6

บทท� 2

กรอบความคด ทฤษฎและงานวจยท�เก�ยวของ

กรอบความคด

2.1 แนวคดและทฤษฎท�ใชในการศกษา

2.1.1 ทฤษฎกลยทธสวนประสมการตลาด (Marketing Mix 4 Ps)

2.1.2 แนวคดการวเคราะหสภาพแวดลอมทางธรกจ (SWOT Analysis)

2.1.3 แนวคดความไดเปรยบเชงการแขงขน (Theory of Competitive Advantage)

2.1.4 แนวคดการพฒนาขดความสามารถของอตสาหกรรมโดยการรวมกลมธรกจเพ�อการแขงขน (Cluster)

2.1 แนวคดและทฤษฎท�ใชในการศกษา

2.1.1 ทฤษฎกลยทธสวนประสมการตลาด (Marketing Mix 4 Ps)

สาวารส ยTมเจรญ [1] ทฤษฎกลยทธสวนประสมการตลาด (Marketing Mix) คอ การผสมตวแปรทางการตลาดท�บรษทสามารถควบคมได ในอตราสวนท�จะสรางความพงพอใจ สรางความยนดใหแกตลาดเปาหมาย (Target Market) ไดมากท�สดและมากกวาคแขงขนท�มตลาดเปาหมายเดยวกน จดไดวาเปนส�งกระตนทางการตลาด สปญญา ไชยชาญ [2] ดงรปท� 2.1 ท�มผลตอการตดสนใจของลกคา อนประกอบดวย

7

รปท� 2.1 สวนประสมการตลาด

2.1.1.1 กลยทธดานผลตภณฑ (Product Strategy) หมายถงการจดทากลยทธของสนคาใหสนองตอบความตองการของผบรโภคไดสงสด

ผลตภณฑ หมายถง สนคา บรการ ความคด สถานท� องคกรหรอบคคล ซ� งตองประกอบดวย อรรถประโยชน (utility) มคณคา (value) ในสายตาของลกคา จงจะมผลทาใหผลตภณฑสามารถขายได ซ� งการกาหนดกลยทธดานผลตภณฑตองพยายามคานงถงปจจย ดงตอไปนT

1. ความแตกตางของผลตภณฑ (differentiate) 2. ความแตกตางทางการแขงขน 3. องคประกอบ คณสมบต ของผลตภณฑ เชน ประโยชนพTนฐาน, คณภาพ, บรรจภณฑ, ตราสนคา 4. การกาหนดตาแหนงของผลตภณฑ เพ�อแสดงตาแหนงของผลตภณฑในกลมลกคาเปาหมาย

8

5. การพฒนาผลตภณฑ ซ� งคานงถงความสามารถในการตอบสนองความตองการของลกคาไดดย�งขTน

2.1.1.2 กลยทธดานราคา (Price Strategy) การกาหนดกลยทธราคาตามลกษณะของตลาด หรอแบงเปนตลาดตวแทนจาหนาย และตลาดคาสง เปนตน

ราคา (Price) หมายถง ส�งท�บคคลจายสาหรบส�งท�ไดมาซ� งแสดงถงมลคาในรปของเงนตรา (สปญญา ไชยชาญ [2] อางใน Stanton & Futrell) หรออาจหมายถง ราคาตนทน (Cost) ของลกคา ผบรโภคจะเปรยบเทยบระหวางมลคาของผลตภณฑ กบราคาของผลตภณฑ ถามลคาสงกวาราคาผบรโภคจะซTอสนคานTน การกาหนดกลยทธดานราคาตองคานงถง

1. การยอมรบของลกคาในมลคาผลตภณฑวาสงกวาผลตภณฑ

2. ตนทนสนคาและคาใชจายท�เก�ยวของ

3. การแขงขน

4. สภาพแวดลอมของตลาดท�เก�ยวของ

2.1.1.3 กลยทธดานการสงเสรมการขาย (Promotion Strategy) หมายถง กจกรรมการส�อสารท�บรษทสงขาวสารออกไปเพ�อเผยแพรช�อเสยง ความดเดนของผลตภณฑ และเพ�อชกชวนใหกลมลกคาเปาหมายมาซTอไปบรโภค หรอเปนการตดตอส�อสารเก�ยวกบขอมลระหวางผขายกบผซTอเพ�อสรางทศนคตและพฤตกรรมการซTอ การตดตอส�อสารอาจใชพนกงานขายทาการขาย (personal selling) และการตดตอส�อสารโดยใชส�อนTน ในการตดตอส�อสารอาจเลอกใชหน� งหรอหลายเคร�องมอ กจกรรมส�อสารหรอเคร�องมอนTนไดแก

การโฆษณา (Advertising) เปนการเสนอขายโดยผานส�อตางๆ เชน การโฆษณาทางวทย โทรทศน หนงสอพมพ ปายโฆษณา โปสเตอร และใบปลว เปนตน

การประชาสมพนธ (Public Relation) เปนการสรางความคดเหนหรอทศนคตท�ดตอธรกจ เชน การสรางความสมพนธอนดกบชมชน เปนตน

การขายโดยใหพนกงานขาย (Personal Selling) เปนการเสนอขายโดยใชพนกงานขายเขาไปตดตอลกคาโดยตรง

9

การสงเสรมการขาย (Sale Promotion) เปนกจกรรมท�กระตนการซTอของผบรโภคและเพ�มประสทธภาพของผขาย

2.1.1.4 กลยทธดานการจดจาหนาย (Place Strategy หรอ Distribution Strategy) หมายถง โครงสรางของชองทางประกอบดวย สถาบนและกจกรรม ใชเพ�อเคล�อนยายผลตภณฑและบรการองคการไปตลาด สถาบนท�นาผลตภณฑออกสตลาดเปาหมาย คอ สถาบนการตลาด สวนกจกรรมเปนกจกรรมท�ชวยในการกระจายตวสนคา ประกอบดวย ระบบการขนสง คลงสนคา และการเกบรกษาสนคา หรอการจาหนายผานตวแทนทางการคา โดยเนนตวแทนท�มสถานท� ทาเลท�ด มลกคาจานวนมาก กระจายสนคาไดเรว ดงนTนการจดจาหนายจงประกอบดวย 2 สวน คอ

ศรประภา สายทอง [3] ชองทางการจดจาหนาย (Channel of distribution) หมายถง เสนทางท�ผลตภณฑเคล�อนยายไปยงตลาดหรอหมายถงกลมบคคลหรอองคการหน� งซ� งอานวยการเคล�อนยายผลตภณฑจากผผลตไปยงลกคาหรอ หมายถง เสนทางท�ผลตภณฑ และ/หรอ กรรมสทธn ท�ผลตภณฑถกเปล�ยนมอไปยงตลาด ในระบบชองทางการจดจาหนาย ซ� งประกอบดวย ผผลต คนกลาง ผบรโภค

ผผลต คนกลาง ผบรโภค

ในการตลาดระหวางประเทศ คนกลางประเภทตางๆ ดงกลาว จะมทTงในประเทศแมและประเทศท�เขาไปดาเนนกจการธรกจตดตอโดยเขาสผบรโภคโดยตรงถงลกคาในตลาดตางประเทศ หรอผานคนกลางในประเทศ หรอผานทTงคนกลางในประเทศแมและคนกลางในตางประเทศ (อดลย จาตรงคกล [4]) ดงรปท� 2.2

คนกลางในรปแบบตางๆ ในประเทศแม ไดแก คนกลางสงออก เชน บรษทรวมคา (Trading Company) หรออาจเปนนายหนาชวยหาคนกลางในตางประเทศใหตวแทนสงออกท�รบฝากขาย การใชรปแบบนT พบเหนมาก ถาบรษทท�คาขายระหวางประเทศยงไมแขงแกรงดานการตลาดระหวางประเทศคนกลางในรปแบบตางๆ ในประเทศท�ไปทาธรกจดวย ไดแก คนกลางนาเขา ผจดจาหนายในตางประเทศ ผคาสงในตางประเทศ ผคาปลกในตางประเทศ

10

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

รปท� 2.2 การขายผานคนกลางและขายโดยตรงไมผานคนกลางในตลาดตางประเทศ

ผผลต

ผบรโภค

คนกลางในรปแบบตางๆ

คนกลางในรปแบบตางๆ

11

ชองทางท� 1 จาหนายจากผผลตไปยงผบรโภคในตางประเทศโดยไมผานคนกลาง

ชองทางท� 2 จาหนายผานคนกลางในตางประเทศ และใหคนกลางในตางประเทศกระจายสนคาให

ชองทางท� 3 จาหนายผานคนกลางในประเทศแม คนกลางในประเทศท�เขาทาธรกจดวยและเขาถงผบรโภค

การเลอกชองทางการจดจาหนาย (Distribution Channel Structure)

1. การออกแบบชองทางการจดจาหนาย กาหนดจานวนระดบของชองทางท�เหมาะสม

2. การกาหนดจานวนคนกลาง

3. การเลอกประเภทของคนกลาง ในแตละระดบของชองทาง

4. การคดเลอกคนกลาง

5. การประสานงานในชองทางการจดจาหนาย

6. การพจารณาสวนประกอบของคนกลางในชองทาง

- การคาปลก

- การคาสง

การกระจายตวสนคา (Physical distribution) หมายถงกจกรรมท�เก�ยวของกบการเคล�อนยายตวผลตภณฑจากผผลตไปยงผบรโภค หรอผใชทางอตสาหกรรม

(สปญญา ไชยชาญ [1] อางใน Stanton & Futrell) หรอหมายถง กจกรรมการขนสงและเกบรกษาสนคาของธรกจหน� งภายในระบบชองทางเพ�อใหเกดการประสานงาน และใหเกดตนทนในการจาหนายต�าสดโดยมระดบการใหบรการลกคาท�เหมาะสม (ศรประภา สายทอง [3]) ประกอบดวยงานท�สาคญดงนT

12

1. การขนสง (transportation)

2. การเกบรกษาสนคา (storage) และการคลงสนคา (warehousing)

3. การบรหารสนคาคงเหลอ (inventory management)

4. การพจารณาตนทนการจดจาหนายรวมใหต�าสด

5. การดาเนนงานเก�ยวกบคาส�งซTอ (order processing)

6. การคาดคะเนความตองการซTอสนคา

7. การกาหนดขTนตอนในการเคล�อนยายผลตภณฑในธรกจใหเกดประสทธภาพ

8. การบรรจภณฑเพ�อการปองกน

2.1.2 แนวคดการวเคราะหสภาพแวดลอมทางธรกจ (SWOT Analysis)

นกล ทองสข [4] การวเคราะหสภาพแวดลอมของ Albert Humphrey จะประกอบดวยทTงการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกเพ�อพจารณาถงโอกาส (Opportunities) และอปสรรค (Threats) ของสนคาหรอธรกจ และการวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน เพ�อพจารณาถงจดแขง (Strengths) และจดออน (Weaknesses) ของสนคาหรอธรกจ ทTงในปจจบนและอนาคต เราเรยก การวเคราะหสภาพแวดลอมเหลานT วา การวเคราะหสวอต (SWOT Analysis) โดยแบงการวเคราะหออกเปน

13

ศรญญา หอมสนธ [6] การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกเปนการวเคราะหเก�ยวกบสภาพแวดลอมภายนอกท�อยเหนอการควบคมขององคกรประกอบดวย

1. การวเคราะหสภาพแวดลอมมหภาค เชน ลกษณะประชากร เศรษฐกจ

(อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การบรโภคสวนบคคล โครงสรางอตสาหกรรม) แนวโนมอตสาหกรรม (ยอดขายของสนคาในอตสาหกรรม การจดหาวตถดบตางๆ) สภาพส� งแวดลอม เทคโนโลยใหมๆ การเมอง กฎหมาย วฒนธรรม และประเพณตางๆ รวมถงสภาพแวดลอมทางสงคม

2. การวเคราะหลกคา หมายถง ประชากรท�จะซTอ ลกคาท�ซอนเรนอยมจานวน

เทาไหร โครงสรางลกคาแยกเปนอยางไร กระบวนการตดสนใจซTอ องคประกอบสาคญในการซTอคออะไร ใชเวลานานเทาไรจงตดสนใจซTอ ซTอเม�อไร ท�ไหน และปรมาณเทาไร มการเปรยบเทยบสนคาหรอไม อยางไร

3. การวเคราะหคแขง เม�อตองการจะชงตลาดจากคแขง (หรอปองกนคแขง) กจาเปนตองวเคราะหในเชงการแขงขน การวเคราะหยอดขาย กาไร จานวนลกคา และการวเคราะหดานทรพยากรการบรหาร เชน จานวนการขาย ความสามารถในการผลต ความรวดเรวตอการสนองตอการเปล�ยนแปลงสภาพแวดลอม มความยดหยนอยางไร สามารถทนตอการเปล�ยนแปลงท�รนแรงไดหรอไม หรอท�เรยกวาเปนการวเคราะหโอกาสและอปสรรคนTนเอง

14

โอกาส (Opportunities) เปนปจจยตางๆในสภาพแวดลอมภายนอกบรษทท�บรษทสามารถนามาใชประโยชนหรอมสวนชวยใหบรษทสามารถใชความพยายามเพ�อใหบรรลเปาหมายทางกลยทธ และทาใหองคกรหรอธรกจมความไดเปรยบเชงแขงขน

อปสรรค (Threats) เปนปจจยตางๆในสภาพแวดลอมภายนอกบรษท อนอาจเปนอปสรรคหรอภยคกคามท�มผลกระทบตอการดาเนนงานของบรษท ทาใหบรษทประสบความลมเหลวหรอไมบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคทางกลยทธท�วางไว และอาจทาใหความพยายามในการบรรลความไดเปรยบเชงแขงขนทางกลยทธตองสญเปลา

นกล ทองสข [5] การวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน เปนการวเคราะหเก�ยวกบทรพยากรการบรหารท�สามารถควบคมไดถงจะวเคราะหภายนอกไดละเอยดเพยงใด แตไมสามารถหาความสามารถภายในของตนเองไดกจะทาใหเขาใจผดและดาเนนการผดไดเชนกน โดยการวเคราะหภายในนTนจะกลาวถง วฒนธรรมประเพณ ลกษณะพเศษของสนคา คณภาพของสนคา สวนแบงการตลาด จดเดนและจดดอยของกลยทธการตลาดท�ผานมา ทรพยากรบคคล ความเปนผนาผลตภณฑ ตลอดจนเงนทน รวมแลวเรยกวา “จดแขงและจดออน”

จดแขง (Strengths) เปนปจจยภายในบรษทท�เปนขอไดเปรยบเหนอคแขงขน ซ� งบรษทสามารถนามาใชประโยชนในการดาเนนงานธรกจ เพ�อบรรลวตถประสงคและทาใหธรกจหรอองคกรมความไดเปรยบเชงแขงขนทางกลยทธ เพ�อสรางความเปนตอในตลาดหรอในอตสาหกรรม

จดออน (Weaknesses) เปนปจจยภายในบรษทท�เปนขอเสยเปรยบเชงการแขงขนทางกลยทธ ไมสามารถบรรลความไดเปรยบเชงการแขงขนทางกลยทธหรอมดอยกวาคแขงขน อนเปนปญหาหรอเปนอปสรรคตอการดาเนนงาน

2.1.3 แนวคดความไดเปรยบเชงการแขงขน (Theory of Competitive Advantage) จากทฤษฎเพชร (Diamond Model)

ธบด คงหอม [8] แนวคดทฤษฎความไดเปรยบเชงการแขงขน ของ ไมเคล.อ. พอรเตอร (Michael E. Porter) เปนทฤษฎท�บอกวาบรษทใดบรษทหน�งในอตสาหกรรมจะประสบความสาเรจในธรกจระหวางประเทศหรอมความสามารถในการแขงขนกบคแขงในตลาดโลกไดกตอเม�อขอไดเปรยบทางดานการแขงขนของประเทศสอดคลองและสงเสรมกบขอไดเปรยบทางดานการ

15

แขงขนระหวางประเทศของบรษทนTน แตในทางตรงขามถาขอไดเปรยบทางดานการแขงขนของประเทศไมสงเสรมหรอขดขวางขอไดเปรยบดานการแขงขนระหวางประเทศของบรษท บรษทนTนในอตสาหกรรมกจะไมประสบความสาเรจในธรกจระหวางประเทศ หรอสญเสยความสามารถในการแขงขนในตลาดโลก ดงนTนจงไดพจารณาถงปจจยตางๆ ท�เปนบอเกดแหงความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศไทยตามระบบเพชร http://exmba.nisit.ku.ac.th/forums/ index.php? [7] ดงรปท� 2.3 ประกอบดวยปจจยพTนฐานท�กาหนดความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรม โดยมปจจยท�กอใหเกดความไดเปรยบเชงการแขงขน 4 ปจจย ไดแก

1. สภาวะปจจยการผลต (Factor Conditions)

2. สภาวะของอปสงค (Demand Conditions)

3. อตสาหกรรมสนบสนนและเก�ยวเน�อง (Related & Supporting Industry)

4. ยทธการโครงสรางและสภาพการแขงขนของธรกจ (Firm Strategy

Structure & Rivalry)

16

รปท� 2.3 ตวกาหนดขอไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศ

กลยทธ โครงสราง และสภาพการแขงขนในประเทศของบรษท

Firm Strategy, Structure and Rivalry

อปสงคในประเทศ Demand Conditions

อตสาหกรรมสนบสนนและ เก�ยวเน�องในประเทศ

Related and Support Industries

ปจจยการผลตในประเทศ

Factor Conditions

17

1. สภาวะปจจยการผลตในประเทศ (Factor Conditions)

ปจจยการผลตสามารถแบงเปน 5 ประเภท ไดแก

1.1 ทรพยากรมนษย หมายถง ปรมาณ คณภาพ และราคา (เงนเดอน

คาจาง แรงงาน ผลประโยชน และสวสดการทTงหมด) ของบคลากรในทกระดบตTงแตลางสดไปจนถงสงสดในทกสาขาอาชพ

1.2 ทรพยากรกายภาพ หมายถง ปรมาณ คณภาพ ความยากงายในการนามาใช และราคาหรอตนทน ของทรพยากรธรรมชาตท�มอยในประเทศ เชน ท�ดน นT า แร ไม แหลงไฟฟา พลงงานนT า ภมประเทศ ภมอากาศ ตาแหนงท�ตTงของประเทศ ขนาดของประเทศและเขตแบงเวลาของประเทศ เปนตน

1.3 ทรพยากรความรโดยท�วไป ซ� งแหลงทรพยากรความรของประเทศ ไดแก มหาวทยาลย สถาบนการศกษาตางๆ ของรฐและเอกชน สานกงานสถต

1.4 ทรพยากรทน หมายถง เงนทน เงนออมตางๆ ในทกรปแบบ

1.5 โครงสรางพTนฐาน เชน ระบบการขนสง ระบบโทรคมนาคม ระบบไปรษณยระบบโอนเงน ระบบสาธารณสข

การพฒนาความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศและของบรษท มความจาเปนตองยกระดบและเพ�มจานวนของปจจยการผลตอยางตอเน�องจากปจจยพTนฐานหรอปจจยท�วไป ไปสปจจยขTนสงหรอปจจยเฉพาะทาง นอกจากนTนมาตรฐานในการแบงระหวางปจจยพTนฐานกบปจจยขTนสง และระหวางปจจยท�วไปกบปจจยเฉพาะทาง กจะถกยกระดบเพ�มสงขTนไปพรอมๆ กบความเจรญกาวหนาของประเทศ ปจจยขTนสงและปจจยเฉพาะทางในปจจบนจะกลายเปนปจจยพTนฐานและปจจยท�วไปสาหรบอนาคต ดงนTนจงจาเปนท�จะตองพฒนาปจจยการผลตอยางตอเน�องทTงในดานปรมาณและคณภาพ

แมวาประเทศจะมความไดเปรยบเชงการแขงขนท�เกดขTนเน�องมาจากการท�ประเทศมปจจยการผลตมาก แตความไดเปรยบเชงแขงขนในลกษณะนT มกเปนความไดเปรยบขTนต�า และมกจะกอใหเกดการใชปจจยการผลตท�มอยอยางไมมประสทธภาพเทาท�ควร ในทางตรงกนขามใน

18

บางครT งการท�ประเทศมความเสยเปรยบดานปจจยการผลตพTนฐาน (เชน ขาดแคลนแรงงาน ขาดแคลนวตถดบ และสภาพอากาศท�หนาวมาก เปนตน) อาจสงผลทาใหเกดแรงกดดนใหพฒนานวตกรรมเพ�อแกไขปญหาตางๆ ซ� งเทคโนโลยเหลานTมกทาใหประเทศมความไดเปรยบเชงแขงขนสง รวมทTงทาใหประเทศสามารถยกระดบและเพ�มจานวนบอเกดแหงความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศมากขTนอกดวย แตอยางไรกตามการท�ความเสยเปรยบดานปจจยการผลตนTนเกดขTนในประเทศนTนกอนประเทศอ�นๆ และจะเกดขTนในประเทศอ�นๆอกภายหลง

2. สภาวะอปสงคในประเทศ (Demand Conditions)

สภาวะอปสงคในประเทศมอทธพลตอการดาเนนการตางๆ ของบรษท โดยประเทศจะมความไดเปรยบเชงแขงขนในอตสาหกรรมหรอในสวนของอตสาหกรรมท�อปสงคของประเทศใหรปแบบความตองการของผซTอท�ชดเจนหรอเกดขTนกอนประเทศอ�น รวมทTงการท�ผซTอในประเทศกดดนใหบรษทตางๆ ในประเทศพฒนานวตกรรมเรวกวาประเทศอ�นๆ กเปนสวนหน� งท�ทาใหประเทศมความไดเปรยบเชงแขงขนในอตสาหกรรมหรอในสวนของอตสาหกรรมนTน ดงนTนจะเหนวาลกษณะของเสนอปสงคในประเทศท�แตกตางกนจะกอใหเกดขอแตกตางระหวางประเทศในดานความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศได

ในบางครT งอาจเขาใจวาการสงออกหรอตลาดระหวางประเทศมผลทาใหอปสงคในประเทศมความสาคญลดลงตอการเสรมสรางความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศ แตในความเปนจรงแลว อปสงคในประเทศมผลตอการเสรมสรางความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศมากกวาอปสงคในตางประเทศหลายๆ ประเทศรวมกนเสยอก เน�องจากบรษทมความเขาใจใจความตองการของผซTอในประเทศมากกวาความตองการของผซTอในตางประเทศ ซ� งจากความเปนจรงแสดงใหเหนถงความสาคญของการอยใกลกบผซTอรายสาคญตอการเสรมสรางความไดเปรยบเชงแขงขนของบรษทและประเทศสาหรบอปสงคในประเทศท�มอทธพลตอความไดเปรยบเชงแขงขน จะถกแบงออกเปน 4 ลกษณะ ไดแก

2.1 ขนาดของตลาด ถาตลาดในประเทศมขนาดใหญ ซ� งแสดงถงความสามารถในการรองรบการผลตไดมาก ยอมสรางโอกาสท�จะลดตนทนการผลตตอหนวยหรอกอใหเกดการประหยดจากขนาดไดจากการผลตครT งละมากๆ (Economies of scale) และผผลตยงสามารถลดตนทนการผลตตอหนวยไดจากการสะสมความชานาญในการผลตหลายๆครT ง (Learning curve) อกดวยและเพ�อตอบสนองอปสงคในประเทศท�มขนาดใหญยงสงผลใหเกดการปรบปรงประสทธภาพการผลตใหดขTน

19

2.2 ผซT อท� รจรง สาหรบผซT อ ในท�นT หมายความรวมถงผอปโภคบรโภค ชองทางการจดจาหนาย และผท�เปนองคกรหรอบรษทตางๆ โดยผซTอเหลานT จะมสวนในการเสรมสรางขอไดเปรยบเชงแขงขน คอ ผซTอในประเทศรจรงในการซTอสนคาและบรการแลว จะมการตTงมาตรฐานในการเลอกซTอสนคาหรอบรการนTนไวสง ซ� งเปนแรงกดดนใหบรษทตองพฒนาขอไดเปรยบเชงแขงขนในอตสาหกรรมท�ผซTอในประเทศรจรงมากกวาผซTอในตางประเทศ

2.3 อปสงคในประเทศเกดขT นกอนประเทศอ�น อตสาหกรรมท�เกดขT นเพ�อสนองตอบอปสงคในประเทศจะมความไดเปรยบเชงแขงขนได ถาอปสงคท�เกดขTนนTนเกดขTนกอนในประเทศแลว จงกลายเปนอปสงคสากลท�เกดขTนในประเทศอ�นๆ ภายหลง แตในทางตรงขามถาอปสงคในประเทศตอบสนองตออปสงคสากลลาชา ยอมสงผลใหประเทศนTนเสยเปรยบดานการแขงขนระหวางประเทศในอตสาหกรรมนTนได

2.4 สวนผสมของอปสงคในประเทศ ในอตสาหกรรมหน�งๆ อาจมหลายสวนตลาดท�มลกษณะของอปสงคคลายคลงกบอปสงคในตลาดโลก ซ� งถาตลาดนT นมความสาคญตออตสาหกรรมสงกวาตลาดเดยวกนนT ในประเทศอ�น จะสงผลใหบรษทสามารถมความไดเปรยบเชงแขงขนในตลาดนT ได ในทางตรงขามถาตลาดนTนมความสาคญในอตสาหกรรมต�ากวาตลาดสวนเดยวกนนT ในประเทศอ�นๆ ประเทศจะเสยเปรยบดานการแขงขนระหวางประเทศในอตสาหกรรมนTนได

3. อตสาหกรรมสนบสนนและเก�ยวเน�องในประเทศ (Related and Supporting Industries)

การท�ประเทศมอตสาหกรรมท�เก�ยวโยง (Related Industries) และ อตสาหกรรมสนบสนน (Supporting Industries) ท�มความไดเปรยบเชงแขงขน จะมความสมพนธเช�อมโยงกนของกจกรรมตางๆ ในกระบวนการผลต (Activity Linkages) ตามหวงโซอปทาน (Supply Chain) ยอมมผลทาใหอตสาหกรรมท�มอตสาหกรรมสนบสนนนTนสนบสนนอยมการผลตสนคาท�มคณภาพมวตถดบท�มคณภาพ และมตนทนการผลตต�า ซ� งสงผลใหอตสาหกรรมนTนมความไดเปรยบเชงแขงขน โดยความไดเปรยบเชงแขงขนท�เกดขTน เกดขTนเน�องจาก

3.1 ชองทางท�รวดเรว มประสทธภาพ และบางครT งมสทธพเศษมากกวาผผลตรายอ�นในตางประเทศในการเขาถงวตถดบหรอชTนสวนท�ดท�สด

20

3.2 ความรวมมอกนระหวางบรษทผใชกบบรษทผผลตวตถดบ ชTนสวนหรอเคร� องจกรซ� งถาสานกงานใหญของบรษทผผลตและของบรษทผใชอยในประเทศเดยวกน มกจกรรมสาคญและมผบรหารอยในประเทศเดยวกน ยอมสงผลทาใหเกดความรวมมอกนอยางจรงจงมากกวาในกรณท�สานกงานใหญของอกผายหน� งอยในประเทศเดยวกนกบบรษทสาขาของอกผายหน�ง

3.3 มความรวมมอกนในดานกระบวนการนวตกรรมและกระบวนการยกระดบและเพ�มจานวนบอเกดแหงความไดเปรยบเชงแขงขน คอ ถาผขายวตถดบชวยใหบรษทมองเหนถงวธใหม โอกาสใหม หรอเทคโนโลยใหม บรษทมชองทางท�รวดเรวในการเขาถงขอมลใหม ความคดใหม มมมองใหม และนวตกรรมใหมของผขายวตถดบ ซ� งเม�อทกฝายรวมมอกนแกไขปญหาแลกเปล�ยนแนวคดการวจยและพฒนาระหวางกน ยอมกอใหเกดการทางานท�มประสทธภาพและประสทธผลไดในท�สด นอกจากนT ผขายวตถดบมกจะกระจายขอมลใหมหรอนวตกรรมใหมไปสอตสาหกรรมท�เก�ยวเน�องซ� งจะสงผลทาใหอตราความเรวในการสรางนวตกรรมภายในอตสาหกรรมท�เก�ยวเน�องตางๆถกเรงใหเรวขTน

อยางไรกตามประเทศหน� งไมจาเปนตองมความไดเปรยบเชงแขงขนในทกอตสาหกรรมสนบสนนของอตสาหกรรมหน�งเพ�อทาใหอปสงคมความไดเปรยบเชงแขงขน และถาอตสาหกรรมเก�ยวเน�องมบรษทแมอยใกลกนและมนวตกรรมเดยวกนจะทาใหมการรวมมอกนอยางจรงจงอยตลอดเวลา สงผลใหมการพฒนานวตกรรมและเพ�มจานวนบอเกดแหงความไดเปรยบเชงแขงขนของทกๆฝายท�เก�ยวของกนนTนใหเพ�มมากขTน

4. ยทธการโครงสรางและสภาพการแขงขนของธรกจ (Firm Strategy Structure & Rivalry)

ปจจยท� เปนบอเกดแหงความไดเปรยบเชงแขงขนปจจยสดทายในระบบเพชร ไดแก ยทธการโครงสราง และสภาพการแขงขนในประเทศของบรษท โดยถาตวกาหนดนT ในประเทศใดสอดคลองกบขอไดเปรยบเชงแขงขนในอตสาหกรรมใดในประเทศนTน ตวกาหนดนTจะชวยสงเสรมใหประเทศมความไดเปรยบเชงแขงขนในอตสาหกรรมนTนได

4.1 ยทธการและโครงสรางของบรษทในประเทศ วฒนธรรมของประเทศยอมมผลกระทบตอการเลอกใชกลยทธและโครงสรางของบรษทในประเทศ ถงแมวาคงไมมประเทศใดท�ทกบรษทในประเทศนTนเลอกใชกลยทธและโครงสรางเดยวกนหมดแตบรษทสวนมากในประเทศเดยวกนมกมลกษณะรวมกนบางประการท�แตกตางจากบรษทในประเทศอ�น

21

4.2 สภาพการแขงขนในประเทศของบรษท สภาวะการแขงขนในประเทศ ทTงในดานราคาและดานอ�นๆ เชน ดานเทคโนโลย ถอเปนปจจยหน� งในระบบเพชรท�มความสาคญมากท�สดในการกาหนดความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศ คอ ถาในประเทศมการแขงขนท�รนแรงจะเปนแรงผลกดนใหผผลตตองพฒนา ตองนวตกรรม และตองปรบปรงกลยทธในการผลตใหสามารถผลตสนคาท�มคณภาพดวยตนทนต�า ซ� งจะทาใหสามารถแขงขนในตางประเทศไดในท�สด รวมทTงจากการท�ในประเทศมการแขงขนท�รนแรงเปนแรงกดดนใหบรษทตองสงออกเพ�อขยายตลาด โดยเฉพาะอยางย�งถาการลดตนทนจากการผลตครT งละมากๆ เปนบอเกดสาคญของความไดเปรยบเชงแขงขนของอตสาหกรรมนTน

การแขงขนในประเทศมประโยชนมากกวาการแขงขนระหวางประเทศในการกดดนใหเกดการพฒนาและนวตกรรม เน�องมาจากวาผแขงขนรายใหญในประเทศมกกอใหเกดแรงกดดนท�เหนและรสกไดชดกวาผแขงขนในตางประเทศ ความสาเรจของผแขงขนรายใดรายหน�งในประเทศจะเปนการชวยชTแนวทางใหแกผแขงขนรายอ�น รวมทTงเปนการดงดดผแขงขนรายใหมใหเขามาในอตสาหกรรมอกดวย ดงนTนผแขงขนในประเทศจงจาเปนตองแสวงหาขอไดเปรยบดานการแขงขนขTนสงซ� งเปนความไดเปรยบเชงแขงขนท�ย �งยนกวา ซ� งในการศกษายทธการโครงสรางและสภาพการแขงขนของธรกจนT จะรวมถง 6 ประเดน ท�มผลกระทบสาคญตอการสรางบรรยากาศในการแขงขน รวมทTงการดาเนนกลยทธของธรกจ ไดแก

1. การเปดเสรและนโยบายการคาระหวางประเทศ

2. นโยบายการสงเสรมการลงทน

3. นโยบายการแขงขนทางการคา

4. การบดเบอนและแทรกแซงกลไกตลาดของรฐ

5. ประสทธภาพการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐ

6. ความซบซอนในการดาเนนธรกจและกลยทธของธรกจ

นอกจากประโยชนตางๆ ท�กลาวมาขางตนแลว การแขงขนภายในประเทศจะมประโยชนมากขTนถาผแขงขนในอตสาหกรรมเดยวกนอยกระจกตวหรออยในเมองเดยวกน เน�องมาจากวาการท�บรษทอยในบรเวณเดยวกนจะทาใหขอมลขาวสารตางๆ ในอตสาหกรรมสามารถเผยแพรไดอยาง

22

รวดเรว บรษทตองมการเปล�ยนแปลงอยตลอดเวลาเพ�อรกษาความไดเปรยบเชงแขงขนของตนไวสงผลทาใหอตสาหกรรมเจรญกาวหนาไปเรวกวาผแขงขนในประเทศท�อยกระจดกระจายกน

จากท�กลาวมาขางตนเปนปจจยท�เปนบอเกดแหงความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศ แตอยางไรกตาม ตามแนวความคดของ ไมเคล.อ.พอรเตอร ยงมปจจยอก 2 ปจจย ท�ไมใชตวกาหนดโดยตรงแตเปนเพยงตวแปรท�มผลตอตวแปรทTง 4 ท�กาหนดความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศ ซ� งไดแก

5. เหตสดวสย (Chance)

เหตสดวสย หมายถง การเปล�ยนแปลงครT งสาคญท�อยนอกเหนอการควบคมของบรษทตางๆ ในอตสาหกรรม (โดยมบอยครT งท�อยนอกเหนอการควบคมของรฐบาลในประเทศนTนดวย แตอาจจะอยภายใตการควบคมของรฐบาลประเทศอ�น) เชน ส�งประดษฐใหม การเปล�ยนแปลงทางเทคโนโลยครT งสาคญ การเปล�ยนแปลงราคาปจจยการผลตครT งสาคญ การเพ�มสงขTนอยางกะทนหนของอปสงค การตดสนใจทางการเมองโดยรฐบาลประเทศอ�นๆ และสภาวะสงคราม เปนตน

เหตสดวสยดงกลาวขางตนมความสาคญตอการกาหนดความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศ เน�องมาจากวาเหตสดวสยจะกอใหเกดการเปล�ยนแปลงในโครงสรางของอตสาหกรรมในระบบเพชร หรอในบอเกดแหงขอไดเปรยบทางการแขงขนของอตสาหกรรม เหตสดวสยอาจลบลางขอไดเปรยบดานการแขงขนของผแขงขนรายเดม จงเกดชองวางท�ผแขงขนรายใหมสามารถเอาชนะผ แขงขนรายเดมได ในขณะท� เหตสดวสยกอใหเกดการเปล�ยนแปลงในโครงสรางอตสาหกรรมมาในระบบเพชร หรอในบอเกดแหงขอไดเปรยบดานการแขงขนของอตสาหกรรมประเทศท�จะประสบความสาเรจในการใชประโยชนจากการเปล�ยนแปลงนTน กคอ ประเทศท�มระบบเพชรท�สอดคลองกบการเปล�ยนแปลงนTน

6. รฐบาล (Government)

รฐบาลเปนตวแปรท�มผลกระทบตอตวกาหนดความไดเปรยบเชงแขงขนตางๆ 4 อยางขางตน โดยรฐบาลสามารถท�จะสงเสรมหรอขดขวางการเสรมสรางความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศได แตรฐบาลไมมความสามารถท�จะสรางความไดเปรยบเชงแขงขนไดโดยตรงแตจะตองกระทาผานการดาเนนนโยบายในการสงเสรมการวจยและพฒนา ใหการสนบสนนอตสาหกรรมใหสทธพเศษตางๆ ยอมสงผลทาใหอตสาหกรรมมตนทนต�า แลวกอใหเกดความสามารถในการ

23

แขงขนไดในท�สด แตในทางตรงกนขามถารฐบาลดาเนนนโยบายผดพลาด ยอมสงผลทาใหอตสาหกรรมไมสามารถแขงขนกบตางประเทศในตลาดโลกไดจากท�กลาวมาขางตน เปนตวกาหนดตางๆ ท�เปนบอเกดแหงความไดเปรยบเชงแขงขนของประเทศและตวแปรท�มอทธพลตอตวกาหนดเหลานTนซ� งประกอบกนเปนระบบเพชรท�สมบรณดงรปท� 2.4

รปท� 2.4 ระบบเพชรท�สมบรณ

กลยทธ โครงสราง และสภาพการแขงขนในประเทศของบรษท (Firm Strategy, Structure and

Rivalry)

อปสงคในประเทศ Demand Conditions

อตสาหกรรมสนบสนนและเก�ยวเน�องในประเทศ (Related and Support Industries)

ปจจยการผลตในประเทศ Factor Conditions

รฐบาล

เหตสด วสย

24

2.1.4 แนวคดการพฒนาขดความสามารถของอตสาหกรรมโดยการรวมกลมธรกจเพ�อการแขงขน (Cluster)

ศรญญา หอมสนธ [6] ดวยระบบเศรษฐกจโลกปจจบนไดเขาสยคเศรษฐกจใหม (New Economy) ท�มการพฒนาเปล�ยนแปลงอยางรวดเรว สลบซบซอนและเช�อมโยงกนมากขT น นบเน�องจากความกาวหนาของเทคโนโลยท�ทนสมยท�นามาใชในการผลต การตลาด การบรการและการส�อสารโทรคมนาคม อกทTง จากการเปดตลาดการคาเสรตามพนธกรณขององคการการคาโลก (WTO) ตลอดจนการรวมกลมการคาในภมภาคตางๆ ของโลกท�ทวสงขTนเปนลาดบ นบเปนเง�อนไขท�สงผลตอการแขงขนทางการคาใหทวความเขมขนมากขTน ธรกจจงจาเปนตองปรบตวเพ�อรองรบกบความเปล�ยนแปลงไดอยางรวดเรวเพ�อความอยรอด

ดงนTนเพ�อทาใหอตสาหกรรมอยรอดในยคเศรษฐกจใหมไดอยางมประสทธภาพจงไดมการนาแนวคดเก�ยวกบคลสเตอร (Cluster) หรอการรวมกลมของผประกอบการในบรเวณพTนท�เดยวกน โดย อลเฟรด มารแชล (Alfred Marshall) ผซ� งเปนศาสตราจารยแหงมหาวทยาลยเคมบรดจ ไดตTงขอสงเกตวากลมอตสาหกรรมท�ฝงตวอย ณ ท�ใดท�หน� งจะมประสทธภาพท�ดกวาอตสาหกรรมท�กระจายกนอยและดาเนนธรกจโดยลาพง โดยรปแบบท�สะทอนแนวคดของคลสเตอรท�เปนรปธรรมไดแก เขตอตสาหกรรมในอตาล ซ� งมววฒนาการมากกวารอยป โดยมกลมผประกอบการขนาดกลางและขนาดเลกมารวมตวกนเพ�อทาธรกจอยในพTนท�เดยวกน มความรวมมอกนและแขงขนในเวลาเดยวกนดวย การรวมตวในลกษณะนT ไดนาไปสความไดเปรยบเชงแขงขนทางธรกจ ตอมาไดรบการพฒนาเปนทฤษฎ โดยศาสตราจารย ไมเคล อ พอรเตอร (Michael E. Porter) และดวยภาวะเศรษฐกจโลกไดเปล�ยนแปลงไปมาก อนเน�องมาจากกระแสโลกาภวฒน การเปดเสรทางการคา และผลกระทบของเทคโนโลยท�มการพฒนาซบซอนขTน จงทาใหคลสเตอรย�งมบทบาทสาคญมากขTนในฐานะท�เปนเคร�องมอในการเพ�มขดความสามารถในการแขงขนและการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ

“คลสเตอร” ตามแนวคดของ Michael E. Porter หมายถง ความรวมมอกนและการเช�อมตอกนตลอดเวลาของกลมอตสาหกรรม ซ� งอาจเปนอตสาหกรรมเดยวกนหรอตางอตสาหกรรมกนอนเปนอตสาหกรรมท�มความตอเน�องกน รวมถงผจดหาวตถดบสาหรบการผลตโดยมเปาหมายและยทธวธรวมกน ตลอดจนหนวยงานหรอสถาบนตางๆท�เก�ยวของและกลมบคลากรซ� งใหบรการดานการเงนท�มความรความเช�ยวชาญในธรกจหรออตสาหกรรมนTนมารวมตวกนในพTนท�ภมศาสตรเดยวกน ซ� งจะกอใหเกดการบรหารจดการดานความรเทคนค รวมถงการแลกเปล�ยนขอมล ขาวสาร

25

และนาไปสการพฒนาศกยภาพการผลตรวมกน โดยมภาครฐเปนผ สนบสนนและจดหาสาธารณปโภคท�จาเปนให

นอกจากนT ไมเคล อ พอรเตอร (Michael E. Porter) ยงไดกาหนดคณลกษณะเฉพาะท�สาคญของคลสเตอร ประกอบดวย

1. การเช�อมโยงซ� งกนและกน (Connectivity) เน�องจากทาใหเกดการแลกเปล�ยนความร ผลท�ตามมานอกเหนอจากการถายทอดความรแลว อาจนาไปสความคดใหม ทT งนT การเช�อมโยงไมไดจากดอยเฉพาะภายในกลมบรษทหรอผประกอบการเทานTน แตยงรวมถงการเช�อมโยงกบผจดสงสนคา ลกคา ตลอดจนสถาบนวจย และองคกรอ�นๆ ท�เก�ยวของ

2. ความรวมมอ (Collaboration) โดยเฉพาะอยางย�งในดานท�เปนประโยชนรวมกนท�มความรวมมอและพ�งพากนและกนอนจะนาไปสความเช�อถอไววางใจ

3. การแขงขน (Competition) เปนการแขงขนท�อยบนพTนฐานของความรวมมอกน เชน รวมมอกนทาการตลาด หรอซTอวตถดบในขณะท�ยงคงแขงขนกนพฒนารปแบบสนคาเปนตน

4. ประสทธภาพโดยรวม (Collective Efficiency) จากความรวมมอทามกลางการแขงขน พรอมกบการเช�อมโยงท�เปนระบบในการถายทอดความร จะทาใหคลสเตอรมประสทธ-ภาพโดยรวมเหนอกวาผประกอบการท�ไมมการรวมตวหรอรวมตวกนเฉพาะในดานธรกจการคาเพยงอยางเดยว

จากความคดเหนของผเช�ยวชาญดานกลยทธทางธรกจจากมหาวทยาลยฮารวารด คอ ไมเคล อ พอรเตอร ไดบงชT วาความไดเปรยบในการแขงขนเปนส�งท�สาคญและจาเปนตอการแขงขนของประเทศชาตในปจจบน เพราะจาเปนตองอาศยยทธวธมาใชเพ�อใหเกดความไดเปรยบทางธรกจโดยเร�มตTงแตการเลอกอตสาหกรรมหรอธรกจท�มศกยภาพและสามารถสรางผลกาไรสง (โดยใชวธประเมนสภาวะแวดลอมของอตสาหกรรมตามองคประกอบเพ�อศกษาถงขอไดเปรยบเชงการแขงขนของอตสาหกรรม หรอท�เรยกวา Diamond Model) ตลอดจนการสรางกลมท�เปนลาดบขTนตอน จนถงการผสมผสานเอากลยทธทางการแขงขนเพ�อเพ�มขดความสามารถท�เหมาะสมกบปจจยภายในและภายนอกของอตสาหกรรมหรอธรกจในประเทศท�ถกคดสรรมาแลวเปนสาคญ เพ�อเปนการนาไปสการพฒนาในการแขงขนในตลาดโลก จงมกระบวนการสรางกลมท�มประสทธภาพ

26

ในอนท�จะชวยเสรมสรางความเขมแขงของภาคการผลตและเปนการเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของประเทศโดยรวม ซ� งมขTนตอนดงนT

ขTนตอนการสรางกลม เปนขTนตอนเพ�อกระตนและสงเสรมใหเกดการรวมกลมใน คลสเตอร โดยชT ใหเหนถงความสาคญและประโยชนของการพฒนาคลสเตอร ชกชวนและจงใจใหเขารวมกลม การทากจกรรมรวมกนเพ�อสรางความสมพนธในกลมสมาชก โดยเร�มจาการเลอกธรกจท�มความตTงใจและมความพรอม โดยธรกจและการดาเนนงานของกจการท�จะมารวมกลมเหลานTอาจมความเก�ยวพนในลกษณะใดลกษณะหน� ง ดงตอไปนT คอ อยในแหลงหรอพTนท�ประกอบการเดยวกน เปนธรกจท�ตอเน�องในลกษณะของหวงโซอปทาน มอปสงคและมตลาดท�มความตองการคลายคลงกน มบคคลท�มภาวะผนา และมความเช�ยวชาญเฉพาะดานเม�อรวบรวมกลมธรกจไดแลว ขTนแรกเร�มนดพบประชมหารอเพ�อปรบกระบวนความคดใหเปนไปในทศทางเดยวกน ตอมาจงคดเลอกผนาท�มวสยทศนและเปนท�ยอมรบในกลมเพ�อเปนแกนนาในการปฏรป และทาการรวมกนกาหนดวตถประสงคและสรางเปาหมายรวมของกลมใหชดเจน เพ�อปองกนการหาประโยชนเฉพาะราย เชน การกาหนดคแขง ตลาดการแขงขน รวมถงการวางกรอบการดาเนนงานวาใครทาอะไร ท�ไหน เม�อใด อยางไร เพ�อใหเกดความชดเจน มความตอเน�องของการดาเนนงานและสามารถประเมนผลได ตลอดจนรวมกนกาหนดเคร�องมอชT วด เพ�อการประเมนผล เพ�อใหสามารถปรบปรงแกไขกลยทธและแผนงานไดเม�อจาเปน อยางไรกตาม ในขTนตอนนT ถอเปนขTนตอนท�ยากท�สด และใชระยะเวลาพอสมควร ทTงนT เน�องจากผประกอบการสวนใหญยงไมคนเคยกบการเปดเผยกบการเปดเผยแนวความคดของตนตอผอ�นโดยเฉพาะผท�ประกอบธรกจอยางเดยวกบตน ดงนTน ผนากลมจาเปนตองสามารถชT จงและอธบายถงประโยชนท�ทกฝายจะไดรบ โดยเนนท�การรวมกนแขงมากกวาแขงกนเอง ซ� งนอกจากจะเปนผประกอบการธรกจดวยกนแลว ผมสวนรวมสนบสนนยงควรประกอบดวยหนวยงานของรฐ หรอ องคกรปกครองทองถ�น สถาบนการศกษา นบเปนองคประกอบท�สาคญในการท�สรรสรางใหเกดการมสวนรวมและสรางพลงผลกดนใหเกดการปฏรปอยางราบร�น

ขTนตอนการวเคราะหสถานภาพของกลม ศกษาขดความสามารถในการแขงขนของกลมคลสเตอรท�ไดรบการคดสรรแลว โดยพจารณาจากปจจยท�เก�ยวของทTงหมดตTงแตธรกจตนนT าจนถงปลายนT าเม�อเปรยบเทยบกบคแขงในดานการผลต เทคโนโลย นวตกรรม รวมถงจดออน จดแขง โอกาส และอปสรรค

27

ขTนตอนการกาหนดแผนปฏบตงานในกลมคลสเตอร สมาชกในกลมรวมกนพจารณาผลการวเคราะหสถานภาพของกลม รวมกนกาหนดวสยทศน และยทธศาสตรของกลมและแนวทางในการพฒนาขดความสามารถในการแขงขน

ขTนตอนการถายโอนจากแผนงานไปสการปฏบตการ เร�มตนดาเนนโครงการนารองเพ�อใหเหนประโยชนของการรวมกลมในเชงรปธรรมอยางรวดเรว โดยดาเนนการ ตามแผนการท�วางไว นาผลท�ไดมาวเคราะหเพ�อปรบปรงการดาเนนงานกอนนาไปสการปฏบตจรงท�บงเกดผลอนมประสทธภาพสงสดตออตสาหกรรมท�เลอกดาเนนการตามรปแบบคลสเตอรนTนตอไป

จากการสรางกลมในลกษณะดงกลาวจะเปนการเสรมสรางใหเกดการเรยนรสรางทกษะท�จะนาไปสการพฒนาสนคาและผลตภณฑ การสรางนวตกรรมท�จะกอใหเกดการลงทน การจางงานและเพ�มผลผลต เปนวงจรของการพฒนาท�ตอเน�องกนไป ซ� งการท�จะนาพากระบวนการขบเคล�อนไปอยางมประสทธภาพจาเปนท�จะตองมกลยทธเปนปจจยสงเสรม ซ� งศาสตราจารย ไมเคล อ พอรเตอร เสนอกลยทธของการพฒนา “คลสเตอร” สาหรบประเทศท�จดอยในกลม Emerging Market เชน ประเทศไทยไว 6 ประการ

1. สงเสรมใหเกดสภาพแวดลอมทางธรกจท�ด

2. ยกระดบคลสเตอรธรกจดTงเดมของตนเอง ซ� งรวมถงภาคการเกษตร

3. เปดรบการลงทนโดยตรงของนกลงทนตางชาต ดวยการวางระบบจงใจท�มสทธประโยชนทางภาษและรปแบบอ�นๆ ท�สามารถยกระดบคลสเตอรได

4. ถาอตสาหกรรมท�มารวมกลมกนมหนสวนของบรษทขามชาตอยแลว ควรทาใหบรษทเหลานTนเปนสวนหน� งของคลสเตอรดวยการสนบสนนใหเกดประสทธภาพการผลตท�ดขTนใหกบทองถ�น

5. ควรจดตTงเขตปลอดภาษรอบๆ คลสเตอร แตควรเปนเขตปลอดภาษท�มกรอบกตกา ซ� งสามารถนาไปสการเช�อมโยงกบเศรษฐกจทองถ�น

6. การพฒนาโครงสรางคลสเตอร ควรมองคประกอบดงนT คอ ใหภาคเอกชนเปนผนา และรฐบาลเขามามสวนรวมและมเงนทนเร�มตนเพ�อสนบสนนการกอตTงระบบคลสเตอร

28

ตามทฤษฎแลวคลสเตอรจะสงผลโดยตรงตอความสามารถการแขงขนโดยจะเพ�มผลผลตของผประกอบการหรอผผลต พรอมกบเพ�มขดความสามารถทางนวตกรรม อนเปนผลใหกลมอตสาหกรรมนTนๆ สามารถยนอยไดดวยตนเอง และสามารถพฒนาตนเองใหสามารถแขงขนกบคแขงได นอกจากนT คลสเตอรยงกอใหเกดประโยชนแกสมาชกในหลายดานดวยกน เชน สามารถเขาถงแหลงตนทนวตถดบท�ถกลง เน�องดวยในคลสเตอรหน�งๆ มกจะประกอบดวย อตสาหกรรมท�เก�ยวของกนจานวนหน� ง ซ� งมกจะใชวตถดบประเภทเดยวกนหรอคลายคลงกน ดงนTน ตนทนคาวตถดบท�ตองใชรวมกน คาขนสง การลงทนดานการวจยและการพฒนารวมกน ยอมไดราคาท�ถกกวาผประกอบการเพยงรายเดยวดาเนนการ ทTงนT จากการมความสมพนธภาพอนดตอกนบนพTนฐานของความไววางใจจะชวยใหเกดความม�นใจวา ไมมการฉวยโอกาสเอาเปรยบตอกน นอกจากนTน จากการจดแบงหนาท�การผลตตามความชานาญของผประกอบการแตละรายยอมจะสงผลใหเกดการพฒนาความเช�ยวชาญของแตละบรษท ซ� งยอมกอใหเกดผลผลตท�มประสทธภาพ อนนามาซ� งการเพ�มขนาดของการผลตท�จะขยายใหญขT น เพ�อตอบสนองตอความตองการของผบรโภค และเก�ยวเน�องไปสการพฒนาความสามารถดานนวตกรรม จากการทางานรวมกน ความใกลชดระหวางผประกอบการตลอดสายการผลตกบลกคา ทาใหสามารถทราบถงความตองการของลกคาและแนวโนมของความตองการของตลาดไดเปนอยางด ซ� งนบเปนแนวทางใหสามารถนาไปสการเกดแนวความคดใหมๆ ในการพฒนาผลตภณฑ การปรบปรงคณภาพ การปรบเปล�ยนกระบวนการทางธรกจเพ�อประสทธภาพท�สงขTน โดยท�การเรยนรเก�ยวกบววฒนาการของเทคโนโลยท�กาลงจะเกดขTนจะเปนไปโดยสะดวกและรวดเรว รวมไปถงววฒนาการดานอปกรณเคร�องกล ชTนสวน และบรการตางๆ ส�งเหลานTนาไปสการพฒนาดานนวตกรรม ซ� งทายท�สดแลว จะเปนแนวทางอนจะไปสการพฒนาอตสาหกรรมและขดความสามารถในการแขงขนของประเทศในอตสาหกรรมนTน อกทTงยงอาจนาไปสเปาหมายในขTนสงขT นไป คอ การพฒนาเทคโนโลยและการสรางนวตกรรมท�มความกาวหนาลTายคอกระดบ

29

2.2 งานวจยท�เก�ยวของ

อนนต จรงวทยานนท [9] ไดทาการศกษาวเคราะหเสถยรภาพการสงออกของประเทศไทยไปยงกลมประเทศตะวนออกกลาง ในชวงเวลา พ.ศ. 2518-2528 โดยใชดชนความไรเสถยรภาพในรายไดจากการสงออกไปกลมประเทศตะวนออกกลาง โดยวธหาคาเฉล�ยของรอยละความเบ�ยงเบนจากสมการแนวโนมเสนตรง (An average percentage deviation from the least squares trend time) ปรากฏวารายไดท�ไดรบจากการสงออกของไทยไปยงกลมตะวนออกกลาง 15 ตลาด คอนขางมเสถยรภาพ แตเม�อพจารณาเปนรายสนคาและตลาดสงออก พบวามความไรเสถยรภาพ (ผนแปรในระยะสT น) ซ� งในการวเคราะหคารอยละของความผนแปรของรายไดสงออกทTงหมด (Contribution Percentage) พบวาขาวมสวนทาใหเกดความผนแปรของรายไดจากการสงออกทTงหมดมากท�สด และในการพจารณาถงคาสดสวนของสนคาแตละชนดท�มสวนกอใหเกดความไรเสถยรภาพในรายไดจากการสงออกทTงหมดมากนอยเพยงใด (Contribution Share ratio) พบวา สนคาท�สงออกไปตลาดตะวนออกแลวเกดความไรเสถยรภาพนายไดจากการสงออกมากกวาสดสวนท�สงออกของสนคาชนดนTนๆ มจานวน 10 ชนด ไดแกสนคานาเขา-สงกลบ นT าตาล นT าตาลนม เหลกและเหลกกลา ส� งทอ อ�นๆ เคร� องใชทาดวยไม รองเทา เคร� องเดนทาง ผลไมกระปอง เฟอรนเจอร และอญมณ ทางดานการตลาดพบวาตลาดท�มรอยละของการกอใหเกดความไรเสถยรภาพใหแกรายไดจากการสงออกทTงหมดของไทยในตลาดตะวนออกกลางมากกวาสดสวนในการสงออกของตลาดนTนๆ มจานวน 5 ตลาด คอ จอรแดน อยปต อสราเอล ซเรย และกาตาร ซ� งแสดงวาตลาดเหลานT มความผนแปรของรายไดมาก รายไดจากตลาดเหลานT มความไมแนนอน อก 10 ตลาด คอ โอมาน ซาอดอาระเบย สหรฐอาหรบเอมเรตส อหราน เลบานอน ไซปรส อรก คเวต เยเมนใต และลเบย เปนตลาดท�ดเพราะมการผนแปรของรายไดนอย

มนตร สงหะวาระ [2] ไดทาการศกษาการวเคราะหเสถยรภาพและปจจยสาคญท�มผลตอการสงออกสนคาของไทยไปกลมตะวนออกกลาง โดยใชการวเคราะหทTงในเชงพรรณนาและเชงปรมาณโดยใชคาดชนความไรเสถยรภาพ ดชนการกระจกตว แบบจาลองสวนแบงตลาดคงท� และสมการถดถอยเชงซอนดวยวธกาลงสองนอยท�สด ปรากฏวารายไดโดยรวมจากการสงออกสนคาไปตะวนออกกลางคอนขางมเสถยรภาพเพราะไดรบการชดเชยจากความผนแปรในรายไดท�ไดรบจากการสงออกสนคาแตละชนดและแตละตลาด ในขณะท�ขนาดของความไรเสถยรภาพของรายไดจากการสงออกสนคาแตละชนดและแตละตลาดมความผนแปรมากกวา และในชวงท�ทาการศกษาคาดชนการกระจกตวมคาคอนขางสงและมการเปล�ยนแปลงไมมากนกทTงในระดบสนคาและระดบตลาดนอกจากนT ปจจยท�สามารถอธบายความไรเสถยร-ภาพการสงออกโดยรวมไดเปนอยางดคอ

30

ความไรเสถยรภาพของผลผลตมวลรวมภายในประเทศ ระดบการกระจกตวของสนคาโดยรวมและความไรเสถยรภาพของสวนแบงตลาดโดยรวม สาหรบสนคาแตละชนดพบวาปจจยระดบการกระจกตวของตลาดสงออกสามารถอธบายความไรเสถยรภาพในการสงออกไดเปนอยางดในสนคาไก และเปดแชเยนแชแขง ผลไมกระปอง รองเทา เคร�องปรบอากาศ ปจจยดานความไรเสถยรภาพของสวนแบงตลาดสามารถอธบายความไรเสถยรภาพในการสงออกไดเปนอยางดในสนคาไกและเปดแชเยนแชแขง ผลไมกระปอง รองเทา เคร�องปรบอากาศ และเสTอผา เชนกน สวนสนคาท�มการเปล�ยนแปลงของมลคาการสงอออกลดลงเน�องจากปจจยดานราคา ไดแก สนคาขาว ผาผน เสTอผาสาเรจรป ไกและเปดแชเยนแชแขง ทอเหลกและขอตอ สนคาท�มการเปล�ยนแปลงของมลคาการสงออกเพ�มขTนเน�องจากปจจยดานราคา ไดแก สนคาอาหารทะเล ผลไมกระปอง พลาสตก รองเทาและชTนสวน ตเยน ตแชแขง หมอแบตเตอร� เฟอรนเจอร เคร�องปรบอากาศ และยางพารา สนคาท�มการเปล�ยนแปลงของมลคาการสงออกเพ�มขTนเน�องจากสนคาเปนท�ตองการของตลาดตะวนออก-กลาง ไดแก สนคาอญมณและเคร�องประดบ และนTาตาลทราย

ศรญญา หอมสนธ [6] ไดทาการศกษาการสงออกสนคาหตถกรรมไทยไปประเทศยโรปตะวนตก โดยใชการวเคราะหดวยแนวคดทางการคาระหวางประเทศเก�ยวกบความเปล�ยนแปลงทางดานรสนยม และแนวคดทางดานการตลาด แลวนาผลจากการวเคราะหมากาหนดเปนแนวทางการพฒนาศกยภาพการสงออกสนคาหตถกรรมไทย ปรากฏวา เม�อสงคมมการเปล�ยนแปลงกอใหเกดความตองการท�เปล�ยนแปลง ตลอดจนทศนคต ความเช�อตางๆ จะแปรเปล�ยนไปตามภาวะของเศรษฐกจนTนโอกาสของการจาหนายสนคาหตถกรรมท�เกดจากการเปดเสรทางการคานTน มภาวการณแขงขนท�รนแรงจากประเทศคแขงขนทางการคา ไมวาจะเปนเร� องของราคา รปแบบผลตภณฑ ดงนTน การพฒนาและปรบปรงรปแบบผลตภณฑ สรางมาตรฐาน นบวาเปนส�งสาคญท�จะทาใหสนคาหตถกรรมสามารถจาหนายไดมากขTน นอกจากนTการพจารณาถงพฤตกรรมผบรโภคสนคาหตถกรรมไทยของชาวยโรปไมอาจปฏเสธไดวา “การออกแบบ” เปนปจจยสาคญในการเลอกซTอสนคาหตถกรรมในตลาดตางประเทศ เน�องจากประเทศในแถบยโรปนอกจากจะใหความสาคญในเร�องประโยชนจากการใชสอยสนคาแลว ความสวยงาม แปลกตา โดดเดน และความมเอกลกษณกมความสาคญเชนเดยวกนนอกจากนT ยงพบวาสนคาหตถกรรมจะถกวางจาหนายในรานคาหรอหางสรรพสนคาขนาดใหญ และการทาเอกสารเพ�อเผยแพรขอมลเก�ยวกบหตถกรรมไทย กเปนการสรางการรบร และปรบทศนคตของผบรโภคตอสนคาหตถกรรมไทย เปนการสงเสรมใหสนคาหตถกรรมไทยในการจาหนายมากขTน การพฒนาสนคาหตถกรรมจงตองดาเนนการใหสอดคลองตอสภาพสงคมและเศรษฐกจท�เปล�ยนแปลงไป การนาเอาจดเดนของงานหตถกรรมท�มเอกลกษณ

31

วฒนธรรมทสบเน�องมาแตโบราณ มาทาการสรางสรรคใหเกดคณคาทางเศรษฐกจ ซ� งจะตองคานงถงประโยชนในการใชสอย คณภาพ คณคาทางศลปะ และการใชวตถดบอยางคมคา เพ�อสรางสรรคงานท�มมลคา การปรบปรงพฒนากระบวนการผลตอยางตอเน�อง การใชเคร�องมอและอปกรณท�เหมาะสมในการผลตจะทาใหประหยดเวลา ลดตนทนในการผลต จดไดวาเปนแนวทางหน�งท�จะชวยใหผผลตสนคาหตถกรรมมรายไดเพ�มขTน

วรรณ ม�งวานช [11] ไดทาการศกษากลยทธการเพ�มขดความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรมเฟอรนเจอร โดยใชการวเคราะหดวยแนวคดทฤษฎเพชร และ SWOT Analysis มาวเคราะหศกยภาพในการแขงขนของอตสาหกรรมเฟอรนเจอรไทย ผลการศกษาพบวาอตสาหกรรมเฟอรนเจอรไมยางพาราไทยยงมศกยภาพท�ด และสามารถแขงขนไดในตลาดโลก แตตองมการพฒนาเพ�อใหสามารถแขงขนไดอยางย �งยน โดยไดนาเสนอแนวทางการกาหนดกลยทธสาหรบอตสาหกรรมและ กลยทธสาหรบผประกอบการ รวมถงกลยทธในตลาดตางๆท�สาคญ ไดแก สหรฐอเมรกา ญ�ปน และสหภาพยโรป จากการศกษาเหนวาในปจจบนมการแขงขนกนสงมาก โดยเฉพาะอยางย�งในดานรปแบบและราคา ซ� งเปนปจจยสาคญในการแขงขน ดงนTนในการเพ�มศกยภาพของอตสาหกรรมกลยทธท�สาคญ คอ การพฒนาผลตภณฑ โดยการสรางความแตกตางของผลตภณฑจากคแขงขนในรปแบบ เพ�อสามารถสรางมลคาเพ�มใหแกสนคาได ในสวนของกลยทธอ�นๆ ท�ควรพฒนาและปรบปรง ไดแก ดานวตถดบควรสนบสนนใหมการปลกไมยางพาราเพ�มขTนในภมภาคอ�นๆ รวมทTงพฒนาคณภาพสนคาในดานมาตรฐานการผลตโดยการควบคมการผลตในทกขTนตอน นอกจากนTนการสงเสรมการขาย เชน การประชาสมพนธ การรวมงานแสดงสนคาในตางประเทศ และบรการท�ด เชน การสงมอบสนคาตรงตามเวลายงเปนกลยทธท�สาคญท�ผผลตไทยควรนามาดาเนนการและพฒนาเพ�อสามา-รถแขงขนกบประเทศอ�นๆ ไดอยางย �งยน

ศรประภา สายทอง [3] ไดทาการศกษาธรกจสงออกหตถกรรมท�ผลตจากผกตบชวาไปประเทศญ�ปน โดยศกษาถงความสมพนธระหวางปจจยท�เก�ยวของกบอปสงคหตถกรรมเคร�องจกรสานท�ผลตจากผกตบชวา ในประเทศคคา ศกษาแนวโนมปรมาณการสงออกหตถกรรมเคร�องจกรสานท�ผลตจากผกตบชวาไปยงตลาดตางประเทศ จากการศกษาพบวาอตสาหกรรมหตถกรรมเคร�องจกรสานปจจบนมการผลตมากขT นรวมทTงมความหลากหลายมากขTน นอกจากจะทาเปนกระเปา ยงสามารถนาไปทาเปนเส�อ หมวก แจกน ไดอกดวย เน�องจากปจจบนมการรณรงคในเร�องอนรกษธรรมชาตและส�งแวดลอม ทาใหหตถกรรมเคร�องจกรสานเปนท�นยมมากขTนไปดวย โดยพบวาประเทศท�นาเขาหตถกรรมเคร�องจกรสานมากไดแกสหรฐอเมรกา, สหภาพยโรป, และ ญ�ปน ปรมาณการสงออกหตถกรรมเคร�องจกรสานไทยในป 2006 คดเปนมลคา 361 ลานบาท และ

32

ปรมาณการสงออกหตถกรรมเคร�องจกรสานไทยไปสหรฐอเมรกาในปเดยวกนมมลคาเทากบ 101 ลานบาท หรอ 27.98% ของมลคาการสงออกหตถกรรมเคร�องจกรสานทTงหมดปรมาณการสงออกหตถกรรมเคร�องจกรสานไทยไปเนเธอรแลนด ป 2005-2006 คดเปนอตราการเตบโตถง 84.6% สวนมลคาการสงออกไปญ�ปนหตถกรรมเคร�องจกรสาน ในป 2005-2007 มแนวโนมสวนแบงการตลาด(Market Share) เพ�มขTนทกป คอ จากป 2005 มสวนแบงการตลาด เทากบ 31.96% และในป 2007 คาดการณวาจะมสวนแบงการตลาดเพ�มขTนเทากบ 43.51% มอตราการเจรญเตบโตถง 36.13%