เจาของ

คณะทปรกษาพเศษ

คณะทปรกษากองบรรณาธการ

บรรณาธการ

กองบรรณาธการ

ศลปกรรม

พสจนอกษร

พมพ

การทองเทยวแหงประเทศไทย

ยทธศกด สภสรสนต ชดนธรา

สจตรา จงชาญสทโธจรญ อนม

ศรสดา วนภญโญศกดธเนศวร เพชรสวรรณ

ฉททนต กญชร ณ อยธยานพดล ภาคพรต

ศรปกรณ เชยวสมทรน�าฝน บณยะวฒน

สรสยา รตนาภรณณฏฐรา อ�าพลพรรณ

ชญานน วงซายพรรณรศา อนทประภาบณฑต อเนกพนสนสข

จดาภา แจงสวรรณสจตรา แยมงามเหลอ

รงทอง ทศานนท

ฉตรชย ชนค�าชมพ มฤศโชต

เบญจรตน มรรยาทออนนาตยา ธนพลเกยรต

ยวด นรตนตระกล

ผวาการการทองเทยวแหงประเทศไทยรองผวาการดานตลาดเอเชย และแปซฟกใตรองผวาการดานสนคาและธรกจทองเทยวรองผวาการดานบรหารรองผวาการดานตลาดยโรป แอฟรกา ตะวนออกกลาง และอเมรการองผวาการดานสอสารการตลาดรองผวาการดานนโยบายและแผนรองผวาการดานตลาดในประเทศทปรกษา ระดบ 10ผอ�านวยการฝายวางแผน

หวหนางานวชาการหวหนางานวจยงานวจยงานวชาการงานวชาการงานหองสมดงานวชาการงานหองสมด

ฝายอ�านวยการกองบรรณาธการฝายขอมลวจยทวไปฝายขอมลวจยตางประเทศฝายขอมลวชาการทวไปฝายขอมลวชาการตางประเทศฝายประสานงานสอออนไลนฝายสมาชกและองคกรสมพนธเลขานการกองบรรณาธการ

ผอ�านวยการกองประชาสมพนธในประเทศผอ�านวยการกลมสารสนเทศการตลาดผอ�านวยการกลมฐานขอมลการตลาดผอ�านวยการกองกลยทธการตลาด

ผอ�านวยการกองวจยการตลาด

กองวจยการตลาด ททท.

Rabbithood Studio

เบญจวรรณ แกวสวาง

บรษท ภาพพมพ จ�ากด45/12-14,33 หม 4 ต.บางขนน อ.บางกรวย จ.นนทบร 11130โทรศพท 02-879-9154-6โทรสาร 02-879-9153

EDITOR’S TALKบทบรรณาธการ

ฉนมาท�าอะไรอยทน

เคยตองสรปภาพรวมของงานทรบผดชอบใหเจานายทแวะเวยนมาดแล

งานคนแลวคนเลา จ�าไดวานอกจากจะแจกแจงเนองานแลว ยงไดระบ

ค�าขยายของงานวา ‘ท�าเรองส�าคญแตไมดวน’ และท�าแบบ ‘Go Slow

to Go Fast’ ทฉนท�าอยางนได เพราะโชคดทลกษณะงานมนเออ

เพราะระบบนเวศโดยรวมออกแบบมาอยางน ก�าลงจะบอกวาหนวยยอย

แตละหนวยใน ททท. จะมลลาและวธคด วธท�างานทแตกตางกน แลวแต

ลกษณะงานทไดรบมอบหมาย ทสดคอ ตองตอบโจทยและตวชวดของ

องคกรใหได

ตวฉนเองดเหมอนจะเขาใจ แตมวายมค�าถามทเลดลอดออกมา

“ฉนมาท�าอะไรอยทน”

ท�างานอนเปนทรก...หรอเปลา เรมไมแนใจ เมออายงานลวงมาถง

สามสบกวาป เรมตงค�าถามงายๆ ทตอบยากมาก ทผานมา

เคยท�างานแบบเดมดวยวธเดม งานเสรจแตไมสนก เคยทดลองท�างาน

แบบเดมดวยวธใหม งานเสรจและสนก หรอหลายครงจะ ‘หาเรอง’

ท�างานแบบใหมดวยวธใหม อนนจะดแนๆ ทแททร แตตองยอมจาย

คาเครยดทสงมาก

การท�า TAT Review Magazine คอท�างานแบบเดมดวยวธใหม

ท�าหนงสอออกรายสามเดอน เนอหากงวชาการ เพมการออกแบบ

เพมรปภาพและสสน สรางคอลมนใหมความหลากหลาย ลวงมาถง

ป 2561 TAT Review Magazine ปรบใหญอกครง คอปรบไซส

ใหใหญขน จ�านวนหนามากขน มฉบบเลกพเศษแทรกในเลม ปรบหว

หนงสอใหดขงขงจรงจง เปนผใหญขนมาอกหนอย ก�าหนดคอลมนชดเจน

คอ 8 คอลมน + เรองจากปก และในปนจะมการปรบปรงเวบไซต

www.tatreviewmagazine.com ปรบปรงโครงสรางคณะทปรกษา

และกองบรรณาธการ ไปพรอมๆ กน

เปดอานกนไดเลย อานจบ ขอใหปลกเวลาตอบแบบสอบถามเพอประเมน

ความพงพอใจ และทางทมงานจะมอบของทระลกท (คดวา) มคามาก

สงกลบไปให

ชวงเขยนบทบรรณาธการ คอชวงหยดยาวปเกา ตอปใหม เปนชวงท

ตงใจจะอานหนงสอทคงคาง เพราะตลอดทงป 2560 เวลาวางเกอบ

ทงหมด ทงกอนนอน ทงเสาร อาทตย ทงชวงวางขณะเดนทาง หมดไป

กบการปกผา ชวงทอานหนงสอมากทสดในป 2560 คอชวงทรบโจทย

งานพเศษเกยวกบ ‘อาหาร’ หนงสอทคนควาเพอเบกทางสการคดตอ

ลวนเปนหนงสอเกาทมอยในบาน อยางเชน ปาก ทอง และของกน ของ

ศนยมานษยวทยาสรนธร และ หนงสอของโตมร ศขปรชา อกหลายเลม

ปใหมนอยดๆ กคดถงพอกเกตบกเลมกะทดรดของส�านกพมพแซลมอน

ทซอไวหลายปกอน ชอ 80 Freaky Days วนหลดนกขตฤกษ

เปนพอกเกตบกทรวบรวมวนพเศษพสดารตางๆ ทเกดขนบนโลก

เชน วนกางรมในทรม (13 มนาคม) วนแกผาขจกรยาน (12 มถนายน)

ทคดถง 80 Freaky Days เพราะอยากรวาเดอนมกราคม มการสถาปนา

วนพเศษพสดารอะไรบาง

วนท 3 มกราคม คอ วนอกไมนานกตาย (Memento Mori Day)

อย... วนนเหมอนแนวหนงของ นวพล ธ�ารงรตนฤทธ เรองลาสดชอ

Die Tomorrow

วนศกรท 13 แรก คอ วนโทษคนอน (Blame Someone Else

Day) จรงๆ แลว เรากโทษคนอนเปนปกตอยแลวนนา

วนท 17 มกราคม คอ วนโยนปณธานปใหมทง (Ditch New

Year’s Resolutions Day) โชคดจงทฉนไมเคยตงปณธาน ไมวาจะ

วนไหน อยแบบ...หายใจทงไปวนๆ

วนท 23 มกราคม คอ วนใชมอเขยน (Hand Writing Day)

วนนสถาปนาขนโดย สมาคมผผลตเครองเขยน หรอ Writing Instrument

Manufacturers Association: WIMA

วนท 31 มกราคม คอ วนยอน (Backward Day) !งมงอขรไะอ

วนอาทตยทสองของเดอนมกราคม คอ วนไมใสกางเกง

ขนรถไฟฟา (No Pants Subway Ride Day)

วนจนทรสดทายของเดอนมกราคม คอ วนแผนกนกระแทก

(Bubble Wrap Appreciation Day) การบบ Bubble Wrap นชอบมาก

สนกด

ถาเปนไปได จะตงใจท�าวนพสดารดงกลาวทกวน ยกเวนวนอาทตยทสอง

ของเดอนมกราคม

ยวด นรตนตระกล

473

19.4

471

872

1144

9.3

23.5

27.7 14721415

909963 859

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2534

26.2

1683

473

19.4

471

872

1144

9.3

23.5

27.7 14721415

909963 859

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2534

26.2

1683

RetroMarketในกระแส Nostalgia Tourismจรตชนชนกลางใหม กบ การโหยหาอดต

FROM THE COVERเรองจากปก

473

19.4

471

872

1144

9.3

23.5

27.7 14721415

909963 859

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2534

26.2

1683

473

19.4

471

872

1144

9.3

23.5

27.7 14721415

909963 859

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2534

26.2

1683

Marketplace is Not Market Space

“A marketplace is the center of living standard for people in any particular locality. When we go to a market we can see what people in that town consume, what are their tastes. Visiting a market therefore offers a chance for local expe- rience that doesn’t take up too much time.”The market is now officially a tourist attraction. Marketplace tourism is a global trend that is also happening in Thailand. For this issue, we present 2 articles on the market and tourism: Artisan Marketplace and Retro Market.

Artisan Marketplaces are popping up everywhere, from Europe and American to Asia. They usually take place out of doors or in large loft style buildings, and often feature local produce, handicrafts and

‘farm to table’ cuisine. But the reason people visit an artisan marketplace is often not just to shop but to take in the experience of a town or location.

The trend of Retro Markets is not only about restoring old markets back to life but also about recreating new spaces that emulate the history of an area in the past.Retro markets do not serve just its original consumers with goods and products available in a traditional market, but also sell the image of a locality as a tourist destination to middle-class consumers from other areas. A ‘retro market’ is therefore a cultural product of urban tourism that came from the social phenomenon of middle-class people yearning for the good old days or ‘Nostalgia Tourism’.

ชาตร ประกตนนทการ

Tanjai PaimyotsakIllustration

4

3.53

2.52

1.51

0.5

25302535

25402545

25502555

8

TAT REVIEW

FROM THE COVERเรองจากปก

Retro Market ในกระแส Nostalgia Tourismจรตชนชนกลางใหม กบ การโหยหาอดต

ปรากฏการณส�าคญอยางหนงในกระแสทองเทยวไทย ในชวง 10 ปทผานมา คอ การเกดขนอยางมากมาย ของแหลงทองเทยวชนดใหมทเรยกวา ‘Retro Market’ (ตลาดยอนยค)

Retro Market มใชการฟนฟตลาดเกาทซบเซาใหกลบมามชวตใหม

เพยงอยางเดยว เชน ตลาดสามชก หรอตลาดเกาทงหลายทนยม

พวงทายชอตลาดแบบใหมดวยค�าฮตวา ‘100 ป’ แตในกรณนยง

หมายรวมถงการกอสรางพนทตลาดขนมาใหมโดยตงใจออกแบบใหม

ลกษณะของการจ�าลองกลนอายและบรรยากาศอนหวนร�าลกยอนไปถง

ตลาดในอดตเมอเกอบ 100 ปทผานมา อาท ตลาดน�า 4 ภาค (พทยา),

ตลาดน�าอโยธยา, เพลนวาน, เชยงคาน, หรอแมกระทง Cicada Market

หวหน เปนตน

ทนาสนใจเปนพเศษจนตองน�ามาเขยนถง กเพราะในทศนะผม Retro

Market มไดเกยวของสกเทาไรเลยกบส�านกวาดวยความตองการทจะ

อนรกษหรอรอฟนแบบแผนวถชวตดงเดมทปรากฏอยในตลาดเกา

ทงหลายในแบบทคนสวนใหญมกจะพดถงกน เวลาเมอกลาวถง

โครงการรอฟนตลาดเกาใหกลบมามชวตใหมอกครงแตอยางใด

โครงการเหลานโดยเนอแทมไดเกดขนมาเพอตอบสนองเปาหมายและ

ผใชสอยแบบเกาอกตอไป แตตวมนเองคอพนทชนดใหมทมใชท�าหนาท

ขายแตสงของเครองใชหรอของกนตามนยามของตลาดแบบเดมเพยง

อยางเดยว แตยงเปนพนททเสนอขายภาพลกษณและความแปลกใหม

ในสถานะของการเปนสถานททองเทยวของคนชนกลางในเมองไป

พรอมๆ กน

กลาวใหชดเจนยงขนกคอ Retro Market เปนผลผลตทางวฒนธรรม

การทองเทยวของคนชนกลางในเมองโดยเฉพาะ อนเปนผลพวงสบเนอง

โดยตรงมาจากปรากฏการณทางสงคมวฒนธรรมทเราเรยกวา ‘Nostalgia

Tourism’ (การทองเทยวแบบโหยหาอดต)

9

TAT REVIEW

FROM THE COVERเรองจากปก

Nostalgia Tourism : การทองเทยวบนจนตนาการ วาดวยวนชนคนสข

Nostalgia Tourism คอปรากฏ- การณในเชงการทองเทยวรปแบบ หนง ทตอบสนองความตองการ ‘โหยหาอดต’ (Nostalgia) และน�ามา สความตองการทจะหวนยอนกลบ ไปมประสบการณ ‘วนชนคนสข’ ในอดตนนๆ อกครง

Retro Market ในกระแส Nostalgia Tourismจรตชนชนกลางใหม กบ การโหยหาอดต

วนชนคนสขในทนมไดหมายถงอดตในลกษณะประสบการณตรง

ทนกทองเทยวแตละคนเคยประสบพบเจอมาเองในวยเดกแตเพยง

อยางเดยว แตยงหมายรวมไปถงวนชนคนสขทถกสรางขนมาเปน

จนตนาการรวมกนของสงคมวา ณ ยคสมยหนงสมยใดในอดต

คอชวงเวลาแหงความสข เจรญรงเรอง หรอสวยงามทสด เปนตน

ยงสงคมไหนตกอยในสภาวะทขาดความมนใจหรอมวกฤตตอสภาพ

สงคมในยคปจจบน และรสกหมดหวงตอสงคมในอนาคตของตนเอง

มากเทาไร ปรากฏการณโหยหาอดตกจะยงทวความรนแรงเพมมากขน

และแนนอนวา จะสงผลกระทบโดยตรงตอการเพมขนของสงทเรยกวา

Nostalgia Tourism

ผลการศกษาของ University College London เมอ ค.ศ. 2007 พบวา

90% ของนกทองเทยวชาวองกฤษเลอกทจะทองเทยวในสถานทท

เกยวพนเชอมโยงกบประสบการณหวานชนในอดตของตนเอง มากกวา

ทจะเลอกทองเทยวในสถานทแปลกใหมทไมเคยไปมากอน ปรากฏการณ

Nostalgia Tourism นมใชเกดขนในสงคมใดสงคมหนง แตมนก�าลง

เปนกระแสการทองเทยวในระดบสากลทมอตราการเจรญเตบโตเพมสง

ขนในทกๆ ป ไมเวนแมกระทงในสงคมไทย ซงเมอมองส�ารวจยอนกลบ

ไปประมาณ 10 ปทผานมา อาจกลาวไดวา Nostalgia Tourism ของไทย

ทโดดเดนทสดคอ การเกดขนของ Retro Market ในรปแบบตางๆ

10

TAT REVIEW

FROM THE COVERเรองจากปก

Retro Market ในกระแส Nostalgia Tourismจรตชนชนกลางใหม กบ การโหยหาอดต

และนบตงแตตลาดสามชกเปนตนมา การรอฟนตลาดเกาในรปแบบ

เชนทตลาดสามชกท�ากไดแพรหลายกระจายไปทวประเทศ ทชดเจน

และประสบความส�าเรจทสดกคอ เชยงคาน และในทสด ปรากฏการณน

กไดยกระดบไปสการออกแบบกอสราง Retro Market ขนใหมโดยท

ไมจ�าเปนจะตองยดโยงอยกบพนทตลาดเกาอกตอไป อาท ตลาดน�า

4 ภาค (พทยา) เมอ พ.ศ. 2551, เพลนวาน เมอ พ.ศ. 2552, ตลาดน�า

หวหน สามพนนาม พ.ศ. 2554, และ Cicada หวหน พ.ศ. 2554 เปนตน

ทงนยงไมนบรวมเทรนดในการออกแบบโรงแรมแนวใหมทเรมมองเหน

การใชรปแบบและบรรยากาศของตลาดเกามาเปนแนวคดหลกของ

โรงแรม เชน พระนครนอนเลน เปนตน

หากพจารณาดแนวโนมการเกดขนของ Retro Market ในสงคมไทย

เราจะพบขอสงเกตส�าคญประการหนงคอ เปนกระแสทเกดขนเชอมโยง

ไปสวกฤตเศรษฐกจเมอ พ.ศ. 2540 อยางมนยส�าคญ ทเปนเชนนเพราะ

Retro Market คอปรากฏการณทางวฒนธรรมทเกยวพนโดยตรงกบ

ปรากฏการณ Nostalgia ในสงคมไทยหลงวกฤตเศรษฐกจเมอ พ.ศ.

2540

วกฤตดงกลาวสงผลกระทบรนแรงตอสงคมไทยเปนอยางมาก โดยเฉพาะ

กลมคนชนกลางถงคนชนสงในเมอง คนกลมนตกอยในสภาวะทขาด

ความมนใจตอสภาพสงคมในยคปจจบน และเกดความรสกหมดหวง

ตออนาคต คนชนกลางไปจนถงคนชนสงในเมองตางพากนผดหวงตอ

ระบบทนนยมและกระแสโลกาภวตน หากยอนกลบไปศกษาบรรยากาศ

ในยคดงกลาว เราจะพบเหนบรรยากาศในลกษณะทตอตานทนนยม

โลกาภวตนอยางขนานใหญในสงคมไทย กระแสชาตนยมทางเศรษฐกจ

ถกปลกขนมาอยางเปนรปธรรม กระแสเศรษฐกจพอเพยงไดรบการ

พดถงในวงกวาง วถชวตแบบดงเดมในสงคมบานนอกตางจงหวด

ถกสรางขนเปนภาพในจนตนาการของคนชนกลางทอยากจะยอนหวน

กลบไปสมผสอกครง

ภาพของชมชนตางจงหวด บานเรอน ทงนา และตลาดเกา ถกสรางขน

เปนแบบจ�าลองในจนตนาการทสวยงามเปนสขของสงคมไทย และถก

โฆษณาสงสอนผานสอตางๆ แทบไมเวนแตละวน จนภาพเหลานไดถก

สถาปนาขนเปนภาพแหง ‘วนชนคนสข’ ของสงคมไทยในอดมคต

Retro Market : Nostalgia Tourismแบบไทยๆ

อาจกลาวไดวาสถานทแรกๆ ทเปน ตวจดกระแสนขนในสงคมไทยคอ ตลาด 100 ปสามชก ทสพรรณบร ซงเรมมการปรบปรงขนจนเปนลกษณะ ดงทเหนอยในปจจบนราวป พ.ศ. 2543

11

TAT REVIEW

FROM THE COVERเรองจากปก

Retro Market ในกระแส Nostalgia Tourismจรตชนชนกลางใหม กบ การโหยหาอดต

ทนนยม คอ กเลสบาปหยาบชาภมปญญา คอ ทางออกใหม

ทนนยม/บรโภคนยม คอ กเลสบาป หยาบชา โลกาภวตน คอ ผรายทจอง ท�าลายความเปนไทย ภมปญญา ทองถน คอ ทางออกใหม คอ พระเอกทจะชวยเยยวยาไมให สงคมไทยด�าดงลงไปยงเหวลกของความเลวราย

สงเหลานคอสมการในความคดของคนชนกลางและสงในสงคมไทย

เปนจ�านวนมากภายหลงวกฤตเศรษฐกจ ซงภาพดงกลาวนไดถก

ประกอบสรางขนจนเปนมาตรฐานการรบรหลกของคนชนกลางไทย

ในสมยตอมาดวย แมวาเขาเหลานนจะเปนคนรนตอมาทมไดประสบ

พบวกฤตเศรษฐกจเมอ พ.ศ. 2540 ดวยตนเองกตาม

หากกลาวเฉพาะในมตของการทองเทยว ภาพของการทองเทยวใน

รปแบบเดมๆ ถกมองวาเปนสงฟงเฟอภายใตกระแสทนนยม บรโภคนยม

และดวยบรบทเชนนเองท Retro Market ไดถอก�าเนดขน และเขามา

เตมเตมชองวางในกระแสการทองเทยวไทยยคหลงวกฤตเศรษฐกจ

Retro Market มไดท�าให ทนนยม/บรโภคนยม อนเปนกเลสบาป

ลดนอยหายไปแตอยางใด เพราะตวมนเองกคอผลผลตโดยตรงของ

เศรษฐกจแบบทนนยม/บรโภคนยม เพยงแต Retro Market มเปลอก

นอกของรปแบบทท�าหนาทเปนรปสญลกษณอนสอดคลองและตอบรบ

กบภาพ ‘วนชนคนสข’ ของวถชวตแบบดงเดมในสงคมแบบบานนอก

ตางจงหวด อนเปนภาพสมมตในจนตนาการของคนชนกลางในเมอง

ไดเปนอยางดกเทานนเอง

Retro Market ไดเขามาชวยเตมเตมและเยยวยาอาการโหยหาอดต

ของคนชนกลางในเมองทประสบกบสภาวะไมมนคงและไรความไววางใจ

ตอปจจบนและอนาคตของตนเอง

โดยไมตองท�าการส�ารวจอยางจรงจง กจะพบไดชดเจนวา Retro

Market ทงหลาย กลมทเขาไปใชสอยหลกลวนแลวแตเปนคนชนกลาง

ขนไปทงสน ตลาดเหลานมไดท�าหนาทสนองตอบตอผคนในละแวก

ตลาดในความหมายเดมอกตอไป แตท�าหนาทเปนแหลงทองเทยวใน

รปแบบโหยหาอดตของคนชนกลางในเมอง ตลาดสามชก, เชยงคาน,

และเพลนวาน คอตวอยางทชดเจนของปรากฏการณน

องคประกอบส�าคญของ Nostalgia Tourism ในกรณ Retro Market

ทงหลายของสงคมไทย คอ การออกแบบพนท, ฉากรานคา ตลอดจน

12

TAT REVIEW

องคประกอบตางๆ ของพนทใหเตมไปดวยวตถสญลกษณแหงอดตกาล

ในระดบทลนเกน ไมวาจะเปน การระดมจดวางสงของยอนยค แผนเสยง

ปายโฆษณายอนยค ขนมโบราณ พดลมเกาแก ขวดน�าอดลมยคเกา

ฯลฯ ซงการระดมใสในระดบทลนเกนเชนน เปนไปเพอเปาหมายใน

การท�าเปนฉากส�าหรบถายภาพโดยเฉพาะ ซงการถายภาพถอวาเปน

วฒนธรรมการโหยหาอดตทเปนลกษณะเฉพาะโดดเดนมากของคน

ชนกลางในเมองในสงคมไทย

การถายภาพตนเองโดยมฉากหลงเปนตลาดเกา ไมวาจะทงเปนตลาด

เกาจรงหรอตลาดเกาแบบปลอมๆ ทงหลาย หรอการถายภาพตนเอง

รวมกบวตถสงของทยอนกลบไปสอดตเมอ 100 ปทแลว ลวนแลวแต

เปนการตอบสนองตออาการโหยหาอดตของคนชนกลางในสงคมไทย

ไดเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยงในปจจบนทโซเชยลมเดยทงหลาย

เออตอการแชรภาพเหลานใหเพอนฝงพนองไดเหนกนอยางรวดเรว

ในชวไมกวนาท กยงท�าให Retro Market กลายเปนพนททไดรบความ

นยมเพมขนอยางรวดเรว

ขอนาสงเกตอกประการคอ Retro Market ในสงคมไทย จะมได

ถกออกแบบใหยอนยคเกาแกไปไกลจนถงตลาดโบราณยคตนกรง

รตนโกสนทรหรอเกาไปกวานน โดย Period อนเปนทนยมจะหวน

ยอนกลบไปมากทสดคอ ไมเกนสมยรชกาลท 5 เปนหลก

ท�าไมตองยคสมยน ค�าตอบในทศนะสวนตวคอ เพราะยคสมยดงกลาว

มนยในเชงสญลกษณและความหมายบางอยางทเชอมโยงไปสความ

ทนสมยในระดบสากลดวย เพราะความรบรของสงคมไทยทมตอสมย

รชกาลท 5-7 คอภาพสงคมในอดมคตของคนชนกลางไทยทมสวน

ประกอบทง อดตหวานชน สงบสข และสวยงาม กบ ภาพความเจรญ

ททดเทยมนานาอารยประเทศในระดบสากล พดงายๆ กคอ เปนยคสมย

ทเกาแตไมเชย โบราณแตเก ยอนยคแตไมลาสมย

มใชเปนความโบราณเกาแกทลาสมยในแบบอยธยาหรอตนรตนโกสนทร

ทมนยในเชงเกาแลวเกาเลย ไรซงความเท เก ในแบบทคนชนกลางใน

เมองตองการ ดงนน จงไมตองแปลกใจวา Theme ของ Retro Market

ทมงตลาดคนชนกลางในเมอง เชน เพลนวาน หรอ Cicada จงเปนไป

ในลกษณะดงกลาว

โดยเฉพาะอยางยง ตลาด 2 แหงนตงอยในพนทหวหน ซงในปจจบน

หวหนมภาพลกษณอนเปนจดขายทเชอมโยงกบยคสมยรชกาลท 7

อยางชดเจนมากกวายคสมยอน ซงกยงเปนเหตผลหนนเสรมใหแนวคด

ในการออกแบบชดเจนยงขน

จากทกลาวมาทงหมด จะเหนวา Retro Market เปนผลผลตทางสงคม

วฒนธรรมทสมพนธ สอดคลองโดยตรงกบกระแส Nostalgia Tourism

ในสงคมไทยยคหลงวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540 ตวมนเองเกดขนอยาง

มบรบทภายใตความเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรมชดหนง

หากขอสงเกตทบทความนน�าเสนอถกตอง Retro Market ในสงคมไทย

กดจะยงมอนาคตทสดใสอกนานพอสมควร เพราะบรบทสงคมไทย

ปจจบนยงคงตกอยภายใตวกฤตทท�าใหคนชนกลางในเมองสวนใหญ

รสกไมพอใจ/ไมมนคงตอปจจบนและอนาคตสกเทาไร และท�าใหอาการ

อยากยอนอดตกลบไปหาวนชนคนสขในจนตนาการยงคงเปนกระแส

ทส�าคญอยอยางมาก ซง Retro Market คงจะกลายเปนเครองมอเลกๆ

อยางหนงทชวยเยยวยาอาการโหยหาอดตของคนกลมนไดไมมากกนอย

FROM THE COVERเรองจากปก

Retro Market ในกระแส Nostalgia Tourismจรตชนชนกลางใหม กบ การโหยหาอดต

หมายเหต ปรบปรงจากบทความท

เผยแพรใน TAT Tourism Journal

เมษายน-มถนายน 2556

2.32.4

3.9

5.1 5.4

5.9

8.28.0

7.0

5.8

4.44.0

3.4

2.2

5.1

6.9

8.1

8.9

5.8 5.75.7

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

14

TAT REVIEW

คณเคยไดยนค�าวา Artisan ไหมครบ

เทยวตลาด

ค�านเดมทหมายถง ชางฝมอทท�างานหตถกรรมหรองาน Craft แตวา

ในปจจบน ความหมายของ Artisan กวางขวางขนมาก เชน คนท�างาน

ขนมปงแบบพนบานทตองนวดตองปน กเรยกกนวา Artisanal Bread

เปนตน

เวลาทเราเดนทางทองเทยว หลายคนอาจจะชอบซอของฝากประเภท

ของทระลกทงหลาย แตของทระลกหลายอยาง พอซอมาแลวกผดหวง

เพราะอาจมาพบทหลงวาเปนของท Made in China หรอแมกระทง

Made in Thailand นเอง ท�าใหเกดความเสยดายหลายระดบ เชน

เสยดายทนกวาเปนของแทๆ (Authentic) จากทนน จนกระทงถง

เสยดายแบบคนรนใหม คอเสยดาย ‘รอยเทาคารบอน’ (Carbon

Footprint) ทเกดจากการขนสงสนคาจากทหนงไปอกทหนง

เพยงเพอทลกคาจะซอแลวน�ากลบมาทเดม

ดงนน ความนยมใหมในการซอของทระลก จงเปนเรองการหาซอ

สนคาประเภท Artisanal ทงหลาย ซงไมไดแปลวาตองเปนแคของกน

เทานน ของใช เครองหนง ไมแกะสลก แผนทเกา หนงสอทมลายเซน

ผกดองจากทองถน ฯลฯ กเปนของทระลกหรอของฝากไดทงนน

วาแตวา จะไปหาของฝากทเปน Artisanal ไดจากทไหนละน

ค�าตอบทดทสดกคอ ‘ตลาด’ ยงไงละครบ

ในชวงหลง ‘ตลาด’ (Marketplace) กลายเปน ‘แหลงทองเทยว’

ยอดนยมขนมา ไมใชเพราะวาคนอยากไปหาซอยาสฟนหรอแชมพ

ทน�ามาใชในชวตประจ�าวนนะครบ แตเหตผลในการ ‘เดนตลาด’

มอยดวยกนสองอยาง

อยางแรกกคอ การไปเสาะหา Artisanal Products ในความหมายกวาง

บทความของ travelchannel.com บอกวา ตอนน Artisan Marketplace

ก�าลงอยในชวง ‘ขาขน’ ในอเมรกา ดวยแนวคดงายๆ คอการน�าเอา

รานคาเลกๆ แนวแผงลอย (Vendors) ของคนพนถน มารวมกนขายโนน

นนน ท�าใหเกดธรกจแนวใหมทเรยกวา Boutique Business ขน

Artisan Marketplace มกจะจดในสถานทเปด หรอไมกเปนอาคาร

ขนาดใหญสไตลลอฟต ซงภายในอาจจะมรานอาหารแนว ‘จากฟารม

สโตะ’ (Farm to Table) รวมอยดวย ตวอยางของ Artisan Market

ทก�าลงฮตมดวยกนหลายท เชน

โตมร ศขปรชาเทยวตลาด

FROM THE COVERเรองจากปก

15

TAT REVIEW

FROM THE COVERเรองจากปก

เทยวตลาด

Citizen Supple ในแอตแลนตา จอรเจย

ทนอยบนชนสองของตลาดใหญใจกลางเมองอกทหนง โดยแรกเรมเดมท

เกดขนจากแนวคดของผประกอบการหวสรางสรรคอยาง ฟล แซนเดอรส

(Phil Sanders) ทเปดรานแนว ‘ปอปอพ’ (ผมเคยเขยนถงเทรนดปอปอพ

ไปเมอปทแลว) โดยน�าเอาศลปนทองถนมารวมตวกนขายงานสรางสรรค

ของตวเอง ซงกปรากฏวามศลปนมารวมตวกนเปนรอยๆ คน ไมไดมา

จากแคจอรเจยดวยนะครบ แตมาจากทวทงประเทศเลย อยางเชน

Little Artifacts กน�าเอาโคมไฟตงโตะแบบท�ามอมาเสนอขาย หรอ

Flordeliza Brand กน�ากระเปาและเครองประดบท�ามอมาขาย เปนตน

The Source ในเดนเวอร โคโลราโด

ตอนนเดนเวอรไดชอวาเปนเมองฮปเมองเกอกแหงหนงของอเมรกา

นะครบ จงไมนาแปลกใจทม Artisan Marketplace เกดขนหลายแหง

ในเดนเวอร แตท The Source นถอวานาสนใจมาก เพราะวาตงอย

ในอาคารอฐเกาแกทางตอนเหนอของเมอง และมอาหารแนว Artisan

มาขายรวมแลวแค 15 เจาเทานนเอง แตกดงดดใจใหผคนพากนมาทน

Minatogawa ในโอกนาวา

บรเวณนอาจจะไมใช ‘ตลาด’ เสยทเดยว แตมลกษณะเปนโกดงเกา

ขนาดเลกทมากระจกตวกนอย ซงตอมากมคนมาเชาท�าเปนรานอาหาร

แนว Artisan Food มทงรานกาแฟ รานเบเกอร ฯลฯ จนเมองเลกๆ

แหงนดงดดนกทองเทยวทเดนทางมาสมผสบรรยากาศ Artisan

กนเนองแนนในยามบาย

Melrose Market ในซแอตเทล

ตลาดนเรยกไดวาเปนหนงใน Artisan Market แรกๆ ทไดรบความสนใจ

ในระดบประเทศ โดยเปดในป 2010 นเอง โดยน�าเอาตกทเปนโรงงาน

รถยนตเกาสองตก ทสรางขนตงแตป 1919 มาปรบปรงใหมท�าใหกลายเปน

ตลาดทขายแทบทกอยาง ตงแตอาหาร (เชน Craft Sandwich หรอ

แซนดวชท ‘ท�ามอ’) เสอผา เครองแกว และของตกแตงบาน

16

TAT REVIEW

FROM THE COVERเรองจากปก

เทยวตลาด

เหตผลอยางทสองทท�าใหเทรนดการ ‘เทยวตลาด’ ไดรบความนยมขนมา กคอ ‘ประสบการณ’ ทไดจากการ เดนเทยวตลาดนน

ทกหนแหงทวโลก ตลาดคอ ‘ใจกลาง’ ของมาตรฐานการใชชวตของ

ผคนในเมองนน ดงนน การเดนตลาด (โดยเฉพาะตลาดสดทมความ

Artisan ชดๆ) จงท�าใหเราเหนชดเจน วาคนในเมองนนๆ บรโภคอะไร

มรสนยมอยางไร การเดนตลาดจงมอบประสบการณแบบทองถน

(Locality) ใหเราโดยทใชเวลาไมมากนก

ในเอเชย ตลาดส�าคญๆ มกจะเกดขนในชวงเชา ตวอยางเชน ตลาด

ทเมองทากายามะ ในญปน ตลาดเชารมแมน�าของเมองเลกๆ แหงน

จะคลาคล�าไปดวยผคนและการซอขายขาวของ ‘ท�ามอ’ ทงหลาย

ไมวาจะเปนผกดองจากในทองถน มโสะ ผลไมสดตามฤดกาล หรอขนม

ของกน (เชน ดงโงะ ฯลฯ) มากมาย จนกลายเปนจดทองเทยวส�าคญ

ของเมองไปเลย

แตถาคณไปเดน ‘ตลาด’ ในโลกอาหรบหรอตะวนออกกลาง เชน

ตลาดในอยปต ทดไบ หรอตลาดในตรก ซงตลาดของเขาเรยกวา

‘บาซาร’ (Bazaars) จะพบวาตลาดเหลานมกมลกษณะแคบยาวเปน

แถบๆ (Strip) แลวมรานรวงตางๆ อยสองขางทาง ตลาดเหลาน

มจดเดนหลากหลาย เชน เปนตลาดเครองเทศทเตมไปดวยสสน

และกลนหอม หรอตลาดคาอญมณและตลาดคาทอง เปนตน

นอกจากบาซารแลว ตลาดในตะวนออกกลางยงมอกแบบหนงทเรยกวา

Souq หรอ Souk ดวย ทจรงกเหมอนกบ บาซาร นนแหละครบ แตวา

อาจมลกษณะเปน ‘ยาน’ (Quarter) มากกวา บาซาร คอไมไดแคบยาว

อยางเดยว แตมขนาดใหญกนพนทกวางขวางกวาตลาดแบบแคบยาว

ไมไดมเฉพาะในตะวนออกกลางเทานนนะครบ แตในญปน อยางใน

โอซากากมตลาด Kuromon ซงถอวาเปน ‘ครว’ ของโอซากา มรานรวง

มากมายกวา 180 ราน พรอมกบประวตศาสตรของตลาดทเกาแกนบ

ยอนไปไดมากกวา 100 ป ดวย

ตลาดแบบนจะมของเกาแกขายในราคาไมแพง เพอนคนหนงเคยซอ

เสอคลมทอลายละเอยดยบไดในราคาถกแค 500 เยนเทานน นอกจากน

ยงมทงผลไม อาหาร และพนทนงกนอาหารพรอมกบนงพกไวคอยรบรอง

นกทองเทยวดวย ทส�าคญกคอ ตลาดแหงนจดท�าไวไฟฟรเอาไวใหคน

ไดใชงานดวย เรยกวาพรอมดงดดนกทองเทยวใหเขาสตลาดจรงๆ

ตลาดอกแบบหนงทหลายคนในไทยปจจบนอาจไมคนเคยไปเสยแลว

กคอตลาดแบบ ‘เปดทายขายของ’ ทเคยฮตมากๆ ชวงหลงยคเศรษฐกจ

ตกต�าเพราะพษตมย�ากง ตลาดแบบนฝรงเรยกวา Car Boot Sale คอ

แตละคนจะเอาของใสทายรถแลวขบมารวมตวกนเปดเปนตลาดขนมา

ตวอยางของ Car Boot Sale ทใหญทสดแหงหนงในโลก กคอตลาดชอ

Greenside Omni ในเมองเอดนบะระ ตลาดนอยคอนขางลกลบซบซอน

หนอย แตจรงๆ แลวใหญมาก เปดขายเฉพาะวนเสารกบอาทตยเทานน

คณอาจไดถาดเงนสวยๆ เกาแกในราคาแคหนงปอนด หรออะไร

ท�านองนน รวมไปถงของเกาทหาไมไดในตลาดทวไปดวย

ตลาดอกแบบหนงทให ‘ประสบการณ’ ในการไป กคอตลาดแบบทฝรง

เรยกวา Wet Market ซงกคอ ‘กาดงวกาดควาย’ แบบในภาคเหนอ

หรอภาคอสานของไทย ตลาดแบบนคอตลาดซอขายปศสตว ทจรงๆ

กแพรหลายในเอเชยและจนมานานแลว รวมถงในอนโดนเซยและ

มาเลเซยดวย การไปตลาดแบบนจะท�าใหคณไดเหน ‘ชวต’ จรงๆ ของคน

ตงแตการกวาดตอนฝงปศสตวมาตลาด การซอขาย การขนสง

17

TAT REVIEW

FROM THE COVERเรองจากปก

เทยวตลาด

การลมววควาย รวมถงอาหารทท�ากนสดๆ จากสตวเหลาน

อยางไรกตาม ตลาดทนกทองเทยวนยมไปเยอน มกไมใชตลาดแบบ

‘ขายสง’ ซงเตมไปดวยกจกรรมการซอขายของพอคาแมคา นกทองเทยว

จงอาจไมสะดวกมากนกในการไปยมยามเกะกะ เชน ตลาดปลาสกจ

ในโตเกยว ทตองมมาตรการตางๆ หามนกทองเทยวเขาไปวนวาย

และไมมของขายส�าหรบนกทองเทยวเหมอนตลาดอนๆ แตกระนน

การไปเยอนตลาดท�านองนกมอบประสบการณล�าคาใหนกเดนทาง

ทองเทยวอยด

เหตผลของการไป ‘เทยวตลาด’ ของคนในปจจบนจงไมใชแคไปจบจาย

ซอของเทานน แตคอการไปซมซบรบประสบการณ และเขาถง ‘ใจกลาง’

ของความเปนเมองนนๆ โดยตรง

ววฒนาการของตลาดทองเทยวจงเรมตนจากเปนตลาดในทองถนเงยบๆ

สงบๆ จากนนกเรมมนกทองเทยวเขามาเยยมชม ซงในระยะแรก พอคา

แมคากจะตอนรบดวยด จนกระทงปรมาณนกทองเทยวเพมสงขนเกนขด

จ�ากดหนง (Threshold) ท�าใหปรมาณนกทองเทยวเรมมากถงระดบท

เรยกวา Critical Mass เกะกะกดขวางและเปนอปสรรคตอการคาขาย

ตลาดนนๆ กอาจไมคอยอยากตอนรบนกทองเทยวสกเทาไหร

แตถามการจดการทด และมนโยบายเปดกวางรบนกทองเทยว (ตวอยาง

ทเหนไดชดกอยางเชน ตลาด อตก. ในกรงเทพฯ) ในทสดตลาดกจะพฒนา

ไปเปนทงตลาดและเปนแหลงทองเทยวพรอมกนไปในตวดวย นนหมาย

ถงพนททกวางขวางขน การจดการดแลเรองสขอนามยทดขน และมพนท

รองรบนกทองเทยว เชน พนทนงกนอาหาร พนทพกผอน ฯลฯ รวมไปถง

สาธารณปโภคอนๆ เชน การจดการไวไฟ หองน�า ปายบอกทาง ฯลฯ

ทจะท�าใหตลาดส�าหรบคนทองถนและตลาดส�าหรบนกทองเทยวสามารถ

ผสานรวมอยในพนทเดยวกนได

เทรนด ‘เทยวตลาด’ ไมได เพงมา มนมาแรงนานแลว

และมททาวาจะยงมาแรง มากขนในทกมมโลก