ทิพามาศ อุปน อย ศูนย วิจัยและ ... ·...

of seagrass ecosystem

ทพามาศ อปนอย ศนยวจยและพฒนาทรพยากรทางทะเลและชายฝงทะเลอนดามน

เสนอในสมมนาวชาการกรมทรพยากรและชายฝง ประจ าป 2558 “พ.ร.บ. สงเสรมการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง พ.ศ. 2558: ฐานวชาการความรสการปฏบต”

2-5 สงหาคม 2558 ณ โรงแรมอนโดจน จงหวดสระแกว

สง แวดลอม

สงคม เศรษฐกจ

สงแวดลอม

สงคม

เศรษฐกจ การพฒนาอยางยงยน

เศรษฐกจ

Enhancing the Economics of Biodiversity and Ecosystem Services in Thailand / South-East Asia (ECO-BEST)

แนวคด ระบบนเวศหญาทะเล การใชโดยตรง การใชโดยออม มลคาไมไดใช มลคาทางเศรษฐศาสตร

บรการจากระบบนเวศ รากฐาน การอยดกนด ของมนษย

ความสมพนธของระบบนเวศและความเปนอยของมนษย:

ความม นคง -ความปลอดภยของตนเอง -มนใจในการเขาถงทรพยากร -ปลอดภยจากภยพบต

ปจจยพนฐานของชวตทด -ความเปนอยทไมขาดแคลน -มธาตอาหารเพยงพอ -มทก าบง -สามารถเขาถงสนคาตางๆ ได

สขภาพ -ความแขงแรงของรางกาย -รสกวา ด -การเขาถงอากาศและน าสะอาด

สมพนธไมตรในสงคม -สอดคลองกบสงคมรอบขาง -การเคารพตอกนและกน -สามารถชวยเหลอผอ น

มภราดรภาพ/ เสรท จะเลอก -โอกาสทปจเจกชน สามารถเลอกท า เลอกเปนในสงทตนเชอวามคณคากบตวเอง

ค าจนระบบใหอยได Habitat or Supporting Services)

-วฏจกรธาตอาหาร -ถนอาศย -ทหาอาหาร -แหลงเพาะพนธ -สะสมพนธกรรม

การเปนแหลงเสบยง (Provisioning Services)

-อาหาร น าจด พลงงาน -เนอไมและของปา -สมนไพร

การควบคมกลไกของระบบ (Regulating Services)

-สภาพภมอากาศ การไหลของน า ควบคมโรค การกรองน า -รมเงา ฟอกอากาศ กนภยธรรมชาต -ยดเกาะดน -ผสมเกสร ก าจดศตรพช

สงคมและวฒนธรรม (cultural and Social Services)

-วฒนธรรม ประเพณ -การศกษาเรยนร นนทนาการ การทองเทยว -การสรางงานทางศลปะ


ท าไมตองประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรของระบบนเวศ:

ระบบนเวศเปนสนคาสาธารณะ (Public goods) จงไมมราคาตลาด

ผลกระทบภายนอก/ ผลขางเคยง (Negative Externalities) ทปจเจกบคคลเปนผกอ แตใหคนอนแบกภาระ จงเกดความไมเปนธรรมในการกระจายผลประโยชน ตนทน/ ภาระ

การระบสทธ (Property Right) ของการใชทรพยากรควรอยบนพนฐานของการตงราคาทเหมาะสมและเปนธรรม

การแทรกแซงดานนโยบาย (Policy Intervention) ควรอยบนพนฐานของตวเลขทเปรยบเทยบได (ผลไดผลเสยของทกฝาย)

ระบบนเวศเปนสนคาและบรการทไมมราคา เพราะไมมตลาดรองรบ นอกจากนนสนคาและบรการเหลานไมอาจน ากลบคนมาใชได เมอถกท าลายไป และทส าคญคอไมสามารถผลตทดแทนหรอเพมขนจากเดมไดดวยความกาวหนาทางเทคโนโลย


CO2

O2 CO2

Division Tracheophyta Order Alismatales Family CYMODOCEACEAE Taylor Cymodocea rotundata Ascherson & Schweinfurth, 1870 (หญาชะเงาใบมน) Cymodocea serrulata (R. Br.) Aschers. & Magnus (หญาชะเงาใบเลอย) Halodule uninervis (Forsk.) Ascherson, 1882 (หญากยชายทะเล) Halodule pinifolia (Miki) den Hartog, 1964 (หญากยชายเขม หญาใบสน) Syringodium isoetifolium (Ascherson) Dandy, 1939 (หญาตนหอมทะเล) Family HYDROCHARITACEAE Jussieu Enhalus acoroides (L. ƒ) Royle, 1839 (หญาคาทะเล) Halophila beccarii Ascherson, 1871 (หญาใบพาย) Halophila decipiens Ostenfeld , 1902 (หญาเงาใส หญาเงาขน) Halophila minor (Zollinger) den Hartog, 1957 (หญาเงาแคระ) Halophila ovalis (R. Br.) Hook er, 1858 (หญาใบมะกรด) Thalassia hemprichii (Ehrennb.) Ascherson, 1871 (หญาชะเงาเตา) Family Patamogetonaceae Ruppia maritima Linnaeus, 1753 (หญาตะกานน าเคม)

ระบบนเวศหญาทะเล

ระบบนเวศ=>นเวศบรการ


พนท 155,623 ไร (249 กม2)

บทบาทหนาทและความส าคญของระบบนเวศหญาทะเล:

แหลงเสบยง (Provisioning Services)

อาหาร ทอยอาศย เครองนงหม ยา ของใช เชอเพลง

ค าจนระบบ (habitat or Supporting

Services) ทอยอาศย หลบภย ทหาอาหาร แหลงเพาะและอนบาลตวออน หมนเวยนสารอาหาร

เชงวฒนธรรม (cultural and Social

Services) แหลงทองเทยว พกผอนหยอนใจ แหลงเรยนร

ควบคมกลไก (Regulating Services)

กกเกบตะกอนและของเสยทพดพามาจากแผนดน

คนความบรสทธใหสภาพแวดลอมในทะเล

ปองกนการถกกดเซาะ พงทลายของหนาดนและพนทชายฝง

รกษาสมดลคารบอน คณคา=>มลคาทางเศรษฐศาสตร


มลคาทางเศรษฐศาสตรโดยรวมของระบบนเวศหญาทะเล (Total Economic Value: TEV)

มลคาการใชประโยชน (Use value)

มลคาไมใชประโยชน (Non-use value)

มลคาการใชโดยตรง (Direct Use Value)

มลคาการใช

ทางออม (Indirect

Use Value)

อนๆ

มลคาการคงอยเพอลกหลาน

(Existence & Bequest)

มลคาทแทจรง (Intrinsic Value)

เพอบรโภค (Consumptive)

ไมใชเพอการบรโภค

(Non-comsumptive)

-ผลผลตสตวน า -การคาสตวสวยงาม(เชน มาน า หอย) -ยา (ฟองน า ปลง)

-การทองเทยว -การเรยนร วจย -นนทนาการ -ศาสนา และวฒนธรรม

-แหลงอาศย -แหลงเพาะพนธ -ปองกนชายฝงกดเซาะ -หมนเวยนธาตอาหาร -กรองน า ดกตะกอน - ฟอกอากาศ และรกษาสมดลคารบอน

มลคาสงวนไว ใชอนาคต (Option Value)

ความรสกด เมอรวาระบบนเวศหญาทะเลยงคงอย แมไมไดใช

ประโยชนทงทางตรง/ทางออม และดกทอดเปนมรดกให ลกหลาน

คณคาการคงอยของระบบนเวศหญาทะเลเอง โดยไมมการใช

ประโยชน/ รบร ถงประโยชนจากมนษย

ดดแปลงจาก Cullen 2007

การประเมนมลคาผลประโยชน ออกมาในรปตวเงน แสดงเปนคาของ 1) มลคาของทรพยากรจากการใช และ 2) มลคาของการฟนฟทรพยากรใหกลบสสภาพเดม

=>มลคาทางเศรษฐศาสตรทประเมนแลว


มลคาทางเศรษฐศาสตรของระบบนเวศหญาทะเล Services Study Location Value

Fisheries exploitation Watson et al. 1993 Queenland, Australia17,500B 3,500 US$/ha.yr

Fisheries production Author unknown Indian River Lagoon, US 1,862 US$/ha.yr

Fisheries production MaArthur et al. 2006 South Australia 133 US$/ha.yr

Fish trap production Thangaradyou et al. 2010 India 25-320 US$/month

Fisheries standing stock Unsworth et al. 2010 Wakatobi, Indonesia250B 47 to 109 US$/ha

Use values UNEP 1990 SE Asia166MB 21,5000 US$/ha

Use values Kuriandewa et al. 2008 South China Sea0.4MB 80,226 US$/ha.yr

Restoration Thorhaug 1990 US6,180B 1,236 US$/ha

Restoration Engeman et al. 2008 Florida US0.6MB 140,752 US$/ha

Nutrient cycling Costanza et al. 1997 Globally170MB 19,004 US$/ha.yr

Carbon sink Cabrian & Duarte 1996 Mediterranean135B Up to 27 US$/ha.yr

Carbon standing stock Duarte & Chiscano 1999 Global140B Mean 28 US$/ha

Climate Exchange (carbon)

Unsworth & Cullen-Unsworth 2010

EU600B 20 US$/ton

Total Economic Value Dirhamsyar 2007 East bintan, Indonesia11,435B 2,287 US$/ha.yr

ทมา: Unsworth & Cullen-Unsworth 2010

=>การใชโดยตรง


Zostera marina; eel grass

Phyllospadix scouleri; surfgrass 1) พบเถาของหญาทะเลในหมบานของประเทศเดนมารก ซงคาดวาน ามาใชเผาเพอใหได

เกลอ หรอใชเปนเชอเพลงเนองจากมเนอไมนอย 2) มการใชหญา Zostera ใช

เปนวสดมงหลงคา ท าเสอและฟก หลกฐานตาง ๆ มการรวบรวมไวท

The Danish Folk Museum ท Copenhagen 3) ฝงตะวนตกของทวปอเมรกาเหนอ มการน า

หญา Zostera และ Phyllospadix มาสานเปนตะกรา 4) ป คศ 1900 - 1910 ประเทศ

สหรฐอเมรกามการน าเขา Zostera ในราคา 20 - 30 เหรยญสหรฐตอตน เพอน ามาเปน

วสดกนเสยงและความรอน 5) ประมาณ ค.ศ. 1940 ในแมกซโก

ใชหญาทะเลส าหรบท าลกบอลและตกตาส าหรบเดก และยงใชท าผาหมศพ 6) มการใช Zostera มาใชผลตกระดาษ จะไดกระดาษทมคณภาพสง อยางไร

กตาม กระดาษทไดมความยดหยนนอย ซงไมเหมาะตองานบางประเภทจงไดลดสวนผสมลง 20 % ผสมกบเสนใยจากพชบก 8)ในเขตฟลอรดา มการน าหญาทะเล Syringodium filiform มา

เปนปยส าหรบมะเขอเทศ และสตอเบอรร ซงท าใหไดผลผลตสง 9) ชาวโซเวยต ใชหญาทะเล

Phyllospadix, Zostera marina, Zostera nana เปนวสดส าหรบกนกระแทก และ 10) ใชเสนใยของ Phyllospadix ซงมความทนทานและเหนยวมาใชแทนตนแฟลกซ ซงใชทอผาลนน โดยเรยกหญาทะเลชนดน

วา sea flax ในบรเวณ Vladivostok มหญาทะเลชนดนจ านวนมากถง 10,000 ตนน าหนกแหงตอป จงสามารถน ามาใชประโยชนได ( ค.ศ. 1964 - 1976 ) 5) ในสงครามโลกครงท 1 เยอรมน

ไดใชใย Zostera เพอผลตเสอผาแทนฝาย

ใบหญาสานเปนของใช

1) เสอ ฟก ตะกรา ของเลน 2)ป ย 3)วสดกนกระแทก/เกบเสยง 4)กระดาษ 5)เสนใยทอผา


ใบหญาสานเปนของใช: Tag seagrass Chagrer

=>ตย การใช


ใบหญาสานเปนของใช: Seagrass scratcher cat post

=>ตย การใชในไทย


มลคาเผอไวใช -นวตกรรมใหม -วสดทดแทน

เมลดของ Enhalus acoroides ในประเทศไทย ชาวประมง จะ

น ามาผดหรอกนสด ๆ

หญาคาทะเล (Enhalus acoroides)

การใชประโยชนโดยตรงในประเทศไทย

=> ยา


…widely used in food and pharmaceutical industry….

Zosterin is a natural polysaccharide isolated from

Zostera marina seagrass.

สารสกดจากหญาทะเล


=> ผลผลตประมง


แหลงเสบยง: อาหารของมนษย (ผลผลตการประมง)

การประมงพาณชย

-ผลจบประมง??

-การสอบถามและสมมตเหตการณใหประเมนคาสนคาไมผานตลาด (Contingent Valuation Method:CVM) ได มลคาสทธของการใชประโยชนทรพยากรประมงจากแหลงหญาทะเลเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน เทากบ 2,179,150.07-6,346,090.72 บาท/ป2

1ทรนงค วทยาเวโรจน 2546


แหลงเสบยง: อาหารของมนษย (ผลผลตการประมง)

ป 2557 จงหวดกระบ1มผลผลตดานการประมงพนบาน ปรมาณ 8 ลานตน มลคา 283 ลานบาท (?? มาจากแหลงหญาทะเล)

การเขาไปใชประโยชนแหลงหญาทะเลเพอท าประมง โดยใชวธเดนเทาในระยะไมเกน 4 กโลเมตรจากชายฝง มการจบสตวน าทส าคญคอ หอยชกตน ปลงทะเล กง ปลา ป และหมกสาย มมลคาแหลงหญาทะเลจากการใชประโยชนดานการประมงของประชาชนบนเกาะลบงใน พ.ศ. 2550 พบวามมลคาสทธประมาณ 7,895,620 บาท/ป2

รายไดรวมการท าประมงในแนวหญาทะเล รอยละ 20 ของเรอประมงทงหมดในจงหวดตรง (591 ล า) xรายไดเฉลยจากการหาปลาในแนวหญาทะเล (66,535 บาท) พบวามมลคาประมาณ 42,131,123 บาท/ ป3

1บรรยายสรป กระบ 2558 2อญรตน เสยมไหม 2552 3อรพรรณ ณ บางชาง ศรเสาวลกษณ 2555


สงคมและวฒนธรรม: ทองเทยว แหลงเรยนร คณคาทางจตใจ กจกรรม ตดตอ/ผรบผดชอบ หมายเหต

มลคาการใชดานการทองเทยวเพอดพะยนในแหลงหญา จงหวดตรง ประเมนรายไดในรปของมลคาสวนเกนของผบรโภค (Travel cost method => benefit transfer)

อรพรรณ ณ บางชาง ศรเสาวลกษณ 2555

นกทองเทยวในจงหวดตรงรอยละ 5 ของไทยและรอยละ 20 ของตางชาต X 6,638 บาท/ คน/ เทยว

=192,425,397 บาท/ ป

ปลกหญาทะเล เกาะทาไร จ.นครศรธรรมราช

ขนอมฟชชงแอนดทวร 075-326-573

อยในโปรแกรมทองเทยวทะเลขนอม ชมโลมาสชมพ (800-1,200 บาท/คน)

ศนยพะยนและหญาทะเล สถาบนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขต

-โครงการป 2558 งบประมาณ 5,035,000 บาท -จดสราง Museum, Herbarium และ หองแสดงพะยนและหญาทะเล ณ พพธภณฑสตวน า สถาบนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รายการสเตยชนไฟว ชวง around Thailand วนท 31 ม.ค. 2558

ททบ 5 ตอน ไปปลกหญาทะเลทตรง (บอหนฟารม... VTR PEA CSR กจกรรมปลกหญาทะเลครงท1ป2557 ตอนท 2.

ปลกหญาทะเล อาวปตตานโดยม นายมหามะสกร มะสะนง นายกสมาคมชาวประมงพนบานจงหวดปตตาน และประชาชนในพนทกวา 100 คน เขารวมในกจกรรม เมอ 17 มถนายน 2557

สมาคมประมงพนบาน จ.ปตตาน สนบสนนโดย สหภาพยโรป, ศอ.บต, ศนยอนรกษฯท 4 จ.สงขลา, สกว.ฝายวจยเพอทองถน

เพอปลกฝงจตส านกใหกบเดกเยาวชนในพนท ได เรยนรถงการอนรกษฟนฟหญาทะเลของชมชน

ปลกหญาทะเล บนเรอคายค โดยชาวบานเกาะลนตาและพนทใกลเคยง เมอ 27 มถนายน 2557

กรมการปกครองรวมกบชาวบานเกาะลนตาและพนทใกลเคยง ลงเรอคายค

เพอสรางความปรองดองสมานฉนท สรางความรก ความสามคคของคนในพนท หลงจากคณะรกษาความสงบแหงชาต เขามาควบคมอ านาจภาครฐ เพอแกไขปญหาความขดแยงทางการเมอง


กจกรรม ผด าเนนการ หมายเหต

ค านวณตนทนของการทดแทน จากการปลกหญาทะเล ปลกเตมทตามแบบส ารวจ คอ 300 ตารางเมตร/ป


ตนทนการปลก 6,540 บาท/ตรม X 300 ตรม =1,962,000 บาท/ ป

ปลกหญาทะเลใน “โครงการแหวกทะเลปลกหญามหากศล CSR คนก าไรใหแกสงคม” หนาเขาแบนะ ในเขตอทยานแหงชาตหาดเจาไหม อ.สเกา จ.ตรง (17 กพ 2540)

การทองเทยวแหงประเทศไทย ส านกงานจงหวดตรงน ากลมครอบครว “Land Cruiser” ประมาณ 150 คนภาครฐ

เปนแหลงอนบาลของสตวน า ฟนฟระบบนเวศทางทะเล

ปลกหญาทะเล หาดสบปะรด เกาะเสมด

โรงแรมในเครอเสมด รสอรท กรปเอกชน

เพอฟนฟหญาทะเล

ปลกหญาทะเล ใกลเกาะมกดและเกาะลบง อ าเภอกนตง จงหวดตรง (2 กย 2555)

การไฟฟาสวนภมภาคสาขาอ าเภอกนตงCSR

ฟนฟทรพยากรธรรมชาตทางทะเลทอาจกระทบจากการท กฟภ.วางสายเคเบลใตน าเพอจายเกาะแสไฟฟาไปยงเกาะมกดและเกาะลบงเมอป 2554

ปลกหญาทะเล เกาะเสมด บรษท พทท โกลบอล เคมคอล จ ากด (มหาชน)

เพอฟนฟทรพยากรทางทะเล

ธนาคาร “ตนกลาหญาทะเล” บอหนฟารมสเตย อ.สเกา จ.ตรง

เพอสรางแหลงอาศย และเพาะพนธสตวน าวยออนในพนทอาวสเกา

การฟนฟใหทรพยากรกลบมามสภาพเดม


ค าจนระบบ: ทอยอาศย หลบภย

แนวหญาทะเลเปนแหลงอาหารทส าคญและเปนทอยอาศยของสตวนานาชนด ตงแตส งมชวตขนาดเลกซงลองลอยอยในน า ไปจนถงสตวทเลยงลกดวยน านมขนาดใหญ ไดแก พะยน สตวทอาศยในแนวหญาทะเลการจดจ าแนกตามลกษณะการ

อาศยแบงไดเปน 4 กลมคอ

สตวท อาศยอยบนใบหญาทะเล ทงทยดตดแนนและเคลอนทอยบนใบหญาทะเล เชน โปรโตซว หนอนตวกลม หนอนตวแบน โคพพอด ทากทะเล ไบรโอซว และทากบางชนด

สตวท อาศยอยระหวางตนหญาทะเล หาอาหารและอาศยหลบภยในแนวหญาทะเล เชน ปลาชนดตาง ๆ กง หมก เตา

สตวท อาศยอยบนพนดน เคลอนทคบคลานเพอหาอาหาร เชน ป หอย เมนทะเล ดาวทะเล ปลงทะเล

สตวท อาศยอยในพนดน เชน หอยบางชนด หนอนตวกลม ไสเดอนทะเลนอกจากจะอาศยหลบภยจากแหลงคลนลมแลวสตวทะเลจ านวนมากยงกนหญาทะเลเปนอาหาร ไดแก ทากทะเล หอย ป เมนทะเล ปลา นก เตาทะเล พะยน เปนตน รวมทงยงเปนแหลงวางไขของสตวน าเศรษฐกจหลายชนด เชน ปลาหมก


1 2 ค าจนระบบ: ทอยอาศย หลบภย แพลงกตอนสตว 31 กลมเดน โคพพอด ลกกง ลกป

ไสเดอนตวกลม 75 ชนด

ไสเดอนทะเล 58สกล (28 ครอบครว)

Ceratonereis sp., Aglophamus spp., Prionospio spp. และ

Euclymene sp.

หอยฝาเดยว 105 ชนด 36 ชนด (22 ครอบครว)

หอยแฟรแบงค (Fairbankia sp.) หอยปากกลม (Stenothyra sp.)

หอยงาชาง 2 ชนด Dentalium spp.

ปลาหมก 1 ชนด

หอยสองฝา 112 ชนด 52 ชนด (23 ครอบครว)

Lucina sp.,Branchidontes striatulus และ หอยเสยบ (Donax sp.)

ครสเตเซยน 90 ชนด 50 ชนด (26 ครอบครว)

Amphipods (Quadrivisio bengalensis) กงกลาลาย (Penaeus

semisulcatus) กงแชบวย (P. merguiensis) กงหวมน (Metapenaeus

spp.) และปมา (Portunus pelegicus)

เอคไคโนเดรม 12 ชนด 3 ชนด ดาวเปราะ ชนด Ophiotrix sp.

ปลา 151 ชนด 103 ชนด (43 ครอบครว)

พบมาก: ปลาบ (Acentrogobiusviganensis) ปลาแปนกระจก (Ambassis

kopsii) ปลาสลดทะเล (Siganus spp.)

เศรษฐกจ: ปลาขางตะเภา (Pelates quadrilineatus) ปลาเกา

(Epinephelus spp.) ปลากะพงขาว (Lates calcarifer) ปลากะพงแดง

(Lutjanus spp.) ปลากระบอก (Chelon spp.) และปลากะตก

(Stolephorus spp.)

545 ชนด

340 ชนด

อาวคงกระเบน เกาะสมยและเกาะพงน อาวปตตาน 1สวลกษณและคณะ 2548

อาวปตตาน 2กฤษณ อนทรสข 2542


ค าจนระบบ: ทอยอาศย หลบภย พบอพไฟตหรอส งมชวตทอาศยอยบนใบหญาคาทะเลบรเวณแหลมหยงหล า อทยานแหงชาตหาดเจาไหม จงหวดตรง จ านวน 13 กลม ไดแก 1) สาหรายสเขยวแกมน าเงน 2) สาหรายสแดง ทเปนเสนสาย 3) สาหรายสแดงทมหนปนเปนองคประกอบ 4) ไดอะตอม* 5) โปรโตซวกลมทนทนนนา 6) โปรโตซวกลมฟอรามนเฟอแรน 7) ไบรโอซว 8) ไฮโดรซว 9) นมาโทด 10) โคพพอด 11) หนอนตวแบน 12) โพลคต และ 13) หอย โดยอพไฟตในแตละกลมมการเปลยนแปลงจ านวนในรอบปทแตกตางกน อพไฟตบางกลมมการเปลยนแปลงจ านวนตามอายของใบ และต าแหนงตางๆ ตามระดบความสงของใบจากพน จ านวนอพไฟตทเปนสาหรายมอทธพลตอจ านวนของอพไฟตทเปนสตวทพบบนใบหญาทะเลชนดน1

พบสตวทะเลหนาดน 48 ชนด (3,749 ตวตอตารางเมตร) บรเวณแหลงหญาทะเลอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน พบสตวกลมไสเดอนทะเล (Polychaetes) กงป(Crustaceans) และหอย(Molluscs) โดยไสเดอนทะเลเปนกลมทมจ านวนชนดสงสด2

พบแอมฟพอด 6 ชนดใน 5 ครอบครวบรเวณแนวหญาทะเล เกาะลบง จงหวดตรง โดยมแอมฟพอด ชนด Kamaka sp. A เปนกลมเดน แอมฟพอดชนดนเปนกลมกนพชดวยวธกดกนและกนสาหรายหนาดนขนาดใหญและขนาดเลกเปนหลก สามารถพบแอมฟพอดชนดนกระจายไดทวไปในตะกอนดนและบรเวณใบหญาทะเล แอมฟพอดกลมเดนทพบรองลงมาคอ Ampelisca cyclop ซงกรองอาหารกนจากมวลน า สวนแอมฟพอดกลมทกนอนทรยสารคอ Urothoe spinidigitusพบไดเปนกลมเดนเชนเดยวกน โดยแกมมารดแอมฟพอดทอาศยอยในแนวหญาทะเลมบทบาททงในหวงโซอาหารในมวลน าและในบรเวณพนทองทะเล3

1ชชร สพนธวณช 2537 2ณฐวด 2551 3กรอร วงษค าแหง 2547


ค าจนระบบ: แหลงอาหาร

พะยน เปนสตวเลยงลกดวยนม ทกนหญาทะเลเปนอาหาร หากพะยน

กนหญาทะเลขนาดเลกเชน Halophila, Halodule จะท าใหเกดเปนรอยบนแนวหญาทะเล กวางประมาณ 20 - 25 ซม. ลกประมาณ 5 ซม. เนองจากพะยนใชปากขดหญาทะเลทงสวนใบ เหงา และราก หากเปนหญาทะเลขนาดใหญ เชน Enhalus acoroides พะยนกดกนเฉพาะสวนใบทอยเหนอดนเทานน

เตาทะเล มเตาเพยง 2 ชนดคอ เตาตน ( Chelonia mydas )

และเตากระ ( Eretmochrlys imbricata ) ทกนหญาทะเลเปนอาหาร อยางไรกตาม การกนอาหารของเตาทะเลแตกตางจากพะยน เนองจากเตาทะเลจะกนสาหรายเปนอาหารและจะเขามาอาศยหากนในชวงทเจรญเตบโตเตมวยแลวโดยจะเลมกนใบหญาทะเลเทานน

ปลา ในประเทศไทย มการจ าแนกปลาโดยอาศยองคประกอบของอาหาร

ในกระเพาะเปน 4 กลม คอ ปลาทกนพชเปนอาหาร ปลาทกนเนอเปนอาหาร ปลาทกนเศษซาก และปลากนทงพชและสตว โดยปลาวว ( Monacanthus sp. ) และปลาสลดหนจดขาว ( Siganus sp.) ซงมความส าคญตอแนวหญาทะเล คอ เปนตวกลางในการถายทอดพลงงานจากผผลตไปยงผบรโภคอนดบสงกวา

เมนทะเล เมนทะเลบางชดทอาศยอยในหญาทะเลจะตดใบหญาทะเลจากสวนโคนใบเพอเปนอาหารและใชคลมตว ดงนนหากมจ านวนเมนทะเลจ านวนมากจะสงผลใหปรมาณหญาทะเลลดลงอยางรวดเรวเนองจากมการเจรญทดแทนไมทนกน


ค าจนระบบ: แหลงอาหาร พบปลา 78 ชนด (11 อนดบ 46 วงศ) อาศยอยในแนวหญาทะเลบรเวณแหลมหยงหล า อทยานแหงชาตหาดเจาไหม ปลาทพบชกชมสามอนดบแรกในแนวหญาทะเลบรเวณทศกษาคอ ปลาสลดหนจดขาว ปลาหมสแกมแดง และปลาดอกหมาก แบงตามการอาศยอยในแนวหญาทะเลออกเปน 4 กลม คอปลาทอาศยอยในแนวหญาทะเลอยางถาวรจ านวน 21 ชนด ปลาทอาศยในแนวหญาทะเลเฉพาะฤดกาลจ านวน 26 ชนด ปลาทอาศยในแนวหญาทะเลเปนการชวคราวจ านวน 23 ชนด และปลาทเขามาในแนวหญาทะเลเปนบางโอกาสจ านวน 8 ชนด ขนาดของปลาทพบสวนใหญ เปนปลาในระยะวยรน (juvenile) และกอนเตมวย (subadult) จากการศกษาองคประกอบของอาหารในกระเพาะปลาทอาศยอยในแนวหญาทะเลบรเวณแหลมหยงหล า อทยานแหงชาตหาดเจาไหม จ านวน 15 ชนด 1,187 ตวอยางซงสามารถแบงออกเปน 4 กลม คอ ปลาทกนพชเปนอาหาร ปลาทกนเนอเปนอาหาร ปลาทกนเศษซาก และปลากนทงพชและสตว โดยปลาทศกษาสวนใหญเปนพวกทกนเนอเปนอาหาร1

พบปลา 22 ชนดในแหลงหญาทะเลเกาะพะงน ปลาทพบมากเปนปลาทมขนาดเลกและมความส าคญทางเศรษฐกจนอย เชนปลาขางตะเภา (Teraponidae) ปลาตกแตนหน (Blenniidae) และปลาวว (Monocanthidae) และพบปลาในระยะวยรน (juvenile) ทมาจากแนวปะการงทอยใกลเคยงซงมคาทางเศรษฐกจสงเชนปลากะพง (Lutjanidae) และปลาหมส (Lethrinidae)2

พบปลาในแนวปะการงเกาะพะงน จ านวน 76 ชนด มปลา 13 ชนด (รอยละ 17) เคลอนทเขามาเพอหาอาหารในแหลงหญาทะเลบรเวณใกลเคยง โดยเปนปลากลมปลากะพง (Lutjanidae) ปลาหมส, (Lethrinidae), ปลาเกา (Serranidae), ปลานกขนทอง (Labridae), ปลาขาวเมา (Holocentridae) และ ปลาอมไข (Apogonidae)2

1สมหมาย เจนกจการ 2538 2สมชาย สาธมนสพนธ 2535

แนวคด ระบบนเวศหญาทะเล การใชโดยตรง การใชโดยออม การประเมน

ค าจนระบบ: แหลงเพาะพนธ

บรเวณหญาทะเลมสารอาหารสมบรณและมส งมชวตขนาดเลก จ านวนมากเกาะอยตามใบของหญาทะเลและลอยอยตามผวน า บรเวณนจงมความเหมาะสมตอการเปนแหลงอาหารและหลบภยของสตวน าวยออน ลกปลาวยออนมกกระจายเปนบรเวณกวาง แตจะพบหนาแนนมากบรเวณแนวหญาใกลชายฝง สตวน ากลมอน ๆ เชน ปลาหมกไดอาศยแนวหญาทะเลเปนแหลงวางไขและอนบาลปลาหมก ใบของหญาทะเลซงตงตรงในน าลดแรงปะทะของคลนท าใหสตวน าขนาดเลกทยงวายน าไดไมดเขามารวมกลมเพอหากน หลบคลนลมและสตวน าทมขนาดใหญกวา

พบปลาวยออน 30 ครอบครวในแนวหญาทะเล อช หาดเจาไหม จงหวดตรง ปลาวยออนครอบครว Gobiidae เปนครอบครวทพบเสมอและมปรมาณสงทสด รองลงมาไดแก ปลาวยออนครอบครว Carangidae และ Nemipteridae ตามล าดบ ปลาวยออนรวมทกครอบครวมปรมาณความหนาแนน เฉลยสงสดในเดอนมนาคม ชวงเปลยนแปลงมรสม มคาต าสดในเดอนพฤศจกายน อยในชวงมรสม

ตะวนออกเฉยงเหนอ ปลาวยออนรวมทกครอบครวมการ แพรกระจายเปนบรเวณกวางโดยพบหนาแนนมากบรเวณหญาทะเลทอยใกลฝง1

1ธระพงษ ดวงด 2538


ควบคมกลไก: คนความบรสทธใหสภาพแวดลอมในทะเล

ห ญ า ท ะ เ ล ช ว ย ล ด ม ล ภ า ว ะ ใ นทะเล สามารถดดซบสารโลหะหนก และสารอาหารตาง ๆ ทไหลลงสทะเลไวในตนได ปรมาณมาก ดงนนจงถอวาเปนแหลงทกรองของเสยจากแหลงน าจากแผนดนใหญกอนไหลลงสทะเลและมหาสมทร

หญาใบมะกรดมประสทธภาพในการลดปรมาณบโอดในน าทงจากการเลยงกงกลาด า ไดตงแตรอยละ 56-801

หญาใบมะกรดมประสทธภาพในการลดแอมโมเนย ไนไตรท ไนเตรท และออรโธฟอสเฟตในน าทงจากการเลยงกงกลาด า ไดตงแตรอยละ 65-92 โดยความหนาแนนของหญามผลตอประสทธภาพการบ าบด1

หญาคาทะเล หญาชะเงาใบฟนเลอย หญาใบมะกรด และหญากยชายเขมสามารถสะสมโลหะหนกไวไดท งในใบและราก โดยใบหญาทะเลสามารถสะสมแคดเมยม ตะกว ทองแดง สงกะส แมงกานส ไวในมากกวาราก ฤดกาลมผลความสามารถในการสะสมโลหะหนก ทงนโลหะหนกทสะสมในตะกอนดนไมมผลตอการสะสมในหญาทะเลท งในรากและใบ แมหญาคาทะเล หญาชะเงาใบฟนเลอยและหญาใบมะกรดสามารถสะสมสงกะสไดใกลเคยงกน แตหญาแตละชนดสามารถสะสมโลหะหนกไดแตกตางกน หญาคาทะเลสามารถสะสมปรอท ตะกว และทองแดงไดสงกวา หญาชะเงาใบฟนเลอยสามารถสะสมแคดเมยม และแมงกานสไดดกวา หญาใบมะกรดและหญาชะเงาฟนเลอยสามารถสะสมเหลกไดไมตางกน แตสะสมไดดกวาหญาคาทะเล หญาทะเลชนดเดยวกน เชนหญากยชายเขม พนททแตกตางกนท าใหมสะสมโลหะหนกไดแตกตางกน2


1ทกษณา สวาทพงษ 2541 2ณวนาฏ ศขสนทร 2547

ควบคมกลไก: กกเกบคารบอน

หญาทะเลสามารรกษาสมดลคารบอนของโลก เพราะแหลงหญาทะเลหนาแนนสามารถกกเกบคารบอนไดออกไซดไวได มากกวาทใชเพอการหายใจ และเตบโต

ประเมนวาระบบนเวศหญาทะเลทวโลก (946 แหง) สามารถกกเกบคารบอนไดมากถง 19.9x1015 กรมอนทรยคารบอน โดย 4.2-8.4 x1015 กรมคารบอน เกบสะสมในตะกอนดน1

คารบอนทสะสมในตะกอนดนบรเวณแหลงหญาทะเล ครงหนงมาจากการยอยสลายของหญาทะเล2

ประเมนวาแหลงหญาทะเลทวโลกมปรมาณเฉลย NCP CO2 flux

= 4.4 ตนCO2e/ha.y

ระบบนเวศหญาทะเลบนแทน ประเทศอนโดนเชย3 พนท 18,000

กม2 มคารบอนทเกบสะสม 594 ตนCO2e/ha (Th 818)

โดยคารบอน 1 x 109 ตน CO2e สะสมในตะกอนดน =>CO2e flux จากมนษยเปน 29 x 109 ตน/ป

ระบบนเวศหญาทะเลเชกจาวา4 ประเทศสงคโปร สามารถสะสมคารบอนได 138 MgC/ha

มลคาการกกเกบคารบอนของหญาทะเล3ประมาณ 12,000 US$/ha

ความสามารถในการเกบคารบอน 1 ไร=48 ตน; 48 tonC/ไร X 21,192 ไร X 6.2 USS$/ตน X 30 บาท

จงหวดตรง4=189,202,170บาท 1Fourqurean et al. (2012) 2Kennedy et al 2010 GBC 3Purwanto, 2013 4อรพรรณ 2555

คาคารบอนไดออกไซดเทยบเทา (Carbon dioxide equivalent, CO2e) = หนวยแสดง ความสามารถในการท าใหโลกรอนเมอเทยบในรปปรมาณกาซCO2 NCP = the net community production

=>แหลงหญาทะเลของประเทศไทยม NCP CO2 flux = 113,666 ตนCO2e/ป


ควบคมกลไก: หมนเวยนสารอาหาร เมอใบของหญาทะเลเนาและหลดลอยออกจากตนบางสวนจะจมลงสพนบรเวณใกลเคยงเปนอาหารของสตวน าทกนซากพชเปนอาหาร ผานเขาส

กระบวนการยอยสลาย หมนเวยนกลบมาเปนอาหารตอไป ในบางสวนหลดลอยออกจากแนวหญาทะเลไปยงระบบนเวศอน ๆ และจะถกหมนเวยนในระบบอน ๆ ตอไป

องคประกอบสารอาหารในหญาทะเลจ านวน 27 ชนด จาก 30 แหลงหญาทะเล1 มคาเฉลยน าหนกแหงเปนรอยละของปรมาณคารบอน 33.6+0.31% ไนโตรเจน 1.92+0.05% และฟอสฟอรส 1.23+0.011% โดยสดสวนของ C:N:P เปน 474: 24:1

อายการใชงานในใบหญาทะเลโดยเฉลยคอ 88.4 วน (345 วน ใน Posidonia oceanica ถงเพยงไมกวนใน Halophila ovalis )โดยใบแกทสลายมคาเฉลยของไนโตรเจนเปน 20.4% และฟอสฟอรส 21.9%2

1Duarte, 1990 2Hemminga et al, 1999


ควบคมกลไก: ปองกนชายฝงถกกดเซาะ และกกเกบตะกอน

หญาทะเลมลกษณะและล าตนไดดนทเจรญเตบโตสานกนไปกนมาอยใตดนสวนรากจะยดดนตะกอนเอาไว หญาทะเลบางชนดยงมรากทหยงลกลงไปในดนมากกวา 1 เมตร ท าใหลดการกดเซาะและปองกนการพงทลายของชายฝงไดอยางด ใบหญาทะเลจะลดความรนแรงของคลนท าใหมการตกตะกอนของสารแขวนลอยในน าลงส

พนดนไดดย งข น บรเวณจงเปนบรเวณทมการดกจบและสะสมตะกอนสารอนทรยและสารอนนทรยจ านวนมาก

หญาทะเลชนด Zostera marina บรเวณน าตน 1-2 เมตร สามารถลดความแรงของคลนลงประมาณรอยละ 60 ในฤดรอน และรอยละ 40 ในชวงฤด หนาวเมอเทยบกบพนทไมมหญาทะเลบรเวณใกลเคยง และท าการเกดการตกตะกอนไดถงรอยละ 60 ในฤดรอน1

ความเรวคลนทเกดขนภายในหญาทะเลโครงสรางคลายZostera marina มผลใหตะกอนบรเวณนนฟงกระจาย เปนผลใหหญาทะเลไดมการแลกเปลยนสารอาหารระหวางน าและดน2

1Hansen & Reidenbach 2013 2Luhar 2010


มลคาการคงอย การสอบถามและสมมตเหตการณให ประเมนคาสนคาไมผานตลาด (Contingent Valuation Method:CVM) ไดมลคาความเตมใจทจะจายเพอการคงอยของแหลงหญาทะเลเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน1 เทากบ 325,866,873.16 บาท/ป

ความเตมใจทจะจายของผใช

ประโยชนทรพยากรประมงสงกวาผไมใชประโยชน และความเตมใจทจายของผไมใชประโยชนบนเกาะพะงนสงกวาบนบก1

1ทรนงค วทยาเวโรจน 2546


มลคาจากการไมไดใช สอบถามความตองการอนรกษหญาทะเลและพยน จงหวดตรง จากประชาชนกรงเทพ ประชาชนชายฝงและหางฝงจงหวดตรง รวม 522 คน ใชวธ Choice Experiment ใหเลอก 1) พนทหญาทะเลทปลกทดแทน 2) การปรบปรงคณภาพน า 3) การตดปายระบตวพะยน 4) ราคาทตองจายเพอสนบสนนกจกรรมทงสาม

=5,335,657,047 บาท

-เพศ อาย และการศกษามผลตอความเตมใจจะจาย -คนทเหนความส าคญของการอนรกษ และตระหนกวาความยงยนของการประมงขนกบความสมบรณของหญาทะเล -คนทไมเคยเหนพะยนเตมใจจะจายมากกวาคนทเหนพะยน



มลคาจาก งานวจย พนทด าเนนการ ราคา

ผลผลตการประมง อรพรรณ ณ บางชาง ศรเสาวลกษณ 2555

อช เจาไหม จงหวดตรง 42,131,123 บาท

ผลผลตการประมง อญรตน เสยมไหม 2552

เกาะตะลบง จงหวดตรง 7,895,620 บาท/ป

ผลผลตการประมง

ทรนงค วทยาเวโรจน 2546

เกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน

2,179,150.07-6,346,090.72 บาท/ป

การทองเทยว อรพรรณ ณ บางชาง ศรเสาวลกษณ 2555

อช เจาไหม จงหวดตรง

192,425,397 บาท/ ป

การทองเทยว ปลกหญาทะเลในโปรแกรมทวร

เกาะทาไร จงหวดนครศรธรรมราช

800-1200บาท/คน

แหลงเรยนร ศนยพะยนและหญาทะเล

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลวทยาเขตศรวชย

5,035,000 บาท

การปลกหญาทะเลเพอฟนฟ


300 ตร ม /ป ทตรง 1,962,000 บาท/ป

มลคาเผอใช -นวตกรรมใหม -วสดทดแทน -ยา

?


บรการนเวศ งานวจย พนทด าเนนการ ราคา

การกกเกบคารบอน อรพรรณ ณ บางชาง ศรเสาวลกษณ 2555

จงหวดตรง 189,202,170 บาท

ปองกนชายฝง (ยงไมมงานวจยพนฐานในประเทศไทย) ?

กรองน า สะสมโลหะหนก

(มการศกษาพนฐานถงประสทธภาพของหญาทะเลแลว)

?

แหลงอาศย และเพาะพนธ

(มการศกษาพนฐานถงความหลากหลาย/ชกชมของ สมช ทงในแงแหลง อาศย หาอาหาร และแพรพนธ)

?

มลคาการคงอย ทรนงค วทยาเวโรจน 2546

เกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน

325,866,873.16 บาท/ป

มลคาจากการไมได ใชเกบไวเพอการอนรกษ


จงหวดตรงและกรงเทพ 5,335,657,047 บาท


มลคา ความเตมใจในการอนรกษ

มลคาจากการประมง (พนบาน) 42,131,123 บาท/ ป

มลคาจากทองเทยว (ด พยน) 192,415,397 บาท/ ป

มลคาการดดซบ และกกเกบคารบอน

189,202,170 บาท

มลคาไมไดเกดจากการใช 5,335,657,047 บาท

ตนทนการปลกทดแทน 1,962,000

ตนทนการดแลพะยน 1,600,000

5,759,405,737 3,562,000

มลคาทางเศรษฐศาสตรของหญาทะเลจงหวดตรง (21,192 ไร) = 271,772 บาท/ไร/ป = 169,857,500 บาท/ตร.กม./ป = 170 บาท/ตร ม /ป


มลคาการใชโดยตรง การประมง (พนบาน)* การประมง (ยงชพ) การทองเทยว (พยน)* การทองเทยว (อนๆ) เรยนร แหลงวจย

มลคาการใชทางออม แหลงอาศย หาอาหาร แหลงเพาะพนธ การกรองน า การปองกนชายฝง กกเกบคารบอน* หมนเวยนสารอาหาร

มลคาเผอใช ผลตภณฑจากใบหญา ยา

มลคาทไมไดใชประโยชน* การคงอย ใหลกหลาน


มลคาทางเศรษฐศาสตรของหญาทะเลจงหวดตรง (21,192 ไร) = 271,772 บาท/ไร/ป = 170 บาท/ตร ม /ป

บรการนเวศ งานวจย พนทด าเนนการ คณคา

แหลงอาศย กฤษณ อนทรสข 2542 อาวปตตาน เปนทอยอาศยของสตวหลากหลายชนดมากกวา 340 ชนด

แหลงอาศย หากน

สมชาย สาธมนสพนธ 2535

เกาะพะงน ปลา 22 ชนด รอยละ 17 มการเคลอนทไปมาระหวางแนวปะการงใกลเคยงเพอเขามาหาอาหาร

แหลงอาศย

ชชร สพนธวณช 2537 แหลมหยงหล า พบอพไฟต 13 กลมอาศยบนใบหญา

แหลงอาศย หากน

พะยนและเตาทะเลทเขามาหากนในแนวหญาทะเล

แหลงอาศย กรอร วงษค าแหง 2547

เกาะตะลบง พบแอมฟพอด 6 ชนดทงบนใบหญาและในตะกอนดน

แหลงอาศย

สมหมาย เจนกจการ 2538

เกาะตะลบง

พบปลา 78 ชนด รอยละ 30 เปนปลาทอาศยถาวรอยใน โดยขนาดของปลาทพบสวนใหญ เปนปลาในระยะวยรน (juvenile) และกอนเตมวย (subadult

เพาะขยายพนธ ธระพงษ ดวงด 2538 แหลมหยงหล า

พบปลาวยออน 30 ครอบครว รวมทงปลา ศก กลมหางแขง และทรายขาว


บรการนเวศ งานวจย พนทด าเนนการ

คณคา

กรองน า ณวนาฏ ศขสนทร 2547

สตหบ หญาคาทะเล หญาชะเงาใบฟนเลอย หญาใบมะกรด และหญากยชายทะเลสามารถโลหะหนกไวไดทงในสวนรากและใบ

กรองน า ทกษณา สวาทพงษ 2541

หญาใบมะกรดบ าบดบโอดไดรอยละ 50-80 และแอมโมเนย ไนไตรท ไนเตรท และออรโธฟอสเฟตไดรอยละ 65-92

ชะลอคลน Hansen & Reidenbach 2013

US หญา Zoster marina สามารถลดความแรงของคลนไดรอยละ 40-60

กกเกบคารบอน Kennedy et al 2010 อนโดนเซย ระบบนเวศหญาทะเลบนแทน เกบคารบอนสะสมได 594 ตนCO2e/ha

กกเกบคารบอน Purwanto, 2013 สงคโปร แหลงหญาทะเลสะสมคารบอนได 138 MgC/ha

หมนเวยนสารอาหาร

Duarte, 1990 ทวโลก C:N:P เปน 474: 24:1



ขอเสนอแนะ

1. มลคาทางเศรษฐศาสตรของระบบนเวศหญาทะเล

ควรพจารณาใหครอบคลมในทกมต

2. มงานวจยบางแลว แตยงไมมการประเมนมลคา ไดแก การใชโดยตรงในสวนการเปนแหลงอาศย หาอาหาร เพาะพนธ การใชโดยออมในสวนการกรองน า สะสมโลหะหนก

3. ยงไมมงานวจยพนฐาน เชนการกกเกบคารบอน การปองกนชายฝง การหมนเวยนสารอาหาร

“ความรสกด เมอรวาระบบนเวศหญาทะเลยงคงอย แม ไมไดใชประโยชนทงทางตรง/ทางออม และดกทอดเปน

มรดกใหลกหลาน”

ความเสยหายรายแรง = หญาทะเลเสยหายมากกวา 100 ม2

มโทษ ถกปรบเปนเงนไมเกน 100,000 บาท หญาทะเลเสยหายไป 10x10 ม2 มลคาความเสยหาย

มลคาทางเศรษฐศาสตรของหญาทะเล

~200 บาท/ม2 200x100 =20,000 บาท

ตนทนการฟนฟ 6,540 บาท/ ม2 6,540x100 =654,000 บาท

ระยะเวลาในการฟนตวตามธรรมชาต

Halophila ovalis4 1.41 ม/ป~ 7 ป* Halophila stipulacea3 1.82 ม/ป~ 5 ป Cymodocea serrulata4 0.78 ม/ป~ 13 ป* Cymodocea rotundata4 0.34 ม/ป~ 30 ป* Cymodocea nodosa1 0.09-2 ม/ป~ 5 ป Thalassia hemprichii4 0.2 ม/ป~ 50 ป* Enhalus acoroides4 0.05 ม/ป~ 200 ป* Syringodium isoetifolium 1.34 ม/ป~ 7 ป* Halodule uninervis4 0.28 ม/ป~ 35 ป* Zostera marina1 0.1-0.9 ม/ป ~ 10 ป Zostera noltii 10.44-1.68 ม/ป~ 6 ป Posidonia oceanica1 0.02-0.08 ม/ป~ 125 ป

= 5-200 ป

1Cunha 3Willette & Ambrose 4Larkum et al. (ed.) 2006

ทิพามาศ อุปน อย ศูนย วิจัยและ ... ·...

Documents