246

บทท 5 การสงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของ

เคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานและการประยกตใชในสามจงหวดชายแดนภาคใต

บทนจะเปนการสงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน เพอน ามาประยกตใชในการจดการความขดแยงทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ซงการศกษาวจยเกยวกบการจดการความขดแยงในพนทจงหวดชายแดนภาคใตในรอบทศวรรษทผานมา กมผลการศกษาและรายงานการวจยทไดศกษาเรองดงกลาวนอยจ านวนมาก จากองคกรเเละคณะท างานทภาครฐตง เเละจากภาคเอกชนทสนใจศกษาตดตามสถานการณในพนทจงหวดชายเเดนภาคใต โดยรายละเอยดของสภาพปญหาความขดแยง และการน าเสนอรปแบบทไดจากการสงเคราะหการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเพอประยกตใชในสามจงหวดชายแดนภาคใตในบทน ประกอบดวยเนอหาดงน 5.1 สรปสภาพปญหาความขดแยงทเกดในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานและสภาพปญหาความขดแยงทเกดขนในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต

5.2 สงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน เพอน าไปประยกตใชในการแกปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใต

5.1 สรปสภาพปญหาความขดแยงทเกดในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานและสภาพปญหาความขดแยงทเกดขนในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต การศกษาครงนมงน าเสนอเปรยบเทยบสภาพปญหาความขดแยงท เกดขนในประวตศาสตร คอ ยคสมยของเคาะลฟะฮอษมาน กบสภาพปญหาความขดแยงทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตในยคปจจบน การเขาใจถงตนเหตและสภาพของปญหาทเกดขนในยคอดตทผานมาจะเปนสวนส าคญอยางยงในการวเคราะหเพอศกษาแนวทางการแกปญหาความขดแยงตอไป ส าหรบประยกตใชการแกปญหาความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใตทเกดขนในปจจบน 5.1.1 สรปปญหาความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

พฒนาการปญหาความขดแยงทเกดขนในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน มล าดบของเหตการณปญหาความขดแยง ดงรายละเอยดตอไปน

246

247

1. กลมทตงตนเปนกบฏพยายามสรางขาวขนมาเพอท าลายความนาเชอถอของทานเคาะลฟะฮอษมานและปลอยขาววาทานไมยอมปรบปรงเรองตางๆ ใหดขน ตอมาพวกเขาไดหารอและวางแผนรวมกนแลว จงมมตเหนพองวาจะสงบคคลทถกคดเลอกจากบศเราะฮ กฟะฮ และอยปต เมองละประมาณ 1,000 คน รวม 3,000 คน มงหนาสนครมะดนะฮโดยเปนการอ าพรางเหมอนวาจะมาประกอบพธหจญ โดยมแผนการชวรายถกซอนไวในนนแลว (al-Tabariy, 1987 : 5/357 ; Ali Muhammad al-Sallabiy, 2003 : 399)

2. ครงหนงขณะททานเคาะลฟะฮอษมานก าลงกลาวเทศนา (คฏบะฮ) แกประชาชน ทนใดนนมผชายคนหนงชออะอยนไดพดสวนขนมา และกลาวกบทานอษมานวา “โอ นะอษล (เปนฉายานามทกลมกบฏเรยกเคาะลฟะฮอษมานอกทศนะเหนวาทานอษมานมเครายาวเหมอนชาวอยปตคนหนงทชอนะอษลเปนค ากลาวเชงต าหน) แทจรงทานไดเปนคนเปลยนแปลง” เคาะลฟะฮอษมานกลาววา “เขาเปนใคร?” พวกเขากลาววา “อะอยน” เคาะลฟะฮอษมานกลาวตอวา “ทานนนแหละทเปนคนเปลยน” ประชาชนทอยตรงนนไดจบตวอะอยนไว และมชายคนหนงจากบนลยษชวยปกปองทานจนกระทงสามารถน าตวทานกลบเขาไปในบาน ( Ibn ‘Asakir, 1986 : 247 ; Ali Muhammad al-Sallabiy, 2003 : 404-405) 3. ชาวอยปตไดกลบเขามาปดลอม (เปนครงทสอง) ชวงแรกทานเคาะลฟะฮอษมาน สามารถทจะออกไปละหมาดและประชาชนสามารถมาพบหาไดตามปกต ในเวลาตอมาพวกเขาหามทานออกจากบานอยางเดดขาด แมกระทงการจะออกไปละหมาดฟรฏ (al-Tabariy, 1987 : 4/383) และในเวลานนแกนน าของผทตงตนเปนกบฏเปนอหมามน าละหมาดแกประชาชน 4. หลงจากกลมกบฏไดปดลอมบานของทานเคาะลฟะฮอษมานไวอยางเบดเสรจ พวกเขาไดเรยกรองใหทานอษมานเลอก 2 ประการ ระหวางใหลาออกจากต าแหนงเคาะลฟะฮหรอไมกจะถกสงหาร (Ibn Sa‘ad, 1996 : 3/66) 5. กลมกบฏปดลอมไดกดดนอยางหนก และไดประกาศอยางแขงกราววาจะตองสงหารทานเคาะลฟะฮอษมานเพยงสถานเดยว (Ibn Sa‘ad, 1996 : 3/67 ; Ahmad, 1995 : 1/63)

6. ทานเคาะลฟะฮอษมานไดออกมาเจรจาเพอยตความรนแรงกบกลมกบฏดวยตวเอง ทานพยายามทจะโนมนาวพวกเขาใหลดความรนแรงและใหตระหนกถงการเชอฟงปฏบตตามผน า พรอมกบทานไดชแจงประเดนตางๆ ทพวกเขาไดกลาวรายต าหนทาน (Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/150)

7. หลงจากเจรจาเพอสนตภาพกบกลมกบฏไมส าเรจ ทานจงขอใหกลมกบฏสงตวแทนมาหนงคนเพอจะไดเจรจาพดคยตวตอตว พวกเขาไดสงเศาะอศออะ อบน ศหาน มาเปนตวแทนเจรจา แลวจากนนทงสองกไดถกถงประเดนปญหาตางๆ ทกลมกบฏไดกลาวต าหนหรอใสราย

248

ตอทาน (Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/150) สวนหนงเศาะอศออะไดยกโองการอลกรอานมาสนบสนนแนวคดของพวกเขา ตามความเขาใจเอาเอง ซงเปนความเขาใจทคลาดเคลอน 8. เมอการเจรจาเพอยตความรนแรงททานพยายามเจรจาชแจงไมประสบความส าเรจ กลมกบฏไมยอมรบฟงเหตผลอะไรแลวทงสน สงเดยวทพวกเขาตองการคอการสงหารเคาะลฟะฮอษมานเทานน 9. บรรดาแกนน าเศาะหาบะฮหลายตอหลายคนมาหาเปนการปรกษาหารอกบทานเคาะลฟะฮอษมานเสนอตวทจะปกปองอนตราย แตทานไดปฏเสธอยางหนกแนน ตามสายรายงานของอบน ซรน บอกวา “มผทอยในบานพรอมกบทานเคาะลฟะฮอษมานจ านวน 700 คน” (Ibn Sa‘ad, 1996 : 3/71 ; Ibn ‘Asakir, 1986 : 400) 10. การปดลอมไดด าเนนมาจนถงเชาวนศกรท 12 เดอนซลหจญะฮ ป ฮ.ศ.35 ในขณะนนทบานของทานเคาะลฟะฮอษมานมบรรดาเศาะหาบะฮรวมถงบคคลอนๆ อกจ านวนมาก พวกเขาอยเพอทจะปกปองทาน เคาะลฟะฮอษมานไดใชใหพวกเขาออกไปจากบานและย าเตอนวาไมตองมาปกปองอะไรใหกบตวทาน มาถงวนาทนภายในบานมเพยงทานและสมาชกในครอบครว ทานไมมอาวธอนใดไวในครอบครอง และทานไมมมนษยคนใดมาคอยปกปอง แลวทานเคาะลฟะฮอษมานกไดเปดประตบาน (Ibn Sa‘ad, 1996 : 3/70-75 ; Ibn ‘Asakir, 1986 : 389-391) ตอจากนนทานอษมานไดขอคมภรอลกรอานมาอาน ตอมาทานกเรมละหมาด 2 รอกอะฮ แลวนงอานคมภรอลกรอาน ทานสลดทกสงทกอยางแลวมอบหมายกจการงานทงหมดตออลลอฮ จากนนมหมมด อบน อบบกร ไดเขามาเปนคนแรกทานอษมานไดกลาวตกเตอนเขาเกยวกบบดาของเขา และทานไดกลาววา “ระหวางฉนกบทานเรามคมภรของอลลอฮอย” เขาจงเดนออกไปและพยายามหกหามเหลาผเตรยมพรอมสงหารทานอษมาน แตเขากท าอะไรไมได ตอมามชายคนหนงจากบนสะดส ซงเขาไดรบการขนานนามวา “กาฬแหงความตาย” (อล-เมาต อล-อสวด) เขาไดเขารดคอทานอษมานกอนทจะลงมอฟนกบดาบ แลวเขาไดพดวา “ขอสาบานตออลลอฮ ฉนไมเคยเหนสงใดทออนนมไปกวาคอของอษมาน แนนอนวาฉนไดรดคอของเขาจนกระทงฉนเหนตวของเขาเสมอนกบงทบดไปบดมา” (Khalifah Ibn Khaiyath, 1984 : 174-175) ตอจากนนเขาไดใชดาบฟน โดยททานเคาะลฟะฮอษมานพยายามใชมอปด จนกระทงมอของทานถกคมดาบจนขาด หลงจากนน อาณาจกรอสลามจงอยในสภาพทหมองเศราเพราะการสญเสยเคาะลฟะฮผททมเทเสยสละสรางคณปการอยางยงใหญใหแกโลกอสลาม นครมะดนะฮถกปกคลมไปดวยความเสยใจและรองไหกบการจากไปของทานอษมานยงเลวรายไปกวานนมหานครอนรมเยนภายใตการปกครองของเคาะลฟะฮผทรงธรรม ไดตกมาอยภายใตการปกครองของผอธรรมอนโหดราย คอผปกครองทมาจากกลมผตงตนเปนกบฏชาวอยปตอล-ฆอฟกย อบน หรบ อล-อกกย โดยมอบดลลอฮ อบน สะบะอ ชยฏอนมารรายจอมวางแผน

249

นอกจากน ผวจยไดสงเคราะหประเดนปญหาทเกดขนในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเพอจดหมวดหมทมาของปญหาความขดแยงทเกดขนออกเปนดานเพอใหสามารถน ามาเปนแนวทางในการศกษาบทเรยนและประยกตใชเพอแกปญหาความขดแยงในยคสมยปจจบนได ซงประกอบดวย ดานการเมองการปกครอง ดานสงคม ดานแนวปฏบตศาสนา ดานเศรษฐกจ และดานกระบวนการยตธรรม ซงมรายละเอยดของกรณปญหา ดงน

แผนภาพท 5.1 สรปปญหาความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮ อษมาน อบน อฟฟาน

5.1.1.1 ดานการเมองการปกครอง ความขดแยงทเกดขนในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานอนเปนปญหาทเกดขนระหวางทานเคาะลฟะฮกบกลมทตงตนเปนกบฏ สงผลกระทบตอการปกครองของรฐอสลามในยคสมยดงกลาว สวนหนงของประเดนความขดแยงทเกดขนมาจากดานการเมองการปกครอง ซงนบไดวาเปนสาเหตอนดบตนๆ ทสงผลตอความวนวาย และมจดจบสดทายตรงทเคาะลฟะฮอษมานถกสงหารชวต อาท กรณททานไมไดเขารวมสมรภมบะดรเนองจากไดรบ

กรณไมไดเขารวมสมรภมบะดร กรณถอยรนจากสมรภมอหด กรณเขารวมสตยาบนอล-รฏวาน

ลาชา

ดานการเมองการปกครอง

ความขดแยงในยคสมยเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

กรณการรวบรวมอลกรอาน กรณไมละหมาดยอทมนา

กรณอบดลลอฮ อบน สะบะอ

กรณทดนสงวน

ดานกระบวน การยตธรรม

ดานแนวปฏบตศาสนา

ดานสงคม

กรณลงโทษมมาร อบน ยาสร

ดานเศรษฐกจ

กรณปญหา ประเภทปญหา น าไปส

250

ค าสงจากทานเราะสลลลอฮใหอยนครมะดนะฮและเพอดแลทานหญงรกอยยะฮ (Ibn Sa‘ad (1996) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) , กรณการททานไดผนหลงถอยทพในสมรภมอหด (Muhammad al-Ghabban (1999) , Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) กรณการททานไดเขารวมท าสตยาบนอล-รฎวานลาชา (Muhammad al-Ghabban (1999) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) กรณสงปลดอบดลลอฮ อบน คอยส หรอเปนทรจกกนในนามอบมซา อล-อชอะรย (Ali Muhammad al-Sallabiy, 2003 : 292-293 ; Abdullah al-Qari, 2550 : 64) และกรณการสงปลดมฆเราะฮ อบน ชอบะฮ จากการเปนผปกครองนครกฟะฮ (Abdullah al-Qari, 2550 : 64) ดงนน ปญหาความขดแยงดงกลาวสงผลกระทบโดยตรงตอความมนคงของรฐ และเมอปญหาถกทบถมไมไดรบการแกไขอยางตรงประเดน ปญหาความขดแยงในระดบปจเจกบคคลกลกลามขยายเปนปญหาความขดแยงในระดบรฐ และในทสดสงผลตอเสถยรภาพตอต าแหนงเคาะลฟะฮของอษมาน

กรณการไมเขารวมสมรภมบะดรของทานอษมานเปนกรณหนงทถกกลาวถงวาเปนประเดนความขดแยงดานการเมองการปกครองทส าคญ เหตการณไดเกดขนตงแต ป ฮ.ศ.2 ในการออกศกครงนทานเราะสลไดกระตนสงเสรมใหบรรดาเศาะหาบะฮออกไปเพอเผชญหนากบพวกกรยช และจะคดเลอกผเขารวมอยางรบเรงเฉพาะบคคลทมความพรอมเทานน ประจวบเหมาะกบเวลาดงกลาวทานหญงรกอยยะฮ บตร เราะสลลลอฮก าลงปวยหนกตองนอนกบท มความจ าเปนอยางยงจะตองมคนคอยดแลรกษาอยางใกลชด และผทมความเหมาะสมมากทสดกคอทานอษมานผเปนสาม ดวยเหตผลดงกลาวทานเราะสลมค าสงใหอษมานอยมะดนะฮเพอไดดแลรกษาภรรยาโดยไมตองออกไปรวมสมรภมรบ อบน สะอด ไดกลาวถงสาเหตทเคาะลฟะฮอษมานไมสามารถเขารวมสมรภมบะดรไดวา “เมอทานเราะสลลลอฮไดออกไปยงสมรภมบะดรทานไดมอบหมายใหทานอษมานอยกบรกอยยะฮ ซงเธอก าลงปวยหนกและเสยชวตในเวลาตอมา หลงจากนนทานเราะสลไดจดสรรสวนแบงทรพยเชลยจากสมรภมบะดรใหแกอษมานเสมอนกบสวนแบงของผทเขารวมสมรภม” (Ibn Sa‘ad, 1996 : 3/32) ดวยเหตผลดงกลาวทปรากฏชดขางตนท าใหทานอษมาน อบน อฟฟานไมสามารถเขารวมสมรภมบะดรได แตทวาสถานะของทานกเหมอนกบคนทเขารวมท าสงคราม และเปนทรกนในกลมของบรรดาเศาะหาบะฮโดยไมมใครสกคนทต าหนการไมเขารวมของทานอษมานเลย และการทเคาะลฟะฮอษมาน ไมไดเขารวมสมรภมบะดรในครงน มไดหมายความวาทานไมตองการภาคผลบญ ไมใชเปนคนขขลาดตาขาว ทวาการไมไดเขารวมสงครามครงนเปนเพราะวาทานเชอฟงและปฏบตตามค าสงของเราะสลลลอฮตางหาก

นอกจากนยงมประเดนความขดแยงดานการเมองการปกครอง ทมาจากกรณการถอยรนจากการตอสในสมรภมอหด ซงเกดขนในเดอนเชาวาล ป ฮ.ศ.3 เปนการเผชญหนาระหวางกองทพมสลมกบพวกมชรกน ใกลกบบรเวณภเขาอหดซงตงอยทางดานทศเหนอของนครมะดนะฮ ในชวงแรกของการตอสปรากฏวากองทพมสลมไดรบชยชนะโดยไดสงหารพวกมชรกนไปจ านวนหนง

251

แตเหตการณกลบเปลยนไปอนเนองจากการททหารมสลมบางสวนฝาฝนตอค าสงของเราะสลลลอฮจนกระทงตองเสยฐานทมน โดยทพวกเขาไดเรมตอสกบฆาศกโดยขาดการวางแผน ในทสดพวกเขาไมสามารถแยกแยะไดวาใครเปนใครและตองเปนฝายทเพลยงพล า จากนนทหารสวนใหญไดวงหนออกจากสนามรบและบางสวนไดถอยหางไปอยขางๆ โดยไมไดตอสแตอยางใด จงสงผลใหทหารคนอนตองสญเสยชวต จากนนอลลอฮไดตรสถงกลมบคคลทหนจากสงครามในครงนและทรงอภยโทษใหกบพวกเขา โดยทพระองคตรสไวความวา “แทจรงบรรดาผทอยในกลมของพวกเจาทหนหลงหนในวนทสองกลมเผชญหนากนนน แทจรงชยฏอนตางหากทท าใหพลงพลาดไป เนองจากบางสงทพวกเขาไดประกอบไวเทานน และแนนอนอลลอฮกไดทรงอภยแกพวกเขาแลว แทจรงอลลอฮนนเปนผทรงอภยโทษ ผทรงหนกแนน” (อาล อมรอน : 155) จากโองการขางตนเปนการยนยนจากอลลอฮเองวาพระองคทรงอภยโทษใหแกบรรดาผทถอยรนในสมรภมอหด ดงนนกลมบคคลทอยในเหตการณครงนนทไมใชเคาะลฟะฮอษมานกเขารวมอยในการอภยโทษครงนดวย แลวเคาะลฟะฮอษมานจะไมเขารวมอยในกลมนนไดอยางไร ทงททานเองกมความประเสรฐและสรางคณงามความดไวอยางมากมายมหาศาล

อยางไรกตาม กรณการเขารวมสตยาบนอล-รฏวานลาชาของทานอษมานเปนอกประเดนความขดแยงทางการเมองการปกครองทส าคญ ซงการท าสตยาบนอล -รฏวานเกดขนในตนเดอนซลกอดะฮ ป ฮ.ศ.6 ทใตตนสะมเราะฮ ซงตงอยใกลกบนครมกกะฮมชอเรยกวาอล-หดยบยะฮ โดยทเราะสลลลอฮโดยเชญชวนหลงจากทไดสงทานอษมานเปนทตไปเจรจากบชาวมกกะฮและอธบายถงวตถประสงคในการเดนทางมาของบรรดามสลม เพอจะมาท าอมเราะฮไมใชมาเพอการสรบแตอยางใด แตปรากฏวาทานอษมานเดนทางกลบมาลาชา และมขาวลอวาพวกมชรกนไดสงหารทานอษมานเสยแลว ดวยเหตนบรรดาเศาะหาบะฮไดท าสตยาบนวาจะสงหารพวกมชรกนเปนการลางแคนใหแกทานอษมานหลงจากพจารณาขาวลอดแลว มความเปนไปไดวาทานอษมานยงไมเสยชวต ทานเราะสลจงไดเอามออกขางของทานมาท าสตยาบนแทนใหแกอษมานดงทพระองคอลลอฮไดบอกกลาวถงความประเสรฐของกลมบคคลทไดท าสตยาบนในครงนในหลายโองการดวยกน และเชนเดยวกนทานเราะสลลลอฮไดพดถงพวกเขาไวในหลายพจนารจดวยกน นบตงแตการท าสตยาบนตอเราะสลในครงนน ผทไดเขารวมรสกภาคภมใจ เปนทรจกกนวาพวกเขาเปนกลมคนทมความประเสรฐ มความพเศษ และรถงสถานะต าแหนงของพวกเขา และไมไดมการต าหนตอบรรดาผทอยนครมะดนะฮรวมถงมสลมคนอนๆ ทไมไดเขารวมท าสตยาบนในครงนแตอยางใด แตเมอเหตการณการต าหนใสไคลทมตอเคาะลฟะฮอษมานไดเรมปรากฏขน พวกเขาเรมขดคยขอบกพรองของทาน พวกเขาไดใสรายจนเปนเหตใหตองออกจากการเชอฟงปฏบตตามผน าดวยกบเหตผลหลายประการดวยกน

252

นอกจากนยงมกรณการททานเคาะลฟะฮอษมานสงปลดอบดลลอฮ อบน คอยส หรอเปนทรจกกนในนามอบมซา อล-อชอะรย ซงเปนทรกใครของประชาชนทอยภายใตการปกครองของเขาในนครบศเราะฮ แลวไดท าการแตงตงอบดลลอฮ อบน อามร ผมอายเพยง 24 หรอ 25 ปเทานน โดยอบดลลอฮ อบน อามร มศกดเปนลกพลกนองกบทานเคาะลฟะฮอษมานซงเปนประเดนทวาทานแตงตงใหเครอญาตไดรบต าแหนง (Ali Muhammad al-Sallabiy, 2003 : 292-293 ; Abdullah al-Qari, 2550 : 64) และกรณการสงปลดมฆเราะฮ อบน ชอบะฮ จากการเปนผปกครองนครกฟะฮ จากนนไดแตงตงสะอด อบน อบวคคอศ ในเวลาตอมาไดแตงตงอล-วะลด อบน อกบะฮ ซงมศกดเปนลกพลกนองกบทานอษมาน ซงอล-วะลด อบน อกบะฮ ยงมขอหาวาเปนคนทชอบเสพสราอกตางหาก (Abdullah al-Qari, 2550 : 64)

5.1.1.2 ดานสงคม สถานการณความขดแยงในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมานทเกดขนมทงใน

ระดบองคกรและระดบสงคมทวไป แมวาความขดแยงเปนสงทไมมผใดปรารถนาแตกเปนประเดนทยากจะหลกเลยงไดตราบทมนษยยงอยรวมกบผอนในสงคมสอดคลองกบด ารสของอลลอฮในคมภรอลกรอาน ความวา “ความเสอมเสยไดเกดขนทงทางบกและทางน าอนเนองจากสงทน ามอของมนษยไดกระท าไว” (อร-รม : 41) ซงอบน กะษร (Ibn Kathir, 1994 : 3/576-577) ไดอธบายโองการนวา “ความเสอมเสย” ดงกลาวนน หมายถง “บนบกฝนจะหยดตกจากนนจะเกดความแหงแลงกนดาร สวนในน าบรรดาสตวน าจะเหลอนอยสญหาย” และอกความหมายหนง หมายถง “ความจ าเรญจากการเพาะปลกพชพรรณธญญาหารจะลดนอยลงอนเนองจากการกอกรรมท าบาปของมนษย” เชนเดยวกบในอกโองการหนงทอลลอฮไดตรสไวความวา “และหากวาสจธรรมไดคลอยตามอารมณใฝต าของพวกเขาแลว แนนอนชนฟาทงหลายและแผนดนรวมทงบรรดาสรรพสงทอยในนนตองเสยหาย” (อล-มอมนน : 71) อยางไรกตาม สาเหตสวนหนงของปญหาทเกดขนกมาจากความปรารถนาในทรพยสนและอ านาจทไมมวนสนสด จงท าใหเกดสงทเรยกวา “ความขดแยง” (Conflict) ความขดแยงในดานสงคมทเกดขนในยคสมยเคาะลฟะฮอษมานมหลากหลายระดบ โดยระดบปจเจกบคคล อาท กรณอบดลลอฮ อบน สะบะอ (al-Nubakhtiy (1959) ; Akbar Shah Najib แปลโดยบรรจง บนกาซน (2552) กรณไมละหมาดยอทมนา (al-Bukhari (1991 : 2/563 , 3/509) ; Ahmad (1995 : 3/351) ; Abu Dawud (n.d. : 2/199) ; Muhammad al-Ghabban (1999) กรณการลงโทษอมมาร อบน ยาสร (Ibn Abi Shaibah (n.d. : 15/220-222) ; Ahmad (1999 : 1/452 ; Muhammad al-Ghabban (1999) ระดบสงคม อาท กรณการรวบรวมอลกรอาน (Ibn Abi Shaibah (n.d. : 15/210) ; al-Tabariy (1984) ; al-Suyutiy (2003 : 46-47) ; Muhammad al-Ghabban (1999) กรณทดนสงวน (Ibn Abi Dawud (28-29) ; al-Tabariy (1984) ; Muhammad al-Ghabban (1999) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003)

253

และระดบทสงผลตอรฐ อาท กรณการไมเขารวมสมรภมบะดร (Ibn Sa‘ad (1996) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) กรณการถอยรนจากสมรภมอหด Muhammad al-Ghabban (1999) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) กรณการเขารวมสตยาบนอล-รฎวานลาชา (Muhammad al-Ghabban (1999) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ประเดนปญหาความขดแยงทางดานสงคมทเกดขนในสมยของเคาะลฟะฮอษมานอนสงผลใหเกดปญหาในระดบสงคมทส าคญประเดนหนงคอ ความขดแยงอนเกดจากอบดลลอฮ อบน สะบะอ โดยในยคสมยดงกลาวอบดลลอฮ อบน สะบะอ ไดตงตนเปนศตรกบทานของเคาะลฟะฮอษมานและใชความพยายามในการปลอยขาวใหรายตอทานเรอยมา เปนการลดความนาเชอถอใหกบทาน อาจกลาวไดวากรณเปนความขดแยงแฝงโดยมเปาประสงคบางประการอยเบองหลง และเปนความขดแยงระดบปจเจกบคคล

กรณของอบดลลอฮ อบน สะบะอ ซงเขาเปนทรจกกนในนามอบน เสาดาอ เปนชาวยวทมาจากศอนอาอ เขารบอสลามในสมยของเคาะลฟะฮอษมานโดยมเจตนาทจะใชประโยชนจากความกาวหนาและความรงเรองของมสลม และไดอาศยอยในนครมะดนะฮเพอทจะเขา ไปสอดแนมกจการภายในและหาจดออนของมสลม อบดลลอฮ อบน สะบะอ เปนผตอตานอสลามในดานหนงและในอกดานหนงกเปนศตรตอเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเขาคดจะหาทางแกแคนทานอษมานอยตลอดเวลา ครนเมอเขายายมาอยทเมองกฟะฮในตอนแรกเขาท าตวเปนคนเครงครดศาสนาและในไมชาเขากไดรบการยกยองและยอมรบ เมอสะอด อบน อล -อาศ ผปกครองเมองกฟะฮ ไดสงเกตเหนแผนการอนชวรายของเขา อบดลลอฮ อบน สะบะอ จงถกเรยกตวมาสอบถาม เมอเจตนารายของเขาถกเปดโปงและผคนเรมระแวง เขากรวาบรรยากาศในเมองกฟะฮไมเอออ านวยส าหรบแผนการรายของเขาอกตอไปแลว ดงนนเขาจงไดยายออกจากเมองกฟะฮแลวไปยงซเรย

ในหนงสอประวตศาสตรชอ “เราเฎาะตศเศาะฟา” ไดกลาวถงสวนหนงจากค าสอนของอบดลลอฮ อบน สะบะอ วา “หนงในหลายเรองทอบดลลอฮ อบน สะบะอ ไดเทศนาไวกคอนบทกทานจะมผรบสบทอดทไดรบการสงเสย (วะศยะฮ) หลงจากนบนนๆ ไดสนชวต ทานนบมหมมดกเชนกนซงไดสงเสยเกยวกบต าแหนงผน าสงสดแกทานอะลยซงในทศนะของทานนบเหนวา ทานอะลยมวชาความรสง ช านาญในเรองการตดสนขอชขาดตางๆ (ฟตวา) มความกลาหาญและมเกยรต เปนคนทมความไววางใจ (อะมานะฮ) และตกวา หลงจากนนอบดลลอฮ อบน สะบะอไดเทศนาวา “แทจรงชาวมสลมไดทรยศตอทานอะลยและไดท าลายสทธของทานอะลยคอสทธแหงการเปนเคาะลฟะฮและผน า (อหมาม) บดนถงเวลาแลวส าหรบชาวมสลมทจกตองชวยเหลอและสนบสนนทานอะลยดวยการจดตงองคกรฝายตรงขามกบเคาะลฟะฮอษมาน และถอนค ากลาวสตยาบน “ผลของการเทศนาของอบดลลอฮ อบน สะบะอ นท าใหสงคมชาวอยปตเปนจ านวนมากไดถอนค าสตยาบนทเคยใหไวแกทานอษมาน”

254

กรณมผปกครองบางคนทอยภายใตการแตงตงในยคสมยของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน มกจะบบคนประชาชนและลวงล าสทธของพวกเขา พบวา ประชาชนมฐานะยากจนแตปรากฏวาผปกครองมความร ารวย เกดชองวางทางฐานะความเปนอยในสงคม และจะพบไดในหลายๆ แหงบคคลทมาจากสายตระกลอมยยะฮ มความเปนอยทหรหราฟมเฟอย เพราะไดรบทรพยสนชวยเหลอจากดวานลลอฮอยางมากมายจากเคาะลฟะฮอนเนองจากอปนสยของทานทชอบบรจาค (Abdullah al-Qari แปลโดย ดลมนรรจน บากา, 2550 : 67)

นอกจากน มกรณการเนรเทศอบซร อล-ฆฟารย หลงจากทอบซรเคยกลาวตกเตอนแกเคาะลฟพฮอษมาน ถงการใชชวตอยางหรหราฟมเฟอยของผปกครองบางแควนและเจาหนาทบางคน เพราะเหนวาบางคนมความเปนอยทร ารวยมากในขณะทประชาชนมความยากจน ในความเปนจรงแลวอบซรไมไดมความตงใจจะลบลางเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน แตอยางใด เขาท าหนาทนกเผยแผคนหนงเทานน จากเหตการณนเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน คดไปวาจะสรางความแตกแยกขนในสงคม ทานจงมค าสงใหเนรเทศอบซรออกไปยงอร-รอบาซะฮ ซงเปนดนแดนทรกนดารซงอยหางไกลจากนครมะดนะฮ (Abdullah al-Qari แปลโดย ดลมนรรจน บากา, 2550 : 68-69)

5.1.1.3 ดานแนวปฏบตศาสนา แนวปฏบตในดานศาสนาในเรองปลกยอย (คลาฟยะฮ) บางประเดนในสมยของเคาะ

ลฟะฮอษมานกสงผลกกระทบใหเกดความขดแยงขนเชนเดยวกน แนวปฏบตในทางศาสนาจะเปนการมงใหมสลมเกดความศรทธาตออลลอฮดวยความบรสทธใจ และยอมรบวาอล-วะหย (ววรณ) เปนแหลงทมาของสจธรรม ถงกระนนปญหาความขดแยงในแนวปฏบตปลกยอยดานศาสนาเปนอกประเดนปญหาทมผลกระทบโดยตรงตอการด ารงต าแหนงเคาะลฟะฮของทานอษมาน อบน อฟฟาน อยางเชน กรณการรวบรวมอลกรอาน (Ibn Abi Shaibah (n.d. : 15/210) ; al-Tabariy (1984) ; al-Suyuthiy (2003 : 46-47) ; Muhammad al-Ghabban (1999) กลมบคคลทตงตนเปนกบฏไดหยบยกประเดนปญหานมาท าลายความนาเชอถอของทาน โดยอางวาทานอษมานท าอตรกรรมขน และการกลาวหาวาทานอษมาน เปนคนสงเผาอลกรอาน ทงทในความเปนจรงทานมไดท าอะไรเกนเลยขอบเขตของบทบญญต ไมไดท าตามโดยอ าเภอใจหรออารมณความรสก แตกระท าโดยผานการปรกษาหารอตอบรรดาอครสาวกผอาวโส และสาเหตทสงเผาอลกรอานเพอไมเกดความสบสนและเปนเอกภาพในดานระเบยบวธการอาน อกทงมประเดนปญหาการไมละหมาดยอทมนา (al-Bukhari (1991 : 2/563 , 3/509) ; Ahmad (1995 : 3/351) ; Abu Dawud (n.d. : 2/199) ; Muhammad al-Ghabban (1999) อนเปนประเดนปญหาขอปลกยอยทางศาสนาซงทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเปนเพยงผวนจฉยคนหนง กเกดเปนกรณปญหาตดตามมาเชนเดยวกน

255

ความขดแยงทมสาเหตมาจากการมความคดเหนทตางในแนวปฏบตดานศาสนาอธบายไดจากกรณการรวบรวมอลกรอาน จากสายรายงานทถกตอง (เศาะฮห) เลาวาบรรดากลมคนทตงตนเปนกบฏตอเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไดกลาวต าหนตอการรวบรวมอลกรอานทเกดขนในยคสมยของทาน ในขณะททานอะลยไดกลาวกบพวกเขาวา “โอมวลมนษยชาตพวกทานทงหลายอยาไดเกนเลยตอทานอษมานอยาพดถงทานนอกจากในเรองทดงาม หรอใหพดถงทานในเรองทดประเดนทเกยวของกบอลกรอาน ขอสาบานตออลลอฮวา เขาไมไดกระท าสงใดทเกยวของกบอลกรอานนอกจากเปนสงทคนสวนมากจากพวกพวกเราเปนทรบรกน” (Ibn Abi Dawud, 1984 : 28-29) นอกจากน อฏเฏาะบะรย กลาววา “สวนหนงจากสงทพวกเขาไดต าหนตอทานอษมานการททานสงเผาอลกรอานฉบบบนทกของอบน มสอดและฉบบบนทกของอบยย จากนนไดรวบรวมใหเปนฉบบบนทกโดยซยด อบน ษาบต และไดคนกลบไปแจกจายใหแกประชาชนในเวลาตอมา” (al-Tabariy, 1984 : 3/99) สวนค าตอบส าหรบประเดนทมผต าหนใสรายวาทานเคาะลฟะฮอษมานเปนผสงเผาท าลายคมภรอลกรอาน การเผาหรอท าลายอลกรอานถอวาเปนสงทอนญาตหากการคงเหลออยเปนสงทจะสรางความเสอมเสย หรอในอลกรอานมสงแปลกปลอมทไมใชโองการอลกรอานมปรากฏอยในนน หรอมโองการทถกยกเลกยงคงหลงเหลออยอก หรออลกรอานไมมความเปนระเบยบเรยบรอย ซงลกษณะทกลาวมานบรรดาอครสาวกทงหมดลวนเหนพองยอมรบ ( Ibn al-‘Arabiy อางถงใน Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/80)

กรณการไมละหมาดยอทมนา ปรากฏวาทานเราะสลในชวงทประกอบพธหจญขณะทพ านกอย ณ ทงมนาทานจะยอละหมาดยอจากจ านวน 4 รอกอะฮ เหลอ 2 รอกอะฮ เคาะลฟะฮอบบกร เคาะลฟะฮอมร ทงสองทานกปฏบตตามแบบฉบบดงกลาว สวนเคาะลฟะฮอษมานในชวง 6 ปแรกของการด ารงต าแหนงเคาะลฟะฮกปฏบตเชนเดยวกน แตในเวลาตอมาทานไดวนจฉย (อจญตฮาด) ใหมและไดละหมาดเตม 4 รอกอะฮ การกระท าดงกลาวสงผลใหเศาะหาบะฮจ านวนหนงมความเหนขดแยงกนในเรองน สวนหนงไดแก อบน อมรไดอธบายวาแบบอยางของทานเราะสลตองละหมาดยอ ตามททานเราะสลไดถอปฏบตมา และรวมถงการปฏบตของบรรดาเคาะลฟะฮทงสามทาน อบบกร อมร และอษมาน ในชวงแรกของการด ารงต าแหนง (al-Bukhari, 1991 : 2/563 , 3/509)

มรายงานวาประชาชนจ านวนหนงไดต าหนตอการกระท าดงกลาวของทานอษมานดงนนทานไดอธบายถงสาเหตของการละหมาดเตม 4 รอกอะฮ พรอมทงแจกแจงรายละเอยดจากสายรายงานตางๆ ประกอบดวยหลายเหตผลดวยกน สวนหนง ทานกลาวอางวาทานไดแตงงานกบชาวมกกะฮนบตงแตทานเดนทางมาถง ดงทเคยไดยนทานเราะสลกลาวไวความวา “ใครทไดแตงงานกบคนพนทใด ดงนนจงละหมาดเหมอนกบคนในพนทนน” ทานไดยดเอานครมกกะฮเปน

256

เสมอนทพ านก ดวยเหตนทานถอวาตวของทานใชขอชขาดทางศาสนา (หกม) เดยวกบคนในพนท (Ahmad, 1995 : 3/351 ; Abu Dawud, n.d. : 2/199) สรป ทานเคาะลฟะฮอษมานเปนผวนจฉยปญหา (มจญตะฮด) พรอมทงมหลกฐาน ทานเปนปราชญอาวโสของบรรดาเศาะหาบะฮในดานนตศาสตรอสลามและมความเชยวชาญโดยเฉพาะเรองการประกอบพธหจญ จนกระทงมหมมด อบน สรน กลาววา “ผทมความเชยวชาญดานการประกอบพธหจญมากทสดคออษมาน หลงจากนนอบน อมร” (Ibn Hajar, n.d. : 2/572) และหากสมมตฐานวาทานไดวนจฉยปญหาโดยทไมมหลกฐาน การกระท าดงกลาวกไมสามารถน ามาเปนประเดนตงตนเปนกบฏออกจากการเชอฟงปฏบตตามเคาะลฟะฮอษมานและสดทายกาวไปสการสงหารทานแตประการใดเลย

5.1.1.4 ดานเศรษฐกจ ดงททราบวาเศรษฐกจเปนความจ าเปนขนพนฐานในการด ารงชวตของมนษยทกยค

สมย มนษยจ าตองอาศยกจกรรมทางเศรษฐกจเพอมาตอบสนองความตองการด ารงอยในสงคมความขดแยงในดานเศรษฐกจจงเปนอกประเดนหนงทเกดขนในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมานเชนเดยวกน อาจกลาวไดวาการหลกเลยงปญหาในดานน จ าตองมระบบการท าธรกรรมทางดานเศรษฐกจทมความเปนธรรม และไมอนญาตใหละเมดอธปไตยของผอนจะดวยวธการอนใดกตาม และปจจยทางเศรษฐกจแมวาจะเปนปจจยกระตน (Catalyst Factor) ทกอใหเกดความขดแยงไดในทกเมอ แตกอาจเปนสาเหตของเชอไฟทสงผลใหเกดความขดแยงและเปนอาจกลายเปนความรนแรงในทสด

ดวยเหตนกลมบคคลทมอคตตอทานเคาะลฟะฮอษมานไดหยบยกเอากรณททานไดจดทดนสงวนมาเปนประเดนในการท าลายความนาเชอถอของทาน ทงททานไดตอบโตถงวตถประสงคของการสงวนทดนเอาไวเพอเปนสถานทส าหรบเลยงอฐทไดรบมาจากการเกบซะกาตกรณทดนสงวน (Ibn Abi Dawud (1984 : 28-29) ; al-Tabariy (1984) ; Muhammad al-Ghabban (1999) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003)

กรณทดนสงวน (อล-หมา) จากเหตการณครงเมอมชาวอยปตไดเดนทางมายงนครมะดนะฮ ทานเคาะลฟะฮอษมานไดตอนรบ พวกเขาไดกลาวกบทานอษมานวา “จงเอาอลกรอานมา” ทานอษมานกเอาอลกรอานมาใหตามค าขอ พวกเขาพดวา “จงเปดอส-สาบอะฮ” โดยทพวกเขาเรยกสเราะฮยนสวา อส-สาบอะฮ ทานไดอานจนกระทงถงค าด ารสของอลลอฮทวา

59

257

ความหมาย “จงกลาวเถดมหมมดวาพวกเจาเหนแลวมใชหรอซงเครองยงชพทพระองคอลลอฮทรงประทานใหแกพวกเจา แลวพวกเจากท าใหบางสวนเปนทตองหาม (หะรอม) และบางสวนเปนทอนมต (หะลาล) จงกลาวเถดมหมมดวา อลลอฮทรงอนมตใหแกพวกเจาหรอพวกเจาอปโลกนแกอลลอฮกนแน”

(ยนส : 59)

จากนนพวกเขากลาวกบทานอษมานวา “จงหยด ทานคดเหนอยางไรเกยวกบการททานไปก าหนดเขตทดนหวงหาม พระองคอลลอฮอนญาตใหกบทานหรอทานเปนผทอปโลกนมนขนตออลลอฮ?” ทานอษมานกลาววา “ปลอยไปเถด มนถกประทานลงมาเพราะสาเหตเชนนน..เชนนบาง.. สวนการสงวนทดนนนแทจรงทานอมรกเคยสงวนทดนเพอเปนทงเลยงอฐทไดมาจากการเกบซะกาตมากอนฉน ตอมาเมอฉนไดรบการแตงตงใหด ารงต าแหนงเคาะลฟะฮปรมาณอฐกเพมจ านวนมากขน ฉนกเลยขยายพนทดนสงวนเพมมากขน ดงนนจงปลอยมนไปเถด...” ดวยเหตนเปนทปรากฏชดวากลมกบฏไดแสดงตนอยางชดเจนหนงจากสาเหตทพวกเขาตตนออกจากการเชอฟงปฏบตตามเคาะลฟะฮอษมานคอเรองทดนสงวน แตทวาพวกเขาไมรชดวาเปนสถานทตรงไหนททานอษมานไดสงวนทดนเอาไว และเปนทปรากฏชดจากค าตอบโตของเคาะลฟะฮอษมานทบอกวาวตถประสงคของทดนสงวนเพอเปนสถานทส าหรบเลยงอฐทไดจากการเกบซะกาต แลวพวกเขากไมไดคดคานแตประการใด และในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอมรทานไดหามบรรดาเศาะหาบะฮจ านวนหนงใหออกจากมะดนะฮ และผใดทออกไปปฏบตหนาทเปนเจาเมอง แมทพ เจาหนาทฝายทหารและอนๆ นน ตางกถกทานอมรหามไมใหมสทธครอบครองทดนและใชชวตอยางฟมเฟอย ในสมยนนประชาชนตางกเชอฟงค าสงของทานอมรพวกเขามความเกรงกลวและใหเกยรตตอค าสงของทานอมรแตในเมอสทธของการครอบครองทดนทอยนอกเมองหลวงไดมขนอยางเตมท ทส าคญทสดคอตามเมองใหมทเพงเปดด าเนนการ ท าใหหลกการตอสของบรรดาเศาะหาบะฮทมความบรสทธใจเพออลลอฮในการเผยแผศาสนาอสลามคอยๆ หรแสงและมความหยอนยานลง จงเกดการแยงชงต าแหนงและชอเสยง ตลอดจนพยายามแสวงหาความร ารวยใหแกตนเอง (Abdullah al-Qari แปลโดย ดลมนรรจน บากา, 2550 : 65) และอกประการหนงคอ นโยบายการบรหารกองคลงของทานเคาะลฟะฮอษมานกไดมการเปลยนแปลงมากขน ทานไดใชระบบดวานอล-อะฎออ (องคการเพมทรพยและการบรการอดหนน) อยางงายดาย ซงมความแตกตางเปนอยางมากกบในสมยของทานเคาะลฟะฮอมร อบน อมรซงหากทานจะมอบทรพยสนจากบยตลมาลใหแกประชาชนทวไปตามความจ าเปนของทกคนกตาม แตทานจะมความรอบคอบในเรองนอยางทสด ทานไมไดใชจายอยางฟมเฟอยหรอจายเฉพาะบคคลใดบคคลหนง (Abdullah al-Qari แปลโดย ดลมนรรจน บากา, 2550 : 65)

258

5.1.1.5 ดานกระบวนการยตธรรม ความยตธรรมเปนทงปรชญา แนวคด กลวธในการปกครอง เยยวยารกษา แกปญหา

และสรางความสามคคระหวางผคนในองคกรหรอสงคม ดงนนองคกรหรอสงคมใดไมมความยตธรรมแลว กอยาไดหวงวาความสนตสขจะเกดขน ปญหาอกประการหนงทผมอคตตอเคาะลฟะฮอษมานเปนการเฉพาะและตองการเปนบอนท าลายตออสลามในภาพรวม ไดหยบยกประเดนใสไคลวาทานไดลงโทษท ารายตอทานอมมาร อบน ยาสรเพอตองการท าลายเชอเสยงและสรางความชอบธรรมในการทจะโคนลมบลลงกเคาะลฟะฮ ทงทประเดนน เปนเรองความขดแยงของปจเจกบ คคล (interpersonal conflict) และเปนสายรายงานทออน (เฎาะอฟ) แตพวกเขาไดขยายผลจนกระทงใหเปนเรองราวใหญโต และกลมบคคลทตงเปนกบฏไดต าหนวารายตอเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานในกรณการกลาวหาวาทานไดลงโทษอมมาร อบน ยาสรเปนการกลาวรายของบรรดาคนเขลา เพราะวาการกระท าดงกลาวจะไมไดรบประโยชนอะไรเลย” (Ibn al-‘Arabiy อางถงใน Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/93) และยงมกรณทเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไมไดด าเนนการตดสนคศอศ (สงหารเปนการตอบแทน) แกอบยดลลาฮ อบน อมร อบน คอฎฎอบ ขณะทเขาเปนคนสงหารอล-ฮรมซาน ซงเปนคนรบใชของอะมรลมอมนนหลงจากทเขาไดเขารบอสลาม...( Ibn Taimiyah อางถงใน Muhammad Ibn al-Ghabban, 1999 : 1/95)

โดยสรปแลว ความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานสามารถแบงออกเปน 5 ดาน ประกอบดวย (1) ดานการเมองการปกครอง ไดแก กรณการไมไดเขารวมสมรภมบะดร กรณการถอยรนในสมรภมอหด กรณการท าสตยาบนอล -รฎวานลาชา กรณการสงปลดอบมซา อล-อชอะรย และกรณการสงปลดมฆเราะฮ อบน ชอบะฮ (2) ดานสงคม ไดแก กรณของอบดลลอฮ อบน สะบะอ (3) ดานการปฏบตศาสนา ไดแก กรณการรวบรวมคมภรอลกรอาน และการไมไดละหมาดยอททงมนา (4) ดานเศรษฐกจ ไดแก กรณการจดสรรทดนสงวน กรณการอนญาตใหครอบครองทดนโดยอสระ และกรณนโยบายการบรหารกองคลงทเปลยนไป (5) ดานกระบวนการยตธรรม ไดแก กรณการลงโทษอมมาร อบน ยาสร และกรณททานไมไดด าเนนการตดสนคศอศตออบยดลลาฮ อบน อมร ซงสวนมากแลวเปนความขดแยงในระดบปจเจกบคคล เปนสงทเกดขนกบตวของทานเอง อนเนองจากนสยสวนตวหรอบคลกภาพของทาน เมอศกษาประวตศาสตรอยางเจาะลกแลวจะพบวา ปญหาความขดแยงทเกดขนกบทานสวนใหญแลวเกดจากการใสไคลจากศตรฝายตรงขามทตองการท าลายอสลามในภาพรวม และมอคตตอทานเคาะลฟะฮอษมานเปนการเฉพาะ โดยพวกเขาพยายามใหรายปายสเพอลดทอนความนาเชอถอและในทสดหมดความชอบธรรมทจะอยในต าแหนงเคาะลฟะฮอกตอไป

259

5.1.2 วเคราะหปญหาความขดแยงในบรบทสามจงหวดชายแดนภาคใต สถานการณความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตตงแตเกดเหตการณปลนปนเมอ

วนท 4 มกราคม พ.ศ.2547 เปนตนมาเรมกาวสความรนแรงอยางเปนล าดบ ผลกระทบจากความขดแยงสงผลใหมผเสยชวตและบาดเจบเปนจ านวนมากดงทศรสมภพ จตรภรมยศร (2556 : 1) ไดบอกถงสถตลาสดเกยวกบความรนแรงในชายแดนใตในชวง 10 ป ตงแตมกราคม 2547 ถงมถนายน 2557 แสดงใหเหนจ านวนเหตการณความรนแรงทเพมขนเปน 14,329 ครง ท าใหมผเสยชวตและบาดเจบรวมกนประมาณ 17,253 คน ในบรรดาผเสยชวต 6,159 คน สวนใหญเปนมสลม 3,619 คน หรอคดเปน 58.76% ของผเสยชวตทงหมด โดยเปนผเสยชวตทเปนชาวพทธ 2,382 คน หรอประมาณ 38.68% ในทางตรงขาม ในบรรดาผบาดเจบประมาณ 11,094 คน สวนใหญจะเปนชาวพทธประมาณ 6,547 คนหรอ 59.01% และเปนชาวมสลม 3,547 คน หรอประมาณ 31.97 % เมอเปรยบเทยบเหตการณความรนแรงเปนรายเดอนจะพบวา การบาดเจบและเสยชวตมแนวโนมจะเพมสงขนนบแตเดอนกรกฎาคม 2550 เปนตนมา

น อ ก จ า ก น ศ น ย เ ฝ า ร ะ ว ง ส ถ า น ก า ร ณ ภ า ค ใ ต ( Deep South Watch) มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ไดท าการรวบรวมสถตเหตการณความรนแรงทเกดขนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต นบตงแตป พ.ศ.2547-2557 จากสถตสะสมพบวา มผเสยชวตทงสน 6,286 ราย เฉลยมผเสยชวตปละ 571 ราย และมผไดรบบาดเจบ 11,366 ราย เฉลยปละ 1,033 ราย (สภาภรณ พนสนาช และคณะ, 2557 : 3) ดงทไดแสดงในแผนภาพท 5.2

แผนภาพท 5.2 สถตสะสมจ านวนผเสยชวตและบาดเจบตงแตป 2547 - 2557

(ทมา : สภาภรณ พนสนาช และคณะ, 2557)

นอกจากน จากการศกษาวเคราะหปญหาความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใตจากอดตมาถงปจจบนมการสรปเกยวกบสาเหตของปญหาจากผลการศกษาทสอดคลองกนวา ปญหา

0

1000

2000

ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550 ป 2551 ป 2552 ป 2553 ป 2554 ป 2555 ป 2556 ป 2557

สถตสะสมจ านวนผเสยชวตและบาดเจบตงแตป 2547 - 2557 จ าแนกเปนรายป ขอมล ณ วนท 25 ธนวาคม 2557

เสยชวต บาดเจบ

260

ความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมปมปญหาและเงอนไขทน ามาใชขยายวงของปมปญหาเพอแสวงประโยชนเฉพาะกลม กลาวคอปมปญหาทแทจรงเปนปญหาการแบงแยกดนแดนทเชอมโยงมาจากปมประวตศาสตร ซงกลมกอความไมสงบก าหนดเปนเปาหมายสดทายในการเคลอนไหวตอสเอาชนะ โดยใชปจจยเงอนไขทส าคญ 3 ประการเพอเคลอนไหวปลกปนขยายวงของปมปญหา ดงน (รายงานของคณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549 : 35) ; คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร, 2553 : 61) 1) เงอนไขพนฐานทางดานวฒนธรรมสงคมทเปนอตลกษณของพนท ซงเกยวกบชาตพนธ ศาสนา ภาษา และประวตศาสตรของพนท ไดถกน าไปปลกปนเพอปลกฝงความคดและความเชอทผดๆ รวมทงสรางความรสกแปลกแยกในหมประชาชน 2) เงอนไขพนฐานทางดานการเมองการปกครองซงเกยวของกบการใชอ านาจรฐทขดแยงกบวถชวตของคนในพนท พฤตกรรมทไมเหมาะสมของเจาหนาท และความไมเปนธรรมของกระบวนการยตธรรม ท าใหเจาหนาทเขาไมถงประชาชนและไมสามารถเปนทพงของประชาชนได สงผลใหประชาชนไมใหความรวมมอกบภาครฐ 3) เงอนไขพนฐานทางดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทกอใหเกดความเหลอมล ากบพนทอนๆ เนองจากระบบเศรษฐกจในพนทจงหวดชายแดนภาคใตไมเขมแขงและกระจายผลการพฒนาอยางไมเปนธรรม ท าใหเกดปญหาการวางงานและความยากจนคอนขางมากรวมทงคณภาพชวตของประชาชนอยในเกณฑต า โดยเฉพาะดานการศกษาและสาธารณสข

อยางไรกตาม ยงมเงอนไขอนๆ ประกอบทสงผลใหปญหาความไมสงบในพนทยงคงเกดขนจนถงปจจบน สวนหนงไดแก นโยบายการแกปญหาทไมสอดคลองกบความตองการของประชาชน ขาดการมสวนรวมจากทกภาคสวนในการรวมกนแกปญหาความขดแยง การปฏบตของเจาหนาทรฐทใชความรนแรงตอประชาชน การปฏสมพนธของขาราชการในพนทกบประชาชน และรวมไปถงการแสวงหาโอกาสจากเหตการณความไมสงบของกลมผมอทธพล อาท ธรกจมดคาของเถอน ยาเสพตด ซงมแนวโนมวาความรนแรงสงในพนทจะเพมมากขน ปจจยหรอเงอนไขตางๆ เหลาน ถกน ามาเปนเครองมอในการสรางขาวลอและการบดเบอนหลกค าสอนศาสนาโดยกลมขบวนการกอความไมสงบเพอจดประสงคในการสรางแนวรวมและสรางความชอบธรรมใหมอคตตอเจาหนาทของภาครฐ และเมอน ามาขมวดรวมกบประเดนปญหาทเกดขนในเชงประวตศาสตร จงเกดการสะสมและสงตอความเขาใจมาจนถงปจจบน ดงกลาวจงเปนเงอนไขส าคญทหลอเลยงใหเกดความรนแรงในพนทอยางตอเนอง

ผวจยไดศกษาวเคราะหประเดนปญหาทเกดขนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต พบวามความเกยวของกบองคประกอบเชงพนทดานตางๆ คอ ดานการเมองการปกครอง ดานศาสนาและความเชอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคมและวฒนธรรม ดานการศกษา ดานกระบวนการยตธรรม และ

261

ดานประวตศาสตร ซงมรายละเอยดของประเดนความขดแยง (คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร (2553) ; เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552) ; คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ; สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต (2551) ; รงรว เฉลมศรภญโญรช (2556) ; ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) ดงตารางตอไปน

ตารางท 5.1 สรปประเดนความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

สรปภาพรวมรายดาน ลกษณะปญหา

1. ดานการเมองการปกครอง

การเกดความขดแยงในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมการน าไปเชอมโยงกบประเดนความเชอทางศาสนา อกทงมมมมองทแตกตางกนระหวางภาครฐกบประชาชนในพนท จากปจจยดงกลาวนจงถกหยบยกมาเปนประเดนทางการเมองทเออตอการกอใหเกดความขดแยง จนกระทงกลายมาเปนความรนแรงในทสด

2. ดานศาสนาและความเชอ

แมศาสนาจะไมใชสาเหตของความขดแยงในพนทโดยตรง แตกมความเชอวาศาสนาอสลามไดถกน ามาอางเพอสรางความชอบธรรมใหกบการกระท าของผกอความไมสงบ โดยพบวาการกระท าดงกลาวไดกลาวถงหลกค าสอนทางศาสนาทจะใชสทธในการปกปองตนเองจากผรกรานและผไมศรทธาในอสลาม (nonbeliever) จดหมายของค าสอนดงกลาวเปนการปกปองและผดงความยตธรรมแกศาสนาอสลาม หากพจารณาในมตดงกลาว อสลามไดกลายเปนขออางของคนบางกลมซงเปนคนกลมนอยในพนทเพอใชเปนเหตผลหลกในการตอสกบอ านาจรฐไทย

262

สรปภาพรวมรายดาน ลกษณะปญหา

3. ดานเศรษฐกจ มสาเหตส าคญมาจาก 2 ปจจยหลก คอ 1) ปญหาความยากจน เกดจากการมภาวะเจรญพนธสงซงเปนภาวะทน าไปสอตราการเกดคอนขางสง การไมไดรบการศกษาตามระบบหรอหากไดรบการศกษากไมตรงกบงานทม ซงเปนสาเหตท าใหประชาชนในพนทบางสวนตองอพยพไปหางานท านอกพนท 2) ปญหาสทธในการเขาถงทรพยากรธรรมชาต พบวาประชาชนในพนทขาดโอกาสในการใชทรพยากรธรรมชาตในชมชนของตน เนองจากกฎระเบยบของรฐและอ านาจอทธพลของกลมทนทงในพนทและนอกพนทเขามาแสวงหาผลประโยชนดวยการอาศยชองโหวของอ านาจรฐ เชนเดยวกบการพฒนาพนทจงหวดชายแดนภาคใตทรฐมกจะเปนผก าหนดและตดสนใจเพยงฝายเดยว ซงเปนอกปจจยหนงทใหเกดความขดแยงตามมา ไมเพยงเปนความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนในพนทเทานน แตยงเปนความขดแยงทเกดขนระหวางประชาชนดวยกนเองอกดวย

4. ดานสงคมและวฒนธรรม

ภาครฐยงขาดความรความเขาใจในอตลกษณความเปนมสลมของประชาชนในพนท จงกลายเปนการกดทบอตลกษณของความเปนมสลม และถกแทนทดวยความเปนไทยทภาครฐพยายามสรางใหกบประชาชนในพนท จงสงผลใหประชาชนในพนทเกดความไมพอใจตอเจาหนาทรฐซงปฏบตหนาทอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตจนของ กอใหเกดความขดแยงตดตามมา

5. ดานการศกษา สบเนองจากการทภาครฐพยายามเขาไปควบคมการจดการการศกษาของสถาบนปอเนาะซงเปนแหลงทใหการศกษาอสลามในชมชนจงหวดชายแดนภาคใต และเปนแหลงการบมเพาะคณธรรมของเยาวชนในพนท รวมถงการจดการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามโดยภาพรวมทงประเทศ (หมายรวมถงโรงเรยนเอกชนทอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตดวยได) กลายเปนอกชนวนทท าใหคนในพนทเกดความหวาดระแวงและปฏเสธระบบการศกษาของรฐไทยไปโดยปรยาย เพราะพวกเขามองวาภาครฐพยายามท าลายระบบการศกษาแบบดงเดมของประชาชนคนในพนทซงอยคกบสงคมมาอยางยาวนาน

263

นอกจากน คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร (2553 : 63-64) ไดสรปวาโดยภาพรวมจากสถานการณความขดแยงในอดตระหวางรฐกบประชาชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต มผลตอภาพลกษณของขาราชการในสายตาประชาชนมสลมทองถนโดยเฉพาะขาราชการต ารวจและฝายปกครอง ซงแมวาวกฤตการณครงนนจะผานพนไปแลว แตความรสกไมพอใจและภาพลกษณดงกลาวกยงคงมอยในมสลมเชอสายมลายเสมอมา จนสงผลใหเกดความไมสงบขนเปนครงคราว โดยตงแตป พ.ศ.2500 การกอความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใตกคงเปนการปฏบตเชงรฐศาสตรทตองการแยกตวเปนอสระ ขณะทรฐบาลไทยก าลงมงเนนการเอาชนะการขยายอทธพลของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย และดวยการปราบปรามอยางรนแรงคขนานไป

สรปภาพรวมรายดาน ลกษณะปญหา

6. ดานกระบวนการยตธรรม

เกดจากการละเมดสทธมนษยชนและสทธของความเปนมนษยขนพนฐาน จากกรณหลายๆ เหตการณความรนแรงทเกดขนลวนแลวแตเปนปญหาทแสดงใหเหนถงการใหความส าคญของการจดการปญหาทตงอยบนความมนคงของภาครฐเปนหลก จนกระทงประชาชนในพนทมความรสกฝงใจเรองการมอคตของภาครฐ และไมเชอมนตอกระบวนการยตธรรมของรฐไทยวาจะชวยปกปองจากการทพวกเขาถกละเมดสทธมนษยชนไดจรง

7. ดานประวตศาสตร ภมหลงของขบวนการตอตานอ านาจรฐ หรอสมยหนงททางราชการเคยเรยกวาขบวนการแบงแยกดนแดน หรอกลมกอความไมสงบทรจกกนในปจจบน แทจรงแลวมความเปนมาทยาวนานคกบประวตศาสตรการเมองการปกครองของไทยทส าคญคอ ไดมนกวชาการดานความมนคงจ านวนมากเชอมนวาภมหลงทางประวตศาสตรของรฐปตตานในอดตคอ 1 ใน 3 สวนของพลงแหงอดมการณการตอสของขบวนการแบ งแยกดนแดนรน ใหม ในจ งหวดชายแดนภาคใต การเขา ใจประวตศาสตรปตตานเพอน าไปสการพฒนานโยบายและยทธศาสตรการแกปญหาความมนคงของชาตนนจะตองอยบนพนฐานของเหตผลและความเปนกลาง จดเรมตนจงอยทการตงกรอบความคดทเปนกลาง และตามมาดวยการตงสมมตฐานทสอดคลองกบความเปนจรงทางสงคมทสกนอยตลอดเวลา จนน าไปสความขดแยงและเกดปญหาความแตกตางในความเขาใจของคนปจจบน

264

กบการท างานดานจตวทยามวลชน ท าใหเหตการณวกฤตภาคใตเรมสงบลงในชวง พ.ศ.2525 แตกเปนเพยงชวงสนๆ เทานน

จากผลการศกษารายงานการวจยและรายงานการศกษาปญหาและคณะท างานตางๆ ความเหนของผทรงคณวฒ นกวชาการ และเจาหนาทหนวยงานความมนคงทมตอสภาพปญหาในพนทจงหวดชายแดนภาคใตทงในอดตและปจจบนท าใหทราบวาปญหาทเกดขนและด ารงอยนนมหลายประการ ไดแก ปญหาการเมองการปกครอง การศกษา การตางประเทศ เศรษฐกจ ยาเสพตด การแยงชงผลประโยชนของกลมการเมอง การปฏบตทไมเปนธรรมตอประชาชนของเจาหนาทรฐบางสวน ความลมเหลวของการน านโยบายไปปฏบต การก าหนดนโยบายและโครงการตางๆ ทไมสอดคลองกบความตองการของประชาชนในพนท การขดแยงกนเองของเจาหนาท การคาของเถอน การประพฤตมชอบในวงราชการ การเคลอนไหวตอสกบอ านาจรฐของขบวนการแบงแยกดนแดน การไมยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรม ปญหาทางดานสงคมจตวทยา กระแสการเมองระดบสากลทสงผลสะเทอนตอเจตคตของประชาชนบางกลม เชน การปฏวตอสลาม การปฏ เสธโลกาภวตน ปจจยดานประวตศาสตรปตตาน ผลพวงจากนโยบายทผดของรฐในอดต ตองการจะปกปองอตลกษณของคนเชอชาตมลาย ตลอดถงความผดพลาดเชงนโยบายของรฐบาลทตดสนใจยบเลกหนวยงานส าคญทยงจ าเปนตอภารกจดานความมนคง อนไดแก ศนยอ านวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต.) กองบญชาการผสมพลเรอนต ารวจทหารท 43 (พตท.43) และเขตการศกษา 2 ผวจยมความเหนวา สถานการณความขดแยงในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมปจจยเชงสาเหตทส าคญหลายประการ มความเปนไปไดทมประเดนปญหาทบซอนจนกอใหเกดความขดแยงในภาพรวมของพนทจงหวดชายแดนภาคใต ดงนนการศกษาแนวทางการแกไขจงตองเรมตนจากการคนหารากเหงาของประเดนปญหาหลกของสถานการณทเกดขน อยางไรกตาม ผปฏบตงานทมหนาทเกยวของกบการจดการความขดแยงในพนท จ าเปนตองมทศนคตทเปนกลางในการแกไขปญหาตลอดจนศกษาพจารณาปรากฏการณและหลกฐานเชงประจกษอยางรอบคอบโดยอาศยหลกการพจารณาขอมล รายงานการศกษาวเคราะห และรายงานการสอบสวนขยายผลของเจาหนาทภาคสนาม จากค าใหการของประชาชนผประสบเหตรนแรงโดยตรง ตลอดถงค ารบสารภาพของสมาชกกลมผกอความไมสงบดงกลาว (คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร (2553) ; เอก ตงทรพยวฒนาและอรอร ภเจรญ (2552) ; คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ; สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต (2551) ; รงรว เฉลมศรภญโญรช (2556) ; ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) ผวจยไดศกษาความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานและปญหาความขดแยงทเกดในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต และศกษาเปรยบเทยบประเดนทมลกษณะความเหมอนและลกษณะความตางพบวาม 4 ดาน ประกอบดวย

265

ดานการเมองการปกครอง ดานสงคม ดานเศรษฐกจ และดานกระบวนการยตธรรม จากนนจงสามารถสงเคราะหประเดนปญหาลกษณะความเหมอนและลกษณะความตางออกเป นตารางดงตอไปน

ตารางท 5.2 เปรยบเทยบความขดแยงในยคสมยเคาะลฟะฮอษมานและปญหาความขดแยง

ในสามจงหวดชายแดนภาคใต ประเดนปญหา ลกษณะความเหมอน ลกษณะความตาง ขอเสนอแนะ

การประยกตใช 1. ดานการเมอง

การปกครอง ยคของทานเคาะลฟะฮอษมานมความเหนหรอมมมองของปญหาทตางกนระหวางผน ากบผตาม สวนความขดแยงเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใตอนเนองจากมมมมองทแตกตางกนระหวางภาครฐกบประชาชนในพนท

ยคของทานเคาะลฟะฮ อษมานเปนความขดแยงทเกดระหวางมสลมดวยกนเอง ในขณะทความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใตเกดขนในพหความเชอและศาสนา โดยรฐในนามของพทธศาสนาสวนประชาชนในพนทสวนมากเปนมสลมเชอสายมลาย

1) เจาหนาทรฐในระดบปฏบตงานควรมบทบาทในการสรางความเขาใจกบสงคมไทยโดยภาพรวม 2) ควรมการจดตงเขตปกครองพเศษหรอเขตเศรษฐกจพเศษเปนสงทสามารถท าได เพราะลกษณะสงคมทมเอกลกษณเฉพาะตวอยสง จงมใชการยนยอมใหมการแบงแยกดนแดนแตอยางใด

2. ดานสงคม 1) ยคของเคาะลฟะฮ อษมานพบวาอบดลลอฮ อบน สะบะอมบทบาทส าคญในการชกจงผคนบางสวนใหมอคตตอเคาะลฟะฮ อษมานในขณะทสามจงหวดชายแดนภาคใตเจาหนาทรฐบางสวนไมเขาใจตออตลกษณและวฒนธรรม และอกบางสวนมอคตตอประชาชนในพนท

1) ยคของเคาะลฟะฮ อษมานไมมมสอเทคโนโลยอนทนสมยมาเปนตวกลางในการเผยแพรแนวคด ในขณะทความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใตสอเทคโนโลยมบทบาทส าคญในการเคลอนไหว

2) ในยคของเคาะลฟะฮอษมานไมพบวามกระแสการเรยกรองส

1) เสนอใหมการปฏรปหลกสตรการเรยนการสอนดานสงคมและวฒนธรรมในพนทจงหวดชายแดนภาคใต 2) สงเสรมใหสงคมไทยเรยนรการจดการปญหาดวยสนตวธเพอไมใหคนในสงคมใชความรนแรงในการแกปญหา 3) สงเสรมใหใชภาษามลายเปนภาษาท างาน ควบคกบการใช

266

ประเดนปญหา ลกษณะความเหมอน ลกษณะความตาง ขอเสนอแนะ การประยกตใช

2) ในยคของเคาะลฟะฮอษมานสามารถพชตแควนเมองตางๆ ไดเปนมาก ท าใหมผเขารบอสลามใหมเขาใจบทบญญตอสลามอยางหลากหลาย ในขณะทสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนสงคมพหวฒนธรรม (Multi-cultural) มความหลากหลายทงดานความเชอและธรรมเนยมประเพณ

การไดมาซงสทธเสรภาพทงในดานสทธสวนบคคลและสทธในการปกครองตนเอง ในขณะทความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใตเกดขนในกระแสทโลกอสลามก าลงเรยกรองเรองสทธมนษยชนทามกลางยคโลกาภวฒน

ภาษาไทย โดยใหก าหนดเปนมาตรการหนงในการท าใหคนไทยมสลมเชอสายมลายในจงหวดชายแดนภาคใตไดมพนทในการสอสารกบสงคมไทยมากขน 4) สนบสนนใหมการจดเวทสาธารณะเพอสรางความสมานฉนทโดยสงเสรมใหคนตางศาสนาไดมาท าความรจกและเรยนรปญหารวมกน

3. ดานเศรษฐกจ รฐมบทบาทและมอ านาจในการจดสรรผลประโยชนใหแกประชาชน ตลอดจนมการพทกษปกปองทรพยากรสงแวดลอมของชมชน

ในยคของเคาะลฟะฮ อษมานมการจดเกบซะกาต (Zakat) อยางเปนระบบ จนสามารถจดสรรใหแกประชาชนมสวสดการและมการเปนอยทดอยางทวถง ในขณะทพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตถกระบอบนายทนครอบง า และมการแยงชงทรพยากรธรรมชาต รวมถงสทธชมชนในรปแบบตางๆ

1) สงเสรมการสรางอาชพประชาชนใหรวมกลม เชน การเพาะปลก การปศสตว ฯลฯ 2) สงเสรมบทบาทของธนาคารอสลามหรอสถาบนการเงนอนๆ ทปราศจากระบบดอกเบยใหเพมบทบาทในการสนบสนนมากยงขน 3) ปฏรประบบการจดการกรรมสทธทดนและทรพยากรใหมความชดเจน

4. ดานกระบวนการ

กระบวนการจดการความขดแยงตงอยบนหลกนตรฐ นตธรรม

ในยคของเคาะลฟะฮ อษมานปกครองภายใตระบอบเคาะ

1) เสนอใหมการจดตงหนวยงานอสระเพอใหมอ านาจในการด าเนนงาน

267

ประเดนปญหา ลกษณะความเหมอน ลกษณะความตาง ขอเสนอแนะ การประยกตใช

ยตธรรม และหลกธรรมาภบาลโดยวางอยบนรากฐานของความยตธรรม (Justice)

ลฟะฮ (Caliphate) โดยมชะรอะฮ (Shariah) เปนธรรมนญสงสด ในขณะทสามจงหวดชายแดนภาคใตถกปกครองภายใตระบอบประชาธปไตย (Democracy) โดยมรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดในการปกครองประเทศ

ปองกนและเยยวยารกษาปญหาทเกดขน 2) ผลกดนใหภาคประชาสงคมจดตง “หนวยพทกษยตธรรม” ทมาจากหลายฝายทงภาครฐและภาคประชาชน 3) สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการยตธรรม เพอเปนการสรางความไววางใจ

สรปไดวา เอาลกษณะความเหมอนของการจดการความขดแยงทพบในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานสามารถน ามาประยกตใชในการแกปญหาความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใต สวนลกษณะความตางในดานตางๆ เปนประเดนทควรน ามาศกษาตอไปนอกจากน จากการทผวจยไดศกษาประเดนปญหาความขดแยงทเกดขนในยคสมยทตางกน แลวน ามาเปรยบเทยบระหวางปญหาความขดแยงทเกดกบเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานกบปญหาความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต ผวจยสามารถแสดงเปนแผนภาพประกอบ 5.3 ดงรายละเอยดตอไปน

แผนภาพท 5.3 เปรยบเทยบปญหาความขดแยงทเกดกบเคาะลฟะฮอษมานกบปญหาความขดแยงในบรบทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ความขดแยงทเกดกบอษมาน อบน อฟฟาน

ดานสงคม

ดานเศรษฐกจ

ความขดแยงในบรบทสามจงหวดชายแดนภาคใต

เปรยบเทยบปญหาความขดแยง

ดานการเมองการปกครอง ดานการศกษา ดานกระบวนการยตธรรม

- กรณการรวบรวมอลกรอาน - กรณไมละหมาดยอทมนา

- กรณไมไดเขารวมสมรภมบะดร

- กรณถอยรนในสมรภมอหด - กรณเขารวมสตยาบน อล-รฏวานลาชา -กรณปลดอบมซา อล-อซอะรย -กรณปลดอบนชอบะฮ

- กรณอบดลลอฮ อบน สะบะอ

- กรณผปกครองใชชวตอยางฟมเฟอย

- กรณเนรเทศอบซร

- กรณทดนสงวน -กรณนโยบายคลง

เปลยนไป -กรณสามารถ

ครอบครองทดนอยางอสระ

- กรณลงโทษอมมาร อบน ยาสร

- กรณไมตดสนคศอศกบอบยดลลาฮ อบน อมร

ดานการเมองการปกครอง

ดานศาสนา/ความเชอ

ดานประวตศาสตร

ดานการศกษา

ดานเศรษฐกจ

ดานสงคมวฒนธรรม

ดานกระบวนการยตธรรม

268

269

5.2 สงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

การสงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงในสมยการปกครองของทานอษมาน อบน อฟฟานเปนการน าองคประกอบทมความเชอมโยงกน มาสรางขอสรปในระดบมโนทศนอยางเปนระบบ เพอใหการน าเสนอขอมลและการอธบายประเดนทศกษามความชดเจนมากยงขน การสงเคราะหรปแบบในการวจยนจงเปนการน าขอมลทไดจากการศกษาเอกสารมาสรางบทสรป กลาวไดวาเปนการน าขอสรปยอยทไดวเคราะหในการศกษาขอมลจากเอกสารมาประมวลเขาดวยกน เพอใหเหนล าดบขนตอนในการจดการความขดแยงทสามารถเขาใจไดงายยงขน ซงผวจยไดสง เคราะหรปแบบการจดการความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมานเพอตองการตอบโจทยส าคญของปญหาความขดแยงทเกดขนในจงหวดชายแดนภาคใต โดยพยายามเสนอแนะแนวทางทอยบนพนฐานของความเปนจรง สามารถเปนไปไดในทางปฏบตและกอใหเกดการเปลยนแปลงขนไดจรง จากการศกษาสามารถสรปแยกออกไดเปน 3 รปแบบ ประกอบดวย รปแบบกระบวนการจดการความขดแยงของอษมาน อบน อฟฟาน (Model Conflict Management of Uthman Ibn Affan) การสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) การเจรจาสนตภาพ (Model of Islamic Peace Talks) ดงทไดน าเสนอในแผนภาพท 5.4 ซงมรายละเอยดดงน

แผนภาพท 5.4 รปแบบการจดการความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต

5.2.1. รปแบบกระบวนการจดการความขดแยงของอษมาน อบน อฟฟาน (Model Conflict Management of Uthman Ibn Affan) ส าหรบแนวทางการบรหารความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานทเกดขนในสมยการปกครองของทาน มล าดบขนตอนทสามารถน าไปประยกตใชในการแกปญหาความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตได โดยเฉพาะภาครฐและผน าในพนทเพอเปนแนวทางทจะชวยให

รปแบบการจดการ ความขดแยง

รปแบบการจดการความขดแยงของอษมาน อบน อฟฟาน (Model Conflict Management of Uthman Ibn Affan)

การสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue)

การเจรจาสนตภาพเชงอสลาม (Model of Islamic Peace Talks)

1

2

3

270

สามารถเผชญหนากบปญหาความขดแยง ความวนวายในสงคม หรอในสถาบนองคกรได ซงสามารถสรปแนวทางในการบรหารความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมานไดดงแผนภาพตอไปน

แผนภาพท 5.5 กระบวนการบรหารความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

ขนตอนท 1 การคดกรองขอมล กระบวนการขนตนทส าคญในการจดการความขดแยงในยคสมยของทานเคาะลฟะฮ

อษมาน นนเรมตนโดยการคดกรองขอมลขาวสารทไดรบ ใหมความชดเจนวาขอมลทไดรบมความถกตองมากทสด เนองจากทานไดตระหนกเปนอยางดถงค าด ารสของอลลอฮในคมภรอลกรอานทไดกลาววา

คดกรองขอมลขาวสาร

ปรกษาผทรงคณวฒ/ผเชยวชาญ

ขอสรปการแกปญหา แบบสนตวธ

สบหาขอมลเพมเตม

เกดปญหาความขดแยง

ผาน

ไมผาน

เกณฑการพจารณา การพจารณา

ศกษาบทเรยนการแกปญหาความขดแยงของ

ทานเราะสลลลอฮ

ศกษาแนวทางการแกปญหาทสอดคลองกบ

บรบทพนท

4

1

2

3

มความเหมาะสม

271

)6: الحجرات( ความหมาย “โอบรรดาผศรทธาทงหลาย หากคนชวน าขาวอนใดมาแจงแกพวกเจา พวกเจากจงสอบสวนใหแนชดกอน หากไมเชนนนแลวพวกเจากจะกอเคราะหกรรมแกพวกหนงโดยไมรตว แลวพวกเจาจะกลายเปนผทเสยใจในสงทไดกระท าลงไป” (อล-หรอต : 6)

ดวยเหตนเมอเกดเหตการณความขดแยงในยคสมยดงกลาว ทานจะสงหนวยตรวจ

การออกไปยงแควนเมองตางๆ เพอไปศกษาสบคนขอมลและรบฟงขาวสารจนกระทงสามารถเจาะลกรายละเอยดขอมลทเกยวของ ดงกรณทเคาะลฟะฮอษมานไดสงการใหมการรวบรวมขอเทจจรงเกยวกบความเคลอนไหวของอบดลลอฮ อบน สะบะอและพรรคพวก โดยการเกบรวบรวมขอมลเชงลกจากหนวยขาวพรอมการตรวจสอบความถกตอง และทานไมไดรบรอนในการออกมาตรการหรอกระท าอนใดกบบคคลกลมนน จนกวาจะมขอมลทถกตองและเชอถอไดกอน (al-Tabariy (1984) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) กลาวไดวา การคดกรองขาวสารทไดรบและการสบขอมลทเกยวของอยางละเอยดเปนสวนในการด ารงไวซงความยตธรรมแกทกฝายทเกยวของ อนเปนวธการส าคญในการแกปญหาความขดแยงในทกยคสมย ดงททราบวาการใหความยตธรรมในยคสมยการปกครองของทานเคาะลฟะฮอษมานเปนเรองทมความโดดเดนอยางมาก สวนหนงจากขอความทมปรากฏในสาสนของทานตามทไดสงไปยงแควนเมองตางๆ โดยไดขอใหผทมารองทกขในกรณถกวารายหรอถกลงโทษจากผปกครองของพวกเขา เมอถงฤดกาลประกอบพธหจญใหมาเอาสทธของพวกเขาคนจากตวของทานเองหรอจากบรรดาเจาหนาทผปกครองของทาน

ขนตอนท 2 การขอค าปรกษาจากผทรงคณวฒ การขอค าปรกษาและค าแนะน าจากนกวชาการผทรงความรเปนขนตอนหนงในการ

แกปญหาความขดแยง ซงในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมานเมอเกดกรณปญหาความขดแยงขนทานจะขอค าปรกษาจากบรรดาเศาะหาบะฮผทรงความรทงหลาย ซงในยคสมยนนมเศาะหาบะฮผเชยวชาญทางดานตางๆ มากมาย อาทเชน อะลย , ฏอลหะฮ , ซบยร , มหมมด อบน มสละมะฮ

และ อบดลลอฮ อบน สะลามเพราะบรรดาอละมาอผทรงความรจะเปนหลกประกนถงความปลอดภย เปนทพงพาในยามสถานการณวกฤตเลวรายหรอเมอเกดความวนวายขน อนเนองจากพวกเขาเปนผมมสายตากวางไกล มวสยทศน เขาใจเหตการณ และรถงจดจบของเรองราวไดเปนอยางด ดงนนผทกลบไปพงพาบรรดาอละมาอผทรงความรเขาจะไดรบความเขาใจอยางถกตองและม

272

อดมการณในเรองศาสนาไดเปนอยางดและยนหยดอยบนสจธรรม (Abdul Aziz Saghir Dukhan (n.d.) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003)

ขนตอนท 3 การศกษาแนวทางการแกปญหา

3.1 ศกษาจากบทเรยนการแกปญหาความขดแยงของทานเราะสลลลอฮ ศกษาและท าความเขาใจแนวทางในการแกปญหาความขดแยงของทานเราะสล

แทจรงแนวทางของเคาะลฟะฮอษมานในสถานการณทเกดความวกฤตขดแยง ทานไดปฏบตตอกลมบคคลทตงเปนกบฎ โดยไมไดปลอยใหมนไหลไปตามสถานการณหรอเปนไปตามอารมณความรสก แตทานพยายามใชแนวทางทมาจากค าสอนและจรยวตรของทานเราะสลลลอฮโดยทานไดใชหลกของความอดทนอดกลนและหวงผลในภาคผลบญจากอลลอฮ ไมเลอกทจะตอสดวยอาวธหรอใชก าลงความรนแรงจนกระทงอลลอฮไดก าหนดผลลพธสดทายระหวางไดรบชยชนะหรอไมกเสยชวต แลวทานอษมาน กไดบรรลถงพนธะสญญาดงททานเราะสลเคยกลาวบอกไววาจะมเหตการณเกดขนในชวงการด ารงต าแหนงเคาะลฟะฮของทาน กลาวคอทานไดเสยชวตในแนวทางแหงอลลอฮ (ชะฮด) ในสภาพทมเลอดไหลทวมทวรางกาย (Khalid al-Ghaith (n.d.) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003)

3.2 ศกษาแนวทางสความสมานฉนทปรองดองหรอสนตวธ เคาะลฟะฮอษมาน

พยายามสรางความเปนเอกภาพของประชาชาตในหลายๆ มตดวยกน ทานแกปญหาความขดแยงดวยแนวทางสมานฉนทปรองดอง ยดมนในแนวทางสนตวธและปฏเสธตอความรนแรง (al-Tabariy (1984) ; Ibn Kathir (1988) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) สวนหนงอนเนองจากบคลกภาพอนออนโยนของทาน ดงทมตวอยางในกรณการรวบรวมคมภรอลกรอาน หลงจากททานไดปรกษากบบรรดาอครสาวกผเปยมดวยความรแลว จะเหนวาทานไดใชความทมเทพยายามในการจดเกบรวบรวมโองการอลกรอานทถกเกบรกษาไวอยางกระจดกระจายมารวบรวมโดยการจดบนทกไวในทเดยวกน เพอความสะดวกและมวธการอาน ส าเนยงทวงท านองไปในทศทางเดยวกนโดยปราศจากความขดแยงหรอพพาท และตวอยางอกเหตการณในกรณทถกปดลอมจากกลมบคคลทตงตนเปนกบฏทานกพยายามพดจาหวานลอมหาเหตผลตางๆ นาๆ เพอมใหเกดมการหลงเลอดขนระหวางพนองมสลม จนกระทงถงวนาทสดทายกอนททานจะถกสงหารอยางทารณปรากฏวาทานกมไดตอสดวยอาวธแตอยางใด เพราะทานเชอวาหากหยบอาวธขนมาตอสมาตรแมนเพอปกปองตวเองมแตจะท าใหเกดมการนองเลอดขน ทานจงสงก าชบใหผคนทใกลชดรวมถงบรรดาผทเชอฟงปฏบตตามทานใหหยดและยอมวางอาวธจากการตอสในครงน

273

ดงนนจากเหตการณตางๆ นเปนหลกฐานทบงชวา กระบวนการบรหารความขดแยง (Conflict Management Process) ของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไดมงเนนความสมานฉนทปรองดองและปฏเสธความรนแรง เนองจากทานมความตระหนกดวาแนวทางสนตวธจะเปนทางออกของการแกปญหาความขดแยงไดดทสด 5.2.2 รปแบบการสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue)

รปแบบการจดการความขดแยงอกรปแบบหนงทคนพบในยคสมยของทานอษมาน อบน อฟฟานคอการใชกระบวนการทใหผมความเกยวของไดมการปฏสมพนธกนอยางลกซงท าใหเกดการพดคยสนทนาระหวางบคคลหรอกลมบคคลทเกยวของในสถานการณความขดแยงหนงๆ โดยการพดคยจะมงเนนใหเกดความเขาใจอนดแกทกฝาย การจดกระบวนการลกษณะดงกลาวน ผวจยขอใชชอเรยกวา “การสานเสวนาในเชงอสลาม” (Model of Islamic Dialogue) โดยจะเปนการพดคยสนทนาทมการน าหลกค าสอนของศาสนามาเปนจดรวมหลกในการพดคยเจรจา ใชหลกพนฐานของความเปนพนอง ) โดยฝายทเกยวของจะตองการรบฟงปญหาความขดแยงทเกดขน

อยางตงใจ และรบฟงดวยจตใจทมความออนโยนเมตตา เปนการรบฟงขอมลโดยทไมไดมการตดสนหรอสรางขอสรปไวลวงหนา กลาวไดวาเปนลกษณะการรบฟงปญหาโดยเอาใจเขามาใสใจเราเพอหาแนวทางในการแกปญหาความขดแยงรวมกน สมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานพบวามการใชวธการจดการความขดแยงลกษณะนและประสบความส าเรจในหลายเหตการณ อาท การสานเสวนาแบบกลม กรณเหตการณทเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไดสงอะลย อบน อบฏอลบไปเปนตวแทนในการพดคยเจรจากบกลมผตงตนเปนกบฏทซลมรวะฮ กอนจะเกดเหตการณการสงหารเคาะลฟะฮอษมานประมาณหนงเดอนเศษซงเหตการณในครงนนทานเคาะลฟะฮอษมานไดสงทานอะลยและมผตดตามอกหนงคน (ตามประวตศาสตรไมไดระบชอวาเปนใคร) เปนตวแทนจากซกฝงของทานเคาะลฟะฮอษมานเพอไปพดคยสานเสวนากบกลมทตงตนเปนกบฏเพอสรางความเขาใจซงกนและกน ในระหวางทมการพดคยกนทานอะลยไดกลาวกบพวกเขาวา “พวกทานไดรบคมภรจากอลลอฮแลวพวกทานมาต าหนกบทกคนทพวกทานไมชอบ” พวกเขากยอมรบในเรองทอะลยพดดงกลาว (Ibn ‘Asakir, 1986 : 328) อกสายรายงานเลาวา กลมทตงตนเปนกบฏไดถกและวพากษปญหากนกบทานอะลยประมาณ 2 หรอ 3 ครง และในเวลาตอมาหลงจากทงสองฝายไดพดคยเจรจากไดท าขอตกลงรวมกน 5 ประการ ซงประกอบดวย 1) ใหผทถกเนรเทศไดกลบคนสมาตภม 2) ผทถกตดสทธใหไดรบสทธคน 3) ใหแบงทรพยสนเชลยกนอยางทวถง 4) ใหมความยตธรรมในการจดสรร 5) ใหแตงตงผทมความรบผดชอบและเปนผทมความเขมแขง (Muhammad

274

al-Ghabban, 1999 : 1/129) อนเนองจากการพดคยเจรจาตามทเคาะลฟะฮอษมานไดท ากรอบขอตกลงเอาไวจนเปนทเหนพองกน หลงจากนนพวกเขาตางกยอมแยกยายกลบสมาตภมของตนเอง นคอตวอยางจากกรณการบรหารจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมานในรปของการสานเสวนาแบบกลม ซงเปนทประจกษชดวาผลสมฤทธจากการสานเสวนาครงนสามารถลดอณหภมความรนแรงลงไดในระดบหนงและยงเปนแนวทางการจดการปญหาความขดแยงตามแนวทางสนตวธอกดวย นอกจากน ยงมการสานเสวนาแบบค จากเหตการณทเกดขนกบเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานมการสานเสวนากบศตรทตองการสงหารทาน มรายงานจากอมรอน อบน อบดลลอฮ อบน ฏอลหะฮ เลาวา “มอยครงหนงในขณะทเคาะลฟะฮอษมานไดออกไปละหมาดในยามรงอรณตามปกต จากนนมเสยงเอะอะโวยวายเกดขน ทานจงบอกใหผคนไปดเหตการณ ปรากฏวาพบชายผหนงถออาวธเขามาเพอจะท ารายทานแลวทานจงถามเขาวา “เจาถออาวธเขามาท าไม?” เขายอนตอบทนทวา “ฉนตองการชวตของทาน” ทานจงอทานขนวา “มหาบรสทธแดอลลอฮ (สบหานลลอฮ) ฉนท าผดอะไรหรอเจาจงไดตองการชวตของฉน?” เขาตอบวา “เนองจากเจาหนาท (อามล) ของทานทเยเมนไดอธรรมตอฉน” ทานไดถามความคดเหนเชงปรกษากบบรรดาเศาะหาบะฮวาเราจะเอาอยางไรกบชายผน พวกเขาไดเสนอความเหนวา ควรจะจดการกบเขาเลยในเมอทานสามารถจบกมตวของเขาไดแลวเพราะเขาคอศตร แตทานพดกบพวกเขาวา “เขาผนตองการกระท าความผด แตอลลอฮไดระงบการกระท าอนเลวรายของเขาตอฉน ฉนจะอภยใหเขาโดยมขอแมวาจะตองมผค าประกน และหามเขาเขามาในนครมะดนะฮอกตราบใดทฉนยงเปนผน าอย” เวลาตอมาชายผนนหาผมาค าประกนตวเขาออกไป (Abdulaziz al-Humaidiy, 1998 : 17,18/22) จากเหตการณทเกดขนในกรณดงกลาว เปนการเปดอกพดคยระหวางเคาะลฟะฮอษมานกบผทตองการมาท าราย ทานไดสอบถามถงปญหาทมาของความเขาใจผด เพอไดรบรถงประเดนปญหาเบองตน โดยททานไมไดโตตอบดวยความรนแรงในทนททนใดและกมไดเหนพองกบขอเสนอของบรรดาเศาะหาบะฮ อนเนองจากเปนการสอสารดวยหวใจทเปนธรรมและพยายามเขาใจความรสกของฝายตรงขาม ทานเคาะลฟะฮอษมานและไมไดตดสนเหตการณตามความรสก ปญหาจงไดลดระดบความรนแรงลง ตามทไดกลาวขางตนนน ผวจยจงขอสรปรปแบบการสานเสวนาเชงอสลาม จะตองวางอยบนพนฐานส าคญ 6 ประการ ประกอบดวย มความสจจรง ) มความยตธรรม ม

อสรภาพ มความรก มความเปนพนอง และมความเสมอภาคหรอเทาเทยมกน

ดงแผนภาพประกอบ 5.6 มรายละเอยดตอไปน

275

แผนภาพท 5.6 รปแบบการสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) ในสมย ของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

สจจรง

ยตธรรม

อสรภาพ

ความรก

พนอง

ก าหนดวตถประสงค

การตงค าถามตามประเดน

สานเสวนาแบบค สานเสวนาแบบกลม

รปแบบ

สะทอน ความคดเหน

หลกพนฐานการสานเสวนาเชงอสลาม

จดบนทกประเดน

รบฟงอยางลกซงและตงใจ

แบงปนประสบการณทเปนประโยชน

กระบวนการ

ไดขอสรปของการสานเสวนา เชงอสลามรวมกน

เสมอภาค

276

รายละเอยดของแผนภาพ 5.6 สามารถอธบายไดดงน รปแบบการสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) ในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเรมตนจากการก าหนดวตถประสงคของการสานเสวนาวามเปาหมายเพออะไร เพอใหผสานเสวนามทศทางของการพดคยทสอดคลองกนอนจะสงผลใหการพดคยตรงประเดน โดยรปแบบทพบนนมทงลกษณะการสานเสวนาแบบกลม อาท กรณเหตการณททานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไดสงอะลย อบน อบฏอลบไปเปนตวแทนในการพดคยเจรจากบกลมผตงตนเปนกบฏทซลมรวะฮ และรปแบบการสานเสวนาแบบค จากเหตการณทเกดขนกบเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานมการสานเสวนากบกลมกบฏทตองการสงหารทาน สามารถสงเคราะหขนตอนหรอองคประกอบในการสานเสวนาเชงอสลามทส าคญบางประการ ไดดงน

1. มความสจจรง

แทจรงศาสนาอสลามนนเกยวของกบมนษยในทกดาน เชน รางกาย สตปญญา วญญาณ รวมไปถงพฤตกรรม ความคด ความรสก และครอบคลมการใชชวตในโลกนและโลกหนา ดงนนการเปนมนษยจะไมมคณคาอนใดเลยเมอเขาไมมความสมพนธเกยวของกบหลกความเชอของศาสนาอสลาม ความสมพนธเชอมโยงระหวางหลกความเชอกบจรยธรรม และหลกความเชอทถกตองจะตองสมพนธกบพฤตกรรมทด ปราศจากพฤตกรรมทนาต าหน มหะดษจากทานเราะสลลลอฮกลาววา

(2442 630

ความหมาย “ทานจงละทงสงทท าใหทานเกดความสงสย (วาเปนสงทศาสนาอนมตหรอไม) ไปสสงทจะไมท าใหทานเกดความสงสย เพราะความสจจรงคอความมนใจ สวนการโกหกคอความคลางแคลงใจ” (al-Tirmidhiy, n.d. : 630 ; Ahmad, 1995 : 2442)

ดงนนในการจดกระบวนการสานเสวนาจะตองตงอยบนพนฐานแหงความสจจรงตองน าความจรงมาเปดอกพดคยกน “ความเขาใจผด” จะเปนประเดนทมาสรางความบาดหมางขดแยง ดวยเหตนการสานเสวนาจะเปนการเปดพนทของการพฒนาเพอการเรยนรความจรงและจะเปนการท าความจรงใหปรากฏ

277

2. ความยตธรรม

เปนพนฐานประการส าคญของทกกจการงาน เพราะความยตธรรม หมายถง การวางตวอยตรงกลางระหวางสองฝาย ไมล าเอยงไปทางฝายหนงฝายใดหรอขวหนงขวใด และความยตธรรมมไดจ ากดอยเฉพาะมสลมเทานน แตเปนสทธของมนษยทกคนทพงไดรบ อลลอฮตรสวา

: 8

ความหมาย “โอบรรดาผศรทธาทงหลาย จงเปนผปฏบตหนาทดวยดเพออลลอฮ เปนพยานดวยความเทยงธรรม และจงอยาใหการเกลยดชงพวกหนงพวกใดท าใหพวกเจาไมยตธรรม จงยตธรรมเถด มนเปนสงทใกลกบความย าเกรงยงกวา” (อล-มาอดะฮ : 8)

ความยตธรรมเปนองคประกอบส าคญของการเรยกรองสนตภาพใหเกดขน ในกรณสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนความรนแรงประเภททตองการปลดปลอยความทกข (Liberative violence) ซงเกดขนเนองจากความไมเขาใจและไมตระหนกถงความอยตธรรมทงเจตนาและความรเทาไมถงการณเกยวกบวฒนธรรมและความเชอทางศาสนา ซงไมยอมรบและไมเคารพความแตกตางหลากหลาย (Respect of Culture of Diversity) ระหวางวฒนธรรมไทยพทธและไทยมสลม ดงนนการสานเสวนาทดผเขารวมจะพรอมเปดใจและฟงดวยใจดวยหวใจทมความยตธรรม เพราะสงนจะท าใหขอสงสยและความหวาดระแวงทอาจน าไปสการเอาเปรยบและความอยตธรรมจะลดปรมาณลงได

3. มอสรภาพ

อสลามเปนศาสนาทมาจากพระองคอลลอฮโดยมทานนบมหมมดเปนผน าครรลองนมาเผยแผ เปนศาสนาทวางรากฐานบนความอสรภาพเพอนอมน าสสนตสข ดงนนรากฐานดงกลาวจงวางอยบนพนฐานอนเรยบงาย แนวปฏบตทส าคญในอสลามหากเราวเคราะหอยางถองแทแลว จะพบวาแนวปฏบตจะควบคไปกบหลกการศรทธา ซงโดยทวไปการศรทธาในอสลามจะมงเนนในสงทเปนขอปฏบตประการแรกของมสลมนนคอบนพนฐานของประโยคทวา “ไมมพระเจาอนใดนอกจากอลลอฮและทานนบมหมมดเปนศาสนทตของพระองค” หลกการน เปนสงทมสลมมงมนกลาวปฏญาณตนในการเปนมสลม และจะพบวาลกษณะเดนอกประการของศาสนาอสลามจะใหความเปนอสระแกผศรทธา ไมมการบงคบแตประการใด ดงค าด ารสของอลลอฮทวา

278

286 )

ความหมาย “อลลอฮจะไมทรงบงคบชวตหนงชวตใดนอกจากตามความสามารถของชวตนนเทานน (อลลอฮไดทรงใชใหแตละคนปฏบตเทาทเขามความสามารถเทานน) ชวตนนจะไดรบการตอบแทนดในสงทเขาไดแสวงหาไว” (อล-บะเกาะเราะฮ : 286)

ดงนนแนวทางในการสานเสวนาจะตองวางอยบนความอสระในการเขารวมพดและฟงเพอการเรยนรตลอดจนการเปลยนแปลงอคตและความเขาใจผด สานเสวนาจะเปดโอกาสใหทกฝายทเกยวของปฏบตตามสทธมนษยชนขนพนฐาน ซงมความเกยวเนองกบอสรภาพและเสรภาพในวงสานเสวนา แตละคนหรอแตละฝายจะไดรบสทธและการปกปองสทธของตนอยางเทาเทยมกน คณคาเรองเสรภาพเปนพนฐานส าคญทถกหยบยกมาเรยนรในวงสานเสวนาระหวางกน ดงนนการตระหนกถงประเดนสทธและเสรภาพเบองตนเปนเรองทตองค านงถง โดยธรรมชาตแลวทกคนจะรงเกยจ “ความชวราย” แตตองปฏบตตอมนษยทกคนอยางสมศกดศรไมวาเขาจะเปนใครกตาม 4. มความรกและความเมตตา ส าหรบความรกจะเปนปจจยทส าคญอกประการหนงส าหรบการสานเสวนา เพราะหากการรวมกนแกปญหาความขดแยงไมไดวางอยบนพนฐานของความรก ความอาทรแลว เปนเรองยากทจะบรรลเปาหมายได ดงมหะดษของทานเราะสลลลอฮกลาววา

(( ))

1345 ความหมาย “คนหนงคนใดในหมพวกทานจะยงไมศรทธา จนกวาเขาจะรกพนองของเขาไดรบเทากบทเขาปรารถนาจะไดรบใหไดกบตวของเขาเอง” (al-Bukhari, 1991 : 13 ; Muslim, 1972 : 45)

ยงสถานการณความรนแรงทเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ปจจยส าคญใน

การรวมแกปญหาความขดแยงจ าเปนจะตองมความรก และจะตองมความเมตตา ตอ

ทกฝายอยางไมมเงอนไข เพราะความเมตตาจะมความลมลกและมอนภาพอยางยง และจะตองเปนความเมตตาทกาวขามการกดกนทางเชอชาต (racism) เพราะพนองชาวไทยเชอสายมลายกเปนคน

279

ไทยทมสทธเทาเทยมกบคนไทยทกคน ดงนนการแผขยายความรก ความเมตตา และพรอมจะชวยเหลอทกคนอยางมสต เชนนจะเปนการปองกนความรนแรงเชงโครงสราง (structural violence) ซงมพนฐานมาจากความอยตธรรมทางเศรษฐกจการเมองสงคมและวฒนธรรม

5. มความเปนพนอง

ศาสนาอสลามไดน าเสนอนยามความเปนพนองทไมมใครเหมอน ในแตละคนประกอบกนเปนความเปนพนองหนงเดยวไมมใครอยนอกกรอบของภราดรภาพน อสลามก าหนดอยางชดเจนวา ความมงคง ต าแหนง ชาตตระกล หรอสถานะทางสงคมมไดเปนเหตผลหรอเสนแบงทจะสรางความรสกหยงยโสหรอความเหนอกวาผอน แตทวาในอสลามผปกครองและผทอยใตการปกครอง ถกเชอมโยงภายใตกรอบของความเปนพนองอนเดยวกน มหะดษบทหนงความวา “ผปกครองทดทสดของพวกทานคอผทพวกทานรกพวกเขา แลวพวกเขากรกพวกทาน ผปกครองทเลวทสดของพวกทานคอผทพวกทานรงเกยจพวกเขา แลวพวกเขากตอวาพวกทาน” ในขณะความเปนพนองในกรอบของอลกรอานพระองคอลลอฮตรสวา

10

ความหมาย “แทจรงมวลผศรทธายอมเปนพนองกน ดงนนพวกเจาจงไกลเกลยในระหวางพนองสองฝายของพวกเจา และพวกเจาจงย าเกรงตอพระองคอลลอฮ เพอพวกเจาจะไดรบความเมตตา”

(อล-หรอต : 10)

และความเปนพนองในกรอบของหะดษทานเราะสลลลอฮไดกลาววา

.

ความหมาย “แทจรงผศรทธากบผศรทธานนเปรยบเสมอนตวอาคาร ทแตละสวนตางยดเหนยวซงกนและกน” และพรอมกนนนทานกไดประสานนวมอ (al-Bukhari, 1991 : 5/72 ; Muslim, 1972 : 2585)

ความเปนพนองจงเปนหลกพนฐานส าคญในการสานเสวนา เพราะจะท าใหกาวผานความเกลยดชงหรอความมอคตทงหลาย หากตองการจดการความขดแยงจะตองมความบรสทธใจทจะรวมกนแกปญหาของทงสองฝาย เพราะหากจะจดการปญหาโดยไมวางอยบนพนฐานของความเปนพ

280

นองแลว และขาดซงการไมมความรก ความหวงใยในฉนทมตร กจะเปนเรองทยากเกนในการจดการปญหาความขดแยงเพอกาวไปสการสรางสนตภาพอยางแทจรง

6. มความเสมอภาคหรอมความเทาเทยมกน ) ความเสมอภาคนบไดวาเปนหลกการทส าคญอกประการหนงของอสลาม โดยเฉพาะอยางยงกบการน ามาใชในดานกระบวนการยตธรรมหรอใชในการจดการความขดแยง ดงทอลลอฮตรสวา

13

ความหมาย “โอมนษยชาตทงหลาย แทจรงเราไดสรางพวกเจาจากเพศชายและเพศหญง และเราไดใหพวกเจาแยกเปนเผา และตระกลเพอจะไดรจกกน แทจรงผทมเกยรตยงในหมพวกเจา ณ ทอลลอฮนน คอผทมความย าเกรงยงในหมพวกเจา แทจรงอลลอฮนนเปนผทรงรอบรอยางละเอยดถถวน”

(อล-หรอต : 13)

และทานนบมหมมดกลาววา

22391

ความหมาย “โอมวลมนษยชาต พงรไวเถดวา แทจรงพระผอภบาลของพวกทานนนมเพยงองคเดยว บรรพบรษของพวกทานกมาจากคนเดยวกน พงรเถดวา คนอาหรบกไมไดเลศเลอไปกวาคนทไมใชอาหรบ และคนทไมใชอาหรบกไมไดเลศเลอไปกวาคนอาหรบ คนผวแดงกไมไดเลศเลอไปกวาคนผวด า และคนผวด ากไมไดเลศเลอไปกวาคนผวแดง และผทประเสรฐยงกคอผทย าเกรงตออลลอฮ”

(Ahmad, 1995 : 22391)

หลกฐานจากโองการอลกรอานและหะดษ เปนสงบงชถงความส าคญของความเสมอภาคในดานความเปนอยรวมกนภายใตกฎระเบยบของศาสนาอสลาม และจะไดรบสทธเทาเทยมกนโดยไมค านงถงเผาพนธ เชอชาต สผว ฐานะความเปนอย หรอเกยรตยศ เปนตน ดงนนหลกการในการ

281

แกปญหาความขดแยงทส าคญ คอจะตองใหความเสมอภาคหรอความเทาเทยมกนกบทกคนโดยไมไดแบงแยกชนชน ภมภาค ศาสนา หรอภาษา ทกคนจะตองไดรบสทธอยางเท าเทยมกน หากสามารถรกษาหลกการนได โอกาสในการแกปญหาความขดแยงจะประสบความส าเรจจะมมากขน

และขนตอนการสานเสวนาเชงอสลาม ตามทไดน าเสนอในแผนภาพท 5.6 มค าอธบายประกอบ ดงตอไปน

ขนท 1 การรบฟงอยางลกซงและตงใจ พจารณาใครครวญ พรอมท าใจใหเปนกลาง กาวขามความอคตทงปวง เพราะสานเสวนา คอ กระบวนการสอความหมายและเรยนร เพอเขาใจตนเองและผอน ใหโอกาส ใหเวลาแกผอนไดพดสงทอยในใจของเขา ใหเวลากบตนเองไดรบฟงผอนอยางตงใจและใครครวญรบฟงค าพดของผอนวาเขาก าลงคดอะไร มความรสกอยางไร มเหตผลอนใดแลวฟงหวใจของตนเองวาคดอะไร รสกอยางไร เขาใจสงทไดรบฟงจากผอนวาอยางไร แลวลองสงเกตผลทไดรบจากการเปดใจรบฟงผอนและฟงตนเอง การฟงจะเออใหเกดความเปลยนแปลงอยางลกซงภายในใจของเราเอง เมอไดฟงผอนและตนเองไปพรอมกน การฟงจะท าใหเขาใจผอนมากยงขนขน ดงค าด ารสของพระองคอลลอฮทวา

6

ความหมาย “โอบรรดาผศรทธาทงหลาย หากคนชวน าขาวอนใดมาแจงแกพวกเจา พวกเจากจงสอบสวนใหแนชดกอน หากไมเชนนนแลวพวกเจากจะกอเคราะหกรรมแกพวกหนงโดยไมรตว แลวพวกเจาจะกลายเปนผทเสยใจในสงทไดกระท าลงไป”

(อล-หรอต : 6)

สวนหนงจากความหมายของโองการน (49 : 6) ในกรณทรบขาวสารเรองหนงเรองใด ใหมการกลนกรองขาวสารทไดรบเปนอยางดกอนทจะเชอ และหามน าไปบอกตอจนกวาจะรวาขาวนนมความถกตองชดเจนกอน ดงนนพนฐานส าคญของการสานเสวนาคอการรบฟงอยางตงใจและใครครวญ ขนตอนท 2 การแบงปนประสบการณทเปนประโยชน จดเรมตนของการสานเสวนาไมมวาระซอนเรน ความงดงามของสานเสวนามาจากการมเจตนาอนบรสทธ ) คอการ

พดความจรงอยางตรงไปตรงมา ไมมอะไรตองปดบงเปนความลบ ปฏสมพนธกนอยางมนษยสานใจสใจใหความเคารพและใหเกยรตผอน รวมแบงปนแลกเปลยนประสบการณทแตละฝายตางประสบมา

282

รวมเรยนรหยบยกประเดนทางประวตศาสตรเพอน ามาสการประยกตใชเปนแนวทาง เพราะเปาหมายสงสดเพอหาหนทางทน าไปสการแกปญหาความขดแยง

ขนตอนท 3 การสะทอนความคดเหน เปนการเปดเผยประเดนปญหาและความรสกนกคดของแตละฝายทไดเขารวม การสานเสวนาเปน “กระบวนการ” ทตองอาศยความมงมนตงใจจรง มความยดหยน มความตอเนอง ) มความอดทน และ

ตองมดลยภาพ ดงนนสานเสวนาจงไมใชสตรส าเรจหรอเปนค าตอบสดทายของปญหา

ทนททนใด และจะตองไมดวนสรปตดสนผอนบนฐานความเชอของเรา ขนตอนท 4 การจดบนทกประเดน เปนการขมวดประเดนปญหาทไดจากการสาน

เสวนา เพอใหทราบถงความเขาใจของผรวมเสวนา ขนตอนท 5 สรปการสานเสวนา วาสามารถทจะน าไปสความรวมมอกนมากขน

ในทางปฏบตไดหรอไม พรอมทงตรวจสอบวาไดบรรลถงวตถประสงคทไดก าหนดไว อยางไรกตาม แนวทางการจดการความขดแยงในลกษณะมลกษณะความคลายกบวธการจดการความขดแยงทมการน ามาปฏบตในยคปจจบน โดยปารชาด สวรรณบบผา (2552) ไดใชชอเรยกวธการลกษณะนวา “การสานเสวนา” หรอ “สนทรยสนทนา” คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ไดเรยกวธการลกษณะนวา “สานเสวนา” หรอ “สนตเสวนา” ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) เรยกวธการลกษณะนวา “ศาสนเสวนา” และในบางสถาบนหรอองคกรกมการใชชอเรยกวา “ประชาเสวนา” กลาวไดวา การสานเสวนา (Dialogue) เปนการรบฟงและสอสารเพอใหเกดเปาหมายในการแกไขปญหาความขดแยงรวมกน โดยมวตถประสงค เพอใหเกดการเรยนรถงเหตผลและจดยนทตางกนของแตละฝาย เพอเพมพฒนาการในการแสดงถงความเหนอกเหนใจและความเปนกลยาณมตร เพอเกดการเปลยนแปลงลดความอคต การเขาใจทผดพลาด และการตดสนใจไวลวงหนา เพอเปนความรวมมอในการแกปญหาความขดแยง นอกจากนปญหาและอปสรรคในการจดสานเสวนายงไมเปนทรจกอยางแพรหลาย ผบรหารองคกรในระดบน าหรอผมอ านาจ ในการตดสนใจไมคอยใหความส าคญเขา

รวม ในระหวางจดสานเสวนาจะพบผทเขารวมบางกลมยงไมกลาเปดใจเทาทควรจะเปน บางกลมมความหวาดระแวงกลววาจะเกดผลกระทบตอความปลอดภยในชวต ทรพยสน ตออตลกษณทางดานศาสนาและวฒนธรรม และบางกลมกลวการสญเสยอ านาจหรอผลประโยชน เพราะเปาหมายของสานเสวนาท าเพอเปนการสรางความไววางใจ ซงกนและกนจากทกฝายทเขารวม และเพอเปนการ

เสรมสรางองคความรอนจะน าไปสความเขาอกเขาใจได ดงนนพลวตทควรเกดขนจากการสานเสวนาเชงอสลามคอ การปรบเปลยนทศนคตหรอความเขาใจเดมทผดพลาดในเรองทกอใหเกดความขดแยง การสานเสวนาบนพนฐานความเปนพ

283

นอง ยงจะเพมความเขาใจในตวของผอนมากยงขน ลดอตตาและความเหนแกตน

ท าใหรจกตนเองและเขาใจผอนมากยงขน พรอมทงตระหนกวาความถกตองมไดเกดจากตนเองเทานน ความถกตองอาจจะอยทผอนเปนการยอมรบในความเหนทแตกตาง เปนกระบวนการในการพฒนาคณคาความเปนมนษยทสมบรณ และจะชวยท าใหเกดทกษะการเรยนรไปสการ

เปลยนแปลงตนเอง ยอมรบความเสมอภาคเทาเทยมและไดรบก าลงใจมากยงขนจากการฟงอยางลกซงดวยหวใจทเปนธรรมปราศจากความอคต

5.2.3 รปแบบการเจรจาสนตภาพเชงอสลาม (Model of Islamic Peace Talks) เคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเปนทรบรกนวาทานเปนคนทมความสขมรอบคอบ ประนประนอมสงมากปฏเสธการตอบโตดวยความรนแรงตลอดมา ดงทไดกลาวผานมาแลว ไมวาในดานการแสดงออกทางดานวาจาและพฤตกรรม มหลายครงททานไดแสดงจดยนทบงชถงความสขม ความหนกแนนของทาน อาท กรณทถกปดลอมโดยฝายผทตงตนเปนกบฏ ทานไดออกค าสงใหบรรดาทหารผทคอยปกปองกลบไปสบานเรอนของแตละคน ทงทพวกเขาสามารถทจะปกปองดแลทานได จากการททานมความหนกแนนตอเหตการณนแสดงใหเหนวาทานมความปรารถนาอยางสงทจะกลบสความเมตตาของอลลอฮและเพอรกษาการไมใหเกดการหลงเลอดขนในระหวางบรรดาพนองมสลม มาตรแมนวาทานตองเสยชวตกตาม (Abdullah Qadiriy, 1986 : 65) นอกจากน ทานไดแสดงเจตจ านงอยางชดเจนทจะเปดโตะเจรจาเพอปรบลดระดบปญหาความขดแยงทเกดขน ซงแสดงถงการแกปญหาดวยสนตวธ และจะไดหลกเลยงความสญเสยอนทจะเกดขนกบพนองมสลมดวยกนเอง โดยในชวงสดทายกอนทจะถกสงหาร ทานไดพยายามพดจาหวานลอมกบบรรดากลมกบฏใหหนหนากลบมาสการพดคยเจรจาเพอยตความขดแยง และทานพยายามยกถงเกยรตประวตของทาน เชน เหตการณเกดทหรออในวนนนภเขาไดสนสะเทอน แลวทานเราะสลลลอฮไดใชเทากระทบพรอมกบกลาววา “จงสงบนงหรออไมมใครอยบนเจานอกจากผทเปนนบ ศดดก และชะฮด” (Muslim, 1972 : 2417) และเหตการณททานเราะสลลลอฮไดท าสตยาบนอล-รฏวานแทน ซงอษมานถกสงไปเปนทตในการเจรจากบชาวมกกะฮ แตเมอทานเคาะลฟะฮอษมานเหนวากลมทตงตนเปนกบฏยงมความมงมนไมลดละทจะสงหารทาน ทานกยงพยายามทจะกลาวย าเตอนพวกเขาใหระวงในเรองดงกลาว โดยพดวา “โอพนองประชาชน พวกทานทงหลายอยาไดสงหารฉนและอยาพยายามต าหนวารายตอฉน ขอสาบานตออลลอฮหากพวกทานไดสงหารฉนแลว ไมมวนทพวกทานจะไดออกสมรภมอยางพรอมเพรยงกน ไมมวนทจะไดออกไปเผชญหนากบเหลาศตรอยางพรอมหนากน อนเนองจากจะเกดความขดแยงจนกระทงจะกลายสภาพเปนดงทปรากฏอย พรอมกนนนทานไดประสานนวมอเพอแสดงถงความเปนเอกภาพกลมเกลยว ( Ibn Sa‘ad, 1996 : 3/71) ท

284

กลาวมาทงหมดลวนเปนหลกฐานชดเจนทชวาทานตองการจดการปญหาความขดแยงโดยการพดคยเพอสนตภาพ จากกรณทเคาะลฟะฮอษมานไดพดคยเจรจากบกลมกบฏดวยตนเอง หลงจากกลมทตงเปนกบฏไดปดลอมบานของทานเคาะลฟะฮอษมานไวอยางเบดเสรจ พวกเขาไดเรยกรองตอทานอษมานใหเลอกเอา 2 ประการ ระหวางการสละต าแหนง (ลาออกจากต าแหนงเคาะลฟะฮ) หรอไมเชนนนกจะถกสงหาร (Ibn Sa‘ad, 1996 : 3/66) เคาะลฟะฮอษมานปฏเสธทจะลาออก และกลาววา “ฉนจะไมยอมถอดอาภรณซงเปนอาภรณทพระองคอลลอฮทรงสวมให” โดยททานไดชถงค าสงเสยของทานเราะสลลลอฮและการเจรจาเพอตกลงสนตภาพหรอเพอยตความรนแรงของทานเคาะลฟะฮกบบรรดาผปดลอมทตงตนเปนกบฏ สวนหนงมดงน

มวนหนงในขณะททานเคาะลฟะฮอษมานอยในบาน สวนบรรดาผตงตนเปนกบฏปดลอมอยดานหนา ทานไดเดนออกไปททางเขาประตบาน แลวทานไดยนค าขมขจากพวกทก าลงปดลอมวาจะตองสงหารทาน จากนนทานกไดกลบเขาไปหาคนในบานในสภาพทสหนาของทานเปลยนไปและทานกลาววา “เมอสกครพวกนนไดขมขวาจะสงหารฉน” สวนคนทอยในบานกลาวกบทานวา “โออะมรลมอมนน อลลอฮจะเปนผปกปองชวยใหทานรอดพนจากพวกเขา” ทานกลาววา “เพราะเหตอนใดหรอทพวกเขาจะสงหารฉน?” ฉนเคยไดยนทานเราะสลลลอฮกลาวไวความวา “เลอดของมสลมจะไมเปนทอนญาตยกเวนจะตองมหนงในสามประการตอไปน คนทกลบไปเปนผปฏเสธหลงจากทเขาเคยศรทธาตออลลอฮ คนทผดประเวณหลงจากทเขาเคยผานการแตงงาน และคนทฆาชวตผอนโดยไมมสทธอนชอบธรรม ขอสาบานตออลลอฮฉนไมเคยผดประเวณทงในยคอนารยชน (ญาฮลยะฮ) หรอหลงจากเขารบอสลามเลย ฉนไมเคยคดทจะเปลยนศาสนานบตงแตทอลลอฮไดประทานทางน าใหแกฉน และฉนไมเคยฆาชวตของผใด แลวดวยเหตผลอนใดหรอทพวกเขาจะสงหารฉน” (Ahmad, 1995 : 1/63)

จากนนทานเคาะลฟะฮอษมานไดเดนออกมาดกลมผทก าลงปดลอม ทานพยายามทจะโนมนาวพวกเขาใหลดอณหภมความเรารอนและใหทบทวนการออกจากเชอฟงปฏบตตามผน า พรอมกนนนทานไดตอบโตประเดนตางๆ ทพวกเขาไดกลาวต าหน และพยายามเปดเผยความเปนจรงในกรณทพวกเขาไดกลาวใสรายทาน โดยหวงวาพวกเขาจะไดประจกษถงความเปนจรงและกลบสการใชสตปญญาอยางใครครวญ แลวทานขอใหผทปดลอมสงตวแทนมาหนงคนเพอจะไดเจรจาพดคยกน พวกเขาไดสงชายหนมทชอเศาะอศออะ อบน ศหาน จากนนเคาะลฟะฮอษมานขอใหเขาชแจงประเดนปญหาตางๆ ทพวกเขาไดกลาวต าหนตอทาน (Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/150) เศาะอศออะกลาววา “พวกเราถกเนรเทศออกจากมาตภมของเราโดยไมไดรบความเปนธรรม นอกจากพวกเรากลาววาอลลอฮคอพระผอภบาลของเราเทานน” ทานอษมานกลาวกบเขาวา “จงน าหลกฐานทมาจากอลกรอานซ” เขาจงอานค าด ารสของอลลอฮทวา

285

39

ความหมาย “ส าหรบบรรดาผ (ทถกโจมตนน) ไดรบอนญาตใหตอสได เพราะพวกเขาถกขมเหง และแทจรงอลลอฮทรงสามารถทจะชวยเหลอพวกเขาไดอยางแนนอน”

(อล-หจ : 39)

เคาะลฟะฮอษมานจงกลาววา “โองการนไมไดหมายถงทานและกไมไดหมายถงพรรคพวกของทาน แตทวาโองการนกลาวถงฉนและบรรดาพรรคพวกของฉน แลวทานอษมานไดอานโองการทเศาะอศออะไดกลาวอางและอานโองการหลงจากนน ซงเปนโองการมาอรรถาธบายการอางหลกฐานเทจของเศาะอศออะ โดยทานไดอานค าด ารสของอลลอฮทวา

3941

ความหมาย “ส าหรบบรรดาผ (ทถกโจมตนน) ไดรบอนญาตใหตอสได เพราะพวกเขาถกขมเหงและแทจรงอลลอฮทรงสามารถทจะชวยเหลอพวกเขาไดอยางแนนอนบรรดาผทถกขบไลออกจากบานเรอนของพวกเขา โดยปราศจากความยตธรรม นอกจากพวกเขากลาววา อลลอฮคอพระเจาของเราเทานน และหากวาอลลอฮทรงขดขวางมใหมนษยตอสซงกนและกนแลว บรรดาหอสวด และโบสถ (ของพวกครสต) และสถานทสวด (ของพวกยว) และมสยดทงหลายทพระนามของอลลอฮ ถกกลาวร าลกอยางมากมาย ตองถกท าลายอยางแนนอน และแนนอนอลลอฮ จะทรงชวยเหลอผทสนบสนนศาสนาของพระองค แทจรงอลลอฮเปนผทรงพลง

286

ผทรงเดชานภาพอยางแทจรง บรรดาผทเราใหพวกเขามอ านาจในแผนดน คอบรรดาผทด ารงการละหมาด และบรจาคซะกาตและใชกนใหกระท าความด และหามปรามกนใหละเวนความชว และบนปลายอของกจการ

ทงหลายยอมกลบไปหาอลลอฮ” (อล-หจ : 39-41)

จากนนทานเคาะลฟะฮอษมานไดอรรถาธบายรายละเอยดของโองการนใหผคนเขาใจอยางถกตองครอบคลม รวมถงไดบอกถงสาเหตของการประทานโองการนลงมา มนถกประทานลงมาใหกบใคร และโองการไดชถงสงใด เพอวาผทอานอลกรอานจะไดไมเกดความคลมเครอ สวนเศาะอศออะอานโดยไมรความหมายและอางหลกฐานไมตรงกบเปาหมายของโองการอยางแทจรง (Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/151) ท านองเดยวกนการททานเคาะลฟะฮอษมานปฏเสธผทขบไลทานเปนการกระท าตามโองการทมาหลงจากนน ซงเปนโองการทเศาะอศออะไดกลาวอางเปนหลกฐาน แทจรงในโองการนนไดสงแกผทอลลอฮทรงใหเขามอ านาจในแผนดน ไดก าชบกนในเรองคณธรรมความดงามและหามปรามในเรองของความอธรรมชวราย และทานอษมานเปนเคาะลฟะฮการททานขบไลพวกเขาถอวาเปนเรองของการก าชบใชในเรองความดงามและเปนการหามปรามในเรองของความชวรายอนเนองจากพวกเขาไดละเมดตอพนองมสลมบางสวนและพยายามทจะเผยแพรใหเกดความวนวายขน (Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/152)

หลงจากทเคาะลฟะฮอษมานไดกลาวตอบโตกบกบฏทมาปดลอม ทานพยายามกลาวชแจงกบประชาชนถงสถานะและความประเสรฐบางประการของทานโดยททานกลาววา ขออลลอฮทรงเปนพยานผใดทไดอยรวมกบทานเราะสลลลอฮในวนทเกดเหตการณทหรออซงในวนนนภเขาไดสนสะเทอน แลวทานเราะสลลลอฮไดใชเทากระทบพรอมกบกลาววา “จงสงบนงหรออไมมใครอยบนเจานอกจากผทเปนนบ ศดดก และชะฮด” และฉนกเปนคนหนงทอยบนนนพรอมกบทานเราะสลลลอฮ (Muslim, 1972 : 2417) และมบคคลจ านวนหนงกไดยนยนเชนนน ตอมาทานอษมานกลาวอกวา ขออลลอฮทรงเปนพยานผใดทไดเขารวมกบทานเราะสลลลอฮในวนทท าสตยาบนอล-รฏวานในขณะทฉนเปนตวแทนถกสงไปเจรจากบพวกมชรกมกกะฮ ในเหตการณนปรากฏวาทานเราะสลลลอฮกลาววา “นคอมอของฉน และอกขางหนงคอมอของอษมาน” โดยททานเราะสลไดท าสตยาบนแทนฉน และบคคลจ านวนหนงกไดยนยนเชนนน ตอมาทานอษมานกลาวอกวา ขออลลอฮทรงเปนพยานผใดทไดเขารวมกบทานเราะสลลลอฮทานกลาววา “ผใดทไดรวมขยายบานหลงน (มสยด) ใหกบเรา เขาจะไดรบบานหลงหนงในสวนสวรรค” ฉนกไดรวบรวมทรพยสนและไดขยายมสยด และบคคลจ านวนหนงกไดยนยนเชนนน ตอมาทานอษมานกลาวอกวา ขออลลอฮทรงเปนพยานผใดทไดเขารวมกบทานเราะสลลลอฮในวนจดเตรยม

287

กองทพยามทกขยาก ทานเราะสลลลอฮกลาววา “ผใดทไดใชจายทรพยสนในวนนการใชจายของเขาจะถกตอบรบ” ฉนไดใชจายครงหนงจากทรพยสนของฉนเพอจดเตรยมกองทพในครงน และบคคลจ านวนหนงกไดยนยนเชนนน ตอมาทานอษมานกลาวอกวา ขออลลอฮทรงเปนพยานผใดทไดซอบอน ารมะฮเพอแบงปนน าใหแกคนเดนทาง ฉนกไดซอมนดวยกบทรพยสน และฉนกไดมอบใหแกคนเดนทาง และทานอษมานกลาววา และบคคลจ านวนหนงกไดยนยนเชนนน (Ahmad, 1995 : 1/59) ดงนนเมอพจารณาถงเหตการณททานเคาะลฟะฮอษมาน พดคยเจรจาตอรองเพอลดอณหภมความขดแยงทจะน าไปสความรนแรง เพราะหากสามารถเจรจาตกลงกนไดอนหมายถงสนตภาพของประชาชาตและจะไมมการเสยเลอดเนอระหวางพนองมสลมดวยกน จากกรณการบรหารความขดแยงของทานดงกลาวนนบไดวาเปนรปแบบของ “การเจรจาสนตภาพเชงอสลาม” (Model of Islamic Peace Talks) โดยผวจยมความเหนวาการเจรจาหรอพดคยเพอสนตภาพนาจะเปนวธการทเหมาะสมและดทสดส าหรบการแกปญหาความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต โดยวธการนตองใชระยะเวลาในการพดคยเพอเสรมสรางความเขาใจและความไววางใจของแตละฝายซงกนและกน รวมถงตองอาศยการใหความรวมมอจากทกภาคสวนอยางจรงใจ ทมเท เสยสละ ไมมผลประโยชนแอบแฝงหรอไมกลวจะเสยดลอ านาจใดๆ หากสามารถท าใหบรรลเปาหมายไดส าเรจหมายถงสนตภาพอนยงยนจะกลบคนมาสมาตภมตรงนไดอกครงดวยการอนมตของอลลอฮในขณะทเสยงสนบสนนกระบวนการสนตภาพกมน าหนกเพมมากขน การพดคยหรอเจรจาสนตภาพในแบบอสลาม (Model of Islamic Peace Talks)

ควรมองคประกอบหลกพนฐาน 5 ประการ ไดแก มความบรสทธใจ ปฏบตตามแนวทาง

ของทานเราะสลลลอฮ ) มความยตธรรม มดลยภาพ มอบหมาย

ตออลลอฮ ผวจยขอน าเสนอดงแผนภาพท 5.7 มรายละเอยดตอไปน

288

แผนภาพท 5.7 รปแบบการเจรจาสนตภาพเชงอสลาม (Model of Islamic Peace Talks)

ตามแนวทางของทาน เราะสลลลอฮ ( السنة إتباع )

มอบหมาย ตออลลอฮ

(التوكل)

แนวทางแหงดลยภาพ

(الوسطية)

ความยตธรรม

)العدالة(

ความบรสทธใจ

(اإلخالص)

1

2

3 4

5

ขนตอนท 1 การตงสตและคดกรอง

ขอมลอยางถถวน

การศกษาทมาของปญหาความขดแยงอยางมสต เพอใหทราบถงตนเหตทแทจรงของปญหาความ

ขดแยง

ขนตอนท2 ชวงการเจรจาเพอยตความ

รนแรงแบบกลม

เปนการชแจงขอเทจจรงของประเดนขดแยงทเกดขน

กลาวถงคณปการ เพอเลยงการแกปญหาดวยความรนแรง

ขนตอนท 4 การปรกษาผอาวโสเพอหา

ขอสรปในการแกปญหา

การหารอกบทมทปรกษาเพอหาแนวทาแกปญหาหลงจากทไดใชการเจรจา

กระบวนการ

ระดบความรนแรงทลดลง

รนแรงมาก รนแรงนอย

ความขดแยงระหวาง 2 ฝาย

ความขดแยงมากกวา 2 ฝาย

รปแบบการเจรจาสนตภาพเชงอสลาม (Model of Islamic Peace Talks)

องคประกอบการเจรจาสนตภาพเชงอสลาม

ขนตอนท3 ชวงการเจรจาเพอยต

ความรนแรงแบบตวตอตว

เปนการเจรจาเฉพาะระดบบคคลทมอ านาจในการ

ตดสนใจซงมการถกปญหาแบบเจาะลก

289

ผวจยไดรายละเอยดอธบาย รปแบบการเจรจาสนตภาพในแบบอสลาม (Model of Islamic Peace Talks) ดงตอไปน 1) มความบรสทธใจ ( )

เนองจากหลกการทยงใหญและส าคญของศาสนาอสลามนนคอ การบรรลถงความบรสทธใจตอพระองคอลลอฮในทกๆ กจการงาน ซงนกวชาการบางทานไดกลาววา “ความบรสทธใจคอ การททานไมปรารถนาใหการงานททานไดท านนเปนทประจกษแกผใดนอกจากอลลอฮและทานจะไมเทยบเคยงสงใดๆ กบพระองค” และความบรสทธใจคอแกนแทของศาสนาน ดงอลลอฮตรสวา

( :5 )

ความวา “และพวกเขามไดถกบญชาใหกระท าอนใดนอกจากเพอเคารพภกดตออลลอฮเปนผมเจตนาบรสทธในการภกดตอพระองคเปนผอยในแนวทางทเทยงตรง”

(อล-บยยนะฮ : 5)

ดงนนปจจยพนฐานของการเจรจาเพอสนตภาพทส าคญทสด คอ ความบรสทธใจในการพดคยเจรจา เพราะหากการพดคยทมวาระซอนเรน มผลประโยชนทบซอน หรอยงไมสามารถกาวขามก าแพงแหงอคต กเปนเรองยากในการทจะเปดโตะพดคยเจรจาวาดวยสนตภาพจะประสบความส าเรจ

2) ตามแนวทางการแกปญหาของทานเราะสลลลอฮ ( )

ค าวา “สนนะฮ” โดยภาพรวม หมายถง แบบอยางของทานเราะสลลลอฮในกจกรรมตางๆ ของการด าเนนชวต ดงนนการปฏบตตามแบบอยางของทานเราะสลลลอฮในการด าเนนชวตนนเปนสงทอสลามไดก าชบเปนอยางยง เพราะอสลามถอวาทานเราะสลลลอฮเปนผทสามารถด าเนนชวตตามแบบอยางค าสอนของอลลอฮไดสมบรณทสด ดงนนมสลมทกคนจงตองปฏบตตามแบบฉบบของทานเพอจะไดปฏบตตนเปนมสลมใหสมบรณเทาทจะพงกระท าได อลลอฮไดตรสวา

) :21(

290

ความหมาย “ขอสาบานวา แทจรงแลวในตวของศาสนทตแหงอลลอฮนน มแบบอยางทดงามส าหรบพวกเจาทหวงใน (ความโปรดปรานของ) อลลอฮและ (ผลบญใน) วนปรโลก และไดกลาวร าลกถงอลลอฮอยางมากมาย”

(อล-อะหซาบ : 21) ดงนนทกกจการของมสลมจะตองใหสอดคลองกบการกระท าของทานเราะสลลลอฮ

เพราะหากวาไมสอดคลองแลวกไมอาจจะรบประกนไดวาสงทเขากระท านนถกตองและเปนทยอมรบของอลลอฮหรอไม และยงกรณการจดการปญหาความขดแยงอก ยงตองศกษาอยางละเอยดเจาะลก เพราะเปนเรองทละเอยดออน เพราะเปนการแกปญหาทจะน าไปสการสรางเอกภาพ สนตภาพ ละความเปยมสขอยางยงยน ดงนนมสลมจงตองศกษาใหรแจงและเขาใจถงวถชวตและแบบฉบบของเราะสลลลอฮเพอทจะสามารถปฏบตตามไดอยางถกตอง

3) มความยตธรรม )(

ส าหรบเรองความยตธรรม พระองคอลลอฮไดสงบรรดานบและบรรดาเราะสลมาเพอสรางความยตธรรมใหเกดขนในสงคมของมนษย ดงทอลลอฮไดตรสไววา

) :25(

ความหมาย “และโดยแนนอนเราไดสงบรรดาเราะสลของเราพรอมดวยบรรดาหลกฐานอนชดแจงและเราไดประทานคมภร ความยตธรรมลงมาพรอมกบพวกเขา เพอมนษยจะไดด ารงอยบนความเทยงธรรม” (อล-หะดด : 25)

นคอสารตถะบางสวนจากอลกรอานทอลลอฮไดเรยกรองบรรดาผทมความศรทธาตอพระองค ใหสรางความยตธรรมในสงคม และหนงจากตวอยางในความยตธรรมของทานเคาะลฟะฮอษมานมรายงานจากอบยดลลาฮ อบน อะดย อบน อล-กยาร เลาวา เขาไดเขาไปหาทานเคาะลฟะฮอษมาน ในขณะททานถกปดลอม แลวเขากลาววา “แทจรงทานเปนผน าอยางเปนทางการ แนนอนสงทก าลงเกดขนเปนสงททานก าลงเหน ขณะท - อบดรเราะฮมาน อบน อดยส อล-บะละวย – ผน าแหงความวนวายไดเปนผน าละหมาด แลวจะใหฉนออกไปละหมาดพรอมกบเขา” หรอทานเคาะลฟะฮอษมานกลาววา “แทจรงการละหมาดเปนการงานทดทสดส าหรบมนษย ดงนนเมอพวกเขาท าดกจงท าดพรอมกบพวกเขา และหากพวกเขาท าความชวกจงออกหางจากความ

291

ชวของพวกเขา” (al-Bukhari, 1991 : 695) ดงนนในการพดคยเจรจาเพอสนตภาพควรด ารงรกษาไวซงความยตธรรม และนบวาเปนคณสมบตพนฐานทส าคญยงของมนษยทกคนส าหรบการอยรวมกบบคคลอนในสงคม 4) แนวทางแหงดลยภาพ ( )

หลกสายกลางเปนหลกทางธรรมชาตทพระองคอลลอฮไดก าหนดไวในอสลาม และเปนเอกลกษณอนโดดเดนของอสลามและของประชาชาตมสลม ซงมลกษณะของความมดลยภาพในทกสรรพสงทอลลอฮสราง บทบญญตตางๆ ของอลลอฮค านงถงความสมดลในตวของมนษย และวถการด าเนนชวต ไมวาจะเปนความสมดลระหวางจตวญญาณกบวตถ ปรโลก (อาคเราะฮ) กบโลกน (ดนยา) จตใจกบรางกาย ววรณ (วะฮย) กบสตปญญา สทธกบหนาท ปจเจกบคคลกบหมคณะ (ญะมาอะฮ) ความเปนจรงกบอดมคต และระหวางความมนคงทกบความเปล ยนแปลงดงค าด ารสของอลลอฮทวา

) :143(

ความหมาย “และในท านองเดยวกน เราไดใหพวกเจาทงหลายเปนประชาชาตสายกลาง เพอวาเจาทงหลายจะไดเปนสกขพยานแกมวลมนษย และศาสนทต (มหมมด) กจะเปนสกขพยานแกพวกเจา” (อล-บะเกาะเราะฮ : 143)

และทานเราะสลลลอฮกลาววา

) 3/273(

ความหมาย “กจการทดทสด คอการงานทวางอยบนทางสายกลาง” (al-Baihakiy, 1991 : 3/273) ดงนนการพดคยหรอเจรจาเพอสนตภาพ จงเปนการเขารวมพดคยระหวางสองฝายหรอมากกวาสองฝายทมแนวคดบางประการขดแยงกน ซงความเปนทางสายกลางจงตองมความหมายในทางเปนกลางทไมเอยงขางหรอล าเอยงไปทางขางใดขางหนง เปนจดของความมดลยภาพระหวางสองสงหรอหลายสงทมความหมายตรงขามกนหรอขดแยงกน โดยเฉพาะในสภาวะของสงคมปจจบนท

292

เตมไปดวยความขดแยง และการแตกแยก ซงกอใหเกดปญหาตางๆ มากมาย ดวยเหตนเปนความรบผดชอบของผรและนกวชาการอสลามทจะตองน าค าสอนสายกลางทมปรากฏในตวบทอลกรอาน และในแบบฉบบของทานเราะสลลลอฮมาเผยแพรตอสาธารณชนใหมากยงขน เพราะความรความเขาใจในดานนจะกอใหเกดประโยชนสงสดมากกวาความรความเขาใจในอกหลายๆ ดาน 5) มอบหมายตออลลอฮ ( )

สวนหนงจากการเคารพภกดตออลลอฮ (อบาดะฮ) ทยงใหญนนคอ “การมอบหมายกจการงานตออลลอฮ” ผทรงสงสง ผทรงยงใหญในทกการงาน นกปราชญทานหนงกลาววา “ตะวกกลอนหมายถงจตใจทยดมนอยางแทจรงกบอลลอฮวาทรงเปนผน าประโยชนและปกปองจากภยอนตรายตางๆ ไมวาจะเปนในเรองเกยวกบโลกนหรอโลกหนา ตะวกกล คอการทบาวท าการมอบหมายการงานทกอยางใหกบอลลอฮแสดงออกถงการศรทธามนและชดเจนวาไมมผใดทสามารถยงประโยชนหรอใหโทษนอกจากอลลอฮเทานน” (Ibn Rajab al-Hanbali : 2/497) และอลลอฮไดตรสวา

(17 : )

ความหมาย “และหากวาอลลอฮทรงใหความเดอดรอนอยางหนงอยางใดประสบแกเจาแลว กไมมผใดจะเปลองมนได นอกจากพระองคเทานนและหากพระองคทรงใหความดอยางหนงอยางใดประสบแกเจา แทจรงพระองคนนทรงเดชานภาพเหนอทกสงทกอยาง” (อล-อนอาม : 17)

ฉะนน หลกพนฐานประการสดทายของการพดคยเจรจาเพอสนตภาพ หลงจากทไดด าเนนตามหลกการทกลาวมาทงหมด คอ การมอบหมายทกกจการงาน ทกความพยายามในการรวมกนแกปญหาความขดแยง พรอมทงวงวอนขอดอาอใหปญหายตลง สวนความส าเรจเปนลขตทมาจากพระองคอลลอฮอยางไรกตามการพดคยดงกลาวจะตองด าเนนการอยางเปนระบบและตอเนอง เพอแสดงใหเหนความจรงใจของฝายรฐในการแกไขปญหา ไมท าไปตามกระแสและไมใชการพดเชงยทธวธเพอประโยชนในการหาขาว ทส าคญคอตองใหความมนใจกบกลมทเขารวมพดคยวาจะไดรบความปลอดภย ไมจบตว ไมถกหกหลง หรอขนบญชด า อนเปนพนฐานของการสรางความเขาใจระหวางกนตอไป กลมขบวนการทจะพดคยดวยสามารถท าไดหลากหลายกลมและหลากหลายระดบ ทงระดบสงคอแกนน าความคด ระดบกลางคอกลมทน านโยบายไปปฏบตหรอระดบปฏบตการกไดโดย

293

แตละกลมอาจเชอมตอกน อยางไรกตามการทกลมขบวนการมการสบตอกนมาหลายรนหลายยคสมยและยงไมมเอกภาพเพยงพอ ส าหรบขนตอนของการเจรจาสนตภาพทเกดขนในยคสมยของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานผวจยไดแยกรายละเอยดออกเปน 4 ขนตอน ดงตอไปน

ขนตอนท 1 การตงสตและคดกรองขอมลอยางถถวน เรมจากการเรยงล าดบเหตการณความขดแยงทเกดขนวามทมาของปญหาจากสาเหตประการใด โดยหลกเลยงการพดคยเจรจาในขณะทเหตการณก าลงรอนแรง มงตระหนกถงการแกปญหาความขดแยงดวยสนตวธ หลกเลยงการสญเสยเลอดเนอชวต ในยคสมยดงกลาวทานอษมาน ไมยนยอมปฏบตตามค าเรยกรองทขาดความชอบธรรมของกลมทตงตนเปนกบฏ โดยทานไดใชวธการเจรจาสนตภาพในขนตนดวยการท าความเขาใจตอปญหาอยางใชสต ซงจะน าไปสการวเคราะหตนตอหรอรากเหงาของปญหากอนทจะมการพดคยเจรจาในล าดบขนตอไป

ขนตอนท 2 ชวงการเจรจาเพอยตความรนแรงแบบกลม ขนตอมาเปนชวงของการพดคยเพอสนตภาพในระดบกลม ซงในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมานการพดคยในขนทสองนเนนการพดคยเพอชแจงขอเทจจรงของประเดนปญหาทกลมกบฏไดครหาและใสรายตอทานเคาะลฟะฮอษมานเปนการพยายามพดจาเพอหวานลอมใหฝายทมความขดแยงเลยงการแกปญหาความดวยความรนแรง เนอหาของการพดคยจะเนนการกลาวถงคณปการทไดสรางไวในอดต นอกจากน ทานเคาะลฟะฮอษมานไดกลาวถงความประเสรฐทเกดขนในระหวางสมยทอยพรอมกบทานเราะสลลลอฮและสดทายทานบอกถงผลกระทบรายแรงทจะเกดขนหากเลอกการแกปญหาดวยความรนแรงดงนน ในขนนจงเปนการเรยนรและยอมรบความคดเหนทแตกตางกนของฝายทเกดความขดแยงโดยปราศจากการยดตดกบความรสกของตนจนกระทงลมความถกตองชอบธรรม

ขนตอนท 3 ชวงของการเจรจาเพอยตความรนแรงแบบตวตอตว หลงจากการเจรจาในระดบกลมไมเกดประสทธผลตามทคาดหวงแลวขนตอไปจะเปนการเจรจาเฉพาะระดบบคคลทมอ านาจในการตดสนใจ หรออาจเรยกวาแบบตวตอตว โดยในยคสมยของทานเคาะลฟะฮอษมานทานไดมการเจรจากบเศาะอศออะ อบน ศหาน ซงเปนตวแทนของกลมกบฏเปนการถกปญหาแบบเจาะลก (Discuss) น าประเดนปญหาความเหนทแตกตางกนในแตละแงมมมาพดคยกนการพดคยในยคสมยทานเคาะลฟะฮอษมานเปนการน าขอเทจจรงของบทบญญตหรอสาเหตทมาของโองการอลกรอานมาแลกเปลยนหรอกลาวอางประกอบการพดคย การพดคยในขนตอนนจะน ามาซงขอสรปทจะเปนประโยชนตอการจดการความขดแยงทเกดขนได

294

ขนตอนท 4 การปรกษาผอาวโสเพอหาขอสรปในการแกปญหา การหารอกบทมทปรกษาอาวโส เพอหาแนวทางการแกปญหาหลงจากทไดมการใชความพยายามในการเจรจาและประนประนอมหลากหลายรปแบบแลว ซงในยคสมยดงกลาวหลงจากททานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไดพยายามใชวธการพดคยเจรจาในรปแบบตางๆ แตไมประสบผลส าเรจ อกทงเหตการณกยงทวความรนแรงมากยงขน ทานจงปรกษาหารอกบบรรดาแกนน าอครสาวก ไดแก อะลย อบน อบฎอลบ และอบดลลอฮ อบน สะลามถงเหตการณดงกลาว ในการนอบดลลอฮไดใหค าแนะน าแกทานอษมาน อบน อฟฟานวาใหยตการเจรจาทกรปแบบเนองจากวาหากทานถกสงหารเหตการณครงนจะเปนปรากฏการณส าคญและเปนไปตามค ากลาวททานเราะสลลลอฮไดเคยกลาวถงไว ความวา “ในวนนนผทยอมจ านนถกอธรรมจะถกสงหาร” อบน อมรกลาววา “เมอฉนมองออกไปปรากฏวาบคคลททานเราะสลลลอฮก าลงกลาวถง คออษมาน อบน อฟฟาน” (Ahmad, 1995 : 1/551) ฉะนนทานจงปลอยวางใหเหตการณด าเนนไป และทานเลอกทจะรกษาสนตภาพแกประชาคมมสลมโดยยอมใหทานเปนฝายถกอธรรมแทน โดยสรปกลาวไดวา การเจรจาสนตภาพในครงน หากพจารณาในมตของการรอดพนจากการถกสงหารของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานอาจถอวาการเจรจาในครงนไมประสบความส าเรจ แตหากพจารณาในมตของการรกษาความเปนเอกภาพของประชาคมมสลมในยคสมยดงกลาวแลว การททานเคาะลฟะฮอษมานยนยอมจะสละชวตเพอแลกกบสนตภาพทยงยนกวา อนนถอวาเปนความส าเรจทมาจากการเจรจาเพอสนตภาพ อยางไรกตาม ปญหาและอปสรรคในการใชรปแบบการเจรจาเพอสนตภาพในการจดการความขดแยงคอการเจรจาเพอสนตภาพทเกดขนอยางเรงดวนโดยไมไดผานกระบวนการหรอวเคราะหรากเหงาของปญหา และไมไดด าเนนการตามรปแบบทควรจะเปน ประการตอมาหากการเจรจาโดยปราศจากความบรสทธใจ ด าเนนการโดยไมไดศกษาแนวทางการแกปญหาของทานเราะสลลลอฮและไมมความเปนธรรมในการแกปญหาแลวเปนเรองยากทการพดคยเจรจาจะประสบความส าเรจ เพราะความยตธรรมเปนปญหาใจกลางของความขดแยงทเกดขน หากกระบวนการยตธรรมถกท าลายกเปนเรองทหางไกลทจะน าไปสการสรางสนตภาพ ดงนนแนวทางในการเจรจาเพอสนตภาพจะตองวางอยพนฐานของรปแบบดงทไดเสนอผานมาแลว ดงนน พลวตทควรเกดขนจากการเจรจาเพอสนตภาพเชงอสลาม คอ การลดปรมาณความขดแยงจากทรนแรงใหเบาลงตามล าดบ เพราะขนตอนการเจรจาวางอยบนพนฐานของใครครวญปญหาอยางมสตและคดครองขอมลอยางรอบคอบ จากนนควรใชรปแบบการเจรจาเพอยตความรนแรงทหลากหลายอาจจะใชรปแบบเจรจาเปนกลม หากยงไมประสบความส าเรจเปลยนเปนการเจรจาแบบตวตอตวเพราะเปนโอกาสในการถกในรายละเอยดเจาะลก และสดทายหากยงหาขอสรปไมไดใชการปรกษาผอาวโสทมความเชยวชาญหรอมประสบการณในการแกปญหาความขดแยงเพอยตในการพดคยเจรจา

295

โดยสรป รปแบบการจดการความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเพอประยกตใชในการแกปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใต ม 3 รปแบบ ประกอบดวย 1) กระบวนการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน (Model Conflict Management of Uthman Ibn Affan) เปนรปแบบทมงเนนการสรางความสมานฉนท ทานปฏเสธการใชความรนแรง เนองจากมความตระหนกดวาแนวทางสนตวธจะเปนทางออกของการแกปญหาความขดแยงไดดทสด 2) การสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) รปแบบการจดการความขดแยงอกรปแบบทพบในยคสมยของเคาะลฟะฮอษมานคอการใชกระบวนการทใหผมความเกยวของไดมการปฏสมพนธกนอยางลกซงท าใหเกดการพดคยสนทนาระหวางบคคลหรอกลมบคคลทเกยวของในสถานการณความขดแยงหนงๆ โดยการพดคยจะมงเนนใหเกดความเขาใจอนดแกทกฝาย 3) การเจรจาสนตภาพเชงอสลาม (Model of Islamic Peace Talks) ในยคสมยเคาะลฟะฮอษมานพบวาทานมการแสดงเจตจ านงอยางชดเจนทจะเปดโตะเจรจาสนตภาพเพอปรบลดระดบปญหาความขดแยงท เกดขน ซงแสดงถงวาทานตองการแกปญหาดวยสนตวธ และพยายามหลกเลยงความสญเสยอนจะเกดขนกบพนองมสลมดวยกนเอง

296

บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การศกษาวจยเรอง “รปแบบการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานกบการประยกตใชในสามจงหวดชายแดนภาคใต” โดยในสวนนผวจยไดน าเสนอวตถประสงคการวจย ค าถามในการวจย ความส าคญและประโยชนของการวจย วธด าเนนการวจย สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ ดงน วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

2. เพอศกษาปญหาความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน 3. เพอศกษาปญหาความขดแยงทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต 4. เพอสงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของทาน

เคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

ค าถามในการวจย

1. ชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานในดานตางๆ ทมความโดดเดนเปนอยางไร 2. ปญหาความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน ทส าคญ ประกอบดวยปญหาอะไรบาง 3. ปญหาความขดแยงทเกดขนในบรบทพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตมสาเหตของปญหามาจากอะไร และมปจจยทหนนน าสงผลใหเกดปญหาความขดแยงหรอไม อยางไร 4. รปแบบการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเปนอยางไร และสามารถน ามาประยกตเปนแนวทางในการจดการความขดแยงของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตอยางไร ความส าคญและประโยชนของการวจย

1. ผลการศกษาท าใหทราบถงชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานในมตตางๆ ทมความถกตองและสมบรณ

297

2. ผลการศกษาท าใหทราบถงสภาพทางสงคมและปญหาความขดแยงทเกดขนในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน รวมถงแนวทางการปฏบตในการแกไขปญหาในยคสมยดงกลาว

3. สามารถน าบทเรยนการจดการความขดแยงในอดตมาเปนแนวทางในการก าหนดนโยบายเพอแกปญหาความขดแยงของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตได

4. สามารถน ารปแบบการบรหารจดการความขดแยงตามแนวทางอสลามทปรากฏในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน มาปรบใชในการจดการความขดแยงใหเหมาะสมกบยคปจจบนได

5. สามารถใชเปนขอมลพนฐานในการอธบายเหตการณความขดแยงทก าลงเกดขนในปจจบนตลอดจนสามารถเปนขอมลวชาการพนฐานทางประวตศาสตรและรฐประศาสนศาสตรอสลามแกนกวชาการและผสนใจศกษาคนควา วธด าเนนการวจย

การวจยนเปนการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) โดยเนนการศกษาขอมลทางประวตศาสตร (Historical Research) การน าเสนอผลการศกษาเปนแบบพรรณนาวเคราะห (Analytical Description) โดยผวจยมงศกษาเกยวกบการจดการเหตการณความขดแยงทเกดขนในสมยของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเพอใหการวเคราะหขอมลมความสมบรณยงขน ผวจยจงเรมตนดวยการศกษาถงชวประวตของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเพอวเคราะหถงความเชอมโยงของคณลกษณะอนโดดเดนและผลงานทส าคญในยคสมยของทาน ตลอดจนกรณปญหาความขดแยงตางๆ ทเกดขนในยคสมยดงกลาว เพอน าไปสการสงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงทสอดคลองตามแนวทางอสลาม ตลอดจนสามารถน ามาประยกตกบสถานการณความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ผวจยไดแบงวธด าเนนการวจยเปน 2 ระยะ โดยมรายละเอยดดงตอไปน ระยะท 1 การศกษาขอมลเชงเอกสาร ศกษาการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน

อฟฟานจากการศกษาคนควาคมภรอลกรอาน อล-หะดษ วรรณกรรม และเอกสารทเกยวของ มรายละเอยด ดงตอไปน

1.1 การทบทวนแหลงขอมลการศกษาครงนผวจยไดทบทวนวรรณกรรมจากแหลงขอมลตางๆ ดงตอไปนเอกสารชนปฐมภม (Primary Source) ไดแกคมภรอลกรอาน และบรรดาโองการทเกยวของกบความขดแยงและการแกปญหาหะดษตางๆ ทเกยวของกบความขดแยง หรอทพาดพงถงทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานและบรรดาผทรวมงานบรหารกบทาน

298

ตลอดจนเหตการณตางๆ ทเกดขนในสมยการปกครองของทานหนงสอประวตศาสตรทมเนอหาเกยวของกบการปกครองของเคาะลฟะฮอษมานในรปแบบตางๆ เอกสารชนทตยภม (Secondary Source) ไดแก หนงสอตฟซรอลกรอาน หนงสออธบายหะดษ หนงสอประวตศาสตรทอธบายเหตการณตางๆ ทเกยวของกบเรองวจย และเอกสารชนตตยภม (Tertiary Source) ไดแก หนงสอนามานกรม เปนตน

1.2 การรวบรวมขอมลผ วจยใชหลกเกณฑและแนวทางในการเกบรวบรวมขอมล ดงน

1.2.1 รวบรวมตวบทอลกรอาน และอล-หะดษทเกยวของกบความขดแยงและการจดการความขดแยง ไมวาในดานหลกการหรอวธการปฏบต พรอมทงดอรรถาธบายจากหนงสอตฟซรและค าอธบายอล-หะดษประกอบ

1.2.2 รวบรวมสายรายงานของเศาะหาบะฮ (หะดษเมากฟ) และสายรายงานของตาบอน หรอตาบอตตาบอน (หะดษมกตอ) ทเกยวของกบเหตการณตางๆ ซงเกดขนในสมยการปกครองของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

1.9.2.3 รวบรวมขอมลทางประวตศาสตรทเกยวของกบสภาพความขดแยงและการเมองการปกครองในสมยของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานจากเอกสารในระดบปฐมภม

1.9.2.4 รวบรวมค าอธบายและบทวเคราะหของขอมลดงไดกลาวขางตน จากหนงสออางองประเภทตางๆ ทงในระดบทตยภมและตตยภม

6.1 สรปผลการวจย

ขอคนพบจากการศกษาวจยรปแบบการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานกบการประยกตใชในสามจงหวดชายแดนภาคใต มรายละเอยดดงตอไปน

ขอคนพบวตถประสงคของการวจยขอท 1 ผลการศกษาพบวา ชวประวตของทาน

เคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานในดานตางๆ มดงน 1. ชวประวตโดยสงเขป อษมาน อบน อฟฟาน อบน อบลอาศ อบน อมยยะฮ อบน อบดชมส อบน อบดมะนาฟ อบน กศอย อบน กลาบ วงศตระกลของทานไปบรรจบกบเชอสายของทานเราะสลลลอฮทอบดมะนาฟ มารดาของทานชออรวา บนต กรอยซ อบน เราะบอะฮ อบน หะบบ อบน อบดชมส อบน อบดมะนาฟ อบน กศอย อบน กลาบ ทานอษมานถอก าเนดป ค.ศ.573 ในตระกลกรยชจากเผาอมยยะฮ ซงเปนอดตชนชนผปกครองในนครมกกะฮ ตามทศนะทถกตอง

299

ทานถกก าเนดหลงจากเกดเหตการณปชางผานไป 6 ป บางทศนะใหความเหนวา ทานก าเนดทเมองฏออฟ โดยทมอายนอยกวาทานนบมหมมดประมาณ 5 ป ทานไดรบอสลามโดยการเชญชวนของอบบกรเมออาย 34 ป และทานไดแตงงานกบบตรของทานเราะสลถง 2 คน ไดแก รกอยยะฮและอมมกลษม ทานอษมานไดแตงงานหลงจากเขารบอสลามแลวกบบรรดาผหญงจ านวน 8 คน มบตรทงหมดรวม 15 คน เปนบตรชาย 10 คน และเปนบตรหญง 5 คน

2. คณปการและการเสยสละในหนทางของอลลอฮ ทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน เปนคนหนงทพระองคอลลอฮไดประทานความร ารวยมงคง ทานเปนนกธรกจทมทรพยสนมากมาย แตทวาทานไดใชทรพยสนจากความร ารวยนไปในการเชอฟงปฏบตตามอลลอฮและแสวงหาความพอพระทยจากพระองค ทานเปนคนหนงทแขงขนและรบเรงในทกความดงามโดยไมเคยค านงถงความยากจน ชวงระยะเวลาประมาณ 12 ป ในการด ารงต าแหนงเคาะลฟะฮของทานอษมาน อบน อฟฟาน ประวตศาสตรไดบนทกไวแลววาทานไดสรรคสรางคณปการใหแกโลกอสลามไวอยางมากมาย สวนหนงไดแก ซอบอน ารมะฮ ขยายมสยดนะบะวย จดเตรยมกองทพยามยากในสงครามตะบก และการรวบรวมอลกรอาน

3. คณลกษณะอนโดดเดน เคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเปนคนทมคณลกษณะแหงผน าอยางแทจรง โดยทคณลกษณะตางๆ ลวนเปนคณลกษณะผน าแหงพระผอภบาล เมอไดศกษาถงชวประวตของทานอยางละเอยด สามารถสรปถงคณลกษณะอนโดดเดนของทานประกอบดวย มความรและมวฒภาวะในการชแนะ มความสขมรอบคอบ มความยดหยนและประนประนอม มความออนโยน ใหอภย มความนอบนอมถอมตน มความละอาย มจตใจกศล มความกลาหาญ มความอดทน มความยตธรรม มความเครงครด มความมกนอย มการสรรเสรญขอบคณ ตดตามขาวคราวความเคลอนไหวของประชาชน และมการคดเลอกจดสรรผเชยวชาญเฉพาะดาน

4. บทบาทในการพชตแควนเมองตางๆ สมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน

อบน อฟฟานเปนชวงระยะเวลาทอสลามไดขยายไปอยางกวางขวางทวสารทศ มการพชตแควนเมองตางๆ อยางมากมาย การเขาพชตตามทศตางๆ ซงประกอบดวย ทางดานทศตะวนออก สามารถพชตอาเซอรไบญานและอารมเนย สะอด อบน อล-อาศ เขาพชตตาบารสถาน ทางดานแควนเมองชาม หะบบ อบน มสละมะฮ อล-ฟฮรย เขาพชตอารมเนยและไบแซนไตน และสามารถพชตไซปรสได ทางดานแควนเมองอยปต พชตอเลกซานเดย และอาฟรกา และทานเปนคนแรกทมการจดตงกองทพเรอขน

300

5. แนวทางในการบรหารจดการรฐ ทามกลางวกฤตความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานหลายๆ ดาน แตทานสามารถใชนโยบายทสามารถน าพารฐกาวไปสความส าเรจได นโยบายของทานสวนหนงไดแก ทานไดประกาศนโยบายทางการเมองหรอแนวทางในการบรหารรฐวาทานจะยดแนวทางของอลลอฮ (กตาบลลอฮ) และแบบฉบบของเราะสลลลอฮ (สนนะฮ) และท านองเดยวกนจะใหความเสมอภาคเทาเทยมกนแกประชาชน ตลอดจนทานจะใชความสขม รอบคอบ มเหตผล ประนประนอมในทกเรองยกเวนเรองการลงโทษแกผทละเมด ทานไดสงสาสนถงผปกครอง ผน ากองทพ เจาหนาทการคลงผเกบภาษอากร และประชาชนทวไป เคาะลฟะฮอษมานไดประกาศใชธรรมนญ ( ) สงสดในการบรหารรฐ

ประกอบดวยคมภรแหงอลลอฮ ( ) แบบฉบบของเราะสลลลอฮ ( ) และแนวทางในการ

บรหารจดการรฐของทานเคาะลฟะฮอบบกรและอมร ทานใชหลกการปรกษาหารอ ( ) หลก

ความยตธรรม ( ) และหลกความอสรเสรภาพ ( )

ขอคนพบวตถประสงคของการวจยขอท 2 ผลจากการศกษาพบวา สภาพปญหา

ความขดแยงทเกดขนในยคการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานม 2 สวน คอ

สวนทหนง ประเดนปญหาความขดแยงทมสายรายงานถกตอง ไดแก กรณไมเขารวมสมรภมบะดร ซงเกดขนใน ป ฮ.ศ.2 การออกศกครงนทานเราะสล

ไดกระตนสงเสรมใหบรรดาเศาะหาบะฮออกไปเพอเผชญหนากบพวกกรยช และจะคดเอาผเขารวมอยางรบเรงเฉพาะบคคลทมความพรอมเทานน อนเนองจากความรบรอนในครงนไมทนไดรอการมาของชาวอล-อะวาลย และเวลาดงกลาวทานหญงรกอยยะฮ บตรเราะสลลลอฮก าลงปวยหนกมความจ าเปนอยางยงจะตองมคนคอยดแลรกษาอยางใกลชด และผทมความเหมาะสมมากทสดกคอสาม ดวยเหตผลดงกลาวทานเราะสลสงใหอษมาน อบน อฟฟานอยนครมะดนะฮเพอทจะไดดแลรกษาภรรยา การททานไมไดเขารวมในสมรภมบะดรเปนทมาของการใสไคลตอทาน กรณการถอยรนจากการตอสในสมรภมอหด ซงเกดขนในเดอนเชาวาล ป ฮ.ศ.3 เปนการเผชญหนาระหวางมสลมกบพวกมชรกน ใกลกบบรเวณภเขาอหดซงตงอยทางดานทศเหนอของนครมะดนะฮ ในชวงแรกของการตอสกองทพมสลมไดรบชยชนะ โดยไดสงหารพวกมชรกนไปเปนจ านวนหนง หลงจากนนผลลพธจากการททหารมสลมบางสวนฝาฝนตอค าสงของทานเราะสลลลอฮ จงสญเสยฐานทมนเพราะพวกเขาไดเรมรบกบฆาศกโดยขาดการวางแผน จนกระทงพวกเขาไมสามารถแยกแยะวาใครเปนใคร และเพลยงพล าในทสด จากนนทหารสวนใหญไดวงหนจากสนามรบและบางสวนไดถอยหางไปอยขางๆ โดยไมไดตอสแตอยางใด จงสงผลใหมผเสยชวต จากเหตการณนกลมทตงตนเปนกบฏตอทานเคาะลฟะฮอษมานไดกลาวใสรายโดยไมไดสนใจใยดตอการใหอภย

301

โทษจากอลลอฮแตประการใด ยงไปกวานนยงประณามและสรางกระแสวาทานเคาะลฟะฮอษมานเปนผทถอยรนหนจากสงครามอหด จากการใสรายดงกลาวเปนหลกฐานทบงชอยางชดเจนวาพวกเขาไดสรางประเดนขนมา ไมใชเรองของการวนจฉยปญหาทผดพลาดแตทวาเปนประเดนของผทหลงผดทมงสรางความเสอมเสยท าลายเกยรตยศชอเสยง

กรณการเขารวมสตยาบนอล-รฏวานลาชา การท าสตยาบนในครงนเกดขนตนเดอนซลกอดะฮ ป ฮ.ศ.6 ใตตนสะมเราะฮ เปนสถานทตงอยใกลกบมกกะฮมชอเรยกวาอล-หดยบยะฮ โดยทเราะสล โดยเชญชวนหลงจากทไดสงทานอษมาน เปนทตไปเจรจากบชาวมกกะฮและอธบายถงวตถประสงคในการเดนทางมาของบรรดามสลม เพอจะมาท าอมเราะฮไมใชมาเพอการสรบ แตปรากฏวาทานอษมานเดนทางกลบมาลาชา และมขาวลอวาพวกมชรกนไดสงหารทานอษมานเสยแลว ดวยเหตนบรรดาเศาะหาบะฮไดท าสตยาบนวาจะสงหารพวกมชรกน เปนการลางแคนใหแกทานอษมานหลงจากพจารณาขาวลอดแลว เปนไปไดวาทานอษมานยงไมเสยชวต ทานเราะสลไดเอามออกขางของทานมาท าสตยาบนแทนใหแกทานอษมานการททานอษมานไมไดเขารวมท าสตยาบนในครงนเปนอกประเดนปญหาทกลมมอคตน ามาสรางความชอบธรรมในการท าลายชอเสยงของทาน กรณทดนสงวน (อล-หมา) กลมกบฏไดแสดงตนอยางชดเจนหนงจากสาเหตทพวกเขาตตนออกจากการเชอฟงปฏบตตามเคาะลฟะฮอษมานคอเรองทดนสงวนหากทวาพวกเขาไมรชดวาเปนสถานทตรงไหนททานอษมานไดสงวนไว และเปนทปรากฏชดจากค าตอบโตของเคาะลฟะฮอษมานไดบอกวาวตถประสงคของทดนสงวนเพอเปนสถานทส าหรบเลยงอฐซงไดจากการเกบซะกาต แลวพวกเขากไมไดคดคานแตประการใด ในค าโตตอบของเคาะลฟะฮอษมานแกชาวอยปตเปนการเพยงพอ ทานอษมานไมไดท าอตรกรรมในเรองการสงวนทดน เพราะกอนหนานทานเราะสลลลอฮเคยสงวนทดน ตอจากนนทานเคาะลฟะฮอมรกเคยสงวนทดนทอช-ชะรอฟ (สถานทซงตงอยใกลกบมกกะฮ) และทอล-เราะบะซะฮ (สถานทซงตงอยระหวางมกกะฮกบมะดนะฮ) เพอใชในการเลยงอฐทไดจากการเกบซะกาต

กรณการรวบรวมอลกรอาน มปรากฏจากสายรายงานทถกตอง (เศาะฮห) เลาวา บรรดากลมคนทตงตนเปนกบฏตอเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานพวกเขาไดกลาวต าหนตอการรวบรวมอลกรอานทเกดขนในสมยของทานอษมาน และทานอะลยไดกลาวกบพวกเขาวา “โอมวลมนษยชาตพวกทานทงหลายอยาไดเกนเลยตอทานอษมาน อยาพดถงเขานอกจากในเรองทดงาม หรอใหพดถงเขาในเรองดๆ ทเกยวของกบอลกรอาน ขอสาบานตออลลอฮเขาไมไดกระท าสงใดทเกยวของกบอลกรอานนอกจากเปนสงทคนสวนมากจากพวกพวกเราเปนทรบรกน” และมสายรายงานทถกตอง (เศาะฮห) เชนเดยวกนไปยงอบมจญลซ ซงเสยชวตในป ฮ.ศ.106 หรอป ฮ.ศ.109

302

เขากลาววา “พวกเขาไดต าหนตอทานอษมานในเรองการท าลายอลกรอาน แตพวกเขาไดศรทธาในสงทอษมานเขยนไปหาพวกเขา”

กรณของอบดลลอฮ อบน สะบะอ เขาเปนทรจกกนในนามอบน เสาดาอ เปนชาวยวคนหนงจากศอนอาอ เขารบอสลามในสมยของเคาะลฟะฮอษมานโดยมเจตนาทจะใชประโยชนจากความกาวหนาและความรงเรองของมสลม เขาตงถนฐานอยในนครมะดนะฮเพอทจะเขาไปสอดแนมกจการภายในและหาจดออนของมสลม

สวนทสอง ประเดนปญหาความขดแยงแตปรากฏวาเปนสายรายงานออน (เฏาะอฟ) ไดแก

กรณการไมยอละหมาดททงมนา ปรากฏวาทานเราะสลชวงประกอบพธหจญเวลาทพ านกอย ณ ทงมนาทานจะยอละหมาดจาก 4 รอกอะฮ เหลอเพยง 2 รอกอะฮ รวมทงทานเคาะลฟะฮอบบกร เคาะลฟะฮอมร ทงสองกปฏบตตามแบบฉบบดงกลาว สวนเคาะลฟะฮอษมาน ในชวง 6 ปแรกของการด ารงต าแหนงเคาะลฟะฮกปฏบตเชนเดยวกน แตในเวลาตอมาทานไดวนจฉย (อจญตฮาด) ใหมและไดละหมาดเตม 4 รอกอะฮ จากดงกลาวสงผลใหบรรดาเศาะหาบะฮจ านวนหนงมความเหนขดแยง สวนหนงไดแก อบน อมรไดอธบายวาแบบอยางของทานเราะสลตองละหมาดยอ เสมอนททานเราะสลไดถอปฏบตมาและรวมถงการปฏบตของทานอบบกร อมร และอษมาน ในชวงแรกของการด ารงต าแหนง โดยสรปแลวทานเคาะลฟะฮอษมานไดอธบายถงสาเหตของการละหมาดเตม 4 รอกอะฮ ทานเปนผวนจฉยปญหา (มจญตะฮด) พรอมทงมหลกฐาน ทานเปนปราชญอาวโสของบรรดาเศาะหาบะฮในดานนตศาสตรอสลามและมความเชยวชาญโดยเฉพาะเรองการประกอบพธหจญ

กรณการลงโทษอมมาร อบน ยาสรกลมบคคลทตงเปนกบฏไดต าหนวารายตอเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานอกประการคอกรณการลงโทษอมมาร อบน ยาสรไมพบวาสายรายงานทบอกวาทานเคาะลฟะฮอษมานไดลงโทษอมมาร อบน ยาสร เปนสายรายงานทเศาะฮห และกลมทตงตวเปนกบฏกไมไดหยบยกประเดนนมาเปนเหตผลในการออกจากเชอฟงปฏบตตามตอทานเคาะลฟะฮอษมานแตอยางใด กรณสงปลดอบดลลอฮ อบน คอยส หรอเปนทรจกกนในนามอบมซา อล-อชอะรย ซงเปนทรกใครของประชาชนจากการเปนผปกครองนครบศเราะฮ แลวไดท าการแตงตงอบดลลอฮ อบน อามร ผมอายเพยง 24 หรอ 25 ปเทานน โดยอบดลลอฮ อบน อามร มศกดเปนลกพลกนองกบทานเคาะลฟะฮอษมานซงเปนประเดนทวาทานแตงตงใหเครอญาตไดรบต าแหนง กรณสงปลดมฆเราะฮ อบน ชอบะฮ จากการเปนผปกครองนครกฟะฮ จากนนไดแตงตงสะอด อบน อบวคคอศ ในเวลาตอมาไดแตงตงอล -วะลด อบน อกบะฮ ซงมศกด เปนลกพลกนองกบเคาะลฟะฮอษมาน ซงอล-วะลด อบน อกบะฮ ยงมขอหาวาเปนคนทชอบเสพสราอกตางหาก

303

กรณนโยบายการบรหารกองคลงของทานเคาะลฟะฮอษมานกไดมการเปลยนแปลงมากขน ทานไดใชระบบดวานอล-อะฎออ (องคการเพมทรพยและการบรการอดหนน) อยางงายดาย ซงมความแตกตางเปนอยางมากกบในสมยของทานเคาะลฟะฮอมรซงหากทานจะมอบทรพยสนจากบยตลมาลใหแกประชาชนทวไปตามความจ าเปนของทกคนกตาม แตทานจะมความรอบคอบในเรองนอยางทสด กรณไมไดด าเนนการตดสนคศอศ (สงหารเปนการตอบแทน) แกอบยดลลาฮ อบน อมร อบน คอฎฎอบ กรณทเขาเปนคนสงหารอล-ฮรมซาน คนรบใชของอะมรลมอมนนหลงจากทเขาไดเขารบอสลาม และผลจากการวจยยงพบวา ความขดแยงทเกดขนในสมยการปกครองของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานสามารถแบงออกเปน 5 ดาน ประกอบดวย (1) ดานการเมองการปกครอง ไดแก กรณการไมไดเขารวมสมรภมบะดร กรณการถอยรนจากสมรภมอหด กรณการเขารวมท าสตยาบนอล-รฎวานลาชา กรณการสงปลดอบมซา อล-อชอะรย และกรณการสงปลดมฆเราะฮ อบน ชอบะฮ (2) ดานสงคม ไดแก กรณของอบดลลอฮ อบน สะบะอ กรณผปกครองบางคนใชชวตอยางฟมเฟอย และกรณการเนรเทศอบซร อล-ฆฟารย (3) ดานการปฏบตศาสนา ไดแก กรณการรวบรวมอลกรอาน และการไมไดละหมาดยอททงมนา (4) ดานเศรษฐกจ ไดแก กรณการจดสรรทดนสงวน กรณการอนญาตใหครอบครองทดนโดยอสระ และกรณนโยบายการบรหารกองคลงทเปลยนไป (5) ดานกระบวนการยตธรรม ไดแก กรณการลงโทษอมมาร อบน ยาสร และกรณททานไมไดด าเนนการตดสนคศอศตออบยดลลาฮ อบน อมร

ขอคนพบจากวตถประสงคของการวจยขอท 3 ผลจากการศกษาปญหาความขดแยงทเกดขนในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต มรายละเอยดดงน

ปญหาความขดแยงท เกดขนในพนทของสามจงหวดชายแดนภาคใต มความเกยวของกบองคประกอบเชงพนทดานตางๆ สามารถแบงออกไดเปน 7 ดาน ประกอบดวย ดานการเมองการปกครอง ดานศาสนาและความเชอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคมและวฒนธรรม ดานการศกษา ดานกระบวนการยตธรรม และดานประวตศาสตร ซงมรายละเอยดดงน

1. ดานการเมองการปกครอง การเกดความขดแยงในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมการน าไปเชอมโยงกบประเดนความเชอทางศาสนา อกทงมมมมองทแตกตางกนระหวางภาครฐกบประชาชนในพนท จากปจจยดงกลาวนจงถกหยบยกมาเปนประเดนทางการเมองทเออตอการกอใหเกดความขดแยง จนกระทงกลายมาเปนความรนแรงในทสด

2. ดานศาสนาและความเชอ แมศาสนาจะไมใชสาเหตของความขดแยงในพนทโดยตรง แตกมความเชอวาศาสนาอสลามไดถกน ามาอางเพอสรางความชอบธรรมใหกบการกระท า

304

ของผกอความไมสงบในพนท โดยพบวาการกระท าดงกลาวไดกลาวถงหลกค าสอนทางศาสนาทจะใชสทธในการปกปองตนเองจากผรกรานและผไมศรทธาในอสลาม (nonbeliever) จดหมายของค าสอนดงกลาวเปนการรกษาพระองคอลลอฮและผดงความยตธรรมแกศาสนาอสลาม หากพจารณาในมตดงกลาว ศาสนาอสลามไดกลายเปนขออางของคนบางกลมซงเปนคนกลมนอยในพนทเพอใชเปนเหตผลหลกในการตอสกบอ านาจรฐไทย

3. ดานเศรษฐกจ มสาเหตส าคญมาจาก 2 ปจจยหลก คอ 1) ปญหาความยากจน เกดจากการมภาวะเจรญพนธสงซงเปนภาวะทน าไปสอตราการเกดคอนขางสง การไมไดรบการศกษาตามระบบหรอหากไดรบการศกษากไมตรงกบงานทม ซงเปนสาเหตท าใหประชาชนในพนทบางสวนตองอพยพไปหางานท านอกพนท 2) ปญหาสทธในการเขาถงทรพยากรธรรมชาต พบวาประชาชนในพนทขาดโอกาสในการใชทรพยากรธรรมชาตในชมชนของตน เนองจากกฎระเบยบของรฐและอ านาจอทธพลของกลมทนทงในพนทและนอกพนทเขามาแสวงหาผลประโยชนดวยการอาศยชองโหวของอ านาจรฐ เชนเดยวกบการพฒนาพนทจงหวดชายแดนภาคใตทรฐมกจะเปนผก าหนดและตดสนใจเพยงฝายเดยว ซงเปนอกปจจยหนงทใหเกดความขดแยงตามมา

4. ดานสงคมและวฒนธรรม ภาครฐยงขาดความรความเขาใจในอตลกษณความเปนมสลมของประชาชนในพนท จงกลายเปนการกดทบอตลกษณของความเปนมสลม และถกแทนทดวยความเปนไทยทภาครฐพยายามสรางใหกบประชาชนในพนท จงสงผลใหประชาชนในพนทเกดความไมพอใจตอเจาหนาทรฐซงปฏบตหนาทอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตจนกอใหเกดความขดแยงความรนแรงตดตามมา

5. ดานการศกษา สบเนองจากการทภาครฐพยายามเขาไปควบคมการจดการการศกษาของสถาบนปอเนาะซงเปนแหลงทใหการศกษาอสลามในชมชนจงหวดชายแดนภาคใตและเปนแหลงการบมเพาะคณธรรมของเยาวชนในพนท รวมถงการจดการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามโดยภาพรวมทงประเทศ (หมายรวมถงโรงเรยนเอกชนทอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตไดดวย) กลายเปนอกชนวนทท าใหคนในพนทเกดความหวาดระแวงและปฏเสธระบบการศกษาของรฐไทยไปโดยปรยาย เพราะพวกเขามองวาภาครฐพยายามท าลายระบบการศกษาแบบดงเดมของประชาชนคนในพนทซงอยคกบสงคมมาอยางยาวนาน

6. ดานกระบวนการยตธรรม เกดจากการละเมดสทธมนษยชนและสทธของความเปนมนษยขนพนฐาน จากกรณหลายๆ เหตการณความรนแรงทเกดขนลวนแลวแตเปนปญหาทแสดงใหเหนถงการใหความส าคญของการจดการปญหาทตงอยบนความมนคงของภาครฐเปนหลก จนกระทงประชาชนในพนทมความรสกฝงใจเรองการมอคตของภาครฐ และไมเชอมนตอกระบวนการยตธรรมของรฐไทยวาจะชวยปกปองจากการทพวกเขาถกละเมดสทธมนษยชนไดจรง

305

7. ดานประวตศาสตร ภมหลงของขบวนการตอตานอ านาจรฐ หรอสมยหนงททางราชการเคยเรยกวาขบวนการแบงแยกดนแดน หรอกลมกอความไมสงบทรจกกนในปจจบน แทจรงแลวมความเปนมาทยาวนานคกบประวตศาสตรการเมองการปกครองของไทยทส าคญคอ ไดมนกวชาการดานความมนคงจ านวนมากเชอมนวาภมหลงทางประวตศาสตรของรฐปตตานในอดตคอ 1 ใน 3 สวนของพลงแหงอดมการณการตอสของขบวนการแบงแยกดนแดนรนใหม ในจงหวดชายแดนภาคใตการเขาใจประวตศาสตรปตตานเพอน าไปสการพฒนานโยบายและยทธศาสตรการแกปญหาความมนคงของชาตนนจะตองอยบนพนฐานของเหตผลและความเปนกลาง จดเรมตนจงอยทการตงกรอบความคดทเปนกลาง และตามมาดวยการตงสมมตฐานทสอดคลองกบความเปนจรงทางสงคมทสกนอยตลอดเวลา จนน าไปสความขดแยงและเกดปญหาความแตกตางในความเขาใจของคนปจจบน

ขอคนพบจากวตถประสงคของการวจยขอท 4 การสงเคราะหรปแบบการจดการ

ความขดแยงในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเพอประยกตในสามจงหวดชายแดนภาคใต ผลการวจยมรายละเอยดดงน

รปแบบการจดการความขดแยงทเกดขนในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมานม 3 รปแบบ ซงประกอบดวย 1. รปแบบกระบวนการจดการความขดแยงของอษมาน อบน อฟฟาน (Model Conflict Management of Uthman Ibn Affan)

ส าหรบแนวทางการบรหารความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานทเกดขนในสมยการปกครองของทาน มล าดบขนตอนในการบรหารความขดแยงดงน 1) การคดกรองขอมล 2) การขอค าปรกษาจากผทรงคณวฒ 3) การศกษาแนวทางการแกปญหา โดยการศกษาจากบทเรยนการแกปญหาความขดแยงของทานเราะสลลลอฮและศกษาแนวทางสความสมานฉนทปรองดองหรอสนตวธ ดงนนจากเหตการณตางๆ นเปนหลกฐานทบงชวากระบวนการบรหารความขดแยง (Conflict Management Process) ของเคาะลฟะฮอษมานมงเนนแกปญหาความขดแยงโดยใชแนวทางสมานฉนทปรองดองและปฏเสธความรนแรง เนองจากทานมความตระหนกดวาแนวทางสนตวธจะเปนทางออกของการแกปญหาความขดแยงไดดทสด 2. รปแบบการสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) การจดการความขดแยงอกรปแบบหนงทพบในยคสมยของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน คอ การใชกระบวนการทใหผมความเกยวของไดมการปฏสมพนธกนอยางลกซงท าใหเกดการพดคยสนทนาระหวางบคคลหรอกลมบคคลทเกยวของในสถานการณความขดแยงหนงๆ โดยการพดคยจะมงเนนใหเกดความเขาใจอนดแกทกฝาย การสานเสวนาในเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) โดยจะเปนการพดคยสนทนาทมการน าหลกค าสอนของศาสนามาเปนจดรวมหลกในการ

306

พดคยเจรจา ใชหลกพนฐานของความเปนพนอง และรปแบบการสานเสวนาเชงอสลามจะตองวางอยบนพนฐานส าคญ 6 ประการ ประกอบดวย ความสจจรง ( ) ความยตธรรม ( ) ความ

อสรภาพ ( ) ความรก ( ) ความเปนพนอง ( ) และความเสมอภาคความเทาเทยมกน

( ) และการสานเสวนาเชงอสลามมล าดบขนตอน ดงตอไปน 1) การรบฟงอยางลกซงและตงใจ

2) การแบงปนประสบการณทเปนประโยชน 3) การสะทอนความคดเหน 4) การจดบนทกประเดน 5) สรปการสานเสวนา

3. รปแบบการเจรจาสนตภาพเชงอสลาม (Model of Islamic Peace Talks) เหตการณททานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานพดคยเจรจาตอรองเพอลดอณหภมความขดแยงทอาจเปนสาเหตน าไปสความรนแรงกบกลมกบฏผปดลอม กรณการบรหารความขดแยงของทานดงกลาวนนบวาเปนรปแบบของ “การเจรจาสนตภาพเชงอสลาม” (Islamic Peace Talks) โดยผวจยมความเหนวาการเจรจาหรอพดคยเพอสนตภาพนาจะเปนวธการทเหมาะสมและดทสดส าหรบการแกปญหาความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต โดยวธการนตองใชระยะเวลาในการพดคยเพอเสรมสรางความเขาใจและความไววางใจของแตละฝายซงกนและกน รวมถงตองอาศยการใหความรวมมอจากทกภาคสวนอยางจรงใจ ทมเท เสยสละ ไมมผลประโยชนแอบแฝงหรอไมกลวจะเสยดลอ านาจใดๆ การพดคยหรอเจรจาสนตภาพในเชงอสลาม ( Islamic Peace Talks) ควรมองคประกอบหลกพนฐาน 5 ประการ ไดแก มความบรสทธใจ ( ) ปฏบต

ตามแนวทางของทานเราะสลลลอฮ ( ) มความยตธรรม ( ) มดลยภาพ ( ) และ

มอบหมายตออลลอฮ ( ) ส าหรบขนตอนของการเจรจาสนตภาพเชงอสลามทเกดขนในสมยของ

เคาะลฟะฮอษมานผวจยไดแยกรายละเอยดออกเปน 4 ขนตอน ดงน 1) การตงสตและคดกรองขอมลอยางถถวน 2) ชวงการเจรจาเพอยตความรนแรงแบบกลม 3) ชวงของการเจรจาเพอยตความรนแรงแบบตวตอตว 4) การปรกษาผอาวโสเพอหาขอสรปในการแกปญหา

6.2 อภปรายผลการวจย

ขอคนพบจากการวจยเรอง “รปแบบการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานกบการประยกตใชในสามจงหวดชายแดนภาคใต” สามารถอภปรายผลตามวตถประสงคของการวจยไดดงน

6.2.1 วตถประสงคของการวจยขอท 1 เพอศกษาถงชวประวตของอษมาน อบน อฟฟานอภปรายผลไดดงน

307

ชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานมความสอดคลองกบรายงานของ Ibn Sa‘ad (1996) ; Ibn Hajar (n.d.) ทไดกลาววา อษมาน อบน อฟฟาน คอ อบน อบลอาศ อบน อมยยะฮ อบน อบดชมส อบน อบดมะนาฟ อบน กศอย อบน กลาบ สวนตนตระกลของทานสอดคลองกน Muhammad Yahya al-Andalusiy (1985) ทวาไปบรรจบกบเชอสายของเราะสลทอบดมะนาฟ มารดาของทานชออรวา บนต กรอยซ อบน เราะบอะฮ อบน หะบบ อบน อบดชมส อบน อบดมะนาฟ อบน กศอย อบน กลาบ คณปการและการเสยสละในหนทางอลลอฮของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน มความสอดคลองกบ Muhammad Rida Rashid (1982) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) เหนวา ทานไดสรรคสรางคณปการใหแกโลกอสลามไวอยางมากมาย สวนหนงไดแก ซอบอน ารมะฮ ขยายมสยดนะบะวย จดเตรยมกองทพยามยากในสงครามตะบก และการรวบรวมอลกรอาน

คณลกษณะอนโดดเดนเคาะลฟะฮอษมานซงสอดคลองกบ Ahmad Ibn Hanbal (1999) ; Ibn kathir (1988) เหนวาทานเปนคนทมคณลกษณะแหงผน าอยางแทจรง โดยทคณลกษณะตางๆ ลวนเปนคณลกษณะผน าแหงพระผอภบาล คณลกษณะอนโดดเดนของทานประกอบดวย มความรและมวฒภาวะในการชแนะ มความสขมรอบคอบ มความยดหยนและประนประนอม มความออนโยน ใหอภย มความนอบนอมถอมตน มความละอาย มจตใจกศล มความกลาหาญ มความอดทน มความยตธรรม มความเครงครด มความมกนอย มการสรรเสรญขอบคณ

บทบาทในการพชตแควนเมองส าคญตางๆ สมยการปกครองของทาน เปนชวงระยะเวลาทอสลามไดขยายไปอยางกวางขวางทวสารทศ มการพชตแควนเมองตางๆ อยางมากมาย สอดคลองกบ al-Tabariy (1987) ; Akbar Shah Najib (2552) เหนวา ในยคสมยของทานสามารถเขาพชตเมองส าคญทวสารทศประกอบดวย ทางดานทศตะวนออก สามารถพชตอาเซอรไบญานและอารมเนย สะอด อบน อล-อาศ เขาพชตตาบารสถาน ทางดานแควนเมองชามหะบบ อบน มสละมะฮ อล-ฟฮรย เขาพชตอารมเนยและไบแซนไตน และสามารถพชตไซปรสได ทางดานแควนเมองอยปต พชตอเลกซานเดย และอาฟรกา และทานเปนคนแรกทมการจดตงกองทพเรอขน

แนวทางในการบรหารจดการรฐในยคสมยการปกครองของทานเคาะลฟะฮอษมาน สอดคลองกบ al-Tabariy (1987) ; Sadiq ‘Urjun (1990) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ใหความเหนวา นโยบายของทานสวนหนงไดแก นโยบายทางการเมองหรอแนวทางในการบรหารรฐทานจะยดแนวทางของอลลอฮ (กตาบลลอฮ) และแบบฉบบของเราะสลลลอฮ (สนนะฮ) และจะใหความเสมอภาคแกประชาชน ทานจะใชความสขม รอบคอบ มเหตผล ประนประนอมในทกเรองยกเวนเรองการลงโทษแกผทละเมด ทานไดสงสาสนถงผปกครอง ผน ากองทพ เจาหนาทการคลงผเกบภาษอากร และประชาชนทวไป ทานไดประกาศใชธรรมนญสงสดในการบรหารรฐประกอบดวยคมภรแหงอลลอฮ แบบฉบบของเราะสลลลอฮและแนวทางในการบรหารจดการรฐของเคาะลฟะฮ

308

ทงสองทมากอนหนาคออบบกรและอมร ทานใชหลกการปรกษาหารอ หลกความยตธรรม และหลกความอสรเสรภาพ

6.2.2 วตถประสงคของการวจยขอท 2 เพอศกษาปญหาความขดแยงทเกดขนในสมยการ

ปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานอภปรายผลไดดงน ผลการวจยพบวา สภาพปญหาความขดแยงทเกดขนในสมยการปกครองของทาน

เคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานม 2 สวน สอดคลองกบ Muhammad al-Ghabban (1999) เหนวา ประเดนปญหาความขดแยงทเกดกบเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน สวนทหนง ประเดนปญหาความขดแยงทมสายรายงานถกตอง ไดแก สาเหตมาจากกรณททานมไดไมเขารวมสมรภมบะดร กรณการถอยรนหนจากการตอสในสมรภมอหด และกรณการเขารวมสตยาบนอล-รฏวานลาชา กรณเรองการสงวนทดน กรณการรวบรวมอลกรอาน และกรณของอบดลลอฮ อบน สะบะอ สวนทสอง ประเดนปญหาความขดแยงแตปรากฏวาเปนสายรายงานออน (เฏาะอฟ) ไดแก กรณการไมยอละหมาดทมนา และกรณการลงโทษอมมาร อบน ยาสร

สวนทหนง ประเดนปญหาความขดแยงทมสายรายงานถกตอง ไดแก กรณททานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไมได เขารวมสมรภมบะดร

สอดคลองกบ al-Bukhari (1991 : 7/54) ; al-Tirmidhiy (n.d. : 5/629) ; Ahmad (1995 : 8/101-102) เหนวา การออกศกในครงนทานเราะสลไดกระตนสงเสรมใหบรรดาเศาะหาบะฮออกไปเพอเผชญหนากบพวกกรยช และเวลาดงกลาวทานหญงรกอยยะฮ บตร เราะสลลลอฮก าลงปวยหนกมความจ าเปนอยางยงจะตองมคนคอยดแลรกษาอยางใกลชด และผทมความเหมาะสมมากทสดกคอสาม ดวยเหตผลดงกลาวทานเราะสลสงใหทานอษมานอยนครมะดนะฮเพอทจะไดดแลรกษาภรรยา เมอเสรจสนจากสมรภมทานเราะสลไดแบงทรพยเชลยใหแกเขาดวย โดยททานอษมานพดวา “ฉนเปนผทไดรบดวยหรอทานเราะสลลลอฮ? แลวทานเราะสลตอบวา “ใช ทานจะไดรบสวนแบงในครงนดวย” กรณทท านอษมานถอยรนจากการตอส ในสมรภม อหด สอดคลองกบ Muhammad al-Ghabban (1999) เหนวา ในชวงแรกของการตอสกองทพมสลมไดรบชยชนะ โดยไดสงหารพวกมชรกนไปเปนจ านวนหนง และหลงจากนนผลลพธจากการททหารมสลมบางสวนฝาฝนตอค าสงของทานเราะสลลลอฮจงสญเสยฐานทมนเพราะพวกเขาไดเรมรบกบฆาศกโดยขาดการวางแผน จนกระทงพวกเขาไมสามารถแยกแยะวาใครเปนใครและเพลยงพล าในทสด จากนนทหารสวนใหญไดวงหนจากสนามรบและบางสวนไดถอยหางไปอยขางๆ โดยไมไดตอสแตอยางใด จากเหตการณนกลมทตงตนเปนกบฏตอทานเคาะลฟะฮอษมานไดกลาวใสรายโดยไมไดสนใจใยดตอการใหอภยโทษจากพระองคอลลอฮแตประการใด ดงโองการอลกรอานความหมายทวา “แทจรง

309

บรรดาผทอยในกลมพวกเจาทหนหลงหนในวนทสองกลมเผชญหนากนนน แทจรงชยฏอนตางหากทท าใหพลงพลาดไป เนองจากบางสงทพวกเขาไดประกอบไวเทานน และแนนอนอลลอฮกไดทรงอภยแกพวกเขาแลว แทจรงอลลอฮนนเปนผทรงอภยโทษ ผทรงหนกแนน” (อาล อมรอน : 155) และสอดคลองกบ Ibn Taimiyah (n.d.) กลาววา โองการขางตนเปนการชแจงจากอลลอฮเองวาพระองคทรงอภยโทษใหแกบรรดาผทถอยรนหนในวนสงครามอหด ดงนนกลมบคคลทอยในเหตการณครงนนทไมใชเคาะลฟะฮอษมานกเขารวมอยในการยกโทษครงนดวย แลวทานเคาะลฟะฮอษมานจะไมเขารวมอยในกลมนนไดอยางไร ทงททานเองกมความประเสรฐและสรางคณงามความดไวอยางมากมายมหาศาล กรณททานอษมานเขารวมสตยาบนอล-รฏวานลาชา สอดคลองกบ al-Bukhari (1991 : 7/443) สวนหนงจากพจนารจของทานเราะสลทพดถงความประเสรฐของผเขารวมสตยาบนทอล-หดยบยะฮดงความหมายทวา “พวกทานคอผทประเสรฐทสดในโลกน” และ Muslim (1972 : 163) ; Ahmad (1995 : 6/420) อกหะดษดงความหมายวา “ส าหรบชาวตนไมจะไมไดเขานรก-อนชาอลลอฮ-หากวาเขาเปนคนหนงทไดท าสตยาบนใตไมนน” และสอดคลองกบ Muhammad al-Ghabban (1999) เหนวา ทานเราะสลลลอฮไดสงอษมานเปนทตไปเจรจากบชาวมกกะฮและอธบายถงวตถประสงคในการเดนทางของบรรดามสลมเพอจะมาท าอมเราะฮไมใชเพอการสรบอยางใด แตปรากฏวาทานอษมานเดนทางกลบมาลาชา และมขาวลอวาถกพวกมชรกนไดสงหารทานอษมานเสยแลว ดวยเหตนบรรดาเศาะหาบะฮไดท าสตยาบนวาจะสงหารพวกมชรกนเปนการลางแคนใหแกทานอษมานหลงจากพจารณาขาวลอดแลว เปนไปไดวาทานอษมานยงไมเสยชวต ทานเราะสล ไดเอามออกขางของทานมาท าสตยาบนแทนใหแกอษมานการททานไมไดเขารวมการท าสตยาบนครงนเปนหลกฐานทชถงสถานะของอษมาน ณ ทานเราะสลนนสงสง ไมใชเปนความตกต าแตประการใด นบไดวาทานเปนคนหนงจากบรรดาผทเขารวมท าสตยาบนอล-รฏวาน อนเนองจากทานเราะสลไดท าสตยาบนดวยกบมออกขางของทานแทนอษมาน และทานมความพเศษมากกวาผทเขารวมท าสตยาบนอล-รฏวานคนอนๆ เพราะทานเราะสลไดท าสตยาบนดวยกบมออกขางของทานแทนอษมานดงนนมอของทานเราะสลลลอฮยอมประเสรฐกวามอของผใดทงมวล กรณททานอษมานสงวนทดน (อล-หมา) สอดคลองกบ khalifah Ibn Khaiyath (1981) ; Ibn Hajar (1986) ; Muhammad al-Ghabban (1999) เหนวา กลมกบฏจากอยปตไดกบทานอษมานวา “จงหยด ทานคดเหนอยางไรเกยวกบการไปก าหนดเขตทดนหวงหามอลลอฮอนญาตใหกบทานหรอทานเปนผอปโลกนตออลลอฮ?” ทานอษมานกลาววา “ปลอยไปเถด มนถกประทานลงมาเพราะสาเหตเชนนนเชนนบาง สวนการสงวนทดนนนแทจรงทานอมรกเคยสงวนทดนเพอเลยงอฐจากการเกบซะกาตมากอนฉน ตอมาเมอฉนไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงเคาะลฟะฮปรมาณอฐเพมจ านวนมากขน ฉนกเลยขยายพนทดนสงวนเพมมากขน ดงนนจงปลอยมนไปเถด...” และเปนทปรากฏชด

310

จากค าตอบโตของเคาะลฟะฮอษมานไดบอกวาวตถประสงคของทดนสงวนเพอเปนสถานทส าหรบเลยงอฐซงไดจากการเกบซะกาต แลวพวกเขากไมไดคดคานแตประการใด ในค าโตตอบของเคาะลฟะฮอษมานเปนการเพยงพอส าหรบชาวอยปต ดงนนทานอษมานไมไดท าอตรกรรมในเรองการสงวนทดน เพราะกอนหนานทานเราะสลลลอฮเคยสงวนทดน ตอจากนนทานเคาะลฟะฮอมรกเคยสงวนดนทอช-ชะรอฟ (สถานทซงตงอยใกลกบมกกะฮ) และทอล-เราะบะซะฮ (สถานทซงตงอยระหวางมกกะฮกบมะดนะฮ) เพอใชในการเลยงอฐทไดจากการเกบซะกาต กรณททานอษมานไดรวบรวมอลกรอาน สอดคลองกบ Ibn Abi Dawud (1984) ; Ibn Abi Shaibah (n.d.) เหนวา มสายรายงานทถกตอง (เศาะฮห) เลาวา บรรดากลมคนทตงตนเปนกบฏตอเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานพวกเขาไดกลาวต าหนตอการรวบรวมอลกรอานทเกดขนในสมยของทานอษมานและทานอะลยไดกลาวกบพวกเขาวา “โอมวลมนษยชาตพวกทานทงหลายอยาไดเกนเลยตอทานอษมาน อยาพดถงเขานอกจากในเรองทดงาม หรอใหพดถงเขาในเรองดๆ ทเกยวของกบอลกรอาน ขอสาบานตออลลอฮเขาไมไดกระท าสงใดทเกยวของกบอลกรอานนอกจากเปนสงทคนสวนมากจากพวกเราเปนทรบรกน” และมสายรายงานทถกตอง (เศาะฮห) เชนเดยวกนไปยงอบมจญลซเขากลาววา “พวกเขาไดต าหนตออษมานในเรองการท าลายอลกรอาน แตพวกเขาไดศรทธาในสงทอษมานเขยนไปหาพวกเขา” และสอดคลองกบ al-Tabariy (1984) ; Ibn al-‘Arabiy (1984) เหนวา ค าตอบส าหรบประเดนทมผใสรายวาทานเคาะลฟะฮอษมานสงเผาคมภรอลกรอาน ในกรณการเผาอลกรอานถอวาเปนสงทอนญาตใหกระท าได หากการคงเหลออยเปนสงทจะสรางความเสอมเสย หรอในอลกรอานมสงแปลกปลอมทไมใชโองการอลกรอานบรรจอยในนน หรอมโองการทถกยกเลกยงปรากฏหลงเหลออยอก หรออลกรอานไมมความเปนระเบยบเรยบรอย ซงลกษณะทกลาวมานบรรดาอครสาวกทงหมดลวนตางเหนพองยอมรบ

กรณของอบดลลอฮ อบน สะบะอ สอดคลองกบ Akbar Shah Najib (2552) ; Abdullah Ibn Muhammad al-Salafiy (2007) ; Abdullah al-Qari (2550) เหนวา เขาเปนทรจกกนในนามอบน เสาดาอ เปนชาวยวคนหนงจากศอนอาอ เขารบอสลามในสมยของเคาะลฟะฮอษมานโดยมเจตนาทจะใชประโยชนจากความกาวหนาและความรงเรองของมสลม เขาตงถนฐานอยในนครมะดนะฮเพอทจะเขาไปสอดแนมกจการภายในและหาจดออนของมสลม เขามบทบาทส าคญมากคนหนงในการสรางความวนวายใหกบรฐอสลาม โดยเฉพาะในยคการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน ยงมกรณขดแยงวา กลมสะบะอยะฮหรออบดลลอฮ อบน สะบะอ มตวตนจร งหรอไม? Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) เหนวา มมตเอกฉนทจากบรรดาปวงปราชญรนกอนตางเหนพองวาอบดลลอฮ อบน สะบะอ มตวตนอยจรงโดยไมมขอกงขาแตประการใด จะมบางกนกวชาการรนหลงเพยงบางสวนเลกนอยทมทศนะขดแยงในเรองน สวนมากจะเปนพวกชอะฮ และหลกฐานของผทปฏเสธวาเขาไมมตวตนอยจรง มาจากการอตรของซยฟ อบน อมร อตตะมมย ซง

311

นกวชาการหะดษบางสวนมความเหนวาบคคลดงกลาวไมนาเชอถอ และสายรายงานจ านวนมากของอบน อะสากร ทพดถงอบดลลอฮ อบน สะบะอกมไดปรากฏชอของซยฟ อบน อมร อยในสายรายงาน และยงมกรณทกลมตงตนเปนกบฏไดกลาวต าหนวา ทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน ไดแตงตงเครอญาตหรอคนใกลชดมาเปนผปกครอง ในประเดนน ‘Uthman Ibn Muhammad al-Khumaiyis (2008) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) เหนวา บรรดาเครอญาตหรอคนใกลชดททานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน ไดแตงตงเปนผปกครอง ประกอบดวย 1. มอาวยะฮ 2. อบดลลอฮ อบน อบ อส-สรห 3. อล-วะลด อบน อคบะฮ 4. สะอด อบน อล-อาศ 5. อบดลลอฮ อบน อามร เมอค านวณสดสวนของผปกครองทงหมดปรากฏวามจ านวน 26 คน การจะมผปกครองทมคณสมบตทเหมาะสมจากบนอมยยะฮ 5 คน ไมถกตองกระนนหรอ? โดยเฉพาะอยางยงในสมยของทานนบปรากฏวาทานไดแตงตงผปกครองทมาจากบนอมยยะฮมากกวาเผาอนๆ ทส าคญอกประการเคาะลฟะฮอษมานมไดแตงตงพวกเขาขนมาเปนผปกครองในเวลาเดยวกน และในขณะททานเสยชวตผปกครองจากบนอมยยะฮมเพยง 3 คนเทานน

สวนทสอง ประเดนปญหาความขดแยงแตปรากฏวาเปนสายรายงานออน (เฏาะอฟ) ไดแก

กรณการททานอษมานไมยอละหมาดทมนา สอดคลองกบ al-Bukhari (1991 : 2/563 , 3/509) ; Muslim (1972 : 482) ; Abdullah al-Qari (2550) เหนวา ชวงประกอบพธหจญขณะทพ านกอยทงมนาทานเราะสลลลอฮจะยอละหมาดจาก 4 รอกอะฮ เหลอเพยง 2 รอกอะฮ รวมถงเคาะลฟะฮอบบกรและเคาะลฟะฮอมรทงสองทานกปฏบตตามแบบฉบบดงกลาว สวนอษมานในชวง 6 ปแรกของการด ารงต าแหนงกปฏบตเชนเดยวกน ในเวลาตอมาทานอษมานไดวนจฉย (อจญตฮาด) ใหมและไดละหมาดเตม 4 รอกอะฮ จากการกระท าดงกลาวสงผลใหบรรดาเศาะหาบะฮจ านวนหนงมความเหนขดแยง สวนหนงไดแก อบน อมรไดอธบายวาแบบอยางของทานเราะสลตองละหมาดยอ โดยสรปแลวทานเคาะลฟะฮอษมานไดอธบายถงสาเหตของการละหมาดเตม 4 รอกอะฮ ทานเปนผวนจฉยปญหา (มจญตะฮด) พรอมทงมหลกฐาน ทานเปนปราชญอาวโสของบรรดาเศาะหาบะฮในดานนตศาสตรอสลามและมความเชยวชาญโดยเฉพาะเรองการประกอบพธหจญ และสอดคลองกบ Ibn Hajar (1986) รายงานวา อหมามอซ-ซฮรย กลาววา “แทจรงทานอษมานไดละหมาดทมนา 4 รอกอะฮ เพราะวาในปนนชาวอาหรบมาท าหจญเปนจ านวนมาก ดงนนทานปรารถนาทจะสอนผคนโดยการละหมาด 4 รอกอะฮเตม”

กรณการทอษมานลงโทษอมมาร อบน ยาสร สอดคลองกบ Muhammad al-Ghabban (1999) เหนวา กลมบคคลทตงเปนกบฏไดต าหนวารายตอทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานอกประการคอกรณการลงโทษอมมาร อบน ยาสรแตไมพบวาสายรายงานทบอกวาทานเคาะลฟะฮอษมานไดลงโทษอมมารเปนสายรายงานทเศาะฮหแตอยางใด และยงสอดคลองกบ Ahmad (1999 : 1/452) เหนวา ยงมรายงานจากทานหญงอาอชะฮ เธอกลาววา “สวนหนงจาก

312

กลมบคคลทตงตนเปนกบฏไดต าหนตอทานอษมาน อบน อฟฟานกรณททานไดลงโทษอมมารดวยกบแสและไมเรยว” ปรากฏวาเปนหะดษนออน (เฏาะอฟ) เพราะวาในสายรายงานมอบดลมะลก อบน อมยร เปนผรายงานทมความสบสน (Muhammad al-Ghabban, 1999 : 1/90)

6.2.3 วตถประสงคของการวจยขอท 3 เพอศกษาปญหาความขดแยงทเกดขนในพนทสาม

จงหวดชายแดนภาคใต อภปรายผลไดดงน ผลการวจยพบวา ปญหาความขดแยงทเกดขนในพนทของสามจงหวดชายแดน

ภาคใต มความเกยวของกบองคประกอบเชงพนทดานตางๆ สามารถแบงออกไดเปน 7 ดาน ซงมรายละเอยดในสวนของประเดนปญหาความขดแยง สอดคลองกบ คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร (2553) ; เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552) ; คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ; สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต (2551) ; ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) ; รงรว เฉลมศรภญโญรช (2556) เหนวา ปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตประกอบดวย ดานการเมองการปกครอง ดานศาสนาและความเชอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคมและวฒนธรรม ดานการศกษา ดานกระบวนการยตธรรม และดานประวตศาสตร ดงรายละเอยดตอไปน

ปญหาความขดแยงดานการเมองการปกครอง สอดคลองกบ สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต (2551) เหนวา ปญหาความขดแยงทเกดขนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมการน าไปเชอมโยงกบประเดนความเชอทางศาสนาเนองจากตนทนทางจตวญญาณความศรทธาตอศาสนามอยอยางเตมเปยมในจตใจของประชาชนในพนท อกทงมมมมองทแตกตางกนระหวางภาครฐกบประชาชนในพนท จากปจจยดงกลาวนจงถกหยบยกมาเปนประเดนทางการเมองทเออตอการกอใหเกดความขดแยง จนกระทงกลายมาเปนความรนแรงในทสด และสอดคลองกบ ซากย พทกษคมพล และคณะ (2558) จากการสมภาษณ วนกาเดร เจะมาน เขาใหความเหนวา อาณานคมมมานานแลว ประเทศไทยเอาดนแดนของเราไปแลวยงมาปกครองโดยไมสนใจศาสนาอก มาท าแบบนยงไปกนใหญ ปกครองใหคนผดหลกศาสนา แบบนตองตอสหรอเปลา เชนสมยจอมพล ป. มนโยบายใหใสกางเกงขาสนและใสหมวก กางเกงขาสนขดกบหลกการศาสนา ขนาดเราจะแตงตวใหถกตองตามหลกศาสนายงไมได กฎของรฐบาลมาถงขนบงคบแตละคน (วนกาเดรใชค าวา Individual) ท าใหทกคนตองบาปหมด นโยบายอะไรเปนถงขนาดน

ปญหาความขดแยงดานศาสนาและความเชอ สอดคลองกบ เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552) ; สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต (2551) เหนวา แมศาสนาจะไมใชสาเหตของความขดแยงในพนทโดยตรง แตกมความเชอวาศาสนาอสลามไดถกน ามาอางเพอสรางความชอบธรรมใหกบการกระท าของผกอความไมสงบในพนท โดยพบวาการ

313

กระท าดงกลาวไดกลาวถงหลกค าสอนทางศาสนาทจะใชสทธในการปกปองตนเองจากผรกรานและผไมศรทธาในอสลาม (nonbeliever) จดหมายของค าสอนดงกลาวเปนการรกษาพระองคอลลอฮและผดงความยตธรรมแกศาสนาอสลาม หากพจารณาในมตดงกลาว ศาสนาอสลามไดกลายเปนขออางของคนบางกลมซงเปนคนกลมนอยในพนทเพอใชเปนเหตผลหลกในการตอสกบอ านาจรฐไทย

ปญหาความขดแยงดานเศรษฐกจ สอดคลองกบ คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร (2553) ; คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ; เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552) เหนวา สาเหตส าคญของปญหาดานเศรษฐกจมาจาก 2 ปจจยหลก กลาวคอ 1) ปญหาความยากจน เกดจากการมภาวะเจรญพนธสงซงเปนภาวะทน าไปสอตราการเกดคอนขางสง การไมไดรบการศกษาตามระบบหรอหากไดรบการศกษากไมตรงกบงานทม ซงเปนสาเหตท าใหประชาชนในพนทบางสวนตองอพยพไปหางานท านอกพนท 2) ปญหาสทธในการเขาถงทรพยากรธรรมชาตของคนในพนท พบวาประชาชนในพนทขาดโอกาสในการใชทรพยากรธรรมชาตในชมชนของตน เนองจากกฎระเบยบของรฐและอ านาจอทธพลของกลมทนทงในพนทและนอกพนทเขามาแสวงหาผลประโยชนดวยการอาศยชองโหวของอ านาจรฐ เปนอกปจจยหนงทใหเกดความขดแยงตามมา ไมเพยงเปนความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนในพนทเทานน แตยงเปนความขดแยงทเกดขนระหวางประชาชนดวยกนเองอกดวย และสอดคลองกบ บญเกยรต การะเวกพนธ (2543) เหนวา สภาพทางสงคมและเศรษฐกจมความเปลยนแปลงอยางรวดเรว การพฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางกาวกระโดดในชวง 2 ทศวรรษทผานมา กระตนใหมการใชทรพยากรอยางมากมาย ซงท าใหรฐตองกลายมาเปนคขดแยงกบราษฎรอยางมอาจหลกเลยงได หนทางทจะจดการความขดแยงทดทสดคอการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมมากทสด ตงแตการรวมตดสนใจท าโครงการ ศกษาผลดผลเสยผลกระทบ รวมในการด าเนนโครงการตามแผนงาน รวมควบคมและประเมนผล และมสวนรวมในการรบผลประโยชนรวมกน นอกจากนเมอมขอขดแยง แนวทางในการจดการความขดแยงใหทงสองฝายมความรสกวา ชนะ-ชนะ (Win-Win) นน ตองใชหลกการมสวนรวมในการจดการปญหาเชนเดยวกน เชน การมสวนรวมในการคนหาสาเหตของปญหา การพจารณาแนวทางในการแกไขปญหา การมสวนรวมในการด าเนนกรรมเพอแกปญหา และมสวนรวมในการประเมนผลการแกปญหา

ปญหาความขดแยงดานสงคมและวฒนธรรม สอดคลองกบ คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร (2553) ; เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552) เหนวา ภาครฐยงขาดความรความเขาใจในอตลกษณความเปนมสลมของประชาชนในพนท จงกลายเปนการกดทบอตลกษณของความเปนมสลม และถกแทนทดวยความเปนไทยทภาครฐพยายามสรางใหกบประชาชนในพนท จงสงผลใหประชาชนในพนทเกดความไมพอใจตอเจาหนาทรฐซงปฏบตหนาทอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตจนกอใหเกดความขดแยงและความรนแรงตามมา และสอดคลองกบอณส

314

อมาตยกล (2553) ใหความเหนวา บทบาทดทสดทรฐนจะท าไดกคอ ดานการใหความเปนธรรมแกพลเมองของตนโดยเฉพาะในดานเศรษฐกจ สงคม ความเสมอภาค และภราดรภาพ

ปญหาความขดแยงในดานการจดการศกษา สอดคลองกบ คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ; เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552) ใหความเหนวา สบเนองจากการทภาครฐพยายามเขาไปควบคมการจดการการศกษาของสถาบนปอเนาะซงเปนแหลงทใหการศกษาอสลามในชมชนจงหวดชายแดนภาคใตและเปนแหลงการบมเพาะคณธรรมของเยาวชนในพนท รวมถงการจดการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามโดยภาพรวมทงประเทศ (หมายรวมถงโรงเรยนเอกชนทอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตไดดวย) กลายเปนอกชนวนทท าใหคนในพนทเกดความหวาดระแวงและปฏเสธระบบการศกษาของรฐไทยไปโดยปรยาย เพราะพวกเขามองวาภาครฐพยายามท าลายระบบการศกษาแบบดงเดมของประชาชนคนในพนทซงอยคกบสงคมมาอยางยาวนาน และสอดคลองกบอณส อมาตยกล (2553) ทเหนวา การปฏรปโรงเรยนปอเนาะทความหวงดผสมนโยบายความมนคงไดท าลายวถอละมาอทมความเรยบงายและสมถะตอสมบตโลกใหไดเรยนรการเมองแบบตะวนตกทคอนขางไมสะอาดและมงหวงแตผลประโยชนทางดนยา ประหนงวาอละมาอในพนทจ านวนหนงกลายเปนผเลนการเมองแบบตะวนตกเปน และเปลยนจากนกการศาสนาผสมถะไปเปนนกการเมองผช าชองตวนอยๆ คนหนง

ปญหาความขดแยงดานกระบวนการยตธรรม สอดคลองกบ คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร (2553) ; คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ; ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) ใหความเหนวา ปญหาความขดแยงดานกระบวนการยตธรรม เกดจากการละเมดสทธมนษยชนและสทธของความเปนมนษยขนพนฐาน จากกรณหลายๆ เหตการณความรนแรงท เกดขนลวนแลวแตเปนปญหาทแสดงใหเหนถงการใหความส าคญของการจดการปญหาทตงอยบนความมนคงของภาครฐเปนหลก จนกระทงประชาชนในพนทมความรสกฝงใจเรองการมอคตของภาครฐ และไมเชอมนตอกระบวนการยตธรรมของรฐไทยวาจะชวยปกปองจากการทพวกเขาถกละเมดสทธมนษยชนไดจรง และยงสอดคลองกบ อสมาอลลตฟ จะปะกยา (2551) เหนวา การบรณาการยทธศาสตรเพอความรอบดาน หมายถง จากขอมลทผานมาท าใหเราปฏเสธไมไดวาแมปญหาเกยวกบปจจยเชงโครงสรางและการพฒนาอาจจะไมใชศนยกลางของปญหาแตปญหาเศรษฐกจ การขาดการศกษาปญหาการทจรตคอรรปชน ปญหาความโปรงใสในกระบวนการยตธรรมและการปฏบตงานของเจาหนาท ตลอดจนการพฒนาทไมสอดคลองกบความตองการของประชาชนในพนทอนเกดจากการขาดการมสวนรวม สงเหลานมผลท าใหค าอธบาย (ชดความจรงทถกสราง) และการสรางขาวทสงผลในดานลบตอภาครฐมความนาเชอถอมากขน ดงนนการแกไขปญหาจงตองด าเนนการบรณาการเพอความรอบคอบ บรณาการเพอความรอบร และบรณาการเพอความรอบดานไปพรอมๆ กน

315

ปญหาความขดแยงดานประวตศาสตร สอดคลองกบ คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549) ; ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) ; รงรว เฉลมศรภญโญรช (2556) ; เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552) ไดใหความเหนวา ภมหลงของขบวนการตอตานอ านาจรฐ หรอสมยหนงททางราชการเคยเรยกวาขบวนการแบงแยกดนแดน หรอกลมกอความไมสงบทรจกกนในปจจบน แทจรงแลวมความเปนมาทยาวนานคกบประวตศาสตรการเมองการปกครองของไทยทส าคญคอ ไดมนกวชาการดานความมนคงจ านวนมากเชอมนวาภมหลงทางประวตศาสตรของรฐปตตานในอดตคอ 1 ใน 3 สวนของพลงแหงอดมการณการตอสของขบวนการแบงแยกดนแดนรนใหมในจงหวดชายแดนภาคใต และปญหาความไมสงบทเกดขนสวนหนงเกดจากปญหาทางประวตศาสตรทยงคงถกน ามาใชเพอสรางความรสก และมทศนคตดวยมมมองทตางกน โดยศนยกลางอ านาจในกรงเทพฯมกจะมองวา ปตตานเปนประวตศาสตรของการกอกบฏและเปนประวตศาสตรในดานลบ ในขณะทมมมองของคนไทยมสลมเชอสายมลายกลบมองประวตศาสตรปตตานดวยความงดงาม เพราะเปนประวตศาสตรการตอสเพอความเปนอสระ ซงอาจท าใหเหนวาประวตศาสตรปตตานเปนทศนะการมองซงขดกน (discrepancy of perspectives)

6.2.4 วตถประสงคของการวจยขอท 4 เพอสงเคราะหรปแบบการจดการความขดแยงในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานกบการน ามาประยกตใชในสามจงหวดชายแดนภาคใต อภปรายผลไดดงน

ผลการวจยพบวา รปแบบการจดการความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานม 3 รปแบบ ดงน 1. รปแบบกระบวนการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน (Model Conflict Management of Uthman Ibn Affan) เปนรปแบบทมงเนนการสรางความสมานฉนท ซงจะพบวาทานปฏเสธการใชความรนแรง เนองจากทานมความตระหนกดวาแนวทางสนตวธจะเปนทางออกของการแกปญหาความขดแยงไดดทสด ดงนนทานจงมขนตอนในการจดการความขดแยงอยางเปนล าดบ คอ การคดกรองขอมล การขอค าปรกษาจากผทรงคณวฒ และการศกษาแนวทางการแกปญหาโดยการศกษาจากบทเรยนการแกปญหาความขดแยงของทานเราะสลลลอฮซงสอดคลองกบ al-Tabariy (1984) ; Ibn Kathir (1988) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ทกลาววา แนวทางการจดการความขดแยงในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมานมล าดบขนตอนดงนตอไปน 1) การคดกรองขอมล โดยการศกษาใหชดเจนกอนวาขอมลทไดรบมความถกตองมากทสด สอดคลองกบ al-Tabariy (1984) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ทบอกวาทานเคาะลฟะฮอษมานจะสงหนวยตรวจการออกไปยงแควนเมองตางๆ เพอไปศกษาสบคนขอมลและรบฟงขาวสารจนกระทงสามารถเจาะลกรายละเอยดขอมลทเกยวของ ดงกรณทเคาะลฟะฮอษมานไดสงการใหมการรวบรวมขอเทจจรงเกยวกบความเคลอนไหวของอบดลลอฮ อบน สะบะอและพรรคพวก โดยการเกบรวบรวมขอมลเชงลกจากหนวยขาวพรอมการตรวจสอบความถกตอง 2)

316

การขอค าปรกษาจากผทรงคณวฒ สอดคลองกบ Abdul Aziz Saghir Dukhan (n.d.) ทมแนวคดวา บรรดาอละมาอผทรงความรจะเปนหลกประกนถงความปลอดภย เปนทพงพาในยามสถานการณวกฤตเลวรายหรอเมอเกดความวนวายขน อนเนองจากพวกเขาเปนผมมสายตากวางไกล มวสยทศน เขาใจเหตการณ และรถงจดจบของเรองราวไดเปนอยางด 3) การศกษาแนวทางการแกปญหา โดยการศกษาจากบทเรยนการแกปญหาความขดแยงของทานเราะสลลลอฮ สอดคลองกบ Khalid al-Ghaith (n.d.) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ทบอกวา ทานเคาะลฟะฮอษมานพยายามใชแนวทางทมาจากค าสอนและจรยวตรของทานเราะสลลลอฮโดยทานไดใชหลกของความอดทนอดกลนและหวงผลในภาคผลบญจากอลลอฮ ไมเลอกทจะตอสดวยอาวธหรอใชก าลงความรนแรงจนกระทงอลลอฮไดก าหนดผลลพธสดทายระหวางไดรบชยชนะหรอไมกเสยชวต และศกษาแนวทางสความสมานฉนทปรองดองหรอสนตวธ สอดคลองกบ al-Tabariy (1984) ; Ibn Kathir (1988) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ทกลาววา จากเหตการณกรณทถกปดลอมจากกลมบคคลทตงตนเปนกบฏทานกพยายามพดจาหวานลอมหาเหตผลตางๆ นาๆ เพอมใหเกดมการหลงเลอดขนระหวางพนองมสลม จนกระทงถงวนาทสดทายกอนททานจะถกสงหารอยางทารณปรากฏวาทานกมไดตอสดวยอาวธแตอยางใด ดงนนจากล าดบขนตอนการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมานเปนหลกฐานทบงชวาการแกปญหาความขดแยงโดยใชแนวทางสมานฉนทปรองดองและปฏเสธทกความรนแรง เนองจากทานตระหนกดวาแนวทางสนตวธจะเปนทางออกของการแกปญหาความขดแยงไดดทสด 2. รปแบบการสานเสวนาเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) รปแบบการจดการความขดแยงอกรปแบบทพบในยคสมยของเคาะลฟะฮอษมานคอการใชกระบวนการทใหผมความเกยวของไดมการปฏสมพนธกนอยางลกซงท าใหเกดการพดคยสนทนาระหวางบคคลหรอกลมบคคลทเกยวของในสถานการณความขดแยงหนงๆ โดยการพดคยจะมงเนนใหเกดความเขาใจอนดแกทกฝาย ซงสอดคลองกบ ยทธศาสตรดานการพฒนาจงหวดชายแดนภาคใต พ.ศ.2555-2557 ประเดนยทธศาสตรท 3 กลยทธท 3 สรางพนททมสภาวะแวดลอมเหมาะสม และเออตอการพดคยของผเหนตางรวมทงรบทราบปญหา และความตองการของผเสยหาย ผไดรบผลกระทบ เพอเสรมสรางความเขาใจ และลดความหวาดระแวง และ ตระหนกถงคณคาของการอยรวมกน ภายใตความหลากหลายของวถชวต สงคม วฒนธรรม และสอดคลองกบ Muhammad al-Ghabban (1999) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ทกลาววาทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานไดสงอะลย อบน อบฏอลบไปเปนตวแทนในการพดคยเจรจากบกลมผตงตนเปนกบฏทซลมรวะฮ กอนจะเกดเหตการณการสงหารเคาะลฟะฮอษมานประมาณหนงเดอนเศษ ซงเหตการณในครงนนเคาะลฟะฮอษมานไดสงทานอะลยและมผตดตามอกหนงคนเปนตวแทนในการเจรจาจากฝายของเคาะลฟะฮอษมานส าหรบการสานเสวนากบกลมทตงตนเปนกบฏเพอสรางความเขาใจซงกนและกน

นอกจากน การน ารปแบบดงกลาวนมาประยกตใชในการจดการความขดแยงในสามจงหวดชายแดนใต มความสอดคลองกบแนวคดทน าเสนอโดย ปารชาด สวรรณบบผา (2552) ทไดกลาววา การสานเสวนา (Dialogue) เปนการฟง การสอสารเพอพฒนาจตภายในเพอการเรยนร เพอการเกดเปาหมายรวมกนและเพอสนต เปนธรรมดาทอารมณความรสกฝายลบอาจเกดขนไดระหวาง

317

การสานเสวนาโดยเฉพาะเมอเกยวกบเรองทคดเหนเราอาจแสดงอารมณความรสกออกมาได แตตองมสตในการแสดงความเหนตางตอผอน ไมกาวราวโดยทางกาย วาจา และใจทวงตงไดอยางสภาพ เพอสรางสรรคบรรยากาศการสานเสวนาทเปดกวาง เสมอภาค และเปนกลยาณมตร ซงประเดนความขดแยงทเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใตนน เปนประเดนความขดแยงทออนไหวและเปราะบางสวนหนงมาจากปญหาความเชอ ความหวาดระแวงซงกนและกน ปญหาความมนคง ประชาชนในพนทไมเชอมนตอกระบวนการยตธรรม และการรบรประวตศาสตรคนละดาน ดงนนการพดคยในรปแบบของการสานเสวนาจะท าใหรรากเหงาของปญหาอยางเจาะลก จะชวยลดอคตระหวางกน น าไปสความเหนอกเหนใจ และสดทายเปนการรวมกนหาทางออกเพอจดการความขดแยงทก าลงเกดขน

การสานเสวนาในเชงอสลาม (Model of Islamic Dialogue) จะเปนการพดคยสนทนาทมการน าหลกค าสอนของศาสนามาเปนจดรวมหลกในการพดคยเจรจา โดยใชหลกของความเปนพนองในอสลาม ( ) เปนพนฐานส าคญ และการสานเสวนาเชงอสลามจะตองวางอย

บนพนฐาน 6 ประการ ประกอบดวย ความสจจรง ( ) ความยตธรรม ( ) ความอสรภาพ

( ) ความรก ( ) ความเปนพนอง ( ) และความเสมอภาค ( ) โดยนยยะของความหมาย

บางสวนมความสอดคลองกบผลการศกษาของศนยขอมลการเมองการปกครองสถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) ทพบวา จดเรมตนของการสานเสวนามดงน 1) การสานเสวนามาจากเจตนาบรสทธ ไมมวาระซอนเรน คอการพดความจรงอยางตรงไปตรงมา ไมสวมหนากากเขาหากน 2) ปฏสมพนธกนอยางใหเกยรตและเคารพสทธซงกนและกน คอการปฏบตตอผอนเชนเดยวกบทอยากใหผอนปฏบตตอเรา 3) มความเทาเทยม ตางฝายตางเรยนร เปนผใหและผรบเทาๆ กน ไมมการครอบง าทางความคด เขากบเรามศกดศรของความเปนมนษยเทาเทยมกน 4) จดยนชดเจน กลาบอกความคดความเชอของตนเอง กลาเปดห เปดใจ รบฟงความเหนทแตกตาง และสอความหมายของเราใหชดเจน 5) ไมดวนสรปตดสนผอน จงภมใจในความคด ความเชอของเรา แตไมไดหมายความวาเราดกวาหรอเหนอกวาคนอนแลวดวนสรปในสงทเขามหรอเปน ไมตดสนเขาบนฐานความเชอของเรา 6) ใจกวาง ใจกวางพอทจะวพากษวจารณตนเองหรอกลมของตนเอง สงใดทไมดหรอไมถกตองกนอมรบความจรงอยางไมเขาขางตวเอง กลาหาญวจารณตนและกลมของตนได 7) ซอสตยและจรงใจ การสอสารอยางจรงใจจ าเปนมากส าหรบสานเสวนาความคดเหนใดทเราไมเหนดวย ควรแสดงความคดเหนอยางตรงไปตรงมาโดยบอกเหตผลใหชดเจน หลกเลยงการยอมรบแบบขอไปท 8) ไววางใจผอน ใหเกยรตตอความคดของผอนวาเขากมเหตผลของเขา และนาจะหาทางออกทดใหกบปญหาตรงหนาไดเชนกน ไววางใจในวถความเชอ ความสามารถและเหตผลของเขา 9) ไมปะปนหลกการกบปฏบต เมอผอนพดหรอถามในเรองใดกพดตอบในเรองนน ถาเขาพดเรองหลกตวบทหรอทฤษฎกตอบเรองหลกตวบทหรอทฤษฎ ถาเขาพดหรอถามเรองการปฏบตประสบการณกตอบเรองการปฏบตหรอประสบการณ

318

เพอหลกเลยงปญหา “การพดคนละเรองเดยวกน” หลกเลยงความเขาใจผด 10) ยดหยนแตตงใจจรง สานเสวนาเปนกระบวนการทตองอาศยความตงใจจรง ความตอเนอง ความอดทน สานเสวนาจงไมใชสตรส าเรจหรอค าตอบสดทายของปญหาทนททนใด 3. รปแบบการเจรจาสนตภาพเชงอสลาม (Model of Islamic Peace Talks) ในยคสมยเคาะลฟะฮอษมานพบวาทานมการแสดงเจตจ านงอยางชดเจนทจะเปดโตะเจรจาสนตภาพเพอปรบลดระดบปญหาความขดแยงทเกดขน ซงแสดงถงวาทานตองการแกปญหาดวยสนตวธ และพยายามหลกเลยงความสญเสยอนจะเกดขนกบพนองมสลมดวยกนเอง ซงชวงสดทายกอนทจะถกสงหาร ทานไดพยายามพดจาหวานลอม ยกเหตผลหลายประการเพอชใหเหนถงผลรายทจะเกดขนหากใชความรนแรงกบบรรดากลมกบฏ และใหหนหนากลบมาสการพดคยเจรจาเพอยตความขดแยง ซงสอดคลองกบ ยทธศาสตรดานการพฒนาจงหวดชายแดนภาคใต พ.ศ.2555-2557 ประเดนยทธศาสตรท 3 กลยทธท 2 รณรงคปรบทศนคตและความคด ความเชอของผทมความเหนตางและเปดโอกาสใหมสวนรวมใน กระบวนการพดคยเพอสนตภาพโดยไดรบหลกประกนความปลอดภยจากรฐอยางทวถง และสอดคลองกบ Abdullah Khadiri (1986) ; Muhammad al-Ghabban (1999) ; Ali Muhammad al-Sallabiy (2003) ทผลการศกษาพบวา การจดการความขดแยงในยคเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานมความประนประนอมสงมาก ทานปฏเสธการตอบโตดวยความรนแรงตลอดมา ทงการแสดงออกทางดานวาจาและพฤตกรรม ซงวเคราะหไดจากเหตการณทถกกลมกบฏปดลอมโดยทานไดออกค าสงใหบรรดาทหารผทคอยปกปองกลบไปสบานเรอนของแตละคน ทงทพวกเขาสามารถทจะปกปองดแลทานได และมอยครงหนงระหวางนนทานไดเดนออกมาเจรจากบกลมกบฏผปดลอม พยายามโนมนาวพวกเขาใหลดอณหภมความเรารอนและใหทบทวนการออกจากเชอฟงปฏบตตามผน า พรอมกนนนทานไดตอบโตประเดนปญหาตางๆ ทพวกเขาไดกลาวต าหนใสราย สวนหนงทานไดกลาวย าเตอนกบกลมกบฎวา “โอพนองประชาชน พวกทานทงหลายอยาไดสงหารฉนและอยาพยายามต าหนวารายตอฉน ขอสาบานตออลลอฮหากพวกทานไดสงหารฉนแลว ไมมวนทพวกทานจะไดออกสมรภมอยางพรอมเพรยงกน ไมมวนทจะไดออกไปเผชญหนากบเหลาศตรอยางพรอมหนากน อนเนองจากจะเกดความขดแยงจนกระทงจะกลายสภาพเปนดงทปรากฏอย พรอมกนนนทานไดประสานนวมอเพอแสดงถงความเปนเอกภาพกลมเกลยว นอกจากน การเจรจาสนตภาพในเชงอสลาม ( Islamic Peace Talks) ควรมองคประกอบหลกพนฐาน 5 ประการ ไดแก มความบรสทธใจ ( ) ปฏบตตามแนวทางของทาน

เราะสลลลอฮ ( ) มความยตธรรม ( ) มดลยภาพ ( ) และมอบหมายตออลลอฮ

( ) ซงความหมายบางสวนมความสอดคลองกบ ผลการศกษาของส านกสนตวธและธรรมาภบาล

สถาบนพระปกเกลา (ม.ป.ป.) ทกลาววา การพดคยเพอสนตภาพ เปนการพดคยเพอแลกเปลยนเรยนรแนวคด ท าความเขาใจระหวางกนถงความรสกและความตองการ รวมทงหาทางออกรวมกนบนพนฐานของความจรงใจและความไววางใจซงกนและกน ทส าคญตองมการท าความเขาใจทชดเจนวาการพดคยนไมใชการเจรจาตอรอง (Negotiation) ไมใชการพดคยเชงยทธวธเพอหาขาว และไมใชการเชญตวมาพดคยทคายทหารเพอปรบเปลยนทศนคตอยางทเคยปฏบตกนมา ดงนน กลาวไดวาการ

319

พดคยเพอสนตภาพจะมงเนนการท าความเขาใจระหวางกน ซงหากเกดความเขาใจกนแลว การปรบทศนคตและมมมองเขาหากนเพอการอยรวมกนอยางสนตกจะเกดขนตามมาในทสด ดงนนการพดคยหรอเจรจาเพอสนตภาพตองใชระยะเวลาในการพดคยเพอเสรมสรางความเขาใจและความไววางใจของแตละฝายซงกนและกน และการเจรจาเพอสนตภาพนาจะเปนรปแบบการจดการความขดแยงทเหมาะสมทสดในบรบทความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใต

ดงนน กลาวไดวาการน ารปแบบการจดการความขดแยงทง 3 รปแบบมาประยกตใชในการจดการความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต จะตองไดรบความรวมมอและตระหนกจากทกภาคสวนอยางจรงใจ ทมเท เสยสละ ไมมผลประโยชนแอบแฝงหรอไมกลวจะเสยดลอ านาจใดๆ ตลอดจนการยอมรบความแตกตาง สรางความยตธรรมใหเกดในทกมต และรวมกนเปนสวนหนงในการสรางพนทตรงนใหเกดความสนตสขเฉกเชนในยคอดต

6.3 ขอเสนอแนะการวจย ผลจากการวจยเรอง “รปแบบการจดการความขดแยงในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานกบการประยกตใชในสามจงหวดชายแดนภาคใต” ผวจยมประเดนขอเสนอแนะดงน

6.3.1 ขอเสนอแนะในการน าไปใช 1) จากผลของการวจยพบวา ชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

ประกอบดวย ชวประวตดานเชอสาย-วงศตระกล คณปการและการเสยสละในหนทางของอลลอฮ คณลกษณะอนโดดเดน บทบาทในการพชตแควนเมองตางๆ และแนวทางในการบรหารรฐ ดงนนผวจยมขอเสนอแนะดงตอไปน

(1) ชวประวตดานเชอสาย-วงศตระกล : ควรสนบสนนและสงเสรมมสลมในภาพรวมและโดยเฉพาะในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตไดศกษาถงชวประวตของทานอษมาน อบน อฟฟานอยางครอบคลมในทกมต เพอเปนปจจยน าไปสการเขาใจประวตศาสตรอยางลกซงมากยงขน และเพอการประยกตใชในการพฒนาสงคมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใตใหเจรญกาวหนาและมความสนตสขมากยงขน (2) ดานคณปการและการเสยสละในหนทางของอลลอฮ : ควรสงเสรมใหมสลมในภาพรวมและโดยเฉพาะในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ทเปนนกธรกจหรอมฐานะร ารวยไดทมเทเสยสละในหนทางของอลลอฮมากยงขน และควรมการจดตงกองทนสวสดการ (บยตลมาล) เพอใหการชวยเหลอดานสาธารณประโยชน เดกก าพรา คนยากจน และผดอยโอกาสในสงคม

(3) ดานคณลกษณะอนโดดเดน : ควรสงเสรมใหมสลมในภาพรวมและโดยเฉพาะในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ศกษาชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน

320

โดยเฉพาะดานบคลกภาพอยางจรงจงเพอน ามาเปนสวนหนงจากคณลกษณะมสลมแหงพระผอภบาล ( ) และโดยเฉพาะอยางยงผทด ารงต าแหนงเปนผน าองคกรหรอสถาบนจะตองม

คณลกษณะขนพนฐาน อาท มความรและมวฒภาวะในการชน า มความสขมรอบคอบ มความยดหยนและประนประนอม มความออนโยน ใหอภย มความนอบนอมถอมตน มความละอาย มจตใจกศล มความกลาหาญ มความอดทน มความยตธรรม มความเครงครด มความมกนอย มการสรรเสรญขอบคณ ตดตามขาวคราวความเคลอนไหวของประชาชน และควรจดท าหลกสตรหรอคมอเฉพาะวาดวย “คณสมบตของผน าองคกร”

(4) บทบาทในการพชตแควนเมองตางๆ : ควรสงเสรมใหมสลมในภาพรวมและโดยเฉพาะในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ไดศกษาเรยนร ประวตศาสตรในการเขาพชตดนแดนตางๆ และการมปฏสมพนธกบชนตางศาสนก เพอน ามาประยกตใชในการเผยแผอสลามและการอยรวมในสงคมพหวฒนธรรม และควรมการจดท าคมอวาดวยเรอง “ญฮาดในอสลาม” เพอเปนการชแจงขอเทจจรงแกผทไมเขาใจอสลาม

(5) แนวทางในการบรหารจดการรฐ : น าเสนอรปแบบและนโยบายในยคสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน ในดานตางๆ ตอภาครฐ เชน นโยบายการบรหารรฐโดยยดแนวทางของอลลอฮ (กตาบลลอฮ) และแบบฉบบของเราะสลลลอฮ (สนนะฮ) หลกความเสมอภาค หลกการประนประนอม ( ) หลกการปรกษาหารอ ( ) หลกความยตธรรม

( ) และหลกความอสรเสรภาพ ( )

2) จากผลของการวจยพบวา ปญหาความขดแยงทเกดขนในสมยการปกครองของ

เคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานม 2 สวน คอ ประเดนปญหาความขดแยงทมสายรายงานถกตองและประเดนปญหาความขดแยงแตปรากฏวาเปนสายรายงานออน (เฏาะอฟ) ดงนนปจจยส าคญในการแกปญหาความขดแยงทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ควรเรมตนจากการศกษารากเหงาของปญหา จากนนแยกประเดนปญหาโดยการตรวจสอบขอเทจจรง และเสนอใหมการจดตงสถาบนจดการความขดแยงเชงอสลาม พรอมเปดหลกสตรในสถาบนระดบอดมศกษา และมการจดอบรมหลกสตรการจดการความขดแยงเปนรนๆ พรอมมการจดท าคมอส าหรบสถาบนบรหารความขดแยงเชงอสลามแจกจายใหเปนทรบรในพนทสาธารณะ

3) จากผลของการวจยพบวา รปแบบการจดการความขดแยงทเกดขนในสมยการปกครองของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานม 3 รปแบบ ประกอบดวย กระบวนการจดการความขดแยงของอษมานการสานเสวนาเชงอสลาม และการเจรจาสนตภาพเชงอสลาม ดงนนขนตอนในการแกปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ควรประกอบดวย

321

(1) กระบวนการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน : เสนอใหภาครฐและผทมสวนเกยวของในการด าเนนการแกปญหาเหตการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ไดศกษาและน ากระบวนการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมานมาประยกตใช (2) การสานเสวนาเชงอสลาม : เสนอใหภาครฐและผทมสวนเกยวของในการด าเนนการแกปญหาเหตการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต จดสานเสวนาใหครอบคลมทกพนทเพอรบฟงการสะทอนปญหาและความรสกจากพนองในสามจงหวดชายแดนภาคใต หลงจากนนน ารปแบบการสานเสวนาเชงอสลามททานเคาะลฟะฮอษมานเคยใชและประสบความส าเรจมาแลวในครงอดตมาประยกตใชในการแกปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพราะวธนมความเหมาะสมกบบรบทของพนทในหลายๆ มตดวยกน (3) การเจรจาสนตภาพเชงอสลาม : เสนอใหภาครฐและผทมสวนเกยวของในการด าเนนการแกปญหาเหตการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ใชรปแบบการเจรจาเพอสนตภาพเชงอสลาม –ผวจยเหนวาเปนวธการทเหมาะสมมากทสดในขณะน- โดยใชขนตอนกระบวนการตามทไดเสนอ เพราะองคประกอบพนฐาน 5 ประการ ไดแก มความบรสทธใจ ( )

ปฏบตตามแนวทางของทานเราะสลลลอฮ ( ) มความยตธรรม ( ) มดลยภาพ ( )

และมอบหมายตออลลอฮ ( ) จะเปนปจจยส าคญทหนนน าการเจรจาเพอสนตภาพใหประสบ

ความส าเรจได –อนชาอลลอฮ-

4) จากผลการวจยพบวาแนวทางทส าคญในการน ารปแบบการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเพอประยกตใชในการแกปญหาความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ควรมดงนคอ

(1) รณรงค เผยแผองคความรเกยวชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานในทกมตอยางครอบคลม

(2) สรางความเขาใจและความตระหนกตอผน าองคกรจะตองมคณลกษณะและการทมเทเสยสละเพอประโยชนสวนรวมใหมากทสดเสมอนชวประวตของเคาะลฟะฮอษมาน

(3) สรางผน ามสลมรนใหมทมความเพยบพรอมทงดานความร วฒภาวะ และทกษะในการปฏสมพนธดานตางๆ

(4) พฒนามโนทศนการศกษาอสลามตามเจตนารมณและเปาหมายของการศกษาในอสลาม โดยพยายามน าทกศาสตรมาบรณาการกบหลกการอสลาม (Islamization)

ดงนนเพอใหแนวทางดงกลาวสามารถด าเนนไปอยางเปนรปธรรมจงมขอเสนอแนะเพมเตมดงตอไปน

322

(1) ควรจดใหมองคกรทงภาครฐและภาคประชาชนรวมกนรบผดชอบตอการด าเนนงานในแตละแนวทางทน าเสนอมาเปนการเฉพาะ

(2) ควรจดใหมองคกรหรอหนวยงานทท าหนาทประเมนการด าเนนงานเพอใหบรรลเปาหมายในแตละแนวทางอยางเปนระบบพรอมเปดเผยผลการด าเนนงานตอสาธารณะ

(3) ทกภาคสวนทงองคกรภาครฐและภาคประชาชนควรมนโยบายในการพฒนารปแบบการจดการความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตแบบบรณาการและด าเนนการอยางเปนเอกภาพไปในทศทางเดยวกน

6.3.2 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1) การวจยในครงนไดออกแบบเพอศกษารปแบบการจดการความขดแยงของทานเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน ส าหรบการประยกตใชในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตเทานน จงไมทราบถงรายละเอยดของความขดแยงทเกดขนในยคสมยการปกครองของทานอยางครอบคลม ดงนนเพอใหไดขอมลการจดการความขดแยงแบบเจาะลกรายละเอยดทงหมด จงควรใหมการศกษาการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมานแบบเจาะลกโดยแยกออกเปนแตละดาน อาท ดานการเมองการปกครอง ดานศาสนาและความเชอ ดานสงคมและวฒนธรรม ดานเศรษฐกจ ดานการศกษา ดานกระบวนการยตธรรม และดานประวตศาสตรเปนกรณเฉพาะตอไป 2) ควรศกษาถงปจจยทท าใหรฐอสลามในยคเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟานเจรญกาวหนาไปพรอมกนในหลายดาน ทงทมปญหาความขดแยงรมเราในหลากหลายมตเชนกน

3) ควรศกษาทศนคตของผน ามสลมตอการพฒนารปแบบการจดการความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใต

4) ควรศกษาปจจยเสยง ปญหาอปสรรคในการพฒนารปแบบการจดการความขดแยงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใตใหสอดคลองกบรปแบบการจดการความขดแยงของเคาะลฟะฮอษมาน อบน อฟฟาน