130

7434 วารสารวศวกรรมศาสตร

ม ห า ว ท ย า ล ย เ ช ย ง ใ ห ม

คณะวศวกรรมศาสตร

คณะวศวกรรมศาสตร

130 Received 2 May 2016Accepted 10 January 2017

การจ าลองการรวไหลแอมโมเนยเพอจดท าแผนและฝกซอมอพยพใหกบพนกงานในสหกรณกองทนสวนยางนาทว

อ าเภอนาทว จงหวดสงขลา Simulation of Ammonia Leakage for Emergency Plan and Evacuation Practice among Workers at

Rubber Holder Cooperative Natavee, Natavee District, Songkhla Province

ธนาวฒน รกกมล1* ธตมา ณ สงขลา1 และ มณ ศรชะนนท2

Tanawat Rakkamon1* Thitima Na-songkhla1 and Manee Srichanun2 1สาขาวชาสขศาสตรอตสาหกรรมและสขภาพสงแวดลอม คณะวทยาการสขภาพและการกฬา

มหาวทยาลยทกษณ พทลง 93210 2สาขาประมง คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย นครศรธรรมราช 80110

1Department of Industrial Hygiene and Environmental Health, Faculty of Health and Sports Science, Thaksin University, Phatthalung, 93210 Thailand

2Department of Fishery, Faculty of Agriculture, Rajamangala University of Technology Srivijaya, Nakhon Si Thammarat, 80110 Thailand

*Corresponding author: tanawat.r@hotmail.com, Telephone/Fax Number 07-460-9613

บทคดยอ แอมโมเนยเปนสารเคมทมคณสมบตในการรกษาสภาพน ายาง แตหากขาดการควบคมและปองกนกอาจกอใหเกดอบตภยได การศกษานจงมวตถประสงคเพอประเมนความรนแรงการรวไหลของกาซแอมโมเนยจากถงกกเกบของสหกรณกองทนสวนยางนาทว อ าเภอนาทว จงหวดสงขลา โดยการประยกต ใชโปรแกรม Area Location of Hazardous

Atmospheres (ALOHA) พรอมทงจดท าแผนฉกเฉน ระงบและฝกซอมการอพยพแกพนกงาน ผลการศกษาพบวา ความรนแรงของการรวไหลของกาซแอมโมเนยม 3 ระดบคอ ERPG-1 (ความเขมขน 25 ppm) ระยะทางรวไหลเทากบ 2,000

เมตร ERPG-2 (ความเขมขน 150 ppm) ระยะทางรวไหลเทากบ 921 เมตร และ ERPG-3 (ความเขมขน 750 ppm) ระยะทางรวไหลเทากบ 381 เมตร ดงนนการจดท าแผนจดอพยพทปลอดภยตองมากกวา 381 เมตร และผลจากการฝกซอมตามแผน พบวาพนกงานมความรเพมขนอยในระดบสง ( x = 0.91, SD = 0.07) อยางมนยส าคญทางสถต (p=0.03)

และฝกปฏบตไดถกตองคดเปนรอยละ 85.70 ฉะนนควรมการฝกซอมแผนฉกเฉนอยางตอเนอง อนจะน ามาซงการลดความรนแรงและความสญเสยทอาจจะเกดขนได

74

130 131

การจ าลองการรวไหลแอมโมเนยเพอจดท าแผนและฝกซอมอพยพใหกบพนกงานในสหกรณกองทนสวนยางนาทว

อ าเภอนาทว จงหวดสงขลา Simulation of Ammonia Leakage for Emergency Plan and Evacuation Practice among Workers at

Rubber Holder Cooperative Natavee, Natavee District, Songkhla Province

ธนาวฒน รกกมล1* ธตมา ณ สงขลา1 และ มณ ศรชะนนท2

Tanawat Rakkamon1* Thitima Na-songkhla1 and Manee Srichanun2 1สาขาวชาสขศาสตรอตสาหกรรมและสขภาพสงแวดลอม คณะวทยาการสขภาพและการกฬา

มหาวทยาลยทกษณ พทลง 93210 2สาขาประมง คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย นครศรธรรมราช 80110

1Department of Industrial Hygiene and Environmental Health, Faculty of Health and Sports Science, Thaksin University, Phatthalung, 93210 Thailand

2Department of Fishery, Faculty of Agriculture, Rajamangala University of Technology Srivijaya, Nakhon Si Thammarat, 80110 Thailand

*Corresponding author: tanawat.r@hotmail.com, Telephone/Fax Number 07-460-9613

บทคดยอ แอมโมเนยเปนสารเคมทมคณสมบตในการรกษาสภาพน ายาง แตหากขาดการควบคมและปองกนกอาจกอใหเกดอบตภยได การศกษานจงมวตถประสงคเพอประเมนความรนแรงการรวไหลของกาซแอมโมเนยจากถงกกเกบของสหกรณกองทนสวนยางนาทว อ าเภอนาทว จงหวดสงขลา โดยการประยกต ใชโปรแกรม Area Location of Hazardous

Atmospheres (ALOHA) พรอมทงจดท าแผนฉกเฉน ระงบและฝกซอมการอพยพแกพนกงาน ผลการศกษาพบวา ความรนแรงของการรวไหลของกาซแอมโมเนยม 3 ระดบคอ ERPG-1 (ความเขมขน 25 ppm) ระยะทางรวไหลเทากบ 2,000

เมตร ERPG-2 (ความเขมขน 150 ppm) ระยะทางรวไหลเทากบ 921 เมตร และ ERPG-3 (ความเขมขน 750 ppm) ระยะทางรวไหลเทากบ 381 เมตร ดงนนการจดท าแผนจดอพยพทปลอดภยตองมากกวา 381 เมตร และผลจากการฝกซอมตามแผน พบวาพนกงานมความรเพมขนอยในระดบสง ( x = 0.91, SD = 0.07) อยางมนยส าคญทางสถต (p=0.03)

และฝกปฏบตไดถกตองคดเปนรอยละ 85.70 ฉะนนควรมการฝกซอมแผนฉกเฉนอยางตอเนอง อนจะน ามาซงการลดความรนแรงและความสญเสยทอาจจะเกดขนได

ABSTRACT Ammonia is a preservative chemical for natural rubber latex in rubber latex industry. However, it may cause an incident since the lacking of good guidance and defensive measure to workers. This study was therefore aimed to assess the leakage of ammonia liquid from the ammonia tank by simulation the incident using Application Program Area Location of Hazardous Atmospheres (ALOHA) together with providing the emergency plan and evacuation training to workers exposing ammonia from fresh natural latex purchasing process at Rubber Holder Cooperative Natavee, Natavee District, Songkhla Province. The results showed that the consequence of ammonia liquid leakage from the storage tank was found in 3 levels; ERPG-1 (The Emergency Response Planning Guidelines) (25 ppm of ammonia concentration for 2,000 meters distance), ERPG-2 (150 ppm of ammonia concentration for 921 meters distance) and ERPG-3 (750 ppm of ammonia concentration for 381 meters distance). Therefore, the safety zone for evacuation plan must be longer than 381 meters distance from ammonia tank. In addition, the level of worker’s knowledge was improved after they was trained (p=0.03) following either the emergency plan or evacuation plan ( x = 0.91, SD = 0.07) and the correctly action accounted for 85.70 percent. Thus, the training of emergency plan or evacuation plan to workers should be done continuously in order to reduce the consequence will be occurred.

1. บทน า แอมโม เน ย เป นสารเค ม ท น าม าใชประโยชน

หลากหลายทงดานอตสาหกรรมทมการน ามาใชส าหรบท าความเยนของโรงงานอตสาหกรรมหองเยน โรงน าแขง และรกษาสภาพน ายางใหสด เปนตน และดานเกษตรกรรมสวนใหญน ามาเปนสวนประกอบปยแอมโมเนยไนเตรท โ ด ยส ห ก ร ณ ก อ ง ท น ส วน ย า ง (Rubber Holder

Cooperative) กเปนอกหนงแหงทมการใชแอมโมเนยในกระบวนการรบซอน ายางสด เพอรกษาคณภาพน ายาง ทมการบรรจอยในภาชนะขนาดใหญ โดยการใชและการกกเกบแอมโมเนยทถกตองตามหลกวชาการ กลาวคอ กอนการเกบรกษาสารแอมโมเนยใหผจดเกบศกษาขอมลความปลอดภยเบองตนทปรากฏอยในฉลาก เอกสารก ากบการขนสง หรอขอมลความปลอดภย เพอพจารณาจ าแนกประเภทวตถอนตรายส าหรบการจดเกบ จากนนพจารณาชนดของวสดทใชสรางถง ซงแอมโมเนยมคณสมบตกดกรอนจงควรใชถงทเปนฉนวน เชน พลาสตก เปนตน ซงถงพลาสตกตองออกแบบ และสรางตามมาตรฐานสากลทเปนทยอมรบ และมเขอนกนโดยรอบถงเกบทสามารถรองรบการรวไหลของสารเคมจากถงเกบไดท งหมด นอกจากนจะตองมการบ ารงรกษาอยางตอเนอง แตจากการส ารวจเบองตนพบวา การด าเนนการกกเกบสารแอมโมเนยของสหกรณกองทนสวนยางสวนใหญไมไดมาตรฐาน คอ

ขาดขอมลความปลอดภยของสารแอมโมเนยและไมมเขอนกนโดยรอบถงกกเกบ ประกอบกบขาดการบ ารงรกษา วสดอปกรณและภาชนะกกเกบ จงอาจท าใหมความเสยงทแอมโมเนยเกดการรวไหลออกมาได และจากการรายงานพบวา รอยละ 30 ของการรวไหลของสารเคม มาจากการขาดการบ ารงดแลรกษาภาชนะกกเกบ [1] ท งนเนองจากแอมโมเนยมฤทธกดกรอนจงมโอกาสสงทจะท าใหเสนทอเกดการผกรอนและการช ารดเสยหายของอปกรณประกอบตางๆ [2] แลวสงผลใหเกดอบตภยรายแรงตามมา

อบตภยจากแอมโมเนยรวไหลเกดขนอยางตอเนอง อาท พ .ศ . 2546 ในประเทศสห รฐอเม รกาเกด เหตแอมโมเนยรวไหลจากแทงกบรรจทใชในการเกษตร

(Nurse Tank) แตกเสยหายท าใหมผเสยชวต 1 คนและบาดเจบอก 1 คน [3] ในป พ.ศ. 2547 องคการสะพานปลา เขตสาทร กรงเทพฯ เกดการ รวไหลของกาซแอมโมเนยท าใหประชาชนทอยในบรเวณใกลเคยงมอาการแสบตาและหายใจตดขด ในป พ.ศ. 2552 กาซแอมโมเนยรวไหลภายในโรงงานช าแหละไกสดของบรษทแกมเปยนฟดสสยาม จ ากด จ.ปทมธาน ท าใหคนงานกวา 500 คน ตองอพยพอาการสาหส 3 ราย [4] ในป พ .ศ . 2555

โรงงานถาวรอตสาหกรรมยางจ ากด จ. สงขลา เกดการระเบดของถงปนน ายางเนองจากคนงานไดใสแอมโมเนยลงไปในถงปนน ายางสดมากเกนไประหวางทท าการปน

ธ.รกกมล ธ.ณ สงขลา และ ม.ศรชะนนท

132

น ายางสดจงเกดแรงดนภายในถงท าใหเสยชวต 1 คนบาดเจบสาหส 2 คน [4] และในปจจบน พ.ศ. 2559 บรษทยห นนอาหารแชแขง จ ากด จ.ระยอง เกดกาซแอมโมเนยรวไหลสงผลใหพนกงาน 16 คนสดดมกาซพษเกดอาการชอค ตวเกรง บางรายแสบตาและมน าตาไหล จนตองน าสงโรงพยาบาลอยางเรงดวน [5]

จากเหตการณดงกลาวขางตนท าใหเกดผลกระทบตางๆ ท งทางสขภาพ สงแวดลอม ทรพยสนและชมชนมากมาย อาท ทางดานสขภาพ จากการวเคราะหสถตการรวไหลของแอมโมเนยจ านวน 101 ครง พบวาคนท างาน ผชวยเหลอและคนในชมชนในอเมรกา มการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจรอยละ 54 ระคายเคองตารอยละ

26 และเวยน ศ รษะ รอยละ 24 [6] และห ากสมผสแอมโมเนยมากกวา 1,700 พพเอม จะเกดอาการชกและระคายเคองตา จมกและคออยางรนแรงอาจจะเสยชวต ถาไดรบเกน 30 นาท และหากสมผสแอมโมเนยระหวาง 5 ,000-10,000 พ พ เอม ท าให เกดการชกกระตกของกลามเนอและระบบหายใจท าใหรางกายขาดออกซเจนอยางรวดเรวภายใน 2-3 นาท [7] โดยคามาตรฐานตาม National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) แน ะน า ให ผ ป ฏ บ ต ง าน ส ม ผสแอมโมเนยไมเกน 25 พพเอม ส าหรบการท างานเฉลย 8

ชวโมงการท างานและ 35 พพเอม ส าหรบการท างานระยะเวลาส นๆ [8] สวนผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากแอมโมเนยท าใหเกดการเรงปรากฏการณยโทรฟเคชน

(Eutrophication) ของระบบนเวศนในแหลงน า [9] โดยปรากฏการณดงกลาว ท าใหพชจ าพวกสาหรายและวชพชเจรญเตบโตมากกวาปกตจากการทแหลงน าไดรบธาตอาหารจ าพวกไนเตรสและฟอสเฟตมากเกนไป พชจะปกคลมผวน าท าใหน าขาดออกซเจนและในทสดท าใหน าเนาเสยสรางความเสยหายใหกลบระบบนเวศน [4] นอกจากนแอมโมเนยสามารถระเบดไดในทอบอากาศเมอมการจดตดไฟและเกดการลกตดไฟเมอสมผสกบสารบางตวเชน

Platinum, Murcury, Chloine และ Iodine เป นตน[10] ดงน นการระเบดนอกจากจะเกดผลกระทบกบ

คนท างานแลวยงสงผลกระทบตอทรพยสนและชมชนตามมา

ก า ร ป ร ะ เ ม น ค ว า ม ร น แ ร ง (Consequent

Assessment) เนองจากอบตภยไวลวงหนา เปนสงจ าเปนทหนวยงานตางๆ ตองจดท าเพอประกอบการวางแผนฉกเฉน เครองมอทใชมหลายชนด เชน โปรแกรม Area Location of Hazardous Atmospheres (ALOHA) ซงเปนโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปหนงทสามารถน ามาใชในการจดการความเสยงและอบตภยฉกเฉนทอาจจะเกดขน การค านวณตางๆ ภายในโปรแกรมไดรบการทดสอบความถกตอง พบวามความถกตองทสามารถยอมรบไดในการน ามาใชวางแผนและตอบโตเหตฉกเฉน [11] โดยเฉพ าะในประเทศสห รฐอ เม รกาท น าม าประยกตใช เชน การวเคราะหอบตเหตในโรงงาน [12] ดงนนการศกษานจงประเมนความรนแรงโดยใชโปรแกรมALOHA ซงจะแสดงขอบเขตผลกระทบจากการรวไหลของแอมโมเนยพรอมทงจดท าแผนฉกเฉนและฝกซอมการระงบเหต อพยพตรยมพรอมในการจดการรบมอกบอบตเหตแอมโมเนยทอาจจะเกดขน จงเปนอกวธหนงทจะชวยลดความรนแรงและความเสยงของอบตเหตได

2. ทฤษฎทเกยวของ 2.1 โปรแกรม ALOHA

เปนโปรแกรมค ำนวณกำรแพรกระจำยของสำรกำรแพรกระจำยของสำรอนทรยระเหยงำย (VOCs) โดยใชสมกำรค ำนวณแบบ Guassian Dispersion Model เปนกำรแสดงวธกำรสรำงแบบจ ำลองเพอค ำนวณวำ ณ จดระยะทำงใด ๆ ทหำงจำกแหลงก ำเนด ณ จดเวลำหนง จะมควำมเขมขนของสำรมลพษมำกนอยเพยงใด ดงสมกำรท 1 แตอยใน รปของ Window พฒนำขนโดย National Oceanic and Atmospheric Administration

(NOAA) Hazardous materials Response and Assessment Division แ ล ะ Environmental Protection Agency’s (EPA) Chemical Emergency Preparedness Office โด ยค ำ σz ค อ ค วำม ส งต ำมแนวแกนต งฉำกจำกจด ทปลดป ลอยสำร σy คอค ำ

74

132 133

น ายางสดจงเกดแรงดนภายในถงท าใหเสยชวต 1 คนบาดเจบสาหส 2 คน [4] และในปจจบน พ.ศ. 2559 บรษทยห นนอาหารแชแขง จ ากด จ.ระยอง เกดกาซแอมโมเนยรวไหลสงผลใหพนกงาน 16 คนสดดมกาซพษเกดอาการชอค ตวเกรง บางรายแสบตาและมน าตาไหล จนตองน าสงโรงพยาบาลอยางเรงดวน [5]

จากเหตการณดงกลาวขางตนท าใหเกดผลกระทบตางๆ ท งทางสขภาพ สงแวดลอม ทรพยสนและชมชนมากมาย อาท ทางดานสขภาพ จากการวเคราะหสถตการรวไหลของแอมโมเนยจ านวน 101 ครง พบวาคนท างาน ผชวยเหลอและคนในชมชนในอเมรกา มการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจรอยละ 54 ระคายเคองตารอยละ

26 และเวยน ศ รษะ รอยละ 24 [6] และห ากสมผสแอมโมเนยมากกวา 1,700 พพเอม จะเกดอาการชกและระคายเคองตา จมกและคออยางรนแรงอาจจะเสยชวต ถาไดรบเกน 30 นาท และหากสมผสแอมโมเนยระหวาง 5 ,000-10,000 พ พ เอม ท าให เกดการชกกระตกของกลามเนอและระบบหายใจท าใหรางกายขาดออกซเจนอยางรวดเรวภายใน 2-3 นาท [7] โดยคามาตรฐานตาม National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) แน ะน า ให ผ ป ฏ บ ต ง าน ส ม ผสแอมโมเนยไมเกน 25 พพเอม ส าหรบการท างานเฉลย 8

ชวโมงการท างานและ 35 พพเอม ส าหรบการท างานระยะเวลาส นๆ [8] สวนผลกระทบทางดานสงแวดลอมจากแอมโมเนยท าใหเกดการเรงปรากฏการณยโทรฟเคชน

(Eutrophication) ของระบบนเวศนในแหลงน า [9] โดยปรากฏการณดงกลาว ท าใหพชจ าพวกสาหรายและวชพชเจรญเตบโตมากกวาปกตจากการทแหลงน าไดรบธาตอาหารจ าพวกไนเตรสและฟอสเฟตมากเกนไป พชจะปกคลมผวน าท าใหน าขาดออกซเจนและในทสดท าใหน าเนาเสยสรางความเสยหายใหกลบระบบนเวศน [4] นอกจากนแอมโมเนยสามารถระเบดไดในทอบอากาศเมอมการจดตดไฟและเกดการลกตดไฟเมอสมผสกบสารบางตวเชน

Platinum, Murcury, Chloine และ Iodine เป นตน[10] ดงน นการระเบดนอกจากจะเกดผลกระทบกบ

คนท างานแลวยงสงผลกระทบตอทรพยสนและชมชนตามมา

ก า ร ป ร ะ เ ม น ค ว า ม ร น แ ร ง (Consequent

Assessment) เนองจากอบตภยไวลวงหนา เปนสงจ าเปนทหนวยงานตางๆ ตองจดท าเพอประกอบการวางแผนฉกเฉน เครองมอทใชมหลายชนด เชน โปรแกรม Area Location of Hazardous Atmospheres (ALOHA) ซงเปนโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปหนงทสามารถน ามาใชในการจดการความเสยงและอบตภยฉกเฉนทอาจจะเกดขน การค านวณตางๆ ภายในโปรแกรมไดรบการทดสอบความถกตอง พบวามความถกตองทสามารถยอมรบไดในการน ามาใชวางแผนและตอบโตเหตฉกเฉน [11] โดยเฉพ าะในประเทศสห รฐอ เม รกาท น าม าประยกตใช เชน การวเคราะหอบตเหตในโรงงาน [12] ดงนนการศกษานจงประเมนความรนแรงโดยใชโปรแกรมALOHA ซงจะแสดงขอบเขตผลกระทบจากการรวไหลของแอมโมเนยพรอมทงจดท าแผนฉกเฉนและฝกซอมการระงบเหต อพยพตรยมพรอมในการจดการรบมอกบอบตเหตแอมโมเนยทอาจจะเกดขน จงเปนอกวธหนงทจะชวยลดความรนแรงและความเสยงของอบตเหตได

2. ทฤษฎทเกยวของ 2.1 โปรแกรม ALOHA

เปนโปรแกรมค ำนวณกำรแพรกระจำยของสำรกำรแพรกระจำยของสำรอนทรยระเหยงำย (VOCs) โดยใชสมกำรค ำนวณแบบ Guassian Dispersion Model เปนกำรแสดงวธกำรสรำงแบบจ ำลองเพอค ำนวณวำ ณ จดระยะทำงใด ๆ ทหำงจำกแหลงก ำเนด ณ จดเวลำหนง จะมควำมเขมขนของสำรมลพษมำกนอยเพยงใด ดงสมกำรท 1 แตอยใน รปของ Window พฒนำขนโดย National Oceanic and Atmospheric Administration

(NOAA) Hazardous materials Response and Assessment Division แ ล ะ Environmental Protection Agency’s (EPA) Chemical Emergency Preparedness Office โด ยค ำ σz ค อ ค วำม ส งต ำมแนวแกนต งฉำกจำกจด ทปลดป ลอยสำร σy คอค ำ

ควำมส มพน ธ (Primary Function) ตำมแน วแกนระนำบ y จำกจดทปลดปลอยสำร σx คอคำควำมสมพนธ (primary function) ตำมแนวแกนระนำบ x จำกจดทปลดปลอยสำร และคำ P(z) คอคำควำมสมพนธกำรกระจำยตวตำมแนวแกน z [13]

2.2 ลกษณะการรวไหลของแอมโมเนยจากการจ าลอง

แอมโมเนยมลกษณะของกำรรวไหลแบบตอเนองเรยกวำ Continuous Released Plume Model ซงในชวงแรกท รวออกมำจำกภำชนะกกเกบจะเปนกำรรวกระจำยแบบ Neutrally Buoyant Gas Dispersion ท ง น เพ รำะมควำมหนำแนนนอยกวำอำกำศ กจะมพฤตกรรมกำรกระจำยตวแบบลอยตวขนสดำนบน สมกำรพนฐำนของ Gaussian ส ำหรบกำรกระจำยตวในรปแบบนดงสมกำรท 2 และคำ g๐ ค ำนวณไดจำกสมกำรท 3 โดยคำ g๐ เปนคำกำรลอยตวของกำซ ณ จดทเรมตน (m/sec2) คำ g เปนควำมถวงจ ำเพำะ (9.8 m/sec2) คำ ρe เปนควำมหนำแนนของกำซ (mass/length3) และคำ ρa เปนควำมหนำแนนของอำกำศ (mass/length3) ส ำหรบคำ Dc คอระยะทำงของกระจำยตวของกลมกำซ (length) หำไดจำกสมกำร 4 ซงคำ Vo เปนอตรำกำรรวไหล (length3) u เปนควำมเรวของกำรรวไหล (m/sec2) [14]

อยำงไรกตำมเมอควำมหนำแนนของกำซเรมจำงลง

เมอมอำกำศเขำมำผสมกำรกระจำยตวของกำซแอมโมเนยจะลอยตวลงดำนลำงผวดนจะเปลยนเปนกำรกระจำยแบบ Dense Gas Dispersion โดยสำมำรถค ำนวณไดจำกสมกำรท 5 โดย ρe คอควำมหนำแนนของกำซทสนใจ คำ M เปนมวลโมเลกลของกำซ P เปนควำมดน คำ T เปนอณหภม Rg เปนคำคงทของกำซ และ ρacr เปนน ำหนกของกำซ ตอ 1 ปรมำตรละออง [13] 3. วธการด าเนนการวจย

กำรศกษำนมกำรด ำเนนกำร 2 สวนหลก ๆ คอ กำรประเมนควำมรนแรงกำรรวไหลของสำรแอมโมเนยโดยกำรใชโปรแกรม ALOHA เพอหำระยะทปลอดภยโดยทไมมกำรเสยชวตเมอมกำรรวไหลของสำรแอมโมเนย และ กำรน ำระยะทปลอดภยขำงตนมำก ำหนดแผนและกำรฝกซอมกำรอพยพจำกกำรรวไหลของแอมโมเนยโดยประเมนจำกควำมรและพฤตกรรมของพนกงำนตำมบทบำทหนำททไดรบมอบหมำยเกยวกบแผนอพยพ 3.1 การประเมนความ รนแรงการ รวไหลของสารแอมโมเนยโดยการใชโปรแกรม ALOHA

3.1.1ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทศกษา คอ สหกรณกองทนสวนยาง

ซงเปนแหลงประกอบการรบซอน ายางทอยในท าเนยบสหกรณกองทนสวนยางในพนทจงหวดสงขลา พ.ศ. 2553

สวนกลมตวอยางคดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive

Sampling) คอ เปนกลมทรบซอน ายางสดและมการใชแอมโมเนยในกระบวนการผลต รวมท งเปนกลมทอยภายใตการควบคมและดแลจากสหกรณกองทนสวนยางในจงหวดสงขลา มจ านวนทงสน 5 แหง โดยเกณฑการคดเขา (Inclusions Criteria) ถงกกเกบแอมโมเนยเพอจ าลอง

P (z) = 1 exp 1

2

σz

2

(2¶)1/2 σz (1)

ρa

g (ρe - ρa ) (3)g๐ =

Dc =

1/2 V/

๐

u (4)

ρe = MP + Rg T

ρacr (5)

1/3 g๐ V/

๐

u 3 Dc ≥ 0.15 (2)

z-z

ธ.รกกมล ธ.ณ สงขลา และ ม.ศรชะนนท

134

การรวไหล จากการส ารวจเบองตนในพนทจงหวดสงขลา พบวา มการใชถงกกเกบแอมโมเนยขนาดเลกจ านวนมาก และถงทมขนาดใหญทสด คอ 1,000 ลตร ซงหากเกดการรวไหลกจะเพมความรนแรงมากยงขน สวนอายการใชงานของภาชนะการกกเกบยงอายการใชงานยาวนานมากความเสยงทจะเกดการช ารดของอปกรณจะมมากขน ดงน นการศกษานจงก าหนดเกณฑคดเขา คอ ถงทมขนาดใหญกวา 1,000 ลตร มอ ายใชงานมากกวา 1 ป และ มผปฏบตงานไมนอยกวา 10 คน ไดกลมตวอยาง1 แหง คอ สหกรณกองทนสวนยางนาทว อ าเภอนาทว จงหวดสงขลา ซงมภาชนะกกเกบแอมโมเนยจ านวน 1 ถง และพนกงานผปฏบตงานจ านวน 13 คน

3.1.2 ขอมลทวไปของถงเกบกกกาซแอมโมเนย

ลกษณะของระบบการใชแอมโมเน ยในสหกรณกองทนสวนยางนาทวจะมการเกบกกแอมโมเนยไวในภาชนะกกเกบขนาด 1,000 ลตร โดยเปนถงพลาสตกทรงกระบอก รปท 1 ส าหรบการใชแอมโมเนยจะมการจายผานภาชนะรองรบและจายผานระบบทอไปยงพนทรบซอน ายาง

รปท 1 ลกษณะของภาชนะกกเกบพนทศกษาเปนถงพลาสตกทรงกระบอก

3.1.3 ขนตอนการประเมนความรนแรงของการ

รวไหลของกาซแอมโมเนยจากถงกกเกบ

ก าร ศ ก ษ า น ได จ าล อ งส ถ าน ก าร ณ เพ อตรวจสอบความรนแรงจากการรวไหลของแอมโมเนยจากถงกก เกบในสหกรณกองทนสวนยางนาทวโดยใช

โ ป ร แ ก ร ม ALOHA Version 5.4 ซ ง เป น ร ะ บ บโปรแกรมทฟรลขสทธ สามารถค านวณการแพรกระจายของสารการแพรกระจายของสารอนทรยระเหยงาย

(VOCs) โ ด ย ใ ช ส ม ก าร ค าน วณ แบ บ Guassian

Dispersion Model เ ป น ก า ร แ ส ด ง ว ธ ก า ร ส ร า งแบบจ าลองเพอค านวณวา ณ จดระยะทางใดๆทหางจากแหลงก าเนด ณ จดเวลาหนงจะมความเขมขนของสารมลพษมากนอยเพยงใด [13]

ส าหรบรายละเอยดการจ าลองสถานการณการรวไหลของแอมโมเนยจากสหกรณกองทนสวนยางนาทว ดงรปท 2 การศกษานสรางสถานการณจ าลองใหภาชนะหรออปกรณช ารด ทงนเพราะการรวไหลของแอมโมเนยสวนใหญเกดจากการช ารดเสยหายของอปกรณ [2] ในสวนของทอขนาดเทากบของจรง คอ 5 เซนตเมตร โดยการก าหนดสภาพอากาศตามขอมลอตนยมของจงหวดสงขลาในเดอนเมษายนซงเปนเดอนทอณหภมสงทสด ความเรวลมต าสด ระหวางป พ.ศ. 2554 - 2558 โดยน าคาเฉลยมาใชเพอการจ าลองสภาพอากาศทเกดการรวไหลทเลวรายทสด (Worst case Scenario) มคาอณหภมเฉลยเทากบ 33.1 องศาเซลเซยส ความเรวลม 5.66 เมตรตอวนาท ความชนสมพทธ 73 % และใชเวลาในการจ าลองการรวไหลเทากบ 60 นาท

74

134 135

การรวไหล จากการส ารวจเบองตนในพนทจงหวดสงขลา พบวา มการใชถงกกเกบแอมโมเนยขนาดเลกจ านวนมาก และถงทมขนาดใหญทสด คอ 1,000 ลตร ซงหากเกดการรวไหลกจะเพมความรนแรงมากยงขน สวนอายการใชงานของภาชนะการกกเกบยงอายการใชงานยาวนานมากความเสยงทจะเกดการช ารดของอปกรณจะมมากขน ดงน นการศกษานจงก าหนดเกณฑคดเขา คอ ถงทมขนาดใหญกวา 1,000 ลตร มอ ายใชงานมากกวา 1 ป และ มผปฏบตงานไมนอยกวา 10 คน ไดกลมตวอยาง1 แหง คอ สหกรณกองทนสวนยางนาทว อ าเภอนาทว จงหวดสงขลา ซงมภาชนะกกเกบแอมโมเนยจ านวน 1 ถง และพนกงานผปฏบตงานจ านวน 13 คน

3.1.2 ขอมลทวไปของถงเกบกกกาซแอมโมเนย

ลกษณะของระบบการใชแอมโมเน ยในสหกรณกองทนสวนยางนาทวจะมการเกบกกแอมโมเนยไวในภาชนะกกเกบขนาด 1,000 ลตร โดยเปนถงพลาสตกทรงกระบอก รปท 1 ส าหรบการใชแอมโมเนยจะมการจายผานภาชนะรองรบและจายผานระบบทอไปยงพนทรบซอน ายาง

รปท 1 ลกษณะของภาชนะกกเกบพนทศกษาเปนถงพลาสตกทรงกระบอก

3.1.3 ขนตอนการประเมนความรนแรงของการ

รวไหลของกาซแอมโมเนยจากถงกกเกบ

ก าร ศ ก ษ า น ได จ าล อ งส ถ าน ก าร ณ เพ อตรวจสอบความรนแรงจากการรวไหลของแอมโมเนยจากถงกก เกบในสหกรณกองทนสวนยางนาทวโดยใช

โ ป ร แ ก ร ม ALOHA Version 5.4 ซ ง เป น ร ะ บ บโปรแกรมทฟรลขสทธ สามารถค านวณการแพรกระจายของสารการแพรกระจายของสารอนทรยระเหยงาย

(VOCs) โ ด ย ใ ช ส ม ก าร ค าน วณ แบ บ Guassian

Dispersion Model เ ป น ก า ร แ ส ด ง ว ธ ก า ร ส ร า งแบบจ าลองเพอค านวณวา ณ จดระยะทางใดๆทหางจากแหลงก าเนด ณ จดเวลาหนงจะมความเขมขนของสารมลพษมากนอยเพยงใด [13]

ส าหรบรายละเอยดการจ าลองสถานการณการรวไหลของแอมโมเนยจากสหกรณกองทนสวนยางนาทว ดงรปท 2 การศกษานสรางสถานการณจ าลองใหภาชนะหรออปกรณช ารด ทงนเพราะการรวไหลของแอมโมเนยสวนใหญเกดจากการช ารดเสยหายของอปกรณ [2] ในสวนของทอขนาดเทากบของจรง คอ 5 เซนตเมตร โดยการก าหนดสภาพอากาศตามขอมลอตนยมของจงหวดสงขลาในเดอนเมษายนซงเปนเดอนทอณหภมสงทสด ความเรวลมต าสด ระหวางป พ.ศ. 2554 - 2558 โดยน าคาเฉลยมาใชเพอการจ าลองสภาพอากาศทเกดการรวไหลทเลวรายทสด (Worst case Scenario) มคาอณหภมเฉลยเทากบ 33.1 องศาเซลเซยส ความเรวลม 5.66 เมตรตอวนาท ความชนสมพทธ 73 % และใชเวลาในการจ าลองการรวไหลเทากบ 60 นาท

รปท 2 ขนตอนกำรประเมนควำมรนแรงของแอมโมเนยรวไหลดวยโปรแกรม ALOHA

3.2 การก าหนดแผนและการฝกซอมการอพยพจากการรวไหลของแอมโมเนย

3.2.1 การจดท าแผนและการฝกซอมอพยพจากการรวไหลของกาซแอมโมเนยจากถงกกเกบ

แผนเตรยมพรอมรบเหตฉกเฉนแอมโมเนยรวไหลและการอพยพหนไฟ ปฏบตตามกฎหมาย [14]

โดยหลกการในการก าหนดตามโครงสรางขององคกรและหนาททไดรบผดชอบจากหนวยงาน ประกอบดวย 6 ทม ไดแก ผอ านวยการเหตฉกเฉน รองผอ านวยการ ทมระงบเหตฉกเฉน ทมคนหาและชวยเหลอผ ประสบเหตทมสอสารและ ทมปฐมพยาบาล โดยแผนเตรยมพรอมรบเหตฉกเฉนแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหมรายละเอยดดงรปท 3 และแผนอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหมดงรปท 4 โดยมการก าหนดจดรวมพลอยในพนทปลอดภยทพนกงานจะไมเสยชวตในพนทของหนวยงาน ดวยการจ าลองการรวไหลดวยโปรแกรม ALOHA

รปท 3 แผนเตรยมพรอมรบเหตฉกเฉนแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

ธ.รกกมล ธ.ณ สงขลา และ ม.ศรชะนนท

136

รปท 4 แผนอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

3.2.2 การประเมนความรของพนกงาน และการจดท าแผนฉกเฉนฝกซอม การระงบเหต และอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

การศกษาเกยวกบความรการจดท าแผนฉกเฉนการฝกซอม การระงบเหต และอพยพแอมโมเนยรวไหลเปนขอค าถามให เล อกตอบ (Multiple Choice) มท งหมด 15 ขอ และก าหนดชวงการใหคะแนนและความหมายของระดบความรจากคาเฉลย ดงน คะแนน 0 – 0.33 ความรระดบต า คะแนน 0.34 – 0.67 ความรระดบปานกลาง และคะแนน 0.68 – 1.00 ความ รระดบสง โดยการประเมนการปฏบตเปนแบบมาตรวด ออกเปน 2 ระดบของการฝกปฏบต คอ ผานและไมผาน ซงจ าแนกการประเมนเปน 6 ดาน 29 รายการตรวจสอบ ดงน ผอ.เหต ฉกเฉน (4 รายการ) ทมตอบโตเหต ฉกเฉน (7 รายการ) ทมประสานงานและสอสาร (3 รายการ) ทมสนบสนน คอ พยาบาล/รปภ./พนกงานขบรถ (3 รายการ) ท ม อพ ยพ เค ล อน ยายแล ะ ช วย เห ล อ ผ ป ระสบ ภย (4 รายการ) และ ทมจดรวมพล (8 รายการ) และก าหนดชวงการใหคะแนนและความหมายของระดบพฤตกรรมจากคะแนนรอยละ ดงน รอยละ 0 – 25 พฤตกรรมควร

ปรบปรง รอยละ 26 – 50 พฤตกรรมปานกลาง 51 – 75

พฤตกรรมด และรอยละ 76 – 100 พฤตกรรมดมาก 3.3 การพทกษสทธตวอยาง

กอนท าการศกษาผ วจยเขารบการพจารณาจากคณะกรรมการดานจรยธรรมการวจยมหาวทยาลยทกษณเลขท E008/2556 เมอผานการอนมตแลวผ วจยท าการชแจงรายละเอยดเกยวกบวตถประสงคและขนตอนการท าการวจยใหแกกลมตวอยางพรอมทงขอความยนยอมในการเขารวมวจย ซงเปนการแสดงใหเหนวาผลจากการวจยจะไมมผลกระทบตอการท างาน และสขภาพ รวมท งไมสามารถสบคนไดวาผถกวจยเปนบคคลใด

3.4 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลทวไปดวยโปรแกรมส าเรจรปใชคาสถตเชงพรรณนาไดแก การแจกแจงความถ รอยละคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานใชในการวเคราะหขอมลสวนบคคล และใชคาสถต Pair Simple T-Test

ในการวเคราะหความแตกตางของระดบความรกอนและหลงการอบรม

74

136 137

รปท 4 แผนอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

3.2.2 การประเมนความรของพนกงาน และการจดท าแผนฉกเฉนฝกซอม การระงบเหต และอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

การศกษาเกยวกบความรการจดท าแผนฉกเฉนการฝกซอม การระงบเหต และอพยพแอมโมเนยรวไหลเปนขอค าถามให เล อกตอบ (Multiple Choice) มท งหมด 15 ขอ และก าหนดชวงการใหคะแนนและความหมายของระดบความรจากคาเฉลย ดงน คะแนน 0 – 0.33 ความรระดบต า คะแนน 0.34 – 0.67 ความรระดบปานกลาง และคะแนน 0.68 – 1.00 ความ รระดบสง โดยการประเมนการปฏบตเปนแบบมาตรวด ออกเปน 2 ระดบของการฝกปฏบต คอ ผานและไมผาน ซงจ าแนกการประเมนเปน 6 ดาน 29 รายการตรวจสอบ ดงน ผอ.เหต ฉกเฉน (4 รายการ) ทมตอบโตเหต ฉกเฉน (7 รายการ) ทมประสานงานและสอสาร (3 รายการ) ทมสนบสนน คอ พยาบาล/รปภ./พนกงานขบรถ (3 รายการ) ท ม อพ ยพ เค ล อน ยายแล ะ ช วย เห ล อ ผ ป ระสบ ภย (4 รายการ) และ ทมจดรวมพล (8 รายการ) และก าหนดชวงการใหคะแนนและความหมายของระดบพฤตกรรมจากคะแนนรอยละ ดงน รอยละ 0 – 25 พฤตกรรมควร

ปรบปรง รอยละ 26 – 50 พฤตกรรมปานกลาง 51 – 75

พฤตกรรมด และรอยละ 76 – 100 พฤตกรรมดมาก 3.3 การพทกษสทธตวอยาง

กอนท าการศกษาผ วจยเขารบการพจารณาจากคณะกรรมการดานจรยธรรมการวจยมหาวทยาลยทกษณเลขท E008/2556 เมอผานการอนมตแลวผ วจยท าการชแจงรายละเอยดเกยวกบวตถประสงคและขนตอนการท าการวจยใหแกกลมตวอยางพรอมทงขอความยนยอมในการเขารวมวจย ซงเปนการแสดงใหเหนวาผลจากการวจยจะไมมผลกระทบตอการท างาน และสขภาพ รวมท งไมสามารถสบคนไดวาผถกวจยเปนบคคลใด

3.4 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลทวไปดวยโปรแกรมส าเรจรปใชคาสถตเชงพรรณนาไดแก การแจกแจงความถ รอยละคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานใชในการวเคราะหขอมลสวนบคคล และใชคาสถต Pair Simple T-Test

ในการวเคราะหความแตกตางของระดบความรกอนและหลงการอบรม

4. ผลและอภปรายผลวจย

4.1 การประเมนระดบความรนแรงและผลกระทบจากการรวไหลของกาซแอมโมเนยจากถงกกเกบ

จากการประเมนความรนแรงของการรวไหลของกาซแอมโมเนย ดวยโปรแกรม ALOHA ท าใหทราบคา ERPG (The Emergency Response Planning Guidelines) ซงเปนคาความเขมขนของสารแอมโมเนย โดยคา ERPG-1 ความเขมขน 25 พพเอม เปนคาความเขมขนสงทสดทมนษย ไดรบแลวสามารถรบรกลนแตไมเกดอาการอนตราย ERPG-2 ความเขมขน 150 พพเอม

เปนคาความเขมขนสงทสดทมนษยไดรบแลวเกดอาการ

และ ERPG-3 ความเขมขน 750 พพเอม เปนคาความเขมขนสงทสดทมนษยไดรบแลวมโอกาสเสยชวต ดงรปท 5 จากการประเมนความรนแรงของการรวไหลของกาซแอมโมเนยดวยโปรแกรม ALOHA พบวา มคา ERPG-

1 เทากบ 2,000 เมตร ซงฟ งกระจายไปไกลมาก ท งนเนองจากจดถายเทน ายางและจดเตมแอมโมเนยมการถมพนทเปนเนนสงประมาณ 5 เมตรจากพนดนในบรเวณใกลเคยง และมการจดวางถงไวบรเวณกลางแจงมแสงแดดสองถงตลอดเวลา ประกอบกบแมแอมโมเนยเปนกาซทเบากวาอากาศเนองจากความหนาแนนไอเทากบ 0.58 [10] แตแอมโมเนยมลกษณะของการรวแบบสองสถานะ คอ แบบ Neutrally Buoyant Gas Dispersion จะมการกระจายแบบลอยตวขนสดานบน จากนนกจะมการกระจายแบบ Dense Gas Dispersion ท ง น เน อ งจ ากความ

หนาแนนของกาซแอมโมเนยเรมเจอจางลงเมอมอากาศเขามาผสม จงท าใหลอยตวลงสดานลางผวดน [15] และเมอสงเกตบรเวณดานลางจากจดรบซอน ายาง จะเปนจดทมการลางถงกกเกบ จดรวมกลมของลกคา หองประชม และส านกงาน ซงมผคนอาศยอยตลอดเวลาทมการท างาน โดยบรเวณดงกลาวขางตนอยในรศมทความเขมขนของแอมโมเนยเทากบ 150 พพเอม ในระยะทาง 921 เมตร (ERPG-2) ซงความเขมขนในระดบนเปนคาความเขมขนสงท สดทมนษยไดรบแลวเกดอาการ และ ERPG-3 ระยะทางเทากบ 381 เมตร ซงท าใหเกดการเสยชวต ดงนนสกย. นาทว ควรปรบเปลยนสถานทจดเกบแอมโมเนยในพนทอากาศถายเทไดด อยในพนทราบ ตลอดจนควรจดหาอปกรณปองกนการหายใจชนดเตมหนาทมตลบกรองไอระเหยของแอมโมเนยใหกบพนกงานรบซอน ายางเพอลดความ รน แรงในกรณ ท ได รบ ผลกระทบ และ เม อเปรยบเทยบกบการศกษาทผานมาในการจ าลองการรวไหลของแอมโมเนยของโรงงานผลตสารเคม พบวามค า ERPG -3 =1,100 พพเอม ERPG-2=160 พพเอมและ

ERPG-1= 30 พพเอม [16] ซงมคาสงกวาการศกษาน ท งนอาจเนองมาจากการท างานในภาคอตสาหกรรมจะมปรมาณการใชและปรมาณการกกเกบสารเคมในถงจ านวนปรมาณมาก ซงแตกตางกนกบภาคเกษตรกรรม จงท าใหเกดผลกระทบและความรนแรงสงกวา

ธ.รกกมล ธ.ณ สงขลา และ ม.ศรชะนนท

138

รปท 5 ระดบควำมรนแรง (a) และ พนทไดรบผลกระทบจำกกำรรวไหลของกำซแอมโมเนยจำกถงกกเกบ (b) เมอใชโปรแกรม ALOHA

4.2 การก าหนดแผนและการฝกซอมการอพยพจากการรวไหลของแอมโมเนย

จำกกำรประเมนกำรรวไหลของแอมโมเนยโดยใชโปรแกรม ALOHA พบวำจดรวมพลหรอระยะทปลอดภยทไมเสยชวต คอ มำกกวำ 381 เมตร มควำมเขมขนของแอมโมเนย 750 พพเอม ดงนนบรเวณจดรวมพลจงมกำรก ำหนดใหหำงจำกแหงกกเกบกำซแอมโมเนยอยประมำณ 600 เมตร ซงไมสำมำรถก ำหนดระยะทำงจดรวมพลใหอยในระยะทปลอดภยโดยไมมกำรสมผสแอมโมเนยไมสำมำรถท ำได ทงนเนองจำกขอจ ำกดของพนทคบแคบและมจ ำกด จงเลอกใหอยในระยะทไมเสยชวตแตหำกสมผสแอมโมเนยกจะมอำกำรเกดขนบำง จำกกำรฝกปฏบตแผนฉกเฉนขำงตนใหกบพนกงำนใน สกย. นำทว โดยกำรประเมนระดบควำมร กำรฝกปฏบต ระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม จ ำนวน 13 คน สวนใหญเปนเพศชำย รอยละ 69.23 มต ำแหนงกำรท ำงำน ดงน ประธำนกลมรบซอน ำยำงสด จ ำนวน 1 คน (รอยละ 7.69) พนกงำนรบน ำยำงสด จ ำนวน 7 คน (รอยละ 53.85)

พนกงำนกำรเงนบญชและตำชงจ ำนวน 3 คน (รอยละ 23.07) พนกงำนวเครำะห เปอรเซนต DRC และ VFA

จ านวน 1 คน (รอยละ 7.69) และพนกงานขบรถจะท าหนาทรบซอน ายางสดดวย จ านวน 1 คน (รอยละ 7.69) ซงทกคนมบทบาทหนาทชดเจน โดยมการฝกซอมดงรปท 6 ซงผลการประเมนการซอมระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหล พบวา พนกงานมระดบความรโดยภาพรวมมคาเฉลยในระดบสง ( x = 0.91, SD = 0.07)

แสดงให เหนวา หากมการฝกซอมปฏบตแผนฉกเฉนพนกงานสามารถด าเนนการไดถกตองตามหลกวชาการ เพราะความรเปนปจจยพนฐานทมผลตอการแสดงออกของบคคล [17] เมอพจารณารายขอ พบวาขอทพนกงานไดคะแนนนอยทสดม 2 รายการ คอ เมอเกดไฟลกไหมจดจดเกบแอมโมเนยสามารถใชน าดบเพลงเทาน น ( x =

0.62, SD = 0.51) แ ล ะห าก ม ก ล น ไอ ร ะ เห ยข อ งแอมโมเนยฟงกระจายทวพนทใหน าผาชบน าปดจมกหรอใชถงพลาสตกใส ๆ ขนาดใหญตกอากาศแลวคลมศรษะออกจากพนทปฏบตงานโดยเรว ( x = 0.62, SD = 0.51)

รปท 6 การปฏบตฝกซอม ระงบเหตและอพยพตามแผนฉกเฉนกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

ส าหรบผลการฝกปฏบตฯ พบวา พนกงานสามารถปฏบตไดตามแผน คดเปนรอยละ 85.70 ซงอยในระดบพฤตกรรมดมาก และใชระยะเวลาการอพยพ 4.78 นาท ผานเกณฑทกฎหมายก าหนดเอาไว (5 นาท) รายละเอยดการปฏบตแตละทมดงรปท 7 โดยการฝกซอมแผนฉกเฉนดงกลาวขางตนท าใหพนกงานเหนภาพของสถานการณการเกดแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม จงท าใหพนกงานมความร ทกษะ ความช านาญ และมองเหนผลเสย

ของเหตการณฉกเฉน จงสงผลใหเกดพฤตกรรมการฝกปฏบต ท ดตามมา เนองจากการมความรทถกตองจะกอใหเกดความเขาใจและปฏบตตามทไดรบรมา [18] แตท งนมรายการบกพรองทควรปรบปรง เชน ควรมการนงรวมพลตามพนทก าหนด (สวนใหญยน) และควรมการปดก นบรเวณและการจราจร ตลอดจนควรมการเตรยมอปกรณเตรยมความพรอมในการเขาไปคนหาผประสบภย เปนตน

74

138 139

รปท 5 ระดบควำมรนแรง (a) และ พนทไดรบผลกระทบจำกกำรรวไหลของกำซแอมโมเนยจำกถงกกเกบ (b) เมอใชโปรแกรม ALOHA

4.2 การก าหนดแผนและการฝกซอมการอพยพจากการรวไหลของแอมโมเนย

จำกกำรประเมนกำรรวไหลของแอมโมเนยโดยใชโปรแกรม ALOHA พบวำจดรวมพลหรอระยะทปลอดภยทไมเสยชวต คอ มำกกวำ 381 เมตร มควำมเขมขนของแอมโมเนย 750 พพเอม ดงนนบรเวณจดรวมพลจงมกำรก ำหนดใหหำงจำกแหงกกเกบกำซแอมโมเนยอยประมำณ 600 เมตร ซงไมสำมำรถก ำหนดระยะทำงจดรวมพลใหอยในระยะทปลอดภยโดยไมมกำรสมผสแอมโมเนยไมสำมำรถท ำได ทงนเนองจำกขอจ ำกดของพนทคบแคบและมจ ำกด จงเลอกใหอยในระยะทไมเสยชวตแตหำกสมผสแอมโมเนยกจะมอำกำรเกดขนบำง จำกกำรฝกปฏบตแผนฉกเฉนขำงตนใหกบพนกงำนใน สกย. นำทว โดยกำรประเมนระดบควำมร กำรฝกปฏบต ระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม จ ำนวน 13 คน สวนใหญเปนเพศชำย รอยละ 69.23 มต ำแหนงกำรท ำงำน ดงน ประธำนกลมรบซอน ำยำงสด จ ำนวน 1 คน (รอยละ 7.69) พนกงำนรบน ำยำงสด จ ำนวน 7 คน (รอยละ 53.85)

พนกงำนกำรเงนบญชและตำชงจ ำนวน 3 คน (รอยละ 23.07) พนกงำนวเครำะห เปอรเซนต DRC และ VFA

จ านวน 1 คน (รอยละ 7.69) และพนกงานขบรถจะท าหนาทรบซอน ายางสดดวย จ านวน 1 คน (รอยละ 7.69) ซงทกคนมบทบาทหนาทชดเจน โดยมการฝกซอมดงรปท 6 ซงผลการประเมนการซอมระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหล พบวา พนกงานมระดบความรโดยภาพรวมมคาเฉลยในระดบสง ( x = 0.91, SD = 0.07)

แสดงให เหนวา หากมการฝกซอมปฏบตแผนฉกเฉนพนกงานสามารถด าเนนการไดถกตองตามหลกวชาการ เพราะความรเปนปจจยพนฐานทมผลตอการแสดงออกของบคคล [17] เมอพจารณารายขอ พบวาขอทพนกงานไดคะแนนนอยทสดม 2 รายการ คอ เมอเกดไฟลกไหมจดจดเกบแอมโมเนยสามารถใชน าดบเพลงเทาน น ( x =

0.62, SD = 0.51) แ ล ะห าก ม ก ล น ไอ ร ะ เห ยข อ งแอมโมเนยฟงกระจายทวพนทใหน าผาชบน าปดจมกหรอใชถงพลาสตกใส ๆ ขนาดใหญตกอากาศแลวคลมศรษะออกจากพนทปฏบตงานโดยเรว ( x = 0.62, SD = 0.51)

รปท 6 การปฏบตฝกซอม ระงบเหตและอพยพตามแผนฉกเฉนกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

ส าหรบผลการฝกปฏบตฯ พบวา พนกงานสามารถปฏบตไดตามแผน คดเปนรอยละ 85.70 ซงอยในระดบพฤตกรรมดมาก และใชระยะเวลาการอพยพ 4.78 นาท ผานเกณฑทกฎหมายก าหนดเอาไว (5 นาท) รายละเอยดการปฏบตแตละทมดงรปท 7 โดยการฝกซอมแผนฉกเฉนดงกลาวขางตนท าใหพนกงานเหนภาพของสถานการณการเกดแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม จงท าใหพนกงานมความร ทกษะ ความช านาญ และมองเหนผลเสย

ของเหตการณฉกเฉน จงสงผลใหเกดพฤตกรรมการฝกปฏบต ท ดตามมา เนองจากการมความรทถกตองจะกอใหเกดความเขาใจและปฏบตตามทไดรบรมา [18] แตท งนมรายการบกพรองทควรปรบปรง เชน ควรมการนงรวมพลตามพนทก าหนด (สวนใหญยน) และควรมการปดก นบรเวณและการจราจร ตลอดจนควรมการเตรยมอปกรณเตรยมความพรอมในการเขาไปคนหาผประสบภย เปนตน

ธ.รกกมล ธ.ณ สงขลา และ ม.ศรชะนนท

140

รปท 7 คะแนนการปฏบตในการฝกซอม ระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

5. สรปและขอเสนอแนะ

5.1 ความรนแรงของการรวไหลของกาซแอมโมเนยม 3 ระดบ คอ ERPG-1 (ความ เขมขน 25 พพ เอม )

ระยะทางรวไหลเทากบ 2,000 เมตร ERPG-2 (ความเขมขน 150 พพเอม) ระยะทางรวไหลเทากบ 921 เมตร

และ ERPG-3 (ความเขมขน 750 พพเอม) โดยจากการจ าลองควรเลอกจดรวมพลใหหางจากถงกกเกบแอมโมเนย ไมนอยกวารศม 381 เมตร ซงไมสามารถก าหนดระยะทางจดรวมพลใหอยในระยะทปลอดภยโดยไมมการสมผสแอมโมเนยได ทงนเนองจากขอจ ากดของพนทคบแคบ จงเลอกระยะทางประมาณ 600 เมตร ซงอยในระยะทไม

5.2 จากการฝกปฏบตแผนฉกเฉนขางตน โดยการประเมนระดบความร การฝกปฏบต ระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม พบวา พนกงานมระดบความรโดยภาพรวมมคาเฉลยในระดบสง และจากการฝกปฏบตฯ พบวา พนกงานสามารถปฏบตไดตามแผน อยในระดบพฤตกรรมดมาก และใชระยะเวลาการอพยพผานเกณฑทกฎหมายก าหนด และเพอใหสอดคลองกบ

กฎหมายก าหนดหนวยงานตองมการฝกซอมแผนขางตนอยางนอยปละ 1 ครง นอกจากนหนวยงานทเกยวของควรสนบสนนและสงเสรมใหมการอบรม การจดท าแผนและซอมอพยพแอมโมเนยรวไหล โดยใหกลมสหกรณกองทนสวนยางนาทว เปนตนแบบและเผยแพรเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรของกลมสหกรณกองทนสวนยางทรบซอน ายางสดอนๆ รวมกน อนจะน ามาซงการลดความรนแรงของการรวไหลและความสญเสยขององคกรตอไป

6. กตตกรรมประกาศ

งาน ว จ ย น ได ร บ ก ารสน บ ส น น ท น จ าก ฝ ายบรหารคลสเตอรและโปรแกรมวจย (CPM) ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช) และขอขอบคณสาขาวชาสขศาสตรอตสาหกรรมและสขภาพส งแวดลอม คณ ะวท ยาก าร ส ขภ าพ และการ กฬ า มหาวทยาลยทกษณ ทใหความอนเคราะหในการใชหองปฏบตการ อปกรณ เครองมอในการด าเนนวจย

เอกสารอางอง

[1] Chang, J.I., Lin, C.-C. A study of storage tank accidents. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 2006; 19(1): 51–59.

74

140 141

รปท 7 คะแนนการปฏบตในการฝกซอม ระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม

5. สรปและขอเสนอแนะ

5.1 ความรนแรงของการรวไหลของกาซแอมโมเนยม 3 ระดบ คอ ERPG-1 (ความ เขมขน 25 พพ เอม )

ระยะทางรวไหลเทากบ 2,000 เมตร ERPG-2 (ความเขมขน 150 พพเอม) ระยะทางรวไหลเทากบ 921 เมตร

และ ERPG-3 (ความเขมขน 750 พพเอม) โดยจากการจ าลองควรเลอกจดรวมพลใหหางจากถงกกเกบแอมโมเนย ไมนอยกวารศม 381 เมตร ซงไมสามารถก าหนดระยะทางจดรวมพลใหอยในระยะทปลอดภยโดยไมมการสมผสแอมโมเนยได ทงนเนองจากขอจ ากดของพนทคบแคบ จงเลอกระยะทางประมาณ 600 เมตร ซงอยในระยะทไม

5.2 จากการฝกปฏบตแผนฉกเฉนขางตน โดยการประเมนระดบความร การฝกปฏบต ระงบเหตและอพยพกรณแอมโมเนยรวไหลและเกดไฟไหม พบวา พนกงานมระดบความรโดยภาพรวมมคาเฉลยในระดบสง และจากการฝกปฏบตฯ พบวา พนกงานสามารถปฏบตไดตามแผน อยในระดบพฤตกรรมดมาก และใชระยะเวลาการอพยพผานเกณฑทกฎหมายก าหนด และเพอใหสอดคลองกบ

กฎหมายก าหนดหนวยงานตองมการฝกซอมแผนขางตนอยางนอยปละ 1 ครง นอกจากนหนวยงานทเกยวของควรสนบสนนและสงเสรมใหมการอบรม การจดท าแผนและซอมอพยพแอมโมเนยรวไหล โดยใหกลมสหกรณกองทนสวนยางนาทว เปนตนแบบและเผยแพรเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรของกลมสหกรณกองทนสวนยางทรบซอน ายางสดอนๆ รวมกน อนจะน ามาซงการลดความรนแรงของการรวไหลและความสญเสยขององคกรตอไป

6. กตตกรรมประกาศ

งาน ว จ ย น ได ร บ ก ารสน บ ส น น ท น จ าก ฝ ายบรหารคลสเตอรและโปรแกรมวจย (CPM) ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช) และขอขอบคณสาขาวชาสขศาสตรอตสาหกรรมและสขภาพส งแวดลอม คณ ะวท ยาก าร ส ขภ าพ และการ กฬ า มหาวทยาลยทกษณ ทใหความอนเคราะหในการใชหองปฏบตการ อปกรณ เครองมอในการด าเนนวจย

เอกสารอางอง

[1] Chang, J.I., Lin, C.-C. A study of storage tank accidents. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 2006; 19(1): 51–59.

[2] เดชา สคนธ. สาเหตของกาซแอมโมเนยรวในอาคารอตสาหกรรมในประเทศ ป 2530-2552. ผลตภณฑวชาการส านกงานปองกนควบคมโรคท 2 จงหวดสระบร พ.ศ. 2551- 2554, 2555 [ระบบออนไลน] แหลงทมา: http://odpc4.ddc.moph.go.th/chkviews.php?ID=19&file=580542525.62401.pdf

[3] กรมโรงงานอตสาหกรรม. คมอการจดการสารเคมอนตรายสงแอมโมเนย (Ammonia). กรงเทพฯ:บรษทเอมซซลลาบส จ ากด, 2553.

[4] ศนยวจยและพฒนาการปองกนและจดการภยพบต. แอมโมเนย: กาซพษทควรหาแนวทางรบมอ, 2555.

[ร ะ บ บ อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ท ม า : http://dpm.nida.ac.th/main/index.php/articles/chemical-

hazards/item/82

[5] ไทยบบเอสนวส. เกดเหตกาซแอมโมเนยโรงงานผลตอาหารทะเล จ.ระยอง รว เรงหามพนกงาน 16 คน สง รพ.หลงสดดมจนชอค, 2559. [ระบบออนไลน] แหลงทมา: http://news.thaipbs.or.th/content/7735

[6] HSEES. Ammonia Spills in New York State 1993-1998, 2000. [Online] Available: http://www.health.state.ny.us/nysdoh/environ/hsees/ammonia.pdf

[7] Hazardous Materials Accident Report. NTSB/HZM-04/01, PB2004-917001, 2003. Washington, D.C.: National Transportation Safety Board, 2004.

[8] National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH). NIOSH Manual of Sampling and Analytical Methods – 4th Edition, Issue 1, Method 6016. USA: Department of Health, Education, and Welfare, Public Health Service, Centers for Disease Control, National Institute for Occupational Safety and Health, Division of Physical Sciences and Engineering, Cincinnati, OH, 1996.

[9] Krupa, S.V. Effects of atmospheric ammonia (NH3) on terrestrial vegetation: a review. Environmental Pollution, 2003; 124: 179–221.

[10] ยทธศร หลามณ. คณสมบตของแอมโมเนยและการรวซม. วารสารสมาคมเครองท าความเยนไทย, 2546; 3(8): 10-13.

[11] EPA &NOAA. ALOHA User’s Manual version 5.2.3, 1999. [Online] Available: http://www.epa.gov/ceppo/cameo/aloha.htm.

[12] EPA & CEPP. Risk management program guidance for offsite consequence Analysis, 1999. [Online] Available: http://www.epa.gov/ceppo.

[13] Schell RC., Watson T.B. and Bodhaine B.A, NOAA WP-3D instrumentation and flight operation on AGASP-II, Journal of Atmospheric Chemistry, 1989; 9(11): 3–16.

[14] กระทรวงแรงงาน. กฎกระทรวง ก าหนดมาตรฐานในการบรหารจดการ และด าเนนการดานความปลอดภย อาชว อนามย และสภาพแวดลอมในการท างานเกยวกบการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2555, 2556. [ระบบออนไลน] แหลงทมา: http://www.oshthai.org/attachments/article/114/114-1.pdf

[15] Louvar, J.F. and B.D. Louvar, Health and Environmental Risk Analysis Fundamental with Application” Prentice Hall PTR Environmental Management &Engineering Series, Prentice Hall PTR, New York, 1998.

[16] Tseng, M., Su, T.S.& Kuo, C.Y. Consequence evaluation of toxic chemical releases by ALOHA. Procedia Engineering, 2012; 45: 384 – 389.

[17] Bloom, R.W., Nidelkoff, L., and Sierles, F.S. Learning and behavior notification in behavioral science for medical student. Maryland: William & Wilkins,1973.

[18] สรลกษณ โสมานสรณ. ความร ทศนคตและพฤตกรรมเสยงกบการปองกนและควบคมการตดเชอในโรงพยาบาลของพยาบาลส าเรจใหมในโรงพยาบาลเขตภาตะวนออกเฉยงเหนอ. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541.