บทท 2วรรณกรรมทเกยวของ

ในการศกษาเรองลกษณะของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษาผวจยจงไดศกษาวรรณกรรมและเอกสารงานวจยทเกยวของกบลกษณะของผบรหารโรงเรยนซงจะน าเสนอตามล าดบดงน

1.! ความสมพนธของผน ากบผบรหาร2.! ลกษณะของผน าและผบรหารการศกษา3.! ลกษณะดานบคลกภาพ4.! ลกษณะดานภาวะผน า5.! ลกษณะดานทกษะการบรหาร6.! ลกษณะดานวชาชพ7.! งานวจยทเกยวของ

1. ความสมพนธของผน ากบผบรหาร

ผบรหาร (Administrator) กบ ผน า(Leader) นน ชวนชม ชนะตงกร (2424: 20)ไดเปรยบเทยบไววา “ผบรหาร” หมายถง ผทบรหารงานตามวถทางหรอขอบเขตทก าหนดไวสวน “ผน า” หมายถง ผทมบทบาทในการเปลยนระบบ จดวางหลกการ และก าหนดแนวทางปฏบตแตไมมอ านาจสงการ ซงสอดคลองกบ นพพงษ บญจตราดลย (2534: 95) ทกลาวไววา นกบรหารมกจะเปนบคคลทมต าแหนงเปนทางการไมวาจะเปนผทไดรบการแตงตงหรอเลอกตงขนมาใหเปนถานกบรหารทไดรบการคดเลอก แตงตง หรอเลอกตงอยางมเกณฑ และอยในระดบคณธรรมแลวกจะมคณสมบตของผน ามาเปนเกณฑวดอยดวยเสมอ แตในปจจบนของประเทศเราทยงมระบบเสนสาย ครอบครว และพรรคพวกมามอทธพลในการแตงตง เลอกตง หรอคดเลอกแฝงอย เราจงไดนกบรหารทเปนเสมอนหนง “หวหนางาน” (Headship) ไมใช “ผน า” (Leadership) ในการบรหารงานปะปนอยบาง สวน “ผน า” จะเปนผมอทธพลเหนอคนอนๆ ในการปฏบตงานในทางทด โดยมกลมชวยกนรวมก าหนดวตถประสงคของหนวยงานขน “ผน า” อาจเปนบคคลทอยในต าแหนงบรหาร

8

หรอไมมต าแหนงกได แตเปนคนทสามารถจงใจคนใหรวมมอปฏบตงาน คนมศรทธาและเชอถอในความสามารถ ดงนนนกบรหารและผน าอาจเปนคนคนดยวกนกไดหรอจะเปนคนละคนกไดแตอยางไรกตามนกบรหารทดมกจะมคณสมบตและลกษณะของผน าอยดวยเสมอ และ เมธปลนธนานนท (2524: 6-7) กลาววา ผบรหารทพงประสงคในยคใหมนนมใช ผบรหารทมงปฏบตตามกฎระเบยบและค าสงเทานน หากแตยงตองเปนผม “ภาวะผน า” อกดวยเพราะ ความมประสทธภาพของหนวยงานใดๆ จะขนอยกบภาวะผน าของผบรหารหนวยงานนน

จะเหนไดวา “ผบรหาร” และ “ผน า” จะเปนบคคลคนเดยวกนหรอคนละคนกไดแตถาหากผบรหารมความเปนผน าอยดวยแลวกจะท าใหองคการหรอสถาบนเจรญกาวหนาไดอยางแนนอน ดงท บารนารด (Barnard 1979: 60) กลาวไววา ประสทธภาพของการเปนผน า วดไดจากประสทธภาพของงาน กบความพงพอใจของผรวมงาน

2. ลกษณะของผน าและผบรหารการศกษา

ไดมผทศกษาลกษณะของผน าและผบรหารไวจ านวนมากซงจะไดน าเสนอ ดงตอไปนภญโญ สาธร (2519: 151-152) สรปคณลกษณะของผน าทดไว ดงน1.! ใจกวาง ใจด ไมตระหนตอการเลยงดและใหรางวล2.! มพรหมวหาร 4 คอ เมตตา กรณา มทตา อเบกขา ในสถานท สถานการณและเวลา

อนเหมาะสม3.! หนกแนน ไมหเบา รบฟงจากทกฝาย4.! มความยตธรรมและใหความเสมอภาคกบทกคน5.! ซอสตยสจรต6.! ตรงตอเวลา7.! ขยนและอทศเวลาใหแกงาน8.! กลารบผด9.! มความจรงใจในการกระท าและการพด10.!ออนหวาน นอบนอม สภาพ11.!เอาใจใสดแลทกขสขของลกนองอยเสมอ12.!รจกเลอกใชคน13.!อดทนดวยความเยอกเยนตอค าพดทขดแยงและไมเปนมตร14.!ตดตามค าสงทสงการไปแลว

9

15.!ฉลาดทจะกระตนเตอน เมอผนอยลาชาหรอผดพลาด16.!หมนอบรมผใตบงคบบญชาใหมความสามารถและรวธการปฏบตงานโดยเหมาะสม17.!ใหผนอยพบปะไดโดยงาย18.!กนงายอยงาย ไมถอตว เขากบคนทกชนได19.!ชมคนเปน และขยนชม20.!ไมดดาหรอกลาวผรสวาทใดๆ ตอผใตบงคบบญชาตอหนาบคคลอน21.!ใชอ านาจโดยไมใหผอนรวาถกบบบงคบ22.!ใหเกยรตเจาของความคดหรอเจาของโครงการใหมๆ23.!ไมโลเลเปลยนใจงาย24.!สงงานเปน ถกจงหวะ เหมาะสมกบคนทรบไปปฏบต25.!เปนตวอยางทดทกดานของผนอย26.!รกษาระเบยบวนย ปฏบตงานตามขอตกลง และกฎหมายโดยเครงครดทกโอกาส27.!ละเวนจากการประพฤตชว ซงจะท าใหสงคมรงเกยจ ตามสภาพวฒนธรรมไทย28.!มความเดดขาด เดดเดยว มนคง แนนอน29.!รจกถนอมน าใจคน30.!รจกสรางและระวงรกษาบคลกลกษณะของตนอยเสมอสตอกดลล (อางในจกรพรรด วะทา 2538: 22-23) ไดวเคราะหงานวจยเกยวกบภาวะ

ผน าระหวางป ค.ศ. 1948 – 1970 ไดจ าแนกคณลกษณะของผน าไวดงน1.! คณลกษณะทางกาย เปนผแขงแรงมรางกายเปนสงา2.! มพนฐานทางสงคม เปนผมการศกษาและสถานภาพทางสงคมด3.! สตปญญาและความสามารถ เปนผมสตปญญาเฉลยวฉลาด มการตดสนใจด4.! บคลกภาพ เปนผมความกระตอรอรนตนตวอยเสมอ ควบคมอารมณไดด มความ

คดรเรมสรางสรรค และมความเชอมนในตนเอง5.! คณลกษณะทสมพนธกบงาน เปนผมความตงใจท างาน มความรบผดชอบและ

มงมนทจะท างานใหส าเรจ6.! คณลกษณะทางสงคม เปนผทมความสามารถรวมมอกบคนอนได เปนทยอมรบ

ของผรวมงานและคนอนๆสมพงษ เกษมสน (2526: 296) เสนอวาลกษณะผน าทจ าเปนแบงออกเปน 4 ดาน คอ

ดานพนฐานและประสบการณ ในการปฏบตงาน ไดแก การตดสนใจ การวนจฉยสงการการวางแผน ความสามารถทางดานเทคนค และการบรหาร และทกษะในการท า งานดานตางๆ

10

1.! ดานสตปญญาและคณภาพของสมอง ไดแก ความสามารถดานภาษาความสามารถทางดานเหตผล ความสามารถทางดานจดจ า ความสามารถทางดานรอบรทวไปความสามารถทางดานดลยพนจ ความสามารถในการปรบตวดานตางๆ

2.! ลกษณะทางกาย ไดแก การมรางกายสมบรณแขงแรง มสขภาพจตทด3.! ดานบคลกภาพและความสนใจ ไดแก ความกระตอรอรนเตมใจในการปฏบตงาน

ความเชอมนในตนเอง และความรบผดชอบสตอกดลล (อางใน อมาพร บญญาวโรจน 2538: 26-27) ไดสรปผลจากงานวจย

เกยวกบลกษณะของผน าทประสบความส าเรจหลายๆดาน มผลสรปทส าคญดงน1.! บคคลทด ารงต าแหนงผน าตองมคณสมบตเหนอกวาสมาชกของกลมในเรอง

เกยวกบสตปญญา ผลการศกษาเลาเรยน ความรบผดชอบ การมสวนรวมในกจกรรมและสงคมสถานะทางเศรษฐกจและสงคม

2.! บคคลทด ารงต าแหนงผน ามลกษณะดงตอไปนมากกวาสวนเฉลยของสมาชกของกลมคอ การรจกการเขาสมาคม มความคดรเรม มความเพยรพยายาม รจกวธทจะท างานใหส าเรจมความเชอมนในตนเอง ตนตวและหยงรในสถานการณ มความรวมมอเปนทยอมรบของบวงชนมความสามารถในการปรบตว มความสามารถในการพด

3.! คณสมบตทมความสมพนธสงกบการเปนผน าคอ ความคดรเรม การเปนทนยมของบวงชน ความสามารถในการเขาสงคม การตดสนใจ ความปรารถนาทจะท าใหดทสด การมอารมณขน การมความรวมมอกบผอน ความสามารถทางการกฬา

4.! องคประกอบทมความสมพนธกบการเปนผน าแยกออกไดเปน 6 ดาน คอ4.1! ดานสมรรถนะ มความหมายรวมถงความเปนผมสตปญญา ความเปนผตนตว

อยเสมอ ความสามารถในการพด ความเปนผมความคดรเรม และมการตดสนใจทด4.2! ดานความส าเรจ ประกอบดวยความเปนนกวชาการ มความรอบร ประสบความ

ส าเรจทางดานการศกษา4.3! ดานความรบผดชอบ ประกอบดวยการเปนทพงพาของผอนได มความคดรเรม

มความมนคง มความกาวหนา มความเชอมนในตนเอง มความปรารถนาทจะประสบความส าเรจ4.4! ดานความมสวนรวม ประกอบดวยการมสวนรวมในกจกรรม ความสามารถใน

การเขาสงคม ความรวมมอกบผอน ความสามารถในการปรบตว การมอารมณขน4.5! ดานสถานภาพ ประกอบดวย สถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม การเปนท

ชนชอบของผอน

11

4.6! ดานสถานการณ ประกอบไปดวยระดบของอารมณ ทกษะและความตองการของผตาม วตถประสงคในการสนองใหท าใหส าเรจ

แซคซ (Sachs 1966: 3-4) กลาวถงลกษณะของผบรหารทดไวดงน1.! มความเขาใจในตนเอง2.! ยอมรบฟงและเคารพในความคดเหนของคนอน3.! มความเขาใจในสถานภาพของผรวมงานเปนอยางด4.! มความคดรเรมสรางสรรค5.! สามารถน าความคดของผรวมงานไปใชใหเกดประโยชนแกหนวยงานNolte (1966: 385-398) ไดเสนอถงลกษณะทดของผบรหารไว ดงน1.! มความรด2.! มวธด าเนนงานอยางฉลาด3.! มความเปนประชาธปไตย4.! เปนทศรทราของคนทวไป5.! มอารมณมนคง6.! ใจกวาง7.! มมนษยสมพนธ8.! มความคดรเรมสรางสรรค9.! มศลธรรม10.!ท างานเพอประโยชนของสวนรวมStadt และคณะ (1974: 49-53) ไดสรป ลกษณะของผบรหารทดไว ดงน1.! การค านงถงมาตรฐานในการท างาน2.! การเปนทพงของคนอนได3.! กลาคด4.! กลาเสยงและกลาท า5.! มความรบผดชอบ6.! มความสามารถในการแบงงานใหผอนท า7.! มวนยในตนเอง8.! มมนษยสมพนธ

12

อ านวย วรวรรณ (2535: 194) ไดเสนอลกษณะของผบรหารทประสบความส าเรจในชวตการงานไว 7 ประการ คอ

1.!ความเปนผรซงถงแกนงาน คอเปนผทมความสามารถในการวเคราะหปญหาในทางปฏบต น าหลกวชามาประยกตใชใหไดผลตามวตถประสงค และพยายามใฝหาความรเกยวกบงานทตนรบผดชอบอยตลอดเวลา

2.!ความเปนผรเรมสรางสรรคเพอ ใหเปลยนแปลงไปในทางทดขน โดยมจตส านกอยเสมอวา วทยาการตางๆในโลกกาวหนา และเปลยนแปลงอยตลอดเวลาตองตนตวปรบปรงใหทนเหตการณและการเปลยนแปลงของโลก

3.!ความเปนผรจกเอาใจเขามาใสใจเรา เปนศลปะในการด าเนนงานไมใหกระทบกระ เทอนตอผรวมงานหรอผอน

4.!ความเปนผมมนษยสมพนธ คอ ตองมความสมพนธอนดตอผรวมงานเขากบคนอนไดเปนอยางด รจกใชศลปะในการเจรจา และรจกสรางศรทรา และบ ารงขวญเพอเปนก าลงใจใหผรวมงานดวย

5.!ความเปนผเคารพนบถอในความคดเหนของผอน และรจกแสดงความคดเหนของตนโดยจะตองรจกฟงและนบถอความคดเหนของผอน

6.!ความเปนผกลาตดสนใจ และมความมมานะพยายาม คอ มความกลาหาญในการตดสนใจดวยความเชอมนและยอมทมเทสตปญญา ก าลงและความสามารถในการท า งานแมวาจะเปนงานหนกกตาม

7.!ความเปนผมคณธรรมก ากบวถทางชวต โดยจะตองตงมนอยบนพนฐานของความซอสตยสจรต ความจงรกภกด เพรยบพรอมดวยสจธรรม ไมเอารดเอาเปรยบหรอเหนแกไดโดยไมนกถงความเดอดรอนของผอน

ดนย เทยนพฒ (2536: 203) ไดสรปปจจยใหมของผบรหารระดบสงวา ตองมคณลกษณะทส าคญ 6 ประการ ดงน

1.!การมองการณไกล ไดแก ความสามารถวาดภาพกฎเกณฑในอนาคตไดสมจรงและมการวางแผนและการเตรยมการส าหรบงานในอนาคตไดอยางเหมาะสม

2.!ความเปนผน า ไดแก กลาตดสนใจ มความอดทน มความสามารถในการแกปญหาและสามารถโนมนาวผอนใหท างานอยางมประสทธภาพ

3.!มความคดรเรมสรางสรรค ไดแก มความคดรเรมสรางสงใหมๆสามารถยดหยนวธการเพอความส าเรจของงาน และคนควาวธท างานทมประสทธภาพ

13

4.! มความสามารถในการเจรจาจงใจ หรอเปนนกลอบบ ไดแก มความสามารถในการเจรจาตอรอง และเปนนกมนษยสมพนธชนสง

5.! มความคดเชงธรกจและความรบผดชอบ ไดแก เปนนกการตลาด ไมเอาเปรยบผอนมความรบผดชอบ

6.! ประนประนอม ไดแก สามารถยดหยนวธการเพอความส าเรจของงานและมความสามารถในการประสานประโยชน

นพพงษ บญจตราดลย (2527: 102) กลาววา ลกษณะของผบรหารทดและจะปฏบตงานใหประสบผลส าเรจนน มอย 2 ประการ

1.! คณสมบตเบองตน1.1! สตปญญาเฉลยวฉลาดมไหวพรบ1.2! สามารถในการวเคราะห1.3! สามารถในการพจารณาเหตการณ1.4! มความคดรเรมและเปนผรอบร1.5! เปนทพงแกผนอยและเปนทเชอถอไวใจได1.6! ตดสนใจแนนอนไมรวนเร1.7! รจกปรบตวและเปลยนแปลงตามความเหมาะสม1.8! มจตใจมนคงไมเอาแตอารมณ1.9! มบคลกลกษณะและความประพฤตสวนตวด1.10!มคณสมบตของผน า

2.! คณสมบตในการปฏบตงาน2.1! ตนตวและมความคดใหมๆอยเสมอ2.2! ใจกวาง2.3! รจกจงหวะเวลา2.4! รวาอะไรควรรบดวนอะไรไมรบดวน2.5! รบฟงและรจกเลอกความคดเหนทด2.6! หนกเอาเบาส2.7! หนกแนนอดทนไมทอแท2.8! สามารถในการสรางสรรค2.9! สามารถในการปรบปรงงาน2.10!รจกพจารณาฟนฝาอปสรรค

14

กต ตยคคานนท (2530: 70) กลาวถงลกษณะทดของผบรหารหรอผน าไว ดงน1.! มสขภาพทงกายและใจสมบรณแขงแรงด2.! ทาทางและบคลกด3.! มความซอสตยสจรตตอตนเองและผอน4.! มความรดทงความรทเกยวกบงานในหนาทและความรทวไป5.! มความคดรเรมสรางสรรคและมความกระตอรอรนในการท างาน คดคนหาวธการ

ท างานใหมๆและหางานใหมๆ มาท า6.! มความฉลาดรอบรและสามารถน าความรทมอยมาประยกตใชในการด าเนนงาน7.! มความศรทธาเชอมนในงานทท าและในความรความสามารถของผอน8.! มความรกหนวยงาน รกงาน รกการท างาน รกความกาวหนา รกทจะเหนผลส าเรจ

ของงานและรกเพอนรวมงานทกระดบทกคน9.! รจกออมชอม10.!วางตนหรอด าเนนการตางๆ ดวยความยตธรรม มศลธรรม ไมมอคต ใหความเปน

ธรรมเสมอหนากน11.!รจกทจะจงใจคนเพอใหความรวมมอในการปฏบตงานใหบรรลผลส าเรจตาม

เปาหมายของหนวยงาน12.!มการควบคมตนเอง รจกควบคมอารมณและจตใจของตนใหอยในอาการอนสงบ

ไมหวนไหวงายไมแสดงอาการไมพอใจทเกนสมควร13.!สามารถตดสนใจและใชดลยพนจไดดและถกตองกอนการด าเนนการ14.!มความกลาหาญ เดดขาด จรงจง และไมโลเล15.! มความอดทนมสมาธในการท างานใจคอหนกแนน และสามารถบงคบใจตนเองได16.!มความตนตว ทนตอเหตการณ ทนสมยกระฉบกระเฉงตอความเจรญกาวหนา17.!ใหความเหนอกเหนใจตอผใตบงคบบญชาดวยความจรงใจพอสมควร18.!ไมเหนแกตว เสยสละ และไมใชอภสทธ หรอสทธพเศษในทางทผด19.!ยกยองใหเกยรต และใหความไววางใจตอผใตบงคบบญชา แบงงานใหผใตบงคบ

บญชาท ากนทวหนาตามความถนดของแตละคน รวมทงไมมองขามความส าคญของผใตบงคบบญชา20.!มความสงบเสงยมและถอมตน21.!มความจงรกภกดตอหนวยงาน22.!รวมกบผอนทเกยวของทงภายในและภายนอกหนวยงานในการวางแผนและ

การด าเนนงานตามแผน

15

23.!มความแนบเนยนและมเทคนคในการท างาน กลาวคอมศลปะในการท างาน24.!มการสอความหมายทด พดเปนและเขยนเปน ค าสงไมคลมเครอ25.!สามารถใหค าแนะน า ค าปรกษา สงสอนและฝกอบรมผใตบงคบบญชาใน

การปฏบตหนาทใหดขนทงดานวชาการและความประพฤตสวนตว26.!มการสงคมดเสนาะ ตเยาว (2526: 31) ไดกลาวถงลกษณะของผบรหารไวดงน1.! มลกษณะชอบท างานกบคน เขากบผอนไดด มความเปนมตร ตรงไปตรงมา2.! มความรกวางขวาง แยกไดเปน 2 สวน คอ

2.1! ความรทวไป2.2! ความรเฉพาะดาน

3.! มการศกษาตองใฝหาความรอยเสมอ4.! มบคลกลกษณะด วางตวเหมาะสมกบกาลเวลา สถานทสมบรณ พรรณาภพ (2521: 250-253) ไดกลาวถง คณสมบตของผบรหารโรงเรยน

ไว 5 ประการ ดงน1.! ความเปนผน า หรอภาวะผน า (Leadership) หมายถง การทผน าใชอทธพลหรอ

อ านาจหนาทในความสมพนธทมอยตอผใตบงคบบญชา ในสถานการณตางๆในการปฏบตการและอ านวยการ โดยใชกระบวนการตดตอซงกนและกนเพอมงใหบรรลตามเปาหมายทไดก าหนดไวซงอาจจะพดสนๆ วา “ความเปนผน า” คอ ความสามารถในการใชอ านาจหนาท (Authority)และอ านาจบารม (Power) ใหเกดประโยชนในการบรหารงาน คณสมบตทเกยวกบความเปนผน าของผบรหารโรงเรยนอาจจ าแนกออกไดดงน

1.1! ความมชวตชวา ความกระตอรอรน แจมใส ราเรง ทรหด อดทน (Vitalityand Endurance)

1.2! ความสามารถในการวนจฉยสงการไดเฉยบขาด ทนเหตการณ (Decisiveness)1.3! ความสามารถในการจงใจคน (Persuasiveness)1.4! ความรบผดชอบ (Responsibility)1.5! ความเฉลยวฉลาด รอบคอบ ไหวพรบสตปญญาเฉยบแหลม (Wisdom and

Intelligence)1.6! ความขยนขนแขง (Deligence)1.7! ความเสยสละ (Sacrifice)

16

1.8! บคลกภาพ การแตงกาย หนาตาทาทาง (Appearance) แลรปรางสงาผาเผยนาเกรงขาม นาศรทธา นาเคารพ

1.9! น าใจนกประชาธปไตย (Democratic Minded)2.! ความรอบรทางวชาการ (Knowledge and Experience) การพจารณาเกยวกบ

ความรอบรทางวชาการของผบรหารโรงเรยน ควรแบงออกพจารณาเปน 2 สวน คอ2.1! ความรอบรอยางกวางขวางในวชาการตางๆ โดยแบงออกเปน

2.1.1! ความรทวไปเรยกวาศลปศาสตร (Liberal Education)2.1.2! ความรในทางวชาชพ (Professionl Education)2.1.3! ความรทเหมาะสมกบความถนดและความสนใจของแตละบคคล

2.2!ระดบและระยะเวลาของประสบการณ หมายถง การน าเอาระดบการศกษาและระยะเวลาของประสบการณ ในการท างานมาเปนเกณฑ ก าหนดมาตรฐานทางความรของผบรหารโรงเรยน เชนระยะเวลาทเรยนอยในสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาหรอระยะเวลาของการท างานเพราะเรายอมรบกนวา ผทมประสบการณในอาชพนานกวา ยอมมความสามารถในการประกอบอาชพนนมากกวา

3.! มนษยสมพนธด เนองดวยงานอนเปนภาระหนาทของผบรหารโรงเรยนนนเปนงานทงภายในและภายนอกโรงเรยน จ าเปนจะตองตดตอกบบคคลตางๆ มากมาย ดงนนผบรหารโรงเรยนจงจ าเปนตองมมนษยสมพนธทด ซงประกอบดวยคณลกษณะส าคญหลายประการเชน

3.1! ใบหนาทยมแยมแจมใส3.2! การวางตนใหสม าเสมอ หรอมความเสมอตนเสมอปลายทกรณ3.3! รจกยกยองชมเชยบคคลอนในโอกาสอนเหมาะสม และรจกแสดงการยกยอง

ชมเชยดวยความจรงใจ ไมใชการยกยองชมเชยผอนในลกษณะทเปนเพยงมารยาทสงคมอยางหนงเทานน

3.4! รจกรบฟงความคดเหนของผอนและใหโอกาสคนอนไดแสดงความคดเหนของเขาออกมาไดเตมท

3.5! ความสามารถในการรจกปรบตวใหเหมาะสมกบเหตการณและสถานการณทวไปทเปลยนแปลงอยเสมอ

3.6! เปนบคคลทเปดเผย พดตรงไปตรงมาเขาใจงาย รจกรกษาผลประโยชนของสวนรวมยงกวาประโยชนสวนตน

17

3.7! ความเปนมตรกบบคคลทงหลาย เปนผมเสนหดงดดใจคนทวไปทไดพบปะสนทนาดวย มความสามารถวางตวเปนกนเอง แตไมท าใหผลประโยชนของสวนรวมลดนอยลง

4.! คณธรรม (Virtue) อนสงสง คณธรรมของผบรหารโรงเรยนกคอเครองยดเหนยวทางใจในการบรหารนนเอง ซงประกอบดวย

4.1! ความยตธรรม4.2! ความซอสตยสจรต4.3! ความจงรกภกด4.4! การประพฤตอยในศลธรรมและวฒนธรรมอนดงาม

5.! มสขภาพดและรางกายแขงแรง5.1! สขภาพทางดานรางกาย (Physical Health) ทดและแขงแรง5.2! มสขภาพจต (Mental Health) ทดและเหมาะสม

พนส หนนาคนทร (2524: 63-67) ไดจ าแนกคณลกษณะผน าของผบรหารการศกษาไว 2 ประการ คอ

1.! คณลกษณะสวนตว ประกอบดวย ความมสขภาพด ความเฉลยวฉลาด ความประพฤตด อารมณมนคง มความสามารถในการแสดงซงความคด ความไมเหนแกตว ความรจกเกรงใจผอน การมไหวพรบปฏภาณด เปนตน

2.! คณลกษณะทางวชาชพ ประกอบดวย2.1! ความรทางวชาการ ไดแก ความรทวไป ความรทางวชาชพ2.2! ระดบความร หมายถง ระดบการศกษาทไดจากการศกษาเลาเรยนซงไม

ควรต ากวาระดบปรญญาตร ระดบการศกษาน เปนเครองแสดงถงความสามารถทางสตปญญาความรทน าไปประกอบคณลกษณะอนๆ

2.3! ประสบการณ ผบรหารทด สวนใหญมประสบการณในการท างาน หรอผานงานตางๆ มาแลว ประสบการณจะชวยใหเขาใจปญหา และสถานการณตามความเปนจรงดขนซงชวยใหมความมนใจไดดขน

2.4! การฝกอบรมระหวางประจ าการ เชน การศกษา การประชมทางวชาการการประชมสมมนา เปนตน

นพพงษ บญจตราดลย (2534: 39-40) กลาวถง คณลกษณะและคณสมบตทพงประสงคของผบรหารโรงเรยน ไวดงน

1.! คณลกษณะทางดานวชาการ2.! ดานการศกษาวชาชพของผบรหาร

18

3.! ดานความรทวไปของผบรหาร4.! ดานประสบการณของผบรหาร5.! คณลกษณะทางดานบคลกภาพของผบรหาร

5.1 บคลกทางดานรางกาย ประกอบดวย รปรางหนาตา ความมชวตชวา ราเรงการแตงกาย วาจา ทาทางการวางตน สขภาพ

5.2 บคลกภาพทางดานจตใจ และอารมณ ประกอบดวย อดมการณ ความเชอมนของตนเอง ศรทธา ความไว ความเหนอกเหนใจ ความมพลงอดทน ขยนกลาหาญ กลาพดกลาท าตนตวอยเสมอ ความมเมตตาจต ยตธรรม อารมณมนคง อารมณขน มวนย

5.3 บคลกภาพทางดานสงคมและสงแวดลอมประกอบดวย ความใจกวาง บรการชวยเหลอ กวางขวาง ฐานะทางเศรษฐกจดพอสมควร เหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน

5.4 คณลกษณะทางดานความสามารถในการปฏบตงาน มองคประกอบดงนความมสตปญญาฉลาด และมไหวพรบ ความรบผดชอบตอหนาทการงาน การมสวนรวม ความสามารถในการจงใจ ความสามารถในการตดสนใจ ความสามารถในการประสานทงงานและคนและเคยประสบความส าเรจในหนาทการงานมากอน

วจตร วรตบางกร และสพชญา ธระกล (2523: 74-76) ไดใหความเหนเกยวกบคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทดไว 5 ประการ ไดแก

1.! มความเปนผน า (Leadership) กลาวคอ มอทธพลตอบคคลในกลมสามารถชกน าใหเกดการเปลยนแปลงในหนวยงานได คณสมบตดานนประกอบไปดวยลกษณะตางๆ เชน มความราเรงแจมใสและอดทน สามารถตดสนใจและจงใจคน มความรบผดชอบ ฉลาด และมไหวพรบดมความอตสาหะวรยะ มความเสยสละ มบคลกภาพด และมความเปนประชาธปไตย

2.! มความรและประสบการณ (Knowledge and Experience) เปนคณสมบตทเกยวกบงานในอาชพของผบรหาร โดยเฉพาะคณสมบตทส าคญยง คอ มความร และประสบการณเกยวกบธรรมชาตของงานและรเทาทนเหตการณ

3.! มมนษยสมพนธ (Human Relationship) ผบรหารจ าเปนจะตองมมนษยสมพนธดซงประกอบไปดวยลกษณะทส าคญๆ คอ ยมแยมแจมใส มความเสมอตนเสมอปลายยกยอง การชมเชยและรบฟงความคดเหนของผอน มความยดหยน เปดเผยและเปนกนเอง

4.! มคณธรรมสง (Virtue) ไดแก มความยตธรรม มความสอสตยสจรต มความจงรกภกด และมศลธรรม

5.! มสขภาพด (Healtly) คอ มสขภาพทางกายและสขภาพทางจต

19

บทบาทและพฤตกรรมทางการบรหารของผบรหาร จะตองเปลยนไปตามสถานการณทเกดขน ซง “ลกษณะของผบรหาร” จะชวยใหผบรหารสามารถปรบตวแสดงบทบาทไดหมาะสมสอดคลองกบสถานการณนนๆได และเมอผบรหารม ลกษณะทเหมาะสมกบสถานการณแลว กนาจะท าใหผบรหารประสบความส าเรจในการบรหารงานได

จากแนวความคดของนกวชาการทกลาวมาแลว จะเหนวา ลกษณะของผบรหารมอยหลายลกษณะดวยกน ผวจยไดประมวลแนวคดและจดเขากลมได 4 กลม ในการวจยครงนจงแบงลกษณะของผบรหารไว 4 ดาน ดงน

1.! ลกษณะดานบคลกภาพ2.! ลกษณะดานภาวะผน า3.! ลกษณะดานทกษะการบรหาร4.! ลกษณะดานวชาชพ

3. ลกษณะดานบคลกภาพ

บคลกภาพ นภดล เวชสวสด (2532: 11) ใหความหมายไววา คอสงทเปนเอกลกษณโดดเดนเฉพาะดาน เปนวถแหงความคดและการกระท า บคลกภาพรวมไปถงลกษณะนสย พฤตกรรมอารมณและสภาพจตใจ สอดคลองกบ จกรพรรด วะทา (2538: 29) กลาววา คอ ลกษณะตางๆ ทรวมกนอยในตวบคคล และการแสดงออกทางพฤตกรรมทสามารถสงเกตเหนไดจาก กรยาทาทางวาจา การกระท า และอารมณ เปนตน เกอรดอน (Gerdon W. Allport 1961: 81-82) กลาววา บคลกภาพคอ สงทเปนจรงของมนษย ซงเปนผลของการท างานทางดานรางกายและจตใจ ในการทจะก าหนดแบบฉบบของพฤตกรรมและความคดของบคคล และ เรมอนด (Raymond B. Cattell 1950: 9-34)กลาววา บคลกภาพคอสงทเราสามารถท านายไดวา บคคลจะท าอยางไรในสภาพการณตาง ๆบคคลกภาพเปนเรองของพฤตกรรมทงหมดของบคคลทสงเกตไดและทไมสามารถสงเกตไดเพราะซอนเรนอย ธนา โกมลภส (2527: 43) กลาววา บคลกภาพของคน ไมใชสงทเกดมาพรอมกบบคคลทงหมด ยกเวนเพยงรปรางหนาตา สดสวน สผวของรางกาย นอกจากนนเกดจากการฝกฝนอบรม เรยนรและประสบการณภายหลงทงสน แตโดยรวมความหมายของบคลกภาพหมายถงทกสงทประกอบเปนตวบคคล ทงนเนองมาจากอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมเปนส าคญและบคลกภาพกจะมผลโดยตรงตอกจการงาน ชวตสวนตวและสงคม และ อรณ รกธรรม (2527:200) กลาววา องคประกอบของบคลกภาพ ไดแก สตปญญา อปนสย อารมณและรางกาย นอกจากนยงมผกลาวถงบคลกภาพ ไวดงน

20

กอ สวสดพานชย ( 2519: 105) ไดกลาวถงบคลกภาพโดยแยกพจารณาบคลกภาพออกเปน 3 ลกษณะ ดงน

1.! อปนสยของคนซงเปนพนฐานของการแสดงพฤตกรรม ไดแก ความกลาหาญกบความรอบคอบความเยอกเยนกบความเจาอารมณ การคดการณไกลกบการคดเฉพาะหนาความฝกไฝทางศลปะกบการเปนนกปฏบต ความเชอถอในศาสนากบความเชอในวทยาศาสตร

2.! คณลกษณะประจ าตวของบคคล ซงไดแก รางกาย รปรางหนาตา และกรยาทาทาง3.! บทบาทของบคคล บทบาทเปนสวนหนงของบคลกภาพ ซงจะแสดงออก ตามเพศ

วย อาชพ ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ต าแหนงปรชา คมภรปกรณ (2538: 61) กลาวถง ผบรหารทท าหนาทตางกนยอมมบคลกภาพ

ทแตกตางกนออกไป สรปไดดงนหนวยงานทางการศกษา ผบรหารในหนวยงานทางการศกษาจะมบคลกภาพ เรยบรอย

อารมณมนคง ใจคอกวางขวาง รบฟงความคดเหนของคนทวไปใชภาษาไดเรยบรอย นมนวลและแตงกายสภาพ

หนวยงานทางราชการต ารวจ ผบรหารตองรบผดชอบดานปองกนปราบปราม จะมบคลกภาพทเขมแขง มความเชอมนในตนเองสง กลาตดสนใจ มอารมณมนคง พดจาฉะฉานเสยงดง

หนวยงานทางดานธรกจ เปนหนวยงานทด าเนนงานหาก าไรสองคการ ผบรหารจะมลกษณะมองการณไกล กลาไดกลาเสย ตดสนใจอยางรอบคอบเขาสงคมเกง

นนทนา ธรรมบศย (อางใน ปรชา คมภรปกรณ 2538: 60) กลาวถงบคลกภาพทดควรจะประกอบดวย

1.! สขภาพรางกายแขงแรง2.! แตงกายสภาพ สะอาดเรยบรอย มรสนยมในการแตงกาย3.! มความเชอมนในตนเอง4.! ยมแยมแจมใส อารมณราเรง5.! สามารถควบคมอารมณตนเองได6.! มความกระตอรอรนในการกระท าสงตางๆเอาการเอางาน7.! ไมวพากษ วจารณผอนใหไดรบความเสยหาย8.! ปฏบตตนใหเปนไปตามธรรมชาต ไมเสแสรงแตงจรต9.! มระเบยบวนย10.!รจกเกบความลบของผอน11.!มวาทศลปในการพด ใชภาษาพดไดอยางถกตอง

21

12.!มศลปะในการฟง13.!รจกปฏบตตามกฎเกณฑ และมารยาทในสงคม วฒนธรรม14.!เคารพนบถอในความคดของผอน15.!มความคดรเรมสรางสรรค16.!หลกเลยงการโตเถยง หรอการทะเลาะววาทกบผอน17.!ไมลอเลยนผอนใหไดรบความอบอาย18.!รจกกาลเทศะ19.!เฉลยวฉลาด20.!มความเมตากรณา21.!มเสนหประทบใจ22.!มความสามารถในการเขาสงคมจกรพรรด วะทา (2538: 30-31) ไดสรปถง บคลกภาพทดของผน า หรอผบรหารไว ดงน1.! เชาวปญญาไหวพรบปฏภาณด2.! สขภาพรางการแขงแรงด3.! มความอดทนตออปสรรคนานาประการ4.! มความหมนเพยร ขยนขนแขง5.! มความสดชน ราเรงแจมใส6.! มความสะอาด ปราณต เรยบรอย7.! มเหตผลและมน าใจเปนนกกฬา8.! มความจรงใจและเปนมตรกบคนทวไป9.! อยากชวยเหลอผอนและอทศตนเพอสวนรวม10.! มความเชอมนในตนเอง11.! มความกระตอรอรน12.! มความรเรมสรางสรรค13.! มมนษยสมพนธและตดตอสมพนธกบคนอนไดด14.! มความสามารถเขาสงคมไดด15.! ไมเหนแกตว16.! มสขภาจตด มอารมณขนและมนคง17.! ยอมรบการตชม วพากษวจารณและค าแนะน าจากคนอนได18.! มความสามารถในการพดและเขยนอยางมประสทธภาพ

22

19.! ความเปนผรจกประนประนอม20.! มความเปนนกส21.! มความรบผดชอบ22.! มฐานะทางเศรษฐกจด23.! สามารถปรบตวเขากบสงตางๆไดด24.! มความสามารถคาดการณขางหนาได25.! แตงกายเรยบรอย เหมาะสม สวยงามสรปไดวา ลกษณะดานบคลกภาพ คอ คณสมบตทแสดงออก เปนพฤตกรรมทางรางกาย

ทางอารมณ ทางจตใจ เชน ลกษณะทาทาง ทวงทวาจา การแตงกาย กรยามารยาท การวางตนการรจกปรบตว ความกระตอรอรน ความคดรเรมสรางสรรค ความเชอมนในตนเอง ความสามารถในการควบคมอารมณ การเคารพในสทธและความคดเหนของคนอน

4. ลกษณะดานภาวะผน า

ลกษณะดานภาวะผน า จกรพรรด วะทา (2538: 31) ไดให ความหมายไววา เปนความสามารถในการชกจงใหผอนปฏบตในสงทผน าหรอผบรหารตองการ รวมทงความสามารถในการเขาใจถงสภาพความแตกตางของมนษย ความสามารถในการจงใจและใหก าลงใจแกผใตบงคบบญชาในการปฏบตงาน และความสามารถในการแสดงพฤตกรรมการบรหารใหเหมาะสมสอดคลองกบ ฟดเลอรและเซมเมอร (Fiedler and Chemers, 1976: 4) ทกลาววา ภาวะผน า เปนความสมพนธระหวางบคคลซงเกยวของกบการใชอทธพลและอ านาจ โบลสและดาแวนฟอรด (Bolesand Davanport) เชอวา ภาวะผน าเปนกระบวนการทบคคลมความคดรเรมทจะชวยใหกลมไดกาวไปสจดประสงคซงเปนทยอมรบ ชวยท าใหกลมคงอยไดและชวยใหคนในกลมสมปรารถนาในสงทตองการ เปนตวกระตนใหเขาเขารวมเปนสมาชกของกลม ซงนอกจากนแลวยงมผกลาวถงภาวะผน าอกมาก ดงน

เสรมศกด วศาลาภรณ (2540: 10) ไดใหความหมายของภาวะผน าของผบรหาร ไววาเปนการใชอทธพลของบคคลหรอของต าแหนงใหผอนยนยอมปฏบตตาม เพอทจะน าไปสการบรรลเปาหมายของกลมทไดก าหนดไว หรออาจสรปไดวา ภาวะผน า คอ รปแบบของอทธพลระหวางบคคล (interpersonal influence)

23

พระธรรมปฎก (2542: 3) ไดใหความหมายของภาวะผน า ไววา คอคณสมบต เชนสตปญญา ความดงาม ความรความสามารถของบคคล ทชกน าใหคนทงหลายมาประสานกนและพากนไปสจดหมาย

แบส (อางใน เสรมศกด วศาลาภรณ 2540: 8) ไดรวบรวมความหมายของภาวะผน าตามทมผใหไวและไดจ าแนกความหมายของภาวะผน าออกเปน 11 กลม คอ

1.! ภาวะผน าในฐานะทเนนกระบวนการของกลม (group process) ภาวะผน าเปนผลของการเปลยนแปลงของกลมและกจกรรมของกลม

2.! ภาวะผน าในฐานะทเปนบคลกภาพ ภาวะผน าเปนการผสมผสานคณลกษณะตางๆ(traits) ทชวยใหสามารถจงใจบคคลอนใหปฏบตภารกจทไดรบมอบหมายใหส าเรจ

3.! ภาวะผน าในฐานะเปนศลปะทกอใหเกดการยนยอมตาม (compliance) ภาวะผน าเปนการใชอ านาจ ทงทางตรงและทางออมหรอมอทธพลตอสมาชกของกลมทจะท าใหสมาชกของกลมท าตามทผน าตองการ

4.! ภาวะผน า ในฐานะทเปนการใชอทธพล เปนการทผน ามอทธพลตอพฤตกรรมตางๆของสมาชกของกลม ความสมพนธระหวางผน ากบผตามเปนไปตามความสมครใจ มใชขเขญบงคบ

5.! ภาวะผน าในฐานะทเปนพฤตกรรม ภาวะผน าเปนพฤตกรรมของบคลทเกยวของกบการควบคม สงการกจกรรมของกลม

6.! ภาวะผน าในฐานะทเปนรปแบบของการจงใจ (persuasion) ภาวะผน าเปนศลปะในการเกลยกลอมจงใจหรอดลใจสมาชกของกลมใหรวมมอในการปฏบตภารกจใหบรรลวตถประสงค เปนการจงใจใหบคคลอนท าตามมใชการบงคบขเขญ หรอใชอ านาจ

7.! ภาวะผน าในฐานะทเปนความสมพนธของอ านาจ (power relation) ภาวะผน าเปนความแตกตางระหวางอ านาจของผน ากบผตาม ผน ายอมใชอ านาจทางหนงทางใดใหผตามปฏบตตาม

8.! ภาวะผน าในฐานะทเปนเครองมอในการบรรลเปาหมายของกลม ผน ามงสนใจงานมากกวาบคคล

9.! ภาวะผน า ในฐานะทเปนผลของปฏสมพนธ ภาวะผน าเปนผลของการกระท าของกลม ซงเกดจากปฏสมพนธระหวางผน ากบผตาม และปฏสมพนธระหวางผตามดวยกนเอง

10.!ภาวะผน าในฐานะทเปนความแตกตางของบทบาท บทบาทของผน าแตกตางจากบทบาทของผตาม บทบาทของภาวะผน าเปนการประสานสมพนธบทบาทตางๆในกลมและควบคมชน ากจกรรมของกลมเพอการบรรลเปาหมาย

24

11.!ภาวะผน า ในฐานะทสงเสรมสมพนธระหวางบคคลผน าท าหนาทก าหนดขอบขายและสงเสรมความสมพนธระหวางบคคล ก าหนดชองทางและเครอขายของการตดตอสอสาร ตลอดจนกระบวนการของการตดตอสอสาร ระหวางบคคล ภาวะผน าเปนผลของปฏสมพนธภายในกลมผน ามงสนใจบคคลมากกวางาน

นพพงษ บญจตราดลย (2534: 95) ไดใหความหมายของภาวะผน าไวดงน1.! ผน าคอผทมอทธพลในทางทถกตองตอการกระท าของผอน2.! ผน าคอผทมอทธพลในทางทถกตองตอการกระท าของผอนมากกวาคนอนๆ ใน

กลมหรอในองคการซงเขาปฏบตงานอย3.! ผน าคอผทไดรบการเลอกตงจากกลมเพอใหเปนหวหนา4.! ผน าคอผซงใชอทธพลมากในการก าหนดเปาหมาย หรอการปฏบตงานใหบรรล

เปาหมายของกลมหรอขององคการ5.! ผน าคอผซงไดรบต าแหนงในส านกงานและมอทธพลในตวสง (มองในแงของ

ต าแหนงงาน)วจตร วรตบางกร (2525: 74-80) ไดศกษาและพบวา ผบรหารทสามารถปฏบตงานได

อยางมประสทธภาพนน จะตองมคณลกษณะทส าคญ คอ มความเปนผน าทมอทธพลเหนอคนอนในกลม มความรประสบการณในการบรหารงาน มมนษยสมพนธด สามารถเขากบคนอนและเพอนรวมงานได มความรกวางขวางเกยวกบงานในหนาท ตลอดจนมความสามารถจ าสงตางๆ รวมทงผรวมงานและลกษณะงานทดได ซงจะท าใหผรวมงานเกดความศรทธาเลอมใส มคณธรรม และสามารถเปนตวอยางทดของบคคลอนได

จรรยา มานตกล และคณะ (2537: 96) กลาวถงหนาทของผน า โดยสรปตามแนวความคดของ Wall และ Hawkins ไดดงน

1.!เปนนกบรหารทด2.!เปนผวางนโยบาย3.!เปนผวางแผน4.!เปนผเชยวชาญ5.!เปนตวอยาง6.!เปนสญญลกษณของกลม7.!เปนผแทนของกลมในการตดตอภายนอก8.!เปนผใหคณใหโทษ9.!เปนผตดสนหรอวนจฉยสงการ

25

10.!เปนผรบผดชอบองคกรหรอหนวยงาน11.!เปนผรกษาสมพนธภาพระหวางผใตบงคบบญชากบผบงคบบญชา12.!เปนนกอดมคตหรอเปนผมอดมการณนพพงษ บญจตราดลย (2534: 95-96) กลาวถงหนาทของผน าไวดงน1.!ผรกษาหรอประสานใหสมาชกในกลมอยรวมกน (Maintenance of membership)

หมายถง เขาจะตองอยใกลกบกลมมความสมพนธกบคนในกลม และเปนทยอมรบของคนในกลมท าใหกลมมความสามคค

2.!ผปฏบตภารกจของกลมใหบรรลวตถประสงค (Objective Attainment) หมายถงเขาจะตองมความรบผดชอบในกระบวนวธการท างานดวยความมนคงและเขาใจได และเขาตองท าใหกลมท างานใหบรรลเปาหมาย

3.!ผอ านวยใหเกดการตดตอสมพนธในกลม (Group Interaction Facilitation) หมายถงเขาจะตองปฏบตงานในทางทอ านวยความสะดวกใหเกดการตดตอสมพนธและปฏบตกนดวยดของสมาชกในกลม การตดตอสอสารทดเปนสงส าคญและจ าเปนในการชวยใหหนาทนบรรลเปาหมาย

เสรมศกด วศาลาภรณ (2540: 46-47) กลาววาถาพฤตกรรมเหลานเกดขนในหนวยงานใด หวหนาหรอผน าหนวยงานนนนาจะเปนบคคลทประสบความส าเรจ พฤตกรรมดงกลาวคอ

1.!ผใตบงคบบญชาจะเปนผมาขอค าแนะน าปรกษา มากกวาทหวหนาจะเปนผสงการ2.!ผน าสามารถเสนอแนะผใตบงคบบญชา โดยทผใตบงคบบญชาไมรสกวานนเปนค าสง3.!ผน าสามารถไปทใดๆในหนวยงานได โดยผใตบงคบบญชาไมรสกวาเปนการไป

ตรวจงานหรอไปจบผด4.!ผน ามกจะไมคอยไดยนการนนทาเกยวกบชวตสวนตวของสมาชก แตถาหาก

หนวยงานหรอสถานศกษามปญหาเกดขนเขาควรจะไดรบฟงเปนคนแรก5.!ผใตบงคบบญชาจะเสนอเรอง เพอการตดสนใจ เฉพาะในสงทนอกเหนออ านาจของ

ผใตบงคบบญชา6.!เมอผน าไปราชการทอน เขากลบมาโดยไมหวงวาจะตองพบกบปญหาหรอความ

ยงยากในหนวยงานของเขา7.!ผใตบงคบบญชาไมเหนดวยกบนโยบายของหนวยงาน สงนจะไมน าไปสการ

ทะเลาะววาทเปนสวนตว8.!เมอผน าเปนประธานในทประชม สมาชกกจะยนดอภปรายออกความเหนและเสนอแนะ

โดยไมนงเฉย ถาเกดมความคดเหนไมตรงกนกจะถกเถยงกนเฉพาะในหองประชมเทานน

26

9.!เมอผน าเขารวมประชมโดยมผใตบงคบบญชาเปนประธาน การประชมนนกจะด าเนนไปตามปกต

10.!ถาหากผน าจะปรกษาผอนเกยวกบการเลอนต าแหนง การแตงตงหรออนๆ เขาควรจะปรกษากบบคคลตามสายงานบงคบบญชา

11.!การยาย การเปลยนงาน หรอการลาออกของผใตบงคบบญชามนอย12.!เมอผน าไมอย สถานศกษานนสามารถด าเนนตอไปไดตามปกต13.!การแตกเปนกกเปนเหลาของผใตบงคบบญชามนอยมาก14.!ผใตบงคบบญชารวมงานกนเปนคณะ เพอความส าเรจของงานมากกวาเพอหวง

ผลประโยชนอยางอนกต ตยคคานนท (2536: 71) กลาววา คณลกษณะทดของผน าทเกยวของกบความเปน

ผน าในการบรหารงาน ไดแก มความเปนธรรม ความสามารถในการจงใจคน การควบคมตนเองการตดสนใจ การใชดลพนจทดและถกตอง มความกลาหาญ เดดขาด จรงจง ไมโลเล มความอดทน หนกแนนและรจกบงคบใจตนเอง ยกยองใหเกยรตและใหความไววางใจผใตบงคบบญชา

สรปไดวา ลกษณะภาวะผน าของผบรหาร คอ ความสามารถในการจงใจใหผอนปฏบตงาน เขาใจสภาพและความแตกตางของมนษย สามารถเขากบผอนไดด ความสามารถในการตดสนใจสงการ ความสามารถในการปกครองบงคบบญชา ความสามารถในการตดตอสอสารความสามารถในการแสดงพฤตกรรมทางการบรหารไดเหมาะสมกบสถานการณ

5. ลกษณะดานทกษะการบรหาร

ลกษณะดานทกษะการบรหาร หมายถง ความรความช านาญ และความสามารถในการด าเนนกจกรรมการบรหาร เพอใหการปฏบตงานบรรลวตถประ สงคทก าหนดไว ผบรหารหรอผน าทมความสามารถในการบรหารงาน ตองมทกษะเกยวกบการบรหารงานทตนรบผดชอบ จงจะท าใหการบรหารงานนนส าเรจไดดวยด ทกษะทางการบรหารเปนคณสมบตจ าเปน ทผบรหารจะตองมเพอชวยใหการบรหารงานเกดผลส าเรจอยางมประสทธภาพ เนองจากลกษณะของการบรหารจะครอบคลมถงกระบวนการบรหาร ภารกจของการบรหารและทกษะในการบรหารดวย (จกรพรรดวะทา 2538: 33)

ไวลส (Wiles. อางใน จกรพรรด วะทา 2538: 34 ) ไดกลาวถง ทกษะทางการบรหารทจ าเปนส าหรบการบรหาร ดงน

27

1.!ทกษะการเปนผน า (Skill in Leadership)2.!ทกษะในมนษยสมพนธ (Skill in Human Relation)3.!ทกษะในกระบวนการหมพวก (Skill in Group Process)4.!ทกษะในการบรหารบคคล (Skill in Personal Administration)5.!ทกษะในการประเมนผล (Skill in Evalluation)วนย เกษมเศรษฐ ( อางใน จกรพรรด วะทา 2538: 35 ) กลาววา ผบรหารทดมความ

สามารถตองมความรและทกษะโดยทกษะทจ าเปนส าหรบผบรหารประกอบดวย1.!ทกษะทางเทคนค (Technical - Managerial Skills) คอ ทกษะในดานการเงนและ

บญช การจดหา งานบรหารบคคล ระเบยบงานสารบรรณ การจดระบบงาน เปนตน2.!ทกษะในการครองตน (Human - Managerial Skills) คอ ทกษะในการกระตน หรอ

จงใจใหท างานตามหนาทความรบผดชอบ การตดตอประสานงาน การแสดงสภาพผน า การรจกประนประนอม และการสรางขวญ เปนตน

3.!ทกษะในการจดการศกษา (Technical – Educational Skills) คอ ทกษะในการจดการเรยนการสอน ใหเกดผลในทางปฏบต ตามจดมงหมายของการศกษาของหลกสตร และของวชาการพฒนาหลกสตร และการน าหลกสตรไปใชใหเกดผลในการปฏบต

4.!ทกษะในการสรางความคด(Speculative Creative Skills)คอทกษะในการคาดการณลวงหนาในลกษณะทสามารถท าใหองคการปฏบตงานตามหนาทและความรบผดชอบไดอยางสมบรณ และมบรการทสนองความตองการได

มนทซเบอรก (Mintberg, 1973: 27-28) กลาวถง ทกษะในการบรหารทจ าเปนของผบรหารดงน

1.!ทกษะกระบวนการกลม2.!ทกษะความเปนผน า3.!ทกษะการแกปญหาความขดแยง4.!ทกษะการจดขอมลขาวสาร5.!ทกษะการตดสนใจ6.!ทกษะการแสวงหาและใชทรพยากร7.!ทกษะการเปนผรเรม8.!ทกษะความเขาใจในบทบาทหนาทโรเบรต แอล. แคทซ (Robert L., 1955: 32-42) เปนผทไดคดคนวธการทเรยกวา

“สามทกษะ” (Three – Skill Method ) พบวา ผบรหารตองมความสามารถในการบรหาร 3 ดาน

28

คอ ทกษะทางเทคนค ทกษะเชงมนษยและทกษะเชงมโนมต ซงสรปสาระส าคญของทง 3 ทกษะไดดงน

1.!ทกษะเชงเทคนค (Technical Skill) หมายถง ความสามารถในการใชความร ใชเครองมอวธการปฏบตงานเปนความสามารถในการใชเทคนควธการท างานทเหมาะสม ใหงานบรรลผลส าเรจประกอบดวย ทกษะ 3 ทกษะ คอ การวางแผน กระบวนการกลมและการตดตอสอสาร และการจดการ

2.!ทกษะเชงมนษย (Human Skill) หมายถง ความสามารถในการปฏบตงานรวมกบคน สามารถเขาใจและจงใจคนอนใหรวมมอรวมใจท างานไดอยางด เปนความสามารถในทางมนษยสมพนธ ประกอบดวย ทกษะ 3 ทกษะ คอ การจงใจและบ ารงขวญ การประสานงานและการใชหลกธรรม

3.!ทกษะเชงมโนมต (Conceptual Skill) หมายถง ความสามารถในการนกคดทกวางขวางและชดเจน สามารถเขาใจถงสวนตางๆ ของหนวยงานทสมพนธกน สามารถคดวเคราะหตดสนใจใหงานตางๆ ในหนวยงานด าเนนไปอยางมประสทธภาพ ประกอบดวยทกษะ 3 ทกษะ คอการเปนผน า การตดสนใจ และการขจดความขดแยง

นพพงษ บญจตราดลย (2534: 17-18) ทฤษฎ 3 ทกษะ จะท าใหเราเหนความสามารถในการปฏบตงานของครใหญมากยงขน ทฤษฎนประกอบดวย

ทกษะในคตนยม (Conceptual Skill) ครใหญในฐานะผบรหารสงสดในโรงเรยนจะตองมทกษะนมากทสด โดยสามารถเขาใจหนวยงานของตนในทกลกษณะและเหนความสมพนธของหนวยงานของตนทมตอหนวยงานหรอองคการอนทเกยวของ จะตองเขาใจวางานแตละหนาทในโรงเรยนจะขนอยซงกนและกนและหากมการเปลยนแปลงในหนาทหรอหนวยงานยอยตางๆในสวนใดสวนหนงของโรงเรยนทจะกระทบกระเทอนถงสวนอนๆ ครใหญจะตองมความรกวางขวางในดานวชาสงคมศาสตร ประกอบดวยสงคมวทยา เศรษฐศาสตร การเมอง มานษยวทยา จตวทยาสงคม ดงนนความรทครใหญจะไดทกษะนมา ครใหญจะตองศกษาวชาสามญ (general education)มากขนเพอจะไดท างานใหมประสทธภาพ

ทกษะทางมนษยสมพนธ (Human Skill) ในการบรหารงานโรงเรยนไมวาจะเปนการบรหารงานทางดานไหนรวมทงการจดการนเทศการศกษาในโรงเรยน ครใหญจ าเปนจะตองมทกษะทางดานมนษยสมพนธอยางดเพราะครใหญตองท างานสมพนธกบบคคลหลายประเภท ซงมความแตกตางกนทางดานขนบธรรมเนยมและวฒนธรรม สงคม สงแวดลอม ทศนคตและคานยมบคคลประเภทตางๆ ไดแก ผบงคบบญชาเหนอครใหญ ศกษานเทศก ครหวหนาหมวดวชา ครนอยพนกงานเจาหนาท คนงานภารโรง นกเรยนและผปกครองจงตองศกษาพฤตกรรมและพยายามเขาใจ

29

บคคลทกประเภท มอยหลายครงทจะพบวางานลมเหลวเพราะความไมเขาใจกนจนไมสามารถรวมกนท างานได ทกษะนครใหญจะศกษาไดจากประสบการณในการท างานและจากวชาสงคมศาสตรทเกยวกบจตวทยา ขบวนการหมพวก และสงคมวทยา

ทกษะทางเทคนค (Technical Skill) ทกษะทางน หมายถง การทครใหญสามารถท างานดานทเกยวกบกจกรรมเฉพาะอยางซงเกยวกบวธการ กระบวนการ และเทคนค อาศยความรการวเคราะหและใชเครองมอในการปฏบตงาน ทกษะนเรยนรไดดวยการปฏบตระหวางฝกหรอเตรยมตวเปนผบรหาร เชน ความสามารถในการเขยนค าสงเปนลายลกษณอกษร การพดการอานแผนผงการสรางอาคาร การรจกตารางท างาน การท าทะเบยนนกเรยนสามารถท าส ามะโนประชากรเกยวกบนกเรยน เขาใจแบบฟอรมทะเบยน และการบญชใชสอยตางๆ เทคนควธการและการรจกใชอปกรณ เครองมอตางๆเปนตน ทกษะทางเทคนคถงวาจะจ าเปนนอยมากส าหรบครใหญ เพราะวาไมตองท าหรอปฏบตเองแตกจ าเปนตองรและเขาใจเพอการตรวจสอบงานและสรางศรทธาใหกบผอยใตบงคบบญชา

วจตร ศรสะอาน (2523: 37-38) ไดกลาวถง วธการ “สามทกษะ” (Three-skill Method)ของ โรเบรต แอล. แคทซ (Robert L. Katz) ซงไดพบวาผบรหารจะท าหนาทของตนไดดเพยงใดจะประสบความส าเรจมากนอยกวากน หรอไมขนอยกบทกษะ 3 ทกษะ คอทกษะเชงเทคนค ทกษะเชงมนษยสมพนธ ทกษะเชงมโนมต มสารส าคญทสรปไดดงน

ทกษะเชงเทคนค หมายถง ความสามารถในการใชเทคนควธทเหมาะสมในการบรหารงานใหบรรลผล ทกษะเชงเทคนคเปนทกษะทผบรหารพฒนาตนเองไดไมยากสนมากจะบรรจไวในวชาตางๆทางการบรหาร ทกษะดานนผบรหารจะตองม ประกอบดวย

ทกษะดานการวางแผนทกษะดานกระบวนการกลมและการตดตอสอความหมาย (Group process and

Communication Skill)ทกษะดานการจดการ (Management and Organization Skill)ทกษะเชงมนษยสมพนธ หมายถง ความสามารถของผบรหารในการท างานในฐานะ

สมาชกของกลมและความสามารถในการเสรมสรางพลงความรวมมอ ระหวางสมาชกของหนวย -งาน ทกษะทเกยวของกบการท างานกบคน ซงเปนสงแวดลอมทส าคญทสด ผบรหารจะตองพฒนาตนเองใหมทกษะในดานน ทส าคญจะตองรจกตนเอง มความมนใจ และมนคงในอารมณพยายามเขาใจผอน มใจกวาง และรบฟงความคดเหนของผรวมงาน ตองยดหลก “รจกตน เขาใจคนเพอผลงาน”

30

ทกษะเชงมโนมต หมายถง ความสามารถของผบรหารในการเขาใจหนวยงานในทกลกษณะเหนความสมพนธระหวาง สวนงานและกจกรรมตางๆของหนวยงานรวมทงความสมพนธกบหนวยงานอนๆ เปนทกษะทผบรหารระดบหวหนาหนวยงานจะขาดเสยไมไดทกษะนผบรหารจะตองม ประกอบดวย

1.!การตดสนใจ(Making Decisions)2.!การขจดความขดแยง (Managing Conflict)

ความจ าเปนทจะตองมหรอใชทกษะทง 3 ขนอยกบระดบความรบผดชอบของผบรหารโดยทผบรหารระดบตนจ าเปนตองใชทกษะเชงเทคนคมากและทกษะเชงมนษยสมพนธและมทกษะเชงมโนมตนอยกวาตามล าดบ ผบรการระดบกลางใชทกษะเชงเทคนคนอยกวาระดบตนแตอาจตองใชทกษะเชงมนษยสมพนธและทกษะเชงมโนมตมากกวา สวนผบรหารระดบสงตองใช ทกษะเชงมโนมตและทกษะเชงมนษยสมพนธมากกวา สวนทกษะเชงเทคนคใชนอย

สรปไดวา ทกษะการบรหาร คอ ความช านาญในการปฏบตงานตามบทบาททางการบรหารไดอยางถกตองและรวดเรว เชน การใชความคดและสตปญญา การมมนษยสมพนธ การใชเทคนควธการในการปฏบตงาน การแกปญหาและความขดแยง การจดการเกยวกบขอมลขาวสารการแสวงหาและการใชทรพยากร ความสามารถในการน าความรไปประยกตใชอยางเหมาะสมการพดและการใชภาษาอยางถกตองเหมาะสม

6. ลกษณะดานวชาชพ

ลกษณะดานวชาชพ สมเกยรต เจรญฉม (2532: 15) ไดใหความหมายวา เปนความรและประสบการณทเกยวกบวชาชพหรองานทตองปฏบตตามบทบาทหนาท ซงจะตรงกบลกษณะงานในต าแหนงของผบรหารนนๆ เปนความสามารถในการใชความร และเครองมอทางการบรหารความสามรถในการจงใจคน มนกวชาการหลายทานไดใหแนวคดเกยวกบลกษณะดานวชาชพส าหรบผบรหารไวดงน

นพพงษ บญจตราดลย (2527: 33) ไดใหแนวคดถงลกษณะดานวชาชพของนกบรหารวาเปนความสามารถในการตดสนใจ ท างานรวมกบผอนได และความสามารถในการคดวเคราะหวางนโยบายและแผนงาน

จมพล สวสดยากร (2520: 328-331) กลาวถง คณลกษณะดานวชาชพของผบรหารไว9 ประการ ดงน

31

1.!ความสามารถในการวางแผนปฏบตงาน2.!ความสามารถในการจดองคการและจดบคคลใหเขากบงาน3.!ความสามารถในการควบคมการใชจายเงน4.!ความสามารถในการประชาสมพนธ5.!ความสามารถในการประสานงาน6.!ความสามารถในการบ ารงขวญผรวมงาน7.!ความสามารถในการบงคบบญชาผรวมงาน8.!ความสามารถในการประเมนผลงาน9.!ความสามารถในการปรบปรงงานใหดขนเสมออภรมย ณ นคร (2521:12-13) ไดใหความเหนไววา ผบรหารการศกษาตองอาศยทง

สมรรถภาพสวนตวและดานอาชพในการบรหารงาน สมรรถภาพทางดานอาชพมดงน1.!พนฐานการศกษาทสงพอ2.!มความเขาใจอยางลกซงในศาสตรทเกยวกบการบรหารการศกษา3.!มประสบการณมากอนอยางเพยงพอ4.!มความสามารถตอการท างานเปนกลมประชม รอดประเสรฐ (2527: 24) ไดระบลกษณะทท าใหวชาชพการบรหารของ

ผบรหารทจะเปนนกบรหารทประสบผลส าเรจ ไวดงน1.!เปนผมความรเฉลยวฉลาด มความรทนตอเหตการณตางๆและมความเปนปจจบน

เสมอ2.!เปนผมความสามารถในการแกปญหาตางๆไดด3.!เปนผมความซอสตยและยตธรรม4.!เปนผอทศเวลาใหกบหนวยงานอยางแทจรง และเอาจรงเอาจงกบงานในหนาท

รบผดชอบ5.!เปนผมจนตนาการสงและกลาตดสนใจในสงทเปนประโยชนตอสวนรวมส าหรบส านกงานเลขาธการครสภา (2540: 1-35) ไดก าหนดเกณฑมาตรฐาน

ผบรหารการศกษาทสอดคลองกบเกณฑมาตรฐานวชาชพคร ไวดงนมาตรฐานท 1 ปฏบตกจกรรมทางวชาการเกยวกบการพฒนาวชาชพการบรหาร

การศกษา

32

ระดบคณภาพระดบท 1 แสวงหาความรเกยวกบวชาชพการบรหารการศกษาอยเสมอระดบท 2 มบทบาทในการพฒนาวชาชพการบรการการศกษาระดบท 3 เปนผน าในการพฒนาวชาชพการบรหารการศกษา

มาตรฐานท 2 ตดสนใจปฏบตกจกรรมตางๆ โดยค านงถงผลทจะเกดขนกบการพฒนาของบคลากร ผเรยน และชมชน

ระดบคณภาพระดบ 1ตดสนใจปฏบตกจกรรมโดยค านงถงผลทจะเกดขนกบครผเรยนและชมชน

เกยวกบการจดการเรยนการสอนในสถานศกษาระดบ 2 ตดสนใจปฏบตกจกรรมโดยค านงถงผลทจะเกดขนกบคร เรยนและชมชน

ทงงานดานการจดการเรยนการสอน กจกรรมเสรมและงานอนๆ ทเกยวของทงในและนอกสถานศกษาระดบ 3 ตดสนใจปฏบตกจกรรมทกดานในหนาทผบรหารการศกษา ทงดานการ

เรยนการสอน กจกรรมเสรม ตลอดจนดานสงคมและสงแวดลอม ทสงผลโดยตรงตอ การพฒนาครผเรยน และชมชน

มาตรฐานท 3 มงมนพฒนาผรวมงานใหสามารถปฏบตงานไดเตมศกยภาพระดบคณภาพระดบ 1 รจดเดนจดดอยของผรวมงานระดบ 2 แกไขขอบกพรองของผรวมงาน และสงเสรมพฒนาความสามารถใหสง

ขนอยเสมอระดบ 3 พฒนาผรวมงานใหสามารถพฒนาตนเองไดเตมขดความสามารถของแต

ละคนมาตรฐานท 4 พฒนาแผนงานขององคกรใหสามารถปฏบตงานไดเกดผลจรงระดบคณภาพระดบ 1 จดแผนปฏบตงานทสอดคลองกบปญหาและความตองการของหนวยงานระดบ 2 จดท าแผนพฒนาและแผนปฏบตงานทสอดคลองกบปญหาและความ

ตองการของหนวยงานและชมชนระดบ 3 จดท าแผนยทธศาสตรทมงใหเกดผลคมคาตอการพฒนาคณภาพการศกษา

สงคมและสงแวดลอมมาตรฐานท 5 พฒนาและใชนวตกรรมการบรหารจนเกดผลงานทเกดผลงานทม

คณภาพสงขนเปนล าดบ

33

ระดบคณภาพระดบ 1 เลอกสอ เครองมอเทคนค วธการตางๆทมคณภาพมาใชในการบรหารงานได

อยางเหมาะสมระดบ 2 ใชและพฒนาสอ เครองมอ เทคนค วธการตางๆ ทมคณภาพอยางหลากหลาย

และผรวมงานมสวนรวมระดบ 3 คดคนผลตสอ เครองมอ เทคนควธการในการบรหารการศกษา โดยผรวมงานม

สวนรวมมาตรฐานท 6 ปฏบตงานขององคกรโดยเนนผลถาวรระดบคณภาพระดบ 1 มการปฏบตตามแผนทก าหนดไวจรงระดบ 2 มการปฏบตตามแผนทก าหนดไวจรง โดยผบรหารและผปฏบตงานรวม

ตรวจสอบ ประเมนระหวางการปฏบต และปรบปรงงานเพอน าไปสผลจรงมาตรฐานท 7 รายงานผลการพฒนาคณภาพการศกษาไดอยางเปนระบบระดบคณภาพระดบ 1 เปนการรายงานผลทเกดขนจากการปฏบตจรง มหลกฐานการปฏบต

ชดเจนแสดงถงขอด ขอเสย ผลกระทบของงานไดปฏบตระดบ 2 เปนการรายงานทเกดจากการปฏบตจรง มรายละเอยดทลกซงแสดงถงความ

ส าเรจของงานทชนชมภมใจ น าเสนอขอปฏบตทเปนประโยชนตอผรบบรการในลกษณะตางๆ ตามทไดปฏบตจนไดผลจรง เปนประโยชนตอวงการศกษา

ระดบ 3 เปนการรายงานผลงานทเกดจากการปฏบตจรง มรายละเอยดทลกซงยงขน โดยเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงวธการ การปฏบตใหไดผลดกวาเดม จากผลเสยและขอจกดทพบและมขอเสนอแนะในการน าไปปรบใชในสภาวะตางๆทเปนประโยชนตอสงคม

มาตรฐานท 8 ปฏบตตนเปนแบบอยางทดระดบคณภาพระดบ 1 ปฏบตตนเปนแบบอยางทดในดานตางๆ อยางสม าเสมอระดบ 2 ปฏบตตนเปนแบบอยางทดอยางสม าเสมอ ใหค าแนะน าและแกไขขอ

บกพรองในลกษณะสรางสรรค ตลอดจนสอดแทรกแบบอยางการปฏบตงานทดในกระบวนการบรหาร

ระดบ 3 ปฏบตตนเปนแบบอยางทดจนผอนเกดศรทธาและปฏบตตนตามแบบอยางทเลอกสรรแลวจนเปนปกตนสย

34

มาตรฐานท 9 รวมมอกบชมชนและหนวยงานอนอยางสรางสรรคระดบคณภาพระดบ 1 ปฏบตกจกรรมตางๆรวมกบองคกรอนๆและชมชน ตามทไดรบมอบหมายได

ครบถวน บรรลวตถประสงคของงานระดบ 2 อาสาเขารวมปฏบตงานในชมชนและหนวยงานอนๆทเกยวของ ตามความ

สามารถและความถนดระดบ 3 เปนผน าในการพฒนาชมชนและรวมมอกบหนวยงานอนพฒนาการศกษาอยาง

เปนระบบมาตรฐานท 10 แสวงหาและใชขอมลขาวสารในการพฒนาระดบคณภาพระดบ 1 สามารถแสวงหาและใชประโยชนจากขอมลขาวสาร ทจ าเปนตอการบรหาร

เชน ขอมลขาวสารดานเทคโนโลย เทคนค วธการ นวตกรรมในการบรหาร และขอมลขาวสารทางการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ สงคม วถชวต ในระดบทองถน ระดบประเทศและระดบโลก

ระดบ 2 สามารถรวบรวมขอมลขาวสารทจ าเปนมาจดเกบออยางเปนระบบและน ามาใชในการพฒนางานและผรวมงานได

ระดบ 3 สามารถน าขอมลขาวสารมาใชในการจดกจกรรมการพฒนาไดเปนปกตวสยและสามารถใหบรการขอมลขาวสารแกผรวมงาน หนวยงานและชมชนไดอยางเปนระบบ

มาตรฐานท 11 เปนผน าและผสรางผน าระดบคณภาพระดบ 1 เปนผน าการการพฒนาทดระดบ 2 ปฏบตงานเปนแบบอยาง สงเสรมการท างานรวมกนระดบ 3 รวมกนสรางแนวทางหรอวฒนธรรมการท างานทดขององคกรมาตรฐานท 12 สรางโอกาสในการพฒนาไดทกสถานการณระดบ 1 ตระหนกในปญหาและรเทาทนการเปลยนแปลงรอบดานระดบ 2 เตรยมวางแผนแกปญหา วางแผนการเปลยนแปลง และปรบกจกรรมให

สอดคลองกบสถานการณรอบดานระดบ 3 ด าเนนกจกรรมขององคการไดสอดคลองกบการเปลยนแปลงในอนาคต

35

สรปไดวา ลกษณะดานวชาชพ คอ ความเปนผมความรความสามารถและประสบการณเกยวกบงานในหนาทของผบรหารโรงเรยนเชน ความรทางวชาการ ความสามารถในการก าหนดนโยบายและการวางแผน การก ากบตดตาม การประเมนผล การประสานงาน การจดองคการการประชาสมพนธ การพฒนาบคลากร การสอนและนเทศงาน การปรบปรงและพฒนางาน การใชความรและเครองมอในการบรหาร

7. งานวจยทเกยวของ

ส าหรบงานวจยทเกยวของกบลกษณะของผบรหารการศกษาทมผวจยไดท าการศกษาไวทงขอเสนอ ดงน

7.1 งานวจยในประเทศอนนต มาสวสด (2518: 43) ไดท าการวจย คณลกษณะของครใหญทพงปรารถนา

ตามทศนะของครโรงเรยนประถมศกษา จงหวดพษณโลก ผลการวจยพบวา คณลกษณะของครใหญทพงปรารถนาตามความคดเหนของครสวนใหญ เรยงล าดบตามความส าคญดงน

1. ปกครองบงคบบญชาโดยยดหลกพรหมวหาร 4 คอ เมตรากรณา มทตา และอเบกขา

2. มความรความสามารถในการบรหารกจการโรงเรยน3. มความยตธรรม4. ใจกวางยอมรบฟงความคดเหนของผอน5. ใจคอหนกแนนมอารมณมนคง6. มความประพฤตดยดเปนแบบอยางได7. มความเขมแขงเดดเดยวและกลาตดสนใจ8. ปรบตวเขากบผอนไดด9. มสขภาพอนามยแขงแรงสมบรณ10. แตงกายเหมาะสมกบกาละเทศะและสะอาดเรยบรอยประถม แสงสวาง (2524: 8-9) ไดท าการวจย เพอคนหาคณลกษณะของ

นกบรหารการศกษาไทยทพงประสงคอยางยง ไวดงน กลารบผดชอบเมอทราบวาสงทสง หรอกระท าไปนนไมถกตอง ไมเปนผตอบรบแตความชอบแลวโยนความผดใหผอน มความสามารถและกลาแสดงความคดเหนของตนเองตอทประชมหรอผอน มความคดสขมรอบคอบในการ

36

ตดสนใจมความลกซงกวางขวางมองการไกล มความเชอมนในตนเอง มปฏภาณไหวพรบและสตปญญาด มความกระตอรอรนในการท างานและไมรบสนบน หรออาศยอ านาจหนาทหาประโยชนสวนตว

เฉลม รชชนะกล (2524: 120-121) ไดท าวจย เรอง ลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา ในทศนะของผบรหารและอาจารยในเขตการศกษา 11 ผลการวจยพบวา ผบรหารแสดงความคดเหนเกยวกบลกษณะทพงประสงค ของผบรหารโรงเรยน มจ านวนทงสน 33 ขอ และใหความส าคญ 10 อนดบแรก คอ

1.! ควรเปนผมมนษยสมพนธด เขากบชมชนได2.! ควรเปนผมความยตธรรมตอผใตบงคบบญชา3.! ควรเปนผมคณธรรมประจ าใจ4.! ควรเปนผตดสนใจไดอยางรวดเรว ถกตองแกปญหาเฉพาะหนาไดด5.! ควรเปนผมความร6.! ควรเปนผมความประพฤตด ปฏบตตนเปนแบบอยางตอผใตบงคบบญชาได7.! ควรเปนผมความซอสตย สจรต8.! ควรเปนผมความเสยสละ ไมเหนแกตว เหนประโยชนสวนรวมมากกวา

ประโยชนสวนตน9.! ควรเปนผมสขภาพด ทงรางกายและจตใจ10.!ควรเปนผมจตใจเปนประชาธปไตย ใจกวาง รบฟงความคดเหนของผอนประสทธ พงษเทพนวต (2530: 115) ไดท าวจย เรองความคดเหนของผบรหาร

โรงเรยนประถมศกษา ผน าทองถนและขาราชการทเกยวของกบการประถมศกษา เกยวกบลกษณะทพงประ สงคของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา ในเขตพนทชนบทยากจน ภาคเหนอผวจยไดสรปลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาไวดงน

ลกษณะสวนบคคล มล าดบความส าคญดงน1.! ซอตรงตอตนเองและหนาท2.! ท างานรวมกบคนอนไดทกโอกาส3.! ประสานความเขาใจอนดระหวางผท างาน4.! สามารถแกปญหาเฉพาะหนาได5.! โนมนาวและกระตน ใหครภายในโรงเรยนท างานรวมกนจนส าเรจตาม

วตถประสงค

37

ลกษณะดานวชาชพ จดล าดบความส าคญดงน1. ความรความสามารถทางการศกษา2. การมความรความเขาใจในหลกสตรประถมศกษา3. การรเทคนคการสรางความสมพนธระหวางโรงเรยนและชมชนบญมา กมปนาทพงษ (2532: 90) ไดท าการวจยเรอง การศกษาคณลกษณะ

ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาของรฐ ประกอบดวยกลมตวอยางจากผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาทวประเทศ จ านวน 271 คน เปนผบรหารดเดน 35 คน ผบรหารทวไป 236 คน จากการวเคราะหขอมล สรปไดดงน

คณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สามารถจ าแนกได4 ดาน

1. คณลกษณะดานการเปนผน า พฤตกรรมบงชทส าคญของคณลกษณะนไดแกมความรบผดชอบสง มคณธรรมอนเปนตวอยางได เปนผมความเสยสละท าประโยชนใหแกสวนรวม เชอมนในตนเอง กลาเผชญกบปญหาตางๆดวยความมนใจ

2. คณลกษณะดานวชาการ พฤตกรรมบงชทส าคญของคณลกษณะนไดแก ความรความสามารถ ในการบรหารงานบคคล รหลกการบรหารและมประสบการณในการบรหารมความรความเขาใจในเรองหลกสตรและการพฒนาหลกสตรรนโยบายการจดการศกษา

3. คณลกษณะดานบคลกภาพ พฤตกรรมบงชทส าคญของคณลกษณะน ไดแกมมนษยสมพนธด มน าใจไมตร เขาสงคมไดมความเปนประชาธปไตย ยอมรบความคดเหนของผอนแสดงบทบาทหนาทไดอยางเหมาะสมการตดตอสมพนธกบผอน มความแนบเนยนและมสขภาพจตด

4. คณลกษณะดานความสามารถในการบรหารงาน พฤตกรรมบงชทส าคญในลกษณะดานน ไดแก มความรความเขาใจในนโยบาย และวตถประสงคในการปฏบตงาน สามารถวางแผนและปรบปรงแผนงาน สามารถจดสายการบงคบบญชาและจดระเบยบงาน สามารถมอบ-หมายงานและความรบผดชอบใหผอนได

ลลา สวรรณนมตร (2533: 169-170) ไดท าการวจย เรอง คณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนอนบาลตามทศนะของครผสอนในโรงเรยนอนบาลของรฐประกอบดวยกลมตวอยาง 358 คน จากผลการวเคราะหขอมล ผวจยไดสรปคณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนอนบาลไวดงน

คณลกษณะดานบคลกภาพ ครผสอนมความคดเหนวา สงทผบรหารจ าเปนจะตองมมากคอ ความกระตอรอรนในการท างาน ควบคมอารมณได มความเชอมนในตนเอง

38

คณลกษณะดานคณธรรม ครผสอนมความคดเหนวา สงทผบรหารจ าเปนตองมมาก คอ ความรบผดชอบ ความซอสตยสจรต ความจรงใจตอผรวมงาน

คณลกษณะดานความเปนผน า ครผสอนมความคดเหนวา สงทผบรหารจ าเปนจะตองมมากคอ มไหวพรบปฏภาณมความคดรเรมสรางสรรค มความสามารถในการโนมนาว และกระตนใหครท างานรวมกน

คณลกษณะดานมนษยสมพนธ ครผสอนมความคดเหนวาสงทผบรหารจ าเปนจะตองมมาก คอยอมรบความคดเหนของผอนประสานความเขาใจอนดระหวางผท างานรวมกนรจกใหเกยรตและเคารพสทธของผอน

คณลกษณะดานความรความสามารถ ครผสอนมความคดเหนวา สงทผบรหารจ าเปนจะตองมมากคอ ความเขาใจในบทบาทหนาทของโรงเรยนอนบาล ความรความเขาใจเกยวกบนโยบาย ความรดานจตวทยาพฒนาการเดก

คณลกษณะดานการปฏบตงาน ครผสอนมความคดเหนวาสงทผบรหารจ าเปนจะตองมมาก คอ ความสามารถในการใหค าแนะน า ชแจงระเบยบ รขอบขายของงานทรบผดชอบมความสามารถในการสรรหาและคดเลอกบคคล

คณลกษณะดานสวนตวและครอบครว ครผสอนมความคดเหนวาสงทผบรหารจะตองมมาก คอ ความประพฤตไมเปนทนาเสอมเสย สขภาพกายและสขภาพจตด ชวตครอบครวราบรน

จต แกวทพย (2534: บทคดยอ) ไดท าการวจยเรอง คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทสงผลตอการปฏบตงานตามกระบวนการนเทศนภายในโรงเรยน สงกดการประถมศกษาจงหวดพทลง กลมตวอยาง จ านวน 518 คน จากผลการวเคราะห พบวาคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของผบรหารโรงเรยนและครในดานบคลกภาพดานคณธรรม ดานความเปนผน า ดานมนษยสมพนธ ดานความรความสามารถ ในการบรหารอยในระดบมาก คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของผบรหารโรงเรยนและคร อาจารยในลกษณะรวมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ดานคณธรรม ดานความเปนผน าดานความสมพนธ แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ดานอนๆ ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

เหม ทองชย (2536: 46-47) ไดท าการวจย เรองคณสมบตและบทบาททจ าเปนส าหรบรองอธการฝายวชาการของวทยาลยคร โดยไดสอบถามความคดเหนของรองอธการฝายวชาการ ผบรหารและอาจารย พบวา คณสมบตดานสวนตวทจ าเปนสงสด ไดแกความสามารถ

39

ในการสอสารท าความเขาใจกบคนอน ความซอสตยสจรต ไมอาศยอ านาจหนาทหาประโยชนสวนตว มความส านกในความรบผดชอบตองานในหนาท และกลาทจะรบผดชอบในงานทมอบหมายใหบคคลอนปฏบตและมขอบกพรองเกดขน สวนคณสมบตดานวชาชพทมความจ าเปนสงสด ไดแก ความเปนนกวชาการ ใฝร ศกษาหาความรอยเสมอ ความสามารถในการท างานรวมกบอาจารยไดเปนอยางดและ สามารถมอบหมายงานทสอดคลองตองกบความสามารถของอาจารยความเขาใจในปรชญาและหลกการจดการศกษาในระดบอดมศกษาเปนอยางด และมความรความเขาใจเกยวกบหลกสตร และการบรหารหลกสตรของวทยาลยครเปนอยางด

มงคล บวศลา ( 2537: บทคดยอ)ไดท าการวจย เรอง ลกษณะทพงประสงคของผบรหารสถานศกษา ในโรงเรยนประถมศกษา ในโครงการขยายโอกาสทางการศกษาขนพนฐานสงกดส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานการประถมศกษาแหงชาตเขตการศกษา โดยแบงลกษณะทพงประสงคของผบรหารออกเปน 3 ดาน ไดแก 1) ลกษณะดานวชาการ 2) ลกษณะดานบคลกภาพ 3) ลกษณะดานความสามารถในการบรหาร พบวาโดยเฉลยแลวความพงประสงคของผบรหารการศกษา ผบรหารสถานศกษา และครเกยวกบลกษณะพงประสงคของผบรหารสถานศกษาในประเดนของลกษณะดานวชาการ ลกษณะดานบคลกภาพ และลกษณะดานความสามารถในการบรหารงานอยในระดบมาก สวนการเปรยบเทยบความพงประสงคระหวางผบรหารการศกษากบผบรหารสถานศกษาเกยวกบลกษณะทพงประสงค ปรากฏวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

พงศศกด ภกาบขาว ( 2537: บทคดยอ ) ไดศกษาเปรยบเทยบคณลกษณะการปฏบตงาน และผลการปฏบตงานของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทเขาสต าแหนง โดยวธตางกน ในจงหวดกาฬสนธ พบวา คณลกษณะทเออตอการบรหารอยในระดบ “ด” การปฏบตงานทเปนหนาทและพฤตกรรมการบรหารอยในระดบ“มาก” ผลการปฏบตงานทเปนขวญและก าลงใจของครผสอนและผลส าฤทธทางการเรยนของนกเรยน อยในระดบ “ด” เมอเปรยบเทยบความแตกตางของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาในจงหวดกาฬสนธ ทเขาสต าแหนงโดยการสอบขอเขยนและอบรมกบทเขาสต าแหนงโดยการคดเลอกในดาน 1. คณลกษณะทเออตอการบรหาร2. การปฏบตงานทงทเปนหนาทและพฤตกรรมการบรหาร 3. ผลการปฏบตงานทเปนขวญ และก าลงใจของครผสอนและผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนทกดานไมแตกตางกนในเชงสถตยกเวนคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทเขาสต าแหนงโดยวธการคดเลอกมลกษณะดานบคลกภาพดกวาผบรหารโรงเรยนทเขาสต าแหนงโดยการสอบขอเขยนและอบรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

40

คงส สนทอง (2536: บทคดยอ) ไดท าการวจย เรอง การประเมนคณลกษณะและพฤตกรรมของผบรหารและขวญก าลงใจของคร โรงเรยนประถมศกษาทนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสง สงกดส านกงานการประถมศกษา ในจงหวดอดรธาน พบวา ผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสงมคณลกษณะทดมพฤตกรรมการปฏบตงานอยในระดบ “ด”ขวญก าลงใจของครโรงเรยนประถมศกษาอยในระดบ “ด” คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการบรหารในระดบต า และมความสมพนธกนในทางตรงกนขาม คณลกษณะของผบรหารมความสมพนธกบขวญก าลงใจของครในระดบต าดวยสวนพฤตกรรมการบรหารมความสมพนธกบขวญก าลงใจของครในระดบสง

7.2 งานวจยตางประเทศเอดมอนสนและคนอนๆ (อางใน ทสน วงศยน 2538: 13) ไดท าการวจยเรอง

ลกษณะของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา ผลการวจยแสดงวาลกษณะทดของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา คอ มวฒนธรรม มความคด มองการณไกล มความสามารถในการบรหาร มความสามารถในการกระตนบคคลอน มความเปนนกวชาการ มความรและมอดมการณในอาชพ

แมกนสน (Magnuson 1971: 78) ไดท าการวจยเรอง คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทประสบผลส าเรจ โดยจ าแนกคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนออกเปน 2 ลกษณะคอ คณลกษณะดานอาชพ (Professional characteristics) และคณลกษณะสวนตว (Personalcharacteristics) ไดสรปคณลกษณะทง 2 คณลกษณะไวดงน

1. คณลกษณะดานอาชพ ประกอบดวยคณลกษณะทส าคญ ดงน1.1 มความสามารถในการตดตอและเขากบผอนไดด1.2 มความรในสาขาวชาชพเปนอยางด1.3 รจกมอบหมายงานใหผอนท า1.4 ท างานรวมกบผอนไดด1.5 ใหผรวมงานมสวนรวมในการตดสนใจ1.6 เปนผนาเขาใกลและมเวลาส าหรบผรวมงาน1.7 มความสนใจในบคคลอนๆ1.8 มความสามารถในการวางแผนและการจดระเบยบงาน1.9 รบฟงความคดเหนจากบคคลอน1.10 รจกใชชองทางแหงอ านาจหนาท

41

2. คณลกษณะสวนตวประกอบไปดวยคณลกษณะทส าคญ ดงน2.1 มวจารณญาณและมความยตธรรม2.2 มความซอสตยและจงรกภกด2.3 มความรกวางขวาง2.4 เปนผมสตไมใชอารมณ2.5 มความจรงใจ2.6 มความเปนมตร2.7 มอารมณขน2.8 มใจกวางและเปดเผย2.9 มความเสมอตนเสมอปลาย

2.10 มความเมตตาปราณ และเอออาทรตอผอนดอลล (Doll 1968: 153) ไดท าการวเคราะหงานวจยมากกวา 100 เรอง ทมลกษณะ

ของการเปนผน า ไดสรปวาผบรหารทางการศกษาควรมลกษณะ ดงน1. ควรเปนคนทมลกษณะเอาใจเขามาใสใจเรา ผน าควรจะเปนผทมความรสกไว

ตอความตองการหรออารมณของสมาชกกลม2. ควรเปนคนมชวตจตใจ มความตองการสวนตน เปนคนทมความกระตอรอรน

มความตนตวอยเสมอ ราเรงแจมใส3. ควรไดรบการยอมรบจากสมาชกวาเปนสมาชกของกลม และพฤตกรรมของ

ผบรหารจะตองสอดคลองกบเกณฑเฉลย (Norms) ของกลม มความคดไมตางหรอหางจากความคดของกลมมากนก

4. ควรเปนทพงของสมาชกได5. สามารถควบคมอารมณของตนเองได6. เปนผมสตปญญา7. สนใจและรบรในบทบาทของการเปนผบรหารเปนอยางด8. มความรบผดชอบสงจากการศกษาลกษณะของผบรหาร ท าใหพบลกษณะของผบรหารหลายดาน และ

เมอน ามาพจารณาแลวน ามาจดกลมจะได 4 กลม คอ ลกษณะดานบคลกภาพ ลกษณะดานภาวะผน า ลกษณะดานทกษะการบรหาร ลกษณะดานวชาชพ จงน าลกษณะดงกลาวมาเปนกรอบแนวคดในการวจย