บทที่ 9 - web page for staffwebstaff.kmutt.ac.th/~werapon.chi/ca301/ca305_1_2014/...1....

CA305 การจดการสารสนเทศเพองานนเทศศาสตร รองศาสตราจารย ดร. จนทมา เขยวแกว

สอสารทนโลก สงเสรมจรยธรรม สรางสรรคสงคม 1

บทท 9 การคนคนสารสนเทศ

วตถประสงค

เมอศกษาจบบทเรยนนกศกษาจะมความร/ความเขาใจในหวขอตอไปน

1. ความหมายของการจดเกบและการคนคนสารสนเทศ 2. เทคโนโลยทใชในการจดเกบและการคนคนสารสนเทศ 3. หลกการ 5W+ ในการสบคนขอมล 4. หลกการ 5W+ ในการพจารณาหาแหลงสารสนเทศ 5. การเตรยมการคนคนสารสนเทศจากฐานขอมลออนไลนหรอซดรอม 6. เทคนคการคนคนสารสนเทศ 7. ความเทยงตรงและการเรยกกลบสารสนเทศ 8. โปรแกรมชวยคนหาขอมลบนอนเตอรเนต (Search Engine)



บทน า การจดเกบและรวบรวมขอมลเพอการด าเนนการใดๆ กตามเปนกระบวนการทส าคญทจะชวยใหบคคลสามารถเขาถงขอมล ขาวสาร สารสนเทศทสามารถตอบสนองความตองการของตนเองได ไมวาจะเปนความตองการสารสนเทศเพอการด ารงชวตประจ าวน เพอการปฏบตงาน เพอการแกปญหา หรอเพอเพมศกยภาพในการด าเนนธรกจ สงคมสารสนเทศ (information age) เกยวของกบการพฒนาการเทคโนโลยคอมพวเตอรและการสอสารในการจดเกบและบรการสารสนเทศใหมประสทธภาพอนเปนผลจากการเพมปรมาณสารสนเทศ สารสนเทศถกผลตขนมาเปนจ านวนมาก ระบบการจดเกบและการคนคนสารสนเทศกพฒนาใหทนสมยตามความกาวหนาของสารสนเทศ ขอมลรปแบบตางๆ ไมวาจะเปนตวเลข ภาพ เสยง ฯลฯ ถกท าใหเปนดจตอลสามารถถกน าไปจดเกบไวในหนวยความจ าคอมพวเตอร มการคนคนสารสนเทศไมจ ากดอยทสถานทจดเกบสารสนเทศตางๆ แตมการสรางระบบการคนคนทเออใหผใชสารสนเทศสามารถเขาถงและสบคนขอมลไดจากทกแหงทมคอมพวเตอรซงสามารถเชอมโยงเขากบระบบเครอขายการสอสารใดๆ อนเตอรเนต อนทราเนต และเอกซทราเนต ชวยใหมนษยสามารถเชอมโยงกนได เขาถงขอมลตางๆ ทอยบนโลกนไดอยางไมมขอบเขตเรองเวลา สถานท ความหมายของการจดเกบและการคนคนสารสนเทศ สารสนเทศเปนค าทมขอบเขตกวางและมความหมายทหลากหลาย เรารจกทรพยากรสารสนเทศทมความหมายถงวตถทบนทกขอมล เนอหาสาระทมรปลกษณตางๆ ตงแต เอกสาร หนงสอ โสตทศนวสด ไดแก เทปเสยง วดทศน แผนดสก แฟมขอมล ซงทรพยากรทงหลายเหลานไมวาจะเปนประเภทใดประเภทหนงหรอหลายประเภท เฉพาะวชาหรอเฉพาะดาน เมอถกน ามาจดเกบรวบรวมไวใชในแหลงหนงแหลงใดเราเรยกวา มวลทรพยากรสารสนเทศ (collection) ซงมกระบวนการถายโอนสารสนเทศสารสนเทศ (information transfer) เปนกระบวนการทจะท าใหบคคลไดรบขอมลหรอสารสนเทศทตองการ การจดเกบและการคนคนสารสนเทศ เปนกระบวนการท างาน 2 สวน คอ การจดเกบสารสนเทศ (information storage) ซงหมายถง การจดโครงสรางและควบคมทางบรรณานกรมโดยใชคอมพวเตอรดวยวธการท ารายการและขอมลบรรณานกรมในลกษณะเกบขอมลเขาแฟมขอมล จดเตรยมแฟม รวมไปถงการจดท าสอจดเกบขอมลลกษณะตางๆ และฐานขอมลเพอการคนหาและการคนคนสารสนเทศ ชวยใหสารสนเทศไดรบการจดเกบอยางเปนระบบ บอกไดวามทรพยากรอะไร เกบไวในแหลงใด ทใด สวน การคนคนสารสนเทศ (information retrieval) เปนกระบวนการดงหรอคนหาขอมลยอนหลงทมจดเกบไวตามหวขอความตองการ ตามความสนใจ ซงสามารถคนจากเครองคอมพวเตอรโดยตรงหรอเครองทเชอมโยงเขา



ระบบคอมพวเตอรทใชโปรแกรมจดเกบและคนคนสารสนเทศ เชน ระบบโปรแกรมการจดการหองสมดอตโนมตทมระบบฐานขอมลจดเกบรายการทรพยากรสารสนเทศและมโปรแกรมทชวยใหผใชสามารถคนคนสารสนเทศผานระบบการสบคนรายการสาธารณะออนไลน (Online Public Access Catalog: OPAC) รวมทงการเชอมโยงสระบบอนเตอรเนตเพอการคนหาขอมลจากแหลงตางๆ ผานโปรแกรมชวยสบคนขอมล Search engine การส ารวจเลอกด (browsing) เปนการปฏสมพนธในลกษณะตรวจสอบดเอกสารและท าการเลอกหารายการสารสนเทศทตนสนใจหรอเหนการดสารสนเทศทวไป หรอภาพรวมของรายการตามหวขอทเปนจดหมาย การคนหา (searching) เปนการปอนค าสงโดยผคนเตรยมประโยคค าคนไวและ ปฏสมพนธกบระบบคนคนและพจารณาผลทไดรบซงเปนขนตอนในกระบวนการคนหา การเขาถง (access) เปนวธการทผใชสามารถคน คนหา คนคน และไดรบสารสนเทศทตองการสารสนเทศทเขาถงเปนทรพยากรสารสนเทศทสถาบนบรการสารสนเทศและแหลงตางๆ จดไวบรการผใช โดยภาพรวม การจดเกบและการคนคนหมายถง กระบวนการทมการคดเลอก ควบคมโครงสรางสารสนเทศ การจดหา การจดเกบสารสนเทศเพอการเขาถงและกระบวนการใดๆ ในการแสวงหาทรพยากรสารสนเทศซงครอบคลมการคนหา การดงสารสนเทศจากแหลงภายในและภายนอกเพอใหไดผใชไดรบสารสนเทศตามความตองการโดยเปนทงระบบทจดท าดวยแรงงานคนและดวยคอมพวเตอร

เทคโนโลยทใชในการจดเกบและการคนคนสารสนเทศ เทคโนโลยทใชในการจดเกบและการคนคนสารสนเทศ คอ ฮารดแวร ซอฟตแวร ฐานขอมลและการสอสาร จ าแนกเปนเทคโนโลยทใชในการบนทก จดเกบและแสดงผล เทคโนโลยในการคนคนสารสนเทศเกยวของกบดรรชนค าคน เทคนคการคนคน และการเลอกฐานขอมล เครอขายอนเตอรเนตและการคนคนสารสนเทศ การประยกตเทคโนโลยไฮเปอรมเดยในการคนคนสารสนเทศ การคนหาและคนคนสารสนเทศมพฒนาการคนหาดวยระบบมอมาเปนการคนคนสารสนเทศดวยคอมพวเตอร กระบวนการคนหาสารสนเทศมขนตอนตางๆ ตงแตท าความเขาใจความตองการของผใชจนถงคนหาและพมพผลลพธ กลยทธในการคนคนสารสนเทศทส าคญคอการสมภาษณ การวเคราะหค าถาม และการใชเทคนคการคนคน ใชศพทบงคบ ศพทไมควบคมหรอภาษาธรรมชาต และค าสงทจ าเปนตางๆ ตวแบบการคนคนสารสนเทศ เชน ตวแบบบลน ตวแบบความเปนไปได และตวแบบอนๆ



การคนคนสารสนเทศออนไลนและการคนคนสารสนเทศจากมลตมเดยเปนการคนคนจากฐานขอมลดจตลโดยใชเทคโนโลยคอมพวเตอรและเทคโนโลยคมนาคมเปนอปกรณชวยการคนมพฒนาการและองคประกอบของการคนคนจากฐานขอมลออนไลน ฐานขอมลออนไลนนอกจากใหขอมลบรรณานกรม ยงใหบรการขอมลเนอหาเตม ตลอดจนภาพกราฟก สวนฐานขอมลมลตมเดยใหสารสนเทศทเปนภาพ เสยง ภาพเคลอนไหวและเปนการคนคนสารสนเทศไฮเปอรเทกซท หลกการ 5W+ หลกการ 5W+ ในการพจารณาหาแหลงสารสนเทศและการสบคนขอมล การสบคนขอมลเพอตอบสนองความตองการสารสนเทศของบคคลใหมประสทธภาพนนสามารถใชหลกการ 5W+ ซงนกขาวหรอบรรณารกษใชเปนหลกการในการสบคนขอมลเพอบรการผใชหรอเพอประกอบการท างาน ในการสบคนขอมลโดยเฉพาะเมอใชเพอการคนหาแหลงขอมลและการสบคนสารสนเทศจากฐานขอมลซงมราคาแพง โดยเฉพาะการสบคนขอมลจากฐานขอมลทใหบรการในสถาบนบรการสารสนเทศเชงพาณชย การใชบรการอยางไมมจดมงหมายหรอก าหนดขอบเขตและกลยทธไวกอนจะท าใหสญเสยหลายประการ และไมคมคา เนองจากทกวนาททเขาสระบบจะมมลคาราคาทงสน การสบคนขอมลเพอท ารายงานจะตางจากการสบคนเพอแสวงหาวตถดบมาเขยนเรองใหมๆ การหาบนทกภายใน การหาหนงสอนวนยายเพออานคลายเครยดในวนหยด เปนตน แตไมวาจะเปนเหตผลใด การตงค าถามจะชวยใหบคคลสามารถคนหาขอมลไดถกทาง ดงน



การใชหลก 5W+ ในการพจารณาหาแหลงสารสนเทศและในการสบคนขอมล

หลกการ 5W+ ในการพจารณาหาแหลงสารสนเทศ หลกการ 5W+ ในการสบคนขอมล

ใคร (who)

- ใครบางทจะมขอมลทเราตองการ

- ใครบางทจะมขอมลททนสมยทสด

- ใครเคยพดถงหรอเคยศกษาในเรองทเราตองการไวบางแลว

- ใครจะรบผดชอบในการเกบรวบรวมขอมลทเราคนหามาได

ใคร (who)

- โครงการน เรองราวทก าลงตองการคนหาเกยวกบใคร นกการเมอง ดาราละคร คนทไมมใครรจก ฆาตกร/อาชญากร ต ารวจ คแขง ลกคา ฯลฯ - ไดคยกบใครมาบางแลว (ทงกบอาจารยทปรกษา และผใหขอมล) - ควรจะตองไปคยกบใครบาง (อาจารยทปรกษาและบคคลเปาหมาย)

อะไร (what)

- การสบคนอะไรบางทเราตองการจาก www จะใช search engine ใดบาง จะไปใชหองสมดหรอจากแหลงขอมลออนไลน เพอคนหารายการหนงสอ

- มขอมลอะไรทไมถกตองบาง

- จะท าอะไรบางถาหากไมพบขอมลทตองการ หรอในทางกลบกนหากพบขอมลจ านวนมากมาย

อะไร (what)

- สารสนเทศอะไรบางทตองการ เรองราวเกยวกบคน สถานท บรษท รายงานโครงการทางวทยาศาสตร ฯลฯ

- สารสนเทศประเภทใดทเราตองการ เชน บทสมภาษณจากทวโลก สถต หรอขอมล แหลงสารสนเทศใหมๆ หรอการหาขอมลเพอสนบสนนสงทเรารแลว

- ทรพยากรสารสนเทศประเภทใดบางทจะมประโยชนทสดในการสนองความตองการสารสนเทศครงน - ทรพยากรสารสนเทศประเภทใดบางทเรามอยในมอแลว

- รปแบบของสารสนเทศทเราตองการคราวนควรจะเปนอะไร เชน เอกสาร หนงสอ เอกสารฉบบถายส าเนา ขอมลจากฐานขอมล ขอมลจาก website ฯลฯ

เมอไร (when)

- เมอไรจะท าการสบคนเรองเฉพาะหวขอ ถาตองเขยนตนฉบบ หรอจ าเปนตองเดนทางบอย ตองท าเปนโครงแผนท (road map) ไวชวยจ า

- ถาตองใชฐานขอมลออนไลนเชงพาณชย จะใชเมอไร ถาใชจากเครอขายของหนวยงานจะมชองทางใดบาง เพอหลกเลยงการคบคงของผใช หรอใชบรการจากหองสมด โดยตองหาชวงเวลาทสะดวกไมมคนรอนานเกนไป

เมอไร (When)

- ตองการใชสารสนเทศเมอใด เชน ทนททมขาวใหมๆ เกดขน อยางดวน ส าหรบลกคาคนส าคญ ภายใน 2-3 เดอนส าหรบโครงการใหญ

- เรองทเราก าลงตองการคนหานนเกดขนในหวงเวลาใด เพราะตองน ามาเปรยบเทยบกบขอบเขตของฐานขอมลเพราะถาเกามากกอาจจะไมสามารถคนหาไดจากฐานขอมล อาจจะตองไปด าเนนการสบคนดวยระบบการคนหาแบบเกา



- สารสนเทศทตองการเปลยนแปลงรวดเรวแคไหน เมอใด เชน เปลยนแปลงทกนาทส าหรบราคาหน ทกชวโมงส าหรบการพยากรณอากาศ ไมเปลยนแปลงส าหรบเอกสารจดหมายเหต เปนตน

ทไหน (where)

- จะคนหาจากทไหน จากหองสมด หรอจากรอบตว จากใครบางคนทสามารถเปนแหลงสารสนเทศได

- ถาสบคนจาก website จะตองพจารณาวา website ใดทจะใหขอมลทนาเชอถอมากทสด

ทไหน (Where)

- เรองทก าลงคนควานนเกดขนทใด

- เรองทเราตองการนนไดเคยไปคนหาจากแหลงใดมากอนบางแลว

- เราจะไปคนหาสารสนเทศทตองการไดจากทไหนในอนาคต

ท าไม (Why)

- ท าไมเราตองท าการสบคนขอมล เราก าลงมองหาสารสนเทศทส าคญบางประการหรออยางไร เรามความตองการ (need) สารสนเทศนนจรงๆ หรอแคเพยงอยากได (want)

- ท าไมสารสนเทศในแหลงนนๆ จงถกเกบรวบรวมไวเชนนน เชน เปนสงพมพรฐบาล เกบเปนฐานขอมล เกบอยในฐานขอมลเชงพาณชยโดยฝายการตลาด จากคนเขยน website อสระทเปดใหประชาชนผสนใจเขาใชไดโดยไมเสยคาใชจาย หรอหวงผลประโยชนตอบแทน

ท าไม (Why)

- เราแสวงหาสารสนเทศมาเพออะไร ท าไม ตรวจสอบความถกตองของขอมลทมอยแลวในมอ มองหาแหลงสารสนเทศอนๆ ทสามารถใชทดแทนกนได เพอสรางแนวทางใหมหรอความคดใหมๆ

อยางไร (how)

- จะรวบรวมใหขอมลทคนไดถกน ามาสงเคราะหอยางไร

- จะใชเงนเทาไร และเรามงบประมาณเพยงพอส าหรบการสบคนเรองนเทาไร

- ถาตองคนหาขอมลจากระบบออนไลน เราจะมวธการหาขอมลเพมเตมเชนเดยวกนจากระบบออฟไลน อยางไร

- ถาคนจากระบบออฟไลนแลว เราจะมวธการไดขอมลเชนเดยวกนทางระบบออนไลนอยางไร

- จะขอความชวยเหลออยางไรถามปญหาเกดขน

- จะอางองอยางไร

- จะตรวจสอบวาสารสนเทศเรองเดยวกนทไดจากแหลงตางกนมความสอดคลองกนหรอไม อยางไร

อยางไร (How)

- ตองการสารสนเทศมากนอยแคไหน

- จะใชสารสนเทศทไดมาอยางไร ในรปขอความหรอรายงาน ในรปตาราง กราฟ แปลงขอมลเปนดจตอลเพอจดเกบไวในหนวยความจ าของคอมพวเตอรซงสามารถจะดงมาใชงานภายหลง

- เราตองการใหน าสงขอมลสารสนเทศอยางไร ในรปแฟมขอมลคอมพวเตอรเพอจะไดน ามา print ใชงานตามตองการภายหลง อาจจะตองวางไวใหบรการ เปนรปหนงสอเพอจะน ามาเปดไดตามตองการ หรอจะถายเอกสารขอมลเฉพาะสวนทตองการ



การเตรยมการคนคนสารสนเทศจากฐานขอมลออนไลนหรอซด-รอม

การคนคนสารสนเทศจากฐานขอมลระบบออนไลนและซด-รอมหรอออนไลน มเทคนคการคนคนคลายกน ทงนขนอยกบชดค าสงหรอโปรแกรมการคนคนทพฒนาโดยผผลตหรอผจดจ าหนายฐานขอมลแตละราย โปรแกรมการคนคนมขอแตกตางกนทค าสง และเครองหมายตาง ๆ แตเทคนคการคนคนมหลกการคลายกน การคนคนสารสนเทศมการเตรยมการ ใชเทคนคการคน และใชค าสงดงตอไปน

การเตรยมการคนคนสารสนเทศ เปนขนตอนวเคราะหความตองการคดเลอกฐานขอมล และคดเลอกค าศพทส าหรบการคนคน ซงประกอบดวยขนตอนตอไปน (สชาตา ชนะจตร 2536).

1. เตรยมรายละเอยดของขอมลทตองการ ไดแกชอ ทอย เรองทตองการคน วตถประสงค ค าศพทหรอค าทมความหมายหรอสมพนธกบชอเรองทตองการคน ระยะเวลาของขอมลทตองการ และภาษาของสารสนเทศทตองการ เปนตน ซงการใช หลกการ 5W+ ขางตนจะชวยใหสามารถหาขอมลตางๆ ไดครบถวนสมบรณและเพยงพอ

2. ขอพจารณาการเลอกฐานขอ ทงนเพอใชไดอยางถกตองและตรงกบความตองการ ขอควรพจารณาในการเลอกใชฐานขอมลมดงตอไปน

2.1 ขอบเขตของความรทมอยในแตละฐานขอมล โดยพจารณาเลอกฐานขอมลทมขอบเขตกวางขวางตรงกบความตองการของผใช ซงอาจพจารณาจากแหลงก าเนดของขอมล ประกอบดวย วารสาร เอกสาร สาระสงเขปทฐานขอมลนนใชเปนสารสนเทศ

2.2 ระยะเวลาของสารสนเทศทบนทกในฐานขอมล ซงถามระยะเวลายอนหลงมากและมการปรบปรงฐานขอมลใหทนสมยตลอดเวลา กจะท าใหไดความรกวางขวางและทนเหตการณ

2.3 ราคาของฐานขอมล ฐานขอมลบางฐานมราคาแพงกวาฐานขอมลอนทเนอหาความรเหมอนกน ควรพจารณาเลอกราคาใหเหมาะสมกบขอมลทไดรบ

2.4 ภาษาของสารสนเทศ ควรเลอกใหตรงกบความรของผใชโดยดจากขอบเขตของฐานขอมลทปรากฏในคมอ

2.5 จ านวนสารสนเทศทมอยและอตราการเพมของสารสนเทศแตละป ซงเปนเครองชถงความสมบรณของฐานขอมล ทงนผใชสามารถศกษาไดจากคมอ

2.6 เนอหาความร มทงแบบเตมรป สาระสงเขปหรอเฉพาะบรรณานกรม ควรพจารณาเลอกใหเหมาะสมกบความตองการของผใช 2.7 บรการดานอน ๆ ของฐานขอมล เชน การพมพดรรชน สาระสงเขปและบรการเลอกสรรสารสนเทศเฉพาะบคคล ซงจะอ านวยความสะดวกในการตดตามศกษาไดกวางขวางขน



เทคนคการคนคนสารสนเทศ

การคนคนสารสนเทศจากเครองมอตางๆ สามารถสบคนไดจาก ค าคน ไดแก ชอเรอง ชอผแตง ค าส าคญ หวเรอง เปนตน (Harter 1986: 170-204; Block 2002: 44-45) ค าส าคญและหวเรองเปนค าคนทส าคญทจะชวยใหสามารถสบคนสารสนเทศไดในกรณทไมทราบชอผแตงหรอชอเรองแตทราบขอบเขตของหวขอและสาระส าคญของเรองทตองการ และทราบเทคนคการคนคนกสามารถจะสบคนขอมลไดจากเครองมอตางๆ ทไดมการจดท าไวอยางมประสทธภาพ 5 วธ คอ

1. การใชค าส าคญ (Keywords) ค าส าคญ หมายถง ค าหรอวลทส าคญและมความหมายทสามารถใชเปนค าคนเพอเชอมโยงไปยงเนอหาของสารสนเทศ มกจะปรากฏอยในชอเรอง สาระสงเขป และเนอหา เพอท าหนาทบงบอกถงเนอหาของสารสนเทศนนๆ ซงเอกสารหนงเรองอาจจะมค าส าคญไดมากกวา 1 ค า ทงนแลวแตวาจะมค าส าคญปรากฏอยในเอกสารจ านวนเทาใด ในการคดค าส าคญทจะใชเปนสอในการคนคนจงตองพยายามคดค าทตรงใจ ตรงความตองการของเราใหมากทสด 2. การใชหวเรอง (Subject headings) หวเรอง หมายถง ค าหรอวล ทก าหนดขนแทนหรอบงบอกเนอหาทส าคญของสารสนเทศเพอใชเปนเครองชน าไปยงเนอหาทแหจรงของสารสนเทศ หวเรองทดควรเปนค าหรอ

เทคนคการคนคนสารสนเทศ

1. การใชค าส าคญ (Words/Keywords)

2. การใชหวเรอง (Subject/Subject headings)

3. การใชเทคนคการตดปลายค า (Truncation)

4. การใชตรรกะแบบบลน (Boolean Logic)

5. การจ ากดการสบคน (Limit search)



กลมค าทส นกะทดรด และมความหมายเฉพาะเจาะจง ครอบคลมเนอหาทแทจรงของสารสนเทศ หวเรองจะท าใหเราทราบวาสถาบนบรการสารสนเทศหรอฐานขอมลทเราก าลงใชมสารสนเทศใดบางทมเนอหาเหมอนกนหรอสมพนธกน หวเรองจะมประโยชนในการชวยสบคนสารสนเทศทตองการไดรวดเรว และชวยในการรวบรวมสารสนเทศทมเนอหาในสาขาเดยวกนหรอสมพนธกนไวดวยกน 2.1 ประเภทของหวเรอง แบงเปน 2 ประเภท คอ 2.2.1 หวเรองใหญ หมายถง ค าหรอวลทก าหนดขนเพอระบถงเนอเรองของสารสนเทศโดยตรงและสามารถใชเปนหวเรองโดดๆ ได หรออาจมหวเรองยอยประกอบได 2.2.2 หวเรองยอย หมายถง เปนค าหรอวลทก าหนดขนใชตามหลงหวเรองใหญเพอก าหนดขอบเขตหรอความหมายของหวเรองใหเฉพาะเจาะจงลงไปโดยมเครองหมาย – คน เพอระบแงมมเฉพาะดานของเรอง รปแบบการเขยน ยคสมยหรอล าดบเหตการณ ระยะเวลา และเขตภมศาสตร หวเรองยอยบางหวเรองกสามารถใชเปนหวเรองยอยได 2.2 ลกษณะของค าทใชเปนหวเรอง ค าทสามารถใชเปนหวเรองได แบงเปน 2 ประเภท ไดแก 2.2.1 ค าวสามายนาม ซงเปนค านามเฉพาะ ทใชเปน ชอบคคล ชอสกล สถานท ประเทศ ชอลกษณะภมประเทศ ชอสญชาต ภาษาและวรรณคดของชาตตางๆ ชอสนธสญญา ชอชาวเผาพนเมองตางๆ ชอวนส าคญ ชอพธส าคญ และชอสถาบนตางๆ 2.2.2 ค าสามายนาม ไดแก ชอของสตว ชอของพช ชอของโรค ชอกฬา ชอเครองดนตร ชออวยวะสวนตางๆ ของรางกาย ชอแรธาต 3. การใชเทคนคการตดปลายค า (truncation) การคนคนสารสนเทศบางครงตองการใชค าศพททมรปแตกตางกน จากรากศพทเดยวกน เพอใหไดสารสนเทศครบถวน เชน ตองการคนเกยวกบเรอง CENSOR กตองคนค าทเกยวของ เชน CENSORING, CENSORED หรอ CENSORSHIP การพมพทกค าจะเสยเวลา จงมวธการตดปลายค า โดยใชเครองหมาย ? ตอทายค าศพททรากค า เชน CENSOR? หรอ LIBRA? ระบบจะคนค าศพททข นตนดวยค าดงกลาว และค าหรอวลทตอทายดวยอกขระอน ๆ เทาทมในดรรชน ดงน



(Truncation)

LIBRA RIANLIBRA RIANSLIBRA RIESLIBRA RYLIBRA RY ADMINISTRATIONLIBRA RY AUTOMATIONLIBRA RY MANAGEMENTLIBRA RY SERVICES

CENSO R CENSO RED CENSO RING CENSO RSHIP

CENSOR?

LIBRA? การตดปลายค าจะตองระวงไมใชค าทส นเกนไป เพราะอาจจะไดเรองทไมตองการ

ออกมาดวย เชน ค าศพท BAN? ระบบจะคนค า BAN, BANANA, BAND, BANDAGERY, BANDIT, BANK, BANNER, BANTER เปนตน ซงค าตาง ๆ เหลานไมมความสมพนธกนเลย 4. การใชตรรกะแบบบลน (Boolean Logic) ใชส าหรบสรางความสมพนธระหวางค าและแนวความคดตาง ๆ โดยใชตวเชอม (logical operators) ระหวางค าศพททเปนแนวความคด ตวเชอมตรรกะทใชในการคนคนสารสนเทศม 3 ประเภท คอ OR AND และ NOT (ปทมาพร เยนบ ารง 2545: 165-169)

การใชค าสง Boolean / ตรรกะบลลน

ทใชกบ WORDS

AND แคบลง

OR กวางขน

NOT ตดเนอหาออกไป



4.1 ตวเชอม OR ใชเชอมแนวความคดแบบยเนยน (union) เพอเชอมค าศพททม ความหมายเดยวกน อางถงแนวคดเดยว ตวอยางเชน AUTOMOBILE OR CAR ผลการคนคน จะไดสารสนเทศทมค าศพทค าใดค าหนง หรอทง 2 ค า ซงมจ านวนมากขน

แผนภาพเวนนกบตวเชอม OR

4.2 ตวเชอม AND ใชเชอมแนวความคดแบบอนเตอรเซคชน (Intersection) เพอสงใหคอมพวเตอรคนเรองทมแนวความคดหลาย ๆ แนวคดรวมอยในสารสนเทศรายการเดยวกน ดงตวอยางเชน BUS AND POLLUTION ผลการคนคนจะไดสารสนเทศทมท งเรอง BUS และเรอง POLLUTION อยในสารสนเทศรายการเดยวกน ซงมจ านวนนอยลงแตตรงกบความตองการมากขน

แผนภาพเวนนกบตวเชอม AND 2.3 ตวเชอม NOT ใชส าหรบคนคนสารสนเทศทไมมเรองใดเรองหนงปะปนอย

หรอเปนการตดค าศพททไมตองการออกไปจากการคนคน เชน CAR NOT BUS เปนการสงใหคอมพวเตอรคนสารสนเทศเกยวกบเรอง CAR โดยไมมเรอง BUS แผนภาพเวนนกบตวเชอม NOT

AUTOMOBILE CAR

BUS POLLUTION

BUS CAR



การใชตวเชอม AND OR NOT ในประโยคค าสงเดยวกน ถาประโยคยาวมากควรแบงออกเปนประโยคสน ๆ ทมแนวความคดเดยวเพอหลกเลยงขอบกพรองทอาจจะเกดขนได อยางไรกตามถาตองการรวมหลายแนวความคดในประโยคเดยวกน ควรใชเครองหมายวงเลบแยกกลมแนวความคดใหชดเจน เชน (BUS OR VEHICLE) AND (EXHAUSE OR POLLUTION) AND (CONTROL OR REDUCTION) (ALCOHOL OR DRUGS) AND ADOLESCENT?

5. การใช Limit Search Limit Search ชวยใหสามารถจ ากดวงการสบคนใหไดตรงกบความตองการมากทสด ซงการจะจ ากดการสบคนดานใดบางขนอยกบโปรแกรมนนๆ วาไดจดท าตวจ ากดการสบคนใดไวบาง สวนใหญเราสามารถจ ากดการสบคนจากประเภทของทรพยากรสารสนเทศ จากแหลงสารสนเทศ การจ ากดภาษาของสารสนเทศ การจ ากดประเภทของผลการสบคนเปนตน ดงตวอยางการจ ากดการสบคนของ Search Engine Google การสบคนขอมลจาก World Wide Web สามารถท าไดงายและใหผลในการสบคนมาก การใชกไมสลบซบซอนเพราะผสราง Search Engine ตองค านงถงความงายในการสบคนของผใช (User friendly) อยแลว การเลอนเมาสไปยงทตางๆ แลวเมาสเปลยนเปนรปมอหมายถงการเชอมโยง (link) ไปสขอมลทเกยวของได เทคนคการสบคนกสามารถใชเทคนคการคนคนขอมลท



กลาวถงไปแลว เชน การใช Keyword การใชเทคนคการตดปลายค า การใชเทคนคแบบตรรกะ บลน เปนตน ซงจะท าไดผลการสบคนทมประสทธภาพและตรงตามความตองการมากขน ในการสบคนทดนอกจากจะตองพยายามใช Keyword ทจ าเพาะเจาะจงมากทสดแลว ควรรจกการใช Boolean operator อกตวอยางไดแกการจ ากดการสบคนของ WEB OPAC ของหองสมดมหาวทยาลยหอการคาไทยทก าหนดไวใหผใชสามารถจ ากดการสบคนขอมลตางๆ ของผใชบรการ ซงมขอสงเกตในเรองการจ ากดการสบคนสารสนเทศตามภาษา เนองจากสารสนเทศทเกบรวบรวมไวมจ านวนมากทเปนสารสนเทศทเปนภาษาจน ดงตวอยางหนาจอการสบคนขางลาง

การ ากดการสบคน (Limit Search)

20

BookResearch& ThesisJournalJuvemnile & FictionReserve BookReference BookAudio VisualChinese LanguageEnglish LanguageThai Language

ความเทยงและการเรยกกลบสารสนเทศ ในการคนคนขอมลจากฐานขอมลนนสามารถวดประสทธผลของการคนคนสารสนเทศได 2 รปแบบ คอ การวดความเทยงของการคนคน และ ประสทธผลดานการเรยกกลบขอมล ซงมรายละเอยดแตกตางกน ดงน ความเทยง (precision) หมายถง ความสามารถในการคนคนสารสนเทศใหไดตรงกบความตองการ ซงถายงตรงมากทสด (high precision) สารสนเทศทไดจะมความเฉพาะเจาะจงและมจ านวนนอย



การเรยกกลบ (recall) หมายถง ความสามารถในการคนคนสารสนเทศไดโดยวดจากจ านวนสารสนเทศทคนได ถาคนคนไดมาก (high recall) สารสนเทศทไดรบจะมขอบเขตกวางขวาง แตตรงกบความตองการนอยลง จากนยามของตนจะเหนวาความเทยงและการเรยกกลบมความสมพนธในเชงผกผน คอ ถาความเทยงสง การเรยกกลบจะต า แตถาการเรยกกลบสง ความเทยงจะต า ฉะนน การคนคนสารสนเทศจะตองทราบความตองการของตนเองวาตองการสารสนเทศจ านวนมาก หรอตองการสารสนเทศทตรงมาก ซงวธการคนคนจะแตกตางกนดงน 1. วธการคนคนสารสนเทศใหไดจ านวนมาก (high recall) 1) ใชค าศพทจากภาษาธรรมชาต (natural language) มากกวาค าทใชในดรรชน 2) ใชค าศพททมความหมายเหมอนกนหรอมความเกยวของสมพนธกนใหมากทสด 3) ลดการใชค าเชอม AND 2. วธการคนคนสารสนเทศใหตรงความตองการ (high precision) 1) ใชค าในดรรชน และถาใชค าในบญชศพทสมพนธควรเลอกค าทลมลก แคบหรอเฉพาะเจาะจงมากทสด 2) ใชค าในเขตขอมลชอเรอง ซงจะตรงกวาการคนจากค าในดรรชนรวม 3) ใชกลมแนวความคดหลาย ๆ กลม และใชตวเชอม AND โยงความสมพนธระหวางกลมแนวความคดตาง ๆ นอกจากนควรเลอกใชศพทในดรรชนเพม คอ ค าศพททไมสอความหมายถงเนอเรองโดยตรง เชน ป ภาษา ชอผแตง ฯลฯ ซงจะท าใหลดจ านวนระเบยนลงได โปรแกรมชวยคนหาขอมลบนอนเตอรเนต (Search Engine)

ปจจบนการสบคนสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศบนอนเตอรเนตเปนทนยมกนมากเพราะเปนแหลงสารสนเทศทส าคญเนองจากขอมลทอยบนอนเตอรเนตมจ านวนเพมมากขนทกนาทตามจ านวนเวบไซดทเพมขน การคนหาสารสนเทศจากอนเตอรเนต หรอ World Wide Web ท าไดงายดวยการใชโปรแกรมชวยคนหาขอมลประเภท Search Engines ซงเปนดรรชนของ Web sites ตางๆ ทมอยบนอนเตอรเนต

การท Web Site เกบขอมลไมเปนระเบยบ ประกอบดวยท World Wide Web และ Internet มขอมลจ านวนมากในทกหวขอเรอง จงมการจดให Web site บางแหงท าหนาทคนขอมลเพออ านวยความสะดวกแกผใช Internet ใหคนพบรายละเอยดทตองการไดงาย สะดวกและรวดเรว Web site ทท าหนาทคนขอมลม 2 ประเภท คอ แบบทเปน Search Engines และแบบ Directory Assistance Search Engines เปนโปรแกรมท าหนาทคนรายละเอยดบน World Wide Web และ Internet Search Engine จะท าหนาทคนรายละเอยดทงทอยบน WWW. ท FTP. ท



Gopher Servers การใช Search Engine มประโยชนในกรณทเราตองการคนเรองเฉพาะเจาะจง ถาใชโปรแกรมทเปน Directory Assistance คนจะไมคอยไดผลตามความตองการ

Search Engine เปน Web Page ทอยในรปของแบบฟอรมใหผทตองการคนกรอกค า วล หรอประโยคทตองการคน แลวกดปม Search จากนน Search Engine ทเราเลอกใชจะกระจายรายละเอยดไปท Web Sites ตางๆ เพอหาค าหรอวลซงตรงกบทเราตองการ ผลของการคนจะพบหรอไมพบกตามจะสงกลบมาใหผคนทราบ ส าหรบการท างานของ Web Sites ซงท าหนาทเปน Search Engines คอจะมโปรแกรมทเรยกวา Crawlers หรอ Robots หรอ Spiders ท าหนาทรวบรวมรายชอ URLs ของ Web Page และของบรการประเภทอนบน Internet เชน Gopher Site, FTP Site, Newsgroup ฯลฯ มาเกบไวในคอมพวเตอรทเปน Database ของตน เมอโปรแกรมดงกลาวพบ page ใหมทยงไมมใน Database กจะเพมขอมลใหมเขาไปโดยอตโนมตท าใหมขอมลมากขนเรอยๆ Search Engines ทนยมใชกนแพรหลายคอ Alta Vista, Excite, Open Text, Infoseek, Hotbot, Lycos, World Wide Web Worm, Web Crawler, และ DejaNews

การท างานของโปรแกรมสบคนขอมลทางอนเตอรเนตอาจแบงออกไดเปน 3 กลม ( Webber 2000: 13-43; Schwarts 2001: 109 -144; ประพนธ เศวตนนทน 2546: 1) ดงน 1. Crawler-Based Search Engines เปน Search Engine ทมโปรแกรมทเรยกวา Crawler หรอ Spider ท าหนาทออกไปเยยมเยอนเวบไซดทเกดใหมแลวตาม links ตางๆ ในเวบไซดนนๆ มาบนทกขอมลพรอมท า Index แลวน ามาเกบรวบรวมไวท Server ของตนเพอเปนฐานขอมลและมโปรแกรมทชวยจดการอ านวยความสะดวกในการสบคนและน าขอมลมาแสดงผลแกผใชบรการ ความถในการออกไปเกบรวบรวมเวบไซดเกดใหมแลวแตวาเจาของเวบไซดจะก าหนด อตราการเพมของจ านวนขอมลเครอขายเวบเกดใหมจะมการเพมโดยอตโนมต ทนททพบวามการปรบปรงเปลยนแปลงในเวบไซด ขอมลทไดจากการสบคนผาน Search Engine ชนดนจะหลากหลายมากตลอดเวลา และเจาของเวบไซดตองยนขอจดทะเบยนใน Search Engine นกอน ตวอยาง Search Engine นไดแก HotBot Google ซง ในขณะน Crawler-based search engine ทดทสดคอ Google ซงเปน Search engine ตางประเทศทใหบรการการคนเปนภาษาไทยได 2. Human-Based Search Engines เปนระบบการสบคนโดยมนษยเปนผด าเนนการสบคน ดงนนเวบไซดทมชอเสยงจะไดรบการเอาใจใสทด เวบไซดเลกๆ ทคนไมคอยรจกอาจจะไมปรากฏในการสบคนกได ในการน าช อเวบไซดทจดท าขนมาใหมเขาส Search Engine ประเภทนเจาของตองยนขอจดทะเบยนและอาจเสยคาท าเนยมในบาง Search Engine ตวอยางของ Search Engine กลมน คอ Yahoo ทจดวาเปน Human-Based Search Engines ทดและนาใช มการแบงหมวดหมเวบไซด (Search directory) ทชวยใหสามารถคนหาขอมลไดตาม



ความตองการมากขน นอกจากนนยงม Lycos ซงเปน Search engine ทไดชอมาจากภาษาลาตนทมความหมายถง ”wolf spider” 3. Hybrid Search Engines เปนโปรแกรมลกผสม ใชทงสองวธการ ซงสวนมากเปน mixed results ซงปจจบนผใหบรการจะเนนแบบใดแบบหนงเพยงอยางเดยวไมได จงมกจะใชทงสองแบบในการท างานคขนานกนไป เชน Yahoo แมจะเนนการท างานไปท Human- Based กจรงแตกมการท างานแบบ Crawler-based คขนานกนไปดวย ตวอยาง Hybrid search engine ทดไดแก Excite ทใหบรการคอนขางเอนกประสงค และยงมโปรแกรมชวยคนหาสารสนเทศอนๆ ทนาสนใจซงขอมลอาจเปลยนแปลงไดตลอดเวลา ในการสบคนสารสนเทศจากโปรแกรมชวยคนหาสารสนเทศนจะสามารถน าผใชไปสแหลงสารสนเทศอนๆ ทสามารถใหขอมลทใกลเคยงกนไดอกมาก ซงการคนหานนสามารถท าไดทงในแบบของการคนหาจาก Web site ตางๆ โดยการพมพค าหรอเรองทตองการคนลงไปในสวนทอนญาตใหกรอกขอมล หรออาจสามารถสบคนจากหมวดหมเนอหาของ Web site ทมกจะมไวเพออ านวยความสะดวกในการคนแกผใชกได

รายชอ Search Engines ทนาสนใจ

Alta Vista (WWW.altavista.digital.com)

Alta Vista คดโดย Digital Equipment Corporation ท Polo Alto, California เปน Web Search ทม Database ขนาดใหญมากกวา 6 พนลานค าบน Web Page มากกวา 16 ลานเพจม Newsgroup มากกวา 13,000 กลม มแบบฟอรมทใชงายเพยงแตพมพ Keyword (s) และเลอกวาจะคนรายละเอยดจาก Web Site หรอ Newsgroup นอกจากน Alta Vista ยงมแบบฟอรมใหกรอกค าหรอวลทเจาะจงมากขน ในกรณทไดผลการคนไมตรงตามตองการ

Excite (http : www.excite.com)

Excite คดโดยนกศกษามหาวทยาลย Stand ford ตอมาจงจดตงบรษทชอวา Architext ท าหนาทเปน Web Site ใหบรการตอบค าถามและท าหนาทเปน Search Engines เราสามารถปอน Keywords หรอประโยคทเราตองการคนโปรแกรมจะคนรายละเอยดจาก Web Pages มากกวา 1.5 ลานเพจ จาก Usenet Newsgroups มากกวา 1 ลานเรอง Excite ยงมขาวเกยวกบเรองกฬา ธรกจ ความบนเทง ตางประเทศ การเมอง ภาพยนตร หน โทรทศน ใหอานรายละเอยด

Open Text (http : // www.opentext.com)

Open Text บรการจดการโดย Open Text Corporation ท Mountain View, California ในแตละวน Open Text จะจดท าดชนทกค าบน Web Pages ซงมมากวา 5,000 เพจ ขอมลใน

http://www.altavista.digital.com/

http://www.excite.com/

http://www.opentext.com/



Database จงเพมขนอยางรวดเรว สามารถใชวล to be หรอ not to be ซง Search Engine โปรแกรมอนจะไมเขาใจ คนรายละเอยดเพอใหมความจ าเพาะมากขน สามารถคนค า กลมค า วลยาวๆ คนค ารวมกบวลหรอจะคนเฉพาะ URLs, Titles และ Headings ของเพจ นอกจากนเรายงสามารถก าหนดน าหนกใหกบค าทตองการคนและสามารถใช Boolean Operators เชน and, or, but, not, near รวมกบค าหรอวลทตองการคน

Infoseek (http : // guide.infoseek.com)

Infoseek ไดรบความนยมเนองจากเปน Search Engine ทท างานรวมกบ Netscape Navigator ซงเปน Web Browser ตดอนดบหนง การคนขอมล ผคนสามารถพมพขอความทเปนประโยคได Infoseek จะแจงผลการคนคราวละ 10 รายการ บอกขนาดของเพจเพอการตดสนใจวาจะดรายละเอยด หรอเคลอนไปยงจดอนๆ ผคนสามารถเรองตางๆ จาก Newsgroup, คน E-mail Address, FAG ฯลฯ

HotBot (http : // www.hotbot.com)

Hotbot เปนโปรแกรมคนขอมลทมตนตอมาจากโปรแกรม Inktomi ซงเปนผลการวจยของ University of California, ท Berkeley HotBot เปนโปรแกรมทใชงานงายและคนขอมลไดรวดเรว เพยงแตเตมค าทตองการคนและเลอกจ านวนทพบค าดงกลาวตงแต 10-100 รายการ เมอเปดดเพจทคนจะเหนเลขบอกใหทราบวา Keyword ทผคนใหไปตรงกบขอความในเพจกค าโดยจะเรยงล าดบค าทพบจากมากไปนอย ในกรณทผคนใสเครองหมาย + กอนค าทตองการคน หมายถง Web Page ทหาไดตองมค าดงกลาวถาเตมเครองหมาย – หนาค าทตองการคน หมายถง Web Page ทหาไดตองไมมค าดงกลาว ปจจบน HotBot จงเปนโปรแกรมคนขอมลประเภทอตโนมตสมบรณทท างานไดถกตองและรวดเรว

Lycos (http :// www.lycos.com/)

Lycos เปนโปรแกรมชวยสบคนรายละเอยดบน World Wide Web พฒนาโดย Carnegie Melton University ค าวา Lycos มาจากค าวา Lycosidae หมายถงแมงมมประเภท Wolf Spider ทว งเรวบนพนดน สามารถจบเหยอโดยไมตองใชใยแมงมม

Lycos สามารถคนค าทอยในชอเรอง ค าทอยในหวขอใหญ หรอหวขอยอยของบทความ ค าทอยใน 20 บรรทดแรกของบทความ และ Hyperlink เรองทตองการ ปจจบน Lycos Database มขอมลมากกวา 10 ลาน Web Pages เราสามารถก าหนดทางเลอกในการคน เชน บงจ านวนสงสดใหโปรแกรมคนขอมลทตรงตามตองการ บงจ านวนค าทตองการ

http://www.hotbot.com/

http://www.lycos.com/



WWWW(http : wwww.cs.colorado.edu./home/mcbryan/wwww.html)

WWWW.(The World Wide Web Worm) เปน Search Engine ทมผนยมอนดบหนง คดขนมาโดย Oliver Mcbryn ท university of Colorado, Boulder สามารถคนโดยใชค าวา and หรอ or เชอมค าทตองการคนเพอใหมความเจาะจงสามารถเลอกขอความตามตองการในแตละชอง

Web crawler (http : www.webcrawler.com)

Web Crawler เปน Search Engine ของ University of Washington ทท าหนาทคนรายละเอยด ตลอดทง Documents ทโปรแกรมพบค าทตองการถงแมวาค านนจะอยลกลงไปกคนพบได นอกจากนยงคนโดยใชระบบ Boolean Searching คอ ใช and หรอ or เชอมระหวางค าทตองการคน Web Crawler ใชงานงาย คนไดเรว แตครอบคลมขอมลนอย ถาเทยบกบ Lycos แตเปน Search Engine ทมผนยมใชมชองใหกรอกค าทตองการคน

Deja News (http : // www.dejanews.com)

ในแตละวนจะมขาวใหมเพมปรมาณใน Newsgroups ท าใหมขอมลจ านวนมาก จงมโปรแกรมส าหรบคนขอมลบน Newsgroup โดยตรง เชน Deja News ซงจะใหประสทธภาพในการคนมากกวาใช Search Engines ทวๆไปด าเนนการ Deja News จะปรบขอมลใน Database ทกๆสองวน และจะเกบขอมลของ Newsgroup ในกลมทมผใชบอยไวนาน 1 ป

Directory Assistances

Directory Assistances หรอ Subject Tree เปนโปรแกรมจดระเบยบขอมลบน World Wide Web ในรปหวเรองใหญ (Major Headings) เชน Education, Government แตละกลมมหวเรองรอง (Subheadings) เชอมโยงไปยงรายละเอยดตางๆ การจดระเบยบของ Subject Tree จงเหมอนตนไมทมล าตนเปน Major Headings สวนกงกานสาขาและใบไดแก Subheadingตางๆ Directory Assistance จะคนรายละเอยดเกยวกบเรองทวไป เชน การศกษา การวจ ย การลงทน กฬา ฯลฯ บน Web Sites ตางๆ โปรแกรมคนขอมลทจดเปน Directory Assistance ไดแก YAHOO, CERN’s Virtual Library, Elnet GALAXY และ Starting Point

Yahoo (http:// www.yahoo.com)

Yahoo (Yet Another Hierachically Odiferous Oracle) พฒนาโดย David Filo และ Jerry-Chih -Yuan Yang ท Standford University ผใช www สามารถสงรายละเอยดไปไห Yahoo ซงมเครองอตโนมตคอยตดตามรายละเอยดใหมมาเพมตลอดเวลาให Yahoo ม Database ใหญมการสรางโปรแกรมใหเชอมโยงกบ Subject Trees โปรแกรมอนๆ เพอเชอมโยงขอมล การ

http://www.webcrawler.com/

http://www.dejanews.com/

http://www.yahoo.com/



คนรายละเอยดใน Yahoo มขอจ ากดคอ ผคนสามารถคนไดเฉพาะรายการทมอยใน Database ของ Yahoo เทานน

The Virtual Library (http : // www.w3.org/hypertext/data Sources/ bysuject/ overview.hlml)

The Virtual Library เปน Subject Tree โปรแกรมแรกทพฒนาโดย CERN เพอใชคนขอมลบน www ผใชบรการ www ทกทานสามารถใหขอมลเพมเตมแก Virtual Library เพอท าใหโปรแกรมมความทนสมย

Elnet GALAXY (http : // www.elnet.net)

Elnet Galaxy เปน Subject Trees ทพฒนาโดย Enterprise Integration Network (ElNet) จะมทงทเปน Freeware และ Commercial Version ใชคนขอมลทมความเจาะจงเปนพเศษ

การสบคนสารสนเทศจากฐานขอมลทส านกหอสมดกลาง มหาวทยาลยหอการคาไทยบอกรบ

ส านกหอสมดกลาง มหาวทยาลยหอการคาไทยบอกรบเปนสมาชกฐานขอมลจ านวนทมประโยชนในการศกษาคนควา วจยหลายฐาน มตวอย างฐานขอมลทมประโยชนตอนกศกษานเทศศาสตร คอ CMMC (Complete Mass Media E-Journals, Grolier Online, Journal Link, NEWSCenter และ Clipping Online

ในการเขาใชบรการสบคนจากฐานขอมลดงกลาวนกศกษาควรรจกขอบเขตเนอหา และวธการสบคนสารสนเทศจากฐานขอมล ดงกลาวขางตน เรมตนการสบคนฐานขอมลแตละฐานโดยคลกท Online Database จากหนาจอ Homepage ของส านกหอสมดกลาง จะไดหนาจอดงตวอยาง

http://www.w3.org/hypertext/data

http://www.elnet.net/



สงเกตไดวาจากหนาจอขางตนแตละฐานจะมการแนะน าวธการใชฐานแตละฐาน และหาก

ตองการสบคนสารสนเทศใหคลกเลอกท “สบคนฐานขอมล”



E-Journal ขอบเขต: ใหบทความในรปแบบสาระสงเขป (Abstract) และเอกสารเตมฉบบ (Full-

text) ของวารสารภาษาตางประเทศมากกวา 3,400 รายชอ ส านกหอสมดกลางบอกรบเปนสมาชก 15 รายชอ มวารสารทางนเทศศาสตร และสารสนเทศศาสตร คอ 1. Information Retrieval 2. Information Service and Use 3. Communication 4. Journal of Marketing Communications

ทงนผใชจะไดเอกสารเตมรปเมอหองสมดแหงนนบอกรบเปนสมาชกวารสารชอเรองนนๆ ส าหรบ วารสารทไมไดบอกรบเปนสมาชกจะไดเพยงสาระสงเขปของบทความเทานน

วธการสบคน: ในการสบคนบทความจากฐานขอมล E-Journal มขนตอน ดงน 1. คลกทรายการสบคนฐานขอมล ของ E-Journal จะปรากฏหนาจอแรก เพอใส Authorization คอ 100-218-502 และ Password คอ AHXY%NUXX จากนนคลกปม Start จะไดหนาจอเปนล าดบดงน

1

2



จากหนาจอ (1) และ (2) ขางตนพบวามวธการสบคน 2 วธ คอ 1. Search คอ การใสค าคนทตองการลงไปในชองตางๆ เชน Keyword, Author เปนตน หรอ เปนการพมพค าสงในการคนคนลงไปในชองทก าหนด และระบความตองการเพมเตมลงไปโดยดท เงอนไขทหนาจอ เชน Limit to: Full Text หรอ All Subject Collections หรอ ระบป ค.ศ.ของเอกสารทตองการในชอง Year เปนตน วธการ Search ม 3 วธ คอ

Basic Search เปนการสบคนแบบงาย โดยการพมพค าคน หนงค า หรอมากกวาหนง ค าลงไปในชองทก าหนด คอ Keyword, Author, Title, Sources และระบความตองการเพมเตมลงไปถาตองการด Full Text ของบทความทตองการทนท ใหคลกลงไปในชองสเหลยมเลกๆหนา Limit to: Advanced Search เปนการสบคนทซบซอนมากขน ผใชสามารถระบความตองการ ไดมากขนโดยใชตรรกบลน (Boolean Logic) and, or, not ชวยจ ากดขอบเขตการสบคนใหแคบลงเฉพาะเรอง และระบความตองการเพมเตมลงไปโดยดทเง อนไขทหนาจอ เชน All Publisher Collections, All Subject Collections หรอ ระบป ค.ศ. ของเอกสารทตองการในชอง Year เปนตน Expert Search เปนการสบคนทเหมาะส าหรบผทมความเชยวชาญในการสบคน เพราะสามารถพมพเงอนไขในการสบคนไดดวยตนเอง โดยพมพลงในชอง Search for และใชค าสงโดยดจากชอง Indexed in เชน Keyword (kw:), Author (au:), Title (ti:), เปนตน นอกจากนนดการก าหนดค าสงอนๆ เพมเตมท ดานลางของหนาจอสบคนของ Expert Search เชน ใช w คนระหวางค าคน2 ค า โดยเปรยบเสมอนเปนค า 1 ค า เปนตน และระบความ

(2)



ตองการเพมเตมลงไปโดยดทเง อนไขทหนาจอ เชน All Publisher Collections, All Subject Collections หรอ ระบป ค.ศ. ของเอกสารทตองการในชอง Year เปนตน 2. Browse คอการสบคนแบบไลเลยง จะไมกลาวรายละเอยดไวในทน.

2. ตวอยางเลอกวธการสบคน ซงในทนจะน าเสนอ เฉพาะแบบ Basic Search และ Advance Search ตวอยางการสบคนแบบ Basic Search



ตวอยางการสบคนแบบ Advanced Search

(1) ผลการสบคนไดสาระสงเขปของบทความชอ “Preserving electronic publications”

(2) ผลการสบคนได Full Text ของบทความชอ “Preserving electronic publications”



Journal Link

ขอบเขต: เปนฐานขอมลชแหลงวารสารในประเทศไทย อนเกดจากความรวมมอระหวาง

หองสมดตาง ๆ ทวประเทศไทยทงสน 171 แหง ผใชสามารถเขาถงแหลงจดเกบวารสารทง วารสารภาษาไทยและวารสารภาษาตางประเทศอยางสะดวก ทนสมย และรวดเรว ยงกวานน ผใช ยงสามารถเชอมโยง (Link) ไปยงวารสารทมการใหบรการบนอนเทอรเนต (Internet) ไดอกดวย วธการสบคน: มขนตอนดงน

คลกทรายการสบคนฐานขอมลของ Journal Link จะปรากฏหนาจอแรกซงผใชตองลงทะเบยนขอมลกอน คอ ทพก อาชพ และสงกด เพอประโยชนในการเกบสถตการใชฐานขอมลน จากนนคลก Continue เพอเรมตนการสบคน จะปรากฏหนาจอตามล าดบดงน

ากหนา อท 2 ขางลาง ะเหนไดวามวธการสบคน 5 วธ คอ สบคน 1. ตามล าดบอกษร (ของชอวารสาร) เปนการสบคนตามล าดบอกษรของชอวารสาร

(A – Z และ ก – ฮ) 2. (ดวย) ชอวารสาร เปนการสบคนโดยผใชระบชอวารสารทตองการ ซงอาจพมพ

ชอวารสารทสมบรณ หรอพมพเฉพาะบางสวนของชอวารสารกได 3. (ดวย) ISSN เปนการสบคนโดยผใชตองทราบหมายเลขมาตรฐานสากลประจ า

วารสาร (International Standard Serial Number--ISSN) ของชอวารสารทตองการ 4. (ดวยชอ)องคกรหรอสถาบน เปนการสบคนโดยผใชตองทราบ ชอส านกพมพ

ชอเจาของวารสาร ชอหองสมดทจดเกบวารสารชอเรองทตองการ. 5 (ดวย)หวเรอง เปนการคนหาวารสารหลายชอเรองทมเนอหาเหมอนกน ซงในการสบคนตองก าหนดค า หรอวลทใชแทนเนอหาของวารสารทตองการ.

(หนา อแรก)



2. เลอกวธการสบคน ในทนขอยกตวอยางการคนดวยชอวารสาร และการสบคนดวยหว

เรอง 2.1 การสบคนดวยชอวารสาร มขนตอนดงตอไปน

1. บางสวนของชอ(วารสาร) ใชกรณทราบเฉพาะบางสวนของชอ 2. สวนตนของชอ (วารสาร) ใชกรณทราบเฉพาะสวนตนของชอวารสาร 3. ทงหมดของชอ(วารสาร) ใชกรณทราบชอเรองทสมบรณของชอวารสาร

(หนา อท 2)



(3)



2.2 การสบคนดวยหวเรอง มขนตอนดงตอไปน



NEWSCenter ขอบเขต: เปนฐานขอมลขาว รวบรวมจากแหลงขอมลตางๆ ทงจากในและตางประเทศอาท หนงสอ-พมพรายวนและรายสปดาห นตยสารรายเดอน ส านกขาว ธนาคารแหงประเทศไทย ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย ศนยวจย หนวยงานราชการ และรฐวสาหกจ ตลอดจนขาวประชาสมพนธจากองคกรตางๆ เปนตน ใหขอมลในลกษณะเอกสารฉบบเตม (Full-text search) การตดตงฐานขอมล: มขนตอน ดงน

คลกทรายการสบคนฐานขอมลของ NEWSCenter จะปรากฏหนาจอแรก ซงเปนจดเรมตนทตองท าการตดตงฐานขอมลขางตน โดยเรมจาก 1) การ Download แฟมขอมลใหเลอกท Download for Internet ดงตวอยางหนาจอตอไปน

คลกทน

2) พบหนาจอ File Download ใหเลอก “Open this file from its current location” จากนนคลก OK



วธการสบคน: มขนตอน ดงน 1. เขาสฐานขอมล NEWSCenter โดยคลกท Start Programs Start Up NEWSCenter 3.0 2. ใส User Name และ Password โดยส านกหอสมดกลางก าหนดใหใช ดงน User Name : utccgw01 ถง utccgw20 Password : ใชเชนเดยวกบ User Name คอ utccgw01 ถง utccgw20 เชน หากใช User Name คอ utccgw01 กตองใช Password เดยวกน คอ utccgw01 เปนตน

3) จากหนาจอนพบวามการ Zip Files นไว ใหท าการแตกไฟลนโดยคลกท “Extract” เครองจะถามวาจะใหน า Folderไฟลนไปจดเกบไวทใด ณ ทนเกบไวท Desktop จากนนกด Extract อกครง

4) สญลกษณ Folder ของ ไฟล NEWSCenter

อยล าดบสดทาย ให Double Click ท Folder นน



3. ไดหนาจอการสบคน ซงมการสบคนไดจาก 3 เงอนไข คอ 1) คนจาก Source หมายถง การคนจากแหลงทมาของขาว เชน จากหนงสอพมพทองถน เปนตน 2) คนจาก Topic หมายถง การคนจากหวขอขาว และ 3) คนจาก Date เปนการคนโดยก าหนดชวงเวลาทตองการคนหาขาว ซงมล าดบการสบคนเชนเดยวกน ในทนจงขออธบายเฉพาะการสบคนจาก Topic

4. ตวอยางขาวทพบมทงทเขยนเปนภาษาไทย และภาษาองกฤษ

1. เลอก Topic

2. เลอกหวขอขาว

3. คลก Query เพอสบคน



4. ตวอยางขาวทพบมทงทเขยนเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ ดงน

Double Click เพอดรายละเอยดขาว



Communication & Mass Media Complete

รวมสารสนเทศจากฐานขอมล CommSearch (ทผลตโดยสมาคมสอสารแหงชาต ของสหรฐอเมรกา) และดชนบทความสอมวลชน ( ผลตโดย PennState) พรอมกบวารสารอน ๆ อกมากมายเพอสรางงานวจยและทรพยากรอางองในการสอสารและสาขาสอมวลชน CMMC มฝาครอบเพอครอบคลมดชนและสาระสงเขปของวารสารมากกวา 300 และรายงานขาวจากกวา 100 ฉบบเพมเตมส าหรบการรายงานขาวรวมกวา 400 ชอ นอกจากนฐานขอมลนซงรวมถงขอความเตมรปแบบส าหรบเกอบ 200 วารสาร วารสารทส าคญหลายแหงมการจดท าดชนและสาระสงเขป, ไฟล PDF และการอางองคนหาไดจากประเดนแรกของพวกเขาในปจจบน (ยอนหลงไปถงป ค.ศ. 1915) CMMC มค าศพททมความซบซอนทควบคมและการเรยกดการอางองทครอบคลม

Clipping Online ขอบเขต: กฤตภาคขาวออนไลน จดท าโดยสถาบนอนาคตศกษาเพอการพฒนา (IFD) เปนฐานขอมลกฤตภาคทรวบรวมขาว บทสมภาษณ บทวเคราะห บทวจารณ รายงานตางๆ จากหนงสอพมพภาษาไทย ทวางจ าหนายในประเทศ เปนแหลงขอมลส าคญในการตดตามขาวสารทนสมย และใชในการคนควาอางองส าหรบงานวชาการ งานวจย และเปนเครองมอส าคญ



ส าหรบการแขงขนทางธรกจ มการแบงขาวออกเปน 25 หมวดขาว และมากกวา 100 หวเรอง เชน หวเรองการเมองในประเทศ (การเมอง และการปกครอง, พรรคการเมอง, การเลอกตง,…) หวเรองเศรษฐกจภายในประเทศ (กฏหมายเศรษฐกจ, โครงการทางเศรษฐกจ, สถานการณทางเศรษฐกจ,…) ฯลฯ

บทสรป การคนคนสารสนเทศเปนพฤตกรรมทส าคญของบคคลในการแสวงหาสารสนเทศเพอมาตอบสนองความตองการสารสนเทศของตนเอง ทงนเพอประโยชนในการด าเนนชวต ในการศกษาคนควาวจย ในการแกปญหาการท างาน และในยคสงคมความรทเทคโนโลยสารสนเทศมความกาวหนาและเปนปจจยส าคญในการแขงขน ความรทเกดจากการเปดรบและการใชขอมล ขาวสาร สารสนเทศ ชวยสรางความไดเปรยบในการแขงขนของบคคล ของธรกจ ตลอดจนสงคม สารสนเทศถกจดเกบรวบรวมไวในหลากหลายรปแบบ ไมวาจะเปนขอมลอกขระ ขอมลเชงตวเลข หรอขอมลมลตมเดย และสามารถเขาถงไดดวยความสะดวกรวดเรว หากผใชรจกวธการคนคน หรอวธการสบคน รจกวธการประมวล และสงเคราะหเพอน ามาใชประโยชน หลกการ 5W+ ทสอมวลชนใชในการแสวงหาขอมล ขาวสารเพอการท างาน สามารถน ามาประยกตใชในการเตรยมการคนคน เพราะการเตรยมการทดจะชวยใหการด าเนนการคนคนม



ประสทธภาพทงในดานความเทยงและการเรยกคน ทงน เทคนคในการคนคนสามารถใชการคนดวย Keyword การใชหวเรอง การใชตรรกะบลนเพอชวยใหการคนเฉพาะเจาะจงตรงตามความตองการ เพราะในการสบคนขอมลนนมทงจากแหลงทตองเสยคาใชจายและไมเสยคาใชจาย แหลงสารสนเทศประเภทฐานขอมลและอนเตอรเนต เปนแหลงสารสนเทศทส าคญในปจจบน การสบคนสารสนเทศจากแหลงอนเตอรเนตทมประสทธภาพตองใชโปรแกรมการชวยคน Search engine ซงมดวยกน 3 ประเภท คอ Crawler-Based Search Engine, Human-Based Search Engine และHybrid Search Engine ซงแตละประเภทจะมคณสมบตในการคนหาขอมลตางกน ตวอยางของ Search Engine ทเรารจกกนดและใชบอย เชน Yahoo, Google, Altavista เปนตน แหลงขอมลทส าคญอกแหลงคอฐานขอมลทหนวยงานบอกรบ ซงในมหาวทยาลยหอการคาไทยมการบอกรบฐานขอมลจ านวนมาก มทนาสนใจส าหรบนกศกษานเทศศาสตร เชน ฐานขอมล E-Journal ซงเปนฐานขอมลวารสารอเลกทรอนกส ฐานขอมลสารานกรมซงชวยในการคนควาเรองราวเฉพาะอยางทสนใจ ฐานขอมล Journal link ชวยในการคนหาวามวารสารทตองการอยทใดบาง ฐานขอมลขาวกฤตภาค 2 ฐานขอมล คอ NewsCenter และ Clipping Online กเปนแหลงขอมลททนสมยม าหรบนกนเทศศาสตรทตองตดตามความกาวหนาของสถานการณรอบตวในทกสาขาวชา และเหตการณทวไปในแวดวงเศรษฐกจ อตสาหกรรม การเมอง การตางประเทศ บนเทงฯลฯ ค าถาม/กจกรรมทายบท 1. การคนคนหมายถงอะไร 2. หลกการ 5W+ ในการก าหนดแหลงสารสนเทศ และในการเตรยมการสบคนขอมลมอยางไรบาง จงอธบายโดยสงเขป 3. ตรรกะบลน หมายถงอะไร ใชประโยชนในการท าอะไร 4. หวเรองกบค าส าคญ หมายถงอะไร แตกตางหรอเหมอนกนอยางไร 5. ความเทยงกบการเรยกคน ในการคนคนขอมลคออะไร 6. Search Engine หมายถงอะไร มกประเภท จงอธบาย 7. ฐานขอมล NewsCenter และฐานขอมล Clippings Online เปนฐานขอมลทใหขอมลประเภทใด มวธการใชเหมอนกนหรอแตกตางกนอยางไร

8. ถาตองการคนขอมลเกยวกบประเทศตางๆ ควรจะคนหาจากฐานขอมลชอใด 9. ถาตองการคนขอมลประเภทบทความจากวารสารโดยตองการเนอหาฉบบเตมควรจะ

สบคนจากฐานขอมล Journal link หรอ E-journal จงอธบายเหตผล



10. ใหนกศกษาทดลองเขาสบคนฐานขอมลทมใหบรการในส านกหอสมดกลาง มหาวทยาลยหอการคาไทย เพอใหเกดความช านาญในการสบคนขอมล เนองจากวธการสบคนขอมลจากแตละแหลงจะมวธการทแตกตางกน เอกสารประกอบการเรยบเรยง ปทมาพร เยนบ ารง. (2545). “การคนคนสารสนเทศ” ใน ประมวลสาระชดวชาการจดเกบและ

การคนคนสารสนเทศ หนวยท 9. หนา 143-181. นนทบร: สาขาวชาศลปศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ประพนธ เศวตนนทน. (2546). “การสบคนขอมลทางอนเตอรเนต.” เอกสารประกอบการอบรมเชงปฏบตการ เรอง แนวทางการจดเกบสารสนเทศเพอบรการสบคนขอมลดจตอล วนท 20-21 พฤษภาคม 2546 ส านกหอสมดกลาง มหาวทยาลยหอการคาไทย (เอกสารอดส าเนา)

Block, Marylaine. (2002). “Mapping the Information Landscape.” Search 10, 4 (April 2002): 44-45.

Lang, Eva M and Tudor, Jan Davis. (2001). Best Websites for Financial Professional, Business Appraisers, and Accountants. New York, NY: Wiley.

Schwartz, Candy. (2001). Sorting Out the Web: Approach to Subject Access. Westport, CT: Ablex Publishing

Webber, Sheila. (2000).“Using Search Engine to Find Business and Economic Information” in The Business and Economic Internet Resources Handbook. Ed. by Bradley, Phil. p. 13-43. London: Library Association Publishing.