน�นเอง

การรวมซอฟตแวรสาเรจรปเฉพาะดานใหทางานรวมกนไดในองคกร เรยกอกอยางหน�งวา “EAI (Enterprise

Application Integration)” เปนกระบวนการท�ใชเช�อมโยงแตละหนวยการทางานขององคกร ท�งหนวยการ

ทางานทางธรกจและสารสนเทศใหสามารถทางานรวมกนได โดยเลอกใชวธการ 2 วธ ดงน�

- ใช Middleware ในการเช�อมโยงการทางานของแตละซอฟตแวร

- จดซ�อซอฟตแวร ERP ท�ม Middleware เพ�อการเช�อมโยงการทางานเตรยมไวใหเรยบรอยแลว

Middleware คอ ซอฟตแวรอรรถประโยชนท�มลกษณะเปนก�งโปรแกรมประยกตและก�งโปรแกรมระบบหรอท�

เรยกวา Utility Software ท�คอยเช�อมการทางานรวมกนระหวางเทคโนโลยท�แตกตางกนไดตวอยางเชน ODBC

Drive, CORBA และ DCOM เปนตน

ERP (Enterprise Resource Planning) คอกระบวนการในการใชซอฟตแวรเพ�อเช�อมโยงการทางานแตละหนวยงาน

ขององคกร (Middleware) เพ�อปรบปรง พฒนาประสทธภาพและประสทธผลขององคกร

3.การยกระดบความสามารถของซอฟตแวรสาเรจรป (Upgrading Packages) : การแกไขซอฟตแวรสาเรจรปเพ�อการ

ตดต�งระบบประเภทน� อาจมหลายลกษณะ เชน ยกระดบความสามารถของซอฟตแวรใหทางานงายข�น การแกไข

ขอผดพลาดท�พบจากซอฟตแวรเวอรชน (Version) เดม การเพ�มฟงกชนการทางานของซอฟตแวร เปนตน แตการ

Upgrade ซอฟตแวรบอยคร� งน�น เปนส�งท�ไมดนก เน�องจากถกมองวาองคกรเลอกซอฟตแวรท�ไมมประสทธภาพมา

ใชงานได และจากท�ไดกลาวไวแลววาหากซอฟตแวรสาเรจรปไดรบการ Customize หรอการ Integrate มาแลว จะ

ทาใหการ Upgrade น�นยงยากข�นจนถงไมสามารถ Upgrade ไดเลย ดงน�น กอนท�จะมการแกไขซอฟตแวรสาเรจรป

เพ�อการตดต�งระบบ ควรมการวางแผนอยางรอบคอบ เพ�อปองกนการเกดปญหาลกษณะน�

จากเน�อหาในขอน� เปนการแนะนาใหผอานไดรจกกบข�นตอนการพฒนาและตดต�งระบบ (System Implementation)

ซ�งถาพจารณาสบเน�องมาจากการเลอกวธการ (Methodologies) ในการพฒนาระบบน�น จะเหนวาองคกรสามารถ

เลอกพฒนาระบบไดหลายทางดวยกน ดงน�นกอนการพฒนาและตดต�งระบบควรมการวางแผนการตดต�งระบบ

อยางรอบคอบ หากเปนกรณท�องคกรเลอกท�จะพฒนาระบบดวยทมงานพฒนาระบบท�จดต�งข�นเอง ตองมทม

โปรแกรมเมอร เพ�อเขยนโปรแกรมของระบบข�นมา และเม�อกระบวนการของการพฒนาโปรแกรมดาเนนการเสรจ

ส�นแล ส�งสาคญกอนการตดต�งระบบคอ การทดสอบโปรแกรม

15.2. การทดสอบโปรแกรม (Software Testing)

การทดสอบโปรแกรมเปนข�นตอนท�สาคญข�นตอนหน�งหลงจากท�โปรแกรมเมอรไดเขยนโปรแกรมเสรจ

ส�นแลว จะตองทดสอบวาโปรแกรมน�นใหผลลพธท�ถกตองหรอไม เม�อพบขอผดพลาดจะไดทาการแกไขและ

ปองกนขอผดพลาดท�จะเกดข�นตอไป ท�งน� เพ�อเปนการทดสอบความสมบรณของโปรแกรม รวมท�งความนาเช�อถอ

และความถกตองของผลลพธจากโปรแกรมท�พฒนาข�น ซ�งเทคนคในการทดสอบโปรแกรมน�นมหลากหลายวธ ใน

ท�น� จะขอแบงออกเปน 2 กลม ดงน�

15.2.1. การทดสอบโดยไมใชเคร�องคอมพวเตอร (Manual Testing)

- การทดสอบแบบตรวจการณ (Inspection)

- การทดสอบตามลาดบคาส�งในโปรแกรม (Desk Checking)

15.2.2. การทดสอบดวยเคร�องคอมพวเตอร (Automated Testing)

- การทดสอบดวยการตรวจสอบไวยากรณ (Syntax Checking)

- การทดสอบทละโมดล (Unit Testing)

- การทดสอบแบบเพ�มโมดล (Integration Testing)

- การทดสอบดวยโมดลตวแทน(Stub Testing)

- การทดสอบรวม (System Testing)

15.2.1. การทดสอบโดยไมใชเคร�องคอมพวเตอร (Manual Testing)

เปนการทดสอบโปรแกรมโดยการตรวจสอบจากโปรแกรมเมอรเอง ไมมการใชเคร�องคอมพวเตอรเพ�อทดสอบโดย

อตโนมตซ�งการทดสอบแบบโดยไมใชเคร�องคอมพวเตอร แบงไดเปน 2 ชนด คอ การทดสอบแบบตรวจการณ

(Inspection) และการทดสอบตามลาดบคาส�งในโปรแกรม (Desk Checking)

- การทดสอบแบบตรวจการณ (Inspection) : เปนเทคนคการทดสอบโปรแกรมโดยโปรแกรมเมอรตรวจสอบเอง

ดวยการเปรยบเทยบโคดของโปรแกรมท�เขยนข�นกบรายการ Error ท�โปรแกรมเมอรทราบแลววาจะตองเกดข�น

จากโปรแกรมภาษาท�ใชในการพฒนาโปรแกรม โดยการตรวจสอบวาโคดท�เขยนน�นม Error เกดข�นตาม

รายการหรอไม เชน Error ท�สามารถเกดข�นไดในภาษา COBOL ซ�งจะมรายการ Error ในคมอ ดงน�นสามารถ

นาคมอน�นมาทาการเปรยบเทยบกบโปรแกรมท�พฒนาข�นได เทคนคชนดน� ใชในการปองกนการเกด

ขอผดพลาดในรปแบบเดมไมใหเกดข�นซ�าอกคร� ง โดยในบางกรณโปรแกรมเมอรสามารถทดสอบโปรแกรม

แบบตรวจการณในขณะเขยนโปรแกรมได จะทาใหลดเวลาในการทดสอบโปรแกรมชนดน� ไดภายหลง แตการ

ทดสอบชนดน� ไมไดทาใหโปรแกรมเมอรทราบวาไดวามผลลพธท�ถกตองหรอไม เน�องจากไมไดทดสอบการ

ทางานของโปรแกรม เปนเพยงการทดสอบความผดพลาดของโคดเทาน�น

- การทดสอบตามลาดบคาส�งในโปรแกรม (Desk Checking) : เทคนคการทดสอบโปรแกรมชนดน� กระทาโดยผ

ท�ไดรบการแตงต�งใหเปนผทดสอบโปรแกรมซ�งอาจจะเปนโปรแกรมเมอรหรอไมกได แตจะตองมความเขาใจ

ในการทางานทางตรรกะของโปรแกรม ดวยการตรวจสอบโคดของโปรแกรมตามลาดบคาส�งในโปรแกรม วาม

ตรรกะท�ผดปกตหรอไม แตวธการน� จะทาใหเสยเวลาในการทดสอบโปรแกรมคอนขางมากถาระบบงานท�ม

ความซบซอนสง

15.2.2. การทดสอบดวยเคร�องคอมพวเตอร (Automated Testing)

เปนการทดสอบโปรแกรมดวยเคร�องคอมพวเตอร ซ�งจะทาใหเสยเวลาในการทดสอบ แบงไดเปน 4 ชนด

ไดแก การทดสอบดวยการตรวจสอบไวยากรณ (Syntax Checking) การทดสอบทละโมดล (Unit Testing) การ

ทดสอบแบบเพ�มโมดล (Integration Testing) การทดสอบดวยโมดลตวแทน (Stub Testing) และการทดสอบรวม

(System Testing)

1. การทดสอบดวยการตรวจสอบไวยากรณ (Syntax Checking) : เปนการทดสอบโปรแกรม ดวยการตรวจสอบ

ไวยากรณ (Syntax) ท�เขยนข�น โดยปกตแลวจะไดรบการตรวจสอบดวย Compiler ซ�งจะใชเวลาไมนานสามารถ

ทราบผลได แตวธการน� ไมทาใหทราบไดวาผลลพธจากการทางานของโปรแกรมน�นจะถกตองหรอไม เน�องจาก

เปนทดสอบเพยงไวยากรณของโปรแกรมเทาน�น

2. การทดสอบทละโมดล (Unit Testing) : Unit Testing หรอบางคร� งเรยกอกอยางวา Module Testing เปนการ

ทดสอบโปรแกรมทละโมดล เพ�อหาขอผดพลาดท�จะเกดข�นภายในการทางานของแตละโมดล

3. การทดสอบแบบเพ�มโมดล (Integration Testing) : เปนการทดสอบโปรแกรมโดยการเพ�มจานวนโมดลเพ�อการ

ทดสอบ ซ�งวธการน� จะอาศย Structure Chart ท�มอยแลว ชวยในการทดสอบโปรแกรม ซ�งวธการในการทดสอบ

แบบ Integration น� แบงออกเปน 2 ลกษณะไดแก การทดสอบแบบเพ�มโมดลจากบนลงลาง (Top-down

Approach) และการทดสอบแบบเพ�มโมดลจากลางข�นบน (Bottom-up Approach)

- การทดสอบแบบเพ�มโมดลจากบนลงลาง (Top- down Approach) : เปนการทดสอบโปรแกรม โดยทดสอบ

โมดลจากบนลงลาง

- การทดสอบแบบเพ�มโมดลจากลางข�นบน (Bottom-up Approach) : เปนการทดสอบโปรแกรม โดยทดสอบ

โมดลจากลางข�นบน

4. การทดสอบดวยโมดลตวแทน (Stub Testing) : โดยท�วไปแลว โมดลท�อยในระดบบนจะเรยกใชขอมลจากโมดล

ระดบลาง แตการทดสอบโปรแกรมแบบเพ�มโมดล (Integration) น�นจะทดสอบโมดลทละระดบ ฉะน�น Stub

Testing คอ กลมคาส�งส�นๆ ท�เขยนข�นมาเพ�อเปนโมดลตวแทนในการทดสอบโปรแกรม

5. การทดสอบรวม (System Testing) : เปนการทดสอบโปรแกรมท�มวธการคลายกบการทดสอบแบบ Integration

แตกตางกนตรงท� Integration Testing จะทดสอบโดยใชโมดลเพ�มไปเร�อยๆ จนกระท�งครบทกโมดลของ

โปรแกรม แต System Testing จะทดสอบจากโปรแกรมเพ�มไปเร�อยๆ จนกระท�งครบทกโปรแกรมของ

ระบบงาน วาโปรแกรมทกโปรแกรมเม�อทางานรวมกนแลวจะใหผลลพธท�ถกตองหรอไม นอกจากน�แลว

System Testing ยงเปนการทดสอบระบบงานวา สามารถทางานใหผลลพธท�มประสทธภาพเปนท�ยอมรบ

หรอไม และเพ�อทาใหม�นใจไดวาระบบงานน�นสามารถตอบสนองความตองการของผใชไดอยางตรงจดมาก

ท�สด

15.2.3. กลยทธในการทดสอบระบบ

กลยทธท�ใชในการทดสอบประสทธภาพในการทางานของระบบ สามารถจาแนกเปน การทดสอบการทางานสงสด

(Peak Load Testing) การทดสอบประสทธภาพของเวลา (Performance Testing) การทดสอบการกระบบ (Recovery

Testing) การทดสอบการเกบขอมล (Storage Testing) การทดสอบกระบวนการ (Procedure Testing) และการ

ทดสอบผใช (User Testing)

1. การทดสอบการทางานสงสด(Peak Load Testing): เปนการทดสอบประสทธภาพในการประมวลผลของระบบ

เม�อมการทารายการมากท�สด ณ ชวงเวลาใดเวลาหน�ง เพ�อทดสอบวาระบบจะสามารถรองรบการทารายการ

คาส�งมากท�สดไดเพยงใด และนานเทาใดเม�อตองประมวลผลจานวนรายการคาส�งท�มากท�สดดงกลาวใน

ชวงเวลาหน�ง

เชน ระบบลงทะเบยนนกศกษาผานทางอนเตอรเนต สามารถรองรบการทารายการของนกศกษาไดสงสด 1000

รายการตอวน ในการทดสอบสมมตใหมการทารายการ 1200 รายการตอวน ในชวงภาคการศกษาฤดรอน การ

ทดสอบลกษณะน�จะทาใหทราบไดวาระบบสามารถรองรบการทารายการมากกวาขดสงสดท�กาหนดไดหรอไม

และไดนานเพยงใด มปญหาอะไรเกดข�นบาง เปนการปรบปรงระบบหากมการเพ�มจานวนระเบยนขอมลใน

ฐานขอมลในอนาคต

2. การทดสอบประสทธภาพของเวลา (Performance Testing) : เปนการทดสอบระบบ เพ�อพจารณาถงชวงเวลาท�ใช

ในการประมวลผลรายการ วาใชระยะเวลานานเพยงใดในการทารายการไมวาจะเปนการประมวลผลแบบกลม

(Batch Processing) หรอการประมวลผลแบบออนไลน (On-line Processing) รวมท�งทดสอบชวงเวลาท�ใชใน

การเขาถงขอมลแบบลาดบ (Sequential Access) และแบบสม (Random Access) ดวย

3. การทดสอบการกระบบ (Recovery Testing) : เปนการทดสอบความสามารถในการกระบบกรณท�ระบบลม

ความสามารถในการกระบบน�รวมท�งการกขอมลดวย

4. การทดสอบการเกบขอมล (Storage Testing) : เปนการทดสอบความสามารถของระบบในการเกบขอมล วา

สามารถเกบขอมลไดสงสดเปนจานวนเทาใด เพ�อจะไดเตรยมการรองรบจานวนขอมลท�อาจจะเพ�มมากข�นใน

อนาคต

5. การทดสอบกระบวนการ (Procedure Testing) : เปนการทดสอบการจดทาเอกสารคมอการดาเนนงานของระบบ

และคมอการใชงานสาหรบผใช วาสามารถสรางความเขาใจใหกบผใชไดมากนอยเพยงใด และเม�อเกดปญหาใน

เบ�องตนข�น ผใชสามารถอานคมอเพ�อแกไขปญหาน�นไดหรอไม

6. การทดสอบผใช (User Testing) : หรอบางคร� งเรยกวา Human Factors Testing เปนการทดสอบการใชงานจรง

ของระบบเพ�อตองการทราบวาผใชจะทาอยางไรเม�อพบปญหาท�เกดข�น

นอกจากการทดสอบดงกลาวขางตนท�งหมดแลว ยงจะตองมการทดสอบการยอมรบของผใชท�มตอระบบใหม จงจะ

ถอวาระบบน�นไดผานการทดสอบอยางครบถวนแลว

15.2.4. การทดสอบการยอมรบของระบบโดยผใช

หลงจากท�ไดทดสอบความสมบรณและความถกตองของโปรแกรมแลว ยงจะตองทาการทดสอบการยอมรบของ

ระบบจากผใชท�มตอระบบอกดวย ซ�งเปนการทดสอบท�สาคญเทยบเทากบการทดสอบโปรแกรม เน�องจากการ

พฒนาระบบน�นเพ�อตอบสนองความตองการในการดาเนนงานของผใชระบบ ดงน�นระบบงานใหม จะสามารถ

ตดต�งไดตองผานการยอมรบจากผใช โดยวธการทดสอบการยอมรบของระบบน�นสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท

คอ Alpha Testing และ Beta Testing

1. Alpha Testing : คอ การทดสอบความสมบรณของระบบโดยผใช และใชขอมลสมมตในการทดสอบ ในการ

ทดสอบประเภทน� จะสมมตใหระบบอยในสถานการณท�อาจจะเกดข�นไดจาก Alpha Testing น� จะทาใหทราบได

วาระบบมขอผดพลาดอะไรเกดข�นบาง โดยการทดสอบจะม 4 ประเภทคอ

Recovery Testing : เปนการทดสอบการกระบบ หากเกดกรณท�ระบบลม เพ�อทดสอบวาระบบมประสทธภาพ

ในการกขอมลและดาเนนระบบตอไปไดนาพอใจหรอไม

Security Testing : เปนการทดสอบความปลอดภยของระบบ วามเคร�องมอรกษาความปลอดภยท�ม

ประสทธภาพเปนท�นาพงพอใจหรอไมจากสถานการณการลกลอบเรยกใชขอมล

Stress Testing : เปนการทดสอบประสทธภาพการทางานของระบบภายใตความกดดน เชนจะเกดอะไรข�นเม�อ

ผใชปอนขอมลไมครบทกField หรอจะเกดอะไรข�นเม�อมการเขาถงขอมลในเวลาเดยวกนจากผใชหลายคน เปนตน

Performance Testing : เปนการทดสอบประสทธภาพการทางานของระบบภายใตสภาพแวดลอมของ

คอมพวเตอร เชนภายใตระบบปฎบตการคอมพวเตอรท�แตกตางกน ภายใตระบบเครอขายคอมพวเตอรท�แตกตางกน

วาระบบม Response time มากนอยเพยงใด

ท�งน�ขอมลท�ใชในการทดสอบแบบ Alpha Testing เปนขอมลท�สมมตข�น แตจะมอกประเภทหน�งท�ใชขอมลจรงจาก

การดาเนนงานในชวตประจาวนในการทดสอบ น�นคอ Beta Testing

2. Beta Testing : คอ การทดสอบความสมบรณของระบบโดยผใช และใชขอมลจรงในการทดสอบและภายใต

สถานการณท�เกดข�นจรง การทดสอบประเภทน�ถอวาเปนการซอมตดต�งระบบเพ�อใชงานจรง เน�องจากเปนการ

ทดสอบระบบอยางสมจรงไมวาจะเปนสถานการณ ขอมล ข�นตอนการดาเนนงาน เอกสารคมอ การฝกอบรม

การสนบสนนการทางาน รวมท�งยงเปนการแกปญหาท�พบจากการทดสอบแบบ Alpha Testing ดวย

15.3. การตดต�งระบบ (Installation)

เม�อทดสอบโปรแกรมและระบบ จนผใชยอมรบแลว ระบบงานท�ไดรบการพฒนาพรอมท�จะนามาใชงานจรง ดวย

การตดต�ง (Installation) การตดต�งระบบ คอ การเปล�ยนการทางานจากระบบงานเดมไปเปนระบบงานใหม แตการ

เปล�ยนแปลงไปสส�งใหมยอมมผลกระทบตอผใชงานบางกลม ท�ยงคงมความคนเคยกบวธการดาเนนงานแบบเกา

รวมท�งขอจากดในเร�องของความพรอมในการเปล�ยนแปลง ดงน�นจงควรเลอกแนวทางท�เหมาะสมในการตดต�งดวย

ซ�งแบงออกเปน 4 แนวทางดงน�

1. การตดต�งระบบทนททนใด (Direct Installation)

2. การตดต�งแบบขนาน (Parallel Installation)

3. การตดต�งแบบนารอง (Single Location Installation/Pilot Installation)

4. การตดต�งแบบยอมตดต�งเปนระยะ (Phased Installation)

15.3.1. การตดต�งระบบทนททนใด (Direct Installation)

เปนวธการตดต�งท�มการใชระบบงานใหมทนท และระบบงานเกายกเลกการใชงานทนทเชนเดยวกน วธการแบบน�

องคกรเสยคาใชจายนอยแตมความเส�ยงสง เน�องจากในการใชงานจรงน�นขอมลท�นาเขาสระบบมความเปนไปไดใน

การเกดขอผดพลาดข�นไดมากกวาขอมลท�สมมตข�นเพ�อการทดสอบ และหากเกดกรณเชนน� จะสงผลกระทบตอผใช

ระบบ จนทาใหระบบหยดชะงกได วธการแกปญหาอยางหน�งคอนาระบบเกาเขามาใชงานอกคร� ง แตจะเสยเวลามาก

เน�องจากตองปรบปรงขอมลในระบบเกาท�งหมด แตการตดต�งวธน� ยงมขอดคอ สามารถเล�อนกาหนดการใชงาน

ระบบใหมออกไปไดหากองคกรหรอผใชงานยงไมมความพรอมสาหรบระบบใหม

อยางไรกตามระบบท�พรอมจะตดต�งเพ�อใชงาน จะตองผานการทดสอบอยางหนกในทกสถานการณ และ

ผานการแกไขขอผดพลาดท�เกดข�นจากการทดสอบมาแลวอยางครบถวน

15.3.2. การตดต�งแบบขนาน (Parallel Installation)

เปนวธการท�มการใชระบบงานใหมไปพรอมๆ กบการใชระบบงานเกา จนกวาผใชและผบรหารจะพอใจ

ระบบใหมและตดสนใจท�จะหยดใชระบบเกา การตดต�งแบบขนาน เปนวธการตดต�งท�ตองใชคาใชจายคอนขางสง

เน�องจากการดาเนนงานสองระบบในเวลาเดยวกนหมายถงการเพ�มพนกงานบางตาแหนงเพ�อดแลระบบใหม ท�งยง

ตองคอยดแล บารงรกษาระบบใหมความสมบรณและมประสทธภาพมากท�สด ในบางคร� งอาจทาใหผใชระบบเกด

ความสบสนได แตวธการน�จะทาใหสามารถเปรยบเทยบผลของการดาเนนงานระหวางระบบใหมกบระบบเกาได

15.3.3. การตดต�งแบบนารอง (Single Location Installation/Pilot Installation)

เปนวธการท�มการใชระบบงานใหมเพยงหนวยเดยวขององคกรกอนเพ�อเปนการนารอง แลวจงคอย

ปรบเปล�ยนท�งหมดเม�อเหนวาระบบใหมน�นลงตวแลว เชน การใชระบบงานใหมเฉพาะแผนกจดซ�อแผนกเดยวกน

การใชระบบงานใหมเฉพาะสาขาเดยวกอน หรอเฉพาะบางภมภาคกอน เปนตน

ขอดของวธการน� คอ เสยคาใชจายนอยกวาสองวธแรก และเม�อเกดขอผดพลาดหรอความเสยหายเน�องจาก

ระบบงานใหม ความเสยหายน�นจะจากดอยเพยงแคสถานท�ขององคกรท�จดใหมการตดต�งระบบใหมแบบนารอง

เทาน�น หรอจากดอยเพยงสาขาเดยว ไมทาใหการดาเนนธรกจของท�งองคกรเสยหายไปดวย ท�งยงสามารถตดตาม

ผล และดแลระบบใหมไดอยางเตมท� เพ�อปรบปรงและแกไขใหเปนระบบท�สมบรณกอนท�จะนาไปปรบเปล�ยนกบ

สวนท�เหลอขององคกร

อยางไรกตาม ทมนกพฒนาหรอนกวเคราะหระบบ ยงคงตองมการดแลรกษาระบบใหมไปพรอมๆ กบท�ให

ความสนใจกบระบบเกาท�ยงคงใชงานอยสวนใหญซ�งคลายกบวธการอ�น หากแตความสบสนท�เกดข�นน�นนอยกวา

15.3.4. การตดต�งแบบทยอยตดต�งเปนระยะ (Phased Installation)

เรยกอกอยางหน�งวา “Staged Installation” เปนวธการท�มการใชระบบงานใหมเพยงบางสวนกอนระยะ

หน�งควบคไปกบระบบงานเกา แลวจงคอยๆ ทยอยใชระบบงานใหมเพ�มข�นทละสวนจนกระท�งครบทกสวนของ

ระบบงานใหมอยางเตมรปแบบในท�สด วธการน�มลกษณะคลายกบแบบนารอง คอเร�มจากจดเดยวกอน แตกตางกน

ตรงท�วธแบบทยอยตดต�งเปนระยะ ไมคานงถงสถานท� แตคานงถงระบบงานยอยโดยการตดต�งทละระบบ ซ�งอาจจะ

กระจายไปตามสาขาตางๆ ท�มการใชระบบงานยอยน�นเม�อระบบยอยท�ใชเร�มแรกสมบรณแลว จงเร�มนาระบบยอย

ตอไปมาใชงาน เปนเชนน� ไปเร�อยๆ จนครบท�งระบบในท�สด

ขอด : ของวธการน� คอ สามารถจากดความเส�ยงท�เกดข�นได เน�องจากการปรบเปล�ยนเปนชวงระยะเวลาและบาง

สถานท�ความเส�ยงหรอขอผดพลาดจงเกดข�นในชวงท�มการเปล�ยนแปลงและสถานท�ท�ใชระบบงานใหมเทาน�น

ขอเสย : คอ ความไมสอดคลองของการดาเนนงานในระบบใหมและระบบเกา เน�องจากมการนาระบบงานยอยของ

ระบบใหม เขามาใชรวมกบระบบเกา เชน หากมการนาระบบการส�งซ�อซ�งเปนระบบใหม เขามาใชงานกอนอาจจะ

เกดปญหาในการตดตอระหวางฐานขอมลของระบบใหมกบฐานขอมลของระบบเกาได

-การวางแผนการตดต�งระบบ (Planning Installation) : การตดต�งระบบงานใหมหมายถง การเปล�ยนแปลงท�จะเกด

ข�นกบการดาเนนงานในชวตประจาวนของผใชระบบ ซ�งมความคนเคยกบระบบเกามานาน การเปล�ยนแปลงน�นยง

รวมถงวธการดาเนนงาน การเปล�ยนแปลงรปแบบเอกสาร รปแบบการนาเขาขอมล การเปล�ยนแปลงโปรแกรม หรอ

แมกระท�งการเปล�ยนแปลงรปแบบของขอมลบางอยางท�จะตองนาเขาสระบบซ�งนบไดวาเปนข�นตอนท�สาคญ

ข�นตอนหน�ง ดงน�น กอนการตดต�งระบบ นกวเคราะหจงจาเปนตองมการวางแผนเพ�อเลอกวธการตดต�งอยาง

รอบคอบและระมดระวงมากท�สด เพ�อปองกนไมใหเกดการตอตานระบบใหมจากผใช ซ�งอาจจะเกดข�นไดอยาง

ฉบพลนในระหวางใชระบบใหม ทาใหเกดความเสยหายแกองคกรในท�สด โดยการเลอกวธการในการตดต�งให

เหมาะสมกบองคกร ซ�งอาจจะมการผสมผสานวธการตดต�งไดมากกวา 2 วธ ข�นอยกบสถานการณและความพรอม

ขององคกร ผนวกกบปจจยดานบคลากร ความคลองตว ความกลาท�จะเส�ยงกบความสบสนท�จะเกดข�นกบลกคา

นกวเคราะหระบบควรมการต�งคาถามเพ�อการตดสนใจเลอกใชวธการตดต�งระบบใหม และเม�อเลอกวธการไดแลว

ควรจดทาตารางการตดต�งระบบใหม ประชาสมพนธใหทกคนในองคกรรบทราบถงตารางการตดต�งระบบน�น เพ�อ

การเตรยมพรอมในการเตรยมงานของทกฝาย รวมท�งวางแผนเพ�อจดเตรยมทมงานสาหรบดแลระบบใหมอยาง

ชดเจนเพ�อรองรบปญหาท�จะเกดข�นไดอยางทนทวงท ส�งท�สาคญของการวางแผนในการตดต�งระบบใหมสาหรบ

การดาเนนธรกจ คอ ไมควรวางแผนใหมการตดต�งระบบใหมในชวงเวลาท�ทาเงนใหธรกจไดมากท�สดของป

เน�องจากหากมการตดต�งระบบใหมในชวงน�น ซ�งแนนอนวา ระบบใหมน�นยอมจะเกดปญหาข�นในระหวางการ

ดาเนนงาน และสงผลใหสรางความไมพอใจแกลกคาในท�สด ดงน�นไมวาจะเปนวธการตดต�งระบบแบบใดกตาม

นกวเคราะหระบบควรมความเขาใจเก�ยวกบการดาเนนธรกจเปนอยางด เพ�อใหการตดต�งระบบน�นสงผลกระทบตอ

ผลประโยชนในการดาเนนธรกจขององคกร

15.4. การจดทาเอกสาร (Documentation)

ในระหวางการพฒนาระบบงานใหมน�น จะเกดเอกสารแสดงรายละเอยดของระบบงานมากมาย ไมวาจะเปน

เอกสารท�เกดจากข�นตอนการวเคราะหระบบ หรอออกแบบระบบกตาม เม�อมาถงข�นตอนการตดต�งระบบแลว ชด

เอกสารเหลาน�นจะตองทาการปรบปรงใหเปนเอกสารท�แสดงรายละเอยดของระบบใหมท�ถกตองมากท�สด

นอกจากน� ในข�นตอนการตดต�งนกวเคราะหระบบยงจะตองจดทาเอกสารคมอสาหรบผใช เพ�อแสดงรายละเอยด

ข�นตอนการทางาน ภาพรวมของระบบใหมท�งหมด เพ�อใชอางองในระหวางการใชงานระบบใหม สามารถจาแนก

การจดทาเอกสารออกเปน 2 ประเภท ดงน�

- การจดทาเอกสารของระบบ (System Documentation)

- การจดทาเอกสารของผใช (User Documentation)

15.4.1. การจดทาเอกสารของระบบ (System Documentation)

เอกสารของระบบ คอ เอกสารท�แสดงข�นตอนการทางานภายในของระบบ และรายละเอยดขอมลเฉพาะ

ของการออกแบบระบบ เชน แบบจาลองชนดตางๆ ท�ใชเปนเคร�องมอในระหวางการวเคราะหระบบ

(Diagrams) พจนานกรมขอมล (Data Dictionary) แบบรางสาหรบการออกแบบแบบฟอรม รายงาน หนาจอ

และตนแบบ เปนตน ซ�งสามารถจาแนกเอกสารของระบบน�ออกเปน 2 กลม ไดแก เอกสารภายใน (Internal

Documentation) และเอกสารภายนอก (External Documentation)

เอกสารภายใน (Internal Documentation) : คอเอกสารของระบบท�แสดงรายละเอยดสวนของโคด

โปรแกรมท�เขยนข�น พรอมท�งคาอธบายโปรแกรม ผลการรนโปรแกรมและอ�นๆท�เก�ยวของกบโปรแกรม

ระบบ

เอกสารภายนอก (External Documentation) : คอเอกสารท�เปนแผนภาพ และแบบจาลองชนดตางๆของ

ระบบ เชนแผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram: DFD) แผนภาพแสดงความสมพนธของขอมล

(Entity Relationship Diagram :E-R diagram) แผนผงโครงสราง (Structure Chart) เปนตน

เอกสารของระบบ จะชวยใหการบารงรกษาระบบทาไดสะดวกข�น เน�องจากโดยขอบเขตของเอกสารแลว

สามารถเปนขอมลสาหรบอางองการทางานของระบบเม�อเกดปญหาได และหากเกดกรณท�องคกรเปล�ยน

ทมงานพฒนาระบบ เอกสารเหลาน�นจะชวยใหทมพฒนาทมใหม ทาความเขาใจกบโปรแกรม ข�นตอนการ

ทางานและอ�นๆท�เกดข�นในระบบไดรวดเรวย�งข�น

15.4.2. การจดทาเอกสารของผใช (User Documentation)

เอกสารของผใช คอ เอกสารท�จดทาข�นเพ�อแสดงข�นตอนการใชงานระบบ และวธการใชงานโปรแกรม เอกสาร

สาหรบผใชยงรวมถงคมอการใชงาน (User’s Guide) คมอสาหรบบรหารระบบ (System Administration’s Guide)

ซ�งคมอเหลาน�อาจจะอยในรปของเอกสารเปนเลม และแสดงไวในสวนชวยเหลอ (Help) ภายในโปรแกรมกได แต

การจดรปแบบของการอธบายรายละเอยดการใชงานโปรแกรม จะตองมรปแบบท�นาสนใจ อานเขาใจงาย คนหางาย

แสดงหวขอชดเจน รวมท�งแสดงถงปญหาท�อาจจะเกดข�นเน�องจากการใชงานและวธแกปญหา โดยการจดรปแบบ

จะมหลกเกณฑคลายกบการออกแบบสวนชวยเหลอของโปรแกรมในข�นตอนการออกแบบระบบน�นเอง

15.5. การฝกอบรมพนกงาน (Training)

ปจจบนน�องคกรตางๆ ไดเลงเหนถงความสาคญของการฝกอบรมพนกงานของตนมากข�น สงเกตไดจากการ

ขยายตวของกจการสถาบนอบรมหลกสตรคอมพวเตอร ท�งน�อาจจะเน�องมาจากความคดเหนท�วา ระบบท�

พฒนามาอยางสมบรณแลวจะยงไมสามารถกอใหเกดประสทธภาพใหกบองคกรไดอยางเตมท� หากขาดความ

เขาใจและทกษะในการใชงานระบบเปนอยางดของผใชระบบ

กรณท�ระบบงานน�นเปนระบบใหมท�งหมด การอาศยความเขาใจจากคมอการใชงานโปรแกรมเพยงอยาง

เดยว อาจจะยงไมเพยงพอ แตยงจะตองสรางทกษะเร�มตนในการดาเนนงานใหแกผใชงานอกดวย ดงน�น

องคกรและนกวเคราะหระบบจงตองรวมมอกน จดหลกสตรฝกอบรมการใชงานโปรแกรม ซ�งมวธการและ

เทคนคแตกตางกนไปแตละองคกร ข�นอยกบสภาพแวดลอมและสถานการณในขณะน�นองคกร และปจจย

สาคญท�สงผลกระทบตอการจดหลกสตรฝกอบรมใหแกพนกงานน�นกคอ “คาใชจาย” ดงน�นรปแบบในการ

ฝกอบรมพนกงานจงมแตกตางกนไป ซ�งอาจจะมการจดฝกอบรมในลกษณะตางๆ ดงน�

1. จดเปนหลกสตรฝกอบรมเปนกลม

2. ฝกอบรมดวยคอมพวเตอรชวยสอนเชน CAI(Computer-aided Instruction), CBI(Computer-base

Training) หรอ WBT(Web-Base Training)

3. ฝกอบรมดวย CAI พรอมกบมผเช�ยวชาญคอยแนะนา

4. ผใชฝกอบรมดวยตวเองจากสวนชวยเหลอของโปรแกรม

5. ฝกอบรมโดยผจาหนายโปรแกรมของระบบ หรอกลมผรบพฒนาระบบภายนอกองคกร

6. ฝกอบรมผานทางอนเตอรเนตกรณท�องคกรมสาขาอยตางจงหวด และตองการลดคาใชจายในการ

เดนทาง

การจดหลกสตรฝกอบรมพนกงาน จะตองไดรบการวางแผนเปนอยางด โดยจะตองทราบถงกลมพนกงาน

เปาหมายท�จะจดฝกอบรม หนาท�การทางานของกลมเปาหมายน�น จดหวขอการฝกอบรม จดต�งวตถประสงค

ของหลกสตรท�พนกงานจะตองไดรบหลงจากจบหลกสตรแลว การประเมนผลหลงการฝกอบรม

15.6. การบรการใหความชวยเหลอหลงการตดต�งระบบ (Support)

การบรการใหความชวยเหลอหลงการตดต�งระบบ คอ การจดเตรยมความชวยเหลอเพ�อการแกปญหาท�เกดข�นกบ

ผใชหลงจากตดต�งและใชงานระบบใหม

การใหการสนบสนนแกผใชภายหลงจากการใชระบบงานใหม สาหรบองคกรอาจจะมการแตงต�งทมงานเพ�อคอยให

ความชวยเหลอ ซ�งอาจจะมการจาแนกหนาท�ในการชวยเหลอไดหลายลกษณะ เชน ชวยเหลอเม�อมการตดต�ง

โปรแกรมใหมหรอฮารดแวรใหม คอยใหคาปรกษาและความชวยเหลอแกผใชงานเม�อเกดปญหาในเบ�องตน

แบงแยกขอมลจากฐานขอมลไปสเคร�องคอมพวเตอรของผใชงาน เปนตน

15.6.1. การใหความชวยเหลอแบบอตโนมต (Automating Support)

สาหรบองคกรท�มขนาดเลก การจดต�งทมงานเพ�อคอยใหความชวยเหลอเม�อเกดปญหาข�นน�น จะทาใหเสยคาใชจาย

ในสวนของคาตอบแทนแรงงานสวนน�น การลดคาใชจายในสวนน�น องคกรอาจจะใชวธการใหการชวยเหลอแบบ

อตโนมต ดวยเทคโนโลยการตดตอส�อสารท�ทนสมยในปจจบนเชน

- On-line Support Forum ผใชสามารถต�งกระทไวเพ�อแนะนาเทคนคการใชงานใหกบผใชคนอ�นไดทราบ หรอ

สามารถเปดประเดนต�งคาถามไดโดยผานเครอขายอนเตอรเนต หรอกรณท�เปนองคกรขนาดเลกจะสามารถทา

ไดโดยผานเครอขายอนทราเนต

- Bulletin Board กระดานฝากขอความหรอขาวสาร กรณเชนน�ทางองคกรเองสามารถใหความรหรอขาวสารแก

ผใชงานไดโดยฝากเปนขอความไวท�กระดานฝากขอความน� ไดอตโนมต

- Voice-response System : ระบบเสยงตอบรบอตโนมต ผใชระบบสามารถเรยกไปยงหมายเลขท�ทางองคกร

กาหนดไว โดยระบบเสยงตอบรบอตโนมตจะมเมนใหเลอกโดยการกดปมโทรศพทตามหวขอท�ผใชตองการ

นอกจากน�องคกรยงสามารถใหการสนบสนนหลงการตดต�งระบบโดยผานทาง E-mail ไปยงผใชระบบท�เปนลกคา

ขององคกรไดอกดวย

15.6.2. Help Desk

คอ จดใหความชวยเหลอแกผใชระบบ ไมวาจะเปนปญหาดานใดกตามท�เกดข�นจากการดาเนนงานของระบบ

ในปจจบนจะสามารถพบกบ Help Desk ไดมากมายซ�งจะมช�อเรยกแตกตางกนไป และองคกรเหลาน� สวนใหญจะ

เปนองคกรท�มผใชระบบเปนลกคา ซ�งจะเรยก Help Desk ขององคกรแตกตางกนไป เชน Call Center, Customer

Service, Web call center, Customer Care เปนตน

องคกรท�จดใหม Help Desk จะตองจดฝกอบรมใหกบทมงานท�จะมาทาหนาท�ในสวนน� เปนอยางด ทมงานน�น

จะตองมความรและเขาใจเก�ยวกบการดาเนนงานของระบบ และมทกษะในการตอบคาถามท�ผใชระบบซกถาม

พรอมท�งสามารถยอมรบฟงปญหาตางๆ ท�เกดข�นไดอยางเตมใจ

การยอมรบระบบใหมของผใช นบวามอทธพลมากตอการเปล�ยนแปลงการดาเนนงานจากระบบเดมมาเปนระบบ

ใหม เพ�อปองกนไมใหเกดความลมเหลวในการใชงานระบบใหม จะตองตระหนกถงวาระบบท�พฒนาข�นมาแมวา

จะสมบรณท�สดแลวกตาม ไมอาจเปนระบบท�ดท�สดได หากผใชไมยอมรบระบบน�น และการสรางการยอมรบ

จะตองสรางความคนเคยใหแกผใชงานไดเหนวา การเปล�ยนแปลงลกษณะการทางานมาเปนระบบใหมน�นไมใช

เร�องยากหรอซบซอน และไมใชเร�องของการลดบทบาทการทางานของผใช แตชวยใหผใชทางานไดดย�งข�นอนเปน

การเพ�มพนประสทธภาพใหกบองคกร และนาประโยชนสงสดใหเกดกบองคกรของตนได ดงน�นการจดฝกอบรม

และการใหการสนบสนนหลงการตดต�งระบบจงเปนเร�องท�ไมควรมองขาม

บทท� 14

การซอมบารงระบบ (System Maintenance)

การบารงรกษาระบบ (System Maintenance) เปนข�นตอนสดทายของวงจรการพฒนาระบบ

(SDLC) หลงจากตดต�งระบบใหมเพ�อใชงานแทนระบบเกาแลวเปนท�ทราบกนดวา การดาเนนงานกบ

ระบบใหมซ�งผใชยงไมมความคนเคยมากพอ อาจมปญหาในระหวางการทางานเกดข�นมากมาย ปญหา

เหลาน�นสามารถแกไขและใหคาปรกษาไดจากทมงานท�ถกแตงต�งข�นใหเปนฝายบรการใหความ

ชวยเหลอหลงการใชงานระบบ (Support) ซ�งรายละเอยดไดกลาวไวแลว แตเม�อปญหาดงกลาวไดรบ

การแกไขจนกระท�งลงตวและผใชมความคนเคยกบระบบใหมแลว เม�อเวลาผานไปนกวเคราะหระบบ

จะตองรกษาและพฒนาประสทธภาพการทางานของระบบใหยงคงตอบสนองความตองการของผใชได

อยเสมอ เน�องจากการเปล�ยนแปลงไปของสภาพเศรษฐกจ ทาใหเง�อนไขหรอรปแบบการดาเนนงานอาจ

เปล�ยนแปลงตามไปดวย อกท�งเทคโนโลยทางดานคอมพวเตอรท�มการพฒนาใหทนสมยและมศกยภาพ

ในการทางานเพ�มข�นเร�อยๆ ดงน�นจงตองมการซอมบารงและรกษาระบบใหยงคงมประสทธภาพในการ

ทางานอยเสมอ

14.1. กจกรรมในข�นตอนการซอมบารงระบบ (System Maintenance)

การซอมบารงระบบ เปนข�นตอนเพ�อการดแลระบบเม�อมขอผดพลาดเกดข�น ทมงานท�

รบผดชอบหนาท�ในสวนน� จะตองทาการแกไขขอผดพลาดน�น เชน ขอผดพลาดของโปรแกรม (Errors)

ระหวางผใชปฏบตงาน เปนตน รวมท�งยงเปนข�นตอนเพ�อการปรบปรง ดดแปลง หรอแกไขท�ง

โปรแกรมและข�นตอนการทางานของระบบ

นอกจากน� ยงจะตองปรบปรงการทางานบางสวนของระบบ ใหสามารถทางานตามความ

ตองการของผใชท�เพ�มข�นอยเสมอ ท�งน� เน�องจากการเปล�ยนแปลงไปของสภาพเศรษฐกจ ทาใหเง�อนไข

หรอรปแบบการดาเนนงานอาจเปล�ยนแปลงตามไปดวยอกท�งเทคโนโลยทางดานคอมพวเตอรท�มการ

พฒนาใหทนสมยและมศกยภาพในการทางานเพ�มข�นเร�อยๆ ดงน�นจงตองมการซอมบารงและรกษา

ระบบใหยงคงมประสทธภาพในการทางานอยเสมอ

การเร�มดาเนนการซอมบารงระบบน�น สามารถเร�มไดทนทหลงจากท�เร�มใชงานระบบใหม แต

จะซอมบารงเปนระยะเวลานานเพยงใดน�น ข�นอยกบองคกร ผใชระบบ และทมนกพฒนาท�มความเหน

พองกนวาระบบใหมท�ใชงานมาในชวงระยะเวลาหน�งน�น ไดกลายเปนระบบเกาท�ไมสามารถทางานได

อยางมประสทธภาพอกตอไป และทางองคกรจะพจารณาเพ�อตดสนวาจะพฒนาระบบข�นมาใหมหรอจะ

ซ�อจากผขายภายนอกองคกรด ซ�งทาใหครบรอบของวงจรการพฒนาระบบ (SDLC)

หลงจากใชงานระบบใหมไปไดชวงระยะเวลาหน�ง ทมงานซอมบารงระบบ อาจจะตองมการ

ปรบปรงการทางานของระบบใหทนสมย ตามสภาพการณของธรกจและจากการรองขอของผใช แต

เน�องจากการปรบปรงระบบในแตละคร� งน�น จะตองเกดคาใชจายซ� งหมายถงตนทนเขามาเก�ยวของดวย

ดงน�นในการรองขอใหปรบปรงระบบแตละคร� ง จะตองไดรบการอนมตจากผบรหาร นกวเคราะห

ระบบ โปรแกรมเมอรและผเก�ยวของทกฝาย และเพ�อใหการดาเนนการซอมบารงเปนไปอยางมลาดบ

ข�นตอนจงมกระบวนการในการซอมบารงระบบ ท�งหมด 4 ข �นตอน ดงน�

14.1.1. เกบรวบรวมคารองขอใหปรบปรงระบบ

14.1.2. วเคราะหขอมลการรองขอเพ�อการปรบปรง

14.1.3. ออกแบบการทางานท�ตองการปรบปรง

14.1.4. ปรบปรงระบบ

14.1.1. เกบรวบรวมคารองขอใหปรบปรงระบบ : เปนข �นตอนแรกของการซอมบารงระบบ เร�มจาก

องคกรจะตองจดเตรยมแบบฟอรมการรองขอใหปรบปรงระบบ ซ�งแตละองคกรอาจจะม

รปแบบแตกตางกนไป หรออาจจะใชแบบฟอรมเดยวกนกบแบบฟอรมเพ�อขอใหพฒนาระบบ

ใหม โดยผใชจะระบถงปญหาท�เกดข�น ซ�งเปนสาเหตใหมความตองการใหปรบปรงระบบ ซ�งม

ปญหาท�อาจมความแตกตางกนออกไป ดงน�นในการเกบรวบรวม จะตองจดกลมของปญหา

หรอจดการขอมลท�รวบรวมมาไดใหมขอบเขตอยางชดเจน

14.1.2. วเคราะหขอมลการรองขอเพ�อการปรบปรง : หลงจากรวบรวมขอมลรองขอไดแลว ทมงาน

ซอมบารงระบบจะตองวเคราะหขอมลเหลาน�น เพ�อเพ�มความเขาใจในปญหาซ�งการวเคราะห

จะตองประเมนถงผลกระทบท�จะเกดข�นกบระบบ หากมการปรบปรงการทางานบางสวนของ

ระบบ รวมถงการประเมนถงความเส�ยงท�จะเกดข�นและความเปนไปไดของการปรบปรง และ

ทาการพจารณาอนมตวาคารองขอเพ�อปรบปรงระบบในสวนใดท�เหมาะสมท�สด

14.1.3. ออกแบบการทางานท�ตองการปรบปรง : เปนการออกแบบการทางานในบางสวนของระบบท�

ตองการปรบปรงหรอดดแปลง กรณท�การรองขอน�นไดรบการอนมตแลวในข�นตอนน� ม

ลกษณะและวธการออกแบบระบบคลายกบวธการออกแบบโดยท�วไป

14.1.4. ปรบปรงระบบ : เปนข�นตอนสดทายหลงจากท�ไดมการออกแบบแลว ไมวาจะเปนการ

ออกแบบเพ�อปรบปรงโปรแกรมหรอปรบปรงเง�อนไขในการตรวจเชคขอมลใดกตาม ทมงาน

จะตองนาแบบรางท�ไดออกแบบไวมาพฒนาใหสมฤทธ� ผล เชน ดดแปลงโปรแกรมเพ�อเพ�มเตม

ส�งตางๆ หรอเพ�ม Table ในฐานขอมล เปนตน

จากกระบวนการของการซอมบารงระบบ ส�งท�ได คอระบบท�ไดรบการปรบปรงหรอดดแปลงแลว

ซ�งไมวาจะเปนการปรบปรงคร� งท�เทาใดกตาม ส�งท�นกวเคราะหและทมงานจะตองไมลมคอ จะตอง

ปรบปรงชดเอกสารท�งเอกสารระบบ (System Document) และเอกสารของผใช (User Document)

ใหเปนปจจบนเสมอ

14.2. ประเภทของการซอมบารงระบบ

ในระหวางการซอมบารงระบบ ทมงานท�รบผดชอบอาจจะตองดาเนนการหลายอยางตลอด

ชวงเวลาของการใชงานระบบ เชนปรบปรง แกไขขอผดพลาด หรอเปล�ยนแปลงหนาท�การทางาน

บางสวนของระบบ เปนตน เพ�อใหสามารถใชงานระบบไดอยางมประสทธภาพมากข�น การ

ดาเนนการดงกลาวไดถกนามาจดกลมเพ�อแบงประเภทของการซอมบารงระบบ ซ�งมท�งหมด 4

ประเภทดงน�

14.2.1. Corrective Maintenance

14.2.2. Adaptive Maintenance

14.2.3. Perfective Maintenance

14.2.4. Preventive Maintenance

14.2.1. Corrective Maintenance

เปนประเภทท�มความสาคญท�สด เน�องจากเปนการซอมบารงเพ�อความถกตองของระบบทนทท�

มขอผดพลาดเกดข�น หรอแกไขขอผดพลาดใหถกตองน�นเอง การซอมบารงระบบประเภทน� มกจะ

เกดข�นทนทหลงจากท�ไดตดต�งระบบงานใหม และตองแกไขทนทท�เกดขอผดพลาดข�น เน�องจาก

เปนการแกไขเม�อมปญหาเกดข�นทนทจากการใชงานระบบใหม จงอาจทาใหเกดความไมคลองตว

ในระหวางการทางาน หรออาจทาใหการดาเนนงานหยดชะงก ซ�งเปนขอเสยของการซอมบารง

ระบบประเภทน� แตเปนขอเสยท�องคกรไมอาจจะเล�ยงไดนอกจากตองการลดขอผดพลาดท�จะ

เกดข�นในการพฒนาระบบใหไดมากท�สด

14.2.2. Adaptive Maintenance

เปนการซอมบารงระบบ เพ�อดดแปลงข�นตอนการทางานบางสวนของระบบตามความตองการ

และตามเง�อนไขในการดาเนนธรกจท�เพ�มข�น การซอมบารงระบบประเภทน� ไมจาเปนตอง

ดาเนนการในทนทหลงจากการตดต�งระบบเหมอนกบแบบแรก เน�องจากเง�อนไขทางธรกจหรอ

เทคโนโลยตางๆ น�นคอยๆ เปล�ยนแปลงไปตามเวลาและสภาพการณ ซ� งองคกรสามารถ

เตรยมพรอมท�จะเปล�ยนแปลงไดจากการตดตามขาวสารเทคโนโลยและวงการธรกจ

14.2.3. Perfective Maintenance

เปนการซอมบารงระบบ เพ�อเพ�มเตมลกษณะของการทางานบางอยางเขไปในระบบ เพ�อใหด

แปลกใหมและสามารถใชงานไดงายมากข�น เชน เพ�มลกษณะ Interface ของโปรแกรมใหมให

สามารถใชงานงายมากข�นย�งกวาเดม หรอลดข�นตอนบางอยางในการปอนขอมลเขาสระบบ เพ�อให

สามารถนาขอมลเขาสระบบไดเรวข�น เปนตน การซอมบารงระบบประเภทน� เสมอนเปนการเตม

เตมประสทธภาพการทางานใหแกระบบน�นเอง

14.2.4. Preventive Maintenance

เปนการซอมบารงระบบเพ�อปองกนหรอลดโอกาสท�จะเกดขอผดพลาดข�นในระหวางการ

ดาเนนงานในอนาคต เชน การเพ�มความสามารถในการเกบขอมล ใหสามารถรองรบจานวนลกคาท�

เพ�มมากข�นในอนาคต เปนตน การซอมบารงระบบประเภทน� จะตองมการวางแผนไวลวงหนาวาจะ

ดาเนนการซอมบารงระบบเปนประจาในชวงเวลาใดบาง เชน เปนประจาทกอาทตย หรอทกเดอน

เปนตน

จากประเภทของการซอมบารงระบบท�ง 4 ประเภท จะเหนวา Corrective Maintenance เปนประเภท

ท�มความสาคญตอระบบมากท�สด เน�องจากเปนการซอมบารงท�จะตองดาเนนการเปนลาดบแรก

หลงจากการตดต�งระบบเพ�อแกไขส�งท�ผดพลาดใหถกตองทนทท�พบ เพ�อใหระบบมความถกตอง

อยางสมบรณมากท�สด จงจะสามารถซอมบารงระบบในประเภทตางๆ ไปไดโดยไมตองยอนกลบ

มาแกไขอกคร� ง

14.3. ปจจยท�มผลกระทบตอตนทนในการซอมบารงระบบ

เม�อใชงานระบบใหมไปชวงระยะเวลาหน�งแลว ระบบใหมน�นจะกลายเปนระบบท�ผใชคนเคย

และกลายเปนระบบเกาในท�สด เม�อสภาพการณเปล�ยนไปและจาเปนตองพฒนาระบบข�นมาใหม

อกคร� ง หากเหนวาระบบน�นไมสามารถแกไขไดแลวหรอการแกไขน�นตองใชเงนทนเทากบการ

พฒนาระบบใหม ซ�งหมายถงการลงทนจานวนมากท�มาพรอมกบความเส�ยง การซอมบารงรกษา

ระบบใหสามารถดาเนนงานอยางมประสทธภาพและสามารถปรบปรงแกไขไดงายน�น ถงแมจะเกด

ตนทนในการซอมบารงแตเม�อเปรยบเทยบกบการพฒนาระบบงานใหมท�งหมดแลว ยงนบวาการ

ซอมบารงระบบใชตนทนนอยกวามาก และทาใหองคกรไมตองเผชญกบความเส�ยงท�อาจเกดข�นอก

ดวย

ดงน�นองคกรและทมนกพฒนาจงควรพฒนาระบบใหเปนระบบท�มความงายตอการซอมบารง

(Maintainability) ซ�งหมายถงระบบน�นจะตองสามารถทาความเขาใจ แกไข ดดแปลงหรอปรบปรง

ไดอยางงายดาย ซ� งปจจบนองคกร ตางๆ ไดเลงเหนความสาคญของการซอมบารงระบบมากข�น

เน�องจากจะชวยใหไมตองเสยคาใชจายในการพฒนาระบบใหมน�นเอง

อยางไรกตามการซอมบารงระบบยงจะตองเกดตนทนอยเชนกน แตจะเกดตนทนสงหรอต�าน�น

ข�นอยกบปจจยหลายประการท�แวดลอมตอระบบงานน�น ปจจยเหลาน�นไดแก

14.3.1. จานวนขอผดพลาดท�แฝงอยภายในระบบ (Defects)

14.3.2. จานวนลกคา (Customers)

14.3.3. คณภาพของเอกสาร (Documentation)

14.3.4. คณภาพของทมงานซอมบารงระบบ (Personnel)

14.3.5. เคร�องมอท�ใชสนบสนนการซอมบารงระบบ (Tools)

14.3.1. จานวนขอผดพลาดท�แฝงอยภายในระบบ (Defects) : คอ จานวนขอผดพลาดท�ไมสามารถ

คนพบไดภายหลงจากการตดต�งระบบ ปจจยขอน� เองท�ทาใหตองมการซอมบารงระบบแบบ

Corrective เพ�อหาขอผดพลาดท�เกดข�นและแกไขใหถกตองทนท จงทาใหเกดตนทนในการซอม

บารงระบบข�น ถาภายในระบบไมมขอผดพลาด การซอมบารงแบบ Corrective จะไมเกดข�นหรอถา

ม จะใชเวลาในการคนหาไมนาน ทาใหตนทนนอยไปดวย

14.3.2. จานวนลกคา (Customers) : ปจจยเน�องจากจานวนผใชท�เปนลกคามผลกระทบตอตนทนใน

การซอมบารง กลาวคอ หากองคกรมจานวนลกคานอยกลมจานวนการรองขอเพ�อใหปรบปรง

ระบบจะมจานวนนอยตามไปดวย ตนทนในการซอมบารงจะต�า ไมวาจะเปนการแกไขโปรแกรม

การแกไขเอกสาร หรอการฝกอบรม เน�องจากมกลมผใชซ�งเปนลกคาเพยงกลมเลกๆ น�นเอง ในทาง

กลบกนหากผใชระบบมจานวนมาก หลากหลายกลม จานวนการรองขอเพ�อปรบปรงมมากตามไป

ดวย ทมงานซอมบารงระบบจะตองแยกแยะกลมลกคาออกเปนหลายกลมเพ�อฝกอบรมสาหรบการ

ปรบปรงในแตละคร�ง ทาใหเกดคาใชจายสง แตอยางไรกตามการท�มจานวนผใชระบบท�เปนลกคา

มากราย ย�งจะทาใหองคกรพบขอผดพลาดของระบบไดเรวข�นและสามารถแกไขไดตามจานวน

ขอผดพลาดท�ถกคนพบ รวมท�งยงสามารถคนพบเง�อนไขตางๆ จากลกคาซ�งหมายถงความตองการ

ของลกคาผใชระบบ เพ�อนามาปรบปรงใหตรงตอความตองการของลกคามากท�สด ถงแมจะเกด

ตนทนท�สงกตาม

14.3.3. คณภาพของเอกสาร (Documentation) : ปจจยท�มผลกระทบตอตนทนในการซอมบารงใน

ขอน�คอ คณภาพของเอกสาร กรณท�ทมนกพฒนาระบบจดทาเอกสารของระบบ (System

Documentation) ไมมคณภาพ กลาวคอ ไมมการจดการกบเอกสารท�ด หรอไมปรบปรงเอกสารให

เปนปจจบน จะทาใหทมงานการปรบปรงหรอแกไขระบบงานในภายหลงน�นเปนไปดวยความ

ลาบาก และใชเวลาปรบปรงระบบนานกวาท�ควรจะเปน ทาใหตนทนในการซอมบารงสงข�นไป

ดวย

14.3.4. คณภาพของทมงานซอมบารงระบบ (Personnel) : คณภาพของทมงานซอมบารงระบบ เปน

อกปจจยหน�งท�ชวยใหตนทนในการซอมบารงระบบต�าลงได หากบคลากรในทมน� มประสบการณ

และความชานาญ เชน โปรแกรมเมอรท�มประสบการณและความชานาญจะสามารถดแลโปรแกรม

ของระบบงานไดดกวาโปรแกรมเมอรท�มประสบการณนอยกวา เน�องจากสามารถทาความเขาใจ

โปรแกรมไดเรวกวา จงทาใหไมเสยเวลาในการแกไขมากนก

14.3.5. เคร�องมอท�ใชสนบสนนการซอมบารงระบบ (Tools) : เคร�องมอสนบสนนการซอมบารง

ระบบ จะชวยใหการดแลระบบและโปรแกรมมความสะดวกมากข�น เชน ซอฟตแวรบางชนด

สามารถสรางเอกสารตางๆ ของระบบไดอตโนมต ทาใหไมเสยเวลาในการสรางกรณท�เอกสารชนด

น�นยงไมมสงผลใหตนทนในการรกษาระบบนอยลง

จากปจจยดงกลาวขางตน ลวนแตสงผลกระทบตอตนทนในการซอมบารงระบบ อยางไรกตามหาก

ในระหวางการพฒนาระบบ ทมนกพฒนาไดตระหนกถงข�นตอนในการซอมบารงระบบภายหลง

จากการตดต�งใชงานระบบแลว ควรจะพฒนาระบบน�นอยางมประสทธภาพ มโครงสรางของ

โปรแกรมท�ด มการทดสอบโปรแกรมและแกไขขอผดพลาดใหไดมากท�สดเทาท�จะมากได กอนท�

จะตดต�งโปรแกรมเพ�อใชงานจรง จะทาใหซอมบารงรกษาระบบไดงาย และตนทนท�เกดข�นจะนอย

ตามไปดวย

14.4. การจดการการซอมบารงระบบ (Maintenance Management)

องคกรตางๆ อาจจะมความต �งใจท�จะซอมบารงระบบใหสามารถดาเนนงานอยางม

ประสทธภาพใหนานท�สด เพ�อหลกเล�ยงการพฒนาระบบใหมท�งหมดท�มตนทนสง ดงน�นการ

จดการซอมบารงระบบ จงเปนขอหน� งท�ควรตระหนกถงหากองคกรตองการใหมการซอมบารง

ระบบอยางมประสทธภาพแตเกดคาใชจายไมมากนก ในการบรหารงานดานการซอมบารงระบบ

จะมการจดการอยท �งหมด 3 ดานดวยกนดงน�

14.4.1. บคลากรในทมงานซอมบารงระบบ (Maintenance Personnel Management)

องคกรอาจจะตองพจารณาตดสนใจวาจะแยกทมพฒนาระบบ ออกจากทมงานซอมบารงระบบ

หรออาจจะตดสนใจใหเปนทมเดยวกน ซ� งข�นอยกบสถานการณของแตละองคกรท�จะตดสนใจ

เลอกแนวทางใด ท�จะทาใหการซอมบารงระบบน�นมประสทธภาพมากท�สด ประกอบกบ

โปรแกรมเมอรผเช�ยวชาญบางคนถนดท�จะพฒนาโปรแกรมมากกวาท�จะแกไขโปรแกรมท�สรางข�น

จากโปรแกรมเมอรคนอ�น อาจจะเน�องดวยเหตผลใดกตาม ดงน�นจงข�นอยกบองคกรเองวาจะ

บรหารงานบคลากรดานน�อยางไร ใหการซอมบารงระบบมประสทธภาพมากท�สดตามความ

เหมาะสมกบสถานการณขององคกร

14.4.2. การประเมนผลประสทธภาพในการซอมบารงระบบ (Maintenance Effectiveness

Measurement) : นอกจากการบรหารงานดานบคลากรในทมงานซอมบารงระบบจะตองม

ประสทธภาพ และเหมาะสมกบองคกรแลว ในการบรหารจดการการซอมบารงระบบยงจะตองม

การประเมนผลการซอมบารงระบบดวย โดยสามารถประเมนไดจากหลกเกณฑดงตอไปน�

1. จานวนขอผดพลาดท�เกดข�น

2. ระยะหางของเวลาท�เกดขอผดพลาดแตละคร�ง

3. ชนดของขอผดพลาด

จากหลกเกณฑในการประเมนจานวนขอผดพลาดท�เกดข�น จะมความสมพนธกบระยะหางของเวลา

ท�เกดขอผดพลาดแตละคร� ง กลาวคอ การซอมบารงระบบท�ดน�น หลงจากเร�มตนซอมบารงระบบ

แบบ Corrective ภายหลงจากตดต�งระบบแลว จานวนของขอผดพลาดจะตองลดลง และระยะหาง

ของเวลาท�เกดขอผดพลาดจากจดหน�งไปยงอกจดหน�ง จะตองยาวนานข�น จงจะถอวาการซอมบารง

ระบบน�นไดผลและมประสทธภาพ

นอกจากน�การซอมบารงระบบท�ด เม�อเกดขอผดพลาดชนดใดข�นแลว จะตองไมมขอผดพลาดชนด

น�นซ� าอกเม�อเวลาผานไป

14.4.3. การควยคมการรองขอใหปรบปรงระบบของผใช (Maintenance Requests Control)

การบรหารจดการดานการควบคมการรองขอใหปรบปรงระบบของผใช เปนการจดการประการ

สาคญเน�องจากบางองคกรท�มผใชงานระบบหลายกลม จะเกดการรองขอใหปรบปรงระบบมากมาย

แตกตางกนไปตามกลมของผใช ดงน�นการควบคมการรองขอจงเปนส�งสาคญท�จะตองพจารณาวา

การรองขอจากกลมผใชกลมใดท�จาเปนมากท�สด หรอการรองขอใหแกไขขอผดพลาดใดท�เรงดวน

ท�สด

ดงน�นองคกรจะตองมกระบวนการในการพจารณาคดเลอกการรองขอเหลาน�น ซ�งอาจจะเร�มจาก

พจารณาท�การรองขอเพ�อแกไขขอผดพลาดท�รายแรงกอน แลวจงพจารณาคดเลอกการรองขอเพ�อ

การปรบปรงระบบหรอเพ�อการดดแปลงระบบองคกรและทมงานจะตองพจารณาวา การดดแปลงน

น�นจะมผลกระทบตอข�นตอนการทางาน และเง�อนไขในการดาเนนธรกจมากนอยเพยงใด โดย

อาจจะเร�มจากการประเมนผลกระทบเหลาน�น จดหมวดหมของการรองขอ จดลาดบความสาคญ

และจดลาดบในการปรบปรงใหแกคารองขอเหลาน�น อยางไรกตามกระบวนการในการพจารณาคา

รองขอตางๆ ควรมการวเคราะหถงความเส�ยง ความเปนไปไดของการปรบปรงแตละโครงการอยาง

รอบคอบดวย