(1)

ความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล Food Security in Khokphayom Community, Langu Sub-District,

Langu District, Satun Province.

จอมขวญ ชมชาต Jomkwan Chumchat

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการจดการสงแวดลอม

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Science in Environmental Management Prince of Songkla University

2558 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ความม นคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ า เภอละง จงหวดสตล

ผเขยน นางสาวจอมขวญ ชมชาต สาขาวชา การจดการสงแวดลอม

.

.

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการสงแวดลอม

.…….…………………………….……………..…….…………. (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ)

คณบดบณฑตวทยาลย

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ……………………………………………….............................. (ผชวยศาสตราจารย ดร.เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร)

คณะกรรมการสอบ ………………………………………...ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.อมาพร มณแนม) …………………………................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.วนชย ธรรมสจการ) …………………………................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ณฐพงศ จตรนรตน) …………………………................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร) …………………………................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปราโมทย แกววงศศร)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ……………………………………………………………….. (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปราโมทย แกววงศศร)

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเองและไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว

.

ลงชอ…………………………………………………………………. (ผชวยศาสตราจารย ดร.เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก

ลงชอ…………………………………………………………………. (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปราโมทย แกววงศศร) อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

ลงชอ…………………………………………………………………. (นางสาวจอมขวญ ชมชาต) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ…………………………………………………………………. (นางสาวจอมขวญ ชมชาต) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล

ผเขยน นางสาวจอมขวญ ชมชาต สาขาวชา การจดการสงแวดลอม ปการศกษา 2557

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาความมนคงทางอาหารในมตความเพยงพอของอาหารกบ

ความตองการบรโภคของคนในชมชน มตการเขาถงอาหารของคนในชมชน และมตการจดการแหลงของคนในชมชนโคกพยอม โดยการเกบขอมลเชงปรมาณโดยใชแบบสอบถาม และการเกบขอมลเชงคณภาพโดยวธการสมภาษณ การสนทนากลม และการส ารวจพนท โดยผลการศกษาทไดมดงน

ชมชนมการใชประโยชนจากอาหารทงหมด 188 ชนด โดยมแหลงอาหารทคนในชมชนพงพาทงหมด 3 แหลง ไดแก แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย เมอน าปรมาณการมอยของอาหารเปรยบเทยบกบการใชประโยชนเพอการบรโภค พบวา แหลงอาหารธรรมชาตมชนดอาหารทไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค 10 ชนด จากทงหมด 35 ชนด แหลงอาหารผลตเองมชนดอาหารทไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค 38 ชนด จากทงหมด 54 ชนด ซงการเปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนตอปรมาณความตองการในการบรโภค ถอวาชมชนยงถอวามปรมาณอาหารทมอยไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค แตเมอชมชนมการพงพาแหลงซอขาย กพบวาอาหารทกชนดมปรมาณเพยงพอตอความตองการในการบรโภค สวนการเขาถงแหลงอาหาร พบวา คนในชมชนมสทธในการเขาถงแหลงอาหารทกแหลงอยางเทาเทยมกน แตมความแตกตางกนไปขนอยกบจากบรบทของแหลงอาหาร และในสวนของการจดการอาหารและแหลงอาหาร พบวา การจดการเพอใหไดอาหารเหลานตองอาศยภมปญญาการท าเครองมอภมปญญาการเกบหาอาหาร ภมปญญาในการน าไปประกอบอาหาร ตลอดจนการจดการแหลงอาหารเพอใหไดอาหารมาบรโภคไดตลอดเวลา

(6)

Thesis Title Food Security in Khokphayom Community, Langu Sub-District, Langu District, Satun Province. Author Jomkwan Chumchat Major Program Environmental Management Academic Year 2014

Abstract

The objectives of this research were to study an adequacy of food consumption, food accessibility and food management of Khokphayom Community. The research was done using a quantitative and a qualitative method. The quantitative method used a questionnaire as a tool of study, while the qualitative method used informal interviews, focus group and observation. The results were as follows: The result showed that the community’s utilization of food were 188 species. The food sources for Khokphayom community were divided into 3 types: (1) natural source, (2) man-made production source, and (3) trade or market source. When comparing food availability with food utilization, the results found that the food availability from natural source and man-made production source is not adequate for utilization. That was 10 species from natural resource, and 38 species from man-made production source were not enough for consumption. This limitation was overcome by buying from market source. For food accessibility, it was found out that everyone had equal rights to access on food sources, but it depended on the context who would get food from which sources . For food and food source management, community people must have knowledge and skill to gather food, to cook and process food, and to manage their food sources in order that they would continue to have food available at all time.

(7)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมนส าเรจลลวงไปไดดวยการทมเทเอาใจใสและใหความชวยเหลอเปนอยางดจากผชวยศาสตราจารย ดร.เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ททมเททงแรงกายและแรงใจคอยเสยสละเวลาใหค าแนะน า ค าปรกษา ชแนะ การชวยเหลอแกไขขอบกพรอง ตลอดจนการมอบความร ความรก ความหวงใย และก าลงใจใหผวจยตงแตเรมด าเนนการเขยนโครงรางวทยานพนธจนท าวทยานพนธเลมนเสรจสนดวยความสมบรณและถกตอง ผวจยซาบซงในความกรณา เมตตา และความอดทนทอาจารยไดมอบใหส าหรบลกศษยอยาง ไมม เงอนไข และขอขอบพระคณส าหรบทกสงทกอยางทอาจารยมอบให เปนอยางสงไว ณ โอกาสน ขอขอบคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.ปราโมทย แกววงศศร อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทไดเมตตากรณาใหค าปรกษาและแนะน าเกยวกบการวจยในสวนทผวจยไมช านาญส าหรบงานวจยครงน ขอขอบคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.อมาพร มณแนม ประธานกรรมโครงรางวทยานพนธและประธานกรรมการสอบวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร .วนชย ธรรมสจการ และรองศาสตราจารย ดร.ณฐพงศ จตรนรตน กรรมการผทรงคณวฒสอบวทยานพนธ ทไดใหความกรณาสละเวลาในการสอบวทยานพนธและใหค าชแนะ แนะน า ขอเสนอเพมเตมในการปรบแกขอบกพรองวทยานพนธทเปนประโยชนเปนอยางด เพอใหวทยานพนธสมบรณมากยงขน ขอขอบคณกลมตวอยางและกลมแกนน าในชมชนโคกพยอม ทใหความรวมมอในการท างานวจยครงน ขอขอบคณ นายอถพงศ ปนทองพนธ นางสาวโอปอ แสงงาม นายญตตพงศ แกวทอง นายนรนต ณฏฐารมณ และพ ๆ นอง ๆ หนวยวจยเศรษฐศาสตรสงแวดลอม คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทคอยใหค าปรกษา ก าลงใจ ความชวยเหลอ เปนเวทรบฟง ตงค าถาม แลกเปลยนเรยนรงานวจย ใหค าแนะน า และเปนหวงเปนใยผวจยเสมอมา ขอขอบคณ อาจารยทพยทวา สมพนธมตร อาจารยคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ ทใหมความรและทกษะทางวชาการในการศกษาตอ อกทงยงคอยใหก าลงใจและความชวยเหลอมาโดยตลอด ขอขอบคณ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ส าหรบเงนทนสนบสนนในการท าวจยครงน ขอขอบคณครอบครวชมชาตและผมพระคณทกๆ ทาน ทสนบสนนเวลา ความอดทน เงนทน ความเขาใจ ทมอบใหผวจยและคอยเปนก าลงใจในทกๆ เรองอยางดเสมอมา ขอกราบขอบพระคณเปนอยางยง

จอมขวญ ชมชาต

(8)

สารบญ หนา บทคดยอ ......................................................................................................................................... (5) Abstract (6) กตตกรรมประกาศ (7) สารบญ ............................................................................................................................................ (8) รายการตาราง ............................................................................................................................... (12) รายการภาพประกอบ .................................................................................................................... (14)

บทท 1 บทน า 1 1.1 ทมาและความส าคญ 1 1.2 วตถประสงคการวจย 4 1.3 ขอบเขตการวจย 4

1.3.1 ขอบเขตดานพนทการวจย 4 1.3.2 ขอบเขตดานเนอหา 4 1.3.3 ขอบเขตดานประชากร 5 1.3.4 ขอบเขตดานเวลา 5

1.4 ขอจ ากดของงานวจย 5 1.4.1 ขอจ ากดดานการศกษาปรมาณการมอยของแหลงอาหารซอขาย 5 1.4.2 ขอจ ากดดานการศกษาปรมาณการใชประโยชนตามหลกโภชนาการ 5

1.5 นยามศพทเฉพาะ 6 1.6 กรอบแนวคดการวจย 7

บทท 2 การตรวจเอกสารและงานวจยทเกยวของ 9 2.1 แนวคดความมนคงทางอาหาร 9

2.1.1 ความเปนมาของความมนคงทางอาหาร 9 2.1 แนวคดความมนคงทางอาหาร 9

2.1.1 ความเปนมาของความมนคงทางอาหาร 9 2.1.2 ความหมายของความมนคงทางอาหาร 10

2.2 มตส าคญของความมนคงทางอาหาร 11 2.3 ดชนชวดความมนคงทางอาหาร 16

2.3.1 พฒนาการของดชนชวดความมนคงทางอาหาร 16 2.3.2 ระดบดชนชวดความมนคงทางอาหาร 17

2.4 ปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงความมนคงทางอาหาร 20 2.5 งานวจยทเกยวของ 26

2.5.1 งานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหารภายในประเทศ 26

(9)

สารบญ (ตอ) หนา

2.5.2 งานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหารในตางประเทศ 35

บทท 3 วธด าเนนการวจย 40 3.1 ประชากร กลมตวอยาง และผเขารวมสนทนากลม 40

3.1.1 ประชากร 40 3.1.2 กลมตวอยาง 40 3.1.3 ผเขารวมการสนทนากลม 41

3.2 วสด อปกรณ และเครองมอทใชในการด าเนนการวจย 41 3.3 ขนตอนการด าเนนการวจย 42 3.4 วธการด าเนนการวจย 43 3.5 การเกบรวบรวมขอมล 45 3.6 การวเคราะหขอมล 46

3.6.1 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ 46 3.6.2 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ 51

บทท 4 ผลการวจย 52 4.1 ผลการศกษาสภาพสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยาง 52

4.1.1 เพศ 52 4.1.2 อาย 52 4.1.3 สถานะในครอบครว 52 4.1.4 ศาสนา 52 4.1.5 สถานภาพทางการสมรส 52 4.1.6 ระดบการศกษาขนสงสด 53 4.1.7 อาชพหลก 53 4.1.8 อาชพเสรม 53 4.1.9 รายไดของครอบครว 53 4.1.10 สมาชกในครอบครว 53 4.1.11 จ านวนแรงงานในครวเรอน 54

4.2 ผลการศกษาการใชประโยชนอาหารของคนในชมชนและการมอยของแหลงอาหาร 56 4.2.1 ประเภทของแหลงอาหาร 57 4.2.2 ปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา 81 4.2.3 ปรมาณอาหารทมอยในชมชนและมลคา 103 4.2.4 การเปรยบเทยบปรมาณอาหารทมอยกบปรมาณอาหารทมการใช 122 ประโยชนในการบรโภค

(10)

สารบญ (ตอ) หนา

4.3 ผลการศกษาการเขาถงแหลงอาหาร 129 4.3.1 ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางทเขาถงแหลงอาหาร 129 4.3.2 วธการและลกษณะการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน 132

4.4 ผลการศกษาการจดการอาหารและแหลงอาหาร 137 4.4.1 การจดการอาหาร 137 4.4.2 การจดการแหลงอาหาร 145

บทท 5 อภปราย สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ 151 5.1 อภปรายผลการศกษา 151

5.1.1 อภปรายผลการศกษาขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยาง 151 5.1.2 อภปรายผลการศกษาการใชประโยชนอาหารของคนในชมชนและ 154 การมอยของแหลงอาหาร 5.1.3 อภปรายผลการศกษาการเขาถงแหลงอาหาร 174 5.1.4 อภปรายผลการศกษาการจดการอาหารแหลงอาหาร 179

5.2 การวเคราะหผลการศกษาจากขอมลและการอภปรายผล 180 5.2.1 การวเคราะหผลการศกษาความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม 180 5.2.2 การวเคราะหปจจยเออและปจจยเสยงทสงผลกระทบตอความมนคง 186 ทางอาหาร 5.2.3 การวเคราะหแนวทางการจดการความมนคงทางอาหาร 191

5.3 สรปผลการวจย 193 5.3.1 การมอยของแหลงอาหาร 194 5.3.2 การเขาถงแหลงอาหาร 194 5.3.3 การจดการอาหารและแหลงอาหาร 195 5.3.4 การก าหนดแนวทางในการจดการแหลงอาหารในชมชนโคกพยอม 195

5.4 ขอเสนอแนะจากการวจย 198 5.4.1 ขอเสนอแนะส าหรบชมชน 198 5.4.2 ขอเสนอแนะส าหรบหนวยงานทเกยวของ 198 5.4.3 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 199

บรรณานกรม 200 ภาคผนวก 205 ก. แบบสอบถามการวจย 206 ข. แผนทส าหรบระบพชและสตวบกจากแหลงอาหารธรรมชาต 218 ค. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของพชและสตวบกในแหลงอาหารธรรมชาต 221 ง. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของสตวน าในแหลงอาหารธรรมชาต 223

(11)

สารบญ (ตอ) หนา จ. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของสตวเลยงในแหลงอาหารผลตเอง 225 ฉ. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของพชในแหลงอาหารผลตเอง 227 ช. รายชอกลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอหารธรรมชาต 232 ซ. รายชอกลมแมบานและชาวบานทวไป 235 ฌ. รายชอกลมผน าชมชน 237 ญ. รายละเอยดของการสนทนากลมผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต 240

ประวตผเขยน 241

(12)

รายการตาราง หนา ตารางท 2-1 สรปปจจยการเปลยนแปลงทเกยวของกบความมนคงทางอาหาร 25 ตารางท 2-2 สรปงานวจยทเกยวของดานความมนคงทางอาหาร 38 ตารางท 3-1 วธการด าเนนการวจย 43 ตารางท 4-1 ชนดอาหารในแหลงธรรมชาต 57 ตารางท 4-2 ชอทองถน ชอกลาง และชอทางวทยาศาสตรของชนดอาหารในแหลงธรรมชาต 57 ตารางท 4-3 แหลงทพบเจออาหารธรรมชาต 59 ตารางท 4-4 ชนดอาหารในแหลงผลตเอง 61 ตารางท 4-5 ชนดทองถน ชอกลาง และชอทางวทยาศาสตรของชนดอาหารในแหลงผลตเอง 61 ตารางท 4-6 สดสวนครวเรอนทมการผลตอาหารแตละชนดจากพนทรอบบาน 66 ตารางท 4-7 แหลงทผลตอาหารเอง 67 ตารางท 4-8 ชวงเดอนทพชใหผลผลต (เฉพาะทไมไดใหผลผลตตลอดทงป) 68 ตารางท 4-9 ชนดอาหารในแหลงซอขาย 69 ตารางท 4-10 ชนดทองถน ชอกลาง และชอทางวทยาศาสตรของชนดอาหารในแหลงซอขาย 70 ตารางท 4-11 ทมาของอาหารจากแหลงทซอขาย 75 ตารางท 4-12 ปรมาณและมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาต 82 ตารางท 4-13 ปรมาณและมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเอง 86 ตารางท 4-14 ปรมาณและมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารซอขาย 91 ตารางท 4-15 สรปปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคาจากแหลงอาหารทงหมดในชมชน 102 ตารางท 4-16 ชนดและปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารธรรมชาตและมลคา 103 ตารางท 4-17 ชนดและปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารทผลตเองและมลคา 108 ตารางท 4-18 สรปชนด ปรมาณ และมลคาอาหารทมอยในชมชนจากแหลงอาหารประเภทตางๆ 117 ตารางท 4-19 ปรมาณและมลคาอาหารทมอยจากแหลงอาหารทงหมดในชมชน 122 ตารางท 4-20 การเปรยบเทยบระหวางปรมาณทมอยกบปรมาณการใชประโยชน 123 ตารางท 4-21 เพศกบการเขาถงแหลงอาหารแตละแหลงในชมชน 129 ตารางท 4-22 อายกบการเขาถงแหลงอาหารแตละแหลงในชมชน 130 ตารางท 4-23 ระยะทางจากครวเรอนกลมตวอยางถงแหลงอาหารแตละแหลงในชมชน 130 ตารางท 4-24 ชวงเดอนทพบและเครองมอทใชในการเกบหาอาหาร 134 ตารางท 4-25 ภมปญญาการใชเครองมอเพอใหไดอาหาร 138 ตารางท 4-26 ภมปญญาและวธการใชทรพยากรธรรมชาตเพอเปนอาหาร 141 ตารางท 4-27 ภมปญญาในการน าสวนตางๆของอาหารมาประกอบเปนเมนอาหาร 144 ตารางท 5-1 การเปรยบเทยบขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจใน พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2557 152 ตารางท 5-2 การเปรยบเทยบลกษณะพนทและประเภทของแหลงอาหารในแตละงานวจย 158 ตารางท 5-3 มลคาชนดอาหารทมการใชประโยชนในการบรโภค 164 ตารางท 5-4 มลคาชนดอาหารทมการใชประโยชนในการจ าหนาย 165

(13)

รายการตาราง (ตอ) หนา ตารางท 5-5 สรปมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงผลตเองเพอจ าหนาย 165 ตารางท 5-6 สดสวนการมสทธในทดนท ากน 176 ตารางท 5-7 ทางเลอกของผไมมทดนท ากน 176

(14)

รายการรปภาพ หนา ภาพท 1-1 แผนทแสดงขอบเขตพนทการวจย 4 ภาพท 1-2 กรอบแนวคดการวจย 8 ภาพท 2-1 มตความมนคงทางอาหารทสรปมาจากงานตางๆ 15 ภาพท 2-2 สรปประเดนทเกยวของกบความมนคงทางอาหาร 39 ภาพท 3-1 ขนตอนการด าเนนการวจย 42 ภาพท 4-1 ขอมลทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางชมชนโคกพยอม 54 ภาพท 4-2 แผนทแสดงแหลงอาหารธรรมชาตในชมชนโคกพยอม 56 ภาพท 4-3 แผนทแสดงขอบเขตชายฝงทะเล 60 ภาพท 4-4 แผนทแหลงอาหารผลตเองในชมชนโคกพยอม 64 ภาพท 4-5 ตวอยางครวเรอนทผลตอาหารรอบบาน 65 ภาพท 4-6 แหลงซอขายภายในชมชน 74 ภาพท 4-7 แหลงซอขายภายนอกชมชน 75 ภาพท 4-8 การสนทนากลมและระบต าแหนงของทรพยากรธรรมชาต 105 ภาพท 4-9 การสอบถามชาวบานทมการจบสตวน า 106 ภาพท 4-10 การส ารวจสตวเลยง 112 ภาพท 4-11 การส ารวจพชผก 113 ภาพท 4-12 พชผกทมการปลกในชมชน 114 ภาพท 4-13 สรปภาพรวมของผลการวจย 150 ภาพท 5-1 จ านวนชนดอาหารในแตละแหลง 156 ภาพท 5-2 กรอบแนวคดมตความมนคงทางอาหาร 181 ภาพท 5-3 มตท 1 การมอยของอาหาร 182 ภาพท 5-4 มตท 2 การเขาถงอาหาร 183 ภาพท 5-5 มตท 3 การใชประโยชนอาหาร 184 ภาพท 5-6 มตท 4 การจดการอาหาร 185 ภาพท 5-7 ปรมาณและมลคาจากแหลงอาหารธรรมชาต 186 ภาพท 5-8 สดสวนการบรโภคของแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขาย 187 ภาพท 5-9 สดสวนอาชพของผตอบแบบสอบถาม 189 ภาพท 5-10 สดสวนและความตองการในการใชประโยชนการจากแหลงอาหารธรรมชาต 190 ภาพท 5-11 สรปกระบวนการและผลการวจย 197

บทท 1 บทน ำ

1.1 ทมำและควำมส ำคญ

ความมนคงทางอาหารเปนปจจยพนฐานในการด ารงชวตทส าคญทสดของมนษย ถาครวเรอน ชมชน และประเทศ ไมมความมนคงดานอาหารกเหมอนขาดปจจยพนฐานในการด ารงชวต สงผลใหการด ารงชวตเปนไปอยางยากล าบาก ปญหาความมนคงทางอาหารเรมตนขนในชวง พ .ศ. 2513–2522 ซงเปนชวงททวโลกก าลงประสบปญหาขาดแคลนธญพชส าหรบบรโภค สงผลใหเกดวกฤตราคาอาหารทเพมสงขน และในชวงเวลานนไดมการจดการประชมอาหารโลกครงแรกขนในป พ.ศ. 2517 ทกรงโรม ประเทศอตาล โดยในทประชมมองความมนคงทางอาหารวาเปนปญหาทเกดมาจากความไมเพยงพอในการผลตอาหารเพอตอบสนองความตองการในการบรโภค (ศจนทร ประชาสนต, 2555) จงเกดค าวา “ความมนคงทางอาหาร” (food security) ขนโดยองคการอาหารโลกไดใหความหมายของความมนคงทางอาหารวา หมายถง การมปรมาณอาหารส าหรบบรโภคภายในคร วเรอน ชมชน และประเทศ อยางเพยงพอและมคณภาพอยางตอเนอง รวมถงระบบการจดการผลตทสามารถสรางความยงยนใหแกทรพยากร และมการกระจายผลผลตทเปนธรรมตอทกระดบ (องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต, 2549) ซงสธาน มะลพนธ (2552) และมนชยา มรรคอนนตโชต (2549) กไดใหความหมายสอดคลองกน โดยกลาววา ความมนคงทางอาหาร คอ การมปรมาณอาหารเพยงพอกบความตองการในการบรโภค โดยสามารถเขาถงและน าอาหารทมคณภาพ มคณคา มาใชใหเกดประโยชนแกรางกาย จากความหมายทกลาวมาในขางตนจะเหนไดวา การมปรมาณอาหารทเพยงพอตอความตองการในการบรโภคและมการจดการทรพยากรอาหารไดอยางยงยน จะน าไปสความมนคงทางอาหาร

ปญหาความไมมนคงทางอาหารเกดขนจากหลายสาเหต เชน การปลกพชพลงงานทดแทนเพมขน การปรบตวทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปนตน การปลกพชพลงงานทดแทนเพมขนท าใหพนทในการปลกพชอาหารลดนอยลง ผลผลตของพชอาหารทไดอาจไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค อาจสงผลตอการปรบตวดานเศรษฐกจ ท าใหราคาอาหารสงขน สวนการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเกดจากภาวะอณหภมเฉลยของโลกเพมขนท าใหน าแขงขวโลกละลาย สงผลใหระบบนเวศทางทะเลหลายพนทเสยสมดล โดยเฉพาะพนทชายฝงทะเล ระดบน าทะเลจะเพมสงขน อาจท าใหพนทบางสวนจมหายไป สรางความเสยหายตอชมชนทมความเปราะบางของทตงถนฐานและพนทแหลงอาหาร เชน พนทปาชายเลน พนทท าการเกษตรรอบๆ ชายฝงทะเล เปนตน (ชยณรงค ลาภเศรษฐานรกษ, 2553) ซงสาเหตเหลานเปนสวนหนงของการเกดความไมมนคงทางอาหารทอาจสงผลกระทบตอครวเรอน ชมชน และประเทศชาต ในการด ารงชวตได

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทผลตอาหารเลยงคนทงในประเทศและตางประเทศดวย ในอดตประเทศไทยมแหลงอาหารตามธรรมชาตทอดมสมบรณ การน าอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาตมาบรโภคสะทอนใหเหนถงวถชวตของคนไทยทมความเปนอยแบบเรยบงายและความผกพน

2

ระหวางคนกบธรรมชาต เปนวถแหงการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเพอใหมอาหารในการบรโภคอยางเพยงพอ (รชดา มหาวรวฒน, 2548) นอกจากการพงพาแหลงอาหารธรรมชาตแลวยงมการพงพาแหลงอาหารผลตเอง โดยการท าการเกษตรแบบผสมผสานมอาหารหลากหลายชนดเพอตอบสนองความตองการในการบรโภคของครวเรอนหรอชมชน แตปจจบนประเทศไทยไดมการพฒนาประเทศตามนโยบายแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาตงแตป พ.ศ. 2504 โดยเรมแรกมการพฒนาประเทศทเนนเฉพาะทางดานเศรษฐกจเปนหลก เกดการแสวงหาผลประโยชนจากทรพยากรจนเกนขดความสามารถ ท าใหแหลงอาหารทมอยเกดการเปลยนแปลงไปทงแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง โดยแหลงอาหารธรรมชาตจากอดตทเคยมความอดมสมบรณกลบเสอมโทรมลง สงผลใหทรพยากรอาหารลดลงตามไปดวย จงท าใหเกดการปรบเปลยนวถชวตโดยการใหความสนใจเพยงวตถภายนอกมากกวาการเรยนรทจะใชชวตรวมกบธรรมชาต จนละเลยวถแหงการอนรกษทรพยากรธรรมชาตทเคยสงสมองคความรและภมปญญาทบรรพบรษทสบทอดกนมา (อทมพร หลอดโค, 2552) สวนแหลงอาหารผลตเองกมการเปลยนแปลงไปจากอดต จากสงคมแหงการพงตนเองภายใตสงคมเกษตรกรรมทผลตเพออยเพอกนเปนหลก มาเปนสงคมแหงการผลตภายใตระบบทนนยมทผลตเพอการคาในเชงพาณชย สนองความตองการของตลาดภายในประเทศและตลาดโลก ตามนโยบายเพอการสงออกผลผลตทางการเกษตร ท าใหเกดการเปลยนผลผลตของอาหารจากความตองการขนพนฐานของมนษยมาเปนสนคา สงผลใหการผลตทอยบนฐานของความหลากหลายทางชวภาพของชมชนชนบทคอยๆ เปลยนมาสการผลตเฉพาะอยางมากขน ซงวธการผลตทเปลยนแปลงไปดงกลาวก าลงกอใหเกดวกฤตดานความมนคงทางอาหาร (ปยนาถ อมด, 2547)

ความมนคงทางอาหารในภาคชมชนแตละชมชนของไทยจะมแหลงอาหารทพงพงแตกตางกนออกไปขนอยกบบรบทของแตละชมชน เชน ชมชนทอยใกลปาจะพงพงผลผลตอาหารจากปาและการผลตอาหารขนเอง ชมชนทอยใกลเมองเนนในเรองของรายไดทจะน าไปซออาหารจากแหลงทขายอาหารเพอน ามาบรโภค สวนชมชนทอยใกลชายฝงจะพงพาทรพยากรอาหารทางทะเลและชายฝง เปนตน ส าหรบชมชนชายฝงอาจจะตองเผชญกบปญหาทไมอาจหลกเลยงได คอ ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทท าใหระดบน าทะเลสงขน ซงอาจสงผลกระทบโดยตรงตอชมชนทอยใกลชายฝงทะเลมากกวาชมชนอนๆ (สภา ใยเมอง, 2555) ปญหาดงกลาวในอนาคตมแนวโนมทจะสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของชมชนชายฝงภาคใตของไทยได

ชมชนชายฝงแถบจงหวดสตลสวนใหญในอดตมวถชวตทพงพาอาศยอาหารจากบรเวณชายฝงทะเล ประชากรสวนใหญประกอบอาชพประมง เชน หาหอย ดกป วางอวน เบดราว โพงพาง ออกเรอหาปลา เปนตน (ศนยวจยทรพยากรปาชายเลนท 3 สตล, 2555) โดยใชเครองมอประมงทประดษฐขนเองเพอใหเหมาะสมกบสตวน าแตละชนด และเปนภมปญญาสงตอรนสรน อาหารทไดจากการท าประมงมกจะน ามาบรโภคในครวเรอน หากหามาไดปรมาณมากกจะน าไปจ าหนายหรอน าไปถนอมไวเพอใหอาหารอยไดนานขน แตปจจบนวถชวตการประกอบอาชพประมง ซงเปนอาชพหลกของคนในชมชนมการเปลยนแปลงไป โดยหนไปประกอบอาชพอนๆ มากขน ท าใหภมปญญาการท าการประมงเรมสญหายจากการท าประมงทเคยอาศยเครองมอทเคยประดษฐขนเองกกลายเปนเครองมอทท าใหจบสตวน าไดมากขน เชน อวนลาก อวนรน เปนตน ซงเครองมอดงกลาวเปนเครองมอทจบสตวน าได

3

ทงขนาดเลกจนถงขนาดใหญ จงท าใหสตวน าขนาดเลกทยงไมโตเตมวยไมสามารถขยายพนธไดตอไป สงผลใหทรพยากรสตวน าลดลงเรอยๆ ภมปญญาในการท าประมงกคอยๆ เรมสญหาย (เกยรตศกด ยงยน, 2555) ประกอบกบปญหาเรองการกดเซาะชายฝงซงเปนพนทหาอาหารของชมชนและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะอยางยงทรพยากรปาชายเลนซงเปนแหลงทอยอาศยและเพาะพนธสตวน า ท าใหชมชนไมสามารถพงพงทรพยากรดงกลาวไดมากเทาในอดต (สภา ใยเมอง, 2555) ท าใหคนในชมชนจงหนไปบรโภคอาหารทไดมาจากแหลงซอขายมากกวาแหลงอาหารจากธรรมชาตเหมอนทเคยเปนมา

ชมชนโคกพยอมกเปนหนงในชมชนชายฝงจงหวดสตลทมการเปลยนแปลงการพงพาอาหารและทรพยากรอนๆ จากชายฝงมาตงแตอดต หลงจากททรพยากรปาชายเลนเรมเสอมโทรมลง อนเปนเหตท าใหเกดการรวมกลมของชมชนโคกพยอม โดยเรมจากความตองการในการแยกหมบานใหไดรบสทธตางๆ ทเทาเทยมกบหมบานอน เพอใหรฐเขามาสนบสนนและเหนความส าคญของปาชายเลน โดยเรมจากการปลกปาชายเลนและจดการปาชายเลนทเสอมโทรมใหดขน จากนนกลมแกนน ากไดมการสานตอการจดการปาชายเลนอยางตอเนอง อกทงยงมการสรางปาชายเลนชมชนขน ท าใหหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนเหนความส าคญ และเขามามสวนรวมกบกจกรรมของชมชนมากขน จากการรวมกลมดงกลาวท าใหปาชายเลนมความอดมสมบรณมากขน สตวน ามจ านวนเพมขน สงผลใหชมชนมการพงแหลงอาหารธรรมชาตในการบรโภคภายในครวเรอนและการจ าหนายเพอสรางรายไดเพมขนอกดวย จากการจดการทรพยากรดงกลาว ท าใหชมชนไดรบรางวลตางๆ ไดแก ป พ.ศ. 2549 ไดรบรางวลลกโลกสเขยวจากบรษทปโตรเลยมแหงประเทศไทย จ ากด รางวลเขยวขจดเดนจากกระทรวงมหาดไทย รางวลอยเยนเปนสขจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร และรางวลอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดเดนจากศนยอ านวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต ผลจากกระบวนการเรยนรของชมชนทไมหยดนงและการรวมมอกนของคนในชมชนทตองการรกษาปาชายเลนทเปนทรพยากรสวนรวมของชมชน ซงถอเปนแหลงอาหารทส าคญในการด ารงชวตของคนในชมชน จนท าใหนกวจยเลงเหนถงศกยภาพของคนในชมชน น ามาสความสนใจในเรองการประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรดานการใชประโยชนทางตรงของปาชายเลนโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชน (ญตตพงศ แกวทอง, 2553) งานวจยดงกลาวน ามาสการเรยนรถงคณคาของปาชายเลนทกลมไดรวมกนดแลรกษา การสงเสรมศกยภาพการเรยนรในการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชนโคกพยอม ผลจากการวจยดงกลาวพบวา ชาวบานไดเขามามสวนรวมในการใหขอมลแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน ชาวบานรสกมความภาคภมใจในขอมลทตนเองรวมกนแสดงความคดเหน และจากงานวจยดงกลาวท าใหทราบถงศกยภาพของทรพยากรปาชายเลนและการพงพาแหลงอาหารจากปาชายเลนซงเปนสวนหนงของแหลงอาหารธรรมชาตภายในชมชน

อยางไรกตามจะเหนไดวาในอดตชมชนโคกพยอมมการพงพาทรพยากรปาชายเลนซงเปนสวนหนงของแหลงอาหารธรรมชาตในการด ารงชวต และน าทรพยากรอาหารบางสวนสงขายใหกบตลาดทงในและนอกชมชน แตในปจจบนมการเปลยนแปลงอาชพจากประมงเปนการท าการเกษตรกรสวนยางพาราเพมมากขน งานวจยนจงตองการศกษาถงสถานการณความมนคงทางอาหารของชมชน

4

โคกพยอมในปจจบน น าไปสความตระหนกและการเสรมสรางแนวทางการจดการความมนคงทางอาหารใหมอยในชมชนตอไป

1.2 วตถประสงคกำรวจย

เพอศกษาความมนคงทางอาหารในมตความเพยงพอของอาหารกบความตองการบรโภคของคนในชมชน มตการเขาถงอาหารของคนในชมชน และมตการจดการแหลงของคนในชมชนโคกพยอม

1.3 ขอบเขตกำรวจย

1.3.1 ขอบเขตดำนพนทกำรวจย

ศกษาในพนทชมชนบานโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล ซงมขอบเขตแหลงอาหารประกอบดวย พนทปาชายเลนประมาณ 1,250 ไร ขอบเขตล าคลองจากชมชนถงปากแมน าชายฝงกวางประมาณ 1 กโลเมตร ยาวประมาณ 4 กโลเมตร และขอบเขตการประมงกวางประมาณ 7 กโลเมตร และยาวประมาณ 4 กโลเมตร ดงภาพท 1-1

ภำพท 1-1 แผนทแสดงขอบเขตพนทกำรวจย ทมำ : Google Earth (26 พฤศจกายน 2556) ปรบแตงโดยผวจย

1.3.2 ขอบเขตดำนเนอหำ

ศกษา 3 ประเดน คอ 1) การมอยของอาหาร ไดแก ประเภทของแหลงอาหาร ปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา ปรมาณการมอยในชมชนและมลคา และเปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนและมลคากบปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา 2) การเขาถงอาหาร ไดแก ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคม และลกษณะการเขาถงอาหารของคนในชมชน 3) การจดการอาหารและแหลง

5

อาหาร ไดแก การจดการอาหารเพอใหไดอาหารมาบรโภค และการจ ดการแหลงอาหารเพอใหมอาหารอยางยงยน

1.3.3 ขอบเขตดำนประชำกร

ครวเรอนในชมชนโคกพยอมจ านวน 159 ครวเรอน และประชากรจ านวน 723 คน (ทวาการอ าเภอละง, 2556)

1.3.4 ขอบเขตดำนเวลำ

การศกษาเรองความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล มระยะเวลาในการศกษาตงแตป พ.ศ.2556 ถงป พ.ศ.2558

1.4 ขอจ ำกดของงำนวจย

1.4.1 ขอจ ำกดดำนกำรศกษำปรมำณกำรมอยของแหลงอำหำรซอขำย

งานวจยนมขอจ ากดในการเกบขอมลปรมาณการมอยของอาหารในแหลงอาหารซอขาย เนองจากแหลงซอขายภายในชมชนมอย 4 แหลง ประกอบดวย ตลาดนดทองถน 1 แหง และรานขายของช า 3 ราน ซงการเกบขอมลจะตองรวบรวมปรมาณอาหารทงหมดทขายในตลาดนดทองถนโดยผขายทงหมด และปรมาณอาหารทงหมดจากรานขายของช าทน ามาขายตลอดป นอกจากนแหลงซอขายภายนอกชมชนมทงหมด 2 แหลง คอ ตลาดละงและตลาดปากบารา ซงตองรวบรวมขอมลจากจ านวนผขายทงหมดและปรมาณอาหารทกชนดทน ามาขายตลอดทงป เชนเดยวกน ดงนน การรวบรวมขอมลเพอใหไดปรมาณอาหารทมอยทงหมดจากแหลงซอขายจงมขอบขายทกวางมาก ซงไมสามารถทจะรวบรวมขอมลเหลานนไดภายในระยะเวลาการศกษาครงน โดยผวจยได ลองพยายามส ารวจขอมลในตลาดปากบาราและพบวามขอจ ากดในการสมภาษณผขาย เนองจากความไมสะดวกในดานการใหขอมลเพราะผขายมเวลาจ ากด โดยผขายกจะตองใชเวลาในการเตรยมตวจดของทน ามาขาย สวนระหวางขายกจะไมมเวลาในการใหสมภาษณ และหลงจากขายเสรจกรบเกบของกลบบาน ท าใหไมสามารถรวบรวมขอมลเหลานได จงเปนขอจ ากดส าหรบงานวจยน อยางไรกตาม ในงานวจยอนๆ กอนหนาน สวนใหญกไมมการศกษาปรมาณการมอยของอาหารในตลาดเชนเดยวกน ซงนาจะเปนเพราะเหตผลทคลายคลงกนนเอง

1.4.2 ขอจ ำกดดำนกำรศกษำปรมำณกำรใชประโยชนตำมหลกโภชนำกำร

การศกษาการใชประโยชนของอาหารทถกตองตามหลกโภชนาการ ซงเปนมตหนงของความมนคงทางอาหารนนตองรปรมาณสารอาหารทชาวบานไดรบตามหลกคณคาโภชนาการ โดยตองส ารวจอาหารและปรมาณแตละชนดทชาวบานบรโภค แลวน ามาแปลงใหอยในรปของพลงงานแคลอร เพอใหไดขอมลสารอาหารแตละหมทชาวบานไดรบ ซงเปนการยากส าหรบครวเรอนในการจดบนทกรายละเอยดของอาหารทกชนดและปรมาณทรบประทานตลอดทงป และจะมการแยกอยางชดเจนระหวางปรมาณอาหารทซอ ปรมาณอาหารทเตรยมเพอการบรโภค และปรมาณอาหารทบรโภคจรง

6

อกทงหากปรมาณทมหนวยไมมาตรฐาน เชน กระปอง หมอ ถง เปนตน กจะตองแปลงหนวยเหลานนใหอยในรปหนวยวดมาตรฐาน เชน กโลกรม กรม เปนตน จงเปนขอจ ากดของงานวจยน

1.5 นยำมศพทเฉพำะ

1) ความมนคงทางอาหาร หมายถง การมปรมาณอาหารทมคณภาพเหมาะสมอยางเพยงพอกบความตองการบรโภคภายในระดบครวเรอนและชมชน โดยจะตองมสทธและสามารถเขาถงทรพยากรทมอยไดอยางตอเนองทกเวลา และสามารถใชความร ความสามารถ ทกษะ ภมปญญา ทมอยในชมชนมาจดการกบทรพยากรเหลานนอยางสอดคลองเหมาะสมกบวถชวต วฒนธรรมชมชน และระบบนเวศ อนจะท าใหครอบครวและชมชนสามารถมอาหารเพอบรโภคตามหลกโภชนาการไดอยางยงยน (ปรบปรงมาจาก สพาณ ธนวฒ, 2544; สนนทธนา แสนประเสรฐ, 2545; บณฑต ปยะศลป, 2549; องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต, 2549; ปยนาถ อมด, 2547 นวลนอย ตรรตน, 2551; สธาน มะลพนธ, 2552)

2) ชมชน หมายถง ชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล เปนชมชนชายฝงทมการพงพาแหลงอาหารธรรมชาตจากปาชายเลน ล าคลอง และชายฝงทะเล แหลงอาหารผลตเองภายในชมชน และแหลงอาหารซอขายทงภายในชมชนและภายนอกชมชน จ านวน 159 ครวเรอน ในป พ.ศ. 2556

3) แหลงอาหาร หมายถง บรเวณทชาวบานไดมาซงพชผกหรอสตวเพอน ามาเปนอาหารได โดยจะแบงเปน 3 แหลง คอ 1) แหลงอาหารธรรมชาต ไดแก ปาชายเลน ล าคลอง และชายฝงทะเล 2) แหลงอาหารผลตเอง ไดแก พนทบรเวณรอบๆ บาน พนทสวน และพนทไร-นา 3) แหลงอาหารซอขาย ไดแก แหลงซอขายภายในชมชนและแหลงซอขายภายนอกชมชน

4) การมอยของอาหาร หมายถง ปรมาณอาหารทมอยในชมชน ทงในรปแบบทมอยตามธรรมชาต การผลตขน หรอมอยในแหลงซอขาย เสมอนเปนอปทานของอาหาร ซงในชมชนโคกพยอมปรมาณการมอยของอาหารสามารถศกษาไดเพยง 2 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง

5) การเขาถงอาหาร หมายถง ความสามารถในการเขาถงแหลงอาหารในชมชน เพอน าอาหารมาใชประโยชน ไมวาจะในรปการบรโภค การจ าหนาย หรอการแจกจาย และการแลกเปลยนกตาม

6) การจดการอาหารและแหลงอาหาร หมายถง การจดการเพอใหไดอาหารเหลานนมาบรโภค โดยอาศยภมปญญาตางๆ เชน ภมปญญาการท าเครองมอ ภมปญญาการเกบหาอาหาร ภมปญญาในการน าไปประกอบอาหาร เปนตน และการจดการแหลงอาหารเพอใหแหลงอาหารสามารถตอบสนองความตองการในการน าอาหารมาใชประโยชนไดอยางยงยน

7

1.6 กรอบแนวคดกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงปรมาณและเสรมดวยการเกบขอมลเชงคณภาพ ซงจะศกษาความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม 3 ประเดน คอ 1) การมอยของอาหาร ประกอบดวย ประเภทของแหลงอาหาร ปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา ปรมาณการมอยของอาหารและมลคา และเปรยบเทยบปรมาณการมอยของอาหารและมลคากบปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา 2) การเขาถงอาหาร ประกอบดวย ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคม และลกษณะการเขาถงอาหารของคนในชมชน และ 3) การจดการอาหารและแหลงอาหาร ประกอบดวย การจดการอาหารเพอใหไดอาหารเหลานนมา โดยใชภมปญญาตางๆ เชน ภมปญญาการท าเครองมอ ภมปญญาการเกบหาอาหาร ภมปญญาในการน าไปประกอบอาหารเปนตน และการจดการแหลงอาหารเพอใหไดอาหารมาบรโภคไดอยางยงยน ดงภาพท 1-2

ขอมลทไดสามารถน ามาเปนขอมลพนฐานของแหลงอาหารของชมชน และสามารถน ามาวเคราะหความมนคงทางอาหารของชมชน เพอทจะแสวงหาแนวทางการจดการความมนคงทางอาหารของชมชนรวมกบคนในชมชน และชใหคนในชมชนตระหนกถงความส าคญและสามารถรกษาความมนคงทางอาหารใหมอยในชมชนไดตลอดไป

8

ภำพท 1-2 กรอบแนวคดกำรวจย

สาเหตและทมาของปญหา - ทรพยากรอาหารลดลง - แนวโนมการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทมผลตอชมชนชายฝง - วกฤตเศรษฐกจทางดานอาหาร - วถชวตทเปลยนแปลงไป

แนวคดควำมมนคงทำงอำหำร การมปรมาณอาหารทมคณภาพและเพยงพอกบความตองการบรโภคภายในระดบครวเรอนและชมชน โดยจะตองมสทธและสามารถเขาถงแหลงอาหารไดตลอดเวลา การจดการเพอใหไดอาหารเหลานนมาบรโภค โดยอาศยภมปญญาตางๆ และการจดการแหลงอาหารเพอใหไดอาหารมาบรโภคไดอยางยงยน ประกอบดวย 1. กำรมอยของอำหำร ไดแก ประเภทของแหลงอาหาร ปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา ปรมาณการมอยในชมชนและมลคา และเปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนและมลคากบปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา 2. กำรเขำถงอำหำร ไดแก ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคม และลกษณะการเขาถงอาหารของคนในชมชน 3. กำรจดกำรอำหำรและแหลงอำหำร ไดแก การจดการอาหารเพอใหไดอาหารมาบรโภค และการจดการแหลงอาหารเพอใหมอาหารอยางยงยน

วธกำรศกษำตำมแนวคดควำมมนคงทำงอำหำร

1. กำรมอยของอำหำร ประเภทของแหลงอำหำร - สอบถามการมอยของแหลงอาหารและวาดแผนทแหลงอาหารทง 3 แหลง ไดแก แหลงอาหารธรรมชาต ผลตเอง และซอขาย ปรมำณกำรใชประโยชนอำหำรและมลคำ - สอบถามความตองการในการใชประโยชนของแตละครวเรอน ปรมาณอาหารทมอยและมลคา - สอบถามปรมาณการมอยและมลคา เปรยบเทยบปรมาณอาหารทมอยกบปรมาณความตองการในการใชประโยชน

2. กำรเขำถงอำหำร ลกษณะทำงเศรษฐกจและสงคม - สอบถามลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมในการเขาถงอาหาร ลกษณะกำรเขำถงอำหำรของคนในชมชน - สอบถามการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชนทง 3 แหลง

3. กำรจดกำรอำหำรและแหลงอำหำรกำร กำรจดกำรอำหำร - สอบถามการไดมาซงอาหารของคนในชมชนโดยใชภมปญญาตางๆ เชน ภมปญญาการท าเครองมอ ภมปญญาการเกบหาอาหาร ภมปญญาในการน าไปประกอบอาหาร เปนตน กำรจดกำรแหลงอำหำร - สอบถามวธการในการจดการแหลงอาหารทมอยในชมชน

วเคราะหขอมลความมนคงทางอาหาร

ผลทไดรบจำกงำนวจย - ฐานขอมลทรพยากรทางอาหารของชมชนและแนวทางน าไปสการจดการความมนคงทางอาหารทยงยน - คนในชมชนเหนถงความส าคญของความมนคงทางอาหารและสามารถจดการกบแหลงอาหารทมอยในชมชนใหเกดความยงยน

แสวงหาแนวทางการจดการความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม

บทท 2 การตรวจเอกสารและงานวจยทเกยวของ

ผวจยไดศกษาเอกสาร แนวความคด และงานวจยทเกยวของ เพอเปนพนฐานและแนวทางในการศกษาวจยประกอบดวยความเปนมาและความหมายของความมนคงทางอาหาร มตส าคญของความมนคงทางอาหาร ดชนชวดความมนคงทางอาหาร ปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงความมนคงทางอาหาร ขอมลทวไปของชมชนโคกพยอม และงานวจยทเกยวของ โดยมรายละเอยดดงตอไปน

2.1 แนวคดความมนคงทางอาหาร

2.1.1 ความเปนมาของความมนคงทางอาหาร

ความเปนมาของความมนคงทางอาหารเรมขนจากปญหาการขาดแคลนอาหารในภมภาคตางๆ ทวโลกโดยเฉพาะในประเทศก าลงพฒนา ท าใหความมนคงทางอาหารกลายเปนประเดนทไดรบความสนใจอยางมาก ท าใหในป พ.ศ. 2517 ไดมการประชมสดยอดอาหารโลกทกรงโรม ประเทศอตาล ซงไดมการอภปรายถงวกฤตการณดานอาหารในภมภาคตางๆ ทวโลก ในเบองตนจะเนนไปทเรองของปรมาณทเพยงพอของอาหาร ความคงตวของราคาอาหาร ตลอดจนการรกษาระบบนเวศซงเปนผลมาจากการผลตอาหาร (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2554)

Maxwell (1998, อางถงใน ทรงสร วชรานนท, 2555) ไดจ าแนกความเปนมาของความมนคงทางอาหารในแตละชวง ดงน

ชวงทหนง พ.ศ. 2517-2523 มงเนนความมนคงทางอาหารในระดบโลก เพราะจากวกฤตอาหารทเกดขนในอฟรการวมทงราคาอาหารทเพมสงขน จงท าใหเกดการประชมสดยอดอาหารโลกโดยองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ไดมการกอตงคณะกรรมการวาดวยความมนคงทางอาหารโลกและสภาอาหารโลกเพอตดตามสภาวะความตองการและปรมาณอาหารโลก

ชวงทสอง พ.ศ. 2524-2528 เรมมการปฏบตตามนโยบายการปรบโครงสรางเพอแกปญหาความยากจน ทอาจสงผลตอภาวะความมนคงทางอาหาร

ชวงทสาม พ.ศ. 2529-2533 เมอเกดภาวะอดอยากในอฟรกาและบางสวนของประเทศก าลงพฒนา และเกดแนวคดเรองความมนคงทางอาหารอยางจรงจง

ชวงทส พ.ศ. 2533-2539 ไดมการน าแนวคดเรองการลดความยากจนเขามาแกปญหาเรองความมนคงทางอาหาร

ชวงทหา พ.ศ. 2539 เปนตนมา เปนชวงทราคาอาหารในตลาดโลกสงขน ท าใหความมนคงทางอาหารกลบมาเปนทสนใจอกครง แตเปนการเนนเรองความสามารถในการพงพาตนเอง

10 นอกจากนยงมงานวจยในประเทศไทยทกลาวถงสถานการณทางดานความมนคงทางอาหาร

ของประเทศก าลงพฒนา วายงขาดความมนคงทางอาหาร เนองจากผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศบางชวงเวลา เชน ชวงภยแลง น าทวม เปนตน ประชากรสวนหนงเกดการขาดแคลนอาหารในการบรโภค ซงสถานการณดงกลาวไดสงผลตอสขภาพและคณภาพชวต รวมทงยงเชอมโยงไปสปญหาอนๆ ตามมา เชน ปญหาความยากจน ปญหาการเสอมโทรมของทรพยากร ปญหาสงคม เปนตน (สธาน มะลพนธ, 2552) นอกจากน ทรงสร วชรานนทและคณะ (2555) มประเดนเพมเตมนอกจากสาเหตทเกดจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศแลว และอกสาเหตทส าคญ คอ คนในประเทศก าลงพฒนามวฒนธรรมการบรโภคทเปลยนแปลงไป โดยหนไปบรโภคอาหารตามแบบชาวตะวนตกทเรยกกนโดยทวไปวาอาหารขยะ (junk food) ท าใหคนรนใหมละเลยอาหารในทองถนหนไปพงพาอาหารในทองตลาด ท าใหภมปญญาการหาอาหารและเมนอาหารในทองถนสญหายไป อกทงความหลากหลายของพนธพชกลดลง เนองจากระบบการเกษตรทเนนผลตพชเชงเดยวเพอใหไดปรมาณทมากขน จงท าใหการท าเกษตรเพอยงชพเปลยนเปนการท าการเกษตรเพอเชงพาณชย

2.1.2 ความหมายของความมนคงทางอาหาร

ส าหรบความหมายของความมนคงทางอาหารผวจยสามารถรวบรวมงานวจยทไดใหความหมายในทศทางเดยวกนและจ าแนกความหมายได 3 กลม

กลมแรกเปนการใหความหมายของความมนคงทางอาหารทเนนถงเรองการมอยของอาหารและแหลงอาหาร ไดแก การมปรมาณอาหารส าหรบบรโภคภายในครอบครวและชมชน โดยสามารถเขาถงอาหารไดอยางเพยงพอ ปลอดภย มคณภาพ และตอเนอง รวมถงการมระบบการจดการผลผลตทเกอหนนตอความยงยน และความมนคงทางการผลตทงทดน แหลงน า และแหลงทรพยากร ธรรมชาต ตองมระบบการกระจายผลผลตทเปนธรรมและเหมาะสมทงในระดบครวเรอน ชมชน และประเทศ (สพาณ ธนวฒ, 2544; องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต, 2549; นวลนอย ตรรตน, 2551; สธาน มะลพนธ, 2552 ลวนใหความหมายไวในทางเดยวกนดงกลาวแลว)

กลมทสองเปนการใหความหมายของความมนคงทางอาหารทเนนเรองระบบการผลตและการเขาถงอาหาร โดยหมายถง ความสามารถในการตดสนใจจดการและใชทรพยากรในทองถนใหเหมาะสมกบสภาพทองถน ตอการเพมขนของจ านวนผลผลต เรมตงแตครวเรอนเกษตรกรในชนบท จะตองมความสามารถในการผลตอาหารใหเพยงพอกบความตองการในการบรโภคภายในครอบครวเปนล าดบแรก เมอมผลผลตสวนทเหลอคอยขาย โดยในกระบวนการผลตอาหารตองปราศจากการปนเปอนของสารเคม ซงความมนคงทางอาหารในรปแบบดงกลาวจะเปนไปไดกตอเมอเกษตรกรมทรพยากร และมสทธในการผลตทอยบนพนฐานของวฒนธรรมทองถน อยางไรกตามหากเกษตรกรมส ทธ หร อกรรมสทธ ใ นท ด นย อมก อ ให เ ก ดความม งม นท จ ะร กษาท ด น แหล งน า และทรพยากรธรรมชาตอนๆ เพอใหพนทนนสามารถน ามาใชผลตอาหารและสรางรายไดใหครอบครวไดอยางยงยนตลอดไป รวมถงโอกาสของคนทกคนกตองไดรบอาหารอยางเทาเทยมกน (สนนทธนา แสนประเสรฐ, 2545; บณฑต ปยะศลป, 2549)

11 กลมทสามเปนการใหความหมายของความมนคงทางอาหารทเนนเรองการจดการอาหาร โดย

หมายถง การกนดอยดของครอบครว ชมชน และสามารถพงตนเองทางดานอาหารได โดยจะตองมสทธและสามารถเขาถงทรพยากรดน น า ปา และอาหารธรรมชาตไดงาย และใชความร ภมปญญา ทกษะ ความสามารถ และเทคโนโลยทมอยในชมชนมาจดการกบทรพยากรเหลานนอยางสอดคลองเหมาะสมกบวถชวต วฒนธรรมชมชน และระบบนเวศ อนจะท าใหครอบครวและชมชนสามารถมอาหารเพอบรโภคไดอยางพอเพยงตลอดเวลาทตองการและอาหารนนจะตองสามารถน ามาใชประโยชนไดอยางยงยน (ปยนาถ อมด, 2547)

จากความหมายททบทวนมาขางตน ผวจยจงสรปความหมายของความมนคงทางอาหารวา หมายถง การมปรมาณอาหารทมคณภาพเหมาะสมอยางเพยงพอกบความตองการบรโภคในระดบครวเรอน ชมชน และประเทศ โดยจะตองมสทธและสามารถเขาถงทรพยากรทมอยไดอยางตอเนองทกเวลา และสามารถใชความร ความสามารถ ทกษะ ภมปญญา ทมอยในชมชนมาจดการกบทรพยากรเหลานนอยางสอดคลองเหมาะสมกบวถชวต วฒนธรรมชมชน และระบบนเวศ อนจะท าใหครอบครวและชมชนสามารถมอาหารเพอบรโภคตามหลกโภชนาการไดอยางยงยน

2.2 มตส าคญของความมนคงทางอาหาร

จากการทบทวนเอกสาร พบวามการใหนยามมตความมนคงทางอาหารมอยหลายมต แตสวนใหญจะเปนมตทคลายคลงกน ซงมตงแต 3 มต 4 มต 5 มต และ 7 มต ดงน

Maxwell และ Smith (1991, อางถงใน ปยนาถ อมด, 2547) กลาววาความมนคงทางอาหารประกอบดวย 3 มต คอ

1. การมอยของอาหาร (food availability) หมายถง การมปรมาณอาหารทมคณภาพเหมาะสมอยางมนคงเพยงพอตอทกคน กลาวคอ อาหารนนจะตองสามารถหาไดและมการน ามาใชไดทกเวลา ทกคนสามารถน าอาหารมาใชในการบรโภคไดอยางเพยงพอ ทงดานปรมาณและคณภาพ มความหลากหลายชนดและสอดคลองกบวฒนธรรมในแตละทองถน การมอาหารและการหาอาหารไดนนมเงอนไขอยทฤดกาล แหลงอาหาร และความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต

2. การเขาถงอาหาร (food accessibility) หมายถง ทกคนสามารถเขาถงทรพยากรเพยงพอทจะน ามาท าเปนอาหาร การเขาถงทรพยากรทเหมาะสมส าหรบอาหาร ไดแก ทดน น า ปาไม และเทคโนโลย ความสามารถในการเขาอาหารทงทางตรงและทางออม ซงทางตรงนนจะเปนในสวนของทดนท ากนและทางออมจะเปนการซอขายอาหาร ปจจยทมผลตอการเขาถงทรพยากร คอ กฎหมาย ประเพณ การมอธปไตยทางอาหาร ทรพยากรสาธารณะรวม การมทดน มรายไดพอทจะซออาหาร ราคาของอาหารไมแพงเกนไป รวมถงระบบความสมพนธทางสงคม ระบบความสมพนธแบบเครอญาต และการชวยเหลอเกอกลกน

12 3. การใชอาหารใหเปนประโยชน (food utilization) หมายถง การใชอาหารใหถกตองตาม

หลกโภชนาการ สขอนามย และการดแลสขภาพ อาหารจะตองน ามาใชใหเกดประโยชน เพอตอบสนองความตองการขนพนฐาน ตลอดจนอาหารตองน ามาใชเพอสขภาพของบคคล โดยมคณคาทางอาหารโภชนาการ มความปลอดภยและไมมการปนเปอนสารเคมทเปนอนตรายตอรางกาย

ความมนคงทางอาหารตามแนวคดขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (2549) ประกอบไปดวย 4 มต คอ

1. การมอาหารเพยงพอ (food availability) หมายถง การมอาหารในภาพรวม เพยงพอทจะบรโภคภายในประเทศ ซงอาจไดมาโดยการผลตในประเทศหรอน าเขาจากตางประเทศดวย แตถาน าเขามากกมความเสยงทจะเกดความไมมนคงทางอาหารได

2. การเขาถงอาหาร (food accessibility) หมายถง ความสามารถของประชาชนในการเขาถงอาหารโดยการผลตเองในครวเรอนหรอซอมาบรโภค ดงนนการทประเทศมอาหารในภาพรวมเพยงพอ กไมใชเปนสงทจะรบประกนไดวาประชาชนทกคนจะมอาหารบรโภคอยางเพยงพอ โดยเฉพาะถาหากประชาชนไมมรายไดเพยงพอ ในขณะทอาหารมราคาแพงหรอภาครฐไมมระบบบรหารจดการดานสวสดการทดแลว ประชาชนบางสวนกอาจขาดแคลนอาหารบรโภคได

3. การใชประโยชนจากอาหาร (food utilization) หมายถง การใชประโยชนหรอการบรโภคอาหารทถกหลกโภชนาการ คอ มความปลอดภย หลากหลาย (ครบหม) ใหพลงงาน (calories) เพยงพอตอการเจรญเตบโตของรางกายและการมสขภาพทแขงแรง

4. การมเสถยรภาพดานอาหาร (food stability) หมายถง ทกมตขางตนจะตองมเสถยรภาพดวย เชน ไมขาดแคลนอาหารในบางป บางฤดหรอประชาชนไมสามารถเขาถงอาหารไดในบางครง รวมทงการบรโภคทไมถกหลกโภชนาการในบางโอกาส เปนตน

เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก (2545) ไดใหนยามความมนคงทางอาหารไว ประกอบดวย 5 มต คอ

1. การมปรมาณอาหารเพยงพอส าหรบบรโภคทกคน ทงภายในครอบครว ชมชน และชมชนอนๆ

2. คณภาพอาหารปลอดภย มความหลากหลายครบถวนตามหลกโภชนาการและสอดคลองกบวฒนธรรมในแตละทองถน

3. มระบบการผลตท เกอหนน รกษาความสมดลของระบบนเวศทสรางใหเกดความหลากหลายทางชวภาพและใชเทคโนโลยทเหมาะสม

4. มระบบการจดการผลผลตทสอดคลอง เหมาะสม เปนธรรม มการกระจายอาหารอยางทวถงทงในระดบครอบครว ชมชน และประเทศ

5. มความมนคงในทรพยากรเพอการผลตอาหาร ไดแก ทดน แหลงน า ผนปา พนธกรรม และทรพยากรอนๆ ทเออใหเกดความมนคงในอาชพเกษตรกรผผลต

13 ศจนทร ประชาสนต (2555) ไดใหนยามความมนคงทางอาหาร ประกอบดวย 7 มต คอ

1. มตความเปราะบาง ความเปราะบางเปนแนวคดทสมพนธกบมตดานเวลาหรอ “เสถยร ภาพ” ของความมนคงทางอาหารอยางใกลชด ซงความเปราะบางของแตละกลมคนมระดบทแตกตางกนขนอยกบลกษณะความเสยงและความสามารถในการรบมอกบความเสยงหรอความไมแนนอนของสถานการณ

2. มตจตวทยาและสงคม ความไมมนคงทางอาหารท าใหบคคลเกดความรสกถกกดกนหรอขาดแคลน หรอท าใหครวเรอนรสกกระวนกระวายใจวาจะมอาหารเพยงพอหรอไม เชน ไมอาจบรโภคอาหารได 3 มอตอวน ไมอาจเขารวมกจกรรมหรองานประเพณทเกยวของกบอาหาร ตองบรโภคอาหารทไดมาจากการบรจาค ตองลกขโมย หรอตดหนช าระคาอาหาร เปนตน ซงน ามาสปญหาความเครยดตามมา

3. มตการแกไขปญหาหรอการปรบตว ในแตละครวเรอนยงมความกงวลเมอเกดปญหาความไมมนคงทางอาหาร ซงอาจจะแสดงออกมาทงในแงของจตวทยาและความพยายามแกไขปญหาในลกษณะทแตกตางกนในแตละชวงเวลา

4. มตชมชน ความมนคงทางอาหารของปจเจกบคคลและครวเรอนมความสมพนธอยางยงกบบรบทแวดลอมในชมชน หากชมชนมศกยภาพและความสามารถพงพาและดแลจดการดานอาหารไดมากขนกจะแกปญหาความไมมนคงทางอาหารไดอยางยงยนขน โดยไมตองพงพงความชวยเหลอเรงดวนจากแหลงทนภายนอกหรอความชวยเหลอดานอาหารจากภาครฐ

5. มตสทธทางอาหาร ถอเปนสวนส าคญของศกดศรความเปนมนษยและจ าเปนจะตองมเพอบรรลสทธมนษยชนดานอนๆ ตามแนวคดน รฐแตละประเทศจงมหนาททจะตองเคารพ ปกปองและเตมเตมสทธดานอาหารของประชาชนโดยการด าเนนการเองภายในหรอรวมมอกบตางประเทศโดยผานมาตรการทส าคญ คอมาตรการทางกฎหมาย

6. มตอธปไตยทางอาหาร สทธของประชาชนทจะก าหนดนโยบายเกษตรและอาหารของตนเอง ทจะปกปองและควบคมการคาและการผลตทางการเกษตรภายในประเทศเพอทจะบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยน

7. มตวฒนธรรม กลาวไดวาวฒนธรรมกบอาหารมความสมพนธกนอยางใกลชด ท าใหวฒนธรรมเปนปจจยพนฐานทเชอมระหวางฐานทรพยากรทางอาหารเขากบของความมนคงทางอาหารรวมถงวถชวต

กลาวโดยสรปมตความมนคงทางอาหารโดยทวไปมจดเรมตนมาจากการประชมอาหารโลก ซงไดรบการพฒนาตอโดยองคการอาหารและเกษตรแหงประชาชาต ท าใหเกดแนวคดหรอความหมายในเรองความมนคงทางอาหารทหลากหลาย นอกจากนยงมอกหลายแงมมของความมนคงทางอาหาร ซงมตเหลานจะชวยใหเหนรายละเอยดปลกยอยของความมนคงทางอาหารภาพรวมไดเขาใจมากขน

จากมตทงหมดทกลาวมาผวจยสามารถน ามาสรปและจดกลมใหมโดยน ามตทมความใกลเคยงหรอซ าซอนกนไวในกลมเดยวกน พบวาสามารถจดกลมไดเปน 4 มต ดงภาพท 2 - 1

14 1. การมอยของอาหาร หมายถง การมชนดและปรมาณอาหารทมคณภาพในการบรโภคอยาง

เพยงพอ ทงในระดบครวเรอน ชมชน และประเทศ

2. การเขาถงอาหาร หมายถง ทกคนมสทธในการเขาถงทรพยากรอาหาร ตามความสามารถของแตละบคคลเพอใหไดมาซงอาหารทเพยงพอ

3. การจดการอาหารและแหลงอาหาร หมายถง การจดการแหลงผลตทสอดคลองและเปนธรรมตอทกฝาย ซงในการผลตนนจะตองไมสงผลตอระบบนเวศ และถาหากชมชนมศกยภาพในการดแลจดการทรพยากรทเหมาะสมและยงยนกไมจ าเปนตองพงภาครฐ และท าใหเกดเสถยรภาพและความมนคงทางอาหารดวย

4. การใชประโยชนอาหาร หมายถง การน าอาหารมาบรโภคใหถกตองตามหลกโภชนาการ มความปลอดภย และเพยงพอตอการเจรญเตบโตของรางกายและมสขภาพแขงแรง

จากการทบทวนมตตางๆ ผวจยไดสรปรวมมตดงกลาวออกเปน 4 มตหลก คอ มตดานการมอย มตดานการเขาถง มตดานการจดการ และมตดานการใชประโยชน เพอใหงายตอการเขาใจผวจยจงออกแบบแผนภาพมตความมนคงทางอาหารแสดง ดงภาพท 2-1

15

ภาพท 2-1 มตความมนคงทางอาหารทสรปมาจากงานตางๆ

หมายเหต : หมายเลขก ากบในสญลกษณใชแทนมตของแตละมตทไดใหค านยามไว ซงผวจยน ามาสรปและจดกลมใหมโดยน ามตทมความใกลเคยงไวในกลมเดยวกนเปน 4 มต คอ การมอย การเขาถง การจดใชประโยชน และการจดการ

การมอย

มตความมนคงทางอาหาร

ก การ

เขาถง

การจดการ

การใช ประโยชน

= 3 มต (Maxwell and Smith, 1991 อางใน ปยนาถ อมด, 2547)

= 4 มต (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต, 2549) = 5 มต (เครอขายเกษตรทางเลอก, 2545)

= 7 มต (ศจนทรประชาสนต, 2555)

- ปรมาณอาหารเพยงพอส าหรบบรโภคทง ในระดบครวเรอน ชมชน และประเทศ

- ปรมาณอาหารทมคณภาพอยาง เพยงพอ - การมอาหารเพยงพอ

1

1

1

- การใชอาหารใหถกตอง ตามหลกโภชนาการมความปลอดภย

- การบรโภคอาหารถกหลก โภชนาการและมสขภาพแขงแรง

- หากชมชนมศกยภาพทจะจดการ ดานอาหารได กไมตองพงภาครฐ

3

3

- การมเสถยรภาพดานอาหาร

- การผลตทเกอหนนตอระบบนเวศ

- การจดการผลผลตทสอดคลอง และเปนธรรมตอทกคน

- ถกกดกนหรอขาดแคลนในเรองอาหาร ท าใหเกดความเครยด - เมอเกดความไมมนคงทางอาหาร ตองหาวธการแกไข - สทธทางอาหารทประชาชนเปนคน ก าหนดนโยบาย - วฒนธรรมมความเชอมโยงกบ ทรพยากรอาหาร

- ความเปราะบางของแตละกลมคน ทมความเสยงตอความมนคง

7

2

3

6

4

3

4

1

การมอย

- มความมนคงของทรพยากรทเออ ตออาชพเกษตรกร

- ทกคนสามารถเขาถงทรพยากร ธรรมชาตอยางเพยงพอ - ความสามารถของบคคลในการ เขาถงอาหาร - คนสามารถเขาถงทรพยากรเพยงพอ ทจะเปนอาหาร

- สทธทางอาหารเปนศกดศร ททกคนจ าเปนตองม

2

2

2

4 5

5

16

2.3 ดชนชวดความมนคงทางอาหาร

ดชนชวดความมนคงทางอาหาร หมายถง ปจจยหรอตวแปรทสามารถแสดงหรอสะทอนใหเหนถงสถานภาพและการเปลยนแปลงท เกดขนกบมต ใดมตหน งหรอหลายมตของความ มนคงทางอาหาร ซงในทนผวจยจะแบงการน าเสนอออกเปน 2 สวน ไดแก

2.3.1 พฒนาการของดชนชวดความมนคงทางอาหาร

ดชนชวดความมนคงทางอาหารถกพฒนาขนเพอสะทอนความมนคงทางอาหาร ใชวดมตใดมตหนงหรอหลายมตของความมนคงทางอาหารทแสดงใหเหนถงสถานภาพทเปนอย การเปลยนแปลงทเกดขนหรอผลลพธทไดจากมาตรการแทรกแซงและพฒนาการทส าคญของการพฒนา ถงแมขณะนอาจจะยงไมมดชนตวใดทสมบรณแบบซงสามารถครอบคลมมตของความมนคงทางอาหารไดอยางครบถวน ดงนนในทางปฏบตจงอาจพบวาหลายหนวยงานหรอองคกรอาจเลอกใชดชนเพยงตวใดตวหนงหรอหลายตวประกอบกน ขนอยกบแนวคดความมนคงทางอาหารทใช เปาหมาย วตถประสงคและเงอนไขทางทรพยากรของแตละงาน

ศจนทร ประชาสนต (2555) ไดแบงดชนชวดความมนคงทางอาหารเปน 3 ลกษณะไดแก

1. จากความเพยงพอของอาหารสประเดนการเขาถงอาหาร

เนองจากในระยะแรกทแนวคดความมนคงทางอาหารถกมองวาเปนปญหาของการขาดแคลนอปทาน ดชนทใชเปนหลกจะอยในรปของสวนตางระหวางปรมาณผลผลตอาหารและความตองการอาหารของประชากรในระดบภมภาคหรอประเทศ สวนในระดบยอยลงไป คอระดบครวเรอนและปจเจกบคคลจะใชภาวะโภชนาการเปนดชนวดความมนคงทางอาหาร โดยความเชอทวาการขาดแคลนอาหารในระดบมหภาคจะสงผลกระทบใหเกดภาวะทพโภชนาการ

2. จากการวดภววสยสอตวสย

การวดภววสยสอตวสยเปนการวดจากพนฐานของความเปนจรงจากทฤษฎไปสการวดในมมมองความรสกของแตละบคคล พฒนาการในสวนนไดรบอทธพลมาจากการศกษาเรองความยากจน ซงไดหนมาใหความส าคญกบการฟงประสบการณของคนจน แทนทจะวดจากมลคาทเปนตวเงนแบบเดม ดชนความมนคงทางอาหารโดยอตวสยคอ ดชนทอยบนฐานของความรสกหรอการรบรหรอประสบการณของครวเรอนหรอปจเจกบคคล ซงยงรวมถงการใหความส าคญกบคณคาและวฒนธรรมทเกยวของกบสถานการณทางอาหาร

3. จากการใชดชนตวแทนสดชนพนฐาน

การวดความมนคงทางอาหารในงานจ านวนมากมกใชดชนตวแทน เชน ระดบรายได ปรมาณแคลอร ขอมลการบรโภค หรอทรพยสนทม เปนตน ซงดชนเหลานไมได เปนดชนพนฐานของความมนคงทางอาหารโดยตรง แตเปนดชนตวแทนของระดบความมนคงทางอาหาร ขอจ ากดของการใชดชนตวแทน คอ ในบางบรบทอาจจะไมสามารถบอกความมนคงทางอาหารไดอยางถกตอง

17

จะเหนไดวาดชนชวดความมนคงทางอาหารจะมพฒนาการไปใน 3 ทศทาง สามารถสะทอนความมนคงทางอาหารและสถานภาพการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละพนท ซงแตละทศทางกมหลกการทแตกตางกนออกไป ซงผวจยไดวเคราะหแตละดชนไวดงน ลกษณะท 1 จากความพอเพยงของอาหารเปนดชนทนาจะน ามาปรบใชกบกบวจยในชมชนไดเปนอยางด เนองจากสามารถมองเหนภาพไดชดจากสวนตางของผลผลตตอความตองการในการบรโภค ซงสามารถบอกไดชดเจนหากผลผลตเพยงพอตอความตองการในการบรโภคแสดงวายงมความมนคงทางอาหาร สวนลกษณะท 2 จากการวดภววสยสอตวสย เปนตวชวดทไดจากคนกลมคนเพยงกลมเดยว คอ กลมคนยากจน จงท าใหดชนนไมสามารถอธบายความมนคงทางอาหารทครอบคลมทกประเดนได และลกษณะท 3 จากการใชดชนตวแทนสดชนพนฐาน เปนดชนทงานวจยสวนใหญมกจะใชเปนดชนชวดความมนคงทางอาหาร โดยจะเปรยบเทยบจากรายไดตอปรมาณการบรโภคและสารอาหารทไดรบ แตดชนนกยงมขอจ ากดในบางบรบททไมสามารถใชได เชน ในชมชนชนบทไมสามารถเปรยบเทยบจากรายไดตอปรมาณความตองการและสารอาหารทไดรบได เนองจากมการเขาถงอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาตไดอยางเพยงพอกบความตองการในการบรโภคโดยไมตองซอ ท าใหการวดจากรายไดเปนไปไดยาก เปนตน จงท าใหดชนนยงไมสามารถวดไดในบางพนท

2.3.2 ระดบดชนชวดความมนคงทางอาหาร

จากการทบทวนเอกสาร ผวจยสามารถสรปดชนชวดความมนคงทางอาหารได 3 ระดบ ซงมาจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (2549) 2 ระดบ และมลนธเกษตรกรรมยงยน (2555) 1 ระดบ ดงน

2.3.2.1 ดชนชวดความมนคงทางอาหารระดบโลก (global food security situation)

1) การประเมนปรมาณคงเหลอของธญญาหารโลก โดยเปรยบเทยบกบแนวโนมความตองการ การบรโภคธญญาหารของโลก โดยภาพรวมอตราสวนของความตองการใชธญพชเพอการบรโภคนนมแนวโนมสงขน เมอเปรยบเทยบสดสวนระหวางปรมาณธญญาหารและความตองการใช พบวายงคงอยในเกณฑ

2) การพจารณาความสามารถและศกยภาพของประเทศผสงออกธญญาหารทส าคญ 5 รายของโลก ไดแกประเทศ อารเจนตนา ออสเตรย แคนาดา สหภาพยโรป และสหรฐอเมรกา จากสถตพบวาความตองการใชธญญาหารทงภายในประเทศและการสงออกของประเทศผสงออกธญญาหารทง 5 เพมขน ในขณะทความสามารถในการผลตลดลงเลกนอย จากปรากฏการณเอลนโยทท าใหเกดความแหงแลง แตเมอพจารณาโดยภาพรวมแลวพบวา ยงอยในระดบทปลอดภยตอความมนคงทางอาหารโลก

3) การส ารวจปรมาณคงเหลอของผสงออกธญญาหารในแตละหมวด คอ ขาว ขาวสาล ขาวโอต และขาวโพด ตวชวดในขอนชใหเหนถงจดยนและสถานะของประเทศไทยในฐานะผสงออกธญญาหารในหมวดขาว พบวามเพยงประเทศเดยว คอ ประเทศจนทขอมลแสดงวาปรมาณผลผลตท

18

ออกสตลาดโลกลดลงกวาปทผานมา ดงนนผลผลตอาหารของประเทศเหลาน หากมการเปลยนแปลงจะสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารโลก

2.3.2.2 ดชนชวดความมนคงทางอาหารระดบประเทศ (national food security situation)

1) ความสามารถในการเขาถงอาหารของประชาชน หมายถง ประชาชนตองมความสามารถเขาถงอาหารไดตลอดเวลา โดยพจารณาจากรายไดจากประชาชาตของประชากรตอคนตอป และสดสวนในการใชจายในเรองอาหารตอรายไดทงหมด

2) ความเพยงพอของอาหารตอความตองการบรโภค หมายถง อาหารตองเพยงพอตอความตองการในการบรโภคของประชาชนในครวเรอน ชมชน และประเทศ ทงนท าไดโดยการพจารณาจากความตองการพลงงานของอาหารตอคนตอวน

3) การมอาหารสะสม หมายถง การเขาถงอาหารอยางสม าเสมอ โดยเนนทความสามารถในการผลตของชมชนและประเทศ คอ การศกษาดชนความหลากหลายของการผลตอาหารตอความตองการในการบรโภคของประชากร

4) สถานการณการบรโภคอาหารของประชาชน หมายถง การพจารณาสดสวนของประชากรทขาดอาหารเมอเปรยบเทยบกบจ านวนประชากรทงหมดในชมชนหรอในประเทศ

5) สถานการณทางโภชนาการ หมายถง การพจารณาสดสวนรอยละของเดกอายต ากวา 5 ป ทมน าหนกต ากวาเกณฑมาตรฐาน

6) สถานการณทางอนามยและสาธารณสข หมายถง การพจารณาจากการมแหลงน ากน น าใชทสะอาดและปลอดภย รวมถงการพจารณาอตราการเสยชวตของเดกอายต ากวา 5 ปดวย

2.3.2.3 ดชนชวดความมนคงทางอาหารระดบครวเรอนและชมชน (community food security situation)

1) การรบรของชมชนหรอครวเรอน การสอบถามครวเรอนเรองความมนคงทางอาหารสามารถเปดเผยใหเหนถงแงมมทางการยอมรบทางวฒนธรรมในอาหารทครวเรอนบรโภค รวมถงปญหาการขาดแคลนและการเขาถงอาหารในบางชวงเวลาของป

2) รายจายหรองบประมาณดานอาหารของชมชนหรอครวเรอน จากการวดรายจายดานอาหารของครวเรอนสามารถบงบอกถงความสามารถและความเสยงในทางเศรษฐกจของครวเรอนในการดแลความมนคงทางอาหารของตนเอง ครวเรอนทมรายจายดานอาหารคดเปนสดสวนตอรายจายทงหมดจ านวนมากยอมมความเสยงหรอเปราะบางตอความไมมนคงทางอาหารมาก นอกจากน รายจายดานอาหารยงสามารถน ามาแปลงเปนขอมลพลงงานแคลอรไดอก

19 3) ปรมาณพลงงานจากอาหาร

3.1) การวดพลงงานจากอาหารทปจเจกบคคลบรโภค การวดพลงงานในระดบบคคลจะวดจากประเภทและปรมาณอาหารทงหมดทบรโภคเขาไป (รวมถงขนมขบเคยว) ในแตละวน ทงทบรโภคภายในครวเรอนหรอซอหาจากนอกครวเรอนเปนระยะเวลาประมาณ 7 วนตดตอกน เพอรวมปจจยความเบยงเบนในแตละวนทเกดขน การวดอาจท าไดทงโดยการสงเกตและจากการสมภาษณจากความทรงจ า จากนนปรมาณอาหารทบรโภคจะถกแปลงเปนปรมาณพลงงานแคลอรตามสตรการค านวณ การวดความมนคงทางอาหารกจะน าตวเลขพลงงานแคลอรทค านวณไดมาเทยบกบคาตวเลขความตองการอาหารขนต ามาตรฐาน

3.2) การวดพลงงานจากอาหารทเตรยมเพอบรโภคในครวเรอน วธนวดพลงงานจากปรมาณอาหารทผานการปรงหรอแปรรปซงครวเรอนเตรยมไวส าหรบการบรโภคภายในระยะเวลาหนงๆ ซงโดยมากจะเปน 1-2 สปดาห โดยเกบขอมลจากการสอบถามผรบผดชอบดแลอาหารในครวเรอน จะมการแยกอยางชดเจนระหวางปรมาณอาหารทซอ ปรมาณอาหารทเตรยมเพอการบรโภค และปรมาณอาหารทรบประทานจรง สวนมากการเกบขอมลจะไดหนวยวดปรมาณอาหารทอยในรปหนวยวดทองถน เชน กระปอง หมอ ถง เปนตน ดงนนจงตองแปลงหนวยเหลานนใหอยในรปหนวยวดมาตรฐาน เชน กโลกรม กรม เปนตน แลวหกลบปรมาณอาหารทสญเสยไปจากการปรงหรอกระบวนการแปรรป หลงจากนนจงแปลงใหอยในรปของพลงงานแคลอร

4) ความหลากหลายของอาหาร เปนดชนหนงทมงานศกษารองรบคอนขางมาก และพบวามความสมพนธกบปรมาณแคลอรการบรโภคตอหวและปรมาณแคลอรทครวเรอนมไวส าหรบการบรโภคทงในเขตชนบทและเขตเมอง ซงในครวเรอนฐานะปานกลางและยากจนสามารถน ามาใชเปนตวแปรแทนคณภาพอาหารทครวเรอนบรโภคได ความหลากหลายของอาหารในชวงเวลาหนงๆ ยงบงบอกถงความสมพนธกบระดบรายไดทเพมขนหรอลดลง จะท าใหการแยกกลมระหวางครวเรอนทมฐานะทางเศรษฐกจตางกนท าไดดขน

5) ความถในการบรโภคอาหาร เปนการวดความถในการบรโภคอาหารจ านวนหนงทเปนสวนส าคญในอาหารแตละมอในชวงระยะเวลา 24 ชวโมงทผานมา เชน ถามถงจ านวนมออาหารทบรโภคตอวน จ านวนมออาหารทประกอบไปดวยเนอสตว เปนตน วธนท าใหประหยดคาใชจายในการเกบขอมล ท าใหรบทราบความแตกตางในความถของการบรโภคของแตละครวเรอน

6) ปรมาณการส ารองอาหาร หมายถง การส ารองอาหารในชวงปทผานมาหรอในชวงระยะเวลาใดเวลาหนงทครวเรอนอาจจะมความเปราะบางตอความไมมนคงทางอาหารเปนพเศษ เชน ชวงกอนการเกบเกยวจะมปรมาณผลผลตทนอยกวาชวงปกต เปนตน

กลาวโดยสรป ดชนชวดความมนคงทางอาหารมอยหลายระดบ ซงผวจยมองวาการศกษาความมนคงทางอาหารควรใหความส าคญในระดบเลกไประดบใหญ ตงแตดชนชวดความมนคงทางอาหารระดบครวเรอนและชมชนไปจนถงดชนชวดความมนคงทางอาหารระดบโลก อยางไรกตามในงานวจยนจะเนนในระดบครวเรอนและชมชนเปนส าคญ โดยเนนประเดนในดานการมอยของแหลงอาหาร การเขาถงแหลงอาหาร และความสามารถในการเขาถงแหลงอาหาร

20

2.4 ปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงความมนคงทางอาหาร

ปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงความมนคงทางอาหารอาจเกดขนจากหลายสาเหต ซงจากการศกษางานวจยทเกยวของพบวาไดมการกลาวถงปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงทแตกตางกนออกไป

เครอวลย หตานวตร (2533) ไดแบงปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงอาหารตามธรรมชาตไว 2 ปจจย ไดแก

1. การเปลยนแปลงสงแวดลอมทางกายภาพ

1) การตดไมท าลายปามผลท าใหสมดลทางธรรมชาตสญเสยไป ปจจบนเมอปาไมลดลง ท าใหหาอาหารจากปาไดนอยลงหรอบางชนดหายไปพรอมกบปา นอกจากนเมอปาถกท าลาย ชาวบานหรอเกษตรกรบางสวนมการจบจองทดนเปนกรรมสทธเพอท าไรโดยเฉพาะพชเศรษฐกจทส าคญ และมการหวงหามบคคลอนเขาไปในทของตนเองเกรงจะไปเหยยบย าท าลายพชทตนเองปลกไว จงเปนเหตใหแหลงทจะหาอาหารธรรมชาตลดลงไป

2) การเปลยนแปลงของแหลงน าตามธรรมชาต จากอดตมฝนตกตามฤดกาลท าใหแหลงอาหารธรรมชาตมความอดมสมบรณชาวบานมอาหารบรโภคไดตลอดป ทงการจบสตวน าและเกบพชผกในแหลงอาหารธรรมชาต ส าหรบสวนทเหลอกยงสามารถเกบไวในรปแบบการถนอมอาหารไวบรโภคนอกฤดกาล แตในปจจบนฝนไมตกตามฤดกาลสงผลใหความอดมสมบรณของธรรมชาตลดนอยลง อกทงวถชวตทเปลยนแปลงไปจากการจบสตวน าและเกบพชผกจากแหลงอาหารธรรมชาตมาบรโภคกลบลดนอยลงและหนมาท าการเกษตรโดยการปลกพชผกทใชสารเคม สงผลตอสตวน าทอยในแหลงธรรมชาตไมสามารถอาศยอยไดจงท าใหปรมาณสตวน าลดลงตามไปดวย

3) วธการหาอาหารธรรมชาตทท าใหอาหารมจ านวนลดลงและหาไดยากขน ชาวบานมวธการเพอเรงการเกดของอาหารบางชนด เชน การหาอาหารโดยวธการเผาปาเพอลาสตวหรอเผาพมไมบางชนด เปนตน เปนการท าลายปาและอาหารปาชนดอนๆ ไปในตว มการหาสตวน าโดยวธใชระเบดเปนการท าลายสตวน าอนๆ ตลอดจนปลาหรอลกปลาขนาดเลกลงไปดวย นอกจากนมการใชแหตาถเพอใหสามารถจบปลาเลกๆ ไดมากขน เนองจากปลาตวโตหายากและมนอยลง

2. การเปลยนแปลงดานเศรษฐกจและสงคม

1) การเพมขนของจ านวนประชากร ในอดตจ านวนประชากรมนอย เมอตงบานเรอนครงแรกจะมอยไมกหลงคาเรอนในหมบาน มชวตทเรยบงาย ชาวบานเอออารตอกนอยในระบบทพงพา อาหารทหามาไดมกจะแบงกนกนหรอแลกเปลยนกนไมตองซอ เงนจงไมใชปจจยส าคญในการแลกเปลยนอาหาร แตในปจจบนประชากรเพมมากขน พนทท ากนตอครอบครวมนอยลงประกอบกบเกดภาวะแหงแลงท าการเกษตรไมไดผล อาหารจากแหลงธรรมชาตหายากขนและไมพอกน ความ เอออารตอกนมนอยลง อาหารมการซอขายในชมชนมากขนประกอบกบเกษตรกรหนมาสนใจกบพชเศรษฐกจมากขน ใหความสนใจตอการผลตอาหารเพอบรโภคในครวเรอนนอยลง การยายถนเพอหางานท าในชมชนเมองเพมขน ปจจบนเศรษฐกจทางการเกษตรถดถอยลงเนองจากพนทขาดความอดม

21

สมบรณ ประสบปญหาภยธรรมชาต ผลตผลผลตไดบางฤดเทานน จงมผลท าใหมคนอพยพไปท างานนอกภาคเกษตรมากขน

2) การพฒนาระบบการคมนาคมขนสง จากอดตทมการคนนาคมขนสงทไมสะดวกสบาย โดยการเดนทางตดตอกบชมชนภายนอกหมบานสวนใหญจะเดนเทา ใชมา หรอเกวยนเปนพาหนะ การซอขายมนอย ผลตผลทางเกษตรทเปนอาหารทน าไปขายสวนใหญจะเปนขาว โดยหาบหรอบรรทกเกวยนไปขาย การน าสนคาอปโภคและบรโภคจากในเมองเขามาขายในหมบานมนอยมาก ไมมรานคาในหมบาน แตปจจบนการคมนาคมสะดวกมถนนตดตอระหวางหมบานใกลเคยงและในเมอง สวนใหญในหมบานจะมรถโดยสารประจ าทางประจ าหมบาน การตดตอกบชมชนภายนอกไดรบความสะดวก จากเหตผลดงกลาวขางตนท าใหมการขนสงผลผลตทเกษตรกรผลตไดหรอหาไดเขาไปขายในเมอง และมการซออาหารจากเมองมาบรโภคนอกจากนยงมรถเรน าอาหารเขามาขายถงบาน ท าใหคนหนไปพงแหลงอาหารทมาจากการซอขายเพมขน

นอกจากนส านกมาตรฐานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (2554) ไดกลาววาการพฒนาประเทศในชวงเวลาทผานมาภาคเกษตรมบทบาทส าคญตอการเตบโตทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ทงในมตของการผลตทสามารถพงพาตนเองดานอาหารและเปนแหลงสรางรายไดใหแกครวเรอนภาคเกษตร รวมถงในมตการพฒนาสแหลงการผลตพลงงานทดแทนทส าคญของประเทศ เนองจากภาคเกษตรเปนฐานการผลตทมทรพยากรในดานทตงทางภมประเทศและภมอากาศเหมาะสมและภมปญญาดานการผลตการประยกตดดแปลงและวฒนธรรมอาหารทเขมแขงและหลากหลาย รวมทงเปนประเทศผผลตอาหารสงออกทส าคญรายใหญของโลก ซงสถานการณการพฒนาของภาคเกษตรตลอดชวงทผานมาท าใหเกดการเปลยนแปลงของความมนคงทางอาหารสรปได 5 ปจจย ไดแก

1. บทบาทภาคเกษตรเรมลดลง

ในป พ.ศ. 2553 มพนททางการเกษตรรอยละ 40 ของพนททงประเทศซงประกอบดวยเกษตรกรรายยอยทผลตเพอพงพาตนเอง เกษตรกรทผลตเชงพาณชยและเกษตรกรทแปรรปผลตผลเกษตร เพอสรางมลคาเพม โดยสามารถท าการผลตสนคาเกษตรและอาหารทงพช ปศสตว และประมง คดเปนรอยละ 8.3 ของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ลดลงจากรอยละ 9.0 ในป พ.ศ. 2549

2. ความเขมแขงของภาคเกษตรไทยมแนวโนมลดลง

ประสทธภาพการผลตโดยเฉลยในบางสนคาทยงคงต าหากเปรยบเทยบกบประเทศเพอนบานเนองจากภาคเกษตรไมสามารถเรงพฒนาประสทธภาพการผลตใหทนตอสภาพการแขงขนในตลาดโลกททวความรนแรงมากขน โดยมสาเหตมาจากปจจยหลายประการ เชน พนทขาดความอดมสมบรณ ขาดแคลนแหลงน าเพอการเกษตร ผลผลตเฉลยตอไรในบางพนทไมสงเทาทควร และมคณภาพผลผลตไมสม าเสมอ เกษตรกรสวนใหญพงพาปจจยการผลตจากภายนอกโดยเฉพาะปยเคมและสารก าจดศตรพช ท าใหตนทนการผลตสง และผลตพชเชงเดยวเปนหลก เปนตน

22 3. การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยเฉพาะอยางยงการเปลยนแปลงในเรองของปรมาณและการกระจายตวของน าฝน ระดบอณหภมเฉลยทมแนวโนมสงขน รวมทงการเปลยนแปลงในเชงฤดกาลตางๆ จะสงผลกระทบโดยตรงตอการผลตสนคาส าคญทมบทบาทอยางมากตอความมนคงอาหารและพลงงานของประเทศ

4. การขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร

ผลกระทบจากการทประเทศเขาสสงคมผสงอาย 50 ปขนไปซงมแนวโนมเพมขนท าใหคนในวยท างานนอยลง ประกอบกบจ านวนแรงงานภาคเกษตรลดลงสงผลตอการขาดแคลนแรงงานในภาคเกษตรและศกยภาพภาคเกษตรในอนาคต ในขณะทความตองการอาหารทงภายในประเทศและของโลกมแนวโนมเพมขนอยางรวดเรวอนเกดจากจ านวนประชากรทเพมขนสงผลตอความมนคงอาหารในอนาคต

5. ความตองการพชพลงงานเพมขน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สถานการณราคาน ามนในตลาดโลกทปรบตวสงขนและผนผวนอยางมาก ประกอบกบความตองการใชพลงงานมแนวโนมเพมสงขนตามการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ สงผลใหหลายประเทศในโลกรวมทงประเทศไทยมนโยบายพฒนาและสงเสรมการใชพลงงานทดแทนจากพชแทนการใชพลงงานจากเชอเพลงฟอสซลมากขน ท าใหมความตองการพชทสามารถน าไปผลตพลงงานเพมขน เชน มนส าปะหลง ออย ปาลมน ามน เปนตน และมการเปลยนแปลงรปแบบการใชประโยชนผลผลตการเกษตรจากการปลกเพอเปนพชอาหารมาเปนพชพลงงานมากขน ซงสามารถกอใหเกดผลกระทบตอปรมาณผลผลตอาหารรวมทงความมนคงอาหารของประเทศและการสงออกได

มลนธชววถ (2555) ไดรวบรวมปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงความมนคงทางอาหารไวทงหมด 7 ปจจย ซงบางปจจยมความคลายคลงกบปจจยของส านกมาตรฐานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (2554) ดงน

1. การเปลยนแปลงของภมอากาศโลกทมผลกระทบตอการผลตอาหาร

การเปลยนแปลงภมอากาศโลก จะมผลกระทบในเชงลบตอการผลตอาหารของโลกดวย โดยเฉพาะการเกดภาวะโลกรอนจากกาซเรอนกระจก ทมการปลดปลอยออกมาจากภาคอตสาหกรรมและภาคบรการ โดยภาวะโลกรอนจะท าใหผลผลตเฉลยตอไรลดลง เชน จากรายงานผลการศกษาวจยของสถาบนวจยขาวนานาชาต (IRRI) พบวาหากอณหภมของโลกรอนสงขนโดยเฉลย 1 องศาเซลเซยส ผลผลตขาวกจะลดลงถง 90 กโลกรมตอไร เปนตน ส าหรบพชอาหารอนๆ กคงไดรบผลกระทบเชนเดยวกน การเปลยนแปลงภมอากาศโลกยงกอใหเกดภยธรรมชาตหลายอยาง เชน น าทวม ภยแลงเปนตน ซงนบวนจะมความถและรนแรงมากขน สงผลกระทบตอการผลตทางเกษตรเปนอยางมาก

23 2. ผลกระทบจากการเปดเสรการคาและความตกลงระหวางประเทศตอระบบอาหาร

จากขอตกลงเขตการคาเสร ภายใตขอตกลงเขตการคาเสรทเกดขนมากมายในขณะน การแขงขนทางการคากสงขน ประเทศทผลตสนคาไดถกกวา คณภาพดกวา กจะไดเปรยบเพราะสามารถสงไปขายยงตางประเทศไดอยางเสรมากขน กรณของประเทศไทยถามการน าเขาสนคาอาหารจากตางประเทศปรมาณมากกจะมาแขงขนกบผผลตในประเทศ หากสไมไดกอาจตองเลกผลต ท าใหประเทศตองสญเสยความมนคงทางอาหารได เชน กรณขาวของประเทศเพอนบานทมตนทนถกกวาไทย แมวาคณภาพจะสประเทศไทยไมได แตผบรโภคอาจยอมเลอกซอของทถกกวา การเปดเสรการลงทนมกจะมาพรอมกบขอตกลงเขตการคาเสร ถาหากเปดการลงทนเสรอยางเตมทโดยไมมเงอนไข ท าใหตางประเทศอาจมาลงทนซอหรอเชาทดนในระยะยาว เพอผลตอาหารแลวสงกลบไปยงประเทศผเปนเจาของทนเพอความมนคงทางอาหารของตนเอง หรอสงไปขายยงประเทศทสามเพอหารายไดเขาประเทศของตนเอง อาจท าใหประเทศไทยซงเปนเจาของทดนสญเสยความมนคงทางอาหารได เปนตน

3. ความเสอมโทรมของฐานทรพยากรอาหาร

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสม ซงปจจบนมแนวโนมท จะเกดขนทกประเทศทมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจสง รวมทงประเทศไทยทน าเอาพนทการเกษตร โดยเฉพาะพนทนาไปท าประโยชนอยางอน เชน การท าอตสาหกรรมหรอการพาณชย ทอยอาศย ปลกพชอนทไมใชอาหาร เปนตน ท าใหผลผลตพชอาหารโดยรวมลดนอยลงได

4. โรค แมลงศตรพช และโรคระบาดสตว

การเกดโรคระบาดทงในสตวหรอพชยอมท าความสญเสยตอผลผลต ซงจะเหนไดจากตวอยาง เชน เกดการระบาดของเพลยกระโดดสน าตาลในนาขาว เกดการระบาดของเพลยสชมพในมนส าปะหลง เกดการระบาดของไขหวดนกในสตวปก เปนตน ซงสายพนธทตานทานโรคกอาจจะไมสามารถตานทานไดในระยะยาวเพราะเชอโรคกมการพฒนาตนเองเชนเดยวกน

5. ราคาของพลงงาน

ในชวงทผานมาราคาเชอเพลงจากฟอสซลมราคาสงขน ความตองการพชทดแทนพลงงานกจะสงขนดวย ท าใหพชทเปนอาหารถกน ามาผลตเปนพลงงาน ซงสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารได หากไมมมาตรการควบคมหรอก าหนดนโยบายทดใหอยในระดบทเหมาะสมระหวางการผลตพชเพอเปนอาหารรวมทงสตวและพชเพอพลงงาน จะท าใหเกดภาวะความไมมนคงทางอาหารได

24 6. การพฒนาเทคโนโลย

ปจจบนทดนในการผลตพชอาหารมจ ากดและมแนวโนมลดลงทกป หากไมมการพฒนาพนธพชและเทคโนโลยทสามารถเพมผลผลตเฉลยตอไร ในอนาคตกจะสงผลกระทบตอความม นคงทางอาหารได เพราะความตองการอาหารมเพมมากขนทกปเนองจากการเพมขนของประชากร ดงนนการลงทนเพอการวจยและพฒนาจงมความจ าเปนอยางยง แตการลงทนในงานวจยและพฒนาดานการเกษตรของไทยทผานมายงมนอย

7. ผลตอบแทนตอเกษตรกรผผลต

เกษตรกรผผลตมรายไดทผลตพชอาหารไมคมกบการลงทนหรอมผลตอบแทนสทธตอไรนอยกวาการผลตอยางอนหรอนอยกวาการประกอบอาชพอน เกษตรกรกจะเปลยนจากการปลกพชอาหารไปปลกพชชนดอนหรอท ากจกรรมอนทใหผลตอบแทนสทธสงกวา ดงนนภาครฐจงตองเขาไปดแลเรองรายไดของเกษตรกร เชน รฐบาลญปนในอดตไดพยายามทกวถทางทจะผลตขาวใหเพยงพอตอการบรโภคในประเทศ โดยใหการสนบสนนเกษตรกรทกรปแบบ แมวาจะใชเงนจ านวนมากเพอความมนคงทางอาหารของประเทศ ซงปจจบนญปนผลตขาวไดเกนความตองการของประเทศจากท เคยผลตไมเพยงพอในอดต เปนตน

จะเหนไดวาการพฒนาประเทศในอดตในดานการผลตอาหาร ถงแมภาคเกษตรจะมบทบาทส าคญท ง ในแงของการผลต แตผลผลตทางการเกษตรกลบมแนวโนมลดลง เน องจากทรพยากรธรรมชาตซงเปนฐานการผลตทส าคญมความเสอมโทรมและถกใชไปเปนจ านวนมาก และผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทรนแรงเพมมากขน ปจจยตางๆ เหลาน เปนสวนหนงทท าใหเกดความไมมนคงทางอาหาร ดงนนการวจยจงควรสรางความมนคงทางอาหารใหเกดขนกบประเทศ ควรเรมตนตงแตระดบครวเรอนและชมชนใหตระหนกถงความมนคงทางอาหารและชวยกนหาแนวทางเพอใหชมชนเกดความมนคงทางอาหารทยงยน เพอน าไปสความมนคงทางอาหารของประเทศตอไป

จากการทบทวนเอกสารขางตนผวจยสามารถแบงปจจยทมความเกยวของกบการเปลยนแปลงความมนคงทางอาหารไดเปน 2 ปจจยหลก คอ ปจจยการเปลยนแปลงทางกายภาพและชวภาพ และปจจยการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมเพอใหงายตอการเขาใจ แสดงดงตาราง ท 2-1

25

ตารางท 2-1 สรปปจจยการเปลยนแปลงทเกยวของกบความมนคงทางอาหาร

ปจจยการเปลยนแปลง สาเหต ผลกระทบ

ดานทางกายภาพและชวภาพ

1. ความเสอมโทรมของทรพยากรอาหาร

- การตดไมท าลายปา - การใชประโยชนทดนไมเหมาะสม เชน เปลยนพนทเกษตรเปนพนทอตสาหกรรม เปนตน - การใชเครองมอท าลายทรพยากรอาหารเพอใหไดผลผลตทมาก - การใชสารเคมจากภาคเกษตรไหลลงสแหลงน าธรรมชาต

- ทรพยากรอาหารลดลง - อาหารตามธรรมชาตหายากขน - ผลผลตพชอาหารทางการเกษตรลดลง - สตวน าลดลง

2. เกดโรคระบาดทงพชและสตว - แมลงศตรพชท าลายผลผลตทางการเกษตร

- สายพนธทเคยตานทานโรคไมสามารถตานทานไดในระยะยาว เนองจากเชอโรคไดมการพฒนาขนดวย

3. การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ

- อณหภม โลกส งขนท า ใหฤดกาลเปลยนแปลง ฝนไมตกตามฤดกาล

- ผลผลตทางการเกษตรลดลง

ดานเศรษฐกจและสงคม

1. การขาดแคลนแรงงานภาคการเกษตร

- การท างานในภาคการเกษตรมรายไดนอย - วยท างานนอยลง เนองจากประชากรสวนใหญเขาสวยผสงอายเพมขน

- คนอพยพไปท างานนอกภาคการเกษตร

2. ผลผลตของการเกษตรจากชมชนถกสงตอไปยงชมชนอนๆ

- การคมนาคมทสะดวกขน

- คนหนไปพงแหลงอาหารทมาจากการซอขายเพมขน

3. การเปดตลาดเสรกบตางประ เทศ

- การแขงขนทางการคา

- ประเทศทพฒนาแลว มาเชาทดนในประเทศไทย เพอผลตอาหารสงกลบไปยงประเทศเดม ท าใหประเทศไทยอาจเกดความไมมนคงทางอาหาร

4. บทบาทภาคเกษตรเรมลดลง - พนทขาดความอดมสมบรณ ท าใหคณภาพผลผลตไมสม าเสมอ เกษตรกรพงสารเคมเพมขน

- เกษตรกรท าการผลตลดลง เนอง จากตนทนเพมขน และผลผลตไดราคาต า

5. การพฒนาเทคโนโลย - ความตองการในการบรโภคเพมขนแตผลผลตไมเพยงพอ - ราคาน ามนปรบตวสงขนท าใหความตองการพชพลงงานทดแทนมมากขน

- เกดการตดตอพนธกรรม เพอใหไดผลผลตทมากขน - เกษตรกรหนมาปลกพชพลงงานแทนพชอาหารท าใหพนทปลกพชอาหารลดลง

ทมา : เครอวลย หตานวตร (2533) และมลนธชววถ (2555) น ามาสรปโดยผวจย

26

2.5 งานวจยทเกยวของ

งานวจยดานความมนคงทางอาหาร มทงงานภายในประเทศและงานตางประเทศ จากการศกษาพบวางานวจยทง 2 กลม มความคลายคลงกนในเรองของพนทการศกษา ซงโดยสวนใหญจะศกษาในพนทชนบทของประเทศก าลงพฒนา เนองจากประเทศทก าลงพฒนาเปนแหลงผลตอาหารทส าคญหลอเลยงคนในประเทศและสงตอไปยงประเทศทพฒนาแลว ส าหรบงานวจยในตางประเทศสวนใหญผผลตหรอเกษตรกรจะผลตพชทใหพลงงานมากกวาพชอาหาร ถอไดวาเปนความเสยงทอาจท าใหเกดความไมมนคงทางอาหารได สวนงานวจยในประเทศพบวาแหลงอาหารตามธรรมชาตลดลง และมการปลกพชทใหพลงงานเพมขนคลายกบตางประเทศ และความแตกตางระหวางงานวจยทง 2 กลม คอ งานวจยในประเทศจะเนนศกษาในดานของการมอย การเขาถง การจดการ และการใชประโยชนจากอาหาร แตงานของตางประเทศจะเนนศกษาในดานของการจดการและการใชประโยชนดานคณคาทางโภชนาการทไดรบเปนหลก ส าหรบรายละเอยดของงานวจยทเกยวของมดงตอไปน

2.5.1 งานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหารภายในประเทศ

งานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหารสวนใหญเปนการศกษาในชมชนชนบททมทรพยากรธรรมชาต จากการศกษาพบวาความมนคงทางอาหารสวนใหญไดมาจากการพงพาแหลงอาหารธรรมชาตเปนส าคญ รองลงมาคอแหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขายแลกเปลยน แตในปจจบนแหลงอาหารธรรมชาตไดลดลง จงท าใหชมชนหนมาจดการกบทรพยากรธรรมชาตเพอใหมแหลงอาหารเพมขน จากการทบทวนงานวจยดานความมนคงทางอาหารสวนใหญ พบวาสามารถแบงกลมประเดนในการศกษาได 4 ประเดน คอ การมอยของอาหาร การเขาถงอาหาร การจดการอาหารและแหลงอาหาร และการใชประโยชนอาหาร ซงผวจยไดสรปงานวจยตางๆ โดยมรายละเอยดดงน

ประเดนท 1 การมอยของอาหาร มทงงานวจยทศกษาเฉพาะประเดนนเพยงประเดนเดยว และงานวจยทศกษาประเดนนรวมกบประเดนอนๆ โดยงานวจยทศกษาประเดนเดยว ไดแก งานวจยขององคณา มหายศนนท (2542) ศกษาความหลากหลายทางพชอาหารและการใชประโยชนของชาวลวะในจงหวดนาน โดยเลอกศกษาชมชนเดยวกนเปนระยะเวลา 1 ป ใชวธการทบทวนขอมลทตยภมจากเอกสารตางๆ และมการสมภาษณชาวบานแบบเจาะลก สนทนากลมยอย การสงเกตการณอยางมสวนรวมในกจกรรมการด าเนนชวตชาวลวะ รวมถงการสงเกตการณอยางไมมสวนรวม โดยการส ารวจสภาพหมบาน ความเปนอย รวมทงพฤตกรรมการบรโภคของชาวลวะ โดยพบวาแหลงอาหารของชมชนม 3 แหลง คอ ปา ไรหมนเวยน และสวนครว โดยชมชนมอาหารกนอยางเพยงพอและมการพงพาอาหารจากภายนอกหมบานนอยมาก เนองจากปจจยภายในชมชนมสวนชวยใหชาวบานมอาหารกนอยางเพยงพอ คอ ปจจยทางกายภาพทมความอดมสมบรณของของปา เปนแหลงความหลากหลายทางชวภาพ ปจจยทางเศรษฐกจคอการผลตทท าไรหมนเวยน ไมใชสารเคม ชมชนจงมอาหารทปลอดภยและหลากหลาย ปจจยทางสงคมและวฒนธรรมคอกจกรรมการอนรกษพนธพชในชมชน เชน การ ไหวผ พธตาลโสลด พธกนดอกแดง การท าขวญขาว เปนตน ปจจยดงกลาวลวนสงผลใหชมชนมแหลงอาหารทเพยงพอและตลอดป

27 งานวจยของน าออย ภคดวงศ และคณะ (2543) ศกษาระบบความมนคงทางอาหารของ

ชมชน 4 ภาค ไดแก ภาคกลาง อ าเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร ภาคใต อ าเภอเทพา จงหวดสงขลา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อ าเภอกระนวน จงหวดขอนแกน และภาคเหนอ อ า เภอเมอง จงหวดนาน โดยใชการสมภาษณผน าชมชนเกยวกบการผลตอาหารของชมชนและส ารวจรานคาในชมชน ผลการส ารวจพบวาระบบอาหารในชมชนทง 4 พนทศกษา มาจากแหลงอาหารธรรมชาต พบวา ความหลากหลายชนดของอาหาร เชน ปลาน าจด เนอสตวอนๆ พชผก ผลไม เปนต น มแนวโนมลดลงท าใหภาวะโภชนาการลดลงดวย แหลงอาหารผลตเอง พบวา สวนใหญมกจะผลตอาหารทบรโภคเปนประจ า เชน ขาว เนอสตว ไข พชผก ผลไม เปนตน และแหลงอาหารซอขาย พบวา มทงภายในและภายนอกชมชน ซงแหลงอาหารซอขายทชมชนพงพามากทสด คอ ร านคาในชมชนเนองจากมอาหารทกชนดจ าหนาย

งานวจยของรชดา มหาวรวฒน (2548) เปนศกษาแหลงอาหารธรรมชาตเพยงอยางเดยว ไมไดมแหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย เนองจากขอบเขตงานวจยเพอตองการศกษาการบรโภคอาหารธรรมชาตของหมบานวงน าเขยว ต าบลอดมทรพย อ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา เกบขอมลโดยการสมภาษณกงโครงสราง การสมภาษณผใหขอมลหลก การสนทนากลมยอย การสงเกตการณอยางมสวนรวม และการท าแผนทอยางมสวนรวม วเคราะหขอมลโดยใชคารอยละ และการวเคราะหเชงพรรณนา สมภาษณจากผประกอบการอาหารและผหาอาหารในครวเรอนจ านวน 68 ครวเรอน โดยการประเมนชมชนแบบเรงดวน (RRA) พบวาสามารถเกบหาอาหารตามธรรมชาตไดจากพนทหวไรปลายนา ปา และแหลงน ารอบๆ หมบาน ไดแก เหดทกนไดม 23 ชนด พชผก 30 ชนด สตว 15 ชนด สตวครงบกครงน า 2 ชนด และแมลงทกนได 2 ชนด รวมทงหมด 72 ชนด

งานวจยของสรชย รกษาชาต (2545) ศกษาเรองความมนคงทางอาหารในระดบครวเรอนของคนชายขอบ รปแบบการบรโภคและแหลงทมาของอาหารของครวเรอนกะเหรยง หมบานบองต ต าบลบองต อ าเภอไทรโยค จงหวดกาญจนบร พบวาครวเรอนกะเหรยงสวนใหญเปนเกษตรกรและมฐานะยากจน อดตเคยท าการเกษตรแบบไรหมนเวยน แตเมอมนโยบายพฒนาและแกไขปญหาชมชนบนพนทสงดวยการสงเสรมปลกพชเศรษฐกจ ท าใหวถชวตชาวกะเหรยงเปลยนไปจากเดมทเคยปลกขาวไรเปนหลกและปลกพชผกเสรมในไรขาว แตในปจจบนชาวกะเหรยงหนมาปลกขาวโพดซงเปนพชเศรษฐกจเปนหลก จงท าใหพชอาหารในชมชนมจ านวนลดลง จากการศกษาพบแหลงอาหาร 4 แหลง คอ แหลงธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง แหลงอาหารซอขาย และแหลงอาหารแจกจาย ซงจากการส ารวจพบวาครวเรอนกะเหรยงพงพงแหลงอาหารซอขายมากทสด

อถพงศ ปนทองพนธ (2557) ศกษาการสรางสวนสวยกนได เพอเสรมสรางความมนคงทางอาหาร กรณศกษาชมชนซอยบอนไก-ทายาง ต าบลคอหงส อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา พบวา ชมชนมการเขาถงแหลงอาหาร 2 แหลง คอ แหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขายแลกเปลยนทงหมด 170 ชนด โดยชมชนสามารถผลตเองไดทงหมด 51 ชนด และพงพาแหลงซอขาย 119 ชนด สวนแหลงอาหารธรรมชาตไมสามารถเขาถงได เนองจากบรบทของชมชนเปนชมชนเมองทไมมแหลงอาหารธรรมชาตทสามารถเขาถงได จงท าใหคนในชมชนตองพงพาแหลงอาหารซอขายและแหลง

28

อาหารผลตเอง ซงแหลงอาหารผลตเองนนเปนเพยงการผลตในพนทจ ากดของชมชนเมองไมเกน 2x2 ตารางเมตร จงท าใหผลผลตทไดอาจจะไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภคทงหมด แตกเปนการชวยเสรมสรางความมนคงทางอาหารได โดยการลดการพงพาแหลงซอขายและเปนการลดรายจายของครวเรอนไดอกทางหนง

ส าหรบงานวจยทศกษาประเดนนรวมกบประเดนอน คอ งานวจยของวรรณธภา จนทรกลม (2549) และสธาน มะลพนธ (2552) ไดศกษาประเดนการมอย ประเดนการเขาถงอาหาร และประเดนการใชประโยชนเขามาเกยวของ แตในทนจะกลาวถงผลการศกษาเฉพาะประเดนการมอยเทานน โดยงานวจยของงานวจยของวรรณธภา จนทรกลม (2549) ศกษาเรองพฤกษศาสตรพนบานกบความมนคงทางดานอาหารของชมชนเผามเซอ บานใหมพฒนา อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม โดยรายงานผลการมอยของอาหารในชมชนเผามเซอ มทงหมด 3 แหลง คอแหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย โดยครวเรอนชาวมเซอมการใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาตทกครวเรอน รองลงมาคอแหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย ตามล าดบ ซงมอยของแหลงอาหารธรรมชาตมการใชประโยชนเพอบรโภคและจ าหนาย และถอเปนแหลงอาหารทส าคญทสดของคนในชมชน และงานวจยของสธาน มะลพนธ (2552) ท าการศกษาเรองความมนคงทางอาหารของชาวลวะบานปาก า อ าเภอบอเกลอ จงหวดนาน โดยพบวาการมอยของอาหารในชมชนมทงหมด 5 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง แหลงอาหารซอขาย แหลงอาหารทไดแลกเปลยน และแหลงอาหารทไดจากการบรจาค โดยคนในชมชนมการพงพาแหลงอาหารซอขายมากทสดแตมการพงพาเพยงแคการบรโภคเทานน ไมสามารถน ามาจ าหนายไดเนองจากเปนขอหามของชมชน จงคนในชมชนไมคอยมรายไดพอทจะซออาหารจากแหลงซอขาย

จากงานวจยทง 7 งานวจยทกลาวมาขางตน ผวจยพบวาแหลงอาหารของชมชนทงหมดแบงไดเปน 5 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง แหลงอาหารซอขาย แหลงอาหารแลกเปลยนหรอแจกจาย และแหลงอาหารบรจาค ซงพนททศกษาในแตละงานมกอยใกลแหลงทรพยากรปาไม เหนไดจากงานวจยขององคณา มหายศนนท (2542) รชดา มหาวรวฒน (2548) วรรณธภา จนทรกลม (2549) และสธาน มะลพนธ (2552) ชาวบานในชนบทสามารถหาอาหารไดจากธรรมชาต คอ แหลงน า ปาไม และอาหารทผลตขนเอง โดยสวนใหญชาวบานจะไดอาหารจากปามาบรโภคเปนสวนใหญ และพบวาอาหารจากปามความหลากหลายและมคณคาทางโภชนาการดวย ซงชมชนเหลานไมจ าเปนตองพงแหลงอาหารซอขาย เพราะมอาหารทเพยงพอตอความตองการและไดรบคณคาทางโภชนาการทครบถวน อกทงแหลงอาหารธรรมชาตเหลานยงถอไดวามความมนคงทางอาหารทชาวบานสามารถพงพงไดตลอดทงป แตกตองมการจดการแหลงอาหาร เพอใหมแหลงอาหารคงอยตลอดไป แตกตางจากงานวจยของน าออย ภคดวงศ และคณะ (2543) สรชย รกษาชาต (2545) และอถพงศ ปนทองพนธ (2557) ทพบวาแหลงอาหารของชมชนสวนใหญไดมาจากแหลงซอขาย โดยเฉพาะงานของสรชยทศกษาในชาวบานชนบท แตไมคอยมแหลงอาหารธรรมชาตใหพงพง และชาวบานสวนใหญกไดท าการเกษตรเชงพาณชยเปนหลก ท าใหไมมความหลากหลายของชนดอาหาร ชาวบานจงจ าเปนตองพงแหลงอาหารจากการซอขาย ซงถอไดวามความเสยงตอการเกดความไมมนคงทางอาหาร เนองจากหากแหลงซอขายไมมอาหาร ชาวบานกไมสามารถพงแหลงอาหารอนได

29

ท าใหเกดความไมมนคงทางอาหารในทสดซงจากการทบทวนเอกสารท าใหพบวายงไมมงานใดไดท าการศกษาในพนทแถบชายฝงทะเล

ประเดนท 2 การเขาถงอาหาร จากงานวจยขางตนในประเดนดานของการมอยของแหลงอาหารมความเชอมโยงตอมายงประเดนดานเขาถงแหลงอาหาร เนองจากแหลงอาหารธรรมชาตตองอาศยปจจยดานการเขาถงเปนตวส าคญเพอใหไดมาซงอาหาร จากงานวจยของสรชย รกษาชาต (2545) ไดท าการศกษาทงประเดนการมอยของแหลงอาหารและประเดนการเขาถงแหลงอาหาร ดงทไดกลาวไวขางตน สวนงานวจยทศกษาการเขาถงอาหารเพยงประเดนเดยว คอ งานวจยของวนย สมประสงค และคณะ (2550) สวนงานวจยของสธาน มะลพนธ (2552) และงานวจยของวรรณธภา จนทรกลม (2549) ไดท าการศกษาทงประเดนการมอยของแหลงอาหารและประเดนการเขาถงแหลงอาหาร

วนย สมประสงค และคณะ (2550) ศกษาเรองพชอาหารทบรโภคในชวตประจ าวนของชมชนกะเหรยงบานสะเนพอง ต าบลไลโว อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร พบวา พชอาหารของชมชนมทงหมด 22 ชนด ท าการศกษาใน 2 ฤด คอ ฤดฝนและฤดแลง จ าแนกได 3 ประเภท คอ เหดและรา พชผก และผลไม โดยพชอาหารสวนใหญมการใชประโยชนจากสวนยอดของใบมากทสด นอกจากนยงพบวาระยะทางมผลตอการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต โดยคนในชมชนจะหาอาหารในแหลงอาหารธรรมชาตในระยะทางไมเกน 5 กโลเมตร เนองจากใชเวลาไมนานและเปนพชอาหารทบรโภคเปนประจ า หากไกลวา 5 กโลเมตรจะไมนยมเขาถงเนองจากตองระยะเวลาในการเขาถงนาน

ธาน มะลพนธ (2552) ศกษาเรองความมนคงทางอาหารของชาวลวะบานปาก า อ าเภอบอเกลอ จงหวดนาน โดยประเดนการเขาถงแหลงอาหาร พบวา ปจจยทสงผลตอการเขาถงแหลงอาหาร ไดแก ระยะทางและระยะเวลา เปนส าคญ นอกจากนยงพบวาอายและจ านวนสมาชกในครอบครวสงผลตอการเขาถงอาหาร นอกจากนยงมการวเคราะหระดบความสามารถในการเขาถงโดยการวเคราะหการผนแปร (ANOVA) พบวาชวงอาย 36-45 ป สามารถเขาถงทรพยากรอาหารเพอน ามาบรโภคไดมากทสด และจ านวนครวเรอนทมสมาชก 6-10 คน เพราะขนาดครวเรอนมสดสวนสมดลกบอาหารทหามาไดในแตละวน จะสามารถเขาถงแหลงอาหารไดอยางสมดลกบความตองการในการบรโภคมากทสด สวนเพศ การศกษา จ านวนแรงงาน และรายได ไมสงผลตอการเขาถงแหลงอาหาร เนองจากทงเพศชายเปนผหาอาหารสวนเพศหญงเปนผน าอาหารมาใชประโยชนในการบรโภค จงท าใหทงสองเพศมโอกาสเขาถงอาหารเพอบรโภคไดเชนเดยวกน สวนการศกษา จ านวนแรงงาน รายได จากการศกษาชาวบานสวนใหญไมมรายได แตกลบมอาหารทเพยงพอกบความตองการในการบรโภค เนองจากชาวบานสวนใหญพงพงแหลงอาหารธรรมชาตในการบรโภค ไมไดพงพงแหลงซอขาย และการเขาถงทรพยากรอาหารดวยการแลกเปลยนและรบบรจาคพบวามคอนขางนอย ประกอบกบภายในชมชนมขอหามไมใหบรโภคอาหารทไดมาจากภายนอกโดยเฉพาะในกลมผสงอาย หมอฮต (เปนผน าและผดแลชาวบาน) คนถอกรรม (คนทอยในชวงถอศลจากการท าผดกฎ) และคนทอง ท าใหปจจยดงกลาวไมมผลตอการเขาถงแหลงอาหาร และในการประเมนระดบความสามารถในการเขาถงทรพยากรอยในระดบสง แสดงวาชมชนมความมนคงทางอาหาร

30 งานวจยของวรรณธภา จนทรกลม (2549) จากการศกษาพฤกษศาสตรพนบานกบความ

มนคงทางอาหารของชมชนเผามเซอ บานใหมพฒนา อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม โดยเดนส ารวจโดยใชระบบสารสนเทศเชงภมศาสตร (GIS) เพอวางแปลงส ารวจพชอาหาร และการประเมนชมชนแบบเรงดวน (RRA) รวมกบการใชแบบบนทกขอมลการส ารวจปา พบวาชาวมเซอสวนใหญประกอบอาชพเกบหาของปาเปนหลก ซงปจจยส าคญทมผลตอการเขาถงอาหาร คอ ระยะทางจากชมชนไปยงแหลงอาหาร อยในรศม 2 - 6 ก.ม. ซงไมไกลจากหมบาน ท าใหการเขาถงเปนไปไดงาย แตปจจยทท าใหปรมาณแตกตางกน คอ ความสามารถและเวลาวางของแตละครวเรอน ซงมการแบงชวงเวลาการเกบหาเปน 2 ลกษณะ คอ เกบไดตลอดและเกบไดเฉพาะฤดกาล พชอาหารปาและพชสมนไพรทชาวบานเกบหายงสรางรายไดทางเศรษฐกจใหแกชาวบานและยงประหยดคาใชจายภายในครวเรอน นอกจากนยงพบวาพชอาหารปาดงกลาวใหพลงงานโดยเฉลยคนละประมาณ 5,485.80 กโลแคลอร/คน/ป ถอไดวาคนในชมชนไดรบสารอาหารทมคณคาทางโภชนาการครบถวน

จากการศกษาในประเดนการเขาถงแหลงอาหารสวนใหญมการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตเปนหลก ซงการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตจะตองอาศยปจจยตางๆ ในการเขาถง เชน ระยะทาง ระยะเวลา เพศ อาย จ านวนครวเรอน การศกษา จ านวนแรงงาน รายได เปนตน โดยปจจยทส าคญตอการเขาถงแหลงอาหารมากทสด คอ ระยะทาง และระยะเวลา เนองจากขอจ ากดของการเขาถงแหลงอาหารโดยสวนมากชาวบานจะค านงถงการเดนทางทมระยะใกลและใชเวลาไมนานในเกบหาอาหาร สวนปจจยดานอนๆ เชน เพศ อาย จ านวนครวเรอน การศกษา จ านวนแรงงาน รายได เปนตน อาจสงผลหรอไมสงผลตอการเขาถงขนอยกบบรบทของชมชนนนๆ

ประเดนท 3 การจดการอาหารและแหลงอาหาร งานวจยทเกยวของ ไดแก งานวจยของไพรนทร เสาะสาย (2536) วเศษ สจนพรหม (2541) สรพรรณ ทองปสโน (2548) มนชยา มรรคอนนตโชต (2549) อนรกษ ปนทอง (2549) เฉลมชนม บญเกยรตสกล (2550) อทมพร หลอดโค (2552) นนทกา เครออนทร (2553) ปราโมทย แกววงศศร (2550) และของปราโมทย แกววงศศร (2554) โดยงานวจยของไพรนทร เสาะสาย (2536) ศกษาเรองปาทามชมชนกดเปงกบความมนคงทางอาหารของชมชน พบวา ปาทามกดเปงมความหลากหลายทางระบบนเวศทงสงคมพชและสงคมสตว เนองจากปาทามกดเปงตงอยรมฝงซายแมน ามลเปนพนทชมน าประเภทหนงซงเปนทลมต าอยรมฝงน า มน าทวมในชวงฤดฝนเปนระยะเวลาหลายเดอน จงท าใหมการศกษาพชและสตวในพนทปาทามกดเปงทงหมด 392 ชนด คดเปนมลคาเทากบ 1,335,560 บาทตอป ซงถอไดวามความหลากหลายและมมลคา นอกจากนยงพบวามการจดการปาทามชมชนกดเปงของชมชนโดยการออกกฎระเบยบทชมชนรวมกนตงขนและรวมกนปฏบต จนท าใหปาทามมความอดมสมบรณกอใหเกดแหลงอาหารทส าคญของชมชน

งานวจยของวเศษ สจนพรหม (2541) ศกษาเรองความมนคงทางอาหารทไดจากปาชมชนบานทงยาว พบวา ชาวบานมการพงพาแหลงอาหารธรรมชาตทงหมด 73 ชนด นอกจากนชมชนยงมความสามารถในการจดการอาหารในชมชนใหเพยงพอไดตลอดป โดยใชภมปญญาและองคความรทมอยในชมชนชวยกนจดการแหลงอาหารทชมชนมอยและการจดการอาหารเพอน ามาบรโภคทงหมด วธการหาเหดตองรวาเหดมกชนด ชนดไหนบรโภคไดและชนดไหนบรโภคไมได ซงผหญงในชมชนบางคนมความรสกสมผสอากาศรอนอบอาว เหงอเหนยว ความรสกเหลานเปนเปนสญชาตญาณบอกถงวา

31

จะมเหนออกในไมชา หรอการประกอบอาหารตามฤดกาลสวนใหญมกเปนเพศหญงทมความรเรองการน าผลผลตจากปามาใชประโยชน เชน หนอไม พบมากในชวงฤดฝนจงมการน าหนอไมมาถนอมอาหารโดยการดอง เพอสามารถบรโภคไดตลอดทงป เปนตน

งานวจยของสรพรรณ ทองปสโน (2548) ไดศกษาการเขาถงกบการจดการ ศกษาเรองภมปญญาชมชนในการจดการทรพยากรปาไมในเขตอทยานแหงชาตเขาหลวง อ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช โดยใชวธการสอบถามชาวบานทอยในเขตอทยานแหงชาตเขาหลวงและชาวบานทเขามาใชประโยชนในเขตอทยานแหงชาตเขาหลวง พบวาการจ าแนกปาของชาวบานในเขตอทยานแหงชาตเขาหลวงแบงออกเปน 3 สวน ไดแก ตนเขา กลางเขา และหวเขา โดยทบรเวณตนเขาชาวบานจะปลกไมผลแซมพนทปาโลง บรเวณกลางเขาชาวบานจะเกบไวเปนปาสวนรวม สวนปาหวเขาจดเปนปาศกดสทธ หามท ากจกรรมใดๆ และยงมภมปญญาในการท าเครองมอ การใชประโยชนจากพชในปาเพอใหมสขภาพทด ในสวนความเชอ พธกรรมในการดแลรกษาปา โดยเชอวามเทพเจาทสถตอยทกแหงจะท าอะไรตองขออนญาตและท าดวยความเคารพ จากความเชอดงกลาวกสงผลตอการจดการแหลงอาหารดวยวถด ารงชวตของชมชน

สวนงานวจยของมนชยา มรรคอนนตโชต (2549) ศกษาเรององคความรและประสบการณการจดการปาเพอใหไดอาหารธรรมชาตจากปาอยางยงยนของชมชนหวยไคร ต าบลเวยง อ าเภอเทง จงหวดเชยงราย โดยใชกระบวนการวจยเชงปฏบตแบบการมสวนรวม (PAR) ศกษาความเปนมาของชมชนและปาหวยไคร องคความรเกยวกบอาหารธรรมชาตจากปา ผลการศกษาพบวาการรกษาแหลงน าของชมชน มผลท าใหปาหวยไครมความอดมสมบรณและมศกยภาพในการผลตอาหารทหมนเวยนสลบผลดเปลยนตามฤดกาลได ทรพยากรธรรมชาตหลากหลายถง 296 ชนด นอกจากนชาวบานยงมความรเกยวกบการเกบเกยวผลผลตจากปาใหยงยนถง 25 วธ เชน ในกลมพชจะใชวธการเดดเอายอด ดอกหรอใบ การขดเอาหนอ ในกลมสตวและแมลงจะใชวธการใชแหวดก การตงลอ การสวมหนและการขด ในกลมเหดจะใชวธการเขยดนและการถอนเหด เปนตน และมการแปรรปอาหารไมนอยกวา 20 วธ ปาหวยไครยงท าใหชมชนมอาหารจากปาไวบรโภคเฉลย 2 มอตอวน ท าใหชมชนมระบบนเวศตามธรรมชาตทใหอาหารสม าเสมอตลอดป

อนรกษ ปนทอง (2549) ศกษาเรองพชอาหารพนเมองและแนวทางในการอนรกษพรรณพชพนทปาดงโตงโตน ต าบลสงเปลอย อ าเภอนามน จงหวดกาฬสนธ เปนการศกษาแบบมสวนรวมและการวจยเชงส ารวจ พบวาพชอาหารพนเมองมทงหมด 52 ชนด และยงมการสรางเปนบทเรยนทองถน ในการสงเสรมการเรยนรของนกเรยนในระดบชนมธยมศกษาปท 5 ท าใหผเรยนเกดการเรยนรและเกดจตส านกตอการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม นอกจากนผลสะทอนอกอยางทไดจากการจดการเรยนการสอน คอ การสรางความสมพนธระหวางภมปญญาทองถนกบเยาวชนในชมชน โดยมการถายทอดองคความรและภมปญญาทองถนสเยาวชน เพอใหเกดการแลกเปลยนประสบการณและองคความรทมในการจดการปาชมชน

เฉลมชนม บญเกยรตสกล (2550) ศกษาเรองภมปญญาทองถนกบการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพของอาหารธรรมชาตในปาเมยง บานปางมะโอ ต าบลแมนะ อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม เปนการศกษาวธคดและวธการปรบตวของชมชนในการอนรกษและ

32

ใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพของอาหารธรรมชาตในปาเมยง เมอระบบนเวศปาเมยงเปลยนแปลงไป ซงปาเมยงในงานวจยเปนปาผสมผสานระหวางปาธรรมชาตและการปลกตนชาและศกษาภมปญญาทองถนทมสวนในการปรบตวของชมชนในการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพของอาหารธรรมชาตในปา จากการศกษาพบวาชมชนมความรในเรองพชอาหารโดยเฉพาะกลมผหญง หรอกลมแมบานทมการสบทอดจากบรรพบรษในการน าพชอาหารมาประกอบเปนอาหาร ซงอาศยภมปญญาทองถนในการใชประโยชนพชอาหารปาในดานตางๆ อยางเชอมโยงกนทงบทบาทหนาท ทางดานประเพณ วฒนธรรมในการบรโภค ความเชอ ทสมพนธกบฤดกาลรวมทงระบบความสมพนธของนเวศปาเมยงอกดวย แตในปจจบนพบวามพนธพชหลายชนดทเรมลดลงและเรมหายไปจากระบบนเวศปาเมยง สวนเมยงจ านวนมากถกปลอยรางขาดการดแลท าใหพชพนลางจ าพวกหญาเจรญเตบโตขนแทนทพชอาหารปาพนลาง ท าใหความหลากหลายของพชอาหารลดลง ชมชนจงกลบมาดแลพชอาหารปาทขนในสวนเมยงและบรเวณขอบสวนเมยงเพมขน

งานวจยของอทมพร หลอดโค (2552) ศกษาเรองการจดการความรเรองอาหารธรรมชาต บานหนเหบ ต าบลพระยน อ าเภอพระยน จงหวดขอนแกน โดยสมภาษณจากชาวบานและผรในหมบาน และสงเกตพฤตกรรมการเกบหาอาหารธรรมชาตของชาวบาน พบวาระบบอาหารธรรมชาตในชมชนม 3 แหลง คอ 1) พนทปา 2) พนททางเกษตร 3) แหลงน าตามธรรมชาต ซงปรมาณผลผลตทางอาหารธรรมชาตขนอยกบสภาพของภมอากาศในแตละปของชมชน และกระบวนการจดการความรสามารถอธบายได 4 ขนตอน คอ 1) องคความรทมของชมชนเกดจากสถาบนครอบครว เครอญาต ชมชน สงคม ประเพณ วฒนธรรม 2) การคดคนเอาตวรอดจากกระบวนการพฒนาความรเดมจากบรรพบรษ 3) การถายทอดองคความรภายในครอบครวและทกษะการน าความรมาปฏบตจรงอยางมสวนรวม 4) เกดเปนนวตกรรมใหมในชมชน เชน การก าหนดสทธในการเกบหาอาหารธรรมชาต วธการอนรกษพนธพชและพนธสตว เปนตน

นนทกา เครออนทร (2553) ศกษาเรองภมปญญาทองถนกบการจดการทรพยากรระดบชมชน การพฒนาทมผลกระทบตอการสบทอดภมปญญาทองถนดานนเวศทางทะเล ของชาวอรก ลาโวย จงหวดภเกต เปนการศกษาผลกระทบจากการพฒนาท าใหทอยอาศยและทมาหากนทางทะเลของชาวอรกลาโวยลดนอยลง ท าใหกลมคนวยท างานมแนวโนมทจะออกไปท างานในพนทอนมากขน จงท าใหภมปญญาทองถนดานประมงลดนอยลง งานวจยนศกษาทงภมปญญาและการจดการความร เพอใหเหนถงการน าภมปญญาทองถนมาใชในการประกอบอาชพประมง ซงเคยเปนอาชพดงเดมในการด ารงชพของชาวอรกลาโวยทสอดคลองกบธรรมชาต รวมถงกระบวนการถายทอดความรระหวางบคคลในครอบครว เครอญาต และชมชน ในการใชประโยชนจากทรพยากรสวนรวมอยางรคณคา

33 งานวจยของปราโมทย แกววงศศร (2550) ศกษาเรองลมน าภาคใตของไทยและวฒนธรรม

การเกษตรทควรอนรกษ ท าการศกษาลมน าทเสอมโทรมมผลกระทบตอชมชน รปแบบการใชประโยชนทดนมผลใหลมน าดขนได พบวา แหลงอาหารผลตเองประเภทสวนสมรมมสวนชวยใหพนทลมน าทเสอมโทรมใหดขนได เนองจากสวนสมรวมเปนการเกษตรเปนเกษตรแบบผสมผสาน ซงเปนสวนชวยกกเกบน าไดมากกวาเกษตรเชงเดยว เพราะในสวนสมรมเปนแหลงรวบรวมพนธกรรมทองถนใหเปนประโยชนตอสงคมหลายดาน แตปจจบนสวนสมรมกลบลดนอยลงและเปลยนเปนระบบการผลตเชงเดยวเพมขน สงผลใหพนทเพาะปลกมนอยลง จงควรไดรบอนรกษฟนฟสวนสมรม เนองจากในสวนสมรมมชนดอาหารทหลายหลายทงพชและสตวชวยใหเกดความมนคงทางอาหาร นอกจากนยงพบวาสวนสมรมมผกพนบานหลายชนดทชาวบานน ามาท าเปนอาหารเพอบรโภคได เชน พรกขหนสวน ขมน ตะไคร ขา พรกไทย มะปรง มะเมา มะขาม มะมวง สมเกยบ สมแขก ผกบงแดง ผกกะเฉด หนอไม ผกหวานผกกาดนกเขา เปนตน ซงเปนชวยในการเสรมสรางความมนคงทางอาหารของชมชนไดอกทางหนง

งานวจยของปราโมทย แกววงศศร (2554) เรองศกษาและพฒนาการใชประโยชนผกพนบานไมผลพนเมองภาคใตตามภมปญญาทองถน โดยท าการศกษาพชผกพนบานไมผลพนเมองทสามารถน ามาท าเปนอาหารไดตามภมปญญาทองถนทางภาคใต ศกษาพชอาหารตวอยางจ านวน 111 ชนด ทพบในแหลงอาหารธรรมชาต แบงเปน 3 พนท คอ พนดอน พนทชนแฉะ และพนทน ากรอยและน าจด ซงจากการส ารวจพชอาหารตวอยางนนสามารถน ามาท าประกอบเปนอาหารได 969 รายการ ซงพชอาหารดงกลาวมความส าคญในการชวยเสรมสรางความมนคงทางอาหารและการน าภมปญญามาพฒนาใหเปนอาหารได เพอชวยลดการพงพาอาหารจากแหลงซอหายและไดอาหารทปลอดสารพษ จงควรมการอนรกษและสงเสรมการใชพชอาหารดงกลาวใหเกดประโยชนตอไป

สวนงานวจยทท าการศกษาทง 3 ประเดน ไดแก การมอยของแหลงอาหาร การเขาถงแหลงอาหาร และการจดการแหลงอาหาร คอ งานวจยของปยนาถ อมด (2547) ศกษาเรองความมนคงทางอาหารของชมชนชนบท บานปาคา หมท 2 ต าบลสวก อ าเภอเมองนาน จงหวดนาน โดยการใชแผนททรพยากรอาหารรวมกบแบบบนทกตารางระบรายการทรพยากรอาหารของครวเรอน ทไดมาจากการสมภาษณและจดเวทสนทนา จากกลมตวอยาง 23 ครอบครว ผลการวจยพบวาชมชนบานปาคามทรพยากรอาหารหลากหลายชนด กระจายอยตามแหลงอาหาร 6 แหลง ไดแก รอบบาน ทงนา สวน แหลงน า ปาไม และแหลงคาขาย ในการศกษาพบวาชมชนมทรพยากรอาหาร 311 ชนด อาหารสวนใหญไดจากชาวบานเปนผผลตขนเองและเกดขนเองตามธรรมชาต ซงอาหารทเกดตามธรรมชาตชมชนจะถอเปนทรพยากรอาหารสวนกลางททกคนมสทธการใช สะทอนใหเหนถงระบบคดเรองสทธหนาทและการเปดโอกาสใหทกคนมสทธเขาถงทรพยากรอาหารธรรมชาตได เปนปจจยหนงท าใหคนในชมชนสามารถมอาหารได แตปจจบนเมออาหารเรมลดลงจากปจจยตางๆ เชน การบกรกพนทปา การใชสารเคมในการเกษตร การหาอาหารเพอขายในปรมาณมากเกนไป ท าใหชาวบานสรางกฎระเบยบและสรางกระบวนการการเรยนรเกยวกบการเกบหาทรพยากรแบบพอเพยง โดยไมเปนการท าลายธรรมชาต

34 จากประเดนทง 3 ทไดกลาวมาขางตน พบวางานวจยทศกษาการมอยของแหลงอาหาร

จ าเปนตองอาศยการเขาถงแหลงอาหารเพอใหไดมาซงอาหาร และหากตองการใหแหลงอาหารนนมความยงยนกจ าเปนทมการจดการแหลงอาหารเขามาเกยวของ ซงงานวจยสวนใหญพบวาแหลงอาหารในปจจบนลดลง จงจ าเปนตองปรบเปลยนทกษะภมปญญาทม เพอใหทนตอการเปลยนแปลงของทรพยากรผวจยพบวางานวจยแตละงานจะมการจดการแหลงอาหารเขามาเกยวของ เนองจากการจดการแหลงอาหารเปนสงส าคญทท าใหเกดความมนคงทางอาหาร

ประเดนท 4 การใชประโยชนอาหาร มงานวจยของเบญญาภา กาลเขวา (2545) ซงศกษาประเดนนเพยงประเดนเดยว สวนงานวจยของวรรณธภา จนทรกลม (2549) ไดศกษาทงการเขาถงแหลงอาหารและการใชประโยชนอาหาร ซงไดกลาวไปแลวในประเดนของการเข าถงแหลงอาหาร ส าหรบงานวจยของเบญญาภา กาลเขวา (2545) ศกษาเรองความมนคงทางอาหารและภาวะโภชนาการของเดกวยกอนเรยนในครวเรอนยากจนในเขตพนทยากจน ของต าบลวงหนลาด อ าเภอ ชมแพ จงหวดขอนแกน เปนการวจยทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ศกษาเฉพาะครวเรอนทมความยากจนในเดกกอนวยเรยน 2-5 ป ผลจากการศกษาพบวาเดกกอนวยเรยนขาดสารอาหาร คดเปนรอยละ 70 และไมมความปลอดภยดานอาหาร เนองจากครวเรอนสวนใหญบรโภคปลาราดบ เนอสตวดบ ผดแลเดกวยกอนเรยนในครวเรอนยากจน สวนใหญเปน ป ยา ตา ยาย ซงมรายไดนอยและไมสามารถเขาถงแหลงอาหารไดเนองจากอายมาก ท าใหเดกและครวเรอนเกดความไมมนคงทางอาหาร

จะเหนไดวาประเดนการใชประโยชนอาหาร ยงมงานวจยทศกษาคอนขางนอย เนองจากการศกษาเรองความมนคงทางอาหารสวนใหญจะเนนแหลงทรพยากรอาหารในดานปรมาณและความตองการในการบรโภคเปนหลก แตถาเราสามารถน าการใชประโยชนอาหารมาเชอมโยงกบอาหารทไดและการบรโภคอาหารกจะท าใหความมนคงทางอาหารครอบคลมทกมต

จากงานวจยทงหมดทไดกลาวมาพบวาสวนใหญมวธการและเครองมอในการศกษาแบงไดเปน 4 ประเภท คอ 1) การใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ 2) การส ารวจและสงเกตพนททรพยากรในชมชน 3) การใชกระบวนการแบบการมสวนรวม (PAR) โดยใหคนในชมชนรวมเปนนกวจย และ 4) การประเมนชมชนแบบเรงดวน (RRA) แตกยงมงานทแตกตางออกไปคอเดนส ารวจโดยใชระบบสารสนเทศเชงภมศาสตร (GIS) เพอวางแปลงส ารวจพชอาหารพรอมเกบขอมลดวย ผลทไดจากงานวจยพบวาอาหารมาจาก 3 แหลง แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขายแลกเปลยน และเมอชาวบานรแหลงทมาของอาหารแลวกเกดการจดการแหลงอาหารโดยใชแนวทาง กฎระเบยบ ขอบงคบ ขอตกลง ของคนในชมชนเพอการใชทรพยากรอาหารรวมกนไดอยางยงยน

สรปไดวางานวจยทกลาวมาทงหมดมงเนนการศกษาความมนคงทางอาหารในพนทชนบททงหมด เนองจากชมชนบทเปนแหลงผลตอาหารทส าคญทงในระดบครวเรอน ชมชนชนบท ชมชนเมอง และประเทศชาต จงจ าเปนอยางยงทเราควรใหความส าคญกบความมนคงทางอาหารในชมชนชนบท ซงนอกจากเปนฐานการผลตอาหารทส าคญแลวชมชนเองยงตองดแลทรพยากรธรรมชาตทม ใหคงอยเพอเปนแหลงอาหารตอไป

35 2.5.2 งานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหารในตางประเทศ

จากการศกษางานวจยของตางประเทศพบวาความมนคงทางอาหาร คอ การมปรมาณอาหารเพยงพอกบความตองการบรโภคภายในระดบครวเรอน ชมชน และประเทศ โดยสามารถเขาถงอาหารและน าอาหารมาบรโภคตามหลกโภชนาการ และพบวาการศกษาความมนคงทางอาหารสวนใหญมการศกษาในชมชนชนบทมากกวาชมชนเมองเชนเดยวกบงานวจยในประเทศไทย ซงรายละเอยดของงานวจยมดงน

งานวจยของ Gladwin และคณะ (2001) และ Zezza และ Tasciotti (2010) เปนการศกษาความมนคงทางอาหารในชมชนทมฐานะยากจนและประกอบอาชพเกษตรกรรมและอยในประเทศก าลงพฒนา โดยงานวจยของ Gladwin และคณะ (2001) ศกษาปญหาความมนคงอาหารในแอฟรกา พบวาความไมมนคงทางอาหารเกดในครอบครวทมรายไดต า แตรฐบาลกลบมองขามปญหาดงกลาว และหนไปใหความส าคญกบแรงงานนอกภาคการเกษตร บทบาทการผลตของเกษตรกรลดนอยลง ท าใหราคาอาหารแพงขน สงผลตอครวเรอนการเกษตรทมรายไดนอยไมสามารถมอาหารทเพยงพอตอการบรโภคได งานวจยชนนจงมจดประสงคเพอตองการทจะเพมการผลตพชอาหารใหก บครวเรอนการเกษตรทมรายไดนอย ท าใหภาคการเกษตรขยายตวเพมขนและลดปญหาความไมมนคงทางอาหาร และงานวจยของ Zezza และ Tasciotti (2010) ศกษาการท าเกษตรกรรมในประเทศก าลงพฒนา พบวาการผลตพชและสนคาปศสตว แมวาจะมบทบาทในการแกปญหาความไมมนคงทางอาหารใหประเทศได เนองจากเปนผผลตอาหารใหกบโลก แตในทางกลบกนเกษตรกรรมสวนใหญจะอยในประเทศทก าลงพฒนา และประเทศทก าลงพฒนาจะเนนพฒนาดานเศรษฐกจเปนหลก ท าใหการท าเกษตรกรรมของประเทศก าลงพฒนาตองผลตอาหารเพอเลยงคนทวโลก และผลผลตสวนใหญจะขายไดราคาถก จงท าใหเกดความยากจนและสงผลตอภาวะโภชนาการทเปนสวนหนงของความมนคงทางอาหาร จากงานวจยทง 2 งานจะเหนไดวาเกษตรกรและประเทศก าลงพฒนาอยในความเสยงทจะเกดความไมมนคงทางอาหารทงในปจจบนและอนาคตได

งานวจยของ Sutherland และคณะ (1999) และBabatunde และ Qaim (2010) ทเหนความส าคญของเกษตรกรและความเสยงดานความมนคงทางอาหาร จงศกษาปจจยทมผลตอการผลตของเกษตรกรและการหาแนวทางเพอใหมอาหารเพยงพอตอความตองการในการบรโภค โดยงานวจยของ Sutherland และคณะ (1999) ศกษาเรองความมนคงทางอาหารในชวงภยแลงในประเทศเคนยา เพอตองการทจะบรรเทาปญหาของกลมผดอยโอกาสทางอาหาร เนองจากในชวงภยแลงลกษณะพนทมสภาพแหงแลงไมเหมาะสมแกการปลกพชเชงพาณชย เชน ขาวโพด มนส าปะหลง ถว เปนตน ทไดมการปลกอยางแพรหลายในประเทศเคนยา ท าใหในชวงภยแลงผลผลตทไดมปรมาณนอยและมราคาถก งานวจยนจงเขามาหาแนวทางในการสรางความมนคงทางอาหารของเกษตรกรในชวงภยแลง โดยใหเกษตรกรหนมาท าเกษตรกรรมแบบยงชพ ปลกพชผกตามความตองการในการบรโภคภายในครวเรอนมากกวาการท าการเกษตรเชงพาณชยในชวงภยแลง ซงจะเปนการบรรเทาปญหาภยแลงใหแกเกษตรกรและท าใหเกษตรกรมอาหารทผลตเองไวบรโภคภายในครวเรอนอกดวย และงานวจยของ Babatunde และ Qaim (2010) ศกษาเรองความมนคงทางอาหารในประเทศไนจเรย ซงเปนการส ารวจกลมครวเรอนเฉพาะในรฐทยากจนและชาวบานสวนใหญท าการเกษตร แต

36

ลกษณะดนในพนทไมคอยมความอดมสมบรณ ท าใหผลผลตทไดมปรมาณนอย จากการสมตวอยางประชากร โดยใชการสมภาษณรายคนและรายกลมจะสอบถามเกยวกบคาใชจายในการบรโภคของเกษตรกรและรายไดเสรมนอกจากการท าการเกษตร ซงจะสอบถามยอนหลงในระยะเวลา 12 เดอน เพอใหเหนความแตกตางของแตละฤดกาลของผลผลตทไดและขอมลการบรโภค พบวาสวนใหญผลผลตทไดไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค จ าเปนตองซอหาจากตลาดเพมเตมในสวนทไมสามารถผลตเองได อาหารตามฤดกาลยงมผลผลตนอยไมเพยงพอตอความตองการ จงท าใหเกดภาวะขาดสารอาหาร งานวจยทกลาวมามวตถประสงคเพอตองการจะแกปญหาความไมมนคงทางอาหารทเกดขนกบวถชวตคนในชนบททมการท าการเกษตรและศกษาการบรโภคอาหาร เนนใหเกษตรกรมรายไดเสรม ลดความยากจน และมภาวะโภชนาการทด

ในประเดนภาวะโภชนาการท เกยวของกบความมนคงทางอาหาร พบวาในงานวจยตางประเทศสวนใหญจะมประเดนการศกษาดานนเขามาเกยวของทงงานทกลาวมาขางตนและงานอนๆ ไดแก งานวจยของ Garrett และ Ruel (1999) Oldewage และคณะ (2006) และ Lia และ Yub (2010) โดยงานวจยของ Garret และ Ruel (1999) ศกษาปจจยในการก าหนดความมนคงดานอาหารของชนบทและในเมองและคณคาทางโภชนาการในประเทศโมซมบก พบวาปญหาหลกทเกดขนคอปญหาความยากจน อาหารและโภชนาการ ซงเปนความไมมนคงทางอาหาร เนองจากนโยบายประเทศไดเนนแกไขปญหาของเศรษฐกจเปนหลก ถงแมจะรวาประชากรในชนบทสวนใหญยงขาดความมนคงทางอาหารและเปนโรคขาดสารอาหาร แตประเทศกยงละ เลยปญหาดงกลาวงานวจยนจงเปรยบเทยบใหเหนถงความแตกตางระหวางชมชนเมองกบชมชนชนบท วาปญหาของชมชนเมองคอโรคอวนทเพมขนและชมชนชนบทไมไดมอาหารใหเลอกซอหลากหลายเหมอนชมชนเมอง อกทงในชนบทยงมการศกษานอยเมอเปรยบเทยบกบชมชนเมอง สวนปญหาของชมชนชนบทคอโรคขาดสารอาหาร ชมชนชนบทมก าลงซออาหารนอยกวาชมชนเมอง ซงการเปรยบเทยบดงกลาวกท าใหเหนถงปญหาทเกดขนกบชมชนชนบท งานวจยนจงเปนเพยงฐานขอมลเพอใหหนวยงานทเกยวของหนมาแกไขปญหาความไมมนคงทางอาหารทเกดขนกบชมชนบทของประเทศโมซมบก สวนงานวจยของ Oldewage และคณะ (2006) ศกษาความยากจนทสงผลตอความมนคงทางอาหารในครวเรอนและโภชนาการในแอฟรกาใต ไดด าเนนการตรวจสอบครวเรอนทมความเสยงในการเกดความไมมนคงทางอาหาร รวมถงขอมลเกยวกบคณคาทางโภชนาการ เพอตองการทราบเดกทมภาวะขาดสารอาหาร และพบวาภาวะโภชนาการของเดกขาดสารอาหารในประเทศก าลงพฒนา ซงในแอฟรกาใตกยงมความกงวลส าหรบเดกและครวเรอน เนองจากครวเรอนสวนใหญไมไดมทอาศยอยอยางถาวร และงานวจยของ Lia และ Yub (2010) ศกษาความปลอดภยของอาหารในประเทศจนระดบครวเรอน โดยส ารวจปจจยของดนทมอทธพลตอการท าการเกษตรภายในครว เรอนของชมชนชนบท เพอตองการบรรเทาความเดอดรอนของเกษตรกร โดยการพฒนาในระดบทองถนของชนบทเพอลดความยากจนและเพมความมนคงทางอาหารใหแกคนในชมชนชนบท ซงในแตละชมชนมความมนคงทางอาหารทแตกตางกนอยางมาก จากการวเคราะหกลมตวอยาง 31 จงหวด พบวา 9 จงหวด ยงไมมปลอดภยของอาหารและเปนจงหวดทยากจนมอาหารไมเพยงพอ

37 จากงานวจยของตางประเทศซงสวนใหญเปนการศกษาในประเทศก าลงพฒนา พบวาความ

มนคงทางอาหารอยในระดบทมความเสยง แมวากลมประเทศก าลงพฒนาเหลานจะเปนผผลตอาหารทส าคญของโลก แตกลบพบวาเกษตรกรผผลตอาหารกลบไมมความมนคงทางอาหาร เนองจากการผลตสวนมากเปนการผลตเชงพาณชยมากกวาการผลตเพอยงชพ ท าใหการเพาะปลกสวนใหญเปนเกษตรกรรมแบบเชงเดยวทเนนพชพลงงานมากกวาพชอาหาร ทงยงมตนทนการผลตทสงแตราคาผลผลตต า ท าใหเกษตรตองหนไปพงอาชพอนนอกเหนอจากการท าการเกษตรกรรม เพอใหมรายไดเพยงพอกบความตองการในการบรโภคทงปรมาณและคณคาทางโภชนาการในการบรโภค ซงในงานวจยตางประเทศกไดเนนปญหาคณคาทางโภชนาการทชาวบานไดรบเปนหลก ซงแตกตางจากงานวจยในประเทศไทยทเนนความหลากหลายและการมแหลงอาหารอยไดอยางยงยน

ผวจยสรปงานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหารทงหมด พบวาสวนใหญมทงการวจยเชงคณภาพและเชงปรมาณ โดยมการเกบขอมลจากการส ารวจวางแปลง การใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ การสงเกต ส ารวจ และศกษาความเปนมาของชมชนและองคความรในการใชทรพยากรธรรมชาตใหไดมาซงอาหาร ผลการวจยพบวาแหลงอาหารม 3 แบบ 1) ผลตเอง 2) เกบหาจากธรรมชาต และ 3) ซอขายแลกเปลยน พบปญหาอาหารลดลงจากอดตเนองจากการบกรกพนท การใชสารเคม และสภาพภมอากาศเปลยนแปลง ชมชนชนบทสวนใหญปรบตวไดกบปญหาทเกดขนจะเหนไดจากองคความรในการเขาถงทรพยากรหาอาหารตามธรรมชาตไดดกวาชมชนเมอง เกดการคดคนวธการเอาตวรอดและพฒนาองคความร เดมทเคยไดรบการถายทอด เพอใหเหมาะกบสภาพแวดลอมปจจบน และเกดการรกษาแหลงทรพยากรอาหารใหคงอยกบชมชนโดยใชกฎทชมชนตงขน ซงจากงานวจยทงหมดผวจยสามารถสรปพนทศกษาแหลงอาหารและประเดนความมนทางอาหารทมการศกษาไว ดงตารางท 2-2

38

ตารางท 2-2 สรปงานวจยทเกยวของดานความมนคงทางอาหาร

ผวจย พนทศกษา ประเดนความมนคงทางอาหาร แหลงอาหาร

เมอง ชนบท การ มอย

การ เขาถง

การ จดการ

การใชประโยชน

ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย

ไพรนทร เสาะสาย (2536) วเศษ สจนพรหม องคณา มหายศนนท (2542) น าออย ภคดวงศ และคณะ (2545) สรชย รกษาชาต (2545) เบญญาภา กาลเขวา (2545) ปยนาถ อมด (2547) รชดา มหาวรวฒน (2548) สรพรรณ ทองปสโน (2548) วรรณธภา จนทรกลม (2549) มนชยา มรรคอนนตโชต (2549) อนรกษ ปนทอง (2549) เฉลมชนม บญเกยรตสกล (2550) อทมพร หลอดโค (2552) เนาวราห มวงคราม (2552) สธาน มะลพนธ (2552) นนทกา เครออนทร (2553) อถพงศ ปนทองพนธ (2557) Garret และ Ruel (1999) Sutherland และคณะ (1999) Gladwin และคณะ (2001) Oldewage และคณะ (2006) Zezza และ Tasciotti (2010) Lia และ Yub (2010) Babatunde และ Qaim (2010)

จากการทบทวนงานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหารจะเหนไดวาชมชนชนบทเปนชมชนทผลตอาหารสงตอยงชมชนเมอง ทงจากแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง ซงอาจกลาวไดวาความมนคงทางอาหารของชมชนในชนบทสามารถสงผลตอความมนคงในระดบภมภาคและระดบประเทศได โดยประเดนทเกยวของกบความมนคงทางอาหารนนสามารถแบงไดเปน 4 ประเดนหลก คอ การมอย การเขาถง การจดการ และการใชประโยชน โดยผวจยสามารถสรปแนวคดความมนคงทางอาหารเพอใชเปนแนวทางในการวเคราะหขอมลความมนคงทางอาหาร ไดดงแสดงในภาพท 2-1

39

ภาพท 2-2 สรปประเดนทเกยวของกบความมนคงทางอาหาร

ทมา : Maxwell และ Smith (1991 อางใน ปยนาถ อมด, 2547) องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (2549) เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก (2545) และศจนทร ประชาสนต (2555)

หมายเหต : แตในงานวจยน จะไมท าการศกษามตท 3 เพราะมขอจ ากดของงานวจยดงทไดกลาวไวในบทท 1 (หนา 5)

- การมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสม

- อาหารทซอขายไมควรม ก าร เก น ไปอาจ เก ดความเสยง

- อาหารทไดตองมความหลากหลายของชน ดอาหาร

- มการเขาถงอาหารไดทกฤดกาล

- อาหารทบรโภคมความสอดคลองกบวฒนธรรมในชมชน

- เขาถงอาหารไดอยางเพยงพอเหมาะสม

- มทดนท ากน

- มรายไดส าหรบซออาหาร

- มสทธในการเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมกน

- มความสามารถในการไดมาซงอาหาร

- อาหารถกตองตามหลกโภชนาการ

- ตอบสนองความตองการในการบรโภคขนพนฐาน

- อาหารทไดครบ 5 หม และใหพลงงานเพยงพอ

- ไมมคนขาดสารอาหาร

- สะอาด ปลอดภย ไมปนเปอน

- ภมปญญาเพ อ ให ไดอาหาร

- ภมปญญาดแลรกษาแหลงอาหาร

- การถายทอดภมปญญาใหแกคนรนหลง

- มการปรบตวเมอแหลงอาหารเปลยนไป

มตท 1 การมอยของอาหาร

มตท 2 การเขาถงอาหาร

มตท 3 การใชประโยชน

อาหาร

มตท 4 การจดการอาหารและแหลงอาหาร

มตท 1 การมอยของอาหาร

มตท 2 การเขาถงอาหาร

มตท 3 การใชประโยชน

อาหาร

มตท 4 การจดการอาหารและแหลงอาหาร

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงปรมาณและเสรมดวยการเกบขอมลเชงคณภาพ ซงการวจยเชง

ปรมาณ ด าเนนการโดยใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณคนในชมชนซงเปนกลมตวอยางในการวจย ในสวนของการเกบขอมลเชงคณภาพ ใชวธสมภาษณและสนทนากลมกบกลมตวอยางและผน าชมชนดานปจจยตางๆ ในการเขาถงอาหารและวธการจดการอาหาร โดยมรายละเอยดเกยวกบการด าเนนการวจยดงน

3.1 ประชำกร กลมตวอยำง และผเขำรวมสนทนำกลม

3.1.1 ประชำกร

ประชากรในการศกษาครงน ไดแก ครวเรอนชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล ทงหมด 159 ครวเรอน โดยมจ านวน 723 คน (ทวาการอ าเภอละง, 2556)

3.1.2 กลมตวอยำง

กลมตวอยางในการเกบขอมลไดจากการสมจ านวนครวเรอนทงหมด โดยใชสตรของ Taro Yamane (1973 อางถงใน ชลภรณ ฉมเจรญ, 2544) ดงสมการท 1

เมอ n หมายถง จ านวนกลมตวอยางทใชเปนตวแทนประชากร

N หมายถง จ านวนประชากรทงหมด

e หมายถง ความคลาดเคลอน เนองจากการสมตวอยาง0.05

จากสมการท 1

เมอไดกลมตวอยางแลว ผวจยเลอกครวเรอนทเปนกลมตวอยางตามหลกการสมตวอยางแบบงาย โดยผวจยจดท าฉลากตามบานเลขทของครวเรอนทงหมด และท าการสมหยบกลมฉลากและไมใสคนจนครบกลมตวอยางทไดก าหนดไวทงหมด 114 ครวเรอน

n = N 1 + Ne2

n = 159 1 + 159(0.05)2

n = 114 ครวเรอน

……….(1)

41 3.1.3 ผเขำรวมกำรสนทนำกลม

การสนทนากลมในงานวจยแบงเปน 3 กลม ไดแก กลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต กลมแมบานและชาวบานทวไป และกลมผน าและแกนน าชมชน โดยในแตละกลมจะมวตถประสงคในการสนทนาทแตกตางกน ดงน

1) กลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาตมการสนทนากลมจ านวน 2 ครง ซงในครงท 1 มจดประสงคเพอระดมความคดเหนในเรองปรมาณศกยภาพของแหลงอาหารในปาชายเลนและล าคลอง และการใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต โดยผวจยไดน าแผนทภาพถายทางอากาศใหทางกลมระบพกดและปรมาณอาหารทพบเจอ มผเขารวมทงหมด 13 คน (รายชอผเขารวม แสดงในภาคผนวก ช) สวนครงท 2 เปนการสนทนากลมเฉพาะชาวประมงในชมชน มผเขารวมทงหมด 16 คน (รายชอผเขารวม แสดงในภาคผนวก ช) เพอใหกลมชาวประมงประมาณการปรมาณสตวน าทจบไดทงหมดของกลมในรอบ 1 ป โดยรายละเอยดของการสนทนากลมและการสมภาษณ ผวจยไดแสดงไวในภาคผนวก ญ

2) กลมแมบานและชาวบานทวไป จ านวน 1 ครง มผเขารวมทงหมด 18 คน (รายชอผเขารวม แสดงในภาคผนวก ซ) มจดประสงคเพอทวนสอบขอมลจากแบบสอบถามทไดจากกลมตวอยางถงประเดนทตกหลนในเรองของชนดอาหารทมการใชประโยชน ตลอดจนประเดนการมอยของอาหารภายในชมชน การเขาถงแหลงอาหาร และการจดการอาหารและแหลงอาหาร

3) กลมผน าและแกนน าชมชน จ านวน 2 ครง ซงในครงท 1 มผเขารวมทงหมด 7 คน มจดประสงคเพอแนะน าตวและท าความเขาใจงานวจยรวมกน สวนครงท 2 มผเขารวมทงหมด 10 คน มวตถประสงคเพอสอบถามกฎเกณฑและภมปญญาทชมชนรวมกนใชในการจดการแหลงอาหาร เพอใหไดขอมลเชงคณภาพในการจดการแหลงอาหาร ดงแสดงในภาคผนวก ฌ

3.2 วสด อปกรณ และเครองมอทใชในกำรด ำเนนกำรวจย

1. วสดอปกรณทใชในการวจย ไดแก โปรเจคเตอร คอมพวเตอร flip chart กลองบนทกภาพ อปกรณจดประชม แผนทชมชน และอปกรณจดบนทก

2. เครองมอในการวจย ไดแก แบบสอบถามทใชในการศกษา โดยแบงออกเปน 6 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไป สวนท 2 การมอยของแหลงอาหาร สวนท 3 การใชประโยชนอาหารและการจดการแหลงอาหาร สวนท 4 การบรโภคภายในครวเรอน สวนท 5 การเขาถงแหลงอาหาร และสวนท 6 ความหลากหลายและคณภาพอาหาร ดงแสดงในภาคผนวก ก

42

3.3 ขนตอนกำรด ำเนนกำรวจย

ขนตอนการด าเนนวจยม6ขนตอนดงแสดงในภาพท 3-1

ภำพท 3-1 ขนตอนกำรด ำเนนกำรวจย

ขนตอนท 1 การเตรยมการเบองตน

ขนตอนท 4 ศกษาการจดการอาหารและ

แหลงอาหาร

ขนตอนท 2 ศกษาขอมลการมอยของแหลง

อาหาร และการใชประโยชน

ขนตอนท 3 ศกษาการเขาถงแหลงอาหาร

1.1 ทบทวนขอมลทตยภม 1.2 ส ารวจพนทศกษา

2.1 ศกษาปรมาณการมอยของอาหารในแตละแหลงและมลคา 2.2 ศกษาปรมาณการใชประโยชนจากอาหารในแตละแหลงและมลคา 2.3 เปรยบเทยบปรมาณการมอยกบปรมาณการใชประโยชนในการบรโภค 3.1 ศกษาลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจ 3.2 ศกษาการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน

4.1 การจดการอาหาร 4.2 การจดการแหลงอาหาร

ขนตอนท 5 วเคราะหความมนคงทางอาหาร

น าขอมลเชงคณภาพทไดจากการเขาถงอาหาร โดยมลกษณะทางเศรษฐกจของสงคม มาวเคราะหความมนคงทางอาหารและปจจยเออและปจจยเสยงตอความมนคงทางอาหาร

ขนตอนท 6 แนวทางการจดการความมนคงทาง

อาหารในชมชนโคกพยอม

ผวจยน าขอมลจากงานวจยทงหมดมาสงเคราะหหาแนวทางการจดการอาหารของคนในชมชนโคกพยอมตอไป

43

3.4 วธกำรด ำเนนกำรวจย

ในการศกษาวจยความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม อ าเภอละง จงหวดสตล ไดแบงการวจยออกเปน 6 ขนตอน แตละขนตอนมวธการด าเนนการวจยดงแสดงในตารางท 3-1

ตำรำงท 3-1 วธกำรด ำเนนกำรวจย วธกำรด ำเนนกำรวจย ประชำกร กลมตวอยำง เครองมอ ผลลพธทได

1. กำรเตรยมกำรเบองตน 1.1 ทบทวนขอมลทตยภม

ศกษาเอกสาร บทความ เวบไซต หนงสอ งานวจยทเกยวของ และงานวจยทมอยในชมชน

- - - เอกสาร - บทความ - งานวจยทเกยวของ

- ขอมลทวไปสามารถน าไปใชในการออกแบบวธการวจย

1.2 ส ำรวจพนทศกษำ

ส ารวจพนทจรงและสอบถามขอมลทวไปของชมชนจากผน าชมชน และชแจงท าความเขาใจในงานวจยกบตวแทนชมชน

- ชาวบานทงหมดทอยในชมชนโคกพยอม

- ผน าชมชน - ตวแทนชาวบาน ชมชนโคกพยอม

- เอกสารประกอบการบรรยาย - กลองบนทกภาพ - power point - อปกรณในการน าเสนอ power point - สนทนากลมกบผน าและแกนน าชมชน

- ท าใหผน าชมชนและแกนน าชมชนเกดความเขาใจถงปญหาและความส าคญของงานวจยนและสามารถถายทอดหรอบอกตอใหแกคนในชมชนตอไป

2. ศกษำขอมลกำรมอยของแหลงอำหำรและกำรใชประโยชน 2.1 ศกษำปรมำณกำรมอยของอำหำรในแตละแหลงและมลคำ

สอบถามศกยภาพการมอยแหลงอาหารในชมชนโคกพยอม ไดแก 1) แหลงอาหารธรรมชาตไดแก ปาชายเลน ล าคลอง ชายฝงทะเล 2) แหลงอาหารผลตเอง ไดแก บรเวณรอบๆ บาน สวน ไร-นา 3) แหลงอาหารซอขาย ไมไดมการสอบถาม เนองจากมการพงพาหลายชมชน

- ครวเรอนทงหมดจ านวน 159 ครวเรอน

- ครวเรอนตวอยางจ านวน114 ครวเรอน - กลมตวแทนผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต

- แบบสอบถาม - ปฏทนฤดกาล - Mapping - สนทนากลมกบตวแทนผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต

- ขอมลชนดและปรมาณของการมอยจากของแหลงอาหารธรรมชาตแหลงอาหารผลตเอง เพอเปนฐานขอมลศกยภาพการมอยของแหลงอาหารทงหมด

2.2 ศกษำปรมำณกำรใชประโยชนจำกอำหำรในแตละแหลงและมลคำ

สอบถามถงชนดและปรมาณทมการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารทงหมดของคนในชมชน ทงการบรโภค แจกจาย และซอขาย โดยแหลงอาหารธรรมชาตสอบถามจากการสนทนากลม สวนแหลงอาหารผลตเองและซอขายสอบถามจากครวเรอนกลมตวอยาง

- ครวเรอนทงหมดจ านวน 159 ครวเรอน

- ครวเรอนตวอยางจ านวน114 ครวเรอน

- ขอมลจากแบบสอบถามในสวนท 3 การใชประโยชนจากแหลงอาหาร - สนทนากลมกบตวแทนผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต - การสนทนากลมกบแมบานและชาวบานทวไป

- ขอมลปรมาณความตองการในใชประโยชนของคนในชมชนทงการบรโภค แจก และจ าหนาย

44

วธกำรด ำเนนกำรวจย ประชำกร กลมตวอยำง เครองมอ ผลลพธทได

2.3 เปรยบเทยบปรมำณกำรมอยของอำหำรกบปรมำณกำรใชประโยชนในกำรบรโภค

น าขอมลจาก 2.1 มาเปรยบเทยบกบขอมล 2.2

- ครวเรอนทงหมดจ านวน 159 ครวเรอน

- ครวเรอนตวอยางจ านวน114 ครวเรอน

- ขอมลจากแบบสอบถามในสวนท 2 การมอยของแหลงอาหารสวนท 3 การใชประโยชนจากแหลงอาหาร

- ความเพยงพอของอาหารทมในชมชนตอความตองการในการบรโภคของคนในชมชน

3. ศกษำกำรเขำถงแหลงอำหำร 3.1 ศกษำลกษณะทำงสงคมและเศรษฐกจ

- สอบถามลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยาง ไดแก เพศ อาย ระยะทาง อาชพ และรายได ของคนในชมชนทเขาถงแหลงอาหาร

- ครวเรอนทงหมดจ านวน 159 ครวเรอน

- ครวเรอนตวอยางจ านวน114 ครวเรอน

- แบบสอบถาม

- ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของคนในชมชนทมผลตอการเขาถงแหลงอาหารแตละแหลง

3.2 ศกษำกำรเขำถงแหลงอำหำรของคนในชมชน

- สอบถามการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน

- ครวเรอนทงหมดจ านวน 159 ครวเรอน

- ครวเรอนตวอยางจ านวน114 ครวเรอน

- แบบสอบถาม

- แหลงอาหารทชมชนมการเขาถงมทงหมด 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย ซงแตละแหลงมการเขาถงทแตกตางกน

4. ศกษำกำรจดกำรแหลงอำหำร 4.1 กำรจดกำรอำหำร - สอบถามการจดการอาหารทไดจากแหลงอาหารธรรมชาตและอาหารทไดจากแหลงผลตเอง

- ครวเรอนทงหมดจ านวน 159 ครวเรอน

- ครวเรอนตวอยางจ านวน114 ครวเรอน

- แบบสอบถาม

- รายละเอยดของ อาหารในแตละชนดทมการจดการทแตกตางกน

4.2 กำรจดกำรแหลงอำหำร - ศกษาขอมลกฎเกณฑของชมชนทใชแหลงอาหาร จากขอมลในชมชน (คณะกรรม การปาชมชนโคกพยอม)การสนทนากลมกบผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต และการสงเกตการณถงกฎเกณฑดงกลาวมการน ามาใชปฏบตรวมกน - สอบถามภมปญญาตางๆ ทใชในการจดการแหลงอาหารใหคงอยตอไป

- ครวเรอนทงหมดจ านวน 159 ครวเรอน

- ครวเรอนตวอยางจ านวน114 ครวเรอน

- ขอมลทตยภม - แบบสอบถาม - การสนทนากลมกบผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาตถง - การสงเกต การณพฤตกรรมการจดการแหลงอาหาร โดยเขาไปดขณะทมการจบสตวน าของชาวประมงถงเครองมอและวธการในการจบ โดยไมมการแจงใหทราบลวงหนา

- ขอมลวธการจดการแหลงอาหารธรรมชาต - รายละเอยดภมปญญาตางๆ ในการจดการแหลงอาหาร

ตำรำงท 3-1 (ตอ)

45

วธกำรด ำเนนกำรวจย ประชำกร กลมตวอยำง เครองมอ ผลลพธทได

5. วเครำะหควำมมนคงทำงอำหำรตลอดจนปจจยเออและปจจยเสยง - น าขอมลเชงคณภาพทไดจากการเขาถงอาหาร โดยมลกษณะทางเศรษฐกจของสงคมมาวเคราะหปจจยทอาจเกดความเสยงและสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของคนในชมชน

- -

- ขอมลทตยภมและขอมลปฐมภมทผวจยไดส ารวจไวในประเดนการเขาถงแหลงอาหาร

- ปจจยเสยงทอาจสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม

6. แนวทำงกำรจดกำรควำมมนคงทำงอำหำรในชมชนโคกพยอม - น าขอมลจากงานวจยทงหมดมาวเคราะหใหเหนถงสถานการณความมนคงทางอาหารทมอยในชมชน

-

-

- ขอมลทตยภมและขอมลปฐมภมทผวจยไดส ารวจไวทงหมด

- แนวทางการจดการอาหารของคนในชมชนโคกพยอม

3.5 กำรเกบรวบรวมขอมล

การเกบขอมลแบงเปน 2 ประเภท คอ ขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพ ดงน

1. ขอมลเชงปรมาณ ใชวธการรวบรวมโดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการวจย ซงมการศกษาใน 4 ประเดนดงตอไปน 1) สภาพเศรษฐกจและสงคม ได แก ขอมลเกยวกบเพศ อาย สถานะในครอบครว ศาสนา สถานภาพทางการสมรส ระดบการศกษาขนสงสด อาชพหลก อาชพเสรม รายไดของครอบครว สมาชกในครอบครว และจ านวนแรงงานในครวเรอน 2) การมอยของแหลงอาหาร ศกษาในเรองปรมาณอาหารทมอยในแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง สวนแหลงซอขายเปนขอจ ากดของงานวจยทเคยกลาวไวในบทท 1 (หนา 6) 3) การใชประโยชนอาหาร ศกษาเรองปรมาณและมลคาอาหารทคนในชมชนมการใชประโยชนจากแหลงอาหารทง 3 แหลงโดยแบงเปน 3 ประเภท คอ บรโภค แจกจาย และจ าหนาย 4) เปรยบเทยบปรมาณการมอยกบปรมาณการใชประโยชนในการบรโภค เพอหาความเพยงพอของปรมาณอาหารทมอยในชมชน

2. ขอมลเชงคณภาพ ใชวธการรวบรวมโดยใชขอมลทตยภม แบบสอบถาม และการสนทนากลมเปนเครองมอในการวจย ซงมการศกษาใน 4 ประเดนดงตอไปน 1) การเขาถงแหลงอาหาร ศกษาในเรองลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางทเขาถงแหลงอาหารทสงผลตอการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชนและวธการในการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชนทง 3 แหลง 2) การจดการอาหารแหลงอาหาร ศกษาเรองกฎเกณฑ ภมปญญา และวธจดการตางๆ ทมอยในชมชนในแหลงอาหาร 3) ปจจยความเสยงทสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร น าขอมลเชงคณภาพทไดจากการเขาถงอาหาร โดยมลกษณะทางเศรษฐกจของสงคมมาวเคราะหปจจยทอาจเกดความเสยงและสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของคนในชมชน 4) แนวทางการจดการความมนคงทางอาหาร โดยน าขอมลทงหมดทไดมาจากการสอบถามมาวเคราะหถงสถานการณความมนคงทางอาหารของคนในชมชน และน าไปสแนวทางในการจดการเพอใหเกดความมนคงทางอาหารตอไป

ตำรำงท 3-1 (ตอ)

46

3.6 กำรวเครำะหขอมล

3.6.1 กำรวเครำะหขอมลเชงปรมำณ

การวเคราะหขอมลเชงปรมาณมทงหมด 4 ประเดน คอ 1) สภาพเศรษฐกจและสงคม 2) การมอยของแหลงอาหาร 3) การใชประโยชนอาหารในการบรโภค และ 4) เปรยบเทยบปรมาณการมอยตอปรมาณการใชประโยชนในการบรโภค

3.6.1.1 ขอมลเชงปรมาณดานเศรษฐกจและสงคม

ขอมลเชงปรมาณดานเศรษฐกจและสงคม ไดแก ขอมลเกยวกบเพศ อาย สถานะในครอบครว ศาสนา สถานภาพทางการสมรส ระดบการศกษาขนสงสด อาชพหลก อาชพเสรม รายไดของครอบครว สมาชกในครอบครว และจ านวนแรงงานในครวเรอน มการวเคราะหโดยการหาคาเฉลย ดงสมการท 2 (ลวน สายยศและองคณา สายยศ, 2543) และรอยละดงสมการท 3 (เยาวด วบลยศร, 2540)

Xi

เมอ x คอ คาเฉลย X คอ ผลรวมของคะแนนทงหมด N คอ จ านวนของขอมลทงหมด

จากสมการท 2 ตวอยางคาเฉลยของอาย

49 ป

เมอ P คอ คารอยละ f คอ ความถทตองการแปลงใหเปนคารอยละ N คอ จ านวนความถทงหมด

จากสมการท 3 ตวอยางรอยละทนบถอศาสนาอสลาม

P = 105 X 100 114

P = 92 ของครวเรอนทนบถอศาสนาอสลาม

100N

fp

……….(2)

……….(3)

N x =

x = 5,571 114

x =

i = 1

n

47 3.6.1.2 ขอมลเชงปรมาณเกยวกบการมอยของแหลงอาหาร

ขอมลเชงปรมาณเกยวกบการมอยของแหลงอาหาร จากแหลงอาหารธรรมชาต ไดแก ปรมาณทมอยของพชและสตวบก ปรมาณการมอยของสตวน า และแหลงอาหารผลตเอง ไดแก การมอยของพชและสตวเลยงทงหมด โดยมการค านวณดงตอไปน

1) ปรมาณการมอยของแหลงอาหารธรรมชาตในปาชายเลนเปนปรมาณศกยภาพทงหมดทมของอาหารแตละชนด ค านวณไดจากปรมาณเฉลยทพบอาหารตอพนทยอยคณดวยจ านวนพนทปาชายเลนทพบเจออาหารนนและคณกบจ านวนครงทสามารถเกบในรอบป แลวน ามาหารดวยขนาดพนทยอยทไดจากการประมาณการ ดงสมการท 2

เมอ FS1 คอ ปรมาณการมอยของอาหารในปาชายเลนชนดใดชนดหน ง (กก.ตอป)

SA คอ ขนาดพนทยอยในการประมาณการ (ไร) QA คอ ปรมาณเฉลยทพบอาหารตอพนทยอย (กก.) NM คอ จ านวนพนทปาชายเลนทพบอาหาร (ไร) NG คอ จ านวนครงทสามารถเกบไดในรอบป (ครงตอป)

จากสมการท 4 ตวอยางการค านวณปรมาณการมอยของหยวกเปง

โดย FS1 คอ ปรมาณการมอยของหยวกเปงในปาชายเลน (กก.ตอป) SA คอ ขนาดพนทยอยในการประมาณการเทากบ 1 ไร QA คอ ปรมาณเฉลยทพบหยวกเปงตอพนทยอยเทากบ 13 กโลกรม NM คอ จ านวนพนทปาชายเลนทพบหยวกเปงเทากบ 125 ไร NG คอ จ านวนครงทสามารถเกบไดในรอบปเทากบ 2 ครงตอป

X

FS1 = QA NM NG X

SA

……….(4)

……….(5)

FS1 = 13 125 1 X

1

X

FS1 = 3,250 กโลกรมตอป

48

2) ปรมาณการมอยของแหลงอาหารธรรมชาตในล าคลองและชายฝงทะเล ไมสามารถค านวณเปนปรมาณศกยภาพได เนองจากสตวน าไมไดอาศยอยเฉพาะพนทใดพนทหนง แตจะมการวายเปลยนแหลงทอยตลอดเวลา จงไมสามารถประเมนปรมาณศกยภาพไดโดยการนบจ านวนตอพนทเหมอนกรณของพชและสตวบก จงตองอาศยอาศยขอมลปรมาณสตวน าจากการจบสตวน าเหลานขนมาในรอบป เปนเครองสะทอนการมอยของสตวน าแทน ค านวณไดจากจ านวนคนทเขาไปจบสตวน าคณดวยปรมาณทจบไดตอครงและคณดวยจ านวนครงทจบไดในรอบป ดงนน ปรมาณดงกลาวจงเปนปรมาณทต ากวาศกยภาพทแทจรง เพราะยงมปรมาณสตวน าทไมไดถกจบโดยคนเหลาน และมคนอนทอาจจบสตวน าแตไมรวบอยในการค านวณน ดงสมการท 5

เมอ FS2 คอ ปรมาณทมอยของสตวน าชนดใดชนดหน งชนดใดชนดหน ง (กก.ตอป)

QA คอ ปรมาณทจบไดตอครง (กก.) NC คอ จ านวนคนทจบ (คน) NG คอ จ านวนครงทจบ (ครงตอป)

จากสมการท 5 ตวอยางการค านวณปรมาณการมอยของปด า

โดย FSi คอ ปรมาณทมอยของปด า (กก.ตอป) QA คอ ปรมาณทจบปด าไดตอครงเทากบ 3 กโลกรม NC คอ จ านวนคนทจบเทากบ 39 คน NG คอ จ านวนครงทจบเทากบ 204 ครงตอป

3) ปรมาณการมอยของแหลงอาหารผลตเอง ค านวณไดจากชนดของอาหารคณดวยผลผลตทเกบไดและคณดวยจ านวนครงทเกบไดในรอบหนงป ดงสมการท 6

X

FS2 = 3 39 X X 204

23,868 FS2 = กโลกรมตอป

FS2 = QA NC NG X X ……….(5)

FS3 = QA NC NG X X ……….(6)

49

เมอ FS3 คอ ปรมาณการมอยของชนดอาหารชนดใดชนดหนง (กก.ตอป) QA คอ จ านวนพชชนดชนดนนๆทปลกทงหมด (หนวย) NC คอ ปรมาณเฉลยการใหผลผลตตอพชนนๆ ใน 1 ครง (กก.ตอหนวย) NG คอ จ านวนครงทใหการผลตในรอบป (ครงตอป)

จากสมการท 6 ตวอยางการค านวณปรมาณการมอยของตะไคร

โดย FS3 คอ ปรมาณการมอยของตะไคร กก.ตอป QA คอ จ านวนตะไครทปลกทงหมด 580 กอ NC คอ ปรมาณตะไครทใหผลผลต 5 กโลกรมตอกอ NG คอ จ านวนครงทสามารถเกบได 2 ครงตอป

4) ปรมาณการมอยของแหลงอาหารในชมชน โดยค านวณจากแหลงอาหารธรรมชาตบวกแหลงอาหารผลตเองทงหมด ดงสมการท 7

เมอ FS คอ ปรมาณการทมอยของแหลงอาหารในชมชนทงหมด (หนวยตอป) FS1 คอ ปรมาณการมอยของอาหารในปาชายเลนทงหมด (หนวยตอป) FS2 คอ ปรมาณการมอยของสตวน าทงหมด (หนวยตอป) FS3 คอ ปรมาณการมอยของอาหารผลตเอง (หนวยตอป)

จากสมการท 7 ตวอยางการค านวณปรมาณการมอยของแหลงอาหารในชมชนทงหมด

โดย FS คอ ปรมาณการมอยของแหลงอาหารในชมชนทงหมด หนวยตอป FS1 คอ ปรมาณการมอยของอาหารในปาชายเลนทงหมด 39,444

กโลกรมตอป FS2 คอ ปรมาณการมอยของสตวน าทงหมด 84,318 กโลกรมตอป FS3 คอ ปรมาณการมอยของอาหารผลตเองทงหมด 280,060

หนวยตอป

5 2 FS3 = 580 X X

5,800 FS3 = กโลกรมตอป

……….(7) + + FS = FS1 FS2 FS3

50

3.6.1.3 ขอมลเชงปรมาณเกยวการใชประโยชนอาหารในการบรโภค

ขอมลเชงปรมาณเกยวกบการใชประโยชนอาหารเพอการบรโภค จากแหลงอาหารทง 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย ซงเปนปรมาณทไดจากความตองการในการบรโภคอาหารแตละชนดของกลมตวอยาง 114 ครวเรอน ค านวณจากผลรวมของปรมาณอาหารแตละชนดในแตละแหลงทชาวบานน ามาบรโภค ดงสมการท 8

เมอ FC คอ ปรมาณการใชประโยชนอาหารชนดใดชนดหนงเพอบรโภคทงหมด (กก.ตอป)

C1 คอ ปรมาณอาหารชนดนนในแหลงอาหารธรรมชาตทชาวบานน ามาใช ประโยชนเพอบรโภค (กก.ตอป)

C2 คอ ปรมาณอาหารชนดนนในแหลงอาหารผลตเองทชาวบานน ามาใช ประโยชนเพอบรโภค (กก.ตอป)

C3 คอ ปรมาณอาหารชนดนนในแหลงอาหารซอขายทชาวบานน ามาใช ประโยชนเพอบรโภค (กก.ตอป)

จากสมการท 6 ตวอยางการค านวณปรมาณการใชประโยชนเพอบรโภคของกงขาว

โดย C1 คอ ผลรวมของปรมาณการบรโภคกงขาวจากแหลงธรรมชาต 200 กก. C2 คอ ผลรวมของปรมาณการบรโภคกงขาวจากแหลงผลตเอง 20 กก.

C3 คอ ผลรวมของปรมาณการบรโภคกงขาวจากแหลงซอขาย 700 กก.

……….(8)

200 + 20 + 700 FC = FC =

920 กโลกรมตอป

C3 +

+ + FS = 39,444 84,318 280,060

FS = 403,822 หนวยตอป

C1 FC =

C2 +

51 3.6.1.4 ขอมลเชงปรมาณเปรยบเทยบปรมาณการมอยกบปรมาณการใชประโยชนในการ

บรโภค

ขอมลเชงปรมาณการเปรยบเทยบปรมาณความเพยงพอของอาหาร ค านวณไดจากการน าการมอยของแหลงอาหารทงหมดในชมชนหกลบกบปรมาณความตองการในการบรโภค ดงสมการ ท 9

เมอ FA คอ ปรมาณความเพยงพอของอาหาร (กก.) FS คอ ปรมาณอาหารทมอยในแหลงอาหารทงหมด (กก.) FC คอ ปรมาณการใชประโยชนอาหารเพอบรโภคทงหมด (กก.)

จากสมการท 7 ตวอยางการค านวณปรมาณความเพยงพอของอาหารของปด า

โดย FA คอ ปรมาณความเพยงพอของปด า (กก.) FS คอ ปรมาณอาหารทมอยในแหลงอาหารทงหมด 23,868 กก. FC คอ ปรมาณการใชประโยชนอาหารเพอบรโภคทงหมด 7,684 กก.

3.6.2 กำรวเครำะหขอมลเชงคณภำพ

ผวจยน าขอมลทไดจากการสมภาษณและสนทนากลม มาวเคราะหและสงเคราะห น าเสนอขอมลโดยการสรปและบรรยายขอมลผานรปแบบเชงพรรณนาถงปจจยตางทมผลตอความมนคงทางอาหาร ทง 3 ประเดน คอ ประเดนท 1 การมอยของแหลงอาหาร เปนการบรรยายถงลกษณะของแหลงอาหารทมอยในชมชนโคกพยอมทง 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย เพอใหทราบถงบรบทของพนทในแหลงอาหารและชนดอาหารทพบเจอ ประเดนท 2 การเขาถงแหลงอาหาร ซงประกอบดวย 3 ประเดน คอ 1) ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกลมตวอยางทเขาถง โดยมปจจยทเกยวของคอ เพศ อาย และระยะทางในการเขาถง 2) วธการและลกษณะการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชนทมการเขาถงแหลงอาหารแตละแหลง โดยขนอยกบภมปญญาและความสามารถของแตละบคคลในการเขาถง 3) ปจจยและเงอนไขทเออตอการเขาถงแหลงอาหาร ประเดนท 3 การจดการอาหารและแหลงอาหาร โดยการจดการอาหารคอการจดการเพอใหไดอาหารเหลานนมาใชประโยชน โดยใชภมปญญาและเครองมอตางๆ ทมอย สวนการจดการแหลงอาหารเปนการจดการในระดบชมชนทคนในชมชนรวมกนสรางกฎเกณฑใหชมชนไดปฏบตรวมกน เพอสรางความยงยนของแหลงอาหารใหคงอยตอไป

……….……….(4)

……….(9) -

FA = FS FC -

FA =

23,868 - 7,684

FA =

16,184 กโลกรมตอป

บทท 4 ผลการวจย

ในบทนผวจยจะน ำเสนอผลกำรศกษำทงหมด โดยแยกกำรอภปรำยผลไวในบทท 5 เพอใหกำรเสนอมควำมกระชบ โดยผวจยน ำเสนอผลกำรวจยเปน 4 สวน คอ สวนท 1 ผลกำรศกษำสภำพสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยำง สวนท 2 ผลกำรศกษำกำรใชประโยชนอำหำรของคนในชมชนและกำรมอยของแหลงอำหำร สวนท 3 ผลกำรศกษำกำรเขำถงแหลงอำหำร และสวนท 4 ผลกำรศกษำกำรจดกำรแหลงอำหำร โดยมรำยละเอยดดงตอไปน

4.1 ผลการศกษาสภาพสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยาง

ผวจยไดรวบรวมขอมลสภำพสงคมและเศรษฐกจของชำวบำนชมชนโคกพยอม จ ำนวน 114 ครวเรอน มรำยละเอยดผลกำรศกษำดงตอไปน

4.1.1 เพศ

ผตอบแบบสอบถำมเปนเพศหญงรอยละ 71 และเพศชำยรอยละ 29

4.1.2 อาย

ผตอบแบบสอบถำมรอยละ 82 อยในชวงวยท ำงำน (20-60 ป) โดยแบงเปน 5 ชวงอำย ไดแก ชวงอำย 51–60 ป รอยละ 30 ชวงอำย 41-50 ป รอยละ 25 ชวงอำย 31–40 ป รอยละ 21 และชวงอำย 20–30 รอยละ 6 ในขณะทรอยละ 17 อยในชวงวยชรำ (อำย 61 ป ขนไป) และรอยละ 1 อยในชวงวยรน (อำยต ำกวำ 19 ป) โดยเฉลยพบวำมอำยประมำณ 49 ป

4.1.3 สถานะในครอบครว

สถำนะของผตอบแบบสอบถำมรอยละ 72 เปนสมำชกในครอบครวและเปนหวหนำครอบครวรอยละ 28

4.1.4 ศาสนา

ผตอบแบบสอบถำมรอยละ 92 นบถอศำสนำอสลำม และรอยละ 8 นบถอศำสนำพทธ

4.1.5 สถานภาพทางการสมรส

สถำนภำพของผตอบแบบสอบถำมรอยละ 91 มสถำนภำพสมรส รองลงมำ หยำรำงรอยละ 8 และโสดรอยละ 1

53 4.1.6 ระดบการศกษาขนสงสด

ผตอบแบบสอบถำมรอยละ 81 จบกำรศกษำระดบประถมศกษำ โดยแบงเปน 2 ระดบ คอ ระดบประถมศกษำปท 6 รอยละ 46 และระดบประถมศกษำปท 4 รอยละ 35 ในขณะทกำรศกษำระดบมธยมศกษำปท 3 และไมไดเลำเรยนรอยละ 7 เทำกน โดยมผทจบกำรศกษำระดบมธยมศกษำปท 6 รอยละ 4 และมเพยงรอยละ 1 เทำนนทมกำรศกษำสงกวำระดบมธยมศกษำปท 6 คออยในระดบปรญญำตร

4.1.7 อาชพหลก

ผตอบแบบสอบถำมรอยละ 49 ประกอบอำชพท ำสวนยำงพำรำ รอยละ 26 ประกอบอำชพรบจำงทวไป รอยละ 11 ประกอบอำชพประมง รอยละ 5 ประกอบอำชพคำขำย รอยละ 4 ประกอบอำชพท ำนำ รอยละ 3 ประกอบอำชพอน ๆ ในขณะทรอยละ 1 มจ ำนวนเทำกน คอ ประกอบอำชพรบรำชกำรและประกอบอำชพเลยงสตว (กง) หรอคดเปนรอยละของผทประกอบอำชพหลกทเกยวกบอำหำรไดเทำกบ รอยละ 16

4.1.8 อาชพเสรม

ผตอบแบบสอบถำมรอยละ 65 ประกอบอำชพเสรม โดยรอยละ 25 ประกอบอำชพรบจำงทวไป รอยละ 18 ประกอบอำชพเกษตรกรสวนยำงพำรำ รอยละ 12 ประกอบอำชพประมง รอยละ 4 ประกอบอำชพเกษตรกรชำวนำ ในขณะทรอยละ 3 มจ ำนวนเทำกน คอ ประกอบอำชพเลยงสตวและอำชพอนๆ ซงอำชพเลยงสตวในอำชพเสรม คอ เลยงปลำกระชง เลยงสตวทเปนอำหำร สวนอำชพอนๆ ในอำชพเสรม คอ ซอมเรอ รอยละ 35 ไมมกำรประกอบอำชพเสรม หรอคดเปนกำรประกอบอำชพเสรมทเกยวกบกำรเกษตรและทรพยำกรธรรมชำตเทำกบ รอยละ 40

4.1.9 รายไดของครอบครว

รำยไดของครอบครวเฉลยตอเดอนของผตอบแบบสอบถำม รอยละ 48 มรำยไดอยในชวง 4,001–8,000 บำท รอยละ 36 มรำยไดอยในชวง 8,001-12,000 บำท รอยละ 11 มรำยไดอยในชวง 12,001-16,000 บำท รอยละ 4 มรำยได 16,001 บำท ขนไป และ รอยละ 1 มรำยไดต ำกวำ 4,000 บำท โดยมรำยไดเฉลยตอเดอนเทำกบ 9,281 บำท

4.1.10 สมาชกในครอบครว

สมำชกในครอบครวของผตอบแบบสอบถำม รอยละ 39 มสมำชกในครอบครว 4 คน รอยละ 24 มสมำชกในครอบครว 3 คน รอยละ 17 มสมำชกในครอบครว 5 คน รอยละ 12 มสมำชกในครอบครว 2 คน รอยละ 8 มสมำชกในครอบครวมำกกวำ 5 คน และ รอยละ 2 มสมำชกในครอบครว 1 คน โดยมสมำชกในครอบครวเฉลยเทำกบ 4 คน

54 4.1.11 จ านวนแรงงานในครวเรอน

ผตอบแบบสอบถำม รอยละ 64 มจ ำนวนแรงงำน 2 คน รอยละ 18 มจ ำนวนแรงงำน 1 คน และ รอยละ 16 จ ำนวนแรงงำน 3 คน และ รอยละ 2 มจ ำนวนแรงงำน 4 คน โดยมจ ำนวนแรงงำนในครอบครวเฉลยเทำกบ 2 คน

จำกขอมลทำงสงคมและเศรษฐกจของชำวบำนชมชนโคกพยอม ผวจยสำมำรถสรปไดดงภำพท 4-1

ภาพท 4-1 ขอมลทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางชมชนโคกพยอม

29%

71%

เพศ

ชำย

หญง 1% 6%

21% 25%

30%

18%

ต ำกวำ19 20-30 31 40 41-50 51-60 61 ปขนไป

อาย (ป)

92%

8%

ศาสนา

อสลำม

พทธ

72%

28%

สถานะในครอบครว

หวหนำครอบครว

สมำชกในครอบครว

7%

35%

46%

7% 4% 1%

ไมศกษำ ป.4 ป.6 ม.3 ม.6 ป.ตร

ระดบการศกษา 1%

91%

8%

สถานภาพทางการสมรส

โสด

สมรส

อยำรำง

55

5%

82%

3%

1% 6%

3% รายได (บาท)

ต ำกวำ 4,000

4,001 - 6,000

1%

91%

8%

สถานภาพทางการสมรส

โสด

สมรส

อยำรำง

18%

64%

16%

2%

แรงงาน

1 คน

2 คน

3 คน

4 คน

1%

48%

36% 11% 4%

รายได

18%

64%

16%

2%

1 คน 2 คน 3 คน 4 คน

จ านวนแรงงานในครวเรอน

25%

18%

4% 12%

3% 35% 3%

อาชพเสรม 26%

49%

4% 5% 11% 1% 1% 3%

อาชพหลก

ภาพท 4-1 (ตอ) ขอมลทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางชมชนโคกพยอม

26%

49%

4%

5%

11% 1% 1% 3%

อาชพหลก รบจำงทวไป

กรดยำงพำรำ

ท ำนำ

คำขำย

ประมง

เลยงสตว

รบรำชกำร

อนๆ

2%

12%

24%

39%

17%

7%

1 คน 2 คน 3 คน 4 คน 5 คน 6 คนขนไป

สมาชก

56

4.2 ผลการศกษาการใชประโยชนอาหารของคนในชมชนและการมอยของแหลงอาหาร

ผวจยไดรวบรวมและน ำเสนอขอมลทไดจำกกำรส ำรวจ กำรสนทนำกลม และกำรสมภำษณประกอบแบบสอบถำมกบกลมตวอยำงในชมชนจ ำนวน 114 ครวเรอน ซงจำกกำรศกษำกำรมอยของแหลงอำหำรในชมชนโคกพยอม สำมำรถแบงผลกำรศกษำเปน 4 ประเดน คอ ประเภทของแหลงอำหำร ปรมำณกำรใชประโยชนอำหำรและมลคำ ปรมำณอำหำรทมอยในชมชนและมลคำ และกำรเปรยบเทยบปรมำณอำหำรและมลคำอำหำรทมอยในชมชนกบอำหำรทมกำรใชประโยชน ซงมรำยละเอยดดงน

4.2.1 ประเภทของแหลงอาหาร

ผวจยไดส ำรวจและสอบถำมกลมตวอยำงชำวบำนในชมชนโคกพยอม พบวำ ชมชนโคกพยอมมแหลงอำหำร 3 แหลง ไดแก แหลงอำหำรธรรมชำต แหลงอำหำรผลตเอง และแหลงอำหำรซอขำย

4.2.1.1 แหลงอาหารธรรมชาต

แหลงอำหำรธรรมชำตของชมชนโคกพยอมสำมำรถแบงออกเปน 3 แหลง (ภำพท 4–2) ไดแก ปำชำยเลน ล ำคลอง และชำยฝงทะเล ซงเปนแหลงอำหำรทชำวบำนมกำรเกบหำและพงพำเพอน ำทรพยำกรอำหำรมำจ ำหนำยและบรโภค จำกกำรศกษำพบวำ มชนดอำหำรจำกแหลงธรรมชำตทงหมด 35 ชนด สวนใหญเปนอำหำรประเภทสตวน ำ จ ำนวน 29 ชนด และอำหำรประเภทพชและสตวบก จ ำนวน 6 ชนด โดยมรำยละเอยดของชนดอำหำรในแหลงธรรมชำต ดงแสดงในตำรำงท 4-1

ภาพท 4-2 แผนทแสดงแหลงอาหารธรรมชาตในชมชนโคกพยอม

ทมา : Google Earth (26 พฤศจกำยน 2556) ปรบแตงโดยผวจย

57

ตารางท 4-1 ชนดอาหารในแหลงธรรมชาต

ประเภท ชนดอาหาร รวม พชและสตวบก

ตวออนของผง น ำผง ฝกถวด ำ สำหรำย หยวกเปง เหดเสมด 6 ชนด

สตวน า

กง กงกลำด ำ กงกลำลำย กงขำว กงไข กงเหลอง ปลำกระบอก ปลำกะพงขำงปำน ปลำกะพงขำว ปลำกะพงแดง ปลำกะพงแสม ปลำกก ปลำเกำ ปลำจองมอง ปลำดำหลำ ปลำทรำย ปลำนำเหงน ปลำลำมำ ปลำไหล ปด ำ แมงดำ หอยกน หอยเขม หอยแครง หอยจบแจง หอยเจดย หอยทำยเภำ หอยนำงรม หอยรำก หรอ สรปมกงและกง 6 ชนด แมงดำ 1 ชนด ปลำ 13 ชนด ป 1 ชนด และหอย 8 ชนด

29 ชนด

ตารางท 4-2 ชอทองถน ชอกลาง และชอทางวทยาศาสตรของชนดอาหารในแหลงธรรมชาต

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 1 ฝกถวด ำ ถวขำว Bruguieracylindrica (L.) Bume. 2 สำหรำย สำหรำยขน Caulerparacemosa var. corynephora 3 หยวกเปง เปง Phoenix acaulis Ham. 4 น ำผง น ำผง - 5 เหดเสมด เหดเสมด Boletus griseipurpureus Corner 6 ตวออนของผง ตวออนของผง Apismellifera L. 7 ปด ำ ปทะเล Scylla serrata Mugil dussumieri 8 ปลำกระบอก ปลำกระบอก Mugil dussumieri 9 ปลำดำหลำ ปลำจะละเมดขำว Pampus argenteus 10 หอยจบแจง หอยจบแจง Cerithidea sp 11 หอยเขม หอยงำชำง Laevidentalium sp. 12 ปลำจองมอง ปลำกะบำง Himantura imbricata 13 กงกลำด ำ กงกลำด ำ Penaeus monodon Fabricius 14 กงขำว กงขำว Metapenaeus lysianassa 15 หอยเจดย หอยเจดย Sermyla riquetii 16 กงไข กงมงกร Palinuridae 17 หอยรำก หอยรำก Lingula anatina 18 ปลำนำเหงน ปลำดำบเงน Trichiurus lepturus 19 ปลำเกำ ปลำกะรง Epinephelus sexfasciatus 20 ปลำกะพงแดง ปลำกะพงแดง Lutjanus sebae 21 หอยกน หอยกน Polymesoda proxima 22 กง กง ตกแตน Oratosquilla woodmasnoi Kemp. 23 ปลำทรำย ปลำทรำยขำว Scolopsis monogramma 24 หอยแครง หอยแครง Anadara granosa Linn. 25 ปลำลำมำ ปลำตำเดยว Psettodes erumei

58

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 26 ปลำไหล ปลำไหล Macrotrema caligans 27 ปลำกะพงขำว ปลำกะพงขำว Latescal carifer 28 กงกลำลำย กงกลำลำย Penaeus semisulcatus 29 ปลำกก ปลำอคด Acanthopagrus berda 30 แมงดำ แมงดำทะเล Limulus polyphemus Linnaeus 31 กงเหลอง กงเหลอง Metapenaeus brevicornis 32 หอยทำยเภำ หอยทำยเภำ Donex scortum Linnaeus 33 ปลำกะพงแสม ปลำกะพงแสม Haemulidae 34 หอยนำงรม หอยนำงรม Saccostrea commercialis 35 ปลำกะพงขำงปำน ปลำกะพงขำงปำน Lutjanus russellii

จำกกำรสนทนำกลมตวแทนผทเขำไปใชประโยชนจำกแหลงอำหำรธรรมชำต พบวำ แหลงอำหำรธรรมชำตทง 3 แหลง มควำมเชอมโยงถงกนไดในชวงทน ำขนสงสดหรอชวงน ำทะเลหนนเขำมำในล ำคลองท ำใหระดบน ำในล ำคลองสงขนจนทวมถงปำชำยเลน ดงนนอำหำรบำงชนดจงสำมำรถพบเจอไดหลำยแหลง ดงแสดงในตำรำงท 4-2 นอกจำกนกลมตวแทนยงไดแบงปำชำยเลนจำกระดบน ำขนน ำลงตำมภมปญญำทสบทอดกนมำ ซงสอดคลองกบกำรแบงตำมหลกวชำกำร (กรมทรพยำกรทำงทะเลและชำยฝง, 2552) ดงน

1) ปาชายเลน

ปำชำยเลนของชมชนโคกพยอมมเนอททงหมด 1,250 ไร โดยชำวบำนแบงปำชำยเลนตำมลกษณะของพนธไมและอทธพลทไดรบจำกน ำขนน ำลงเปน 3 เขต ไดแก เขตพนทรมคลอง เขตพนทลม และเขตพนทดอน

1.1) เขตพนทรมคลอง คอพนททมน ำขนน ำลงตลอดเวลำ ซงพนธไมส ำคญในบรเวณน ไดแก โกงกำงใบใหญ โกงกำงใบเลก แสมด ำ และล ำพ โดยพนธไมแหลงนมลกษณะเดน คอ เปนไมททนตอควำมเคมของน ำทะเล และมรำกเปนตวยดหนำดนและหำยใจในชวงเวลำทมน ำทวมขง บรเวณพนทนเปนแหลงอำหำรทส ำคญทสดของปำชำยเลน เพรำะเปนแหลงทอยอำศยของสตวน ำหลำยชนด ไดแก ปด ำ หอยจบแจง หอยเขม หอยกน และปลำไหล

1.2) เขตพนทลม คอพนทน ำทวมถงเมอน ำขนสงสดเทำนน พนธไมสวนใหญทพบจะเปนไมเนอแขง ไดแก ตะบนด ำ ตะบนขำว ถวด ำ ถวขำว พงกำหวสม และโปรงขำว ซงอำหำรทพบในพนทลม ไดแก ฝกถวด ำ น ำผง และตวออนผง

1.3) เขตพนทดอน คอพนทสงทสดของพนทปำชำยเลนทน ำทวมไมถง จะมลกษณะคลำยพนทบนปำบกทวไป พนธไมสวนใหญทพบจงมลกษณะคลำยคลงกบปำบก เชน เสมด หกวำง ตนเปด เปนตน สวนอำหำรทพบในพนทดอน ไดแก เหดเสมด หยวกเปง น ำผง และตวออนผง

ตารางท 4-2 (ตอ)

59

ตารางท 4-3 แหลงทพบเจออาหารธรรมชาต

ล าดบ ชนด ปาชายเลน ล าคลอง ชายฝงทะเล 1 ฝกถวด ำ (ลม) 2 สำหรำย 3 หยวกเปง (ดอน) 4 น ำผง (ลม,ดอน) 5 เหดเสมด (ดอน) 6 ตวออนของผง (ลม,ดอน) 7 ปด ำ (รมคลอง) 8 ปลำกระบอก 9 ปลำดำหลำ 10 หอยจบแจง (รมคลอง) 11 หอยเขม (รมคลอง) 12 ปลำจองมอง 13 กงกลำด ำ 14 กงขำว 15 หอยเจดย 16 กงไข 17 หอยรำก 18 ปลำนำเหงน 19 ปลำเกำ 20 ปลำกะพงแดง 21 หอยกน (รมคลอง) 22 กง 23 ปลำทรำย 24 หอยแครง 25 ปลำลำมำ 26 ปลำไหล (รมคลอง) 27 ปลำกะพงขำว 28 กงกลำลำย 29 ปลำกก 30 แมงดำ 31 กงเหลอง 32 หอยทำยเภำ 33 ปลำกะพงแสม 34 หอยนำงรม (รมคลอง) 35 ปลำกะพงขำงปำน

รวม 12 ชนด 15 ชนด 15 ชนด

60 2) ล าคลอง

ชมชนโคกพยอมมล ำคลองสำยหลกไหลผำนและเปนแหลงทรพยำกรอำหำรทส ำคญของชมชนส ำหรบกำรใชประโยชน คอ “ล ำคลองตงหง” มควำมกวำงประมำณ 1 กโลเมตร และควำมยำวประมำณ 4 กโลเมตร ล ำคลองเสนนไหลผำนปำชำยเลนในชมชนลงไปสทะเลอนดำมนมสตวน ำอดมสมบรณ บำงปมน ำทะเลหนนสง อำจจะพบโลมำ (ไมทรำบสำยพนธ) เขำมำหำกนในล ำคลองสำยน อกทงยงมพชและสตวน ำหลำกหลำยชนดทเปนอำหำรของคนในชมชน ไดแก สำหรำยกงกลำด ำ กงกลำลำย ปลำกระบอก ปลำกะพงขำงปำน ปลำกะพงขำว ปลำกะพงแดง ปลำกะพงแสม ปลำกก ปลำเกำ ปลำดำหลำ ปลำลำมำ ปลำไหล ปด ำ และหอยนำงรม

3) ชายผงทะเล

ขอบเขตชำยฝงทะเลในชมชนโคกพยอมของงำนวจยน หมำยถง ขอบเขตทชำวบำนพงพำแหลงอำหำรทเรยกกนวำ “ประมงพนบำน” มควำมยำวประมำณ 7 กโลเมตร และควำมกวำงจำกชำยฝงออกไปทะเลประมำณ 4 กโลเมตร (ภำพท4–3) เปนกำรจบสตวน ำโดยใชเรอขนำดเลกและใชเครองมออยำงงำย ซงเปนภมปญญำชำวบำนทท ำขนเอง เชน จกโกย ไซ ลอบ เบดสำย อวน เปนตน สตวน ำทจบ ไดแก กง กงกลำลำย กงขำว กงไข กงเหลอง ปลำกก ปลำจองมอง ปลำดำหลำ ปลำทรำย ปลำนำเหงน ปลำลำมำ แมงดำ หอยเจดย หอยแครง หอยทำยเภำ หอยนำงรมและหอยรำก

ภาพท 4-3 แผนทแสดงขอบเขตชายฝงทะเล

ทมา : Google Earth (26 พฤศจกำยน 2556) ปรบแตงโดยผวจย

61 4.2.1.2 แหลงอาหารผลตเอง

แหลงอำหำรผลตเองของชมชนโคกพยอมสำมำรถแบงออกเปน 3 แหลง ไดแก พนทรอบบำน พนทสวน และพนทไร-นำ (ภำพท 4–4 และ 4-5) โดยมอำหำรทงหมด 54 ชนด แบงเปนประเภทสตว 8 ชนดและประเภทพช 46 ชนด (ตำรำงท 4-4) และชอทำงวทยำสตรของอำหำรแตละชนด (ตำรำงท 4-5) ซงแตละครวเรอนผลตชนดและปรมำณอำหำรแตกตำงกนออกไปขนอยกบควำมตองกำรในกำรบรโภคของแตละครวเรอน

ตารางท 4-4 ชนดอาหารในแหลงผลตเอง

ประเภท ชนดอาหาร รวม สตวเลยง ไขไก ไขเปด ไกเนอ เปดเนอ กงกลำด ำ กงขำว ปลำกะพงขำว ปลำเกำ 8 ชนด

พชผก

กระเจยบแดง กระเพรำ กลวยไข กลวยน ำวำ กลวยสม ขมน ขำ ขำว ขำวโพด ขง ขเหลก ชะอม ตนหอม ตะไคร ต ำลง แตงกวำ ถวฝกยำว ถวพ นอยหนำ บวบก ผกกำดขำว ผกโขม ผกช ผกชฝรง ผกบง ผกหวำน พรกขหน พรกชฟำ มะกรด มะขำม มะเขอเปรำะ มะเขอพวง มะเขอยำว มะนำว มะพรำว มะพรำวน ำหอม มะมวงเบำ มะระขนก มะละกอ มะอก แมงลก ลำงสำด สะตอ สบปะรด หนอไม โหระพำ

46 ชนด

ตารางท 4-5 ชนดทองถน ชอกลาง และชอทางวทยาศาสตรของชนดอาหารในแหลงผลตเอง

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 1 มะพรำว มะพรำว Cocos nucifera 2 ขำว ขำว Oryza sativa L. 3 มะพรำวน ำหอม มะพรำวน ำหอม Cocosn ucifera L. 4 กลวยน ำวำ กลวยน ำวำ Musa sapientum L. 5 ตะไคร ตะไคร Cymbopogon citratus 6 กลวยสม กลวยสม Musa × paradisiaca L. 7 ขำ ขำ Musa sapientum L. 8 กลวยไข กลวยไข Musa acuminata Colla subsp. acuminata 9 มะนำว มะนำว Citrus aurantifolia Swing. 10 ขำวโพด ขำวโพด Zea mays L. 11 หนอไม หนอไม Bambusa vulgaris 12 ผกหวำน ผกหวำน Sauropus androgynus L. Merr. 13 มะละกอ มะละกอ Carica papaya L. 14 มะเขอยำว มะเขอยำว Solanum melongena L. 15 มะเขอเปรำะ มะเขอเปรำะ Solanum xanthocarpum Schrad. & Wendl. 16 มะมวงเบำ มะมวงเบำ Mangifera caloneura Kurz

62

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 17 ขมน ขมน Curcuma longa 18 มะเขอพวง มะเขอพวง Solanum torvum Sw. 19 มะกรด มะกรด Citrus x hystrix L. 20 พรกขหน พรกขหน Capsicum frutescens Linn. 21 ต ำลง ต ำลง Coccinia grandis L. 22 สะตอ สะตอ Parkia speciosa L. 23 ขง ขง Zingiber officinale Roscoe 24 ผกโขม ผกโขม Amaranthus lividus 25 ขเหลก ขเหลก Senna siamea Linn. 26 บวบก บวบก Centell aasiatica Linn. 27 พรกชฟำ พรกชฟำ Capsicum annuum Linn. 28 มะขำม มะขำม Tamarindus indica Linn. 29 ถวฝกยำว ถวฝกยำว Vigna unguiculata ssp. Sesquipedalis 30 ลำงสำด ลำงสำด Aglaia domesicum Pelleg. 31 สบปะรด สบปะรด Ananus comosus L. 32 ชะอม ชะอม Acacia pennata L. 33 มะอก มะอก Solanum stramonifolium Jacq. 34 ถวพ ถวพ Psophocarpus tetragonolobus 35 กระเพรำ กระเพรำ Ocimum sanctum L. 36 โหระพำ โหระพำ Psophocarpus tetragonolobus Linn. 37 แมงลก แมงลก Ocimum x citriodourum Vis. 38 ผกบง ผกบง Ipomoea aquatica Forsk. 39 ผกกำดขำว ผกกำดขำว Brassica pekinensis Lour. 40 แตงกวำ แตงกวำ Cucumis sativus Linn. 41 มะระขนก มะระขนก Momordica charantin Linn. 42 นอยหนำ นอยหนำ Annona squamosa Linn. 43 กระเจยบแดง กระเจยบแดง Hibiscus sabdariffa L. 44 ผกช ผกช Coriandrum sativum L. 45 ตนหอม ตนหอม Alliumcepa var. aggregatum 46 ผกชฝรง ผกชฝรง Eryngium foetidum L. 47 ไกไข - - 48 เปดไข - - 49 ไกเนอ - - 50 เปดเนอ - -

ตารางท 4-5 (ตอ)

63

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 51 ปลำเกำ ปลำกะรง Epinephelussexfasciatus 52 ปลำกะพงขำว ปลำกะพงขำว Latescalcarifer 53 กงขำว กงขำว Metapenaeuslysianassa 54 กงกลำด ำ กงกลำด ำ Penaeusmonodon

1) พนทรอบบาน

จำกกำรส ำรวจพนทรอบบำน พบวำ จ ำนวนครวเรอนทมกำรผลตอำหำรรอบบำนมจ ำนวน 114 ครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 100 โดยพชทนยมปลกมำกทสดคดเปนรอยละ 86 ของครวเรอนทงหมดมเพยงชนดเดยว คอ มะพรำว สวนพชทนยมปลกคอนขำงมำก อยในชวงรอยละ 51–75 ของครวเรอนทงหมด มทงหมด 4 ชนด คอ ขำ พรกชฟำ มะละกอ และกลวยน ำวำ สวนพชและสตวอก 49 ชนด มกำรปลกนอยกวำรอยละ 50 ของครวเรอนทงหมด สวนกำรเลยงสตวมทงหมด 22 ครวเรอน ซงสตวทนยมเลยง ไดแก ไกไข เปดไข ไกเนอ เปดเนอ ปลำกะพงขำว และปลำเกำ เพอบรโภคภำยในครวเรอนอกดวย นอกจำกนยงมครวเรอนทเลยงสตวทงหมด 2 ครวเรอน โดยสตวทเลยงไวเพอขำย ไดแก กงกลำด ำและกงขำว (ตำรำงท 4-6)

ตารางท 4-5 (ตอ)

64

ชมชนโคกพยอม

ภาพท 4-4 แผนทแหลงอาหารผลตเองในชมชนโคกพยอม

สวนมะพรำว

ปำชำยเลน

สวนยำงพำรำ

กระชงเลยงปลำ

นำกง

นำขำว

ครวเรอน

65

มะเขอเปำะ

มะนำว

มะกรด

ขำ

กลวยน ำวำ

หนอไม

ผกหวำน

ขมน

โหระพำ กระเจยบ

มะเขอยำว

มะขำม บวบก

มะพรำว

มะพรำวน ำหอม

ขำว

ตวอยางครวเรอน

ตะไคร

ภาพท 4-5 ตวอยางครวเรอนทผลตอาหารรอบบาน

พรกขหน

66

ตารางท 4-6 สดสวนครวเรอนทมการผลตอาหารแตละชนดจากพนทรอบบาน

สดสวนของพชและสตวทมการผลตเอง

นอย

0 – 25 %

นอย – ปานกลาง

26 – 50 %

ปานกลาง – มาก

51 – 75 %

มากทสด

76 – 100 %

ไขเปด เปดเนอ กงกลำด ำ กงขำว ปลำกะพงขำว ปลำเกำ กระเจยบแดง กระเพรำ กลวยไข กลวยสม ขมนขำว ขำวโพด ขง ขเหลก ชะอม ตนหอม ต ำลง แตงกวำถวฝกยำว ถวพ นอยหนำ บวบก ผกกำดขำว ผกโขมผกชผกชฝรง ผกบง ผกหวำน พรกขหน มะกรด มะขำมมะอก มะเขอพวง มะระขนก มะพรำวน ำหอม มะมวงเบำแมงลก ลำงสำด สะตอ สบปะรด หนอไม โหระพำ

ไขไก ไกเนอขมน ตะไครมะเขอยำวมะเขอเปรำะมะนำว

ขำพรกชฟำมะละกอ กลวยน ำวำ

มะพรำว

42 ชนด 7 ชนด 4 ชนด 1 ชนด

2) พนทสวน

พนทสวน หมำยถง บรเวณทปลกตนไมเปนจ ำนวนมำกและเปนตนไมขนำดใหญ ซงจำกกำรส ำรวจพนทสวนในชมชนโคกพยอม พบวำ สวนใหญเปนสวนยำงพำรำ รองลงมำคอสวนมะพรำว และมะพรำวน ำหอม เนองจำกอำชพหลกของคนในชมชนคอกำรท ำสวนยำงพำรำ สวนกำรปลกพชอำหำรหรอเลยงสตวในสวนยำงพำรำมนอยมำก โดยจำกกำรส ำรวจทงชมชนมกำรปลกพชอำหำรแซมในพนทสวนยำงพำรำทงหมด 5 สวนเทำนน ซงพชอำหำรทนยมปลกในพนทนม 2 ชนด คอ หนอไม (ไผ) และขำ เปนกำรปลกเพอจ ำหนำยเพยงอยำงเดยว เนองจำกพชทปลกรอบบำนเพยงพอตอควำมตองกำรบรโภคภำยในครวเรอนแลว กำรปลกพชในสวนยำงพำรำเปนกำรปลกเพอเพมรำยไดใหแกครวเรอนมำกกวำปลกเพอบรโภคภำยในครวเรอน

3) พนทไร–นา

พนทไร-นำ หมำยถง บรเวณทปลกตนไมเปนจ ำนวนมำกและเปนตนไมขนำดเลกหรอเปนพชลมลก จำกกำรส ำรวจพนทไร–นำ พบวำ เปนพนทนำขำวและไรขำวโพด สวนพชอำหำรทมกำรปลกแซมในพนทไร-นำ ไดแก มะพรำว มะพรำวน ำหอม ขำว กลวยน ำวำ และมะละกอ

จำกกำรศกษำทรพยำกรอำหำรในแหลงอำหำรผลตเอง พบวำ อำหำรผลตเองแตละชนดสวนใหญจะปลกในพนทบรเวณบำนเปนหลก รองลงมำคอทสวนและทไร-นำ ตำมล ำดบ แสดงรำยละเอยดในตำรำงท 4–7 นอกจำกนยงมสดสวนของพชและสตวของแตละครวเรอนทมกำรผลต สวนฤดกำลในกำรใหผลผลตของพชสวนใหญสำมำรถใหผลผลตไดตลอดป ยกเวนบำงชนด ไดแก ขำว มะนำว หนอไม มะมวงเบำ สะตอ และลำงสำด ดงแสดงรำยละเอยดในตำรำงท 4–8

67

ตารางท 4-7 แหลงทผลตอาหารเอง

ล าดบ ชนด รอบบาน สวน ไร-นา 1 มะพรำว 2 ขำว 3 มะพรำวน ำหอม 4 กลวยน ำวำ 5 ตะไคร 6 กลวยสม 7 ขำ 8 กลวยไข 9 มะนำว 10 ขำวโพด 11 หนอไม 12 ผกหวำน 13 มะละกอ 14 มะเขอยำว 15 มะเขอเปรำะ 16 มะมวงเบำ 17 ขมน 18 มะเขอพวง 19 มะกรด 20 พรกขหน 21 ต ำลง 22 สะตอ 23 ขง 24 ผกโขม 25 ขเหลก 26 บวบก 27 พรกชฟำ 28 มะขำม 29 ถวฝกยำว 30 ลำงสำด 31 สบปะรด 32 ชะอม

68

33 มะอก 34 ถวพ 35 กระเพรำ 36 โหระพำ 37 แมงลก 38 ผกบง 39 ผกกำดขำว 40 แตงกวำ 41 มะระขนก 42 นอยหนำ 43 กระเจยบแดง 44 ผกช 45 ตนหอม 46 ผกชฝรง 47 ไกไข 48 เปดไข 49 ไกเนอ 50 เปดเนอ 51 ปลำเกำ 52 ปลำกะพงขำว 53 กงขำว 54 กงกลำด ำ

รวม 52 ชนด 2 ชนด 6 ชนด

ตารางท 4-8 ชวงเดอนทพชใหผลผลต (เฉพาะทไมไดใหผลผลตตลอดทงป)

ชนด ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ขำว มะนำว หนอไม มะมวงเบำ สะตอ ลำงสำด

ตารางท 4-7 (ตอ)

69

4.2.1.3 แหลงอาหารซอขาย

แหลงอำหำรซอขำยทคนในชมชนโคกพยอมมกำรพงพำสำมำรถแบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก แหลงซอขำยภำยในชมชน 4 แหลง และแหลงซอขำยภำยนอกชมชน 2 แหลง ซงแหลงอำหำรซอขำยทงหมดนเปนแหลงทชำวบำนมกำรพงพำในกำรน ำทรพยำกรอำหำรมำบรโภคมำกทสดเมอเปรยบเทยบกบแหลงอน ๆ โดยชนดของอำหำรจำกแหลงอำหำรซอขำยมทงหมด 181 ชนด แบงออกเปน 6 ประเภท ไดแก อำหำรปรงส ำเรจ อำหำรส ำเรจรป เครองปรง พชผก ผลไม และเนอสตวและผลผลตจำกสตว ดงแสดงรำยละเอยดในตำรำงท 4–9 และชอทำงวทยำศำสตรของอำหำรประเภทพชและสตว ดงแสดงในตำรำงท 4-10

ตารางท 4-9 ชนดอาหารในแหลงซอขาย

ประเภท ชนด รวม

อาหารปรงส าเรจ

กลวยแขก กวยเตยว ขนมกรวย ขนมกอและ ขนมคนท ขนมครก ขนมคอม ขนมดวง ขนมตมใบกะพอ ขนมป ำจ ขนมมด ขนมหวลำน ขำวตม ขำวตมมด ขำวผด ขำวเหนยวไก ขำวเหนยวปง ยำหนม หมผด

19 ชนด

อาหารส าเรจรป

กำแฟ โอวลตน นม บะหมกงส ำเรจรป ปลำกระปอง 5 ชนด

เครองปรง เกลอ กะป น ำตำลทรำย น ำมนพช น ำปลำ น ำป น ำสมสำยช ผงชรส น ำมนหอย พรกไทยปน เตำเจยว กระเทยม ซอสมะเขอเทศ หวหอม ซอสพรก

15 ชนด

พชผก

กระเจยบแดง กระเพรำ กะกล ำปล กะหล ำดอก กยชำย ขมน ขำว ขำวโพดออน ขง ขเหลก คะนำ แครอท ชะอม ดอกแค ตนหอม ต ำลง แตงกวำ ถวงอก ถวฝกยำว ถวพ บวบหอม บวบเหลยม บวบก ผกกวำงตง ผกกะเฉด ผกกำดขำว ผกกด ผกโขม ผกช ผกชฝรง ผกชลอม ผกชลำว ผกบง ผกหวำน เผอก ฝกถวด ำ พรกขหน พรกชฟำ ฟกเขยว ฟกทอง มะกรด มะขำมเปรยว มะเขอเทศ มะเขอเปรำะ มะเขอพวง มะเขอยำว มะนำว มะพรำวน ำหอม มะระ มะระขนก มะอก มนเทศ แมงลก ลกเนยงสะเดำ สะตอ สะระแหน สำหรำย หนอไม หยวกเปง หอมหวใหญ หวไชเทำ เหดนำงฟำ เหดฟำง เหดเสมด เหดหหน โหระพำ

67 ชนด

ผลไม

กลวยไข กลวยน ำวำ กลวยเลบมอนำง กลวยหอม กะทอน แกวมงกร ขนน ขำวโพด เงำะ จ ำปำดะ ชมพ แตงโม ทเรยนชะน ทเรยนบำน ทเรยนหมอนทอง นอยหนำ ฝรง มะขำมหวำน มะมวงเขยวเสวย มะมวงน ำดอกไม มะมวงเบำ มะยม มงคด ระก ำลองกอง ละมด ละไม ลำงสำด ล ำไย สมเขยวหวำน สมโชกน สมโอ สละ สบปะรด องน แอปเปล

36 ชนด

70

ประเภท ชนด รวม

เนอสตวและ

ผลผลตจากสตว

ปด ำ ปลำกระบอก ปลำดำหลำ หอยจบแจง หอยเขม ปลำจองมอง กงกลำด ำ กงขำว หอยเจดย กงไข หอยรำก ปลำนำเหงน ปลำเกำ ปลำกะพงแดง หอยกน กง ปลำทรำย หอยแครง ปลำลำมำ ปลำไหล ปลำกะพงขำว กงกลำลำย ปลำกก แมงดำ กงเหลอง หอยทำยเภำ ปลำกะพงแสม หอยนำงรม ปลำกะพงขำงปำน ปลำดก ปลำนล ปลำชอน หม ไก เปด เนอ ไขไก ไขเปด น ำผง

39 ชนด

ตารางท 4-10 ชนดทองถน ชอกลาง และชอทางวทยาศาสตรของชนดอาหารในแหลงซอขาย

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 1 ขำว ขำว Oryza sativa L. 2 มะเขอเปรำะ มะเขอเปรำะ Solanum xanthocarpum Schrad. & Wendl. 3 มะเขอยำว มะเขอยำว Solanum melongena L. 4 มะเขอพวง มะเขอพวง Solanum torvum Sw. 5 แตงกวำ แตงกวำ Cucumis sativus Linn. 6 ผกหวำน ผกหวำน Sauropusandrogynus L. Merr. 7 มะขำมเปรยว มะขำม Tamarindus indica Linn. 8 บวบเหลยม บวบเหลยม Trichosanthes cucumerina Linn. 9 คะนำ คะนำ Brassica albroglabra L. 10 มะนำว มะนำว Citrus aurantifolia Swing. 11 มะระ มะระ Momordica charantia Linn. 12 เผอก เผอก Colocasia esculenta Linn. 13 หวไชเทำ หวไชเทำ Raphanus sativus var.longipinnatus L. 14 ผกกำดขำว ผกกำดขำว Brassica pekinensis Lour. 15 กะหล ำปล กะหล ำปล Brassica oleracea L. var. capitata L. 16 ขำวโพดออน ขำวโพดออน Zea mays Linn. 17 หยวกเปง เปง Phoenix acaulis Ham. 18 สะตอ สะตอ Parkia speciosa L. 19 หนอไม หนอไม Bambusa vulgaris 20 กะหล ำดอก กะหล ำดอก Brassica oleracea var. botryis 21 มนเทศ มนเทศ Ipomoea batatas Linn. 22 บวบก บวบก Centellaasiatica Linn. 23 ถวฝกยำว ถวฝกยำว Vigna unguiculata Hc. 24 ผกกวำงตง ผกกวำงตง Brassicarapa L. cv. group Chinese Cabbage 25 สะระแหน สะระแหน Metha cordifolia Opiz. 26 ฟกทอง ฟกทอง Cucurbita moschata Decne. 27 มะเขอเทศ มะเขอเทศ Lycopersicon esculentum Mill. 28 ผกกด ผกกด Diplazium esculentum (Retz.) Sw.

ตารางท 4-9 (ตอ)

71

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 29 พรกขหน พรกขหน Capsicum frutescens Linn. 30 พรกชฟำ พรกชฟำ Capsicum annuum Linn. 31 มะพรำวน ำหอม มะพรำวน ำหอม Cocosn ucifera L. 32 เหดฟำง เหดฟำง Volvariella vovacea (Bull. Ex.Fr.) Sing 33 สำหรำย สำหรำยขนนก Caulerparacemosa var. corynephora 34 ถวงอก ถวงอก Vigna radiata L. 35 ขมน ขมน Curcuma longa 36 ผกบง ผกบง Ipomoea aquatica Forsk. 37 ฟกเขยว ฟกเขยว Benincasa hispida Cogn. 38 ขง ขง Zingiber officinale Roscoe 39 หอมหวใหญ หอมหวใหญ Alium cepa Linn. 40 ชะอม ชะอม Acacia pennata L. 41 เหดหหน เหดหหน Auricularia auricula Judae. 42 ต ำลง ต ำลง Coccinia grandis L. 43 แครอท แครอท Daucus carota L. 44 เหดนำงฟำ เหดนำงฟำ Lentinus edodes (Berk.) Sing. 45 ถวพ ถวพ Psophocarpus tetragonolobus 46 มะระขนก มะระขนก Momordica charantin Linn. 47 ฝกถวด ำ ถวขำว Bruguieracylindrica (L.) Bume. 48 ผกช ผกช Coriandrum sativum L. 49 สะเดำ สะเดำ Azadirachtaindica A. Juss var. siamensisValeton 50 มะกรด มะกรด Citrus x hystrix L. 51 ตนหอม ตนหอม Alliumcepa var. aggregatum 52 ลกเนยง ลกเนยง Archidendron jiringa (Jack) I.C. Nielsen. 53 ขเหลก ขเหลก Senna siamea Linn. 54 แมงลก แมงลก Ocimum x citriodourum Vis. 55 โหระพำ โหระพำ Psophocarpus tetragonolobus Linn. 56 กระเพรำ กระเพรำ Ocimum sanctum L. 57 มะอก มะอก Solanum stramonifolium Jacq. 58 ดอกแค ดอกแค Sesbania grandiflora Desv. 59 บวบหอม บวบหอม Luffa cylindrica L. 60 ผกชลำว ผกชลำว Anethum graveolens Linn. 61 กระเจยบแดง กระเจยบแดง Hibiscus sabdariffa L. 62 ผกชลอม ผกชลอม Foeniculum vulgare Mill. 63 ผกกะเฉด ผกกระเฉด Neptunia oleracea Lour. 64 ผกชฝรง ผกชฝรง Eryngium foetidum L. 65 ผกโขม ผกโขม Amaranthus Lividus Linn. 66 กยชำย กยชำย Allium tuberosumRottl. ex Spreng

ตารางท 4-10 (ตอ)

72

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 67 เหดเสมด เหดเสมด Boletus griseipurpureus Corner 68 น ำผง น ำผง - 69 เงำะ เงำะ Nephelium lappaceum Linn. 70 มะมวงเขยวเสวย มะมวงเขยวเสวย Mangifera indica L. 71 มะมวงน ำดอกไม มะมวงน ำดอกไม Mangifera indica L. 72 ลำงสำด ลำงสำด Aglaia domesicum Pelleg. 73 กลวยน ำวำ กลวยน ำวำ Musa sapientum L. 74 แตงโม แตงโม Citrullus lanatus Mats & Nakai 75 มะมวงเบำ มะมวงเบำ Mangifera caloneura Kurz 76 สละ สละ Salacca edulis Reinw 77 สมเขยวหวำน สมเขยวหวำน Citrus reticulata Blanco 78 สมโอ สมโอ Citrus maxima (Burm.) Merr. 79 กลวยหอม กลวยหอม Musa sapientum Linn. 80 กลวยเลบมอนำง กลวยเลบมอนำง Musa sapientum Linn. 81 ขนน ขนน Artocarpus heterophyllus Lam. 82 ลองกอง ลองกอง Lansiumdomesicum Corr. 83 มงคด มงคด Garcinia mangostana Linn. 84 ชมพ ชมพ Eugenia jambos L. 85 มะยม มะยม Phyllanthus acidus (L.) Skeels 86 สบปะรด สบปะรด Ananuscomosus L. Merr. 87 ขำวโพด ขำวโพด Zea mays L. 88 ทเรยนชะน ทเรยนชะน Durio zibethinus Linn. 89 แกวมงกร แกวมงกร Hylocereusundatus (Haw) Britt. Rose. 90 ฝรง ฝรง Psidiumguajava L. 91 ทเรยนหมอนทอง ทเรยนหมอนทอง Durio zibethinus Linn. 92 มะขำมหวำน มะขำมหวำน Tamarindus indica L. 93 กลวยไข กลวยไข Musa acuminata Colla subsp. acuminata 94 นอยหนำ นอยหนำ Annona squamosa Linn. 95 ละไม ละไม Baccaurea motleyana 96 ล ำไย ล ำไย Dimocarpus Longan Lour. 97 ละมด ละมด Manilkara achras Fosberg. 98 กะทอน กระทอน Sandoricum koetjape Burm.f. Mer. 99 จ ำปำดะ จ ำปำดะ Artocarpus integer 100 สมโชกน สมโชกน C. reticulata 101 ทเรยนบำน ทเรยนบำน Durio zibethinus Murr. 102 ระก ำ ระก ำ Salacca wallichiana 103 องน องน Vitis vinifera L. 104 แอปเปล แอปเปล Malus domestica

ตารางท 4-10 (ตอ)

73

ล าดบ ชอทองถน ชอกลาง ชอวทยาศาสตร 105 เนอ วว Bos taurus Linnaeus 106 เปดเนอ เปดเนอ Tadornaferruginea 107 หม หม Sus scrofa domesticus 108 ปด ำ ปด ำ Scylla serrata Mugil dussumieri 109 ปลำกระบอก ปลำกระบอก Mugil dussumieri 110 ปลำทรำย ปลำทรำย Scolopsis monogramma 111 ปลำลำมำ ปลำตำเดยว Psettodes erumei 112 หอยเขม หอยเขม Laevidentalium sp. 113 ปลำดำหลำ ปลำสำก Pampus argenteus 114 ปลำดก ปลำดก Silurus anguillaris 115 หอยจบแจง หอยจบแจง Cerithidea sp. 116 ปลำนล ปลำนล Oreochromis niloticus 117 ปลำเกำ ปลำกะรง Epinephelu ssexfasciatus 118 ปลำชอน ปลำชอน Channa striata 119 กงขำว กงขำว Metapenaeus lysianassa 120 กงไข กงมงกร Palinuridae 121 ปลำจองมอง ปลำกะบำง Himantura imbricata 122 หอยกน หอยกน Polymesoda proxima 123 หอยเจดย หอยเจดย Sermyla riquetii 124 ปลำกะพงขำงปำน ปลำกะพงขำงปำน Lutjanus russellii 125 ปลำกก ปลำอคด Acanthopagrus berda 126 กงเหลอง กงเหลอง Metapenaeus brevicornis 127 ปลำนำเหงน ปลำดำบเงน Trichiuru slepturus 128 หอยรำก หอยรำก Lingula anatina 129 กงกลำด ำ กงกลำด ำ Penaeus monodon Fabricius 130 ปลำกะพงแดง ปลำกะพงแดง Lutjanus sebae 131 หอยแครง หอยแครง Anadaragranosa Linn. 132 กงกลำลำย กงกลำลำย Penaeussemisulcatus De Haan 133 หอยทำยเภำ หอยทำยเภำ Donex scortum Linnaeus 134 หอยนำงรม หอยนำงรม Saccostrea commercialis 135 ปลำไหล ปลำไหล Macrotrema caligans 136 กง กง Oratosquilla woodmasnoi Kemp. 137 ปลำกะพงขำว ปลำกะพงขำว Latescal carifer 138 แมงดำ แมงดำทะเล Limulus polyphemus Linnaeus 139 ปลำกะพงแสม ปลำกะพงแสม Haemulidae

ตารางท 4-10 (ตอ)

74

1) แหลงซอขายภายในชมชน

แหลงซอขำยภำยในชมชนมทงรำนคำและตลำดนดทองถนในชมชน ซงรำนคำในชมชนมทงหมด 3 รำน เปนรำนขำยอำหำรประเภทเครองปรง เชน กะป น ำปลำ น ำตำลทรำย เกลอ เปนตน สวนตลำดทองถนในชมชนตงอยบรเวณใจกลำงชมชน (ภำพท 4–6) ซงจะเปดในตอนเชำตงแต 05.00–08.00 น. อำหำรทขำยสวนใหญจะขำยอำหำรเชำประเภทอำหำรปรงส ำเรจ เชน ขำวเหนยวไกทอด หมผด ขนมครก เปนตน ชมชนพงพำอำหำรจำกแหลงอำหำรประเภทน 82 ชนด

2) แหลงซอขายภายนอกชมชน

แหลงซอขำยภำยนอกชมชนทเปนแหลงไดมำของอำหำรของครวเรอนในชมชน ม 2 แหลง เปนตลำดนดอยหำงจำกชมชน ประมำณ 5 กโลเมตร และตลำดอ ำเภอละง อยหำงจำกชมชนประมำณ 10 กโลเมตร (ภำพท 4–7) ซงแหลงซอขำยนอกชมชนจะมอำหำรใหเลอกหลำกหลำยกวำแหลงซอขำยภำยในชมชนและขำยอำหำรทกประเภท ไดแก อำหำรส ำเรจรป อำหำรประเภทเครองปรง อำหำรประเภทผก อำหำรประเภทผลไม และอำหำรประเภทเนอสตว ชมชนพงพำอำหำรจำกแหลงอำหำรภำยนอกชมชน 162 ชนด ซงอำหำรทไดมำจำกแหลงอำหำรซอขำยทง 2 สำมำรถจ ำแนกตำมชนดได ดงแสดงในตำรำงท 4-11

ภาพท 4-6 แหลงซอขายภายในชมชน

รำนคำ

รำนคำ

รำนคำ

ตลำด

75

ภาพท 4-7 แหลงซอขายภายนอกชมชน

ตารางท 4-11 ทมาของอาหารจากแหลงทซอขาย

ล าดบ ชนด แหลงซอขาย ภายในชมชน

แหลงซอขาย ภายนอกชมชน

1 หมผด 2 ขำวเหนยวไก 3 ขนมกรวย 4 ขำวตมมด 5 ขนมหวลำน 6 ขนมมด 7 ขนมตมใบกะพอ 8 ขนมคอม 9 ขนมครก 10 ยำหนม 11 ขำวตม 12 ขนมคนท 13 ขำวเหนยวปง 14 ขนมกอและ 15 กลวยแขก

76

16 ขนมดวง 17 ขำวผด 18 กวยเตยว 19 ขนมป ำจ 20 กำแฟ 21 โอวลตน 22 นม 23 บะหมกงส ำเรจรป 24 ปลำกระปอง 25 เกลอ 26 กะป 27 น ำตำลทรำย 28 น ำมนพช 29 น ำปลำ 30 น ำป 31 น ำสมสำยช 32 ผงชรส 33 น ำมนหอย 34 พรกไทยปน 35 เตำเจยว 36 กระเทยม 37 ซอสมะเขอเทศ 38 หวหอม 39 ซอสพรก 40 ขำว 41 มะเขอเปรำะ 42 มะเขอยำว 43 มะเขอพวง 44 แตงกวำ 45 ผกหวำน 46 มะขำมเปรยว 47 บวบเหลยม 48 คะนำ 49 มะนำว 50 มะระ 51 เผอก 52 หวไชเทำ

ตารางท 4-11 (ตอ)

77

53 ผกกำดขำว 54 กะกล ำปล 55 ขำวโพดออน 56 หยวกเปง 57 สะตอ 58 หนอไม 59 กะหล ำดอก 60 มนเทศ 61 บวบก 62 ถวฝกยำว 63 ผกกวำงตง 64 สะระแหน 65 ฟกทอง 66 มะเขอเทศ 67 ผกกด 68 พรกขหน 69 พรกชฟำ 70 มะพรำวน ำหอม 71 เหดฟำง 72 สำหรำย 73 ถวงอก 74 ขมน 75 ผกบง 76 ฟกเขยว 77 ขง 78 หอมหวใหญ 79 ชะอม 80 เหดหหน 81 ต ำลง 82 แครอท 83 เหดนำงฟำ 84 ถวพ 85 มะระขนก 86 ฝกถวด ำ 87 ผกช

ตารางท 4-11 (ตอ)

78

88 สะเดำ 89 มะกรด 90 ตนหอม 91 ลกเนยง 92 ขเหลก 93 แมงลก 94 โหระพำ 95 กระเพรำ 96 มะอก 97 ดอกแค 98 บวบหอม 99 ผกชลำว 100 กระเจยบแดง 101 ผกชลอม 102 ผกกะเฉด 103 ผกชฝรง 104 ผกโขม 105 กยชำย 106 เหดเสมด 107 น ำผง 108 เงำะ 109 มะมวงเขยวเสวย 110 มะมวงน ำดอกไม 111 ลำงสำด 112 กลวยน ำวำ 113 แตงโม 114 มะมวงเบำ 115 สละ 116 สมเขยวหวำน 117 สมโอ 118 กลวยหอม 119 กลวยเลบมอนำง 120 ขนน 121 ลองกอง

79

122 มงคด 123 ชมพ 124 มะยม 125 สบปะรด 126 ขำวโพด 127 ทเรยนชะน 128 แกวมงกร 129 ฝรง 130 ทเรยนหมอนทอง 131 มะขำมหวำน 132 กลวยไข 133 นอยหนำ 134 ละไม 135 ล ำไย 136 ละมด 137 กะทอน 138 จ ำปำดะ 139 สมโชกน 140 ทเรยนบำน 141 ระก ำ 142 องน 143 แอปเปล 144 ไขไก 145 ไขเปด 146 ไกเนอ 147 เนอ 148 เปดเนอ 149 หม 150 ปด ำ 151 ปลำกระบอก 152 ปลำทรำย 153 ปลำลำมำ 154 หอยเขม 155 ปลำดำหลำ 156 ปลำดก 157 หอยจบแจง

80

158 ปลำนล 159 ปลำเกำ 160 ปลำชอน 161 กงขำว 162 กงไข 163 ปลำจองมอง 164 หอยกน 165 หอยเจดย 166 ปลำกะพงขำงปำน 167 ปลำกก 168 กงเหลอง 169 ปลำนำเหงน 170 หอยรำก 171 กงกลำด ำ 172 ปลำกะพงแดง 173 หอยแครง 174 กงกลำลำย 175 หอยทำยเภำ 176 หอยนำงรม 177 ปลำไหล 178 กง 179 ปลำกะพงขำว 180 แมงดำ 181 ปลำกะพงแสม

รวม 82 162

จำกผลกำรศกษำสรปไดวำประเภทของแหลงอำหำรทชมชนมกำรพงพำม 3 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำต แหลงอำหำรผลตเอง และแหลงอำหำรซอขำย พบวำ แหลงอำหำรธรรมชำตไดจำกปำชำยเลน ล ำคลอง และชำยฝงทะเล มอำหำรทงหมด 35 ชนด สวนแหลงอำหำรผลตเองไดจำก พนทรอบบำน พนทสวน และพนทไร–นำ มอำหำรทงหมด 54 ชนด และแหลงอำหำรซอขำยไดจำก แหลงซอขำยภำยในชมชนและแหลงซอขำยภำยนอกชมชน มอำหำรทงหมด 181 ชนด

81

4.2.2 ปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา

จำกกำรศกษำปรมำณกำรใชประโยชนอำหำรและมลคำในชมชนโคกพยอมพบวำ กำรใชประโยชนอำหำรมทงหมด 185 ชนด โดยแบงกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรทง 3 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำต 35 ชนด แหลงอำหำรผลตเอง 54 ชนด และแหลงอำหำรซอขำย 181 ชนด คดเปนมลคำควำมตองกำรในกำรใชประโยชนทงหมดจำกทกแหลงเทำกบ 28,482,134 บำทตอปโดยมรำยละเอยดดงน

4.2.2.1 ปรมาณการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาตและมลคา

จำกกำรศกษำกลมชำวประมงพนบำนทมกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรทงหมดในชมชน โดยกำรสนทนำกลมกบผทเขำไปใชประโยชนจำกแหลงอำหำรธรรมชำต ซงเปนขอมลทงหมดในชมชนโคกพยอม พบวำปรมำณกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรธรรมชำตในชมชน จ ำนวน 35 ชนด แบงเปน 2 ประเภท คอ 1) พชและสตวบก จ ำนวน 6 ชนด 2) สตวน ำ จ ำนวน 29 ชนด ในสวนของปรมำณกำรใชประโยชนประเภทพชและสตวบกจำกแหลงอำหำรธรรมชำตเทำกบ 16,025 กโลกรมตอป คดเปนมลคำ 438,926 บำทตอป โดยมสดสวนกำรใชประโยชนส ำหรบกำรบรโภคเทำกบรอยละ10 กำรแจกจำยรอยละ 3 และกำรจ ำหนำยรอยละ 87 และในสวนปรมำณกำรใชประโยชนประเภทสตวน ำจำกแหลงอำหำรธรรมชำตเทำกบ 84,318 กโลกรมตอป คดเปนมลคำ 9,982,140 บำทตอป โดยมสดสวนกำรใชประโยชนส ำหรบกำรบรโภคเทำกบรอยละ 11 กำรแจกจำยรอยละ 0 และจ ำหนำยรอยละ 89 รวมปรมำณกำรใชประโยชนอำหำรจำกแหลงอำหำรธรรมชำตเทำกบ 100,343กโลกรมตอป คดเปนมลคำเทำกบ 10,421,066 บำทตอป ดงแสดงรำยละเอยดในตำรำงท 4–12

82

ตารางท 4-12 ปรมาณและมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาต

ล าดบ ชนด

ครวเรอน ทเกบหาทงหมด

ในชมชนทงหมด 159 ครวเรอน

ปรมาณการใชประโยชน จากแหลงอาหาร

ธรรมชาตทงหมด 159 ครวเรอน

(กโลกรมตอป)

ประเภทการใชประโยชน (กโลกรมตอป)

รอยละ ราคา (บาทตอกโลกรม)

มลคาปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารธรรมชาต (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย บรโภค แจก จ าหนาย พชและสตวบก 1 สำหรำย 12 12,813 550 200 12,063 4 2 94 21 บำท/กก. 279,573

2 หยวกเปง 29 1,983 863 100 1,020 44 5 51 3 บำท/กก. 9,549

3 ฝกถวด ำ 15 600 200 100 300 33 17 50 3 บำท/กก. 2,700

4 น ำผง 5 375 55 20 300 15 5 80 269 บำท/กก. 106,255

5 เหดเสมด 5 253 50 20 183 20 8 72 133 บำท/กก. 40,299

6 ตวออนของผง 17 1 1 0 0 100 0 0 550 บำท/กก. 550 รวม 16,025 1,719 440 13,866 10 3 87 - 438,926

สตวน า 1 ปด ำ 39 23,868 2,000 0 21,868 8 0 92 120 บำท/กก. 2,864,160 2 หอยจบแจง 37 21,312 1,500 0 19,812 7 0 93 100 บำท/กก. 2,131,200 3 ปลำกระบอก 17 8,160 2,800 0 5,360 34 0 66 120 บำท/กก. 979,200 4 กงขำว 2 4,800 200 0 4,600 4 0 96 170 บำท/กก. 816,000 5 ปลำดำหลำ 2 3,360 150 0 3,210 4 0 96 60 บำท/กก. 201,600 6 กงกลำด ำ 3 2,880 400 0 2,480 14 0 86 280 บำท/กก. 806,400 7 หอยเขม 3 2,592 100 0 2,492 4 0 96 40 บำท/กก. 103,680 8 กงไข 2 1,680 150 0 1,530 9 0 91 100 บำท/กก. 168,000 9 หอยเจดย 13 1,560 750 0 810 48 0 52 60 บำท/กก. 93,600 10 หอยแครง 4 1,440 50 0 1,390 3 0 97 70 บำท/กก. 100,800 11 หอยรำก 3 1,440 100 0 1,340 7 0 93 150 บำท/กก. 216,000 12 ปลำนำเหงน 2 1,344 50 0 1,294 4 0 96 60 บำท/กก. 80,640 13 ปลำเกำ 3 1,296 30 0 1,266 2 0 98 200 บำท/กก. 259,200 14 หอยกน 5 1,260 200 0 1,060 16 0 84 80 บำท/กก. 100,800 15 ปลำกะพงแดง 2 1,200 10 0 1,190 1 0 99 160 บำท/กก. 192,000

83

ล าดบ ชนด

ครวเรอน ทเกบหาทงหมด

ในชมชนทงหมด 159 ครวเรอน

ปรมาณการใชประโยชน จากแหลงอาหาร

ธรรมชาตทงหมด 159 ครวเรอน

(กโลกรมตอป)

ประเภทการใชประโยชน (กโลกรมตอป)

รอยละ ราคา (บาทตอกโลกรม)

มลคาปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารธรรมชาต (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย บรโภค แจก จ าหนาย 16 ปลำทรำย 3 1,080 140 0 940 13 0 87 80 บำท/กก. 86,400 17 กง 5 900 10 0 890 1 0 99 150 บำท/กก. 135,000 18 ปลำจองมอง 3 900 150 0 750 17 0 83 50 บำท/กก. 45,000 19 ปลำลำมำ 2 600 50 0 550 8 0 92 50 บำท/กก. 30,000 20 ปลำกะพงแสม 2 360 40 0 320 11 0 89 300 บำท/กก. 108,000 21 ปลำไหล 3 360 105 0 255 29 0 71 180 บำท/กก. 64,800 22 กงกลำลำย 7 336 5 0 331 1 0 99 350 บำท/กก. 117,600 23 ปลำกะพงขำว 5 300 53 0 247 18 0 82 140 บำท/กก. 42,000 24 ปลำกก 4 288 95 0 193 33 0 67 120 บำท/กก. 34,560 25 แมงดำ 3 240 10 0 230 4 0 96 170 บำท/กก. 40,800 26 หอยทำยเภำ 3 240 58 0 182 24 0 76 280 บำท/กก. 67,200 27 หอยนำงรม 4 192 30 0 162 16 0 84 250 บำท/กก. 48,000 28 ปลำกะพงขำงปำน 1 180 35 0 145 19 0 81 150 บำท/กก. 27,000 29 กงเหลอง 2 150 30 0 120 20 0 80 150 บำท/กก. 22,500

รวม 84,318 9,301 0 75,017 11 0 89 - 9,982,140

รวมทงหมด 100,343 11,020 440 88,883 11 0 88 - 10,421,066

ตารางท 4-12 (ตอ)

84

จำกตำรำงท 4-12 จะเหนไดวำแหลงอำหำรธรรมชำตมกำรใชประโยชนสวนใหญเพอจ ำหนำยมำกทสดถงรอยละ 89 โดยพชและสตวบกทงหมด 6 ชนด มจ ำนวนครวเรอนทเขำไปเกบหำมำใชประโยชนทงสน 39 ครวเรอน ซงมชนดทใชประโยชนเพอบรโภคเรยงตำมล ำดบ ไดแก หยวกเปงมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 863 กโลกรมตอป รองลงมำคอ สำหรำย 550 กโลกรมตอป ฝกถวด ำ 200 กโลกรมตอป น ำผง 55 กโลกรมตอป เหดเสมด 50 กโลกรมตอป และตวออนของผงมปรมำณกำรใชประโยชนนอยทสดเทำกบ 1 กโลกรมตอป สวนพชและสตวบกทมกำรใชประโยชนเพอกำรจ ำหนำยมำกทสดเรยงตำมล ำดบ ไดแก สำหรำยมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 12,063 กโลกรมตอป รองลงมำคอ หยวกเปง 1,020 กโลกรมตอป ฝกถวด ำ 300 กโลกรมตอป น ำผง 300 กโลกรมตอป และเหดเสมดมปรมำณกำรใชประโยชนเพอจ ำหนำยนอยทสดเทำกบ 183 กโลกรมตอป และพบวำครวเรอนนยมเขำไปใชประโยชนจำกสำหรำยมำกทสดคอ 29 ครวเรอน รองลงมำคอตวออนผง 17 ครวเรอน และหยวกเปง 15 ครวเรอน สวนน ำผงและเหดเสมดมกำรใชประโยชนเพยงอยำงละ 5 ครวเรอนเทำนน

หำกพจำรณำดำนมลคำกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทพชและสตวบกโดยไมแยกวำบรโภคหรอจ ำหนำย พบวำ อำหำรทมมลคำกำรใชประโยชนสงสดเรยงตำมล ำดบ ไดแก สำหรำยมมลคำเทำกบ 279,573 บำทตอป รองลงมำคอ น ำผง 106,255 บำทตอป เหดเสมด 40,299 บำทตอป หยวกเปง 9,549 บำทตอป ฝกถวด ำ 2,700 บำทตอป และตวออนผง 550 บำทตอป

ส ำหรบกำรใชประโยชนสตวน ำ 5 ล ำดบแรกทมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคเรยงตำมล ำดบ ไดแก ปลำกระบอกปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 2,800 กโลกรมตอป รองลงมำคอปด ำ 2,000 กโลกรมตอป หอยจบแจง 1,500 กโลกรมตอป หอยเจดย 750 กโลกรมตอป และกงกลำด ำ 400 กโลกรมตอป และสตวน ำ 5 ล ำดบแรกทมปรมำณกำรใชประโยชนเพอจ ำหนำยเรยงตำมล ำดบ ไดแก ปด ำปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 21,868 กโลกรมตอป รองลงมำคอหอยจบแจง 19,812 กโลกรมตอป ปลำกระบอก 5,360 กโลกรมตอป กงขำว 4,600 กโลกรมตอป และปลำดำหลำ 3,210 กโลกรมตอป สวนสตวน ำทมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคนอยทสด 5 อนดบ ไดแก กงกลำลำยมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 5 กโลกรมตอป รองลงมำคอแมงดำ 10 กง 10 กโลกรมตอป ปลำกะพงแดง 10 กโลกรมตอป และปลำเกำ 30 กโลกรมตอป และสตวน ำทมปรมำณกำรใชประโยชนเพอจ ำหนำยนอยทสด 5 อนดบ ไดแก กงเหลองปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 120 กโลกรมตอป รองลงมำคอปลำกะพงขำงปำน 145 หอยนำงรม 162 กโลกรมตอป หอยทำยเภำ 182 กโลกรมตอป และปลำกก 193 กโลกรมตอป และพบวำครวเรอนนยมเขำใชประโยชนจำกปด ำมำกทสดคอ 39 ครวเรอน รองลงมำคอหอยจบแจง 37 ครวเรอน และปลำกระบอก 17 ครวเรอน สวนปลำกะพงขำงปำนมครวเรอนทเกบหำเพอใชประโยชนเพยงแค 1 ครวเรอนเทำนน และยงมอำหำรอกหลำยชนดทมเพยง 2-3 ครวเรอนเทำนนทมกำรใชประโยชน เชน กงเหลอง กงขำว กงไข กงกลำด ำ ปลำดำหลำ หอยเขม หอยรำก เปนตน

85

หำกพจำรณำดำนมลคำกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทสตวน ำโดยไมแยกวำบรโภคหรอจ ำหนำย พบวำ ชนดอำหำรทมมลคำกำรใชประโยชนสงสด 5 ล ำดบแรก ไดแก ปด ำมมลคำเทำกบ 2,864,160 บำทตอป หอยจบแจง 2,131,200 บำทตอป ปลำกระบอก 979,200 บำทตอป กงขำว 816,000 บำทตอป และกงกลำด ำ 806,400 บำทตอป สวนชนดอำหำรทมมลคำกำรใชประโยชนนอยสด 5 อนดบ ไดแก กงเหลองมมลคำเทำกบ 22,500 บำทตอป ปลำกะพงขำงปำน 27,000 บำทตอป ปลำลำมำ 30,000 บำทตอป ปลำกก 34,560 บำทตอป และแมงดำ 40,800 บำทตอป

4.2.2.2 ปรมาณการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเองและมลคา

จำกกำรศกษำ พบวำ ปรมำณกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรผลตเองในชมชน มจ ำนวน 54 ชนด แบงเปนประเภทไขสตวเลยง 2 ชนดประเภทสตวเลยง 6 ชนด และประเภทพช 46 ชนด ซงมปรมำณกำรใชประโยชนประเภทไขจำกแหลงอำหำรผลตเองจำกครวเรอนกลมตวอยำง 58,080 ฟองตอป ปรมำณเฉลยตอครวเรอนเทำกบ 509.47 ฟองตอปคดเปนปรมำณกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรผลตเองทงหมดในชมชนเทำกบ 81,006 ฟองตอป และคดเปนมลคำทงหมดในชมชนเทำกบ 272,085 บำทตอป ปรมำณกำรใชประโยชนประเภทสตวเลยงจำกแหลงอำหำรผลตเองจำกครวเรอนกลมตวอยำง 5,998 กโลกรมตอป ปรมำณเฉลยตอครวเรอนเทำกบ 41.65 กโลกรมตอป คดเปนปรมำณกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรผลตเองทงหมดในชมชนเทำกบ 8,366 กโลกรมตอป และคดเปนมลคำทงหมดในชมชนเทำกบ 1,719,948 บำทตอป และปรมำณกำรใชประโยชนประเภทพชจำกแหลงอำหำรผลตเองจำกครวเรอนกลมตวอยำง 200,470 กโลกรมตอป ปรมำณเฉลยตอครวเรอนเทำกบ 1,758.51 กโลกรมตอป คดเปนปรมำณกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรผลตเองทงหมดในชมชนเทำกบ 279,603 กโลกรมตอป และคดเปนมลคำทงหมดในชมชนเทำกบ 3,173,265 บำทตอป รวมเปนมลคำจำกแหลงอำหำรผลตเองทงหมดในชมชนเทำกบ 5,165,298 บำทตอป ดงแสดงรำยละเอยดในตำรำงท 4–13

86

ตารางท 4-13 ปรมาณและมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเอง

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางท

ผลต (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

ของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลมตวอยาง

114 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

ของครวเรอนทงหมด 159 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ประเภทการใชประโยชน (หนวยตอป)

รอยละ ราคา

(บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน จากแหลงอาหาร

ผลตเองของครวเรอนกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน จากแหลงอาหารผลตเองทงชมชน 159 ครวเรอน (บาทตอป) บรโภค แจก จ าหนาย บรโภค แจก จ าหนาย

ไขสตวเลยง 1 ไขไก 31 37,240 326.67 51,940 34,924 17,016 0 67 33 0 3 บำท/ฟอง 111,720 155,820 2 ไขเปด 28 20,840 182.81 29,066 16,458 12,608 0 57 43 0 4 บำท/ฟอง 83,360 116,265

รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม รวม สตวเลยง

1 กงขำว 2 3,600 25.00 5,021 28 56 4,937 1 1 98 170 บำท/กก. 612,000 853,579 2 กงกลำด ำ 2 2,100 14.58 2,929 28 42 2,859 1 1 98 280 บำท/กก. 588,000 820,105 3 ไกเนอ 13 105 0.73 146 119 28 0 81 19 0 60 บำท/กก. 6,300 8,787 4 ปลำกะพงขำว 7 80 0.56 112 84 28 0 75 25 0 140 บำท/กก. 11,200 15,621 5 เปดเนอ 2 63 0.44 88 70 18 0 79 21 0 90 บำท/กก. 5,670 7,908 6 ปลำเกำ 2 50 0.35 70 56 14 0 80 20 0 200 บำท/กก. 10,000 13,947

รวม - 5,998 41.65 8,366 384 186 7,797 5 2 93 - 1,233,170 1,719,948 พชผก

1 มะพรำว 114 94,436 828.39 131,713 35,477 25,872 70,364 27 20 53 4 บำท/ผล 377,744 526,853 2 ขำว 13 38,500 337.72 53,697 6,393 2,106 45,198 12 4 84 20 บำท/กก. 770,000 1,073,947 3 มะพรำวน ำหอม 13 36,442 319.67 50,827 3,266 2,232 45,329 6 4 89 8 บำท/ผล 291,536 406,616 4 กลวยน ำวำ 52 6,980 61.23 9,735 907 391 8,438 9 4 87 22 บำท/กก. 153,560 214,176 5 ตะไคร 72 4,121 36.15 5,748 3,565 2,183 0 62 38 0 20 บำท/กก. 82,420 114,954 6 กลวยสม 26 3,473 30.46 4,844 3,114 1,729 0 64 36 0 10 บำท/กก. 34,730 48,439

87

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางท

ผลต (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

ของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลมตวอยาง

114 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

ของครวเรอนทงหมด 159 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ประเภทการใชประโยชน (หนวยตอป)

รอยละ ราคา

(บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน จากแหลงอาหาร

ผลตเองของครวเรอนกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน จากแหลงอาหารผลตเองทงชมชน 159 ครวเรอน (บาทตอป) บรโภค แจก จ าหนาย บรโภค แจก จ าหนาย

7 ขำ 70 2,545 22.32 3,550 941 893 1,716 27 25 48 40 บำท/กก. 101,800 141,984 8 กลวยไข 14 2,530 22.19 3,529 784 477 2,268 22 14 64 24 บำท/กก. 60,720 84,688 9 มะนำว 51 2,046 17.95 2,854 2,208 646 0 77 23 0 80 บำท/กก. 163,680 228,291 10 ขำวโพด 2 2,000 17.54 2,789 153 126 2,511 6 5 90 20 บำท/กก. 40,000 55,789 11 หนอไม 17 1,298 11.39 1,810 234 112 1,464 13 6 81 20 บำท/กก. 25,960 36,207 12 มะละกอ 26 1,135 9.96 1,583 484 392 707 31 25 45 7 บำท/กก. 7,945 11,081 13 มะเขอยำว 62 861 7.55 1,201 881 319 0 73 27 0 20 บำท/กก. 17,220 24,017 14 ผกหวำน 34 780 6.84 1,088 642 446 0 59 41 0 50 บำท/กก. 39,000 54,395 15 มะเขอเปรำะ 30 688 6.04 960 738 222 0 77 23 0 22 บำท/กก. 15,136 21,111 16 มะมวงเบำ 4 640 5.61 893 279 614 0 31 69 0 40 บำท/กก. 25,600 35,705 17 ขมน 53 231 2.03 322 173 149 0 54 46 0 20 บำท/กก. 4,620 6,444 18 มะเขอพวง 22 209 1.83 292 292 0 0 100 0 0 15 บำท/กก. 3,135 4,373 19 มะกรด 20 177 1.55 247 149 98 0 60 40 0 50 บำท/กก. 8,850 12,343 20 พรกขหน 75 163 1.43 227 165 63 0 72 28 0 15 บำท/กก. 2,445 3,410 21 ต ำลง 5 142 1.25 198 170 28 0 86 14 0 50 บำท/กก. 7,100 9,903 22 สะตอ 1 140 1.23 195 35 21 139 18 11 71 80 บำท/กก. 11,200 15,621 23 ขง 3 105 0.92 146 95 52 0 65 35 0 30 บำท/กก. 3,150 4,393 24 ผกโขม 17 90 0.79 126 126 0 0 100 0 0 40 บำท/กก. 3,600 5,021 25 ขเหลก 3 65 0.57 91 52 39 0 57 43 0 40 บำท/กก. 2,600 3,626 26 บวบก 4 57 0.50 80 80 0 0 100 0 0 40 บำท/กก. 2,280 3,180 27 พรกชฟำ 12 66 0.58 92 71 21 0 77 23 0 25 บำท/กก. 1,650 2,301

ตารางท 4-13 (ตอ)

88

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางท

ผลต (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

ของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลมตวอยาง

114 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

ของครวเรอนทงหมด 159 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ประเภทการใชประโยชน (หนวยตอป)

รอยละ ราคา

(บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน จากแหลงอาหาร

ผลตเองของครวเรอนกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน จากแหลงอาหารผลตเองทงชมชน 159 ครวเรอน (บาทตอป) บรโภค แจก จ าหนาย บรโภค แจก จ าหนาย

28 มะขำม 5 65 0.57 91 35 56 0 38 62 0 30 บำท/กก. 1,950 2,720 29 ถวฝกยำว 2 60 0.53 84 84 0 0 100 0 0 25 บำท/กก. 1,500 2,092 30 ลำงสำด 1 60 0.53 84 56 28 0 67 33 0 15 บำท/กก. 900 1,255 31 สบปะรด 12 48 0.42 67 67 0 0 100 0 0 10 บำท/กก. 480 669 32 ชะอม 2 43 0.38 60 60 0 0 100 0 0 80 บำท/กก. 3,440 4,798 33 มะอก 2 43 0.38 60 60 0 0 100 0 0 50 บำท/กก. 2,150 2,999 34 ถวพ 4 42 0.37 59 59 0 0 100 0 0 40 บำท/กก. 1,680 2,343 35 กระเพรำ 3 30 0.26 42 42 0 0 100 0 0 40 บำท/กก. 1,200 1,674 36 โหระพำ 4 23 0.20 32 32 0 0 100 0 0 45 บำท/กก. 1,035 1,444 37 แมงลก 3 24 0.21 33 33 0 0 100 0 0 25 บำท/กก. 600 837 38 ผกบง 2 25 0.22 35 35 0 0 100 0 0 25 บำท/กก. 625 872 39 ผกกำดขำว 3 21 0.18 29 29 0 0 100 0 0 20 บำท/กก. 420 586 40 แตงกวำ 1 20 0.18 28 28 0 0 100 0 0 20 บำท/กก. 400 558 41 มะระขนก 1 15 0.13 21 21 0 0 100 0 0 25 บำท/กก. 375 523 42 นอยหนำ 1 15 0.13 21 21 0 0 100 0 0 25 บำท/กก. 375 523 43 กระเจยบแดง 2 11 0.10 15 15 0 0 100 0 0 20 บำท/กก. 220 307 44 ผกช 2 2 0.02 3 3 0 0 100 0 0 30 บำท/กก. 60 84 45 ตนหอม 2 2 0.02 3 3 0 0 100 0 0 20 บำท/กก. 40 56 46 ผกชฝรง 1 1 0.01 1 1 0 0 100 0 0 40 บำท/กก. 40 56

รวม - 200,470 1,758.51 279,603 62,156 39,312 178,134 22 14 64 - 2,275,171 3,173,265 รวมทงหมด - 264,548 2,309.64 368,975 113,922 69,122 185,931 31 19 50 - 3,703,421 5,165,298

ตารางท 4-13 (ตอ)

89

89

จำกตำรำงท 4-13 จะเหนไดวำแหลงอำหำรผลตเองสวนใหญมกำรใชประโยชนเพอกำรจ ำหนำยมำกทสด รอยละ 50 รองลงมำ คอ บรโภคมำกทสด รอยละ 31 และ กำรใชประโยชนเพอแจกจำย รอยละ 19 ตำมล ำดบ ซงแหลงอำหำรผลตเองสวนใหญอยบรเวณรอบๆ บำน แตกมบำงครวเรอนทมกำรผลตไวบรเวณสวนและไร-นำ เพอใชประโยชนในกำรจ ำหนำย

โดยสตวเลยงจำกแหลงอำหำรผลตเองของครวเรอนกลมตวอยำงทงหมด 6 ชนด มจ ำนวนครวเรอนทผลตทงสน 13 ครวเรอน โดยมชนดทมกำรใชประโยชนเพอบรโภคเรยงตำมล ำดบ ไดแก ไกเนอมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 119 กโลกรมตอป รองลงมำคอ ปลำกะพงขำว 84 กโลกรมตอป เปดเนอ 70 กโลกรมตอป ปลำเกำ 56 กโลกรมตอ กงขำว 28 กโลกรมตอป และ กงกลำด ำ 28 กโลกรมตอป สวนสตวเลยงทมกำรใชประโยชนเพอจ ำหนำยมเพยง 2 ชนด ไดแก กงขำวมปรมำณกำรใชประโยชนเพอจ ำหนำยทงหมดเทำกบ 4,937 กโลกรมตอป และกงกลำด ำ 2,859 กโลกรมตอป และพบวำครวเรอนกลมตวอยำงทผลตสตวเลยงเพอบรโภคมำกทสดเรยงตำมล ำดบ ไดแก ไกเนอ 13 ครวเรอน รองลงมำคอเปดเนอ 7 ครวเรอน ปลำกะพงขำว ปลำเกำ กงขำว และกงกลำด ำ มจ ำนวนเทำกนอยำงละ 2 ครวเรอน สวนครวเรอนทผลตสตวเลยงเพอจ ำหนำยมเพยง 2 ชนดเทำนน ไดแก กงขำวและกงกลำด ำ ซงมจ ำนวน 2 ครวเรอน

หำกพจำรณำดำนมลคำกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทสตวเลยงทงชมชนโดยไมแยกวำบรโภคหรอจ ำหนำย พบวำ อำหำรทมมลคำกำรใชประโยชนสงสด เรยงตำมล ำดบ ไดแกกงขำว 853,579 บำทตอป รองลงมำคอ กงกลำด ำมมลคำเทำกบ 820,105 บำทตอป ปลำกะพงขำว 8,787 บำทตอป ปลำเกำ 15,621 บำทตอปไกเนอ 7,908 บำทตอป และเปดเนอ 13,947 บำทตอป

ส ำหรบอำหำรประเภทไขมกำรใชประโยชนทงชมชนเพอบรโภคและแจกเทำนน จ ำนวน 2 ชนด ไดแก ไขไกและไขเปด ซงไขไกมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 34,924 ฟองตอป คดเปนรอยละ 67 และใชประโยชนเพอแจกทงหมดเทำกบ 16,458 ฟองตอป คดเปนรอยละ 33 และคดเปนมลคำเทำกบ 155,820 บำทตอป สวนไขเปดมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 16,458 ฟองตอป คดเปนรอยละ 57 และใชประโยชนเพอแจกทงหมดเทำกบ 12,608 ฟองตอป คดเปนรอยละ 43 และคดเปนมลคำเทำกบ 116,265 บำทตอป

ส ำหรบกำรใชประโยชนพชผก 5 ล ำดบแรกทมปรมำณกำรใชประโยชนทงชมชนเพอบรโภคเรยงตำมล ำดบ ไดแก มะพรำวปรมำณกำรใชประโยชนทงชมชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 35,477 ผลตอป รองลงมำ คอ ขำว 6,393 กโลกรมตอป ตะไคร 3,565 กโลกรมตอป มะพรำวน ำหอม 3,266 ผลตอป และกลวยสม 3,114 กโลกรมตอป และพชผกทมปรมำณกำรใชประโยชนทงชมชนเพอจ ำหนำยมทงหมด 5 ชนด เรยงตำมล ำดบ ไดแกมะพรำวปรมำณกำรใชประโยชนทงชมชนเพอจ ำหนำยทงหมดเทำกบ 70,364 ผลตอป รองลงมำคอมะพรำวน ำหอม 45,329 ผลตอป ขำว 45,198 กโลกรมตอป กลวยน ำวำ 8,438 กโลกรมตอป และขำวโพด 2,511 กโลกรมตอป สวนพชผกทม

ตารางท 4-10(ตอ)

90

90

ปรมำณกำรใชประโยชนทงชมชนเพอบรโภคนอยทสด 5 อนดบ ไดแก ผกชฝรงมปรมำณกำรใชประโยชนเพอบรโภคทงหมดเทำกบ 1 กโลกรมตอป รองลงมำคอตนหอม 3 กโลกรมตอป ผกช 3กโลกรมตอป กระเจยบแดง 15 กโลกรมตอป และนอยหนำ 21 กโลกรมตอป และพบวำครวเรอนนยมเขำใชประโยชนจำกมะพรำวมำกทสด คอ 114 ครวเรอน รองลงมำคอพรกขหน 75 ครวเรอน และตะไคร 72 ครวเรอน และยงมอำหำรอกหลำยชนดทมเพยง 1-5 ครวเรอนเทำนนทมกำรใชประโยชน เชน ผกชฝรง ผกช สะตอ ตนหอม ผกกำดขำว แตงกวำ มะระขนก ต ำลง ขง เปนตน

หำกพจำรณำดำนมลคำกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทพชผกทงชมชนโดยไมแยกวำบรโภคหรอจ ำหนำย พบวำ ชนดอำหำรทมมลคำกำรใชประโยชนสงสด 5 ล ำดบแรก ไดแก ขำวมมลคำเทำกบ 1,073,947 บำทตอป มะพรำว 526,853 บำทตอป มะพรำวน ำหอม 406,616 บำทตอป มะนำว 228,291 บำทตอป และกลวยน ำวำ 214,176บำทตอป สวนชนดอำหำรทมมลคำกำรใชประโยชนนอยสด 5 อนดบ ไดแก ผกชฝรงมมลคำเทำกบ 40 บำทตอป ตนหอม 40 บำทตอป ผกช 60 บำทตอป กระเจยบแดง 220 บำทตอป และแตงกวำ 400 บำทตอป

4.2.2.3 ปรมาณการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารซอขายและมลคา

จำกกำรศกษำ พบวำ ปรมำณกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรซอขำยในชมชน มจ ำนวน 181 ชนดแบงออกเปน 6 ประเภท ไดแก อำหำรปรงส ำเรจ 19 ชนด อำหำรส ำเรจรป 5 ชนด เครองปรง 15 ชนด พชผก 67 ชนด ผลไม 36 ชนด สตวและผลผลตจำกสตว 39 ชนด โดยมปรมำณกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรซอขำยประเภทปรงส ำเรจ 75,002 หนวยตอป คดเปนมลคำ 1,008,667 บำทตอป ประเภทอำหำรส ำเรจรป 154,800 หนวยตอป คดเปนมลคำ 628,443 บำทตอป ประเภทเครองปรง 343,959 หนวยตอป คดเปนมลคำ 978,016 บำทตอป ประเภทพชผก 100,555 หนวยตอป คดเปนมลคำ 3,223,970 บำทตอป ประเภทผลไม 27,754 หนวยตอป คดเปนมลคำ 833,598 บำทตอป และประเภทสตวและผลผลตจำกสตว 111,918 หนวยตอป คดเปนมลคำ 6,223,076 บำทตอป รวมเปนมลคำอำหำรจำกแหลงซอขำยทงหมดเทำกบ 12,895,770 บำทตอป ดงแสดงรำยละเอยดในตำรำงท 4–14

91

ตารางท 4-14 ปรมาณและมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารซอขาย

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

อาหารปรงส าเรจ 1 หมผด 98 4,868 42.70 6,790 6,790 0 0 20 บำท/หอ 97,360 135,792 2 ขำวเหนยวไก 63 4,654 40.82 6,491 6,491 0 0 25 บำท/หอ 116,354 162,278 3 ขนมกรวย 82 4,654 40.82 6,491 6,491 0 0 10 บำท/ถง 46,542 64,911 4 ขำวตมมด 81 3,282 28.79 4,578 4,578 0 0 10 บำท/หอ 32,823 45,775 5 ขนมหวลำน 81 2,959 25.96 4,127 4,127 0 0 10 บำท/ถง 29,593 41,270 6 ขนมมด 83 2,798 24.54 3,902 3,902 0 0 10 บำท/ถง 27,978 39,025 7 ขนมตมใบกะพอ 85 2,766 24.26 3,858 3,858 0 0 10 บำท/มด 27,655 38,578 8 ขนมคอม 85 2,733 23.97 3,812 3,812 0 0 10 บำท/ถง 27,332 38,118 9 ขนมครก 86 2,731 23.96 3,809 3,809 0 0 10 บำท/ถง 27,313 38,090 10 ยำหนม 82 2,701 23.69 3,767 3,767 0 0 10 บำท/ถง 27,010 37,672 11 ขำวตม 92 2,636 23.12 3,677 3,677 0 0 15 บำท/ถวย 39,545 55,148 12 ขนมคนท 84 2,475 21.71 3,452 3,452 0 0 10 บำท/ถง 24,748 34,520 13 ขำวเหนยวปง 95 2,410 21.14 3,361 3,361 0 0 10 บำท/ถง 24,102 33,613 14 ขนมกอและ 73 2,378 20.86 3,317 3,317 0 0 10 บำท/ถง 23,780 33,167 15 กลวยแขก 93 2,313 20.29 3,226 3,226 0 0 10 บำท/ถง 23,133 32,260 16 ขนมดวง 79 2,223 19.50 3,101 3,101 0 0 10 บำท/ถง 22,228 31,005

92

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

17 ขำวผด 77 1,823 15.99 2,543 2,543 0 0 25 บำท/หอ 45,575 63,565 18 กวยเตยว 98 1,762 15.46 2,458 2,458 0 0 25 บำท/ถวย 44,054 61,438 19 ขนมป ำจ 75 1,609 14.11 2,244 2,244 0 0 10 บำท/ถง 16,092 22,441

รวม - 53,775 - 75,002 75,002 0 0 - 723,218 1,008,667 อาหารส าเรจรป

1 กำแฟ 114 82,080 720.00 114,480 114,480 0 0 3 บำท/ซอง 246,240 343,440 2 โอวลตน 74 11,040 96.84 15,398 15,398 0 0 3 บำท/ซอง 33,120 46,194 3 นม 52 8,085 70.92 11,276 11,276 0 0 10 บำท/กลอง 80,850 112,764 4 บะหมกงส ำเรจรป 63 5,260 46.14 7,336 7,336 0 0 6 บำท/ซอง 31,560 44,018 5 ปลำกระปอง 60 4,524 39.68 6,310 6,310 0 0 13 บำท/กระปอง 58,812 82,027

รวม - 110,989 - 154,800 154,800 0 0 - 450,582 628,443 เครองปรง

1 เกลอ 114 2,243 19.68 3,128 3,128 0 0 2 บำท/ซอง 4,486 6,257 2 กะป 114 2,020 17.72 2,817 2,817 0 0 100 บำท/กก. 202,000 281,737 3 น ำตำลทรำย 112 2,008 17.61 2,801 2,801 0 0 24 บำท/กก. 48,192 67,215 4 น ำมนพช 114 1,990 17.46 2,776 2,776 0 0 50 บำท/ขวด 99,500 138,776 5 น ำปลำ 105 1,948 17.09 2,717 2,717 0 0 20 บำท/ขวด 38,960 54,339 6 น ำป 98 1,850 16.23 2,580 2,580 0 0 25 บำท/ขวด 46,250 64,507 7 น ำสมสำยช 94 1,828 16.04 2,550 2,550 0 0 20 บำท/ขวด 36,560 50,992 8 ผงชรส 92 1,570 13.77 2,190 2,190 0 0 2 บำท/ซอง 3,140 4,379 9 น ำมนหอย 110 1,534 13.46 2,140 2,140 0 0 19 บำท/ขวด 29,146 40,651

ตารางท 4-14 (ตอ)

93

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

10 พรกไทยปน 78 1,480 12.98 2,064 2,064 0 0 10 บำท/กระปอง 14,800 20,642 11 เตำเจยว 85 1,354 11.88 1,888 1,888 0 0 30 บำท/ขวด 40,620 56,654 12 กระเทยม 114 1,330 11.67 1,855 1,855 0 0 35 บำท/กก. 46,550 64,925 13 ซอสมะเขอเทศ 73 1,330 11.67 1,855 1,855 0 0 18 บำท/ขวด 23,940 33,390 14 หวหอม 114 1,186 10.40 1,654 1,654 0 0 46 บำท/กก. 54,556 76,091 15 ซอสพรก 75 963 8.45 1,343 1,343 0 0 13 บำท/ขวด 12,519 17,461

รวม - 24,634 - 343,959 343,959 0 0 - 701,219 978,016 พชผก

1 ขำว 89 11,140 97.72 15,537 15,537 0 0 20 บำท/กก. 222,800 310,747 2 มะเขอเปรำะ 82 5,996 52.60 8,363 8,363 0 0 22 บำท/กก. 131,912 183,983 3 มะเขอยำว 85 5,586 49.00 7,791 7,791 0 0 20 บำท/กก. 111,720 155,820 4 มะเขอพวง 74 4,680 41.05 6,527 6,527 0 0 15 บำท/กก. 70,200 97,911 5 แตงกวำ 65 4,674 41.00 6,519 6,519 0 0 20 บำท/กก. 93,480 130,380 6 ผกหวำน 78 3,054 26.79 4,260 4,260 0 0 50 บำท/กก. 152,700 212,976 7 มะขำม 54 2,693 23.62 3,756 3,756 0 0 30 บำท/กก. 80,790 112,681 8 บวบเหลยม 89 2,576 22.60 3,593 3,593 0 0 35 บำท/กก. 90,160 125,749 9 คะนำ 84 2,560 22.46 3,571 3,571 0 0 50 บำท/กก. 128,000 178,526 10 มะนำว 98 2,514 22.05 3,506 3,506 0 0 80 บำท/กก. 201,120 280,509 11 มะระ 56 2,323 20.38 3,240 3,240 0 0 24 บำท/กก. 55,752 77,759 12 เผอก 53 1,623 14.24 2,264 2,264 0 0 65 บำท/กก. 105,495 147,138 13 หวไชเทำ 54 1,465 12.85 2,043 2,043 0 0 45 บำท/กก. 65,925 91,948

ตารางท 4-14 (ตอ)

94

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

14 ผกกำดขำว 72 1,271 11.15 1,773 1,773 0 0 20 บำท/กก. 25,420 35,454 15 กะกล ำปล 76 1,208 10.60 1,685 1,685 0 0 45 บำท/กก. 54,360 75,818 16 ขำวโพดออน 51 1,043 9.15 1,455 1,455 0 0 45 บำท/กก. 46,935 65,462 17 หยวกเปง 63 1,040 9.12 1,451 1,451 0 0 3 บำท/กก. 3,120 4,352 18 สะตอ 52 1,000 8.77 1,395 1,395 0 0 80 บำท/กก. 80,000 111,579 19 หนอไม 60 983 8.62 1,371 1,371 0 0 20 บำท/กก. 19,660 27,421 20 กะหล ำดอก 53 984 8.63 1,372 1,372 0 0 50 บำท/กก. 49,200 68,621 21 มนเทศ 58 952 8.35 1,328 1,328 0 0 60 บำท/กก. 57,120 79,667 22 บวบก 62 785 6.89 1,095 1,095 0 0 40 บำท/กก. 31,400 43,795 23 ถวฝกยำว 68 732 6.42 1,021 1,021 0 0 25 บำท/กก. 18,300 25,524 24 ผกกวำงตง 63 688 6.04 960 960 0 0 30 บำท/กก. 20,640 28,787 25 สะระแหน 65 574 5.04 801 801 0 0 80 บำท/กก. 45,920 64,046 26 ฟกทอง 51 574 5.04 801 801 0 0 23 บำท/กก. 13,202 18,413 27 มะเขอเทศ 68 574 5.04 801 801 0 0 40 บำท/กก. 22,960 32,023 28 ผกกด 51 463 4.06 646 646 0 0 60 บำท/กก. 27,780 38,746 29 พรกขหน 63 457 4.01 637 637 0 0 15 บำท/กก. 6,855 9,561 30 พรกชฟำ 52 453 3.97 632 632 0 0 25 บำท/กก. 11,325 15,795 31 มะพรำวน ำหอม 60 420 3.68 586 586 0 0 8 บำท/กก. 3,360 4,686 32 เหดฟำง 53 416 3.65 580 580 0 0 90 บำท/กก. 37,440 52,219 33 สำหรำย 58 390 3.42 544 544 0 0 21 บำท/กก. 8,190 11,423 34 ถวงอก 62 317 2.78 442 442 0 0 20 บำท/กก. 6,340 8,843

ตารางท 4-14 (ตอ)

95

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

35 ขมน 68 315 2.76 439 439 0 0 20 บำท/กก. 6,300 8,787 36 ผกบง 63 308 2.70 430 430 0 0 25 บำท/กก. 7,700 10,739 37 ฟกเขยว 65 305 2.68 425 425 0 0 29 บำท/กก. 8,845 12,336 38 ขง 63 300 2.63 418 418 0 0 30 บำท/กก. 9,000 12,553 39 หอมหวใหญ 68 300 2.63 418 418 0 0 22 บำท/กก. 6,600 9,205 40 ชะอม 63 274 2.40 382 382 0 0 80 บำท/กก. 21,920 30,573 41 เหดหหน 54 238 2.09 332 332 0 0 50 บำท/กก. 11,900 16,597 42 ต ำลง 51 237 2.08 331 331 0 0 50 บำท/กก. 11,850 16,528 43 แครอท 54 232 2.04 324 324 0 0 25 บำท/กก. 5,800 8,089 44 เหดนำงฟำ 53 232 2.04 324 324 0 0 40 บำท/กก. 9,280 12,943 45 ถวพ 68 210 1.84 293 293 0 0 40 บำท/กก. 8,400 11,716 46 มะระขนก 59 208 1.82 290 290 0 0 25 บำท/กก. 5,200 7,253 47 ฝกถวด ำ 63 190 1.67 265 265 0 0 3 บำท/กก. 570 795 48 ผกช 54 176 1.54 245 245 0 0 30 บำท/กก. 5,280 7,364 49 สะเดำ 56 175 1.54 244 244 0 0 30 บำท/กก. 5,250 7,322 50 มะกรด 55 174 1.53 243 243 0 0 50 บำท/กก. 8,700 12,134 51 ตนหอม 67 165 1.45 230 230 0 0 20 บำท/กก. 3,300 4,603 52 ลกเนยง 76 164 1.44 229 229 0 0 40 บำท/กก. 6,560 9,149 53 ขเหลก 65 113 0.99 158 158 0 0 40 บำท/กก. 4,520 6,304 54 แมงลก 67 105 0.92 146 146 0 0 25 บำท/กก. 2,625 3,661 55 โหระพำ 68 103 0.90 144 144 0 0 45 บำท/กก. 4,635 6,465

ตารางท 4-14 (ตอ)

96

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

56 กระเพรำ 65 100 0.88 139 139 0 0 40 บำท/กก. 4,000 5,579 57 มะอก 62 98 0.86 137 137 0 0 50 บำท/กก. 4,900 6,834 58 ดอกแค 68 146 1.28 204 204 0 0 45 บำท/กก. 6,570 9,163 59 บวบหอม 73 143 1.25 199 199 0 0 40 บำท/กก. 5,720 7,978 60 ผกชลำว 64 141 1.24 197 197 0 0 30 บำท/กก. 4,230 5,900 61 กระเจยบแดง 51 133 1.17 186 186 0 0 20 บำท/กก. 2,660 3,710 62 ผกชลอม 64 122 1.07 170 170 0 0 45 บำท/กก. 5,490 7,657 63 ผกกะเฉด 65 118 1.04 165 165 0 0 50 บำท/กก. 5,900 8,229 64 ผกชฝรง 68 112 0.98 156 156 0 0 40 บำท/กก. 4,480 6,248 65 ผกโขม 52 106 0.93 148 148 0 0 40 บำท/กก. 4,240 5,914 66 กยชำย 50 105 0.92 146 146 0 0 40 บำท/กก. 4,200 5,858 67 เหดเสมด 30 40 0.35 56 56 0 0 133 บำท/กก. 5,320 7,420

รวม - 72,096 - 100,555 100,555 0 0 - 2,311,526 3,223,970 ผลไม

1 เงำะ 78 2,053 18.01 2,863 2,863 0 0 25 บำท/กก. 51,325 71,585 2 มะมวงเขยวเสวย 56 1,770 15.53 2,469 2,469 0 0 30 บำท/กก. 53,100 74,061 3 มะมวงน ำดอกไม 52 1,718 15.07 2,396 2,396 0 0 30 บำท/กก. 51,540 71,885 4 ลำงสำด 55 1,617 14.18 2,255 2,255 0 0 15 บำท/กก. 24,255 33,829 5 กลวยน ำวำ 56 1,460 12.81 2,036 2,036 0 0 22 บำท/กก. 32,120 44,799 6 แตงโม 72 1,050 9.21 1,464 1,464 0 0 15 บำท/กก. 15,750 21,967 7 มะมวงเบำ 30 824 7.23 1,149 1,149 0 0 20 บำท/กก. 16,480 22,985

ตารางท 4-14 (ตอ)

97

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

8 สละ 56 778 6.82 1,085 1,085 0 0 70 บำท/กก. 54,460 75,957 9 สมเขยวหวำน 71 673 5.90 939 939 0 0 40 บำท/กก. 26,920 37,546 10 สมโอ 68 658 5.77 918 918 0 0 45 บำท/กก. 29,610 41,298 11 กลวยหอม 52 565 4.96 788 788 0 0 35 บำท/กก. 19,775 27,581 12 กลวยเลบมอนำง 64 564 4.95 787 787 0 0 35 บำท/กก. 19,740 27,532 13 ขนน 50 448 3.93 625 625 0 0 30 บำท/กก. 13,440 18,745 14 ลองกอง 59 430 3.77 600 600 0 0 30 บำท/กก. 12,900 17,992 15 มงคด 54 470 4.12 656 656 0 0 30 บำท/กก. 14,100 19,666 16 ชมพ 58 415 3.64 579 579 0 0 45 บำท/กก. 18,675 26,047 17 มะยม 45 387 3.39 540 540 0 0 15 บำท/กก. 5,805 8,096 18 สบปะรด 73 382 3.35 533 533 0 0 10 บำท/กก. 3,820 5,328 19 ขำวโพด 70 366 3.21 510 510 0 0 20 บำท/กก. 7,320 10,209 20 ทเรยนชะน 30 343 3.01 478 478 0 0 45 บำท/กก. 15,435 21,528 21 แกวมงกร 45 292 2.56 407 407 0 0 32 บำท/กก. 9,344 13,032 22 ฝรง 42 284 2.49 396 396 0 0 30 บำท/กก. 8,520 11,883 23 ทเรยนหมอนทอง 44 276 2.42 385 385 0 0 50 บำท/กก. 13,800 19,247 24 มะขำมหวำน 47 268 2.35 374 374 0 0 80 บำท/กก. 21,440 29,903 25 กลวยไข 48 256 2.25 357 357 0 0 24 บำท/กก. 6,144 8,569 26 นอยหนำ 49 228 2.00 318 318 0 0 25 บำท/กก. 5,700 7,950 27 ละไม 43 188 1.65 262 262 0 0 22 บำท/กก. 4,136 5,769 28 ล ำไย 40 183 1.61 255 255 0 0 40 บำท/กก. 7,320 10,209

ตารางท 4-14 (ตอ)

98

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

29 ละมด 65 166 1.46 232 232 0 0 20 บำท/กก. 3,320 4,631 30 กะทอน 42 162 1.42 226 226 0 0 30 บำท/กก. 4,860 6,778 31 จ ำปำดะ 44 160 1.40 223 223 0 0 24 บำท/กก. 3,840 5,356 32 สมโชกน 49 146 1.28 204 204 0 0 60 บำท/กก. 8,760 12,218 33 ทเรยนบำน 30 146 1.28 204 204 0 0 30 บำท/กก. 4,380 6,109 34 ระก ำ 41 98 0.86 137 137 0 0 30 บำท/กก. 2,940 4,101 35 องน 15 45 0.39 63 63 0 0 100 บำท/กก. 4,500 6,276 36 แอปเปล 15 30 0.26 42 42 0 0 70 บำท/กก. 2,100 2,929

รวม - 19,899 - 27,754 27,754 0 0 - 597,674 833,598 เนอสตว

1 ไขไก 92 22,060 193.51 30,768 30,768 0 0 3 บำท/ฟอง 66,180 92,304 2 ไขเปด 73 9,542 83.70 13,309 13,309 0 0 4 บำท/ฟอง 38,168 53,234 3 ไกเนอ 82 7,443 65.29 10,381 10,381 0 0 60 บำท/กก. 446,580 622,862 4 ปลำกระบอก 85 4,365 38.29 6,088 6,088 0 0 120 บำท/กก. 523,800 730,563 5 ปลำทรำย 89 4,246 37.25 5,922 5,922 0 0 80 บำท/กก. 339,680 473,764 6 ปลำลำมำ 75 4,150 36.40 5,788 5,788 0 0 50 บำท/กก. 207,500 289,408 7 เนอ 101 3,678 32.26 5,130 5,130 0 0 150 บำท/กก. 551,700 769,476 8 หอยเขม 65 3,200 28.07 4,463 4,463 0 0 40 บำท/กก. 128,000 178,526 9 หอยจบแจง 67 3,100 27.19 4,324 4,324 0 0 100 บำท/กก. 310,000 432,368 10 ปลำดำหลำ 73 2,780 24.39 3,877 3,877 0 0 60 บำท/กก. 166,800 232,642 11 ปด ำ 74 2,684 23.54 3,743 3,743 0 0 120 บำท/กก. 322,080 449,217

ตารางท 4-14 (ตอ)

99

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

12 ปลำดก 89 2,010 17.63 2,803 2,803 0 0 60 บำท/กก. 120,600 168,205 13 หม 11 1,542 13.53 2,151 2,151 0 0 120 บำท/กก. 185,040 258,082 14 หอยเจดย 65 1,240 10.88 1,729 1,729 0 0 60 บำท/กก. 74,400 103,768 15 ปลำจองมอง 69 1,044 9.16 1,456 1,456 0 0 50 บำท/กก. 52,200 72,805 16 ปลำนล 72 1,010 8.86 1,409 1,409 0 0 75 บำท/กก. 75,750 105,651 17 ปลำเกำ 55 904 7.93 1,261 1,261 0 0 200 บำท/กก. 180,800 252,168 18 ปลำชอน 56 893 7.83 1,246 1,246 0 0 140 บำท/กก. 125,020 174,370 19 กงขำว 69 700 6.14 976 976 0 0 170 บำท/กก. 119,000 165,974 20 เปดเนอ 63 692 6.07 965 965 0 0 90 บำท/กก. 62,280 86,864 21 กงไข 56 650 5.70 907 907 0 0 100 บำท/กก. 65,000 90,658 22 หอยกน 56 520 4.56 725 725 0 0 80 บำท/กก. 41,600 58,021 23 ปลำกะพงขำงปำน 51 430 3.77 600 600 0 0 150 บำท/กก. 64,500 89,961 24 ปลำกก 50 380 3.33 530 530 0 0 120 บำท/กก. 45,600 63,600 25 กงเหลอง 52 300 2.63 418 418 0 0 150 บำท/กก. 45,000 62,763 26 ปลำนำเหงน 48 210 1.84 293 293 0 0 60 บำท/กก. 12,600 17,574 27 หอยรำก 49 180 1.58 251 251 0 0 150 บำท/กก. 27,000 37,658 28 กงกลำด ำ 30 50 0.44 70 70 0 0 280 บำท/กก. 14,000 19,526 29 น ำผง 22 50 0.44 70 70 0 0 269 บำท/กก. 13,450 18,759 30 ปลำกะพงแดง 5 50 0.44 70 70 0 0 160 บำท/กก. 8,000 11,158 31 หอยแครง 22 40 0.35 56 56 0 0 70 บำท/กก. 2,800 3,905 32 กงกลำลำย 4 30 0.26 42 42 0 0 350 บำท/กก. 10,500 14,645

ตารางท 4-14 (ตอ)

100

ล าดบ ชนด

ครวเรอนของกลมตวอยางทใชประโยชนจากแหลงซอ

ขาย (ครวเรอน)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของครวเรอนของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลม

ตวอยาง 114 ครวเรอน (หนวยตอป)

ปรมาณการใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมด 159 ครวเรอน (หนวยตอป)

แหลงอาหารซอขาย (หนวยตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายของกลมตวอยาง 114

ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การใชประโยชน

จากแหลงอาหารซอขายทงหมดในชมชน

159 ครวเรอน (บาทตอป)

บรโภค แจก จ าหนาย

33 หอยทำยเภำ 5 20 0.18 28 28 0 0 280 บำท/กก. 5,600 7,811 34 หอยนำงรม 5 20 0.18 28 28 0 0 250 บำท/กก. 5,000 6,974 35 ปลำไหล 5 10 0.09 14 14 0 0 180 บำท/กก. 1,800 2,511 36 กง 3 5 0.04 7 7 0 0 150 บำท/กก. 750 1,046 37 ปลำกะพงขำว 3 5 0.04 7 7 0 0 140 บำท/กก. 700 976 38 แมงดำ 3 5 0.04 7 7 0 0 170 บำท/กก. 850 1,186 39 ปลำกะพงแสม 3 5 0.04 7 7 0 0 300 บำท/กก. 1,500 2,092

รวม - 80,243 - 111,918 111,918 0 0 - 4,461,828 6,223,076 รวมทงหมด - 361,636 - 813,988 813,988 0 0 - 9,246,047 12,895,770

ตารางท 4-14 (ตอ)

101

101

จำกตำรำงท 4-14 จะเหนไดวำอำหำรจำกแหลงอำหำรซอขำยทงหมดในชมชนถกน ำไปใชประโยชนเพอบรโภคเทำนน โดยปรมำณกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทอำหำรปรงส ำเรจ 5 อนดบ ทมซอขำยมำกทสดมทงอำหำรคำวและอำหำรหวำน ไดแก หมผด ขำวเหนยวไก ขนมกรวย ขำวตมมด และขนมหวลำน สวนมลคำของกำรใชประโยชนอำหำรประเภทอำหำรปรงส ำเรจ 5 อนดบทมกำรซอขำยมำกทสดคอ ขำวเหนยวไก คดเปนมลคำ 162,278 บำทตอป หมผด 135,792 บำทตอป ขนมกรวย 64,911 บำทตอป ขำวผด 63,565 บำทตอป และกวยเตยว 61,438 บำทตอป

ปรมำณกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทอำหำรส ำเรจรปทงหมดทมกำรซอขำยมำกทสดในชมชน เรยงตำมล ำดบ ไดแก กำแฟ โอวลตน นม บะหมกงส ำเรจรป และปลำกระปอง สวนมลคำของกำรใชประโยชนอำหำรประเภทอำหำรส ำเรจรปทงหมดทมกำรซอขำยมำกทสด คอ กำแฟ คดเปนมลคำ 343,440 บำทตอป นม 80,850 บำทตอป ปลำกระปอง 82,027 บำทตอป โอวลตน 46,194 บำทตอป และบะหมกงส ำเรจรป 44,018 บำทตอป

ปรมำณกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทเครองปรง 5 อนดบทมซอขำยมำกทสดในชมชน ไดแก เกลอ กะป น ำตำลทรำย น ำมนพช และน ำปลำ สวนมลคำของกำรใชประโยชนอำหำรประเภทเครองปรง 5 อนดบทมกำรซอขำยมำกทสด คอ กะป คดเปนมลคำ 281,737 บำทตอป น ำมนพช 138,776 บำทตอป หวหอม 76,091 บำทตอป น ำตำลทรำย 67,215 บำทตอป และน ำป 64,507 บำทตอป

ปรมำณกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทพชผก 5 อนดบทมซอขำยมำกทสดในชมชน ไดแก ขำว มะเขอเปรำะ มะเขอยำว มะเขอพวง และแตงกวำ สวนมลคำของกำรใชประโยชนอำหำรประเภทพชผก 5 อนดบทมกำรซอขำยมำกทสด คอ ขำว คดเปนมลคำ 310,747 บำทตอป มะนำว 280,509 บำทตอป ผกหวำน 212,976 บำทตอป มะเขอเปรำะ 183,983 บำทตอป และคะนำ 178,526 บำทตอป

ปรมำณกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทผลไม 5 อนดบทมซอขำยมำกทสดในชมชน ไดแก เงำะ มะมวงเขยวเสวย มะมวงน ำดอกไม ลำงสำด และกลวยน ำวำ สวนมลคำของกำรใชประโยชนอำหำรประเภทผลไม 5 อนดบทมกำรซอขำยมำกทสด คอ สละคดเปนมลคำ 75,957 บำทตอป มะมวงเขยวเสวย 74,061 บำทตอป มะมวงน ำดอกไม 71,885 บำทตอป เงำะ 71,585 บำทตอป และกลวยน ำวำ 44,799 บำทตอป

ปรมำณกำรใชประโยชนของอำหำรประเภทสตวและผลผลตจำกสตว 5 อนดบทมซอขำยมำกทสดในชมชน ไดแก ไขไก ไขเปด ไกเนอ ปลำกระบอก และปลำทรำย สวนมลคำของกำรใชประโยชนอำหำรประเภทสตวและผลผลตจำกสตว 5 อนดบทมกำรซอขำยมำกทสด คอ เนอ 769,476 บำทตอป ปลำกระบอก คดเปนมลคำ 730,563 บำทตอป ไกเนอ 622,862 บำทตอป ปลำทรำย 339,680 บำทตอป และปด ำ 449,217 บำทตอป

102

102

สรปภำพรวมของปรมำณกำรใชประโยชนอำหำรและมลคำทง 3 แหลง พบวำ มกำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรซอขำยมำกทสดทงชนด ปรมำณ และมลคำ รองลงมำคอแหลงอำหำรธรรมชำต และแหลงอำหำรผลตเองตำมล ำดบ แสดงดงตำรำงท 4-15

ตารางท 4-15 สรปปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคาจากแหลงอาหารทงหมดในชมชน

แหลงอาหาร

ประเภทของทรพยากรอาหาร

เปาหมายการใชประโยชน

ปรมาณการใชประโยชน

(หนวยตอป)

มลคาปรมาณการใชประโยชน (บาทตอป)

ธรรมชาต พชและสตวบก บรโภค/แจกจำย/จ ำหนำย 16,025 กโลกรมตอป 438,926 สตวน ำ บรโภค/จ ำหนำย 84,318 กโลกรมตอป 9,982,140

ผลตเอง ไข บรโภค/แจกจำย 81,006 ฟองตอป 272,085 เนอสตว บรโภค/แจกจำย/จ ำหนำย 8,366 กโลกรมตอป 1,719,948 พชผก บรโภค/แจกจำย/จ ำหนำย 279,603 กโลกรมตอป 3,173,265

ซอขาย

อำหำรปรงส ำเรจ บรโภค 75,002 หนวยตอป 1,008,667 อำหำรส ำเรจรป บรโภค 154,800 หนวยตอป 628,443 เครองปรง บรโภค 343,959 หนวยตอป 978,016 พชผก บรโภค 100,555 หนวยตอป 3,223,970 ผลไม บรโภค 27,754 หนวยตอป 833,598 สตวและผลผลตจำกสตว บรโภค 111,918 หนวยตอป 6,223,076

รวมปรมาณการใชประโยชนทงหมด - - 28,482,134

103

103

4.2.3 ปรมาณอาหารทมอยในชมชนและมลคา

ปรมำณอำหำรทมอยในชมชน หมำยถง ควำมสำมำรถในกำรใหผลผลตอำหำรส ำหรบชมชน ซงในกำรศกษำครงนศกษำปรมำณอำหำรทมอยในชมชนจำก 2 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเอง สวนปรมำณอำหำรทมอยในแหลงซอขำยไมไดท ำกำรศกษำ และเปนขอจ ำกดของงำนวจยดงทไดกลำวไวในบทท 1 (หนำ 5)

4.2.3.1 ปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารธรรมชาตและมลคา

ผวจยไดท ำกำรส ำรวจ สอบถำม และสนทนำกลมกบชำวบำนชมชนโคกพยอม พบวำ ชนดอำหำรทมอยในชมชนมดวยกนหลำยชนดในแหลงอำหำรธรรมชำต แตในงำนวจยนศกษำชนดทชมชนน ำมำใชประโยชน ซงมทงหมด 35 ชนด แบงเปน 2 ประเภท คอ 1) พชและสตว ทงหมด 6 ชนด มปรมำณอำหำรทมอยเทำกบ 39,444 กโลกรมตอป คดเปนมลคำ 607,577 บำทตอป 2) สตวน ำ ทงหมด 29 ชนด มปรมำณอำหำรทมอยเทำกบ 84,318 กโลกรมตอป คดเปนมลคำ 9,982,140 บำทตอป ปรมำณอำหำรทมอยจำกแหลงอำหำรธรรมชำตมมลคำรวมทงหมดเทำกบ 10,589,717 บำทตอป ดงแสดงรำยละเอยดในตำรำงท 4–16

ตารางท 4-16 ชนดและปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารธรรมชาตและมลคา

ล าดบ ชนด จ านวนครวเรอน

ทเกบหา

ปรมาณอาหาร ทมอยจากแหลงธรรมชาต

(กโลกรมตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณอาหาร ทมอยจากแหลง

ธรรมชาต (บาทตอป)

พชและสตวบก 1 ฝกถวด ำ 12 18,750 3 กก. 56,250 2 สำหรำย 29 16,800 21 กก. 352,800 3 หยวกเปง 15 3,250 3 กก. 9,750 4 น ำผง 5 375 269 กก. 100,875 5 เหดเสมด 5 144 133 กก. 19,152 6 ตวออนของผง 17 125 550 กก. 68,750

รวม - 39,444 - 607,577 สตวน า

1 ปด ำ 39 23,868 120 กก. 2,864,160 2 หอยจบแจง 37 21,312 100 กก. 2,131,200 3 ปลำกระบอก 17 8,160 120 กก. 979,200 4 กงขำว 2 4,800 170 กก. 816,000 5 ปลำดำหลำ 2 3,360 60 กก. 201,600 6 กงกลำด ำ 3 2,880 280 กก. 806,400 7 หอยเขม 3 2,592 40 กก. 103,680 8 กงไข 2 1,680 100 กก. 168,000

104

104

ล าดบ ชนด จ านวนครวเรอน

ทเกบหา

ปรมาณอาหาร ทมอยจากแหลงธรรมชาต

(กโลกรมตอป)

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณอาหาร ทมอยจากแหลง

ธรรมชาต (บาทตอป)

9 หอยเจดย 13 1,560 60 กก. 93,600 10 หอยแครง 4 1,440 70 กก. 100,800 11 หอยรำก 3 1,440 150 กก. 216,000 12 ปลำนำเหงน 2 1,344 60 กก. 80,640 13 ปลำเกำ 3 1,296 280 กก. 362,880 14 หอยกน 5 1,260 80 กก. 100,800 15 ปลำกะพงแดง 2 1,200 200 กก. 240,000 16 ปลำทรำย 3 1,080 250 กก. 270,000 17 กง 5 900 150 กก. 135,000 18 ปลำจองมอง 3 900 50 กก. 45,000 19 ปลำลำมำ 2 600 50 กก. 30,000 20 ปลำกะพงแสม 2 360 300 กก. 108,000 21 ปลำไหล 3 360 180 กก. 64,800 22 กงกลำลำย 7 336 350 กก. 117,600 23 ปลำกะพงขำว 5 300 140 กก. 42,000 24 ปลำกก 4 288 120 กก. 34,560 25 แมงดำ 3 240 170 กก. 40,800 26 หอยทำยเภำ 3 240 280 กก. 67,200 27 หอยนำงรม 4 192 250 กก. 48,000 28 ปลำกะพงขำงปำน 1 180 150 กก. 27,000 29 กงเหลอง 2 150 150 กก. 22,500

รวม - 84,318 - 9,982,140 รวมทงหมด - 123,762 - 10,589,717

1) พชและสตวบก

ผวจยไดท ำกำรสนทนำกลมจำกผเขำไปใชประโยชน โดยอำศยแผนทภำพถำยทำงอำกำศ เพอสอบถำมจ ำนวนพนทแหลงทอยของทรพยำกรและขอบเขตทรพยำกรนนๆ ทมอยในพนทชมชนโคกพยอม ซงทรพยำกรดงกลำวทงหมดจ ำนวน 6 ชนด ไดแก ฝกถวด ำ สำหรำย หยวกเปง เหดเสมด น ำผง และตวออนผง พบไดในบรเวณปำชำยเลนและล ำคลองของชมชนโคกพยอม สำมำรถค ำนวณกำรผลตไดโดยวธกำรประเมนผลผลตตอพนทจำกประสบกำรณของชำวบำนในกำรเกบหำพชและสตวเหลำน คณดวยพนททพบเจอพชและสตว เพอใหไดปรมำณทมอยของพชและสตวเหลำนโดยกระบวนกำรในครงนแสดงดงภำพท 4–8 และกำรค ำนวณรำยละเอยดแสดงในภำคผนวก ค

ตารางท 4-16 (ตอ)

105

105

ผลจำกกำรศกษำ พบวำ พชและสตวบกทมปรมำณกำรมอยมำกสด คอ ฝกถวด ำ โดยมปรมำณกำรมอยเทำกบ 18,750 กโลกรมตอป รองลงมำ คอ สำหรำยมปรมำณกำรมอยเทำกบ 16,800 บำทตอป หยวกเปงมปรมำณกำรมอยเทำกบ 3,250 บำทตอป น ำผงมปรมำณกำรมอยเทำกบ 375 บำทตอป เหดเสมดมปรมำณกำรมอยเทำกบ 144บำทตอป สวนพชและสตวบกทมปรมำณกำรมอยนอยสด คอ ตวออนผงมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 125 กโลกรมตอป สวนมลคำกำรมอยของพชและสตวบกทมำกสดคอ สำหรำยคดเปนมลคำ 352,800 บำทตอป รองลงมำคอ น ำผงคดเปนมลคำ 100,875 บำทตอป ตวออนของผงคดเปนมลคำ 68,750 บำทตอป ฝกถวด ำคดเปนมลคำ 56,250 บำทตอป และมลคำกำรมอยของพชและสตวบกทนอยสด คอ หยวกเปงคดเปนมลคำ 9,750 บำทตอป

ภาพท 4-8 การสนทนากลมและระบต าแหนงของทรพยากรธรรมชาต

2) สตวนา

ในกำรศกษำปรมำณทมอยของทรพยำกรสตวน ำ ผวจยไดใชวธกำรสอบถำมปรมำณสตวน ำทชำวบำนจบขนมำไดในรอบป ซงเปนกำรค ำนวณทตำงจำกพชและสตวขำงตนทสำมำรถค ำนวณปรมำณกำรมอยตอพนททพบเจอพชและสตวดงกลำว เนองจำกสตวน ำไมไดอำศยอยเฉพำะพนทใดพนทหนงแตจะมกำรวำยเปลยนแหลงทอยตลอดเวลำจงไมสำมำรถประเมนปรมำณศกยภำพไดโดยกำรนบจ ำนวนตอพนทเหมอนกรณของพชและสตวบก จงตองอำศยอำศยขอมลปรมำณสตวน ำจำกกำรจบสตวน ำเหลำนขนมำในรอบป เปนเครองสะทอนกำรมอยของสตวน ำแทน โดยมจ ำนวนสตวน ำทงหมด 29 ชนด เชน ปด ำ ปลำกระบอก ปลำดำหลำ หอยจบแจง หอยเขม เปนตน โดยค ำนวณจำกจ ำนวนคนและจ ำนวนครงทจบคณดวยปรมำณเฉลยทจบไดแตละครง เพอใหไดปรมำณสตวน ำทจบไดในรอบป (ซงขอมลนจะเทำกบขอมลในตำรำงท 4-12 คอลมนท 4) โดยกำรสอบถำมจำกชำวบำนทมกำรจบสตวน ำแสดงดงภำพท 4–9 และกำรค ำนวณรำยละเอยดแสดงในภำคผนวก ง

106

106

ผลจำกกำรศกษำ พบวำ สตวน ำ 5 อนดบทมปรมำณกำรมอยมำกทสด คอ ปด ำ โดยมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 23,868 กโลกรมตอป รองลงมำ คอ หอยจบแจงมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 21,312 กโลกรมตอป ปลำกระบอกมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 8,160 กโลกรมตอป กงขำวมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 4,800 กโลกรมตอป และปลำดำหลำมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 3,360 กโลกรมตอป ตำมล ำดบ สวนมลคำกำรมอยของสตวน ำ 5 อนดบทมมลคำมำกทสด คอ ปด ำมมลคำเทำกบ 2,864,160 บำทตอป หอยจบแจงมมลคำเทำกบ 2,131,200 บำทตอป ปลำกระบอกมมลคำเทำกบ 979,200 บำทตอปกงขำวมมลคำเทำกบ 816,000 บำทตอปและกงกลำด ำมมลคำเทำกบ 806,000 บำทตอป

ภาพท 4-9 การสอบถามชาวบานทมการจบสตวน า

จำกกำรสอบถำมผทเขำไปเกบหำอำหำรจำกแหลงธรรมชำตใหควำมเหนวำปจจบนอำหำรในแหลงธรรมชำตมปรมำณลดลง อำจเนองมำจำกทรพยำกรอำหำรในแหลงธรรมชำตมแนวโนมลดลง อกทงเปนอำหำรทมควำมตองกำรในกำรบรโภคทงคนในชมชนและนอกชมชนและรำคำของอำหำรประเภทสตวน ำมรำคำสง ท ำใหมกำรเขำไปใชประโยชนจำกคนในชมชนและคนนอกชมชน และอำจเกนขดควำมสำมำรถในกำรผลตเองของแหลงอำหำรธรรมชำต

107

107

4.2.3.2 ปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารผลตเองและมลคา

จำกกำรส ำรวจและสอบถำมเพอค ำนวณปรมำณอำหำรทมอยจำกแหลงผลตเอง พบวำ ปรมำณอำหำรทมอยในชมชนและมลคำจำกแหลงอำหำรผลตเอง โดยมอำหำรทงหมด 54 ชนด แบงเปน 3 ประเภท คอ 1) ไขสตวเลยง ทงหมด 2 ชนดมปรมำณอำหำรทมอยเทำกบ 89,375 ฟองตอป คดเปนมลคำ 302,769 บำทตอป 2) เนอสตว ทงหมด 6 ชนด มปรมำณอำหำรทมอยเทำกบ 8,700 กโลกรมตอป คดเปนมลคำ 1,742,919 บำทตอป 3) พชผก ทงหมด 46 ชนด มปรมำณอำหำรทมอยเทำกบ 292,535 กโลกรมตอป คดเปนมลคำ 3,332,321 บำทตอป ปรมำณอำหำรทมอยจำกแหลงอำหำรผลตเองมปรมำณเทำกบ 390,610 หนวยตอป คดเปนมลคำรวมทงหมดเทำกบ 5,378,009 บำทตอปซงชนดและปรมำณกลมตวอยำงครวเรอนทผลตเองจะแตกตำงกนออกไปขนอยกบควำมตองกำรในกำรบรโภคของแตละครวเรอน ดงแสดงในตำรำงท 4-17

108

ตารางท 4-17 ชนดและปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารทผลตเองและมลคา

ล าดบ ชนด ครวเรอนของกลม

ตวอยางทผลต (ครวเรอน)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองของครวเรอน

ของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลมตวอยาง

114 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองทงหมด 159 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณอาหารจากแหลงอาหาร ทผลตเอง

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การมอย

จากแหลงอาหารผลตเองจากครวเรอนของกลมตวอยาง 114 ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การมอย จากแหลงอาหารผลตเองทงชมชน

159 ครวเรอน

(บาทตอป)

รอบบาน สวน ไร – นา

ไขสตวเลยง 1 ไขไก 31 39,240 273 54,729 54,729 0 0 3 ฟอง 117,720 164,188 2 ไขเปด 28 24,840 173 34,645 34,645 0 0 4 ฟอง 99,360 138,581

รวม - 64,080 445 89,375 89,375 0 0 - 217,080 302,769 เนอสตว

1 กงขำว 2 3,600 32 5,021 5,021 0 0 170 กก. 612,000 853,579 2 กงกลำด ำ 2 2,100 18 2,929 2,929 0 0 280 กก. 588,000 820,105 3 ไกเนอ 13 276 2 385 385 0 0 60 กก. 16,560 23,097 4 เปดเนอ 7 132 1 184 184 0 0 90 กก. 11,880 16,569 5 ปลำกะพงขำว 2 80 1 112 112 0 0 140 กก. 11,200 15,621 6 ปลำเกำ 2 50 0 70 70 0 0 200 กก. 10,000 13,947

รวม - 6,238 55 8,700 8,700 0 0 - 1,249,640 1,742,919 พชผก

1 มะพรำว 114 100,800 700 140,589 4,3156 0 80,398 4 ลก 403,200 562,358 2 ขำว 13 38,500 267 53,697 0 0 53,697 20 กก. 770,000 1,073,947 3 มะพรำวน ำหอม 13 36,250 252 50,559 1,020 0 49,137 8 ลก 290,000 404,474 4 กลวยน ำวำ 52 6,980 48 9,735 2,456 0 6,310 22 กก. 153,560 214,176

109

ล าดบ ชนด ครวเรอนของกลม

ตวอยางทผลต (ครวเรอน)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองของครวเรอน

ของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลมตวอยาง

114 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองทงหมด 159 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณอาหารจากแหลงอาหาร ทผลตเอง

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การมอย

จากแหลงอาหารผลตเองจากครวเรอนของกลมตวอยาง 114 ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การมอย จากแหลงอาหารผลตเองทงชมชน

159 ครวเรอน

(บาทตอป)

รอบบาน สวน ไร – นา

5 ตะไคร 72 5,800 40 8,089 5,800 0 0 20 กก. 116,000 161,789 6 กลวยสม 26 3,480 24 4,854 3,480 0 0 10 กก. 34,800 48,537 7 ขำ 70 3,140 22 4,379 2,342 1,113 0 40 กก. 125,600 175,179 8 กลวยไข 14 2,530 18 3,529 2,530 0 0 24 กก. 60,720 84,688 9 มะนำว 51 2,055 14 2,866 2,055 0 0 80 กก. 164,400 229,295 10 ขำวโพด 2 2,000 14 2,789 0 0 2,789 20 กก. 40,000 55,789 11 หนอไม 17 1,370 10 1,911 143 1,711 0 20 กก. 27,400 38,216 12 ผกหวำน 26 1,186 8 1,654 1,186 0 0 50 กก. 59,300 82,708 13 มะละกอ 62 1,135 8 1,583 565 0 795 7 กก. 7,945 11,081 14 มะเขอยำว 34 861 6 1,201 861 0 0 20 กก. 17,220 24,017 15 มะเขอเปรำะ 30 688 5 960 688 0 0 22 กก. 15,136 21,111 16 มะมวงเบำ 4 640 4 893 640 0 0 40 กก. 25,600 35,705 17 ขมน 53 372 3 519 372 0 0 20 กก. 7,440 10,377 18 มะเขอพวง 22 209 1 292 209 0 0 15 กก. 3,135 4,373 19 มะกรด 20 198 1 276 198 0 0 50 กก. 9,900 13,808 20 พรกขหน 75 187 1 261 187 0 0 15 กก. 2,805 3,912 21 ต ำลง 5 182 1 254 182 0 0 50 กก. 9,100 12,692 22 สะตอ 1 140 1 195 140 0 0 80 กก. 11,200 15,621 23 ขง 3 134 1 187 134 0 0 30 กก. 4,020 5,607 24 ผกโขม 17 105 1 146 105 0 0 40 กก. 4,200 5,858 25 ขเหลก 3 84 1 117 60,191 0 0 40 กก. 3,360 4,686

ตารางท 4-17 (ตอ)

110

ล าดบ ชนด ครวเรอนของกลม

ตวอยางทผลต (ครวเรอน)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองของครวเรอน

ของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลมตวอยาง

114 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองทงหมด 159 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณอาหารจากแหลงอาหาร ทผลตเอง

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การมอย

จากแหลงอาหารผลตเองจากครวเรอนของกลมตวอยาง 114 ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การมอย จากแหลงอาหารผลตเองทงชมชน

159 ครวเรอน

(บาทตอป)

รอบบาน สวน ไร – นา

26 บวบก 4 75 1 105 0 0 0 40 กก. 3,000 4,184 27 พรกชฟำ 12 71 0 99 1,423 0 0 25 กก. 1,775 2,476 28 มะขำม 5 70 0 98 3,425 0 0 30 กก. 2,100 2,929 29 ถวฝกยำว 2 60 0 84 8,089 0 0 25 กก. 1,500 2,092 30 ลำงสำด 1 60 0 84 4,854 0 0 15 กก. 900 1,255 31 สบปะรด 12 48 0 67 3,266 0 0 10 กก. 480 669 32 ชะอม 2 47 0 66 3,529 0 0 80 กก. 3,760 5,244 33 มะอก 2 43 0 60 2,866 0 0 50 กก. 2,150 2,999 34 ถวพ 4 42 0 59 0 0 0 40 กก. 1,680 2,343 35 กระเพรำ 3 34 0 47 199 0 0 40 กก. 1,360 1,897 36 โหระพำ 4 28 0 39 1,654 0 0 45 กก. 1,260 1,757 37 แมงลก 3 26 0 36 788 0 0 25 กก. 650 907 38 ผกบง 2 25 0 35 1,201 0 0 25 กก. 625 872 39 ผกกำดขำว 3 21 0 29 960 0 0 20 กก. 420 586 40 แตงกวำ 1 20 0 28 893 0 0 20 กก. 400 558 41 มะระขนก 1 15 0 21 519 0 0 25 กก. 375 523 42 นอยหนำ 1 15 0 21 292 0 0 25 กก. 375 523 43 กระเจยบแดง 2 11 0 15 276 0 0 20 กก. 220 307 44 ผกช 2 2 0 3 261 0 0 30 กก. 60 84 45 ตนหอม 2 2 0 3 254 0 0 20 กก. 40 56 46 ผกชฝรง 1 1 0 1 195 0 0 40 กก. 40 56

ตารางท 4-17 (ตอ)

111

ล าดบ ชนด ครวเรอนของกลม

ตวอยางทผลต (ครวเรอน)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองของครวเรอน

ของกลมตวอยาง

(หนวยตอป)

ปรมาณเฉลยตอครวเรอนกลมตวอยาง

114 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณการมอย จากแหลง

อาหารผลตเองทงหมด 159 ครวเรอน

(หนวยตอป)

ปรมาณอาหารจากแหลงอาหาร ทผลตเอง

ราคา (บาทตอหนวย)

มลคาปรมาณ การมอย

จากแหลงอาหารผลตเองจากครวเรอนของกลมตวอยาง 114 ครวเรอน (บาทตอป)

มลคาปรมาณ การมอย จากแหลงอาหารผลตเองทงชมชน

159 ครวเรอน

(บาทตอป)

รอบบาน สวน ไร – นา

รวม - 209,742 1,457 292,535 96,584 2,025 138,468 - 2,389,211 3,332,321 รวมทงหมด - 280,060 1,920 390,610 194,659 2,025 138,468 - 3,855,931 5,378,009

ตารางท 4-17 (ตอ)

112

112

1) สตวเลยง

ทรพยำกรอำหำรประเภทสตวเลยงมกำรเลยงแคบำงครวเรอนเทำนนสตวทเลยงสวนใหญเปนสตวขนำดเลกทเลยงไวบรโภคเนอและไข คอ เปดและไก นอกจำกนยงมกำรเลยงปลำในกระชงเพอบรโภคในครวเรอน คอ ปลำกะพง และปลำเกำ สวนสตวน ำทเลยงไวเพอจ ำหนำยและบรโภคคอ กงขำวและกงกลำด ำ นอกจำกนยงมสตวเพอจ ำหนำย คอ แพะและวว แตในงำนวจยไมไดน ำแพะและววมำค ำนวณ เนองจำกสตวดงกลำวมกำรเลยงไวเพอจ ำหนำยเพยงอยำงเดยว จงท ำใหกำรไดมำของสตวดงกลำวเพอกำรบรโภคไดจำกแหลงซอขำยเทำนน ผวจยจงไมไดมกำรค ำนวณปรมำณกำรมอยของแพะและววในแหลงอำหำรผลต กำรส ำรวจปรมำณทมอยของแหลงอำหำรผลตเองแสดงดงภำพท4–10 และกำรค ำนวณแสดงรำยละเอยดในภำคผนวก จ

ผลจำกกำรศกษำ พบวำ ไขสตวเลยงทมปรมำณกำรมอยและมลคำมำกสด คอ ไขไกมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 39,240 ฟองตอป และมมลคำเทำกบ 117,720 บำทตอป ไขเปดมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 24,840 ฟองตอป และมมลคำเทำกบ 99,360 บำทตอป และเนอสตวทมปรมำณกำรมอยมำกทสด คอ กงขำวโดยมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 3,600 กโลกรมตอป รองลงมำ คอ กงกลำด ำมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 2,100 กโลกรมตอป ไกเนอมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 276 กโลกรมตอป เปดเนอมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 132 กโลกรมตอป ปลำกะพงขำวมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 80 กโลกรมตอป สวนมลคำกำรมอยของเนอสตวมำกทสด คอ กงขำวคดเปนมลคำ 612,000บำทตอป รองลงมำ คอ กงกลำด ำคดเปนมลคำ 588,000 บำทตอป ไกเนอคดเปนมลคำ 16,560 บำทตอปเปดเนอคดเปนมลคำ 11,880 บำทตอป ปลำกะพงขำวคดเปนมลคำ 11,200 บำทตอป

ภาพท 4-10 การส ารวจสตวเลยง

113

113

2) พชผก

ครวเรอนกลมตวอยำงทกครวเรอนมกำรปลกพชผกเปนอำหำร แตไมไดปลกครบทกชนด ซงพชทปลกเปนอำหำรสวนใหญจะเปนพชทใหผลผลตหลำยครงและไมตองดแลเปนประจ ำ เชน ตะไครขมน มะเขอพวง มะเขอยำว มะเขอเปรำะ พรกขหน กระเพรำ โหระพำ เปนตน เนองจำกพชผกประเภทนสวนใหญเปนสวนประกอบในรำยกำรอำหำรเกอบทกประเภทในกำรบรโภค เชน แกงสม ผดเผด น ำพรก ผดผก เปนตน สวนพชผกทมอำยสน เชน ผกบง ตนหอม ผกช ผกกำดขำว เปนตน มกำรปลกแคบำงครวเรอนเทำนน เนองจำกพชลมลกอำยสนเหลำนและตองมกำรดแลเปนประจ ำ ท ำใหไมเปนทนยมของคนในชมชน ซงปรมำณกำรมอยของทรพยำกรประเภทพชผก ผวจยไดท ำกำรส ำรวจและท ำกำรสอบถำมกลมตวอยำงแสดงดงภำพท 4–11 และส ำหรบกำรค ำนวณแสดงรำยละเอยดในภำคผนวก ฉ

ผลจำกกำรศกษำ พบวำ พชผก 5 อนดบ ทมปรมำณกำรมอยมำกสดและปลกทกครวเรอน คอ มะพรำว เนองจำกมะพรำวเจรญเตบโตและผลผลตไดดบรเวณชำยฝงทะเลทมลกษณะดนเปนดนทรำย (กรมสงเสรมกำรเกษตร, 2547) ซงเปนลกษณะดนทพบในชมชนโคกพยอม จงท ำใหตนมะพรำวสำมำรถเจรญเตบโตและใหผลผลตไดด โดยมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 100,800กโลกรมตอป รองลงมำคอขำวมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 38,500 กโลกรมตอป มะพรำวน ำหอมมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 36,250 กโลกรมตอป กลวยน ำวำมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 6,980 กโลกรมตอป และตะไครมปรมำณกำรมอยทงหมดเทำกบ 5,800 กโลกรมตอป ตำมล ำดบ สวนมลคำกำรมอยของพชผก 5 อนดบทมมลคำมำกทสด คอ ขำวมมลคำเทำกบ 770,000 บำทตอป มะพรำว 403,200 บำทตอป มะพรำวน ำหอม 290,000 บำทตอป กลวยน ำวำ 153,560 บำทตอป และตะไคร 116,000 บำทตอป

ภาพท 4-11 การส ารวจพชผก

114

114

สรปผลกำรส ำรวจกำรปลกพชและกำรเลยงสตว พบวำ ชำวบำนในชมชนสวนใหญมกำรปลกพชมำกทสด คดเปนรอยละ 76-100 คอ มะพรำว พชทปลกมำก คดเปนรอยละ 51-75 คอ ขำ พรกชฟำ มะละกอ และกลวยน ำวำ พชทปลกปำนกลำง คดเปนรอยละ 26-50 คอ ขมน ตะไคร มะเขอยำว มะเขอเปรำะ และมะนำว สวนพชอนๆ ทไมไดกลำวไวคอพชทนยมปลกกนนอย คดเปนรอยละ 0-25 เชน กระเจยบแดง กระเพรำ ขมน ชะอม เปนตน อยำงไรกตำมกำรพงพำอำหำรประเภทพชผกทไมเปนทนยมปลก เชน กะหล ำปล บวบเหลยม มะเขอเทศ หอมหวใหญ เปนตน จ ำเปนตองพงแหลงซอขำยจำกระบบตลำดเปนหลก (ภำพท 4–12)

ภำพท 4-12 พชผกทมกำรปลกในชมชน

4.2.3.3 ปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารซอขายและมลคา

ปรมำณอำหำรทมอยจำกแหลงซอขำยเปนขอจ ำกดของงำนวจยทเคยกลำวไวในบทท 1 (หนำ 5) ถงแมวำไมไดมกำรศกษำปรมำณกำรมอยของแหลงอำหำรเหลำนวำมปรมำณเทำไร แต กนำจะมปรมำณทเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภคของคนในชมชน ซงผลกำรศกษำปรมำณอำหำรจำกแหลงซอขำย พบวำ ชมชนมกำรบรโภคอำหำรจำกแหลงซอขำยทงหมด 181 ชนด แบงออกเปน 6 ประเภท ไดแก อำหำรปรงส ำเรจ อำหำรส ำเรจรป เครองปรง พชผก ผลไม สตวและผลตผลตจำกสตว

1) อาหารปรงสาเรจ

ทรพยำกรอำหำรประเภทอำหำรปรงส ำเรจสวนใหญมกเปนอำหำรทซอรบประทำนในตอนเชำ เนองจำกอำชพหลกของคนในชมชนคอ กำรท ำสวนยำงพำรำ ซงตองเรมกรดยำงตงแตรงเชำของทกวน จงไมมเวลำท ำอำหำรเชำ ตองพงอำหำรทขำยในชมชน เชน ขำวเหนยวไก หมผด ขำวตมมด ขนมครก เปนตน อำหำรปรงส ำเรจเหลำนมกำรท ำขนเองภำยในชมชน จงท ำใหกำรพงพำอำหำรปรงส ำเรจไดจำกแหลงอำหำรภำยในชมชนเทำนน

115

115

2) อาหารสาเรจรป

ทรพยำกรอำหำรประเภทอำหำรส ำเรจรปทมกำรซอมำบรโภคมำกทสด คอ กำแฟ เนองจำกอำชพหลกในขำงตนทกลำวไวขำงตนท ำใหหำยงวงนอนจำกกำรตนตงแตรงเชำของวน รวมทงวถชวตของคนในชมชนทตองมกำแฟตดบำนไวเพอรบแขก ซงเปนเครองดมทสะดวกและหำซอไดงำย นอกจำกนยงม โอวลตน นม บะหมกงส ำเรจรป และปลำกระปอง ทมกำรซอมำบรโภคภำยในครวเรอน มกำรพงพำทงภำยในชมชนจำกรำนคำทง 3 รำน แตจะเปนกำรขำยปลกทแพงกวำ จงท ำใหคนในชมชนบำงสวนกหนไปพงพำแหลงซอขำยภำยนอกชมชนโดยกำรซอในปรมำณแบบขำยสง เพอใหไดรำคำทถกกวำ

3) เครองปรง

ทรพยำกรอำหำรประเภทเครองปรงเปนอำหำรททกครวเรอนตองซอรบประทำนและไมสำมำรถผลตเองได ตองพงแหลงซอขำยเปนหลก ไดแก กระเทยม เกลอ น ำตำลทรำย น ำมนพช น ำปลำ น ำป ผงชรส กะป และหวหอม มกำรพงพำทงภำยในชมชนจำกรำนคำทง 3 รำน แตจะเปนกำรขำยปลกทแพงกวำ จงท ำใหคนในชมชนบำงสวนกหนไปพงพำแหลงซอขำยภำยนอกชมชนโดยกำรซอในปรมำณแบบขำยสง เพอใหไดรำคำทถกกวำ เชนเดยวกบอำหำรส ำเรจรป

4) พชผก

ทรพยำกรอำหำรประเภทพชผกบำงประเภทมกำรพงแหลงซอขำยมำกกวำแหลงผลตเอง เนองจำกแหลงซอขำยมพชผกใหเลอกตำมตองกำรมำกกวำแหลงอนๆ พชผกสวนใหญทมกำรซอขำยมกเปนพชผกอำยสน เชน แตงกวำ ฟกเขยว ผกบง คะนำ เปนตน ซงเปนพชผกทสำมำรถน ำมำประกอบอำหำรไดทนท สวนใหญมกซอในตลำดนดภำยนอกชมชน เนองจำกมพชผกใหเลอกมำกกวำในชมชน

5) ผลไม

ทรพยำกรอำหำรประเภทผลไมในกำรบรโภคของคนในชมชนไดจำกแหลงซอขำยเปนหลก เนองจำกคนในชมชนไมนยมปลกผลไม โดยใหเหตผลวำผลผลตทไดมปรมำณนอยและไมมควำมรเรองกำรท ำสวนผลไม เพรำะเปนชมชนตดทะเลมควำมรเรองกำรท ำกำรประมงพนบำนเปนสวนใหญ จงนยมทจะซอผลไมมำบรโภค เชน แตงโม เงำะ ลองกอง มะมวงเขยวเสวย มะมวงน ำดอกไม มงคด เปนตน สวนใหญมกซอในตลำดนดภำยนอกชมชน เนองจำกมพชผกใหเลอกมำกกวำในชมชน เชนเดยวกบอำหำรประเภทพชผก

6) สตวและผลผลตจากสตว

ทรพยำกรอำหำรประเภทสตวและผลผลตจำกสตวสวนใหญมกไดจำกแหลงธรรมชำตซงเปนจ ำพวกสตวน ำเปนสวนใหญ ถงแมเปนชมชนชำยฝงทะเล แตบำงครวเรอนกไมไดเขำไปหำอำหำรจำกแหลงธรรมชำต จงตองอำศยอำหำรจำกแหลงตลำดในกำรบรโภคถงแมจะเปนชนดเดยวกนกบอำหำรทมในแหลงธรรมชำตกตำม เชน ปด ำ ปลำกระบอก ปลำดำหลำ กงขำว กงไข เปนตน หำกเปนสตวน ำชำวบำนมกซอในชมชนจำกชำวประมงทจบไดในแตละวน ทน ำมำขำยในตลำดภำยในชมชนซงเปน

116

116

อำหำรทสด ปลอดภย และรำคำถกวำแหลงซอขำยภำยนอกชมชน เนองจำกตองซอผำนพอคำคนกลำง สวนสตวกนเนอและไขไกไขเปดมกซอจำกตลำดภำยนอกชมชนมำกกวำภำยในชมชน เนองจำกเนอสตวดงกลำวไมมขำยภำยในชมชน สวนไขไกไขเปดทมในชมชนกไมเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภค จงตองซอจำกแหลงอำหำรภำยนอกชมชนเปนสวนใหญ

จำกกำรศกษำปรมำณอำหำรจำกแหลงอำหำรซอขำย พบวำ ชมชนมกำรพงพำอำหำรทหลำกหลำยกวำแหลงอนๆ และมอำหำรแทบทกประเภทใหเลอกซอ จงท ำใหครวเรอนในชมชนโคกพยอมนยมพงพำแหลงอำหำรซอขำยทงภำยในและภำยนอกชมชน มำกกวำแหลงอำหำรธรรมขำตและแหลงอำหำรผลตเอง ถงแมบำงชนดจะมอยตำมแหลงอำหำรธรรมชำตหรอแหลงผลตเอง แตในบำงครงกไมเพยงพอกบควำมตองกำรในกำรบรโภค หรอบำงครวเรอนทไมมเวลำเขำถงแหลงดงกลำว กจะหนมำพงแหลงซอขำยเพรำะเขำถงไดงำยทสด แตตองมรำยไดส ำหรบกำรซออำหำรแตละชนดดวย

สรปภำพรวมของปรมำณอำหำรทมอยในชมชนและมลคำอำหำร พบวำ ปรมำณจำกแหลงอำหำรผลตเองมปรมำณมำกทสด 280,060 หนวยตอป รองลงมำคอปรมำณจำกแหลงอำหำรอำหำรธรรมชำต 123,762 กโลกรมตอป สวนมลคำกำรมอยของอำหำร พบวำ มลคำจำกแหลงอำหำรธรรมชำตมมลคำมำกทสดถง 10,589,717 บำทตอป รองลงมำคอ มลคำจำกแหลงอำหำรผลตเอง 3,855,931 บำทตอป จำกขอมลขำงตนผวจยสำมำรถแสดงขอมลปรมำณและมลคำอำหำรทมอยทงหมดดงแสดงในตำรำงท 4-18 และชนดและปรมำณอำหำรทมอยในชมชนและมลคำดงแสดงในตำรำงท 4-19 ดงน

117

117

ตารางท 4-18 สรปชนด ปรมาณ และมลคาอาหารทมอยในชมชนจากแหลงอาหารประเภทตางๆ

ล าดบ ชนด ปรมาณ

อาหารทมทงหมด

ปรมาณอาหารทมอย

ราคา

มลคาปรมาณ

อาหารทมทงหมด

แหลงอาหาร

ธรรมชาต

แหลงอาหารผลตเอง

แหลงอาหารซอ

ขาย 1 มะพรำว 140,589 0 140,589 - 4 บำท/กก. 562,358 2 ไขไก 54,729 0 54,729 - 3 บำท/ฟอง 164,188 3 ขำว 53,697 0 53,697 - 20 บำท/กก. 1,073,947 4 มะพรำวน ำหอม 50,559 0 50,559 - 8 บำท/กก. 404,474 5 ไขเปด 34,645 0 34,645 - 4 บำท/ฟอง 138,581 6 ปด ำ 23,868 23,868 0 - 120 บำท/กก. 2,864,160 7 หอยจบแจง 21,312 21,312 0 - 100 บำท/กก. 2,131,200 8 ฝกถวด ำ 18,750 18,750 0 - 3 บำท/กก. 56,250 9 สำหรำย 16,800 16,800 0 - 2 บำท/กก. 33,600 10 กงขำว 9,821 4,800 5,021 - 170 บำท/กก. 1,669,579 11 กลวยน ำวำ 9,735 0 9,735 - 22 บำท/กก. 214,176 12 ปลำกระบอก 8,160 8,160 0 - 120 บำท/กก. 979,200 13 ตะไคร 8,089 0 8,089 - 20 บำท/กก. 161,789 14 กงกลำด ำ 5,809 2,880 2,929 - 280 บำท/กก. 1,626,505 15 กลวยสม 4,854 0 4,854 - 10 บำท/กก. 48,537 16 ขำ 4,379 0 4,379 - 40 บำท/กก. 175,179 17 กลวยไข 3,529 0 3,529 - 24 บำท/กก. 84,688 18 ปลำดำหลำ 3,360 3,360 0 - 60 บำท/กก. 201,600 19 หยวกเปง 3,250 3,250 0 - 3 บำท/กก. 9,750 20 มะนำว 2,866 0 2,866 - 80 บำท/กก. 229,295 21 ขำวโพด 2,789 0 2,789 - 20 บำท/กก. 55,789 22 หอยเขม 2,592 2,592 0 - 40 บำท/กก. 103,680 23 หนอไม 1,911 0 1,911 - 20 บำท/กก. 38,216 24 กงไข 1,680 1,680 0 - 100 บำท/กก. 168,000 25 ผกหวำน 1,654 0 1,654 - 50 บำท/กก. 82,708 26 มะละกอ 1,583 0 1,583 - 7 บำท/กก. 11,081 27 หอยเจดย 1,560 1,560 0 - 60 บำท/กก. 93,600 28 หอยแครง 1,440 1,440 0 - 70 บำท/กก. 100,800 29 หอยรำก 1,440 1,440 0 - 150 บำท/กก. 216,000 30 ปลำเกำ 1,366 1,296 70 - 200 บำท/กก. 273,147 31 ปลำนำเหงน 1,344 1,344 0 - 60 บำท/กก. 80,640 32 หอยกน 1,260 1,260 0 - 80 บำท/กก. 100,800 33 มะเขอยำว 1,201 0 1,201 - 20 บำท/กก. 24,017 34 ปลำกะพงแดง 1,200 1,200 0 - 160 บำท/กก. 192,000 35 ปลำทรำย 1,080 1,080 0 - 80 บำท/กก. 86,400 36 มะเขอเปรำะ 960 0 960 - 22 บำท/กก. 21,111 37 กง 900 900 0 - 150 บำท/กก. 135,000 38 ปลำจองมอง 900 900 0 - 50 บำท/กก. 45,000 39 มะมวงเบำ 893 0 893 - 40 บำท/กก. 35,705

118

118

ล าดบ ชนด ปรมาณ

อาหารทมทงหมด

ปรมาณอาหารทมอย

ราคา

มลคาปรมาณ

อาหารทมทงหมด

แหลงอาหาร

ธรรมชาต

แหลงอาหารผลตเอง

แหลงอาหารซอ

ขาย 40 ปลำลำมำ 600 600 0 - 50 บำท/กก. 30,000 41 ขมน 519 0 519 - 20 บำท/กก. 10,377 42 ปลำกะพงขำว 412 300 112 - 140 บำท/กก. 57,621 43 ไกเนอ 385 0 385 - 60 บำท/กก. 23,097 44 น ำผง 375 375 0 - 269 บำท/กก. 100,875 45 ปลำกะพงแสม 360 360 0 - 300 บำท/กก. 108,000 46 ปลำไหล 360 360 0 - 180 บำท/กก. 64,800 47 กงกลำลำย 336 336 0 - 350 บำท/กก. 117,600 48 มะเขอพวง 292 0 292 - 15 บำท/กก. 4,373 49 ปลำกก 288 288 - 120 บำท/กก. 34,560 50 มะกรด 276 0 276 - 50 บำท/กก. 13,808 51 พรกขหน 261 0 261 - 15 บำท/กก. 3,912 52 ต ำลง 254 0 254 - 50 บำท/กก. 12,692 53 แมงดำ 240 240 0 - 170 บำท/กก. 40,800 54 หอยทำยเภำ 240 240 0 - 280 บำท/กก. 67,200 55 สะตอ 195 0 195 - 80 บำท/กก. 15,621 56 หอยนำงรม 192 192 0 - 250 บำท/กก. 48,000 57 ขง 187 0 187 - 30 บำท/กก. 5,607 58 เปดเนอ 184 0 184 - 90 บำท/กก. 16,569 59 ปลำกะพงขำงปำน 180 180 0 - 150 บำท/กก. 27,000 60 กงเหลอง 150 150 0 - 150 บำท/กก. 22,500 61 ผกโขม 146 0 146 - 40 บำท/กก. 5,858 62 เหดเสมด 144 144 0 - 133 บำท/กก. 19,152 63 ตวออนของผง 125 125 0 - 90 บำท/กก. 11,250 64 ขเหลก 117 0 117 - 40 บำท/กก. 4,686 65 บวบก 105 0 105 - 40 บำท/กก. 4,184 66 พรกชฟำ 99 0 99 - 25 บำท/กก. 2,476 67 มะขำม 98 0 98 - 30 บำท/กก. 2,929 68 ถวฝกยำว 84 0 84 - 25 บำท/กก. 2,092 69 ลำงสำด 84 0 84 - 15 บำท/กก. 1,255 70 สบปะรด 67 0 67 - 10 บำท/กก. 669 71 ชะอม 66 0 66 - 80 บำท/กก. 5,244 72 มะอก 60 0 60 - 50 บำท/กก. 2,999 73 ถวพ 59 0 59 - 40 บำท/กก. 2,343 74 กระเพรำ 47 0 47 - 40 บำท/กก. 1,897 75 โหระพำ 39 0 39 - 45 บำท/กก. 1,757 76 แมงลก 36 0 36 - 25 บำท/กก. 907 77 ผกบง 35 0 35 - 25 บำท/กก. 872 78 ผกกำดขำว 29 0 29 - 20 บำท/กก. 586 79 แตงกวำ 28 0 28 - 20 บำท/กก. 558 80 นอยหนำ 21 0 21 - 25 บำท/กก. 523 81 มะระขนก 21 0 21 - 25 บำท/กก. 523

ตารางท 4-18 (ตอ)

119

119

ล าดบ ชนด ปรมาณ

อาหารทมทงหมด

ปรมาณอาหารทมอย

ราคา

มลคาปรมาณ

อาหารทมทงหมด

แหลงอาหาร

ธรรมชาต

แหลงอาหารผลตเอง

แหลงอาหารซอ

ขาย 82 กระเจยบแดง 15 0 15 - 20 บำท/กก. 307 83 ตนหอม 3 0 3 - 20 บำท/กก. 56 84 ผกช 3 0 3 - 30 บำท/กก. 84 85 ผกชฝรง 1 0 1 - 40 บำท/กก. 56 86 ปลำดก - 0 0 - 60 บำท/กก. - 87 ปลำนล - 0 0 - 75 บำท/กก. - 88 ปลำชอน - 0 0 - 140 บำท/กก. - 89 หม - 0 0 - 120 บำท/กก. - 90 เนอ - 0 0 - 150 บำท/กก. - 91 มะขำมเปรยว - 0 0 - 30 บำท/กก. - 92 บวบเหลยม - 0 0 - 35 บำท/กก. - 93 คะนำ - 0 0 - 50 บำท/กก. - 94 มะระ - 0 0 - 24 บำท/กก. - 95 เผอก - 0 0 - 65 บำท/กก. - 96 หวไชเทำ - 0 0 - 45 บำท/กก. - 97 กะกล ำปล - 0 0 - 45 บำท/กก. - 98 ขำวโพดออน - 0 0 - 45 บำท/กก. - 99 กะหล ำดอก - 0 0 - 50 บำท/กก. - 100 มนเทศ - 0 0 - 60 บำท/กก. - 101 ผกกวำงตง - 0 0 - 30 บำท/กก. - 102 สะระแหน - 0 0 - 80 บำท/กก. - 103 ฟกทอง - 0 0 - 23 บำท/กก. - 104 มะเขอเทศ - 0 0 - 40 บำท/กก. - 105 ผกกด - 0 0 - 60 บำท/กก. - 106 เหดฟำง - 0 0 - 90 บำท/กก. - 107 ถวงอก - 0 0 - 20 บำท/กก. - 108 ฟกเขยว - 0 0 - 29 บำท/กก. - 109 หอมหวใหญ - 0 0 - 22 บำท/กก. - 110 เหดหหน - 0 0 - 50 บำท/กก. - 111 แครอท - 0 0 - 25 บำท/กก. - 112 เหดนำงฟำ - 0 0 - 40 บำท/กก. - 113 สะเดำ - 0 0 - 30 บำท/กก. - 114 ลกเนยง - 0 0 - 40 บำท/กก. - 115 ดอกแค - 0 0 - 45 บำท/กก. - 116 บวบหอม - 0 0 - 40 บำท/กก. - 117 ผกชลำว - 0 0 - 30 บำท/กก. - 118 ผกชลอม - 0 0 - 45 บำท/กก. - 119 ผกกะเฉด - 0 0 - 50 บำท/กก. - 120 กยชำย - 0 0 - 40 บำท/กก. - 121 เงำะ - 0 0 - 25 บำท/กก. - 122 มะมวงเขยวเสวย - 0 0 - 30 บำท/กก. - 123 มะมวงน ำดอกไม - 0 0 - 30 บำท/กก. -

ตารางท 4-18 (ตอ)

120

120

ล าดบ ชนด ปรมาณ

อาหารทมทงหมด

ปรมาณอาหารทมอย

ราคา

มลคาปรมาณ

อาหารทมทงหมด

แหลงอาหาร

ธรรมชาต

แหลงอาหารผลตเอง

แหลงอาหารซอ

ขาย 124 แตงโม - 0 0 - 15 บำท/กก. - 125 สละ - 0 0 - 70 บำท/กก. - 126 สมเขยวหวำน - 0 0 - 40 บำท/กก. - 127 สมโอ - 0 0 - 45 บำท/กก. - 128 กลวยหอม - 0 0 - 35 บำท/กก. - 129 กลวยเลบมอนำง - 0 0 - 35 บำท/กก. - 130 ขนน - 0 0 - 30 บำท/กก. - 131 ลองกอง - 0 0 - 30 บำท/กก. - 132 มงคด - 0 0 - 30 บำท/กก. - 133 ชมพ - 0 0 - 45 บำท/กก. - 134 มะยม - 0 0 - 15 บำท/กก. - 135 ทเรยนชะน - 0 0 - 45 บำท/กก. - 136 แกวมงกร - 0 0 - 32 บำท/กก. - 137 ฝรง - 0 0 - 30 บำท/กก. - 138 ทเรยนหมอนทอง - 0 0 - 50 บำท/กก. - 139 มะขำมหวำน - 0 0 - 80 บำท/กก. - 140 ละไม - 0 0 - 22 บำท/กก. - 141 ล ำไย - 0 0 - 40 บำท/กก. - 142 ละมด - 0 0 - 20 บำท/กก. - 143 กะทอน - 0 0 - 30 บำท/กก. - 144 จ ำปำดะ - 0 0 - 24 บำท/กก. - 145 สมโชกน - 0 0 - 60 บำท/กก. - 146 ทเรยนบำน - 0 0 - 30 บำท/กก. - 147 ระก ำ - 0 0 - 30 บำท/กก. - 148 องน - 0 0 - 100 บำท/กก. - 149 แอปเปล - 0 0 - 70 บำท/กก. - 150 เกลอ - 0 0 - 2 บำท/ซอง - 151 กะป - 0 0 - 100 บำท/กก. - 152 น ำตำลทรำย - 0 0 - 24 บำท/กก. - 153 น ำมนพช - 0 0 - 50 บำท/ขวด - 154 น ำปลำ - 0 0 - 20 บำท/ขวด - 155 น ำป - 0 0 - 25 บำท/ขวด - 156 น ำสมสำยช - 0 0 - 20 บำท/ขวด - 157 ผงชรส - 0 0 - 2 บำท/ซอง - 158 น ำมนหอย - 0 0 - 19 บำท/ขวด - 159 พรกไทยปน - 0 0 - 10 บำท/กระปอง - 160 เตำเจยว - 0 0 - 30 บำท/ขวด - 161 กระเทยม - 0 0 - 35 บำท/กก. - 162 ซอสมะเขอเทศ - 0 0 - 18 บำท/ขวด - 163 หวหอม - 0 0 - 46 บำท/กก. - 164 ซอสพรก - 0 0 - 13 บำท/ขวด - 165 กำแฟ - 0 0 - 3 บำท/ซอง -

ตารางท 4-18 (ตอ)

121

121

ล าดบ ชนด ปรมาณ

อาหารทมทงหมด

ปรมาณอาหารทมอย

ราคา

มลคาปรมาณ

อาหารทมทงหมด

แหลงอาหาร

ธรรมชาต

แหลงอาหารผลตเอง

แหลงอาหารซอ

ขาย 166 โอวลตน - 0 0 - 3 บำท/ซอง - 167 นม - 0 0 - 10 บำท/กลอง - 168 บะหมกงส ำเรจรป - 0 0 - 6 บำท/ซอง - 169 ปลำกระปอง - 0 0 - 13 บำท/กระปอง - 170 หมผด - 0 0 - 20 บำท/หอ - 171 ขำวเหนยวไก - 0 0 - 25 บำท/หอ - 172 ขนมกรวย - 0 0 - 10 บำท/ถง - 173 ขำวตมมด - 0 0 - 10 บำท/หอ - 174 ขนมหวลำน - 0 0 - 10 บำท/ถง - 175 ขนมมด - 0 0 - 10 บำท/ถง - 176 ขนมตมใบกะพอ - 0 0 - 10 บำท/มด - 177 ขนมคอม - 0 0 - 10 บำท/ถง - 178 ขนมครก - 0 0 - 10 บำท/ถง - 179 ยำหนม - 0 0 - 10 บำท/ถง - 180 ขำวตม - 0 0 - 15 บำท/ถวย - 181 ขนมคนท - 0 0 - 10 บำท/ถง - 182 ขำวเหนยวปง - 0 0 - 10 บำท/ถง - 183 ขนมกอและ - 0 0 - 10 บำท/ถง - 184 กลวยแขก - 0 0 - 10 บำท/ถง - 185 ขนมดวง - 0 0 - 10 บำท/ถง - 186 ขำวผด - 0 0 - 25 บำท/หอ - 187 กวยเตยว - 0 0 - 25 บำท/ถวย - 188 ขนมป ำจ - 0 0 - 10 บำท/ถง -

รวม 514,372 123,762 390,610 - - 15,591,026

ตารางท 4-18 (ตอ)

122

122

ตารางท 4-19 ปรมาณและมลคาอาหารทมอยจากแหลงอาหารทงหมดในชมชน

แหลงอาหาร

ประเภทของทรพยากรอาหาร

เปาหมายการใชประโยชน

ปรมาณทมอย (หนวยตอป)

มลคาปรมาณทมอย (บาทตอป)

ธรรมชาต - พชและสตวบก บรโภค/แจกจำย/จ ำหนำย 39,444 กโลกรมตอป 607,577 - สตวน ำ บรโภค/จ ำหนำย 89,375 กโลกรมตอป 9,982,140

ผลตเอง - ไขสตวเลยง บรโภค/แจกจำย 64,080 ฟองตอป 302,769 - เนอสตว บรโภค/แจกจำย/จ ำหนำย 8,700 กโลกรมตอป 1,742,919 - พชผก บรโภค/แจกจำย/จ ำหนำย 292,535 กโลกรมตอป 3,332,321

ซอขาย

อำหำรปรงส ำเรจ บรโภค ไมมขอมล ไมมขอมล อำหำรส ำเรจรป บรโภค ไมมขอมล ไมมขอมล เครองปรง บรโภค ไมมขอมล ไมมขอมล พชผก บรโภค ไมมขอมล ไมมขอมล ผลไม บรโภค ไมมขอมล ไมมขอมล สตวและผลผลตจำกสตว บรโภค ไมมขอมล ไมมขอมล

4.2.4 การเปรยบเทยบปรมาณอาหารทมอยกบปรมาณอาหารทมการใชประโยชนในการบรโภค

ในกำรจะทรำบถงควำมเพยงพอของอำหำรทมในชมชนกบควำมตองกำรในกำรบรโภคของคนในชมชน ตองท ำกำรเปรยบเทยบปรมำณอำหำรทมอยในชมชนกบปรมำณอำหำรทมกำรใชประโยชนในกำรบรโภคเทำนน (ไมพจำรณำปรมำณทน ำไปจ ำหนำย) ซงในกำรเปรยบเทยบจะเปรยบเทยบเฉพำะปรมำณอำหำรทมอยเพยง 2 แหลง ไดแก แหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเองอยำงทไดกลำวไวขำงตน จำกกำรผลกำรศกษำกำรเปรยบเทยบปรมำณอำหำรทมอยตอปรมำณอำหำรทมกำรใชประโยชนเพอบรโภค เมอเปรยบเทยบปรมำณกำรมอยของแหลงอำหำรธรรมชำตกบปรมำณควำมตองกำรในกำรบรโภค พบวำ สวนใหญยงมปรมำณอำหำรทเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภคของคนในชมชน จำกทงหมด 35 ชนด ยงมปรมำณคงเหลอทงหมด 27 ชนด สวนแหลงอำหำรผลตเองเมอเปรยบเทยบระหวำงปรมำณกำรมอยกบปรมำณควำมตองกำรในกำรบรโภค พบวำ สวนใหญปรมำณอำหำรยงมชนดทยงไมเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภค จำกทงหมด 54 ชนด ยงปรมำณคงเหลอทงหมด 16 ชนด หำกเปรยบเทยบควำมตองกำรในกำรบรโภคทงหมด พบวำ ปรมำณกำรมอยของอำหำรในชมชนยงไมเพยงพอกบปรมำณควำมตองกำรในกำรบรโภค จงท ำใหคนในชมชนตองพงพำแหลงซอขำยเพอใหเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภคของคนในชมชน ดงตำรำงท 4-20

123

ตารางท 4-20 การเปรยบเทยบระหวางปรมาณทมอยกบปรมาณการใชประโยชน

ล าดบ ชนด

ปรมาณอาหารทมอยทงหมด (1)

ปรมาณทตองการในการบรโภค (2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยตอปรมาณทบรโภค (1)-(2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนโดยไมพงพาแหลงซอขาย

ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย การมอย บรโภคทงหมด

ผลตาง

1 มะพรำว 0 140,589 - 140,589 0 384 586 969 0 140,206 -586 140,589 969 139,620 2 ไขไก 0 54,729 - 54,729 0 34,924 30,768 65,692 0 19,805 -30,768 54,729 65,692 -10,963 3 ขำว 0 53,697 - 53,697 0 6,393 15,537 21,931 0 47,304 -15,537 53,697 21,931 31,767 4 มะพรำวน ำหอม 0 50,559 - 50,559 0 3,266 586 3,852 0 47,293 -586 50,559 3,852 46,707 5 ไขเปด 0 34,645 - 34,645 0 16,458 13,309 29,766 0 18,187 -13,309 34,645 29,766 4,879 6 ปด ำ 23,868 0 - 23,868 2,000 0 3,743 5,743 21868 0 -3,743 23,868 5,743 18,125 7 หอยจบแจง 21,312 0 - 21,312 1,500 0 4,324 5,824 19812 0 -4,324 21,312 5,824 15,488 8 ฝกถวด ำ 18,750 0 - 18750 200 0 265 465 18550 0 -265 18,750 465 18,285 9 สำหรำย 16,800 0 - 16800 550 0 544 1,094 16250 0 -544 16,800 1,094 15,706 10 กงขำว 4,800 5,021 - 9,821 200 28 976 1,204 4600 4,993 -976 9,821 1,204 8,617 11 กลวยน ำวำ 0 9,735 - 9,735 0 907 2,036 2,943 0 8,829 -2,036 9,735 2,943 6,792 12 ปลำกระบอก 8,160 0 - 8,160 2,800 0 6,088 8,888 5360 0 -6,088 8,160 8,888 -728 13 ตะไคร 0 8,089 - 8,089 0 3,565 0 3,565 0 4,525 0 8,089 3,565 4,525 14 กงกลำด ำ 2,880 2,929 - 5,809 400 28 70 498 2480 2,901 -70 5,809 498 5,311 15 กลวยสม 0 4,854 - 4,854 0 3,114 0 3,114 0 1,739 0 4,854 3,114 1,739 16 ขำ 0 4,379 - 4,379 0 941 0 941 0 3,438 0 4,379 941 3,438 17 กลวยไข 0 3,529 - 3,529 0 784 357 1,141 0 2,745 -357 3,529 1,141 2,388 18 ปลำดำหลำ 3,360 0 - 3,360 150 0 3,877 4,027 3210 0 -3,877 3,360 4,027 -667 19 หยวกเปง 3,250 0 - 3,250 863 0 1,451 2,314 2387 0 -1,451 3,250 2,314 936 20 มะนำว 0 2,866 - 2,866 0 2,208 3,506 5,714 0 658 -3,506 2,866 5,714 -2,848 21 ขำวโพด 0 2,789 - 2,789 0 153 1,455 1,608 0 2,636 -1,455 2,789 1,608 1,181

124

ล าดบ ชนด

ปรมาณอาหารทมอยทงหมด (1)

ปรมาณทตองการในการบรโภค (2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยตอปรมาณทบรโภค (1)-(2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนโดยไมพงพาแหลงซอขาย

ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย การมอย บรโภคทงหมด

ผลตาง

22 หอยเขม 2,592 0 - 2,592 100 0 4,463 4,563 2492 0 -4,463 2,592 4,563 -1,971 23 หนอไม 0 1,911 - 1,911 0 234 1,371 1,605 0 1,676 -1,371 1,911 1,605 305 24 กงไข 1,680 0 - 1,680 150 907 1,057 1530 0 -907 1,680 1,057 623 25 ผกหวำน 0 1,654 - 1,654 0 642 4,260 4,901 0 1,013 -4,260 1,654 4,901 -3,247 26 มะละกอ 0 1,583 - 1,583 0 484 0 484 0 1,099 - 1,583 484 1,099 27 หอยเจดย 1,560 0 - 1,560 750 0 1,729 2,479 810 0 -1,729 1,560 2,479 -919 28 หอยแครง 1,440 0 - 1,440 50 0 56 106 1390 0 -56 1,440 106 1,334 29 หอยรำก 1,440 0 - 1,440 100 0 251 351 1340 0 -251 1,440 351 1,089 30 ปลำเกำ 1,296 70 - 1,366 30 56 1,261 1,347 1266 14 -1,261 1,366 1,347 19 31 ปลำนำเหงน 1,344 0 - 1,344 50 0 293 343 1294 0 -293 1,344 343 1,001 32 หอยกน 1,260 0 - 1,260 200 0 725 925 1060 0 -725 1,260 925 335 33 มะเขอยำว 0 1,201 - 1,201 0 881 7,791 8,672 0 319 -7,791 1,201 8,672 -7,472 34 ปลำกะพงแดง 1,200 0 - 1,200 10 0 70 80 1190 0 -70 1,200 80 1,120 35 ปลำทรำย 1,080 0 - 1,080 140 0 5,922 6,062 940 0 -5,922 1,080 6,062 -4,982 36 มะเขอเปรำะ 0 960 - 960 0 738 8,363 9,101 0 222 -8,363 960 9,101 -8,141 37 กง 900 0 - 900 10 0 7 17 890 0 -7 900 17 883 38 ปลำจองมอง 900 0 - 900 150 0 1,456 1,606 750 0 -1,456 900 1,606 -706 39 มะมวงเบำ 0 893 - 893 0 279 1,149 1,428 0 614 -1,149 893 1,428 -536 40 ปลำลำมำ 600 0 - 600 50 0 5,788 5,838 550 0 -5,788 600 5,838 -5,238 41 ขมน 0 519 - 519 0 173 439 612 0 346 -439 519 612 -93 42 ปลำกะพงขำว 300 112 - 412 53 0 7 60 247 112 -7 412 60 352 43 ไกเนอ 0 385 - 385 0 119 10,381 10,500 0 266 -10,381 385 10,500 -10,115 44 น ำผง 375 0 - 375 55 0 70 125 320 0 -70 375 125 250 45 ปลำกะพงแสม 360 0 - 360 40 0 7 47 320 0 -7 360 47 313

ตารางท 4-20 (ตอ)

125

ล าดบ ชนด

ปรมาณอาหารทมอยทงหมด (1)

ปรมาณทตองการในการบรโภค (2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยตอปรมาณทบรโภค (1)-(2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนโดยไมพงพาแหลงซอขาย

ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย การมอย บรโภคทงหมด

ผลตาง

46 ปลำไหล 360 0 - 360 105 0 14 119 255 0 -14 360 119 241 47 กงกลำลำย 336 0 - 336 5 0 42 47 331 0 -42 336 47 289 48 มะเขอพวง 0 292 - 292 0 292 6,527 6,819 0 0 -6,527 292 6,819 -6,527 49 ปลำกก 288 - 288 95 0 530 625 193 0 -530 288 625 -337 50 มะกรด 0 276 - 276 0 149 243 392 0 127 -243 276 392 -116 51 พรกขหน 0 261 - 261 0 165 637 802 0 96 -637 261 802 -541 52 ต ำลง 0 254 - 254 0 170 331 501 0 84 -331 254 501 -247 53 แมงดำ 240 0 - 240 10 0 7 17 230 0 -7 240 17 223 54 หอยทำยเภำ 240 0 - 240 58 0 28 86 182 0 -28 240 86 154 55 สะตอ 0 195 - 195 0 35 1,395 1,430 0 160 -1,395 195 1,430 -1,234 56 หอยนำงรม 192 - 192 30 0 28 58 162 0 -28 192 58 134 57 ขง 0 187 - 187 0 95 418 513 0 92 -418 187 513 -326 58 เปดเนอ 0 184 - 184 0 70 965 1,035 0 114 -965 184 1,035 -851 59 ปลำกะพงขำงปำน 180 0 - 180 35 0 600 635 145 0 -600 180 635 -455 60 กงเหลอง 150 0 - 150 30 0 418 448 120 0 -418 150 448 -298 61 ผกโขม 0 146 - 146 0 126 148 273 0 21 -148 146 273 -127 62 เหดเสมด 144 0 - 144 50 0 56 106 94 0 -56 144 106 38 63 ตวออนของผง 125 0 - 125 1 0 0 1 124 0 - 125 1 124 64 ขเหลก 0 117 - 117 0 52 158 209 0 66 -158 117 209 -92 65 บวบก 0 105 - 105 0 80 1,095 1,174 0 25 -1,095 105 1,174 -1,070 66 พรกชฟำ 0 99 - 99 0 71 632 703 0 28 -632 99 703 -604 67 มะขำม 0 98 - 98 0 35 3,756 3,791 0 63 -3,756 98 3,791 -3,693 68 ถวฝกยำว 0 84 - 84 0 84 1,021 1,105 0 0 -1,021 84 1,105 -1,021 69 ลำงสำด 0 84 - 84 0 56 2,255 2,311 0 28 -2,255 84 2,311 -2,227

ตารางท 4-20 (ตอ)

126

ล าดบ ชนด

ปรมาณอาหารทมอยทงหมด (1)

ปรมาณทตองการในการบรโภค (2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยตอปรมาณทบรโภค (1)-(2)

เปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนโดยไมพงพาแหลงซอขาย

ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย รวม ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย การมอย บรโภคทงหมด

ผลตาง

70 สบปะรด 0 67 - 67 0 67 533 600 0 0 -533 67 600 -533 71 ชะอม 0 66 - 66 0 60 382 442 0 6 -382 66 442 -377 72 มะอก 0 60 - 60 0 60 137 197 0 0 -137 60 197 -137 73 ถวพ 0 59 - 59 0 59 293 351 0 0 -293 59 351 -293 74 กระเพรำ 0 47 - 47 0 42 139 181 0 6 -139 47 181 -134 75 โหระพำ 0 39 - 39 0 32 144 176 0 7 -144 39 176 -137 76 แมงลก 0 36 - 36 0 33 146 180 0 3 -146 36 180 -144 77 ผกบง 0 35 - 35 0 35 430 464 0 0 -430 35 464 -430 78 ผกกำดขำว 0 29 - 29 0 29 1,773 1,802 0 0 -1,773 29 1,802 -1,773 79 แตงกวำ 0 28 - 28 0 28 6,519 6,547 0 0 -6,519 28 6,547 -6,519 80 นอยหนำ 0 21 - 21 0 21 318 339 0 0 -318 21 339 -318 81 มะระขนก 0 21 - 21 0 21 290 311 0 0 -290 21 311 -290 82 กระเจยบแดง 0 15 - 15 0 15 186 201 0 0 -186 15 201 -186 83 ตนหอม 0 3 - 3 0 3 230 233 0 0 -230 3 233 -230 84 ผกช 0 3 - 3 0 3 245 248 0 0 -245 3 248 -245 85 ผกชฝรง 0 1 - 1 0 1 156 158 0 0 -156 1 158 -156

ตารางท 4-20 (ตอ)

127

127

จำกตำรำงท 4-20 จำกกำรเปรยบเทยบปรมำณอำหำรทมอยตอปรมำณอำหำรทมกำรใชประโยชนเพอบรโภคโดยแหลงอำหำรธรรมชำตมปรมำณอำหำรทเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภคและยงมปรมำณคงเหลออยมทงหมด 25 ชนด จำกชนดทงหมด 35 ชนด ไดแก ตวออนของผง น ำผง ฝกถวด ำ สำหรำย หยวกเปง เหดเสมดกง กงกลำด ำ กงกลำลำย กงขำว กงไข ปลำกะพงขำว ปลำกะพงแดง ปลำกะพงแสม ปลำเกำ ปลำนำเหงน ปลำไหล ปด ำ แมงดำ หอยกน หอยแครง หอยจบแจง หอยทำยเภำ หอยนำงรม และหอยรำกตวอยำง 5 อนดบและมปรมำณคงเหลอมำกทสด คอ ฝกถวด ำมปรมำณคงเหลอเทำกบ 18,285 กโลกรมตอป รองลงมำคอปด ำมปรมำณคงเหลอเทำกบ 18,125 กโลกรมตอป สำหรำยมปรมำณคงเหลอเทำกบ 15,706 กโลกรมตอป หอยจบแจงมปรมำณคงเหลอเทำกบ 15,488 กโลกรมตอป และกงขำวมปรมำณคงเหลอเทำกบ 8,617 กโลกรมตอป และตวอยำง 5 อนดบและมปรมำณคงเหลอนอยทสด คอ เหดเสมดมปรมำณคงเหลอเทำกบ 38 กโลกรมตอป รองลงมำคอ ตวออนของผงมปรมำณคงเหลอเทำกบ 134 กโลกรมตอป หอยนำงรมมปรมำณคงเหลอเทำกบ 142 กโลกรมตอป หอยทำยเภำมปรมำณคงเหลอเทำกบ 154 กโลกรมตอป และแมงดำมปรมำณคงเหลอเทำกบ 223 กโลกรมตอป ซงปรมำณคงเหลอดงกลำวน ำไปจ ำหนำยเพอสรำงรำยไดใหแกครวเรอน

สวนแหลงอำหำรธรรมชำตทมปรมำณอำหำรไมเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภคทงหมด 10 ชนด ไดแก กงเหลอง ปลำกระบอก ปลำกะพงขำงปำน ปลำกก ปลำจองมอง ปลำทรำย ปลำลำมำ ปลำดำหลำ หอยเขม และหอยเจดย ซงชนดทมปรมำณทไมเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภคมำกทสด คอ ปลำลำมำมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 5,238 กโลกรมตอป รองลงมำ คอ ปลำทรำยมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 4,982 กโลกรมตอป หอยเขมมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 1,971 กโลกรมตอป หอยเจดยมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 919 กโลกรมตอป ปลำกระบอกมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 728 กโลกรมตอป ปลำจองมองมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 706 กโลกรมตอป ปลำดำหลำมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 667 กโลกรมตอป ปลำกะพงขำงปำนมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 455 กโลกรมตอป ปลำกกมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 337 กโลกรมตอป และกงเหลองมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 298 กโลกรมตอป ซงปรมำณอำหำรทไมเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภค เนองจำกครวเรอนทจบมนอยจงท ำใหปรมำณทไดไมเพยงพอตอควำมตองกำรในบรโภค ดงนนควรมครวเรอนเขำไปจบสตวน ำดงกลำวใหมำกกวำน เพอใหไดปรมำณทเพมขน และตอบสนองควำมตองกำรในกำรบรโภคของคนในชมชนไดอยำงเพยงพอ

ในขณะทแหลงอำหำรผลตเองเมอเปรยบเทยบแลว พบวำ ชนดของอำหำรทผลตเองเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภค มทงหมด 16 ชนด จำกชนดทงหมด 54 ชนด ไดแก มะพรำว มะพรำวน ำหอม ขำว ขำวโพด กลวยน ำวำ กลวยไข กลวยสม ตะไคร ขำ หนอไม มะละกอ ไขเปด กงขำว กงกลำด ำ ปลำเกำ และปลำกะพงขำว ตวอยำง 5 อนดบของชนดทมปรมำณคงเหลอมำกทสด 5 คอ มะพรำวมปรมำณคงเหลอเทำกบ 139,620 กโลกรมตอป รองลงมำคอ มะพรำวน ำหอมมปรมำณคงเหลอเทำกบ 46,707 กโลกรมตอป ขำวมปรมำณคงเหลอเทำกบ 31,767 กโลกรมตอป กลวยน ำวำมปรมำณ

128

128

คงเหลอเทำกบ 6,792 กโลกรมตอป ตะไครมปรมำณคงเหลอเทำกบ 4,525 กโลกรมตอป ซงชนดอำหำรทเหลอจำกแหลงผลตเองมกำรจดกำรโดยกำรใชประโยชนทเหลอ แบงได 2 ประเภท คอ กำรน ำไปใชประโยชนโดยกำรจ ำหนำยและน ำไปใชประโยชนเพอกำรแจกจำย โดยกำรน ำไปใชประโยชนเพอกำรจ ำหนำย ไดแก มะพรำว มะพรำวน ำหอม ขำว ขำวโพด กลวยน ำวำ กลวยไข ขำ หนอไม มะละกอ กงขำว กงกลำด ำ และปลำเกำ สวนกำรน ำไปใชประโยชนโดยกำรแจกจำย ไดแก กลวยสม ตะไคร และไขเปด ซงกำรจดกำรปรมำณคงเหลอดงกลำวน ำทงไปจ ำหนำยและแจกจำย เพอสรำงรำยไดใหแกครวเรอน อกทงยงเปนกำรเออเฟออำหำรใหแกญำตพนองหรอเพอนบำนในชมชน

สวนแหลงอำหำรผลตเองทไมเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภคมทงหมด 38 ชนด ไดแก กระเจยบแดง กระเพรำ ขมน ขง ขเหลก ชะอม ตนหอม ต ำลง แตงกวำ ถวฝกยำว ถวพ นอยหนำ บวบก ผกกำดขำว ผกโขม ผกช ผกชฝรง ผกบง ผกหวำน พรกขหน พรกช ฟำ มะกรด มะขำม มะเขอเปรำะ มะเขอพวง มะเขอยำว มะนำว มะมวงเบำ มะระขนก มะอก แมงลก ลำงสำด สะตอ สบปะรด โหระพำ ไขไก ไกเนอ และเปดเนอ ตวอยำง 5 อนดบของชนดทมปรมำณคงเหลอมำกทสด 5 คอ ไขไกมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 10,963 ฟองตอป รองลงมำ คอ ไกเนอมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 10,115 กโลกรมตอป มะเขอเปรำะมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 8,141 กโลกรมตอป มะเขอยำวมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ7,472 กโลกรมตอป และมะเขอพวงมปรมำณทไมเพยงพอเทำกบ 6,527 กโลกรมตอป ซงอำหำรทไมเพยงพอตอควำมตองกำรดงกลำว เนองจำกครวเรอนมกำรผลตนอย ดงนนครวเรอนในชมชนจงควรผลตอำหำรใหเพยงตอควำมตองกำรในกำรบรโภค เพอลดกำรพงพำแหลงซอขำย

อกทงยงมชนดอำหำรทมทงอยในแหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเองทงหมด 4 ชนด ไดแก กงขำว กงกลำด ำ ปลำเกำ และปลำกะพงขำว ซงทกชนดยงคงมปรมำณทเพยงพอตอควำมตองกำรในกำรบรโภค โดยกงขำวมปรมำณคงเหลอเทำกบ 8,617 กโลกรมตอป กงกลำด ำมปรมำณคงเหลอเทำกบ 5,311 กโลกรมตอป ปลำกะพงขำวมปรมำณคงเหลอเทำกบ 352 กโลกรมตอป และปลำเกำมปรมำณคงเหลอเทำกบ 19 กโลกรมตอป

129

129

4.3 ผลการศกษาการเขาถงแหลงอาหาร

ผวจยไดแบงผลกำรศกษำกำรเขำถงแหลงอำหำรของคนในชมชนโคกพยอมเปน 2 ประเดน คอ ประเดนท 1 ลกษณะทำงสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยำงทเขำถงแหลงอำหำรประเดนท 2 วธกำรและลกษณะกำรเขำถงแหลงอำหำรของคนในชมชน ซงมรำยละเอยดดงน

4.3.1 ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางทเขาถงแหลงอาหาร

จำกกำรศกษำลกษณะทำงสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยำงทเขำถงแหลงอำหำรทง 3 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำต แหลงอำหำรผลตเอง และแหลงอำหำรซอขำย พบวำ คนในชมชนมสทธในกำรเขำถงแหลงอำหำรทกแหลงโดยไมมกำรกดกนหรอจ ำกดสทธ กำรเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำต พบวำ เพศชำยมกำรเขำถงมำกกวำเพศหญง สวนกำรเขำถงแหลงอำหำรผลตเองและแหลงอำหำรซอขำยพบวำ เพศหญงมกำรเขำถงมำกกวำเพศชำย (ตำรำงท 4-21) เนองจำกบรบทของแหลงอำหำรแตละแหลงมควำมแตกตำงกน ท ำใหเพศในกำรเขำถงกแตกตำงกนตำมบรบทของแหลงอำหำร นอกจำกนพบวำคนทเขำถงแหลงอำหำรในชมชนสวนใหญอยในวยท ำงำน สวนระยะทำงในกำรเขำถง พบวำ ระยะทำงทงใกล (อยในระยะทำง 0–5 กโลเมตร) และระยะทำงไกล (อยในระยะทำงทมำกกวำ 5 กโลเมตร) ของแหลงอำหำรแตละแหลงไมมผลตอกำรเขำถงแหลงอำหำรของคนในชมชน ดงแสดงในตำรำงท 4-22 ถง 4–23

ตารางท 4-21 เพศกบการเขาถงแหลงอาหารแตละแหลงในชมชน

เพศ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง แหลงอาหารซอขาย

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ ชำย 104 91.2 30 26.3 30 26.3 หญง 10 8.8 84 73.7 84 73.7 รวม 114 100 114 100 114 100

จำกตำรำงท 4-21 พบวำ แหลงอำหำรธรรมชำตมเพศชำยมกำรเขำถงมำกกวำเพศหญงถงรอยละ 91.2 และ รอยละ 8.8 ตำมล ำดบสวนแหลงอำหำรผลตเองและแหลงอำหำรซอขำย เพศหญงมกำรเขำถงมำกกวำเพศชำย รอยละ 73.7 และรอยละ 26.3 ตำมล ำดบ โดยทงสองแหลงมสดสวนดงกลำวเทำกน

130

130

ตารางท 4-22 อายกบการเขาถงแหลงอาหารแตละแหลงในชมชน

อาย (ป)

แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง แหลงอาหารซอขาย จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1 -20 0 0 1 0.9 1 0.9 21-30 6 5.3 7 6.1 7 6.1 31-40 25 21.9 24 21.1 24 21.1 41-50 33 28.9 28 24.6 28 24.6 51-60 36 31.6 34 29.8 34 29.8 61ขนไป 14 12.3 20 17.5 20 17.5

รวม 114 100 114 100 114 100

จำกตำรำงท 4-22 พบวำ อำยผทเขำไปใชประโยชนจำกแหลงอำหำรธรรมชำต รอยละ 87.7 อยในชวงวยท ำงำน ไดแก ชวงอำย 51-60 มรอยละ 31.6 ชวงอำย 41-50 มรอยละ 28.9 ชวงอำย 31-40 มรอยละ 21.9 และชวงอำย 21-30 มรอยละ 5.3 ในขณะทรอยละ 12.3 อยในชวงวยทมอำย 61 ปขนไปโดยเฉลยพบวำมอำยประมำณ 53 ป

ตารางท 4-23 ระยะทางจากครวเรอนกลมตวอยางถงแหลงอาหารแตละแหลงในชมชน

ระยะทาง (กโลเมตร)

แหลงธรรมชาต แหลงผลตเอง แหลงซอขาย

ปาชายเลน ล าคลอง ชายฝง รอบบาน สวน ไร-นา ภายใน ชมชน

ภายนอกชมชน

จ านว

น

รอยล

ะ

จ านว

น

รอยล

ะ

จ านว

น

รอยล

ะ

จ านว

น

รอยล

ะ

จ านว

น

รอยล

ะ

จ านว

น

รอยล

ะ

จ านว

น

รอยล

ะ

จ านว

น

รอยล

ะ

0-1.00 กม. 4 3.5 4 3.5 0 0 114 100 69 60.5 4 3.7 54 46.6 0 0 1.01-2.00 กม. 106 93.0 106 93.0 0 0 0 0 14 12.3 4 3.7 58 52.0 0 0 2.01-3.00 กม. 4 3.5 4 3.5 110 96.5 0 0 13 11.4 3 2.9 2 1.7 0 0 3.01-4.00 กม. 0 0 0 0 4 3.5 0 0 5 4.4 1 0 0 0 0 0 4.01-5.00 กม. 0 0 0 0 0 0 0 0 4 3.5 1 0 0 0 0 0 5.01 กม. ขนไป 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0.9 0 0 0 0 114 100 ไมเขำถง 0 0 0 0 0 0 0 0 8 7.0 101 89.7 0 0 0 0

รวม 114 100 114 100 114 100 114 100 114 100 114 100 114 100 114 100

131

131

จำกตำรำงท 4–23 พบวำระยะทำงจำกครวเรอนถงแหลงอำหำรธรรมชำต ซงแบงออกไดเปน 3 แหลง คอ ปำชำยเลน ล ำคลอง และชำยฝง อยในชวงระยะทำงตงแต 0–4 กโลเมตร ซงถอวำแหลงอำหำรธรรมชำตมระยะทำงใกลครวเรอน สำมำรถเขำถงไดดวยกำรใชยำนพำหนะหรอกำรเดน เทำตำมควำมสะดวกในกำรเขำถงของครวเรอน โดยพบวำปำชำยเลนและล ำคลองมระยะทำงเทำกน คอ รอยละ 93 อยในระยะทำง 1–2 กโลเมตร รอยละ 3.5 อยในระยะทำง 2–3 กโลเมตร และรอยละ 3.5 อยในระยะทำง 0–1 กโลเมตร สวนล ำคลอง รอยละ 66.5 อยในระยะทำง 2–3 กโลเมตร และรอยละ 3.5 อยในระยะทำง 3–4 กโลเมตร

ระยะทำงจำกครวเรอนถงแหลงอำหำรผลตเอง แบงเปน 3 แหลง คอ แหลงอำหำรรอบบำน แหลงอำหำรจำกสวน และแหลงอำหำรจำกไร -นำ พบวำ แหลงอำหำรรอบบำน รอยละ 100 อยในชวงระยะทำง 0–1 กโลเมตรเทำนน แหลงอำหำรจำกสวน รอยละ 92.1 อยในชวงระยะทำงตงแต 0–5 กโลเมตร รอยละ 60.5 อยในระยะทำง 0–1 กโลเมตร รอยละ 12.3 อยในระยะทำง 1–2 กโลเมตร รอยละ 4.4 อยในระยะทำง 2–3 กโลเมตร และรอยละ 3.5 อยในระยะทำง 4–5 กโลเมตร และแหลงอำหำรจำกสวนทมระยะทำงไกลจำกครวเรอน รอยละ 0.9 อยในระยะทำง 5 กโลเมตรขนไป และสดทำยแหลงอำหำรจำกไร-นำ พบวำสวนใหญไมมแหลงอำหำรภำยในไร-นำ รอยละ 89.7 สวนผทมแหลงอำหำรภำยในไร-นำ จะมระยะทำงอยใกลครวเรอน รอยละ 52 อยในระยะทำง 1–2 กโลเมตร รอยละ 46.6 อยในระยะทำง 0–1 กโลเมตร และรอยละ 1.7 อยในระยะทำง 2–3 กโลเมตร

ระยะทำงจำกครวเรอนถงแหลงอำหำรซอขำย แบงเปน 2 แหลง คอ แหลงซอขำยภำยในชมชนและแหลงซอขำยภำยนอกชมชน ซงแหลงซอขำยภำยในชมชนจะกระจกตวอยในบรเวณรอบๆชมชน จงท ำใหระยะทำงจำกครวเรอนถงแหลงซอขำยภำยในชมชนอยในระยะทำงทใกลครวเรอน รอยละ 52 อยในระยะทำง 1–2 กโลเมตร รอยละ 46.6 อยในระยะทำง 0–1 กโลเมตร และ รอยละ 1.7 อยในระยะทำง 2–3 กโลเมตร สวนแหลงซอขำยภำยนอกชมชนอยในระยะทำงทไกลจำกครวเรอน รอยละ 100 อยในชวงระยะทำง 5 กโลเมตรขนไป

นอกจำกนยง พบวำ อำชพหลกและรำยไดของคนในชมชนไมมผลตอจ ำนวนมออำหำรทรบประทำน จำกกำรสอบถำมกลมตวอยำงทงหมด 114 ครวเรอน ในทกอำชพและรำยได สำมำรถรบประทำนอำหำรครบ 3 มอตอวน จ ำนวนทงหมด 109 ครวเรอน และสำมำรถรบประทำนอำหำร 2 มอตอวน จ ำนวนทงหมด 5 ครวเรอน

ส ำหรบปจจยอนๆ ทผวจยไดศกษำไว คอ อำชพหลก อำชพเสรม ศำสนำ กำรศกษำ รำยไดจ ำนวนสมำชก จ ำนวนแรงงำน สถำนภำพ และสถำนในครอบครว พบวำ ปจจยดงกลำวไมมผลตอกำรเขำถงแหลงอำหำรของคนในชมชน

ผลกำรศกษำกำรเขำถงแหลงอำหำรของคนในชมชน พบวำ มกำรเขำถงแหลงอำหำรเพอบรโภค คอ แหลงอำหำรซอขำยแหลงอำหำรผลตเอง และแหลงอำหำรธรรมชำต ตำมล ำดบ สวนแหลงอำหำรทมกำรเขำถงเพอจ ำหนำย คอ แหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเอง

132

132

4.3.2 วธการและลกษณะการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน

กำรเขำถงแหลงอำหำรของคนในชมชนมทงหมด 3 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำต แหลงอำหำรผลตเอง และแหลงอำหำรซอขำย ซงกำรเขำถงแหลงอำหำรแตละแหลงกจะมกำรเขำถงทแตกตำงกนออกไปดงน

4.3.2.1 การเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต

กำรเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำตในชมชนโคกพยอมสวนใหญเปนกำรเขำถงอำหำรประเภทสตวน ำ โดยผทเขำถงแหลงอำหำรสวนใหญเปนชำวประมงพนบำนภำยในชมชน ซงกำรเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำตไดนนชำวประมงตองอำศยควำมรและประสบกำรณในกำรจบสตวน ำแตละชนด และตองรจกลกษณะกำรขนลงของน ำเปนอยำงด เพรำะปจจยดงกลำวเปนสงส ำคญทจะท ำใหชำวประมงเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำต ซงกำรท ำประมงพนบำนในชมชนสำมำรถแบงได 3 ประเภท ดงน 1) กลมชำวประมงพนบำนทไมมเรอ ชำวประมงกลมนใชภมปญญำและควำมช ำนำญในกำรจบโดยไมตองใชเครองมอ เชน งมหอย เปนตน หรอหำกมกำรใชเครองมอกเปนเครองมอทอยำงงำยทท ำขนเองจ ำพวกเบดตกปลำ เชน ตกป ตกปลำ เปนตน ท ำกำรประมงบรเวณล ำคลองและชำยฝงทะเล 2) กลมชำวประมงพนบำนทมเรอทไมมเครองยนตคอเปนลกษณะของเรอพำยหรอเรอแจว ชำวประมงกลมนใชภมปญญำและเครองมอประมงทท ำขนเองแตจะซบซอนกวำกลมแรก ซงเปนเครองมอจ ำพวกไซจบสตวน ำ เชน ไซดกปด ำ ไซปลำ เปนตน ท ำกำรประมงบรเวณล ำคลองและชำยฝงทะเล 3) กลมชำวประมงพนบำนทมเรอทมเครองยนต ชำวประมงกลมนจะใชภมปญญำและเครองมอประมงทสำมำรถจบสตวน ำไดจ ำนวนมำก ซงเปนเครองมอจ ำพวกอวนจบสตวน ำ เชน อวนกง อวนปลำ เปนตน ท ำกำรประมงบรเวณล ำคลอง ชำยฝงทะเล และหำงออกไปจำกชำยฝงทะเลไมเกน 7 กโลเมตร จำกกำรสนทนำกลมผทเขำไปใชประโยชนจำกแหลงอำหำรธรรมชำต พบวำ ผทเขำไปใชประโยชนเปนกลมชำวประมงพนบำน นอกจำกจะตองรวธกำรและภมปญญำในกำรจบสตวน ำแลวยงตองรเรองชวงเวลำน ำขนน ำลงอกดวย ซงกำรขนลงของน ำทะเล ม 2 ชวงคอ ชวงน ำเปนและชวงน ำตำย ชวงน ำเปน หมำยถง ลกษณะทน ำขนในระดบสงมำกและลงต ำมำกในชวงวน ซงเกดขนเดอนละ 2 ครง คอ ชวงขน 13 ค ำ – แรม 5 ค ำ และชวงแรม 13 ค ำ – ขน 5 ค ำ ของทกเดอน ชวงน ำตำย หมำยถง ลกษณะทน ำขนและน ำลงมระดบน ำไมแตกตำงกนมำกนก ซงเกดขนเดอนละ 2 ครง คอ ชวงขน 5–9 ค ำ และชวงแรม 5-9 ค ำ ของทกเดอน

กำรขนลงของน ำมอทธพลตอกำรจบสตวน ำของชำวประมงเปนอยำงมำก เนองจำกกำรจบสตวน ำสวนใหญตองอำศยชวงน ำเปนเทำนน เพรำะพวกเขำพบวำชวงเวลำดงกลำวจะมสตวน ำ

133

133

ปรมำณมำกกวำชวงน ำตำย นอกจำกกำรดน ำขนน ำลงแลวชำวบำนในชมชนโคกพยอมยงสงเกตจำกสตวบำงชนด เชน นกพงกำ ทจะสงเสยงรองเปนสญลกษณบอกเวลำน ำขนลงไดดวย หำกนกรอง 3 ครง แสดงวำน ำก ำลงจะลงซงเปนชวงเหมำะแกกำรจบสตวน ำของชำวประมงพนบำน สงเหลำนเปนภมปญญำชมชนทสบทอดกนมำนำนและเปนทรกนดส ำหรบคนทท ำประมง

สวนสทธในกำรเขำถงแหลงอำหำร พบวำ ทกคนมสทธเขำถงแหลงอำหำรทกอยำงไดอยำงเทำเทยมกนตำมกฎหมำย แตในทำงปฏบตของคนในชมชนส ำหรบแหลงอำหำรธรรมชำตยงคงมสทธกำรเคำรพสวนบคคลอย สทธในกำรเขำถงทรพยำกร พบวำ ทกคนมสทธในกำรเขำถงทรพยำกรทเทำเทยมกน แตยงมบำงสวนทในแหลงอำหำรธรรมชำตทยงมกำรเคำรพสทธสวนบคคลส ำหรบผทเขำไปใชประโยชนจำกธรรมชำตกอน เชน กำรปดคลองเพอหำปลำ กำรจบจองพนทล ำคลองในกำรเลยงปลำในกระชง เปนตน

นอกจำกกำรเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำตทไดจำกชำวประมงแลว คนในชมชนทไมใชชำวประมงสำมำรถเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำตผำนกำรซอขำยจำกชำวประมงเหลำน

จำกกำรศกษำกำรเขำถงทรพยำกรในแหลงอำหำรธรรมชำต พบวำ กำรหำอำหำรแตละชนดแตกตำงกน ขนอยกบฤดกำลทสตวน ำเขำมำใกลชำยฝงเพอใหชำวประมงพนบำนไดจบและฤดกำลกำรใหผลผลตของพช ท ำใหคนในชมชนทมกำรพงพำแหลงอำหำรธรรมชำตไดสงสมภมปญญำในหลำยดำนดวยกน ไดแก ชวงเดอนทพบและเครองมอทใชในกำรเกบหำอำหำรโดยใชภมปญญำทองถน แสดงดงตำรำงท 4–24

134

134

ตารางท 4-24 ชวงเดอนทพบและเครองมอทใชในการเกบหาอาหาร

ล าดบ ชนด ชวงเดอนทพบทรพยากรอาหาร เครองมอทใช

1 ฝกถวด ำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. - ปนขนไปเกบฝก - ใชตะขอเกยวฝกลงมำ

2 สำหรำย ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. - เกบดวยมอ 3 หยวกเปง ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - ตดเฉพำะยอดออนของตน 4 น ำผง พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. - จดไฟเพอไลผงออกจำกรง 5 เหดเสมด ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เกบดวยมอ

- ใชไมเขย 6 ตวออนของผง พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. - จดไฟเพอไลผงออกจำกรง 7 ปด ำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - จกโกย

- ไซไมไผ - ไซพบ - ไซปกขอบเดยว - ไซปกสองขอบ

8 ปลำกระบอก ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - อวนปลำกระบอก 9 ปลำดำหลำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เบดตกปลำ

- เบดรำว - อวนปลำ

10 หอยจบแจง ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - จบดวยมอเปลำ 11 หอยเขม ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - จบดวยมอเปลำ 12 ปลำจองมอง ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - อวนปลำจองมอง 13 กงกลำด ำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - โพงพำง

- อวนรน (ซรง) 14 กงขำว ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - โพงพำง

- อวนรน (ซรง) 15 หอยเจดย ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - จบดวยมอเปลำ 16

กงไข ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - โพงพำง

- อวนรน (ซรง) 17 หอยรำก พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. - ใชมอเปลำจบเมอน ำลง 18 ปลำนำเหงน ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เบดตกปลำ

- เบดรำว - อวนปลำ

19 ปลำเกำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เบดตกปลำ - เบดรำว - อวนปลำ

20 ปลำกะพงแดง ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เบดตกปลำ - เบดรำว - อวนปลำ

21 หอยกน ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - จบดวยมอเปลำ 22 กง ก.ย. ต.ค. - จบดวยมอเปลำ 23 ปลำทรำย ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - ใชเรออวนปลำทรำย

135

135

ล าดบ ชนด ชวงเดอนทพบทรพยากรอาหาร เครองมอทใช

24 หอยแครง ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - ใชมอเปลำจบเมอน ำลง 25 ปลำลำมำ ม.ค. ธ.ค. - เบดตกปลำ

- เบดรำว - อวนปลำ

26 ปลำไหล ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - ลอบดกปลำไหล - บวงดกทรปลำไหล

27 ปลำกะพงขำว ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เบดตกปลำ - เบดรำว - อวนปลำ

28 กงกลำลำย ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - ใชโพงพำงดก - ใชอวนตำเลก

29 ปลำกก ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เบดตกปลำ - เบดรำว - อวนปลำ

30 แมงดำ ก.พ. ม.ค. - จบดวยมอเปลำ 31 กงเหลอง ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. - ใชโพงพำงดก

- ใชอวนตำเลก 32 หอยทำยเภำ ม.ค. เม.ย - ใชมอเปลำจบ 33 ปลำกะพงแสม ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - ใชเบดตกปลำ 34 หอยนำงรม ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - ใชเหลกหรอขวำนตอก 35 ปลำกะพงขำง ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. - เบดตกปลำ

- เบดรำว - อวนปลำ

ปำน

ชมชนโคกพยอมในอดตประชำกรสวนใหญมอำชพท ำกำรประมงพนบำน ซงถอไดวำเปนอำชพทตองพงพำแหลงอำหำรธรรมชำตมำกทสด แตในปจจบนอำชพกำรท ำประมงพนบำนลดลง เนองจำกปรมำณสตวน ำทมจ ำนวนลดลงบวกกบตนทนคำน ำมนทใชในกำรเดนเรอสงขน อกทงกำรเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำตตองอำศยภมปญญำและเครองมอในประมงพนบำนในกำรเขำถง ซงในปจจบนคนรนหลงไมคอยสบทอดภมปญญำทมอยเทำทควรและหนไปท ำอำชพอนทไมตองอำศยภมปญญำเทำกบกำรท ำประมงพนบำน สวนคนทมภมปญญำและควำมช ำนำญในกำรขบเรอกออกจำกพนทเพอไปขบเรอจำงตำมเกำะซงเปนสถำนททองเทยวในภำคใต จงท ำใหอำชพกำรท ำประมงพนบำนของคนในชมชนลดลง กำรเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำตกมจ ำนวนลดลงตำมไปดวย

4.3.2.2 การเขาถงแหลงอาหารผลตเอง

จำกกำรศกษำกำรเขำถงแหลงอำหำรผลตเองของคนในชมชน พบวำ มกำรเขำถงแหลงอำหำรจำกกำรผลตอำหำรเองในพนทบรเวณรอบบำน สวน ไร -นำ ซงอำหำรทมกำรผลตขนเองคอกำรปลกพชและกำรเลยงสตว โดยกำรเขำถงแหลงอำหำรผลตเองตองอำศยทดนท ำกนเพอผลตอำหำร จำกกำรสอบถำมพบวำ ครวเรอนทมสทธท ำกนรอบๆบำน มสทธในทดนของตนเองทกครวเรอนคด

ตารางท 4-21(ตอ)

136

136

เปนรอยละ 100 สวนครวเรอนทมสทธท ำกนในพนทสวนคดเปนรอยละ 93 และครวเรอนทมสทธท ำกนในพนทไร-นำคดเปนรอยละ 10.3

ส ำหรบแหลงอำหำรผลตเอง ทงในกำรปลกพชและเลยงสตว ตองอำศยควำมรทงดำนลกษณะดนทเหมำะกบพชแตละชนด เชน มะพรำวควรปลกในลกษณะดนรวนปนทรำย หนอไมปลกในลกษณะดนรวนทอยใกลแหลงน ำ เปนตน วธกำรกำรดแลรกษำ เชน กำรดและใสปยของพชแตละชนด สภำพแสงแดดทพชตองกำรแสงแดดมำก เชน มะพรำว ตะไคร โหระพำ กะเพรำเปนตน สวนพชทตองกำรแสงแดดนอย หนอไม ขำ ถวฝกยำว คะนำ ผกบง เปน สวนวธกำรเกบเกยวผลผลตพชผกควรเกบเกยวในชวงเชำหรอชวงเยนเทำนน เพรำะในชวงเทยงจะท ำใหพชผกสวนครวเหยวเฉำไดงำย ซงสงแหลำนลวนเปนองคควำมรทตองใชในแหลงอำหำรผลตเอง เมอไดผลผลตอำหำรแลว กำรจดกำรอำหำรแตละชนดกยงแตกตำงกนออกไปทใชในกำรบรโภค ซงถอวำเปนภมปญญำในกำรประกอบอำหำรทองถนของคนในชมชน

กำรปลกพชในแหลงอำหำรผลตเองสวนใหญเปนกำรปลกพชในพนทรอบบำน มำกกวำพนทสวนและไร-นำ พชทปลกบรเวณครวเรอนนยมเฉพำะพชทบรโภคเปนประจ ำ ใหผลผลตไดตลอดและไมตองดแลบอยครง ส ำหรบสวนหรอพนทไร-นำนน มแคบำงครวเรอนทปลกพชไวขำย เชน มะพรำว หนอไม ขำ เปนตน เพอเปนรำยไดเสรมอกทำงหนง กำรปลกพชของคนในชมชนสวนใหญมวตถประสงคเพอใชในกำรบรโภคมำกกวำปลกเพอจ ำหนำย

กำรเลยงสตวในชมชนเปนกำรเลยงเพอบรโภคเปนสวนใหญ ไดแก ไกไข เปดไข ไกเนอ เปดเนอ เนองจำกมพนทบรเวณบำนกวำงพอทจะเลยงสตว และมยงสำมำรถบรโภคไขหรอเนอสตวโดยไมตองซอ ซงจะชวยประหยดคำใชจำยในครวเรอนได และกำรเลยงปลำกระชง คอ ปลำกะพงขำวและปลำเกำ แตมกำรเลยงเพยง 2 ครวเรอนเทำนน ซงครวเรอนดงกลำวมทตงตดกบล ำคลองจงมกำรเลยงปลำในกระชงไวเพอบรโภคและจ ำหนำย และมกำรเลยงกงขำวและกงกลำด ำ 1 ครวเรอน นอกจำกนยงมกำรเลยงววและแพะเพอจ ำหนำยเพยงอยำงเดยว

วธกำรเลยงไกและเปด จะเลยงโดยปลอยไวตำมธรรมชำตเปนสวนใหญ ใหสตวหำกนเองบรเวณรอบๆ บำน หรอในสวน ซงกำรเลยงไกและเปดจะใหผลผลตทงเนอและไขไดตลอดทงป ซงไกและเปดสวนใหญจะนยมเลยงบรเวณรอบๆ บำนหรอตำมสวนยำงพำรำ ซงไมมคอกหรอเลำใหไกและเปดอย เมอไกหรอเปดออกไขชำวบำนจะตำมเกบไข ตำมบรเวณบำนหรอตำมสวนยำงพำรำ แตกไมไดไขครบตำมจ ำนวนทไกหรอเปดสำมำรถผลตได เนองจำกไกและเปดจะออกไขหลำยท จงท ำใหชำวบำนไดเฉพำะไขทมองเหน ซงอำจจะมไขตกคำงตำมซอกมมทมองไมเหน หรอบำงครงนก หน และสตวอนๆ มำกนไขกอนทชำวบำนจะเกบ

กำรเลยงปลำในกระชง ชำวบำนจะเลยงโดยใชปลำเปด (เศษปลำทไดจำกกำรท ำประมง เชนปลำตวเลกทขำยไมไดหรอปลำทไมนยมน ำมำบรโภค) สวนกำรเลยงววและแพะจะเลยงโดยปลอยตำมทงนำ เพอใหกนหญำบรเวณนำขำวหลงกำรเกบเกยว

137

137

4.3.2.3 การเขาถงแหลงอาหารซอขาย

กำรเขำถงแหลงอำหำรซอขำยของคนในชมชนโคกพยอม พบวำ ทกครวเรอนมกำรพงพำแหลงอำหำรซอขำย ซงสำมำรถแบงแหลงซอขำยได 2 แหลง คอ แหลงอำหำรซอขำยภำยในชมชนและแหลงอำหำรซอขำยภำยนอกชมชน

จำกกำรศกษำพบวำ แหลงซอขำยภำยในชมชนม 2 แหลง คอ รำนคำชมชน 3 รำน และตลำดนดทองถนในชมชน 1 แหง อำหำรทมกำรซอภำยในชมชนสวนใหญเปนอำหำรประเภทอำหำรปรงส ำเรจทมขำยในตอนเชำ รองลงมำคออำหำรส ำเรจและเครองปรง ตำมล ำดบ เฉลยระยะทำงจำกครวเรอนถงแหลงซอขำยภำยในชมชนประมำณ 1 กโลเมตร ซงกำรเขำถงแหลงอำหำรซอขำยภำยในชมชนสวนใหญเขำถงโดยกำรเดนมำกทสด รองลงมำคอกำรใชรถจกรยำนยนต เนองจำกแหลงอำหำรไมไกลจำกครวเรอนชำวบำนสวนใหญจงไมจ ำเปนตองใชยำนพำหนะในกำรเขำถง โดยครวเรอนสวนใหญจะเขำถงแหลงอำหำรภำยในชมชนทกวน

สวนแหลงซอขำยภำยนอกชมชนม 2 แหลง เปนตลำดนดบำนละงอยหำงจำกชมชน ประมำณ 5 กโลเมตร ซงเปดท ำกำรเฉพำะวนจนทร วนพธ และวนเสำร โดยครวเรอนสวนใหญจะเขำถงตลำดนดบำนละงอยำงนอยอำทตยละ 2 ครง และตลำดปำกบำรำอยหำงจำกชมชนประมำณ 10 กโลเมตร เปดท ำกำรทกวน อำหำรทมกำรซอขำยภำยนอกชมชนสวนใหญเปนอำหำรประเภทพชผก ผลไม และเนอสตว เนองจำกแหลงซอขำยนอกชมชนจะมอำหำรใหเลอกหลำกหลำยกวำแหลงซอขำยภำยในชมชนและขำยอำหำรทกประเภท ครวเรอนสวนใหญจะเขำถงตลำดปำกปำรำอยำงนอยอำทตยละ 2 ครงเชนเดยวกบตลำดนดบำนละง ซงกำรเขำถงแหลงอำหำรซอขำยภำยนอกชมชนสวนใหญเขำถงโดยรถจกรยำนยนตมำกทสด รองลงมำคอกำรใชรถยนต เนองจำกแหลงอำหำรทไกลจำกครวเรอน ชำวบำนจงนยมใชยำนพำหนะในกำรเขำถง

4.4 ผลการศกษาการจดการอาหารและแหลงอาหาร

4.4.1 การจดการอาหาร

กำรไดมำซงอำหำร ในทนจะกลำวถงกำรไดมำซงอำหำรจำก 2 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเองเทำนน ส ำหรบแหลงอำหำรธรรมชำต กำรไดมำซงอำหำรตองใชองคควำมรและภมปญญำ ทงในกำรสรำงเครองมอและกำรใชเครองมอ ซงผวจยไดรวบรวมขอมล ดงแสดงในตำรำงท 4-25 และภมปญญำและวธกำรใชทรพยำกรธรรมชำตเพอเปนอำหำร ดงแสดงในตำรำงท 4-26

138

138

ตารางท 4-25 ภมปญญาการใชเครองมอเพอใหไดอาหาร

ชนด วธการท า วธการใช ภาพประกอบ

จกโกย

1. น ำไมไผ 2 ซกทมกำรเหลำจนไดแบนเรยวและสำมำรถโคงงอได 2. น ำเชอกมำถกใหไดอวนตำถขนำด 2 นวหรอซออวนตำถส ำเรจรป 3. น ำไมไผทเตรยมไววำงทบกนในลกษณะกำกบำท จำกนนใชเชอกมดบรเวณกงกลำงไมไผใหแขงแรงพอทไมจะไมเลอนหลด 4. น ำกอนหนทมน ำหนกเทำกนสองกอน ผกบรเวณปลำยไมไผขำงท 1 จำกนนดดไมไผใหโคงงอตำมควำมเหมำะสม หลงจำกนนใชกอนหนอกกอนผกบรเวณปลำยไมไผดำนตรงกนขำม เพอถวงดลน ำหนกใหเทำกน 5. น ำตำอวนทเตรยมไวผกกบปลำยไมไผทง 4 ดำน

1. ผกเหยอ (เนอปลำสด) บรเวณจดกงกลำงไมไผทมดเชอกไว ใหมควำมสงในระดบ 2 ใน3 ของควำมสงจกโกย จำกนนน ำเชอกอกเสนผกทนบรเวณปลำยเชอก เพอเปนสญลกษณใหเหนวำวำงจกโกยไวบรเวณใด 2. น ำจกโกยไปวำงบรเวณล ำคลองหรอในปำชำยเลนทมน ำทวมถง ซงจะวำงในชวงน ำขน หลงจำกนนทงไวประมำณ 30 นำท แลวยกขนจะไดปด ำ ทมา : คณะกรรมกำรปำชมชนบำน

โคกพยอมและสถำบนสงแวดลอม (2551)

ไซไมไผ 1. น ำไมไผหรอไมจำกปำชำยเลน ทงหมด 23 ซก มำประกอบกนใหเปนทรงครงวงกลม 2. น ำเชอกมำถกใหไดอวนตำถขนำด 1 นวหรอซออวนตำถส ำเรจรป 3. น ำอวนลอมโครงไม

1. ผกเหยอ (เนอปลำสด) บรเวณจดกงกลำงไมไผทมดเชอกไว ใหมควำมสงในระดบ 2 ใน3 ของควำมสงไซไมไผ 2. น ำไซไมไผไปวำงบรเวณล ำคลองหรอในปำชำยเลนทมน ำทวมถง ซงจะวำงในชวงน ำขน หลงจำกนนทงไวประมำณ 30 นำท แลวยกขนจะไดปด ำ

ไซพบ

1. น ำไมไผ 2 ซกทมกำรเหลำจนไดแบนเรยวและสำมำรถโคงงอไดควำมยำวประมำณ 1 เมตร 2. น ำเชอกมำถกใหไดอวนตำถขนำด 2 นวหรอซออวนตำถส ำเรจรป 3. มวนไมไผทง 2 ซก ใหเปนวงกลม แลวน ำมำผกกบอวนทเตรยมไว และใชเชอกรอยอวนดำนบนสด เพอใหสำมำรถเปด-ปดได

1. น ำเยอ (เนอปลำสด) ใสลงไปใสไซพบ 2. น ำไซพบไปวำงบรเวณล ำคลองหรอในปำชำยเลนทมน ำทวมถง ซงจะวำงในชวงน ำขน หลงจำกนนทงไวประมำณ 30 นำท แลวยกขนจะไดปด ำ

ในอดตใชไมไผมำมวนใหเปนวงกลม แตปจจบนใชเหลกแทนไมไผ เพรำะเหลกมควำมทนทำนกวำไมไผ แตกมบำงสวนทยงใชไมไผอย

139

139

ชนด วธการท า วธการใช ภาพประกอบ

อดต

ปจจบน

ไซปกขอบเดยว

1. น ำไมไผ 1 ซกทมกำรเหลำจนไดแบนเรยวและสำมำรถโคงงอไดควำมยำวประมำณ 1 เมตร และไ ม ข น ำ ด เ ล ก ท ม ล ำ ต น ต ร งประมำณ 1.5 เมตรเหลำปลำยใหแหลม เพอใชในกำรปกลงดน 2. น ำเชอกมำถกใหไดอวนตำถขนำด 2 นวหรอซออวนตำถส ำเรจรปมำท ำเปนรปกรวยคว ำ 3. มวนไมไผทง 1 ซก ใหเปนวงกลม แลวน ำมำผกกบอวนทเตรยมไว ใหเปนรปทรงกรวย โดยอวนดำนบนจะผกตดกบคนไซ

1. ผกเหยอ (เนอปลำสด) บรเวณคนไซ (ไมปก) ใหมควำมสงในระดบ 2ใน3 ของควำมสงไซปกขอบเดยว 2. น ำไซไปปกไวบรเวณล ำคลองหรอในปำชำยเลนทมน ำทวมถง ซงจะวำงในชวงน ำขน หลงจำกนนทงไวประมำณ 30 นำท แลวยกขนจะไดปด ำ

ตารางท 4-25 (ตอ)

140

140

ชนด วธการท า วธการใช ภาพประกอบ ไซปกสองขอบ

วธท ำคลำยกบไซปกขอบเดยว แตไซปกสองขอบมกำรมวนไมผำ 2 ชน ซงเรยกวำขอบบนและขอบลำง 1. น ำไมไผ 2 ซกทมกำรเหลำจนไดแบนเรยวและสำมำรถโคงงอไดควำมยำวประมำณ 1 เมตร และไ ม ข น ำ ด เ ล ก ท ม ล ำ ต น ต ร งประมำณ 1.5เมตรเหลำปลำยใหแหลม เพอใชในกำรปกลงดน 2. น ำเชอกมำถกใหไดอวนตำถขนำด 2 นวหรอซออวนตำถส ำเรจรปมำท ำเปนรปกรวยคว ำ 3. มวนไมไผทง 2 ซก ใหเปนวงกลม แลวน ำมำผกกบอวนทเตรยมไว ใหเปนรปทรงกรวย จะไดไซปกสองขอบ โดยอวนดำนบนจะผกตดกบคนไซ

1. ผกเหยอ (เนอปลำสด) บรเวณคนไซ (ไมปก) ใหมควำมสงในระดบ 2ใน3 ของควำมสงไซปกสองขอบ 2. น ำไซไปปกไวบรเวณล ำคลองหรอในปำชำยเลนทมน ำทวมถง ซงจะวำงในชวงน ำขน หลงจำกนนทงไวประมำณ 30 นำท แลวยกขนจะไดปด ำ

เบดรำว 1.ใชเชอกยำวตำมควำมตองกำร 2. ใชตำเบดกตำกไดตำมควำมตองกำร 3. ใชเบดผกตดกบเชอกควำมกวำงระหวำงตำเบดยำวประมำณ 2 เมตร

1. ใชกอนอฐหรอกอนหนถวงไวกบเบดรำว 2. ใสเหยอ (เนอปลำสด) แลวน ำไปวำงในชวงน ำขนบรเวณล ำคลองหรอในทะเล ใชส ำหรบจบปลำ

ทมา : www.aquatoyou.com

อวนรน (ซรง)

1. ใชไมไผ 2 ล ำ ควำมยำวประมำณ 2 เมตร 2. น ำเชอกมำถกใหเปนอวนตำถ 3. น ำไมไผและอวนมำผกเขำดวยกน

1. ใชแรงงำนคนในกำรเดนลำกอวน 2. ลำกอวนขณะน ำลงบรเวณทพบเจอกง

ทมา : คณะกรรมกำรปำชมชนบำนโคกพยอมและสถำบนสงแวดลอมไทย (2551)

ตวเบด

ตารางท 4-25 (ตอ)

141

141

เมอไดอำหำรมำแลว ชมชนมภมปญญำในกำรจดกำรอำหำร เพอน ำมำประกอบเปนอำหำรส ำหรบรบประทำนทนท หรอเกบถนอมไวรบประทำนในอนำคตดงน

ตารางท 4-26 ภมปญญาและวธการใชทรพยากรธรรมชาตเพอเปนอาหาร

ล าดบ ชนด ภมปญญาเพอน ามาเปนอาหาร ภมปญญาในการน ามาประกอบอาหารหรอถนอม

อาหาร 1 ฝกถวด ำ - น ำฝกถวด ำมำขดเปลอกออกและแชน ำเปลำ

แล วน ำ ไปตม หล งจำกน นน ำมำบด เพ อ ใหกลำยเปนแปงลกโรย เพอน ำไปท ำขนม

- แปงลกโรยจะใชแทนแปงมนทมขำยทวไป ซงขนมทไดจะเรยกวำ “ขนมลกโรย”

2 สำหรำย - น ำ ข น ม ำ ล ำ ง ด ว ย น ำ จ ด พ อ ผ ำ น ๆ แ ล วรบประทำนสดๆ ไดเลย เนองจำกหำกลำงน ำดวยน ำจดนำนเกนไปสำหรำยจะเสยรสชำต - กำรถนอมสำหรำย ไมใหเสยรสชำต โดยกำรใชใบไมในปำชำยเลนมำคลกสำหรำย เพอรกษำควำมเคมของสำหรำยไว

- โดยสวนใหญชำวบำนนยมทำนสดกบน ำพรก นอกจำกนยงสำมำรถน ำไปย ำเรยกวำ “ย ำสำหรำย”

3 หยวกเปง - เอำเฉพำะยอดออนของหยวกเปง - น ำหยวกแปงทไดหนเปนชนเลก ๆ แลวน ำไปแชน ำผสมเกลอเลกนอย เพอไมใหหยวกเปงมสด ำ หลงจำกนนสำมำรถน ำไปปรงอำหำรไดหลำกหลำยประเภทตำมตองกำร สวนใหญคนในชมชนมกน ำไปท ำแกงสมเนองจำกมรสชำตคลำยยอดมะพรำวออน

4 น ำผง - น ำรงผงทไดมำเคำะเอำตวออนของผงออกกอน จำกนนน ำรงผงมำคนเอำเฉพำะน ำผง - ชำวบำนจะน ำน ำผงมำบรโภคเพอเปนยำรกษำโรค

- น ำผงทไดสวนใหญจะรบประทำนสด เพอเปนยำรกษำโรค เชน บรรเทำอำหำรไอหรอเจบคอ บรรเทำอำกำรทองผก เปนตน นอกจำกนยงสำมำรถน ำน ำผงมำทำแผลสดเพอใหแผลหำยเรวขน

5 เหดเสมด - น ำไปตมและใสเกลอเลกนอยเพอลดควำมขม หลงจำกนนกน ำไปปรงอำหำรตำมตองกำร

- เหดเสมดถงแมจะผำนกำรตม แตกยงมรสขมอยชำวบำนสวนใหญจงนยมน ำเหดเสมดไปปรงอำหำรโดยกำรลวกเพอใหลดควำมขมของเหด หลงจำกนนจงท ำไปประกอบอำหำร

6 ตวออนของผง

- หลงจำกไดรงผงแลวน ำมำเคำะเพอเอำตวออนผงออกจำกรง และน ำไปปรงเปนอำหำร

- ตวออนของผงจะน ำมำผดกบเกลอใหแหง

7 ปด ำ - ปด ำท ใชจะตองใชปด ำสดๆ ทยงไมตำย เนองจำกเนอปจะแนนและรสชำตอรอยกวำปด ำทตำยแลว - มดกำมป กอนจะน ำไปท ำอำหำรหรอขำย

- ปด ำสวนใหญมกจะน ำมำนงและทำนควบคกบน ำจม

8 หอยจบแจง - เมอไดหอยจบแจงมำแลว ชำวบำนจะน ำมำขงขำมคนไว โดยไมตองเตมน ำ เพอใหหอยคำยทรำยออกมำ หำกเตมน ำไมวำจะเปนน ำจดหรอน ำเคมกท ำใหหอยตำย เพรำะหอยจบแจงไมชอบน ำ หลงจำกนนคอยลำงท ำควำมสะอำดและสบกนหอย และน ำไปปรงเปนอำหำรตำมตองกำร

- ชำวบำนนยมน ำหอยจบแจงมำปรงเปนอำหำรประเภทแกงกะท

142

142

ล าดบ ชนด ภมปญญาเพอน ามาเปนอาหาร ภมปญญาในการน ามาประกอบอาหารหรอถนอม

อาหาร 9 ปลำกระบอก - น ำปลำกระบอกทไดมำขอดเกลดเอำไสออก

กอนน ำไปปรงเปนอำหำร - ปลำกระบอกสำมำรถน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภท เปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป รำยกำรอำหำรทชำวบำนนยมน ำไปท ำอำหำรประเภท เชน ตมสมปลำกระบอก แกงสมปลำกระบอก ปลำกระบอกทอด เปนตน

10 กงขำว - น ำกงมำปอกเปลอก ผำหลงเพอเอำไสออก - กงสำมำรถใสในอำหำรไดหลำยประเภท เชน แกงสม ตมย ำ แกงเลยง ผดผก เปนตน

11 ปลำดำหลำ - น ำปลำมำขอดเกลดเอำไสออก กอนน ำไปปรงเปนอำหำร

- ปลำดำหลำเปนทนยมของคนในชมชน โดยสวนใหญนยมน ำมำท ำปลำทอด

12 กงกลำด ำ - น ำกงมำปอกเปลอก ผำหลงเพอเอำเสนสด ำออก (ขกง)

- กงสำมำรถใสในอำหำรไดหลำยประเภท เชน แกงสม ตมย ำ แกงเลยง ผดผก เปนตน

13 หอยเขม - น ำหอยมำลำง และแชน ำไว เพอใหหอยคำยทรำยออกมำ หลงจำกนนน ำมำปรงอำหำรตำมตองกำร

- หอยเขมสำมำรถโดยสวนใหญน ำมำท ำอำหำรประเภทผดเผด

14 กงไข - น ำกงมำปอกเปลอก ผำหลงเพอเอำเสนสด ำออก (ขกง)

- กงสำมำรถใสในอำหำรไดหลำยประเภท เชน แกงสม ตมย ำ แกงเลยง ผดผก เปนตน

15 หอยเจดย - แชน ำใหหอยคำยทรำยออกมำ เมอน ำมำปรงเปนอำหำร

- หอยเจดยสำมำรถน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภทสวนใหญมก น ำไปแกง หรอผดดวยวตถดบทมกลนแรง เชน โหระพำ แมงลก พรกไทยด ำ เปนตน เพอลดกลนคำวของหอยเจดย

16 หอยแครง - น ำหอยมำลำง และแชน ำไว เพอใหหอยคำยทรำยออกมำ หลงจำกนนน ำมำปรงอำหำรตำมตองกำร

- หอยแครงสำมำรถน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภท เปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป

17 หอยรำก - น ำหอยมำลำง และตดสวนปลำยหำงทมโคลนออก น ำมำปรงอำหำรตำมอำหำรตำมตองกำร

- หอยรำกสำมำรถน ำมำปรงเปนอำหำรประเภท หรอผดดวยวตถดบทมกลนแรง เชน โหระพำ แมงลก พรกไทยด ำ เปนตน เพอลดกลนคำวของหอย

18 ปลำนำเหงน

- น ำปลำมำขอดเกลดเอำไสออก กอนน ำไปปรงเปนอำหำร

- ปลำนำเหงนเปนทนยมของคนในชมชน โดยสวนใหญนยมน ำมำท ำปลำทอด

19 ปลำเกำ - น ำปลำมำขอดเกลดเอำไสออก กอนน ำไปปรงเปนอำหำร

- ปลำเกำสำมำรถน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภท เปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป รำยกำรอำหำรทชำวบำนนยมน ำไปท ำ เชน ปลำเกำนง ปลำเกำทอด เปนตน

20 หอยกน - หอยกนหลงจำกจบมำไดจะมชวตอยประมำณ 10 – 15 วน ขงไวโดยไมตองใสน ำ แตเมอน ำมำท ำอำหำรตองน ำหอยกนมำลำงขดเปลอกหอยใหสะอำดเนองจำกหอยกนอำศยอยในพนโคลน

- เนอหอยกนทไดสำมำรถปรงอำหำรไดหลำยประเภท โดยจะปรงดวยดวยวตถดบทมกลนแรง เพอลดกลนคำวของหอย

21 ปลำกะพงแดง

- น ำปลำมำขอดเกลดเอำไสออก กอนน ำไปปรงเปนอำหำร

- ปลำกะพงแดงสำมำรถน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภท เปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป รำยกำรอำหำรทชำวบำนนยมน ำไปอำหำรประเภท เชน แกงสม ปลำทอด เปนตน

22 ปลำทรำย - น ำปลำมำขอดเกลดเอำไสออก กอนน ำไปปรงเปนอำหำร

- ปลำทรำยเปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป ซงคนในชมชนสวนใหญนยมน ำมำท ำปลำทรำยทอด

ตารางท 4-20 (ตอ)

ตารางท 4-26 (ตอ)

143

143

ล าดบ ชนด ภมปญญาเพอน ามาเปนอาหาร ภมปญญาในการน ามาประกอบอาหารหรอถนอม

อาหาร 23 กง - กงทใชจะตองใชกงสดๆ เพอใหไดรสชำตหวำน

ของกง - กงสำมำรถน ำไปปรงอำหำรไดหลำยประเภท เปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป ซงคนในชมชนนยมน ำมำนงและทำนควบคกบน ำจม

24 ปลำจองมอง - น ำปลำจองมองทไดไปขดเมอกทหนงดำนหลงและบรเวณคลบออกกอน หลงจำกนนน ำไปลำงใหสะอำด

- ปลำจองมองสวนใหญมำตำกแดดใหแหงและน ำมำท ำปลำทอดแดดเดยว

25 ปลำลำมำ - น ำไปปรงอำหำรตำมตองกำร - ปลำลำมำเปนทนยมของคนในชมชน โดยสวนใหญนยมน ำมำท ำปลำทอด

26 ปลำกะพงแสม

- ขอดเกลดปลำออก และน ำไปปรงอำหำรตำมตองกำร

- ปลำกะพงแสมน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภท เชน แกงสม ปลำทอด เปนตน

27 ปลำไหล - ใชใบขอยรดเอำเมอกปลำไหลออก หลงจำกนนท ำควำมสะอำด

- ปลำไหลสวนใหญจะน ำมำท ำอำหำรประเภทผดเผด หรอแกงเผด เพอลดควำมคำวของปลำไหล

28 กงกลำลำย - น ำกงมำปอกเปลอก ผำหลงเพอเอำเสนสด ำออก (ขกง)

- กงสำมำรถใสในอำหำรไดหลำยประเภท เชน แกงสม ตมย ำ แกงเลยง ผดผก เปนตน

29 ปลำกะพงขำว

- ขอดเกลดปลำออก และน ำไปปรงอำหำรตำมตองกำร

- ปลำกะพงขำวสำมำรถน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภท เปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป รำยกำรอำหำรทชำวบำนนยมน ำไปอำหำรประเภท เชน แกงสม ปลำทอด เปนตน

30 ปลำกก - น ำไปปรงอำหำรตำมตองกำร - ปลำกกสวนใหญคนในชมชนนยมน ำมำทอด 31 แมงดำ - แชน ำจด เพอ ใหแมงดำคำยทรำยออกมำ

หลงจำกนนน ำไปตม และใชมดกรดทกระดองดำนใตล ำตวเพอใหไดไขแมงดำมำรบประทำน

- กำรรบประทำนแมงดำสวนใหญจะรบประทำนเฉพำะไขเทำนน คนทวไปจงนยมน ำไขแมงดำมำท ำอำหำรประเภทย ำทเรยกกวำ“ย ำไขแมงดำ”

32 หอยทำยเภำ

- น ำหอยมำลำง และแชน ำไว เพอใหหอยคำยทรำยออกมำ หลงจำกนนน ำไปปรงอำหำรตำมตองกำร

- หอยทำยเภำสำมำรถน ำมำปรงเปนอำหำรประเภททงทำนสดกบน ำจม หรอผดดวยวตถดบทมกลนแรง เชน โหระพำ แมงลก พรกไทยด ำ เปนตน เพอลดกลนคำวของหอย

33 หอยนำงรม - น ำหอยนำงรมทไดแกะเปลอก เอำเฉพำะเนอ - หอยนำงรมสวนใหญนยมรบประทำนสด

34 ปลำกะพงขำงปำน

- ขอดเกลดปลำออก และน ำไปปรงอำหำรตำมตองกำร

- ปลำกะพงขำงปำนสำมำรถน ำมำท ำอำหำรไดหลำยประเภท เปนทนยมทงคนในชมชนและคนทวไป รำยกำรอำหำรทชำวบำนนยมน ำไปอำหำรประเภท เชน แกงสม ปลำทอด เปนตน

35 กงเหลอง - น ำกงมำปอกเปลอก ผำหลงเพอเอำเสนสด ำออก (ขกง)

- กงสำมำรถใสในอำหำรไดหลำยประเภท เชน แกงสม ตมย ำ แกงเลยง ผดผก เปนตน

ส ำหรบแหลงอำหำรผลตเองเองกตองอำศยควำมร วธกำรกำรดแลรกษำ และกำรเกบเกยวดงทไดกลำวไวขำงตน เมอไดผลผลตอำหำรแลว กำรจดกำรอำหำรแตละชนดกยงแตกตำงกนออกไปทใชในกำรบรโภค ซงถอวำเปนภมปญญำในกำรประกอบอำหำรทองถนของคนในชมชน ดงตวอยำงในตำรำง 4–27

ตารางท 4-26 (ตอ)

144

144

ตารางท 4-27 ภมปญญาในการน าสวนตางๆของอาหารมาประกอบเปนเมนอาหาร

ชนด สวนทน ามาท าอาหาร วธการ รายการอาหารทได

กลวย - หวปล

- น ำหวปลสดมำแชน ำเกลอเพอใหใหหวปลด ำ หลงจำกนนมำท ำอำหำรตำมตองกำร

- ย ำหวปล - ผกเครองเคยงกนในอำหำร เชน ผดไทย น ำพรก ขนมจน เปนตน

- หยวกกลวย

- ล ำตนตนของกลวยมำลอกเปลอกออกเอำเฉพำะสวนทออนทสดของล ำตน ซงเรยกวำหยวกกลวย

- แกงกะทหยวกกลวย

- ผลดบ

- น ำผลดบของกลวยผำครงและหนเปนสำมสวนใหพอดค ำ น ำไปใสในอำหำรประเภทแกง

- แกงไกลกกลวย

- ผลสก - น ำผลสกของกลวยมำประกอบเปนอำหำรหวำนไดหลำยชนด

- รบประทำนสด - กลวยบวดช - กลวยตำก - กลวยทบ - กลวยปง

มะละกอ - ผลดบ

- น ำผลดบหนเปนชนพอดค ำ น ำไปใสในอำหำรประเภทอำหำรไดหลำยประเภท

- แกงสมกงมะละกอ - มะละกอผดไข - สมต ำมะละกอ - มะละกอจมน ำพรกหรอน ำบด

- ผลสก - น ำมำรบประทำนสดเปนผลไม - รบประทำนสด มะพรำว - ยอดมะพรำว

- ผลออน - ผลสก

- น ำเฉพำะยอดออนของมะพรำว มำประกอบในเมนอำหำรไดหลำยประเภท - ผลออนของมะพรำวสำมำรถทำนไดทงน ำและเนอของมะพรำว - ผลสกทไดมำคนเอำเฉพำะน ำทเรยกวำ “น ำกะท” และน ำไปใสในอำหำรทมสวนประกอบของน ำกะทไดทงอำหำรคำวและอำหำรหวำน

- แกงสมยอดมะพรำว - ย ำยอดมะพรำว - น ำมะพรำว - หอหมกมะพรำวออน - แกงกะท - แกงเขยวหวำน - ตมย ำ - ขนมครก - ขนมชน - บวลอย

มะมวงเบำ - ผลดบ

- รบประทำนสด หรอน ำมำท ำอำหำรทตองกำรควำมเปรยว นอกจำกนยงน ำมำดองเพอถนอมอำหำรใหรบประทำนไดนำนขน เนองจำกมะมวงเบำใหผลผลตเฉพำะชวงฤดรอน

- มะมวงเบำจมน ำปลำหวำน - ย ำมะมวงเบำ - แกงสมมะมวงเบำ - มะมวงเบำแชอม

- ผลสก - สำมำรถรบประทำนสดเปนผลไมได - รบประทำนสด

145

145

4.4.2 การจดการแหลงอาหาร

กำรจดกำรแหลงอำหำรเปนสวนส ำคญทท ำใหเกดควำมมนคงทำงอำหำร หำกตองกำรใหอำหำรมอยอยำงยงยน กควรมกำรจดกำรแหลงอำหำรทชมชนพงพำใหมควำมอดมสมบรณและสำมำรถใหผลผลตอำหำรไดตลอดเวลำ ส ำหรบงำนวจยน จะกลำวถงเพยงกำรจดกำรแหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเอง สวนแหลงซอขำยอยนอกเหนอกำรควบคมทจะมกำรจดกำร ซงมรำยละเอยดดงน

4.4.2.1 การจดการแหลงอาหารธรรมชาต

กำรจดกำรแหลงอำหำรธรรมชำตสวนใหญจะเนนกำรจดกำรปำชำยเลนเปนหลก เนองจำกชมชนตระหนกถงควำมส ำคญของปำชำยเลนทเปนแหลงผลตอำหำรธรรมชำตทส ำคญ อกทงชมชนมกำรใชประโยชนจำกปำชำยเลนในหลำยดำน เชน กำรน ำไมมำสรำงทอยอำศย กำรน ำไมมำท ำเครองมอประมง เปนแหลงอำหำรของชมชน สรำงอำชพและรำยไดใหกบคนในชมชน เปนตน ซงกำรจดกำรปำชำยเลนตองเรมจำกกำรฟนฟปำชำยเลนทเคยเสอมโทรมใหกลบมำอดมสมบรณ โดยตองอำศยองคควำมรและภมปญญำของคนในชมชนโคกพยอม ชำวบำนเขำใจกนดเกยวกบระบบนเวศของปำชำยเลนและเชอวำทกสงทเกดขนในปำชำยเลนนนมควำมสมพนธซงกนและกน อกทงยงเปนแหลงอนบำลสตวทส ำคญของระบบนเวศ มศกยภำพในกำรปรบตวสสมดล จงไมควรใชทรพยำกรปำชำยเลนเกนศกยภำพทปำชำยเลนมอย ท ำใหคนในชมชนโคกพยอมไดมกำรจดกจกรรมกำรดแลรกษำปำชำยเลน กำรฟนฟปำ และมกำรออกกฎระเบยบในกำรใชประโยชนจำกปำชำยเลน โดยจดตงคณะกรรมกำรปำชำยเลนเพอชมชนขน ซงจะน ำไปสกระบวนกำรเรยนรใหชมชนเกดจตส ำนกในกำรจดกำรปำชำยเลน

1) การฟนฟและรกษาปาชายเลน

กำรฟนฟปำชำยเลน เรมตนขนเมอชำวบำนเหนถงกำรลดลงของปำชำยเลนในอดตหลงจำกมกำรสมปทำนปำชำยเลน จงไดมกำรรวมตวกนจดกำรฟนฟปำชำยเลนในป พ.ศ.2545 โดยเรมจำกกำรส ำรวจแนวเขตและพนทปำชำยเลนและยงมกำรเขำรวมศกษำดงำนในพนทชมชนบำนทงตะเซะทมกำรจดกำรปำชำยเลน เพอน ำมำปรบใชกบพนทปำชำยเลนในชมชนโคกพยอม หลงจำกในป พ.ศ. 2546 ไดมจดตงคณะกรรมกำรปำชมชนขน และไดสงเสรมกำรอนรกษปำชำยเลน โดยใหคนในชมชน เยำวชน และองคกรทมสวนเกยวของ ไดมกำรจดกจกรรมในวนส ำคญ เชน ปลกปำชำยเลน ปลอยพนธสตวน ำ เปนตน เพอตองกำรใหคนในชมชนและเยำวชนเกดจตส ำนกในกำรอนรกษปำชำยเลน และยงท ำใหองคกรทมสวนเกยวของเหนควำมส ำคญและมสวนรวมในกำรสนบสนนกจกรรมของชมชนมำกขน ซงผลจำกกำรจดกำรปำชำยเลนโดยชมชนกเหนชดเจนขน เมอปำชำยเลนมควำมอดมสมบรณ พชและสตวน ำมปรมำณเพมขนจำกค ำบอกเลำของชำวบำนทเขำไปใชประโยชนจำกแหลงอำหำรธรรมชำต

146

146

นอกจำกนยงมหลกศำสนำทมสวนเกยวของกบกำรอนรกษปำชำยเลนอกดวย โดยคนในชมชนสวนใหญนบถอศำสนำอสลำม และค ำสอนในศำสนำอสลำมสอนใหเขำใจธรรมชำตและยดหลกสำยกลำงในกำรด ำเนนชวตเพอรกษำควำมสมดลของธรรมชำต จำกค ำสอนดงกลำวท ำใหแกนน ำชมชนไดยดเปนแนวทำงและกระตนใหคนในชมชนตระหนกถงควำมส ำคญของธรรมชำต โดยใชมสยดและศำลำกำรเรยนรทำน ำในกำรพบปะพดคยแลกเปลยนขอมลขำวสำร ซงมกจะสอดแทรกเนอหำเกยวกบกำรอนรกษทรพยำกรธรรมชำตโดยเฉพำะปำชำยเลนในกำรปฏบตศำสนกจอยเสมอ จงท ำใหชำวบำนไดน ำหลกศำสนำทเกยวของกบกำรอนรกษทรพยำกรธรรมชำตมำใชใหสอดคลองและใหเขำกบกจกรรมทำงศำสนำ นอกจำกชมชนยงใชประเพณกำรแสดงลบกเขำมำสงเสรมกำรอนรกษธรรมชำต โดยมกำรถำยทอดเรองรำวเกยวกบอนรกษปำชำยเลนสอดแทรกไวในกำรแสดงลเกบก และยงมกำรจดตงโรงเรยนในปำชำยเลนขนภำยในชมชน เปดกำรเรยนกำรสอนเปนประจ ำทกวนอำทตย ซงเนอหำทใชสอนไมไดเปนเนอหำตำมหลกสตรของโรงเรยน แตเปนกำรสอนทกษะกำรใชชวตรวมกบธรรมชำต โดยเดกๆ ตองหำวตถดบทมในปำชำยเลนมำท ำอำหำรเพอรบประทำนเปนมอกลำงวนดวยตวเอง ซงคนทเขำไปสอนเดกสวนใหญเปนกลมนกศกษำตำงชำตทเขำมำเรยนรวถชวตของชมชนและชวยเหลอกจกรรมของชมชน เพอตองกำรใหเยำวชนมจตส ำนกในกำรดแลปำชำยเลนและสำมำรถพงตนเองในกำรใชชวตรวมกบธรรมชำตได

2) องคความรและภมปญญาทองถนในการฟนฟและรกษาปาชายเลน

องคควำมรและภมปญญำทองถนในกำรฟนฟและรกษำปำชำยเลนทมอยในชมชน สวนใหญเปนเรองเกยวกบพชและสตวทมอยในแหลงอำหำร ถงแมชำวบำนจะไมเขำใจถงระบบนเวศของแหลงอำหำรตำมหลกวชำกำร แตชำวบำนกมควำมเขำใจตำมภมปญญำจำกกำรใชชวตรวมกบแหลงอำหำรธรรมชำตโดยเพรำะชำวบำนนนทรำบกนดวำปำชำยเลนยงมควำมหลำกหลำยของชนดพชและสตว ยงมำก กยงแสดงถงกำรมอยของอำหำรในชมชนกมำกตำมไปดวย ซงองคควำมรและภมปญญำดงกลำวผวจยสำมำรถรวบรวมไดดงน

1) ชำวบำนเชอวำสงตำงๆ ทอยในปำชำยเลนลวนมควำมส ำคญตอชมชนทงสน โดยเชอวำ ปำชำยเลนตองประกอบดวยพนธพชหลำยชนด เนองจำกพชแตละชนดจะมฤดกำลของกำรออกดอกและผลทไมตรงกน ท ำใหสตวตำงๆ ไดอำศยเกสรดอกไมและผลไมเปนอำหำรไดตลอดทงป

2) ชำวบำนจะใชเครองมอประมงทองถนทเกดจำกภมปญญำของคนในชมชนจำกรนสรน ซงเปนเครองมอประมงพนบำน เพอใหเหมำะสมกบสตวน ำแตละชนดทมขนำดแตกตำงกน หำกจบไดสตวน ำทมขนำดเลกชำวบำนกจะปลอยกลบสแหลงน ำ เพอใหเจรญเตบโตและขยำยพนธตอไป

“หำกจบไดตวเลกตวนอย เอำไปใหภรรยำท ำกบขำวกไมได ขำยไดกเคำกเอำไปท ำเปนปลำเปด (อำหำรเลยงปลำ) เสยดำย ปลอยกลบใหมนโตแลวคอยจบใหมดกวำ” และ สำหล (สมภำษณ 20 กนยำยน 2556)

147

147

3) ชำวบำนเชอวำพชในปำชำยเลนหำกเปนพชขนำดเลก เชน เถำวลย หญำ เปนตน พชเหลำนมสวนชวยเปนแหลงเพำะพนธสงมชวตขนำดเลก เชน กง หอย ป เปนตน อกทงยงชวยปองกนแสงแดดไมใหสองมำถงดนเลนมำกเกนไป ซงจะท ำใหดนแหงไมเหมำะแกกำรอำศยของสตวหนำดนในปำชำยเลน หำกมตนไมขนำดใหญตำยไปกจะเปนทอยของนกทเจำะโพรงตนไมเพออยอำศย และยงเปนทดดซบน ำจดไวใหสตวในปำชำยเลนกนอกดวย

4) พชและสตวบำงชนดเปนตวชวดควำมอดมสมบรณของปำชำยเลนได หำกมพชหำยำก เชน ตนปำด ตนโพธทะเล เปนตน แสดงวำปำชำยเลนยงมควำมอดมสมบรณ เนองจำกพชดงกลำวเปนพชทหำยำกและใกลสญพนธจำกปำชำยเลน และหำกมสตวบำงชนดกสำมำรถบอกควำมอดมสมบรณได เชน โลมำ นำก ตวเงนตวทอง ลง เปนตน เนองจำกสตวเหลำนมควำมตองกำรในกำรบรโภคสตวน ำเปนจ ำนวนมำก จงมกจะพบเหนสตวดงกลำวในปำชำยเลนทมควำมอดมสมบรณเปนสวนใหญ ซงในอดตนำกเคยหำยไปจำกชมชน แตเมอมกำรฟนฟและอนรกษปำชำยเลนท ำใหชำวบำนเหนนำกกลบมำอกครง และในบำงครงหำกมน ำทะเลหนนสงกจะมโลมำเขำมำหำกนในบรเวณล ำคลองรอบปำชำยเลน แสดงใหเหนวำปำชำยเลนไดกลบมำมอดมสมบรณอกครง

5) หำกมกำรปลกปำชำยเลน คนในชมชนกจะทรำบกนดวำไมควรปลกแคตนโกงกำงเพยงอยำงเดยว ตองดสภำพดนในกำรปลกพช ดงน - ตนโกงกำงใบเลกและโกงกำงใบใหญตองปลกในดนเลน ซงจะอยบรเวณรมคลองของ ปำชำยเลน - ตนแสมด ำ ตะบนขำว ตะบนแดง ตองปลกในบรเวณเนนทเปนดนเลนปนทรำย ซงจะอยบรเวณกลำงปำชำยเลน

- พงกำหวสม โปรงแดง ตองปลกในดนแขงทมลกษณะคลำยดนบนปำบก ซงจะอยบรเวณพนทดอนของปำชำยเลน

3) องคความรและภมปญญาในการใชประโยชนจากปาชายเลน

กำรใชประโยชนจำกปำชำยเลนของคนในชมชน ซงในกำรใชประโยชนจะแตกตำงกนไป เชน ใชไมจำกปำชำยเลนสรำงบำนเรอนและเครองมอประมง ใชเปนอำหำรและเปนยำสมนไพร เพอเปนแหลงเรยนรและแหลงทองเทยว เปนตน ซงรปแบบและวธกำรในกำรใชประโยชนจำกปำชำยเลนอำจไดมำจำกกำรถำยทอดจำกบรรพบรษและ กำรสงสมของประสบกำรณโดยตรง จงท ำใหรปแบบวธกำรในกำรใชประโยชนสำมำรถปรบเปลยนไดตำมสภำพแวดลอมทแตกตำงกนออกไป โดยกำรก ำหนดกฎเกณฑและกฎระเบยบในกำรเขำไปใชประโยชนจำกปำชำยเลน เพอใหคนในชมชนมกำรเขำไปใชประโยชนจำกปำชำยเลนไมเกนศกยภำพทปำชำยเลนสำมำรถผลตได ซงกฎเกณฑดงกลำวไดเรมตนจำกกำรส ำรวจปำชำยเลนของกลมอนรกษปำชำยเลนชมชนบำนโคกพยอมทจดตงขนในป พ.ศ. 2545 เพอตองกำรก ำหนดขอบเขตกำรใชประโยชนและกำรอนรกษควบคไปดวยกน ซงในชมชนโคกพยอมมเนอทปำชำยเลนทงหมด 1,250 ไร สำมำรถแบงพนทปำชมชนเปน 5 เขต ดงน

148

148

1. เขตปำเฉลมพระเกยรต จ ำนวน 200 ไร เปนพนททมควำมอดมสมบรณมำกทสดหำกเปรยบเทยบกบพนทอน จงก ำหนดขนเพอกำรอนรกษและเปนแหลงเรยนรของเยำวชนและบคคลทสนใจ ไมอนญำตใหเขำไปใชประโยชน

2. เขตเพำะเมลดพนธไม จ ำนวน 200 ไร เปนพนทเสอมโทรม จงก ำหนดขนเพอใหเปนพนทขยำยพนธไม และปลกพนธไมเพมเตมจำกทมอย โดยใหเยำวชนและชำวบำนรวมกนปลกปำในวนส ำคญและโครงกำรทมขนในชมชน

3. เขตปำใชสอย จ ำนวน 700 ไร เปนพนททชำวบำนสำมำรถเขำไปใชประโยชนไดแตตองผำนกำรพจำรณำจำกคณะกรรมกำรปำชมชน วำมเหตผลสมควรพอท จะขอใชไมหรอไม หำกไดรบอนญำตตองตดตำมจ ำนวนทขอ เพรำะคณะกรรมกำรจะมกำรตรวจสอบในกำรตดตำมจ ำนวนทขออกครง

4. เขตสมนไพร จ ำนวน 50 ไร เปนพนททมพชสมนไพรอย จงก ำหนดเพอกำรศกษำแปลงปำสมนไพรและเรยนรระบบนเวศปำชำยเลนและเพอกำรใชประโยชนของคนในชมชน

5. เขตปำอำหำรและผลตภณฑพนบำน จ ำนวน 100 ไร เปนพนททมทงพชและสตวทสำมำรถน ำมำเปนอำหำรได จงก ำหนดขนเพอใชในกำรผลตอำหำรใหแกคนในชมชนรวมถงน ำไปแปรรปเปนผลตภณฑพนบำนทหลำกหลำย ในเขตนชมชนสำมำรถใชประโยชนไดโดยไมตองขออนญำต

กฎระเบยบในกำรใชประโยชนปำชำยเลนชมชน คณะกรรมกำรปำชมชนบำนโคกพยอมและสถำบนสงแวดลอมไทย (2551)

ก. หำมใชประโยชนใดในพนทเฉลมพระเกยรต ยกเวนกำรตกป ข. สมำชกคนใดทตองกำรใชไมเพอควำมจ ำเปนในครวเรอนจะตองแจงใหคณะกรรมกำรปำ

ชำยเลนฯ ทรำบลวงหนำกอน 3 วน เวนแตกรณสดวสยจะพจำรณำภำยใน 1 วน ค. สมำชกคนใดตดไม 1 ตน จะตองปลกทดแทน จ ำนวน 5 ตน ง. ผใดตดไมโดยไมไดรบอนญำตจำกคณะกรรมกำรปำชมชนบำนโคกพยอม จะตองจำย

คำปรบ 500–1,000 บำท จ. คำปรบทไดจะน ำเขำกองทนพฒนำปำชำยเลนชมชนโคกพยอมและล ำคลองตงหง ฉ. กฎระเบยบขอบงคบน สำมำรถปรบปรงแกไขเพมเตม ไดตำมควำมเหมำะสม ช. หำมบคคลภำยนอกเกบฝกหรอพนธไมจำกปำชำยเลนกอนไดรบอนญำตจำกคณะ

กรรมกำรปำชำยเลนชมชนโคกพยอม

4.4.2.2 การจดการแหลงอาหารผลตเอง

กำรจดกำรแหลงอำหำรผลตเองจะเปนกำรจดกำรโดยกำรใชพนทรอบบำนปลกพชผกอำหำรตำมควำมตองกำรในกำรบรโภค และหลงจำกกำรปลกแลวกมกำรดแลรกษำเพอใหไดผลผลตโดยกำรรดน ำ พรวนดน ใสปย ก ำจดวชพช สวนกำรเลยงสตวหำกเปนพวกสตวปก เชน เปด ไก กจะมกำรให

149

149

อำหำรทไดจำกเศษอำหำรเหลอของครวเรอนหรอปลอยใหสตวหำกนเองบรเวณพนทรอบบำน สวนสตวน ำ ไดแก ปลำกะพงขำวและปลำเกำ มกำรใหอำหำรทไดจำกเศษปลำของชำวประมงหรอปลำตวเลกน ำมำสบใหละเอยดหรอทชำวบำน เรยกอำหำรเหลำนวำ “ปลำเปด” สวนกงทมกำรเลยงในบอ ไดแก กงกลำด ำและกงขำว สวนใหญอำหำรทใหจะเปนอำหำรส ำเรจรปทมอยส ำหรบกงโดยเฉพำะ

สรปผลกำรวจย พบวำ สภำพทำงสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยำงผตอบแบบสอบถำมสวนใหญเปนเพศหญงทอยในชวงวยท ำงำนและมสถำนภำพสมรสแลว สวนกำรมอยของแหลงอำหำรในชมชนโคกพยอมมทงหมด 3 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำต แหลงอำหำรผลตเอง และแหลงอำหำรซอขำย ซงกำรเขำถงอำหำรแตละแหลงมควำมแตกตำงกนออกไป โดยแหลงอำหำรธรรมชำตตองอำศยเครองมอหรอภมปญญำกำรท ำประมงพนบำนในกำรเขำถง แหลงอำหำรผลตเองกตองอำศยพนทในกำรเพำะปลกและองคควำมรส ำหรบเพำะปลกพชแตละชนด และแหลงอำหำรซอขำยตองอำศยเงนเพอซออำหำรแตละชนด นอกจำกนยงพบวำคนในชมชนมกำรจดกำรอำหำรและแหลงอำหำรภำยในชมชนเพอใหมอำหำรในกำรบรโภคและมแหลงอำหำรทยงยนอกดวย โดยผวจยสำมำรถสรปภำพรวมของผลกำรวจยไดดงน (ภำพท 4-13)

150

150

ภาพท 4-13 สรปภาพรวมของผลการวจย

สภำพสงคมและเศรษฐกจ

• ผตอบแบบสอบถำมสวนใหญเปนเพศหญงและอยในสถำนะสมำชกในครอบครว มสมำชกในครวเรอนเฉลย 4 คน และมจ ำนวนแรงงำนเฉลย 2 คน

• อำยอยในชวงวยท ำงำน (20-60 ป) และอยในสถำนภำพสมรสแลว • นบถอศำสนำอสลำมเปนสวนใหญ • อำชพหลก คอ ท ำสวนยำงพำรำ สวนอำชพเสรม คอ รบจำงทวไป โดยมรำยไดเฉลย 9,281 บำทตอเดอน • ระดบกำรศกษำสวนใหญอยในระดบประถมศกษำ

กำรใชประโยชนอำหำร

• กำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรทงหมด 3 แหลง คอแหลงอำหำรธรรมชำต ผลตเอง และซอขำย • กำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรธรรมชำตมทงหมด 35 ชนด มปรมำณเทำกบ 100,343 กก.ตอป

คดเปนมลคำ 10,421,066 บำทตอป • กำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรผลตเองมทงหมด 54 ชนด มปรมำณเทำกบ 368,975 หนวยตอป

คดเปนมลคำ 5,165,298 บำทตอป • กำรใชประโยชนจำกแหลงอำหำรซอขำยมทงหมด 181 ชนด มปรมำณเทำกบ 813,988 หนวยตอป

คดเปนมลคำ 12,895,770 บำทตอป

กำรมอยของอำหำร

• กำรมอยของอำหำรในชมชนโคกพยอมผวจยไดท ำกำรศกษำ 2 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเอง

• กำรมอยของแหลงอำหำรธรรมชำตมทงหมด 35 ชนด มปรมำณเทำกบ 123,762 กก.ตอป คดเปนมลคำ 10,589,717 บำทตอป

• กำรมอยของแหลงอำหำรผลตเองมทงหมด 54 ชนด มปรมำณเทำกบ 390,610 กก.ตอป คดเปนมลคำ 5,378,009 บำทตอป

กำรเขำถงแหลงอำหำร

• ลกษณะทำงสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยำงในกำรเขำถง พบวำ แหลงอำหำรธรรมชำตมเพศชำยเขำถงมำกกวำเพศหญง สวนแหลงอำหำรผลตเองและแหลงอำหำรซอขำย พบวำ มเพศหญงเขำถงมำกกวำเพศชำย โดยอำยเฉลยของผทเขำถงประมำณ 53 ป สวนระยะทำงในกำรเขำถงมตงแต 0-4 กโลเมตรเปนกำรเขำถงแหลงอำหำรธรรมชำต ผลตเอง และซอขำยภำยในชมชน สวนระยะทำงมำกกวำ 4 กโลเมตร เปนกำรเขำถงแหลงอำหำรซอขำยภำยนอกชมชน

• วธกำรในกำรเขำถงแหลงอำหำรมทงหมด 3 แหลง โดยแหลงอำหำรธรรมชำตมกำรเขำถงโดยกลมคนทท ำประมง สวนกำรเขำถงแหลงอำหำรผลตเองตองมสทธในทดนท ำกนโดยแบงออกเปนพนทรอบๆบำน สวน และไร-นำ โดยอำหำรทมในแหลงผลตเองจะเปนอำหำรประเภทพชและสตว และกำรเขำถงแหลงอำหำรซอขำยมกำรเขำถงไดทกครวเรอนโดยตองอำศยเงนในกำรซออำหำรแตละชนด

กำรจดกำรอำหำรและแหลงอำหำร

• กำรไดมำซงอำหำรของชมชนไดมำจำก 2 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำตและแหลงอำหำรผลตเอง โดยแหลงอำหำรธรรมชำตนนตองใชองคควำมรและภมปญญำในกำรสรำงเครองมอในกำรจบ สวนแหลงอำหำรผลตเองตองอำศยควำมร วธกำรดแลรกษำ กำรเกบเกยวพชผก เมอไดอำหำรมำแลวชมชนมภมปญญำในกำรจดกำรอำหำรเพอน ำมำประกอบเปนอำหำรส ำหรบรบประทำนหรอเกบถนอมไวรบประทำนในมอตอไป

• กำรจดกำรแหลงอำหำรมกำรจดกำร 2 แหลง คอ แหลงอำหำรธรรมชำตเนนในระดบชมชนโดยกำรจดกำรปำชำยเลน สวนแหลงอำหำรผลตเองเนนในระดบครวเรอนกำรจดกำรพนทเพำะปลกของตนเองโดยกำรดแลรกษำพชหรอสตวทผลต

บทท 5 อภปราย สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ

ในบทนผวจยจะอภปรายผลการวจยซงประกอบดวย การศกษาสภาพสงคมและเศรษฐกจ

ของกลมตวอยาง การศกษาการมอยของแหลงอาหารและการใชประโยชนอาหารของคนในชมชน การศกษาการเขาถงแหลงอาหาร และการศกษาการจดการแหลงอาหาร รวมถงการวเคราะหผลการศกษาเพอหาค าตอบจากการวจยใน 3 ประเดน คอ การวเคราะหผลการศกษาความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม การวเคราะหปจจยเออและปจจยเสยงทสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร และการวเคราะหแนวทางการจดการความมนคงทางอาหาร และน าผลวเคราะหมาสรางขอเสนอแนะส าหรบตอชมชนและขอเสนอแนะส าหรบกระบวนการวจยในครงตอไป โดยมรายละเอยดของประเดนตางๆ ดงน

5.1 อภปรายผลการศกษา

5.1.1 อภปรายผลการศกษาขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยาง

จากการสอบถามกลมตวอยางผตอบแบบสอบถามในชมชนโคกพยอม พบวา เปนเพศหญงมากกวาเปนเพศชาย เนองจากขณะสอบถามแตละครวเรอนพบเพศหญงซงเปนแมบานคอยดแลบานและเลยงดลก สวนเพศชายออกไปประกอบอาชพนอกบาน จงท าใหผตอบแบบสอบถามเปนเพศหญงและมสถานภาพเปนสมาชกของครอบครวมากกวาหวหนาครอบครว ผตอบแบบสอบถามมอายอยในชวงวยท างานตงแต 20-60 ป โดยมอายเฉลย 49 ป อาจเนองมาจากถาเปนเยาวชนกจะไมสามารถเปนตวแทนตอบค าถามได เชนเดยวกบผเฒาผแกอาจไมสะดวกในการใหสมภาษณ จ านวนสมาชกในครวเรอนเฉลย 4 คน อาจเนองมาจากวฒนธรรมของชมชนภายหลงจากการแตงงานกจะมแยกครอบครวออกจากพอแม เพอมาสรางครอบครวใหม ซงสวนใหญในครวเรอนกจะประกอบดวย พอ แม และลกๆ สอดคลองกบจ านวนแรงงานของแตละครวเรอนเฉลย 2 คน คอ พอและแม โดยครวเรอนสวนใหญมการประกอบอาชพหลกคอการท าสวนยางพาราและอาชพเสรมคอรบจางทวไป จากการสอบถามเพมเตมพบวาการรบจางทวไป คอ การรบจางกรดยางพารา เลยงกง คดแยกปลา ลกเรอประมง และรบเหมากอสราง ซงมรายไดเฉลยของครวเรอนตอเดอนเทากบ 9,281 บาท ซงเปนไปไดวารายไดดงกลาวอาจเปนรายไดทมาจากการท าอาชพหลกของแตละครวเรอน โดยยงไมรวมรายไดจากการประกอบอาชพเสรม สวนระดบการศกษาอยในชวงประถมศกษา ซงสอดคลองกบอาชพของคนในชมชนทไมจ าเปนตองใชวฒการศกษาในการประกอบอาชพ เพราะอาชพของคนในชมชนเปนอาชพทตองใชความช านาญและความสามารถทตองใชเวลาในการฝกฝนและสงสมประสบการณในการประกอบอาชพ และคนในชมชนสวนใหญมการนบถอศาสนาอสลาม ซงสะทอนออกมาในวถการด าเนนชวตทยงมความผกพนของเครอญาตและครวเรอนเพอนบาน

152

ผวจยไดเปรยบเทยบขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางกบขอมลทเคยมการศกษาไวในชมชนโคกพยอมเมอป พ.ศ. 2553 เพอใหเหนถงการเปลยนแปลงของสภาพสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางภายในระยะเวลา 4 ป ซงอาจจะท าใหเขาใจถงการเปลยนแปลงเกยวกบความมนคงทางอาหารได ดงแสดงในตารางท 5-1

ตารางท 5-1 การเปรยบเทยบขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจใน พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2557

ประเดน ขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจ

การเปรยบเทยบของสภาพสงคมและเศรษฐกจ พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2557

เพศ เพศชายมากกวา เพศหญง

เพศหญงมากกวา

เพศชาย

การตอบแบบสอบถามในงานวจยของญตตพงศเปนการสอบถามถงการประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรดานการใชประโยชนทางตรงของปาชายเลน โดยผเขาถงปาชายเลนคอเพศชาย จงท าใหผตอบแบบสอบถามเปนเพศชาย ซงตางจากงานวจยทนเปนการสอบถามถงปรมาณอาหารของแตละครวเรอนจงท าใหผตอบแบบสอบถามเปนเพศหญง นอกจากนยงสามารถเชอมโยงกบวจยในอดตไดจากผลการศกษาการเขาถงแหลงอาหารในงานวจยนทพบวาการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตผทเขาถงเปนเพศชายมากกวาเพศหญง ซงเปนกลมคนกลมเดยวกนกบงานวจยในอดตทมการเขาไปใชประโยชนจากปาชายเลนเพอน ามาเปนอาหารและใชสอยไมในปาชายเลน สวนแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขายเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย สะทอนใหเหนถงหนาทของเพศชายและเพศหญงในการหาอาหารทแตกตางกนออกไป

อาย 20-60 ป 20–60 ป ยงอยในชวงวยเดยวกน เนองจากระยะเวลาทศกษาตางกนเพยง 4 ป

สถานะในครอบครว

เปนหวหนาครอบครวมากกวาสมาชกในครอบครว

เปนสมาชกในครอบครวมากกวาหวหนาครอบครว

สบเนองจากเพศทตอบแบบสอบถามงานอดตมเพศชายตอบแบบสอบถามมากกวาเพศหญง ซงเปนหวหนาครอบครว สวนงานวจยนมเพศหญงตอบแบบสอบถามมากวาเพศชาย ซงเปนสมาชกใครอบครว

ศาสนา นบถอศาสนาอสลาม นบถอศาสนาอสลาม เปนศาสนาทมการนบถอเปนหลกของคนในชมชน อกทงยงมการสอดแทรกการจดการแหลงอาหารไวในค าสอนของศาสนาเพอใหคนในชมชนชวยกนรกษาแหลงอาหารไวใหคงอยตอไป

สถานภาพทางการสมรส

สมรส สมรส สถานภาพสวนใหญสมรสแลว เนองจากเปนชวงอายทอยในวยท างานและก าลงสรางครอบครว โดยเพศชายออกไปหาอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาตหรอประกอบอาชพเพอหารายไดใหแกครวเรอน สวนเพศหญงกท าหนาทเปนแมบานดแลลก และหาอาหารจากแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขาย เพอน ามาประกอบอาหารไวบรโภคภายในครอบครว

153

ประเดน ขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจ

การเปรยบเทยบของสภาพสงคมและเศรษฐกจ พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2557

ระดบการศกษาขนสงสด

ประถมศกษา ประถมศกษา เนองจากเปนการศกษาขนพนฐานตามทรฐบาลก าหนด อกทงการประกอบอาชพของคนในชมชนทไมจ าเปนตองใชวฒการศกษาในการประกอบอาชพ เพราะอาชพของคนในชมชนเปนอาชพทตองใชความช านาญและความสามารถทตองใชเวลาในการฝกฝนและสงสมประสบการณในการประกอบอาชพ

อาชพหลก - รบจางทวไป

- ท าสวนยางพารา

- ท านา

- คาขาย

- ประมง

- เลยงสตว

- รบราชการ

- อนๆ

29 %

30 %

4 %

7 %

23 %

3 %

1 %

3 %

- รบจางทวไป

- ท าสวนยางพารา

- ท านา

- คาขาย

- ประมง

- เลยงสตว

- รบราชการ

- อนๆ

26 %

49 %

4 %

5 % 11 %

1 %

1 %

3 %

ถงแมอาชพหลกจะเปนอาชพเกษตรกรเชนเดยวกน แตในป พ.ศ. 2553 มการท าเกษตรยางพารา ท านาและปลกผก สวนในป พ.ศ. 2557 มการท าเกษตรกรสวนยางพาราเพยงอยางเดยว ซงหากแนวโนมมอาชพทผลตอาหารนอยลงกอาจจะเกดความไมมนคงทางอาหารได

อาชพเสรม - ไมมอาชพเสรม

- มอาชพเสรม

65 %

39 %

- ไมมอาชพเสรม

- มอาชพเสรม

35 %

65 %

อาจเพราะในอดตคาครองชพยงไมสงเทาปจจบน อกทงยงมการผลตอาหารไดเอง หากไมมอาชพเสรมกมอาหารเพยงพอตอความตองการในการบรโภคอาหารและคาครองชพอนๆ ซงแตกตางจากปจจบนทมคาครองชพสงขนและการผลตอาหารเองยงมปรมาณนอยและไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค จงท าใหตองมอาชพเสรมเพอใหมรายไดเพมขนในการซออาหารและคาครองชพอนๆ

รายไดเฉลยของครอบครว

6,532 บาท 9,281 บาท คาครองชพทสงขนท าใหตองมรายไดมากขน รวมทงมการท าอาชพเสรมเพมขน จงท าใหมรายไดเฉลยทสงขน

สมาชกในครอบครว

4 คน 4 คน ยงคงมสมาชก 4 คน เชนเดยวกน

จ านวนแรงงานในครวเรอน

ไมระบ 2 คน ในอดตไมไดระบถงจ านวนแรงงานในครวเรอน จงไมสามารถเปรยบเทยบได

ทมา : ขอมลป 2553 มาจากญตตพงศ แกวทอง (2553) และขอมลป 2557 เปนขอมลจากงานวจยน

ตารางท 5-1 (ตอ)

154

5.1.2 อภปรายผลการศกษาการใชประโยชนอาหารของคนในชมชนและการมอยของแหลงอาหาร

การอภปรายผลการใชประโยชนอาหารของคนในชมชนและการมอยของอาหาร แบงเปน 4 ประเดน คอ ประเดนท 1 ประเภทของแหลงอาหาร ประเดนท 2 ปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา ประเดนท 3 ปรมาณอาหารทมอยในชมชนและมลคา และประเดนท 4 การเปรยบเทยบปรมาณอาหารทมอยในชมชนกบปรมาณการใชประโยชนในการบรโภค โดยมรายละเอยดดงน

5.1.2.1 อภปรายผลประเภทของแหลงอาหาร

แหลงอาหารในชมชนโคกพยอมมทงหมด 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย โดยแตละแหลงมการจ าแนกยอยตามลกษณะพนท ดงน

แหลงอาหารธรรมชาต 3 แหลงของชมชนโคกพยอม คอ ปาชายเลน ล าคลอง และชายฝงทะเล มอาหารทชมชนเกบหามาใชประโยชนทงหมด 35 ชนด โดยพนทปาชายเลนมเนอททงหมด 1,250 ไร แตการหาอาหารจะหาเฉพาะบรเวณทพบเจออาหารเทานน ไมไดหาทงหมดของพนทปาชายเลน เชน เหดเสมดและหยวกเปงจะพบเจอในพนทดอนของปาชายเลน สวนปด า ปลาไหล หอยจบแจง หอยเขม และหอยกน พบบรเวณรมคลอง เปนตน

สวนล าคลองมความกวางประมาณ 1 กโลเมตร และความยาวประมาณ 4 กโลเมตร ซงล าคลองเสนนไหลผานปาชายเลนในชมชนลงไปสทะเลอนดามน ส าหรบอาหารประเภทปลา กง และ ปด า จะมการหาไดตลอดทวทงล าคลอง แตกมอาหารบางชนดทพบเจอเฉพาะท คอ สาหรายและหอยนางรม ซงสาหรายจะเกาะอยบรเวณสองฝงของล าคลอง เนองจากสาหรายเจรญเตบโตในทมแสงแดดและอยของทน าตนรมฝงคลอง สวนหอยนางรมจะอาศยอยบรเวณรมฝงคลองทมรากของตนไมในปาชายเลนเพอการยดเกาะและเจรญเตบโต จงท าใหพบหอยนางรมบรเวณรมคลองทมรากของตนไมในปาชายเลน

ส าหรบแหลงอาหารจากชายฝงทะเลมความกวางจากชายฝงทะเลออกไปประมาณ 4 กโลเมตร และยาวประมาณ 7 กโลเมตร ซงพนทการหาอาหารดงกลาวเปนวถของการท าประมงพนบานชายฝงทะเลทไมไดออกไปยงทะเลลก และอาจเนองจากทรพยากรอาหารทมอยในบรเวณดงกลาวกตอบสนองตอความตองการในการบรโภคของคนในชมชนไดแลว จงท าใหวถชวตของคนในชมชนเปนเพยงการท าประมงพนบานทไมตองออกทะเลไกลไปจากชมชน

ส าหรบการพบเจอชนดอาหารจากแหลงธรรมชาต พบวาจ านวนชนดทพบในล าคลองใกลเคยงกบจ านวนชนดทพบเจอตามชายฝงทะเล อาจเนองสตวน าสวนใหญทน ามาเปนอาหาร คอ ปลาและกงทอาศยอยบรเวณล าคลองและบรเวณชายฝง จงท าใหพบเจอสตวน าดงกลาวมากกวาในปาชายเลน สวนสตวน าจ าพวกหอยและปด ามกจะอาศยอยบรเวณปาชายเลน แตสตวน าจ าพวกปลามการเขามาอาศยเพอวางไขเนองจากปาชายเลนเปนแหลงอนบาลสตวน าจงท าใหพบเพยงลกปลาขนาดเลกทอาศยอยในปาชายเลน (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2556)

155

แหลงอาหารผลตเอง แบงเปน 3 แหลง คอ พนทรอบบาน พนทสวน และพนทไร-นา ซงมอาหารทงหมด 54 ชนด โดยพนทรอบบานมการผลตอาหารไวเพอบรโภคเปนหลก ซงพชทนยมปลกรอบบานเปนพชทดแลรกษางายและบรโภคเปนประจ า เชน มะพราว ตะไคร ขา มะเขอ มะนาว เปนตน

สตวทเลยงในแหลงผลตเองมทงสตวน าและสตวบก เลยงไวทงเพอการบรโภคและการจ าหนาย ส าหรบสตวน าทเลยงไวเพอการบรโภค ไดแก ปลากะพงขาวและปลาเกา โดยเปนการเลยงในกระชงเพราะสามารถเลยงงาย โตเรว เปนทนยมในการบรโภคประกอบกบราคาคอนขางสง(สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝงทะเล สงขลา, 2555) สวนสตวเลยงทเลยงไวรอบบาน ไดแก ไกและเปด ซงเลยงไวเพอการบรโภคเทานน ทงบรโภคเนอและบรโภคไข นอกจากนยงมแพะและวว ซงเลยงไวเพอขายเพยงอยางเดยว โดยววโตเตมวยอาย 5 ป มราคาประมาณ 20,000-30,000 บาทตอตว สวนแพะโตเตมวยอาย 1.5 ป มราคาประมาณ 2,500-3,000 บาทตอตว ซงถอเปนราคาทสงมาก จงท าใหคนในชมชนมการเลยงไวเพอจ าหนายเทานน

ส าหรบแหลงอาหารผลตเอง ในบรเวณสวน จากสภาพพนทสวนใหญมการปลกยางพารา ซงการปลกพชอาหารแซมหรอเลยงสตวมจ านวนนอยมาก แตจากการส ารวจทพบสวนยางพารา 5 สวนทมการปลกพชเพอจ าหนาย คอ หนอไมและขา นนกเพราะเปนพชทสามารถปลกรวมในสวนยางพาราไดและไมตองดแลเปนประจ า อกทงวธการเกบเกยวไมยงยากแคขดเอาเฉพาะหนอออนทแตกออกมาจากกอ โดยไมมผลกระทบตอตนยางพารา โดยหนอไมแตกหนอและเกบเกยวไดในชวงฤดแลง สวนขาสามารถเกบเกยวภายไดตลอดทงป

สวนแหลงอาหารผลตเองทเปนพชไร-นา มกปลกพชเพอจ าหนายและปลกในปรมาณมาก เชน มะพราว มะพราวน าหอม ขาว ขาวโพด เปนตน เพราะการปลกพชดงกลาวเปนพชทใหผลผลตตอครงในปรมาณมาก จงท าใหการปลกพชดงกลาวเปนการปลกเพอจ าหนายเปนหลก

แหลงอาหารซอขายม 2 แหลง คอ แหลงซอขายภายในชมชนและแหลงซอขายภายนอกชมชน ซงมอาหารทงหมด 181 ชนด แบงเปน 6 ประเภท ไดแก อาหารปรงส าเรจ อาหารส าเรจรป เครองปรง พชผก ผลไม และเนอสตวและผลผลตจากสตว ซงหากเปรยบเทยบแหลงอาหารซอขายกบแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเองแลว พบวา แหลงอาหารซอขายมชนดอาหารมากกวาแหลงอาหารอนๆ และมอาหารทชมชนสามารถผลตเองเชนเดยวกบแหลงซอขาย คอ อาหารส าเรจรป พชผก ผลไม และเนอสตวและผลผลตจากสตว แสดงดงภาพท 5-1

156

ภาพท 5-1 จ านวนชนดอาหารในแตละแหลง

จากการเปรยบเทยบอาหารแหลงซอขายกบแหลงธรรมชาต พบวา ชนดอาหารทไมตองพงพา

แหลงซอขายมเพยงชนดเดยวคอตวออนของผง เนองจากมการบรโภคเพยงแค 1 กโลกรมตอปเทานน โดยผใชเปนคนในชมชนทนบถอศาสนาพทธ แตคนในชมชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลามจงไมนยมบรโภคตวออนของผง จงท าใหไมมความจ าเปนตองพงพาอาหารชนดนจากแหลงซอขาย สวนชนดทยงมตองพงพาแหลงซอขายมทงหมด 34 ชนด ไดแก น าผง ฝกถวด า สาหราย หยวกเปง เหดเสมด กง กงกลาด า กงกลาลาย กงขาว กงไข กงเหลอง ปลากระบอก ปลากะพงขางปาน ปลากะพงขาว ปลากะพงแดง ปลากะพงแสม ปลากก ปลาเกา ปลาจองมอง ปลาดาหลา ปลาทราย ปลานาเหงน ปลาลามา ปลาไหล ปด า แมงดา หอยกน หอยเขม หอยแครง หอยจบแจง หอยเจดย หอยทายเภา หอยนางรม และหอยราก เนองจากคนในชมชนสวนใหญรอยละ 89 ไมไดท าการประมงพนบานเปนอาชพหลก จงท าใหตองพงพาแหลงซอขายในการบรโภค

ส าหรบแหลงอาหารผลตเอง พบวา ชนดอาหารทไมตองพงพาแหลงซอขายมทงหมด 5 ชนด ไดแก มะพราว ตะไคร กลวยสม ขา และมะละกอ เนองจากมการปลกเปนจ านวนมาก จงท าใหชนดอาหารเหลานไมตองพงพาแหลงซอขาย สวนชนดทตองพงพาแหลงซอขาย มทงหมด 49 ชนด ไดแก ไขไก ไขเปด ไกเนอ เปดเนอ กงกลาด า กงขาว ปลากะพงขาว ปลาเกา กระเจยบแดง กะเพรา กลวยน าวา กลวยไข ขมน ขาว ขาวโพด ขง ขเหลก ชะอม ตนหอม ต าลง แตงกวา ถวฝกยาว ถวพ นอยหนา บวบก ผกกาดขาว ผกโขม ผกช ผกชฝรง ผกบง ผกหวาน พรกขหน พรกชฟา มะกรด มะขาม มะเขอเปราะ มะเขอพวง มะเขอยาว มะนาว มะระขนก มะมวงเบา มะพราวน าหอม มะอก แมงลก ลางสาด สะตอ สบปะรด หนอไม และโหระพา เพราะเปนพชผกทมการผลตเองในชมชน แตมการผลตเพยงแคไมกครวเรอน จงท าใหไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค ซงการพงพาอาหาร

35 ชนด ไมพงพาแหลงซอขาย 1 ชนด

54 ชนด

181 ชนด

แหลงอาหารธรรมชาต

แหลงอาหารผลตเอง

แหลงอาหารซอขาย

- มะพราว - ตะไคร - กลวยสม - ขา - มะละกอ

- ตวออนผง

พงพาแหลงซอขาย 34 ชนด

ไมพงพาแหลงซอขาย 5 ชนด

พงพาแหลงซอขาย 49 ชนด

จ านวนชนดทมอยในชมชน 79 ชนด จ านวนชนดทมอยนอกชมชน 102 ชนด

157

จากแหลงซอขายกอาจเกดสงผลตอความมนคงทางอาหารได ทงทแหลงอาหารผลตเองภายในชมชนยงมศกยภาพทจะผลตอาหารตามความตองการในการบรโภคได

นอกจากนยงมอาหารจากแหลงซอขายทไมไดมการผลตภายในชมชนแตชมชนสามารถผลตได ไดแก กะหล าปล กะหล าดอก กยชาย คะนา ดอกแค ถวงอก บวบหอม บวบเหลยม ผกกวางตง ผกกะเฉด ผกกด ผกชลอม ผกชลาว เผอก ฟกเขยว ฟกทอง มะกรด มะขามเปรยว มะเขอเทศ มะระ มนเทศ ลกเนยง สะเดา สะตอ และสะระแหน เนองจากเปนพชผกสวนครวทมการปลกไดทวไปแตตองมการดแล พรวนดน ใสปย ตามความเหมาะสมของพชแตละชนด สวนอาหารทไมสามารถผลตไดและตองพงพาแหลงซอขาย คอ อาหารส าเรจรปและเครองปรง

จากการรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของกบความมนคงทางอาหาร พบวา งานวจยสวนใหญทพบประเภทของแหลงอาหาร 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย ไดแก งานวจยของสรชย รกษาชาต (2545) ปยนาถ อมด (2547) รชดา มหาวรวฒน (2548) ธนนชย มงจต (2555) และทรงสร วชรานนท และคณะ (2555) ซงศกษาในพนทปาและพนทราบ สวนงานวจยทพบแหลงอาหาร 2 แหลง ม 2 งานวจย โดยงานวจยแรกศกษาแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง คอ งานวจยของ องคณา มหายศนนท (2542) และงานวจยทสองศกษาแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขาย คอ งานวจยของ อถพงศ ปนทองพนธ (2557) นอกจากนยงมงานวจยชนอนๆ ทศกษาเพยงแคแหลงอาหารธรรมชาตเทานน ไดแก งานวจยของไพรนทร เสาะสาย (2536) วเศษ สจนพรหม (2541) มนชยา มรรคอนนตโชต (2549) วรรณธภา จนทรกลม (2549) อนรกษ ปนทอง (2549) เฉลมชนม บญเกยรตสกล (2550) และวนย สมประสงค และคณะ (2550)

สวนงานวจยทศกษาในพนทชายฝงทะเลภาคใตซงใกลเคยงกบงานวจยน คอ งานวจยของทรงสร วชรานนท และคณะ (2555) ไดท าการศกษาเรองวถชวตและความมนคงของอาหารทองถนใต ซงเปนการศกษาในพนทภาคใตเชนเดยวกบงานวจยชนน โดยท าการศกษาใน 7 จงหวด ไดแก ภเกต ตรง พงงา พทลง สงขลา ชมพร และนครศรธรรมราช พบวา แหลงอาหารทมการศกษามทงหมด 4 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง แหลงอาหารซอขาย และแหลงอาหารจากการแจกจาย โดยครวเรอนภาคใตไดอาหารจากการซอขายมากทสด ซงการซอขายสวนใหญจะซอของสดและของแหง 2-3 ครงตอสปดาห และคาใชจายแตละครงต ากวา 500 บาท สวนแหลงอาหารผลตเองสวนใหญมการปลกพชผกสวนครวเพอบรโภคภายในครวเรอน สวนสตวเลยงในแหลงอาหารผลตเองจะเลยงไกเพอใหผลผลตไขไวบรโภค และมการถนอมอาหารโดยการน าไปตากแดดเปนหลก นอกจากนยงมการจดการอาหารในแตละวนใหมความเหมาะสมกบจ านวนสมาชกเพอใหเพยงพอต อความตองการในการบรโภคของครวเรอน และงานวจยทศกษาในพนทเดยวกบงานวจยน คอ งานวจยของญตตพงศ แกวทอง (2554) ไดท าการศกษาเรองการประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรดานการใชประโยชนทางตรงของปาชายเลนโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชนโคกพยอม ต าบลละง พบวา มการศกษาในแหลงอาหารธรรมชาตเพยงแหลงเดยว โดยพบวามการศกษาการใชประโยชนอาหารทงหมด 31 ชนด และพบวาชนดทมปรมาณการใชประโยชนมากทสด คอ ปด า ซงมมลคาเทากบ

158

2,170,713 บาทตอป รองลงมา คอ ปลากระบอก 634,809 บาทตอป ลกปลาเกา 562,452 บาทตอป และมลคารวมทงหมดเทากบ 4,822,290 บาทตอป ผวจยไดท าการเปรยบเทยบลกษณะพนทและประเภทของแหลงอาหาร แสดงในตารางท 5-2

ตารางท 5-2 การเปรยบเทยบลกษณะพนทและประเภทของแหลงอาหารในแตละงานวจย

งานวจย ลกษณะพนท จ านวน

ชนด แหลงทมาของอาหาร(ชนด)

ปา ทะเล ทราบ ธรรมชาต ผลตเอง ซอขาย ไพรนทร เสาะสาย (2536) 392 392 - - วเศษ สจนพรหม (2541) 73 73 - - องคณา มหายศนนท (2542) 62 26 36 - สรชย รกษาชาต (2545) 187 50 34 94 ปยนาถ อมด (2547) 311 175 186 ไมระบ รชดา มหาวรวฒน (2548) 70 42 43 68 มนชยา มรรคอนนตโชต (2549) 296 296 - - วรรณธภา จนทรกลม (2549) 58 58 - - อนรกษ ปนทอง (2549) 52 52 - - เฉลมชนม บญเกยรตสกล (2550) 22 22 - - วนย สมประสงค และคณะ (2550) 38 38 - - ญตตพงศ แกวทอง (2553) 31 31 - -

ธนนชย มงจต (2555) 112 64 48 ไมระบ

ทรงสร วชรานนท และคณะ (2555) 227 ไมระบ ไมระบ ไมระบ อถพงศ ปนทองพนธ (2557) 170 - 51 119 งานวจยน 188 35 54 181

การเปรยบเทยบลกษณะพนทและประเภทของแหลงอาหารในแตละงานวจยพบวา งานวจยสวนใหญเปนงานวจยในพนทชมชนชนบททมลกษณะทพนเปนปา รองลงมาคอทราบ และทะเล ตามล าดบ ซงแหลงทมาของอาหารเกอบทกงานวจยศกษาแหลงอาหารในพนทธรรมชาต เนองจากเปนชมชนชนบทและมวถชวตในการพงพาแหลงอาหารธรรมชาต แตม 1 งานวจยทไมมการศกษาแหลงอาหารธรรมชาต เนองจากเปนการศกษาในพนทชมชนกงเมองจงไมมแหลงอาหารธรรมชาตใหชมชนพงพาจงจ าเปนตองพงพาแหลงอาหารจากชมชนชนบท อาจกลาวไดวาชมชนชนบทเปนแหลงผลตอาหารทส าคญตอชมชนเมองและประเทศชาต และอาจเปนตวก าหนดความมนคงทางอาหารทงในระดบชมชน ระดบภมภาค และระดบประเทศ จงเปนปญหาทนาหนกใจส าหรบงานวจยทมการศกษาทง 3 แหลง รวมถงงานวจยชนน ทพบวามการพงพาชนดและปรมาณจากแหลงซอขาย

159

มากกวาแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง ซงอาจสงผลตอความมนคงทางอาหารของชมชนในอนาคตได

5.1.2.2 อภปรายผลปรมาณการใชประโยชนอาหารและมลคา

ชมชนโคกพยอมมการพงพาอาหารเพอใชประโยชนจากแหลงอาหารทง 3 แหลง โดยใชประโยชน 3 ประเภท คอ การใชประโยชนเพอการบรโภค การใชประโยชนเพอแจกจาย และการใชประโยชนเพอจ าหนาย โดยการใชประโยชนอาหารดงน

1) ปรมาณการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาตและมลคา

ในสวนของแหลงอาหารธรรมชาตสวนใหญเปนการใชประโยชนเพอจ าหนายมากทสด รองลงมาคอการใชประโยชนเพอบรโภค และการใชประโยชนเพอแจกจาย ตามล าดบ โดยผวจยวเคราะหวาผลผลตทเกดจากแหลงอาหารธรรมชาตนนตองอาศยภมปญญาและทกษะในการเกบหา ซงมเพยงกลมคนทท าอาชพประมงพนบานเทานนทมทกษะดงกลาว และเนองจากเปนการประกอบอาชพ จงท าใหมการน าอาหารทหาไดมาใชประโยชนเพอการจ าหนาย ในการสรางรายไดใหแกครวเรอนเปนหลก สวนการใชประโยชนในการบรโภค กจะมการแบงอาหารทเกบหามาไดไวเทาทตองการบรโภคเพยงภายในครวเรอน และแจกจายญาตพนองหรอเพอนบานเทานน

ส าหรบพชและสตวบกทมการใชประโยชนเพอการบรโภคมากทสด คอ หยวกเปงมการใชประโยชนเพอการบรโภคมากทสดเทากบ 863 กโลกรมตอป หรอเฉลยเทากบ 30 กโลกรมตอครวเรอนตอป อาจจะมสาเหตมาจากการทหยวกเปงเปนพชทนยมน ามาท าเปนอาหาร โดยเฉพาะ แกงสม แทนยอดมะพราว รองลงมาคอสาหราย 550 กโลกรมตอป หรอเฉลยเทากบ 46 กโลกรมตอครวเรอนตอป เนองจากสาหรายเปนทนยมในการท าอาหารเชนกน แตสาหรายมมลคาส าหรบการซอขายสงกวาหยวกเปง (ราคาเทากบ 21 บาทตอกโลกรมเมอเทยบกบหยวกเปงซงมราคา 3 บาทตอกโลกรม) สาหรายจงมกถกน าไปจ าหนายมากกวาบรโภค ซงจะเหนไดจากจ านวนครวเรอนทเขาเกบหาเพอมาใชประโยชนของสาหรายมจ านวนสงถง 29 ครวเรอนเมอเทยบกบหยวกเปงซงมเพยง 15 ครวเรอน สวนฝกถวด ามการใชประโยชน 200 กโลกรมตอป หรอเฉลยเทากบ 13 กโลกรมตอครวเรอนตอป อาจเปนเพราะการใชประโยชนฝกถวด าไมไดใชประโยชนเพอบรโภคเปนอาหารหลก แตเปนการใชประโยชนเพอเปนสวนผสมของแปงในการท าขนมพนบานภายในชมชน จงท าใหไมคอยมการใชประโยชนมากเทากบหยวกเปงและสาหราย

สวนพชและสตวบกทมการใชประโยชนเพอการจ าหนายมากทสดเรยงตามล าดบ ไดแก สาหราย หยวกเปง ฝกถวด า น าผง และเหดเสมด และทกชนดมปรมาณการจ าหนายมากกวาการบรโภค โดยสาหรายมการใชประโยชนมากทสดถง 12,813 กโลกรมตอป หรอคดเปนมลคา 279,573 บาทตอป ทงนเนองจากสาหรายเปนทตองการของตลาดและคนในชมชน เพราะเมอน าไปประกอบอาหารโดยการรบประทานสดเปนทนยมรบประทานของคนทวไป จงท าใหมปรมาณความตองการมาก รองลงมาคอ หยวกเปง ซงมปรมาณการใชประโยชนเพอการจ าหนายเทากบ 1,020 กโลกรมตอป หรอคดเปนมลคา 9,549 บาทตอป จะเหนไดวาปรมาณของหยวกเปงแตกตางจากสาหราย

160

คอนขางมาก เพราะปรมาณของสาหรายในธรรมชาตทมมาก สวนหยวกเปงพบเฉพาะพนทดอนในปาชายเลน แตกยงพบวาปรมาณการจ าหนายหยวกเปงยงคงมปรมาณจ าหนายมากกวาการบรโภค เนองจากหยวกเปงเปนทตองการในการบรโภคของคนในชมชน โดยคนทเกบหามแค 29 ครวเรอน สวนครวเรอนอนไมสะดวกเกบหาแตสะดวกทจะซอมากกวา ซงคลายคลงกบฝกถวด าดวย สวนน าผงและเหดเสมด อาจเนองมาจากมราคาคอนขางสงและผลผลตเฉพาะฤดฝนและขนในพนทดอนของปาชายเลนเทานน ส าหรบตวออนของผงนบเปนอาหารทนาสนใจและมมลคาทสงมาก (550 บาทตอกโลกรม) แตคนสวนใหญในชมชนไมนยมน ามาใชประโยชน ทงนอาจเนองมาจากความเชอทางศาสนาอสลามของคนในชมชนทไมนยมบรโภคตวออนผง ดงนนถงแมวาตวออนของผงจะมราคาสง ชมชนกไมสนใจในมลคาของตวออนผง ดงนนคนในชมชนสวนใหญเอาแคน าผง สวนตวออนผงกทงไป ซงหากเปนชมชนชาวพทธกน าตวออนผงไปใชประโยชนดวย ซงถาหากเอาตวออนผงไปขายในตลาดนอกชมชนอาจจะขายได ซงกจะท าใหคนทจบผงสามารถขายไดทงน าผงและตวออนผงถงแมจะไมไดบรโภคกตาม ซงจะเปนอกทางเลอกหนงทชวยเพมรายไดจากการขายแคน าผงเทานน

ส าหรบการใชประโยชนสตวน าเพอการบรโภค มปรมาณทมากอยางเดนชดเพยงแค 3 ล าดบ ไดแก ปลากระบอก ปด า และหอยจบแจง โดยปลากระบอกมปรมาณการใชประโยชนมากทสดเทากบ 2,800 กโลกรมตอป หรอเฉลยเทากบ 165 กโลกรมตอครวเรอนตอป เนองจากปลากระบอกสามารถน ามาประกอบอาหารไดหลากหลาย เชน ปลากระบอกทอด ตมสมปลากระบอก แกงสมปลากระบอก เปนตน อกทงยงเปนชนดทนยมรบประทานในชมชน จงท าใหความตองการในการบรโภคมมากกวาชนดอนๆ รองลงมาคอ ปด า 2,000 กโลกรมตอป หรอเฉลยเทากบ 51 กโลกรมตอครวเรอนตอป อาจเนองจากปด ามปรมาณเกบหาไดมาก จงท าใหมการน ามารบประทานในครวเรอนมากตามไปดวย อกทงยงเปนอาหารทไมตองมวธการปรงทยงยาก เชน น าปไปนงกสามารถทานไดเลย สวนหอยจบแจงมปรมาณการบรโภค 1,500 กโลกรมตอป หรอเฉลยเทากบ 41 กโลกรมตอครวเรอนตอป เนองจากการจบหอยจบแจงในปาชายเลนมปรมาณมาก จงท าใหมครวเรอน เขาไปจบเพอน ามาใชประโยชนในการบรโภค สวนสตวน าชนดอนสวนมากมการใชประโยชนในการบรโภคไมเกน 400 กโลกรมตอป และจ านวนครวเรอนทเขาถงไมเกน 7 ครวเรอน จงท าใหปรมาณการใชประโยชนส าหรบบรโภคมปรมาณนอย

สวนสตวน าทมการใชประโยชนเพอการจ าหนายมากทสด ไดแก ปด าและหอยจบแจง โดย ปด ามการใชประโยชนมากทสดถง 21,868 กโลกรมตอป หรอคดเปนมลคา 2,864,160 บาทตอป ทงนเนองจากปด าเปนทตองการของตลาดและคนในชมชน เพราะสามารถน าไปประกอบอาหารไดหลายชนดและยงปทจบไดขณะทปยงไมตายเปนทตองการของผบรโภคเปนอยางมาก เนองจากปทสดจะมรสชาตอรอยกวาปทตายแลว นอกจากนปด ายงสามารถพบไดในธรรมชาตไดงาย และสามารถจบไดตลอดทงป จงมการใชประโยชนเพอการจ าหนายมากทสด รองลงมาคอ หอยจบแจงมการใชประโยชนเทากบ 19,812 กโลกรมตอป หรอคดเปนมลคา 2,131,200 บาทตอป จะเหนไดวาปรมาณปด าและหอยจบแจงไมไดแตกตางกนมากนก สวนปลากระบอกมการใชประโยชนเทากบ 8,160 กโลกรมตอป หรอคดเปนมลคา 979,200 บาทตอ สตวน าชนดอนๆ นอกจากนมจ านวนการใชประโยชนเพอการจ าหนายไมมากเทากบปด า หอยจบแจง และปลากระบอก ซงสวนใหญอยใน

161

ปรมาณทไมเกน 5,000 กโลกรมตอป ซงถอวาปรมาณไมสงแตราคาของสตวน าทกชนดยงคงมราคาคอนขางสง สวนครวเรอนทจบกลบมไมมากนก อาจเนองมาจากการเปลยนแปลงไปของกลมคนทท าอาชพประมงลดนอยลงจงท าใหการใชประโยชนสตวน าลดลงตามไปดวย

หากพจารณาดานมลคาการใชประโยชนจากพชโดยไมแยกวาบรโภคหรอจ าหนาย 5 อนดบแรก พบวา อาหารประเภทพชและสตวบกทมมลคาการใชประโยชนส งสดเรยงตามล าดบ ไดแก สาหราย หยวกเปง ฝกถวด า น าผง และเหดเสมด เพราะปรมาณอาหารแตละชนดทครวเรอนเกบหามาไดมปรมาณความตองการในการใชประโยชนมากทสดหรอมราคาสงท าใหมมลคาสงตามไปดวย

สวนอาหารประเภทสตวน าทมมลคาการใชประโยชนส งสด 5 อนดบแรก ไดแก ปด า หอยจบแจง ปลากระบอก และกงขาว กงกลาด า เพราะปด าและหอยจบแจงมปรมาณการใชประโยชนมากทสดจงท าใหมลคามากทสดเชนเดยว สวนปลากระบอกมปรมาณการใชประโยชนมากกวากงขาวและกงกลาด าทงทมราคาถกกวากงขาวและกงกลาด ากตาม โดยปลากระบอกมราคา 120 บาทตอกโลกรม สวนกงขาวมราคา 170 บาทตอกโลกรม และกงกลาด ามราคา 280 บาทตอกโลกรม

จะเหนไดวามครวเรอนทเขาไปใชประโยชนอาหารแตละชนดนอยมากหากเปรยบเทยบกบกลมตวอยางทงหมด 114 ครวเรอน โดยมครวเรอนสงสด 39 ครวเรอนเทานน ซงหากเปรยบเทยบจากจ านวนครวเรอนทเขาไปใชประโยชนปด ามการเขาไปใชประโยชน 39 ครวเรอน หอยจบแจง 37 ครวเรอน ปลากระบอก 17 ครวเรอน สวนกงขาว 2 ครวเรอน และกงกลาด า 3 ครวเรอน อาจเนองมาจากการเปลยนแปลงอาชพของคนในชมชนโคกพยอมทมการท าประมงพนบานนอยลง ถงแมมลคาของสตวน าแตละชนดจะมมลคาทสงและสรางรายไดทมาก แตการท าประมงพนบานขนอยกบดนฟาอากาศทไมแนนอนบางวนหาสตวน าไดบางวนหาไมได จงท าใหครวเรอนหนไปพงพาอาชพทมรายไดแตละวนทแนนอน เชน การท าเกษตรกรสวนยางพารา การรบจางทวไป เปนตน

ในสวนของการแจกจายพบวามเพยงพชและสตวบกเทานนทมการแจกจาย อาจเปนเพราะอาหารประเภทพชและสตวบกทหามาไดไมจ าเปนตองน ามาปรงสดทนทเหมอนสตวน า จงท าใหสามารถเกบไวเพอแบงปนไดโดยไมเนาเสย ในขณะทสตวน ามการใชประโยชนเพยงแคบรโภคและจ าหนายเทานน โดยพชและสตวบกทมการแจกจายทงหมด 5 ชนด คอ สาหราย หยวกเปง ฝกถวด า น าผง และเหดเสมด โดยสาหรายมการแจกจายทงหมด 200 กโลกรมตอป รองลงมาคอหยวกเปง 100 กโลกรมตอป ฝกถวด า 100 กโลกรมตอป น าผง 20 กโลกรมตอป และเหดเสมด 20 กโลกรม ตอป จะเหนไดวาปรมารจากแจกจายขนอยกบปรมาณการใชประโยชนทงหมดเรยงตามล าดบ

2) ปรมาณการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเองและมลคา

แหลงอาหารผลตเองสวนใหญมการใชประโยชนเพอการจ าหนายมากทสด คดเปนรอยละ 50 รองลงมาคอการใชประโยชนเพอบรโภค คดเปนรอยละ 31 และการใชประโยชนแจกจาย คดเปนรอยละ 19 ตามล าดบ ซงแหลงอาหารผลตเองสามารถผลตอาหารไดทงหมด 54 ชนด แบงไดเปน 3 ประเภท คอ สตวเลยง ไขสตวเลยง และพชผก ซงมรายละเอยดดงตอไปน

162

การใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเองประเภทสตวทงชมชน (จากตารางท 4-13 คอลมนท 15) คดเปนมลคาทงชมชน 159 ครวเรอนเทากบ 1,719,948 บาทตอป เฉลยตอครวเรอนเทากบ 10,817 บาทตอป หรอเฉลยตอเดอนเทากบ 901 บาทตอเดอน ซงถอเปนมลคาเฉลยทไมมากนก แตกชวยประหยดคาใชจายโดยไมตองซอปลาจากแหลงซอขายมาบรโภคได และหากมผลตเพอจ าหนายกจะชวยสรางรายไดใหแกครวเรอนอกทางหนง ในสวนรายละเอยดของการใชประโยชนผวจยขอน าเสนอเฉพาะมลคาปรมาณการใชประโยชนจากแหลงอาหารผลตเองของกลมตวอยาง 114 ครวเรอน (จากตารางท 4-13 คอลมนท 14) พบวา การใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเองประเภทสตวในชมชนโคกพยอมเพอการบรโภค พบวา ไกเนอและปลากะพงขาวมปรมาณการใชประโยชนสง เนองจากเปนสตวเลยงทใหผลผลตมากทสดจงท าใหมปรมาณการใชประโยชนสงสด โดยครวเรอนทผลตอาหารประเภทสตวไวบรโภคเองกมไมกครวเรอน จากการสอบถามครวเรอนตวอยางทเลยงไกม 13 ครวเรอน และเปด 7 ครวเรอน ทเปนเชนนอาจเปนเพราะไกมการเจรญเตบโตเรวกวาเปดและกนอาหารนอยกวาดวย จงท าใหครวเรอนนยมเลยงไกมากกวาเลยงเปด โดยการเลยงไกและเปดมมลคาทงหมดเทากบ 9,600 บาทตอป หรอเฉลยตอครวเรอนเทากบ 738 บาทตอป หรอเฉลยตอเดอนเทากบ 62 บาทตอเดอน ซงแมจะเปนมลคาเฉลยทไมมากนก แตหากครวเรอนเลยงในปรมาณทมากกวานเพอใหเพยงพอกบความตองการในการบรโภค กอาจไมตองพงพาแหลงซอขายเลย นอกจากนยงพบวาครวเรอนทเลยงสตวน ามเพยง 2 ครวเรอนเทานน โดยเปนการเลยงในกระชง คอ ปลากะพงขาวและปลาเกา มมลคาในการบรโภคเทากบ 18,400 บาทตอป หรอเฉลยตอครวเรอนเทากบ 9,200 บาทตอป หรอเฉลยตอเดอนเทากบ 767 บาทตอเดอน

สวนการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเองประเภทสตวเพอจ าหนาย พบวา กงขาวและกงกลาด ามปรมาณการใชประโยชนสงสด ทงนอาจเนองมาจากครวเรอนทผลตอาหารดงกลาว มการผลตเพอเปนรายไดหลกของครวเรอน ท าใหปรมาณการผลตคอนขางสง แมจะมาจากเพยง 2 ครวเรอนเทานนกตาม และมมลคารวมการผลตเพอจ าหนายเทากบ 1,175,800 บาทตอป หรอเฉลยตอครวเรอนเทากบ 587,900 บาทตอป หรอเทากบ 48,992 บาทตอเดอน ซงถอเปนรายไดทสงมากหากเปรยบเทยบกบรายไดเฉลยของครวเรอนทงหมดในชมชน ซงครวเรอนทสามารถเลยงกงไดจะเปนคนทมฐานะร ารวยมากกวาคนอนๆ ในชมชน อกทงครวเรอนทมการเลยงกงไมไดเปนคนในชมชนดงเดมแตเขามาตงถนฐานส าหรบเลยงกงโดยเฉพาะและมทนมากอนหนานส าหรบท าธรกจเลยงกง จงท าใหมฐานะร ารวยกวาคนในชมชน และจะเหนวามการผลตสตวเพอจ าหนายเพยงแค 2 ชนดนเทานน

ส าหรบการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเองประเภทไขสตวเลยง (จากตารางท 4-13 คอลมนท 15) คดเปนมลคาทงชมชน 159 ครวเรอนเทากบ 272,085 บาทตอป เฉลยตอครวเรอนเทากบ 1,711 บาทตอป หรอเฉลยตอเดอนเทากบ 143 บาทตอเดอน โดยพบวาครวเรอนตวอยางทมการใชประโยชน (จากตารางท 4-13 คอลมนท 14) ไขเปดและไขไกไดมาจากครวเรอนทเลยงเปดและไก หลายครวเรอนไมไดเลยงเปดไกเพอบรโภคเนอ แตเลยงเพอบรโภคไขเทานน จงท าใหครวเรอนทเลยงเพอบรโภคไขมมากกวาครวเรอนทการเลยงเพอบรโภคเนอ โดยมจ านวนเทากบ 31 ครวเรอน โดยอาหารประเภทไขไมมการผลตเพอจ าหนายแตผลตเพอบรโภคและแจกเพอนบานและ

163

ญาตพนองเทานน มมลคาทงหมดเทากบ 195,080 บาทตอป หรอเฉลยตอครวเรอนเทากบ 6,293 บาทตอป หรอเฉลยตอเดอนเทากบ 524 บาทตอเดอน หากคดเปนปรมาณทแตละครวเรอนสามารถใชเพอการบรโภค จะเทากบ 42 ฟองตอเดอน ซงเมอดของจ านวนครวเรอนทเลยงไขเปดไขไก พบวา เพยงพอตอความตองการในการบรโภคของแตละครวเรอนทเลยง เพราะยงเหลอน าไปแจกจายใหแกญาตและเพอนบานไดอกดวย สวนครวเรอนอนทไมไดมการเลยงกยงคงพงพาแหลงซอขายอย

ในสวนการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารผลตเองประเภทพชผกทงชมชน (จากตารางท 4-13 คอลมนท 15) คดเปนมลคาเทากบ 3,173,265 บาทตอป เฉลยตอครวเรอนเทากบ 19,958 บาทตอป หรอเฉลยตอเดอนเทากบ 1,663 บาทตอเดอน โดยครวเรอนตวอยางทมการปลกพชผกทเพอการบรโภคมากทสด 5 ล าดบแรก (จากตารางท 4-13 คอลมนท 14) ไดแก มะพราว ขาว ตะไคร มะพราวน าหอม และกลวยสม โดยมะพราวมการปลกทกครวเร อน เนองจากมะพราวเปนสวนประกอบหลกในการท าอาหารทตองใชกะทเปนสวนประกอบ เชน ตมย า แกงเขยวหวาน แกงกะท เปนตน ส าหรบขาวเปนอาหารหลกของครวเรอนในชมชนโคกพยอมรวมทงครวเรอนทงหมดในประเทศไทย จงท าใหการปลกขาวมความจ าเปนอยางมาก แตมจ านวนครวเรอนทปลกเทากบ 13 ครวเรอน สวนครวเรอนทไมปลกจะพงพาแหลงซอขายหรอจากการแจกจายเทานน สวนตะไครเปนสวนประกอบของอาหารไดหลายชนด เชน ผดเผด ตมสม ตมย า เปนตน ซงเปนอาหารทบรโภคเปนประจ าทกครวเรอน โดยมจ านวนเทากบ 72 ครวเรอนทมการปลกตะไคร แตในชมชนโคกพยอมไมมการพงพาตะไครจากแหลงซอขาย เนองจากครวเรอนทปลกตะไครจะปลกเปนจ านวนมากและยนดใหครวเรอนทไมไดปลกมาเกบหาเพอน าไปบรโภคได เชนเดยวกบการปลกกลวยสมซงมจ านวนครวเรอนทปลกเทากบ 26 ครวเรอน แตในชมชนโคกพยอมไมมการพงพากลวยสมจากแหลงซอขายเชนเดยวกน สวนมะพราวน าหอมมจ านวนครวเรอนทปลกเทากบ 13 ครวเรอน เนองจากมะพราวน าหอมสวนใหญจะใชบรโภคเปนอาหารหวานมากกวาอาหารคาว จงท าใหครวเรอนทปลกมนอยและปลกเพอการจ าหนายเปนหลก

สวนพชชนดอนทมการปลกในปรมาณนอย เนองจากสามารถหาซอไดจากแหลงซอขายทงภายในชมชนและภายนอกชมชน ท าใหคนในชมชนสวนใหญหนไปพงพาพชผกทมอยจากแหลงซอขายมากกวาแหลงผลตเอง ซงสะทอนใหเหนถงการเปลยนแปลงวถชวตในดานอาหารของคนในชมชนโคกพยอมทเรมนยมท างานเพอหารายไดมาซออาหารมากกวาทจะผลตเอาไวบรโภคเอง

สวนมลคาของพชผกทมการปลกไวเพอการบรโภคทง 5 ชนด ทกลาวไปขางตน แสดงในตารางท 5-3 ซงมลคาดงกลาวสามารถถอเปนการลดคาใชจายในการซอพชชนดนนๆ ได ถงแมจะเปนจ านวนไมมากนก แตกท าใหไมตองพงพาแหลงซอขายหรอพงพาเปนสวนนอยได ผลการศกษาดงกลาวสามารถท าใหเหนศกยภาพของแหลงอาหารในชมชน หากครวเรอนอนๆ จะปลกพชเหลานบาง กจะมมลคาทเกดขนในลกษณะของการประหยดคาใชจายในการพงพาอาหารได

164

ตารางท 5-3 มลคาชนดอาหารทมการใชประโยชนในการบรโภค

ชนดอาหารทใชประโยชนในการบรโภคของครวเรอนตวอยางมากทสด 5 อนดบแรก

มลคาตอปจาก 114 ครวเรอน

(บาทตอป)

จ านวนครวเรอนตวอยางทปลก 114 ครวเรอน

มลคาตอครวเรอนทปลก (บาท)

ตอป ตอเดอน

มะพราว 101,744 114 892 74 ขาว 91,680 13 7,052 588 ตะไคร 51,120 72 710 59 มะพราวน าหอม 18,736 13 1,441 120 กลวยสม 22,330 26 859 72

สวนพชผกทมการปลกไวจ าหนาย 5 ล าดบแรก ไดแก ขาว มะพราว มะพราวน าหอม

กลวยน าวา และขาวโพด ส าหรบขาวมจ านวนครวเรอนทปลกเทากบ 13 ครวเรอนเทานน อาจเนองมาจากอาชพทเปลยนแปลงไปของการใชประโยชนทดนจากเมอกอนมการใชประโยชนทดนเพอการท านาขาว แตปจจบนรปแบบการใชประโยชนทดนไดเปลยนเปนสวนยางพาราเปนสวนใหญ จงท าใหครวเรอนทปลกขาวมจ านวนลดลง จากการสงเกตของผวจยยงคงมพนทไร-นา ทเปนพนทวางเปลาไมไดใชประโยชนในปลกขาวไดอก สวนมะพราวนนนอกจากจะเปนทนยมปลกเพอการบรโภคแลว ยงเปนพชทมการจ าหนายมากทสดดวย จากการสงเกตพบวา ครวเรอนในชมชนโคกพยอมมการปลกมะพราวทกครวเรอน เฉลยครวเรอนละประมาณ 5 ตน โดยปลกทงบรเวณรอบๆ บานและในสวน ท าใหผลผลตมะพราวภายในชมชนมจ านวนเหลอเกนความตองการบรโภคภายในครวเรอน และสามารถจ าหนายใหคนภายนอกชมชนได โดยคนทมารบซอจะขนไปเกบมะพราวเองและใหราคาลกละ 4 บาท ส าหรบมะพราวน าหอมมการใชประโยชนเพอการจ าหนาย โดยมราคาลกละ 8 บาท ซงเปนราคาทสงกวามะพราวทวไป แตจ านวนครวเรอนทปลกมะพราวน าหอมมจ านวน 13 ครวเรอน ซงนอยกวาการปลกมะพราว เนองจากมะพราวน าหอมสวนใหญจะใชบรโภคเปนอาหารหวานมากกวาอาหารคาว จงท าใหครวเรอนสวนใหญไมนยมปลกมะพราวน าหอม แตครวเรอนทปลกมะพราวน าหอมสวนใหญกจะนยมปลกบรเวณไร-นา เพอจ าหนายเปนหลก สวนกลวยน าวานยมปลกบรเวณไร-นา และบรเวณรอบๆ บาน สวนขาวโพดมการปลกเพยงแคบรเวณไร-นาเพยงแหลงเดยว ซงเปนการปลกเพอจ าหนายเปนหลก ซงครวเรอนทมการปลกขาวโพดมเพยง 2 ครวเรอนเทานน

สวนมลคาของพชผกทมการปลกไวเพอการจ าหนายทง 5 ชนด ดงทไดกลาวไวขางตน มมลคาดงแสดงในตารางท 5-4 ทงนหากครวเรอนอนๆ จะหนมาผลตพชเหลาน กนบวาเปนการเพมรายไดใหแกครวเรอนอกทางหนงทนาสนใจ และยงเพมความมนคงทางอาหารใหกบชมชนทางหนงดวย

165

ตารางท 5-4 มลคาชนดอาหารทมการใชประโยชนในการจ าหนาย

ชนดอาหารทใชประโยชนในการจ าหนายของ

ครวเรอนตวอยางมากทสด 5 อนดบแรก

มลคาตอปจ า 114 ครวเรอน

(บาทตอป)

จ านวนครวเรอนตวอยางทปลก 114 ครวเรอน

มลคาตอครวเรอนทปลก (บาท)

ตอป ตอเดอน

ขาว 648,120 13 49,855 4,155 มะพราว 201,800 114 1,770 148 มะพราวน าหอม 260,000 13 20,000 1,667 กลวยน าวา 133,100 52 2,560 213 ขาวโพด 36,000 2 18,000 1,500

นอกจากนยงพบวาชนดอาหารจากแหลงอาหารผลตเองทงหมดทชมชนไมตองพงพาแหลงซอขายมทงหมด 5 ชนด คอ มะพราว ตะไคร กลวยสม ขา และมะละกอ ถงแมบางชนดไมไดมการปลกทกครวเรอน แตมการแจกจายจากครวเรอนทปลกในปรมาณทเพยงพอตอความตองการในการบรโภค จงไมตองพงพาแหลงซอขาย

ส าหรบจากการใชประโยชนของอาหารในแหลงผลตเองส าหรบการจ าหน ายมทงหมด 10 ชนด ไดแก มะพราว ขาว มะพราวน าหอม กลวยน าวา ขา กลวยไข ขาวโพด หนอไม มะละกอ และสะตอ เนองจากมการปลกเปนจ านวนมากท าใหปรมาณทไดมจ านวนมาก จงท าใหปรมาณทเหลอจากการบรโภคภายในครวเรอนน าไปจ าหนาย โดยแตละครวเรอนสามารถสรางรายไดในการจ าหนายพชผกดงกลาวตอป ดงตารางท 5-5

ตารางท 5-5 สรปมลคาการใชประโยชนอาหารจากแหลงผลตเองเพอจ าหนาย

ล าดบ ชนดอาหารทใชประโยชนในการจ าหนายของครวเรอนทงหมดในแหลงผลตเอง

จ านวนครวเรอนตวอยางทปลก 114 ครวเรอน

มลคาการใชประโยชนเพอการจ าหนาย เฉลยตอครวเรอนทปลก

บาทตอเดอน บาทตอป 1 มะพราว 114 148 1,770 2 ขาว 13 4,155 49,855 3 มะพราวน าหอม 13 1,667 20,000 4 กลวยน าวา 52 213 2,560 5 ขา 70 59 703 6 กลวยไข 14 232 2,787 7 ขาวโพด 2 1,500 18,000 8 หนอไม 17 103 1,235 9 มะละกอ 26 11 137 10 สะตอ 1 667 8,000

มลคารวมทงหมด - - 105,047

166

จากตารางจะเหนไดวาครวเรอนทมการปลกพชผกมรายไดรวมทงชมชนเทากบ 132,997 บาทตอป ถงแมวาจะมเพยงแค 10 ชนด ซงถาหากครวเรอนอนทตองการผลตอาหารเพอการจ าหนายเปนรายไดเสรมกเปนอกทางเลอกหนงทจะท าใหครวเรอนสามารถมรายไดเพมข น อกทงพชผกดงกลาวไมเพยงแตจ าหนายไดเทานนยงสามารถน ามาบรโภคโดยไมตองพงพาแหลงซอขายไดอกดวย

3) ปรมาณการใชประโยชนอาหารจากแหลงอาหารซอขายและมลคา

อาหารจากแหลงอาหารซอขายมการใชประโยชนเพอบรโภคเพยงอยางเดยว ซงแหลงอาหารซอขาย ม 2 แหลง คอ แหลงอาหารซอขายภายในชมชนและแหลงอาหารซอขายภายนอกชมชน มอาหารทงหมด 181 ชนด แบงออกเปน 6 ประเภท ไดแก อาหารปรงส าเรจ อาหารส าเรจรป เครองปรง พชผก ผลไม และเนอสตว ขอมลทงหมดเปนการค านวณจากครวเรอนทงหมดในชมชน 159 ครวเรอน โดยมรายละเอยดดงน

อาหารปรงส าเรจ สวนใหญไดจากแหลงอาหารภายในชมชนทคนในชมชนประกอบอาหารขนมาแลวน ามาขายในตอนเชาของทกวน และทกครวเรอนในชมชนกจะซออาหารส าเรจรปชนดใดชนดหนงมาบรโภคเปนอาหารเชา สวนหนงอาจเนองจากวถชวตทมการตนมากรดยางพาราตงแตเชาตร หรอตนมาเพอพบปะพดคยกบเพอนบานกอนเรมการท างาน จงท าใหครวเรอนสวนใหญนยมซออาหารเชามาบรโภครวมกบน าชากาแฟ แทนการประกอบอาหารเชาขนเอง โดยมลคาการบรโภคอาหารเชาดงกลาวคดเปนมลคา 1,008,667 บาทตอป โดยยงไมรวมอาหารมอเทยงและมอเยน ดงนนหากครวเรอนทบรโภคอาหารเหลานตองการประหยดคาใชจายกอาจจะหนมาปรงอาหารในตอนเยนและเกบไวบรโภคในตอนเชาของวนรงขนดวย กอาจจะชวยลดคาใชจายและไมตองพงพาแหลงซอขายในสวนนได

อาหารส าเรจรป เปนอาหารทคนในชมชนไมสามารถผลตได แตมขายทงภายในชมชนและภายนอกชมชน มทงหมด 5 ชนด ไดแก กาแฟ โอวลตน นม บะหมกงส าเรจรป และปลากระปอง คดเปนมลคาทงหมดเทากบ 628,443 บาทตอป โดยอาหารทบรโภคมากทสดเรยงตามล าดบ คอ กาแฟ มการบรโภคทกครวเรอน มมลคาเทากบ 114,480 ซองตอป เฉลยรายครวเรอน 60 ซองตอเดอน หรอ 2 ซองตอวน อาจเนองมาจากวถชวตของคนในชมชนทบรโภคกาแฟทงภายในครวเรอนและเวลาทมการพบปะหรอการเยยมเยอนจากคนภายนอกชมชนกจะน ากาแฟมาเปนอาหารวาง สงเกตไดจากการทผวจยเขาไปสมภาษณแตละครวเรอนจะไดรบการตอนรบดงกลาวเชนกน จงท าใหปรมาณกาแฟและมลคาสงกวาอาหารส าเรจรปชนดอนๆ สวนอาหารชนดอน ไดแก โอวลตน สวนใหญจะมการบรโภคเปนอาหารเชาของเดกๆ ในแตละครวเรอน และมการบรโภคทกครวเรอนเชนกน มปรมาณเทากบ 15,398 ซองตอป สวนนมมปรมาณเทากบ 11,276 กลองตอป เนองจากราคาของนมแพงกวาโอวลตน สวนบะหมกงส าเรจรปมปรมาณเทากบ 7,336 ซองตอป และปลากระปองมปรมาณเทากบ 6,310 กระปองตอป

167

เครองปรง เปนอาหารทคนในชมชนไมสามารถผลตไดทกครวเรอน จงจ าเปนตองอาศยจากแหลงซอขายเพยงอยางเดยว มทงหมด 15 ชนด ไดแก เกลอ กะป น าตาลทราย น ามนพช น าปลา น าป น าสมสายช ผงชรส น ามนหอย พรกไทยปน เตาเจยว กระเทยม หวหอม ซอสมะเขอเทศ และซอสพรก โดยการใชประโยชนอาหารประเภทเครองปรงของคนในชมชนโคกพยอมมมลคาเทากบ 978,016 บาทตอป หรอเฉลยรายครวเรอนเทากบ 513บาทตอเดอน อนทจรงในบรรดาอาหารประเภทเครองปรงทงหมดนม 1 ชนด ทคนในชมชนกสามารถผลตไดและเปนเครองปรงทมราคาแพงทสดแตชมชนไมไดผลต คอ กะป มราคากโลกรมละ 100 บาท ซงในชมชนมการใชประโยชนจากกะปคดเปนมลคาเทากบ 281,737 บาทตอป ซงถอเปนมลคาทสงทสดเมอเปรยบเทยบกบเครองปรงชนดอนๆ แตไมมครวเรอนใดท ากะปเพอบรโภคเอง ทงทกะปท าจาก “กงเคย” ทสามารถหาไดบรเวณชายฝงทะเลเนองจากกระบวนการในการท ากงเคยใหเปนกะปมหลายขนตอนตงแตการน ากงเคยมาลางใหสะอาด หลงจากนนน าไปคลกกบเกลอแลวน าไปแตกแดดประมาณ 3 วน หลงจากนนกน ามาต าใหละเอยดเพอใหไดเปน “กะป” ซงตองใชทงแรงงานและระยะเวลาในการท านานกไมเปนทนยมท ากะปขนในชมชน

อาหารทมมลคารองลงมา คอ น ามนพชมมลคาเทากบ 138,776 บาทตอป เนองจากคนในชมชนไมสามารถผลตน ามนพชใชเองได อกทงการประกอบอาหารจ าพวกของทอดกตองใชน ามนพชเปนสวนประกอบ จงท าใหทกครวเรอนตองพงพาน ามนพชจากแหลงซอขาย และยงมเครองปรงอกชนดทนาสนใจและจะมเพยงแคครวเรอนแถบชายฝงทะเลจงหวดสตลเทานนทมการบรโภคและไมมจ าหนายในประเทศไทย คอ น าป เปนเครองปรงทมรสชาตคลายกบน าปลาแตเปนทนยมของชมชน โดยจะสงซอจากเรอสนคาหรอญาตพนองทอยในประเทศมาเลเซยมาบรโภค ซงมมลคาเทากบ 64,507 บาทตอป สวนเครองปรงชนดอนๆ กพบไดทวไปเชนเดยวกนทกครวเรอนของไทย

พชผก เปนอาหารทคนในชมชนมการพงพาทกครวเรอน ถงแมจะมแหลงอาหารผลตเองสามารถผลตพชผกไดตามความตองการ แตยงไมเพยงพอตอปรมาณความตองการในการบรโภคของคนในชมชน เนองจากพชผกทผลตจะผลตในปรมาณทนอยและมชนดทซอขายมากถง 67 ชนด คดเปนมลคาเทากบ 3,223,970 บาทตอป พชทมการบรโภคมากทสด คอ ขาว เนองจากเปนอาหารหลกของคนในชมชน โดยมมลคาเทากบ 310,747 บาทตอป หรอเฉลยรายครวเรอนเทากบ 163 บาทตอเดอน ทงทชมชนมพนทพอทจะปลกขาวโดยไมตองพงพาแหลงซอขายและเปนการลดคาใชจายได สวนพชชนดอน ไดแก มะเขอเปราะ มะเขอยาว มะเขอพวง แตงกวา และผกหวาน จะมการบรโภคทใกลเคยงกน อยในชวง 4,000-8000 กโลกรมตอป จากการใชประโยชนพชผกจากแหลงซอขายจะเหนไดวาพชสวนใหญเปนพชผกทมขายตามตลาดทวไปหรอทเรยกวา “ผกตลาด” ซงไมใชผกทมตามธรรมชาตเฉพาะทองถน อาจมความไมปลอดภยของอาหารทอาจมการปนเปอนสารเคม

ผลไมทมพงพากบแหลงตลาดในการบรโภคมากกวาผลตเองเชนเดยวกบพชผก คดเปนมลคาเทากบ 833,598 บาทตอป และสวนใหญไมใชผลไมทองถน ดงนนคนในชมชนควรหนมาปลกพชผกและผลไมภายในชมชนเพอลดการพงพาแหลงซอขาย

168

นอกจากนยงพบวาอาหารประเภทสตวและผลผลตจากสตว มมลคามากทสดเมอเปรยบเทยบกบอาหารประเภทอนๆ คดเปนมลคาเทากบ 6,223,076 บาทตอป หรอเฉลยรายครวเรอนเทากบ 3,262 บาทตอเดอน ซงถอเปนมลคาทมากทสดของประเภทอาหารจากแหลงซอขาย โดยสตวทการใชประโยชนมากทสด 5 ล าดบแรก คอ ไกเนอ ปลากระบอก ปลาทราย ปลาลามา และเนอ ตามล าดบ โดยเนอไกมปรมาณการบรโภคมากทสด อาจเนองจากคนในชมชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ไกเนอเปนอาหารทรบประทานไดตามความเชอของศาสนา และยงเปนสตวทสามารถหาซอไดงายและราคาไมแพงมาก (60 บาทตอกโลกรม) สามารถน ามาท าอาหารไดหลายรายการเปนทนยมของคนในชมชนและคนทวไป รองลงมาคอปลากระบอก ปลาทราย และปลาลามา ซงมปรมาณความตองการในการบรโภคทใกลเคยงกน เนองจากปลาดงกลาวเปนทตองการในการบรโภคของคนในชมชน อกทงยงเปนปลาทสดใหมและรทมาของปลาเหลานโดยไมเสยงตอการปนเปอนสารเคมเหมอนอยางอาหารชนดอน และเนอววทมการบรโภคเนองจากคนในชมชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลามอกและเปนอาหารทคนในชมชนนยมและมความชอบ จงเปนทนยมมากของคนในชมชน แตปรมาณการบรโภคไมมากเทาไกเนอ อาจเนองจากเนอววมมลคาแพงกวาไกถง 2 เทา (150 บาทตอกโลกรม) สวนสตวอนทบรโภคกจะเปนสตวน าชนดเดยวกบแหลงอาหารธรรมชาตเปนสวนใหญ และผลผลตจากสตวทน ามาบรโภคคอ ไขไกและไขเปด เนองจากเปนอาหารทนยมบรโภคทสามารถบรโภคไดตลอดปและเกบไวไดนาน หาซองายและราคาไมแพงมาก

เมอเปรยบเทยบการใชประโยชนอาหารจากงานวจยนกบงานวจยอนๆ พบวาแหลงอาหารธรรมชาตในชมชนโคกพยอมมทงหมด 35 ชนด มลกษณะพนทเปนชายฝงทะเล จงท าใหอาหารทพบสวนใหญจดอยในประเภทสตวน า และถอวายงมชนดความหลากหลายทนอยหากเปรยบเทยบกบงานวจยของ ไพรนทร เสาะสาย (2536) วเศษ สจนพรหม (2541) ปยนาถ อมด (2547) จ านวนชนดของอาหารแตละงานวจยดงทไดเสนอไว (หนา 160) ซงงานวจยดงกลาวมลกษณะพนทเปนปา

การใชประโยชนจากแหลงอาหารผลตเองของชมชนโคกพยอมมทงหมด 54 ชนด ซงมจ านวนชนดมากกวางานวจยสวนใหญ เชน งานวจยขององคณา มหายศนนท (2542) สรชย รกษาชาต (2545) รชดา มหาวรวฒน (2548) จ านวนชนดของอาหารแตละงานวจยดงทไดเสนอไว (หนา 160) งานวจยดงกลาวมความหลากหลายของชนดอาหารจากแหลงผลตเองนอยกวางานวจยนอาจเนองจากงานวจยดงกลาวเปนการศกษาในพนทซงมการผลตพชเชงเดยวเปนหลกแตผลตในปรมาณทมาก จงใหงานวจยดงกลาวมความหลากหลายของชนดอาหารนอย แตมงานวจยทมความหลากหลายของชนดอาหารในแหลงอาหารผลตเองทมากกวางานวจยชนน คอ งานวจยของปยนาถ อมด (2547) ซงมการผลตชนดอาหารทหลากหลายมากกวางานวจยอนๆ โดยอาหารประเภทพชผกจะผลตทงพชทมตามทองตลาดและพชในทองถน เชน ผกกาด ผกบง ผกขหด ผกฮาก ผกคางตอง ผกเผด เปนตน สวนอาหารประเภทผลไมจะผลตผลไมทมตามทองตลาดและผลไมในทองถน เชน กระทอน มะขาม ลนจ ล าไย ลกหมอน กลวยคาว ออยแกง มะก เปนตน สวนอาหารประเภทสตว มทง สตวปก ไดแก ไกและเปด สตวน าจด เชน ปลาดก ปลานล ปลาไน เปนตน แมงและแมลง เชน รงตอ ไขมดแดง แตน ดวงกลวย ดวงมะพราว แมงจกง แมงจจ แมงมน เปนตน ซงจะเหนไดวาอาหารทชมชนผลตเองมความหลากหลายเปนอยางมาก ซงอาจเปนพนทศกษายงเปนชมชนชนบททยงคงพงพาแหลงอาหาร

169

ธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเองในการบรโภค จงท าใหคนในชมชนตองสรางแหลงอาหารเพอใหเพยงพอตอความตองการในการบรโภคและมชนดอาหารทหลากหลาย

การใชประโยชนจากแหลงอาหารซอขายของชมชนโคกพยอมมทงหมด 181 ชนด ซงถอไดวามจ านวนชนดมากกวาหากเปรยบเทยบกบงานวจยอนทไดมการศกษาในแหลงอาหารซอขาย ไดแก งานวจยของสรชย รกษาชาต (2545) งานวจยของมนชยา มรรคอนนตโชต (2549) และงานวจยของอถพงศ ปนทองพนธ (2557) จ านวนชนดของอาหารแตละงานวจยดงทไดเสนอไว (หนา 160) ส าหรบประเดนนผวจยมองวาทชมชนโคกพยอมพงพาอาหารจากแหลงซอขายมากทสด ม 2 สาเหต คอ

1. อาชพทเกยวของกบการหาหรอผลตอาหารลดลง เชน อาชพประมงพนบานมจ านวนลดลงเนองจากเปนอาชพทมรายไดไมแนนอน บางวนกหาสตวน าไดบางวนกหาไมได จงท าใหผทสามารถขบเรอไดหนไปประกอบอาชพขบเรอรบจางตามเกาะตางๆ ทเปนสถานททองเทยว เนองจากมรายไดทแนนอนกวา สวนอาชพการท านาทมจ านวนลดลงอาจเนองจากในการท านาตองใชแรงงานมากตงแตชวงการไถนา ชวงปกด าตนกลา และชวงเกบเกยว อกทงตองเสยงกบสภาพดนฟาอากาศทไมแนนอน เชน น าทวม ภยแลง ทจะสงผลตอนาขาวในแตละป ท าใหคนท านาหนมาท าอาชพกรดยางพาราทมรายไดแนนอน เปนตน

2. วถชวตในปจจบนทเปลยนแปลงไปจากอดตทเคยพงพาแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง แตปจจบนหนมาพงพาแหลงอาหารซอขาย เนองจากความสะดวกสบายในการเขาถงแหลงอาหารซอขายโดยไมตองใชองคความร ภมปญญา และวธการใดๆ มอาหารใหเลอกหลากหลายตามความตองการในการบรโภค อกทงประหยดเวลาในการหาอาหารอกดวย จงท าใหแหลงอาหารซอขายเปนแหลงอาหารทชมชนมการพงพามากทสด แตอยางไรกตามการพงพาแหลงอาหารซอขาย ไมควรพงพาในปรมาณทมากเกนไป โดยเฉพาะอยางยงในขณะทศกยภาพของชมชนยงมพนทเพยงพอทจะผลตอาหารหรอสามารถหาอาหารไดเองจากแหลงอาหารธรรมชาตไดตลอดทงป

มลคาการใชประโยชนจากอาหารซอขายเทากบ 12,895,770 บาทตอป หรอเฉลยแตละครวเรอนในชมชนตองมคาใชจายในการซออาหารประมาณ 6,759 บาทตอเดอน ซงถอเปนรายจายทสงพอสมควรหากเปรยบเทยบกบรายไดเฉลยของครวเรอนทมรายไดเทากบ 9,281 บาทตอเดอน หรอคดเปนรอยละ 73 ของรายได โดยยงไมรวมคาใชจายดานอนๆ จงท าใหคนในชมชนบางครวเรอนมคาใชจายทตดลบกอใหเกดหนสนแกครวเรอน “บางเดอนกรายจายไมพอกตองไปยมเงนเพอนบาน” สะมะ หลหาด (สมภาษณ 28 กนยายน 2556) ดงนน หากคนในชมชนสามารถเขาถงแหลงอาหารไดเองโดยไมตองพงพาแหลงซอขายกอาจจะลดรายจายในการซออาหารไดอกทางหนง โดยมงานวจยทสนบสนนการลดรายจายในแหลงซอขาย คองานวจยของปยนาถ อมด (2547) คนในชมชนมการพงพาแหลงอาหารซอขายเฉพาะบางชนดทไมสามารถผลตเองได เชน อาหารประเภทเครองปรงหรอเนอสตวบางชนด จงท าใหคาใชจายในการซออาหารของคนในชมชนเฉลยของครวเรอนเทากบ 1,542 บาทตอเดอนเทานน ซงแตกตางจากชมชนโคกพยอมทมแหลงอาหารธรรมชาตและผลตเอง แตยงพงพาแหลงซอขายเปนจ านวนมากท าใหคาใชจายในการซออาหารอย ในระดบทสงมากเ มอ

170

เปรยบเทยบกบรายไดของครวเรอน ดงนนหากหาวธใหชมชนหนมาพงพาแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเองใหมากขน กจะสามารถลดคาใชจายในการซออาหารของคนในชมชนได

5.1.2.3 อภปรายผลปรมาณการมอยของอาหารและมลคา

ปรมาณอาหารทมอยภายในชมชนโคกพยอม พบวา การมอยของแหลงอาหารในชมชนทสามารถค านวณเปนปรมาณไดมเพยง 2 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง ส าหรบแหลงอาหารซอขายไมสามารถเกบขอมลได เพราะขณะทสอบถามตองใชเวลาขณะทพอคาแมคาก าลงจ าหนายสนคา ท าใหไมไดรบความรวมมอในการใหขอมล

1) ปรมาณอาหารมอยจากแหลงอาหารธรรมชาตและมลคา

ปรมาณอาหารทมอยในชมชนมดวยกนหลายชนดในแหลงอาหารธรรมชาต แตในงานวจยนศกษาชนดทชมชนน ามาใชประโยชน ซงมทงหมด 35 ชนด แบงเปน 2 ประเภท คอ 1) พชและสตว ทงหมด 6 ชนด มปรมาณอาหารทมอยเทากบ 39,444 กโลกรมตอป คดเปนมลคา 607,577 บาทตอป 2) สตวน า ทงหมด 29 ชนด มปรมาณอาหารทมอยเทากบ 84,318 กโลกรมตอป คดเปนมลคา 9,982,140 บาทตอป มลคารวมทงหมดเทากบ 10,421,066 บาทตอป

โดยวธการค านวณปรมาณศกยภาพของแหลงอาหารธรรมชาตนอาจจะนอยกวาความเปนจรงในแหลงอาหารธรรมชาต เนองจากผวจยส ารวจไดแคปรมาณสตวน าทจบขนมาไดเทานน ซงในความเปนจรงแลวสตวน าทอยในทะเลตองมมากกวาปรมาณทจบขนมาได

นอกจากนยงพบวาเคยมงานวจยทมการศกษาชนดอาหารในพนทชมชนโคกพยอมในอดต คอ งานวจยของญตตพงศ แกวทอง (2553) พบวา การใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาตมทงหมด 31 ชนด ซงนอยกวางานวจยนทศกษาป 2557 ทงนการใชประโยชนทเพมขนจากงานวจยในอดต ไมไดเกดจากสตวน าลดลงหรอหายไป ซงชนดของอาหารทมการใชประโยชนทพบทง 2 งาน มทงหมด 24 ชนด คอ สาหราย หยวกเปง ฝกถวด า น าผง เหดเสมด ตวออนผง ปด า ปลากระบอก หอยจบแจง หอยเขม กงกลาด า กงขาว หอยเจดย ปลากะพงแดง หอยกน กง ปลาลามา ปลาไหล ปลากะพงขาว กงกลาลาย ปลากก หอยนางรม ปลากะพงขางปาน และปลากะพงแสม ในขณะทชนดทมจากการวจยในอดตแตไมมในงานวจยนมทงหมด 8 ชนด คอ ลกปลาเกา ปแสม ปมา หมกหอม หมกกระดอง ปลาเสยด ลกปลากะพง และปลาเปด สวนสตวน าทพบเจอในงานวจยนแตไมพบเจอในอดตมทงหมด 11 ชนด คอ ปลาดาหลา ปลาเกา ปลาหนาเหงน ปลาจองมอง ปลาทราย กงไข กงเหลอง หอยราก หอยแครง หอยทายเภา และแมงดา

ส าหรบงานวจยทพบเจอในอดตแตไมพบเจอในงานวจยน ซงผวจยขอแบงกลมสตวน าออกเปน 3 กลม คอ กลมลกปลา ไดแก ลกปลาเกา ลกปลากะพง และลกปลาเปด (ปลาขนาดเลกทกชนดทน ามาบดใหละเอยดเพอเปนอาหารของปลาในกระชง ) ผวจยไมไดน ามาค านวณเปนอาหาร เนองจากลกปลายงมขนาดไมโตเตมทและยงไมสามารถน ามาประกอบเปนอาหารได กลมปขนาดเลก มเพยงชนดเดยว คอ ปแสม ในอดตทมการพบเจอเนองจากมคนในชมชน 1 ครวเรอนทมการหาปแสมเพอน ามาท าปดองสงขายตามรานสมต า กลมสตวในทะเลน าลก ไดแก ปมา หมกหอม หมกกระดอง

171

และปลาเสยด ในอดตบางครวเรอนไดท าอาชพรบจางออกหาปลากบเรอประมงขนาดใหญทออกไปหาปลาในทะเลลก จงสามารถจบสตวบางสวนจากทะเลน าลกมาเปนอาหารใหกบคนในชมชนได แตในปจจบนไมมครวเรอนใดทออกไปรบจางกบเรอประมงขนาดใหญเหมอนในอดต จงท าใหไมพบเจออาหารกลมสตวในทะเลน าลกในงานวจยน

สวนสตวน าทพบในงานวจยนและไมพบในงานวจยในอดต พบวางานวจยในอดตศกษาเฉพาะสตวน าทมอยในปาชายเลนเปนสวนใหญ แตงานวจยนศกษาทงอาหารในปาชายเลน ล าคลอง และชายฝงทะเล จงท าใหมชนดของสตวน ามากขนกวาในอดต โดยผวจยขอแบงเปน 2 กลม คอ

กลมสตวน าในล าคลอง ไดแก ปลาดาหลาและปลาเกา ในอดตไมคอยมการหาสตวน าในล าคลองจงท าใหไมพบเจอสตวน าดงกลาว แตในปจจบนมการพบเจอสตวดงกลาวโดยใชวธการตกปลาหรอวางอวน แตจะพบเจอในปรมาณทนอยเนองจากครวเรอนทจบสตวน าแตละชนดมนอย โดยปลาดาหลาม 2 ครวเรอน และปลาเกาม 3 ครวเรอน

กลมสตวน าในชายฝงทะเล ไดแก ปลาหนาเหงน ปลาจองมอง ปลาทราย กงไข กงเหลอง หอยราก หอยแครง หอยทายเภา และแมงดา เนองจากงานวจยในอดตไมไดศกษาอาหารจากมการเขาถงแหลงอาหารชายฝงทะเล จงท าใหไมพบสตวชนดดงกลาว

2) ปรมาณอาหารทมอยจากแหลงอาหารผลตเองและมลคา

แหลงอาหารผลตเองมอาหารทงหมด 54 ชนด แบงเปน 3 ประเภท คอ 1) ไขไกและไขเปด มปรมาณอาหารทมอยเทากบ 89,375 ฟองตอป คดเปนมลคา 302,769 บาทตอป 2) เนอสตว ทงหมด 6 ชนด มปรมาณอาหารทมอยเทากบ 8,700 กโลกรมตอป คดเปนมลคา 1,742,919 บาทตอป 3) พชผก ทงหมด 46 ชนด มปรมาณอาหารทมอยเทากบ 292,535 กโลกรมตอป คดเปนมลคา 3,332,321 บาทตอป

โดยพชในแหลงอาหารผลตเองทมปรมาณมากทสด คอ มะพราว มปรมาณเทากบ 140,589ลกตอป คดเปนมลคา 562,358 บาทตอป เนองจากมะพราวเจรญเตบโตและผลผลตไดดบรเวณชายฝงทะเลทมลกษณะดนเปนดนทราย ซงตรงกบลกษณะดนของชมชนโคกพยอม ท าใหตนมะพราวสามารถเจรญเตบโตและใหผลผลตไดดและเปนทตองการในการใชประโยชนของคนในชมชนโคกพยอม จงท าใหทกครวเรอนมการปลกมะพราวทงบรเวณพนทรอบบาน บรเวณพนทสวน และบรเวณพนทไร-นา

ในขณะทขาวมปรมาณการมอยรองลงมาจากมะพราว โดยมการปลกในพนทไร-นาเทานน มปรมาณเทากบ 53,697 กโลกรมตอป คดเปนมลคาเทากบ 1,073,947 บาทตอป ซงเปนมลคาทมากกวามะพราว เนองจากราคาของขาวแพงกวาราคาของมะพราว โดยขาวมราคากโลกรมละ 20 บาท ถงแมจะม 13 ครวเรอนเทานน

172

นอกจากนยงพชชนดอนทมการปลกบรเวณพนทสวนและพนทไร-นา เพอการจ าหนายเปนหลก โดยพชทปลกในพนทสวน ไดแก ขาและหนอไม ทปลกแซมตามรองยางพารา เนองจากขาและหนอไมสามารถเจรญเตบโตไดในทรม และพชทปลกในพนทไร-นา ไดแก มะพราวน าหอม กลวยน าวา ขาวโพด และมะละกอ เนองเปนพชทปลกไดตามไร -นา ทมแดดจาและไมตองดแลเปนประจ ากสามารถใหผลผลตได

เปนทนาสงเกตวาพนทของแหลงอาหารผลตเองทสามารถผลตขาวและพชอนๆ ไดอก ตามความตองการในการบรโภคหรอการจ าหนายของแตละครวเรอน เพอใหชมชนมแหลงอาหารเปนของตนเองโดยไมตองพงพาแหลงซอขาย อกทงยงเปนชมชนทสามารถผลตอาหารใหชมชนอนๆ ไดอกดวย

สตวเลยงในแหลงอาหารผลตเอง 6 ชนด ไดแก ไก เปด กงขาว กงกลด า ปลากะพงขาว และปลาเกา ซงสตวทง 6 ชนด หากมองถงศกยภาพของคนในชมชนทนาจะสามารถเลยงสตวไวบรโภคได คอ ไกและเปด เนองจากทกครวเรอนยงคงมพนทบรเวณรอบบาน พนทสวน และปลาในกระชง ส าหรบบานทอยใกลล าคลอง เนองจากไกและเปดนอกจากจะใหเนอแลวยงใหไขเปนอาหารในการบรโภคอกดวย สวนสตวประเภทกงตองอาศยตนทนในการเลยงและตองเลยงในปรมาณมาก จงไมเหมาะทจะเลยงไวส าหรบบรโภค เนองจากชมชนโคกพยอมเปนชมชนชายฝงทะเลและสามารถพงพากงจากแหลงอาหารธรรมชาตไดโดยไมตองผลตเอง สวนการเลยงปลาในกระชง หากตองการเลยงกตองมพนทบานทอยใกลล าคลอง เนองจากการเลยงปลากระชงจะตองดแลและใหอาหารทกวน ซงในอดตมการเลยงปลากระชงไวส าหรบจ าหนาย แตปจจบนมการเลยงเพยง 2 ครวเรอนทยงหลงเหลออย โดยเปนการเลยงเพอบรโภคภายในครวเรอนเทานนอก อกทงเปนครวเรอนทมอาชพประมงพนบาน และในการหาสตวน าบางครงอาจไดปลาขนาดเลกหรอเศษปลาทไมสามารถบรโภคไดกจะน ามาท าเปน “ปลาเปด” เพอเปนอาหารของปลาทเลยงในกระชง เพอไมใหเศษปลาดงกลาวตองทงไปโดยเปลาประโยชน หากครวเรอนไดไมไดท าการประมงและตองการเลยงปลาในกระชงกจ าเปนตองซออาหารในการเลยงปลาจากครวเรอนทท าประมง จงท าใหเกดตนทนสงในการเลยงปลาในกระชง ดงนนการเลยงสตวทเหมาะแกทกครวเรอน คอ ไกและเปด

5.1.2.4 อภปรายผลการเปรยบเทยบปรมาณอาหารทมอยกบปรมาณอาหารทมการใชประโยชนในการบรโภค

จากการเปรยบเทยบแหลงอาหารธรรมชาตระหวางปรมาณการมอยกบปรมาณการใชประโยชนในการบรโภค พบวา มทงหมด 35 ชนด พบวา จ านวนอาหารทมอยและเพยงพอตอความตองการในการบรโภคจ านวน 25 ชนด ไดแก ตวออนของผง น าผง ฝกถวด า สาหราย หยวกเปง เหดเสมด กง กงกลาด า กงกลาลาย กงขาว กงไข ปลากะพงขาว ปลากะพงแดง ปลากะพงแสม ปลาเกา ปลานาเหงน ปลาไหล ปด า แมงดา หอยกน หอยแครง หอยจบแจง หอยทายเภา หอยนางรม และหอยรากและจ านวนอาหารทมอยแตไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภคจ านวน 10 ชนด ไดแก กงเหลอง ปลากระบอก ปลากะพงขางปาน ปลากก ปลาจองมอง ปลาดาหลา ปลาทราย ปลาลามาหอยเขม และหอยเจดย ซงจ านวนอาหารทมอยแตไมเพยงพอผวจยไดแบงออกเปน 2 กลม คอ

173

กลมท 1 จ านวนคนจบมากม 2 ชนด คอ ปลากระบอก หอยเจดย โดยปลากระบอกมจ านวนคนจบ 17 คน และหอยเจดยมจ านวนคนจบ 13 คน ปรมาณทจบปลากระบอกไดยงมปรมาณเทากบ 8,160 กโลกรมตอป และหอยเจดยมปรมาณเทากบ 1,560 กโลกรมตอป หากคดเปนสดสวนการบรโภค พบวา ปลากระบอกและหอยเจดยมสดสวนการบรโภคมากทสดในจ านวนสตวน าทงหมด โดยปลากระบอกมสดสวนการบรโภครอยละ 34 สวนหอยเจดยรอยละ 48 ซงแตกตางจากอาหารชนดอนทมการจบเพอจ าหนายมากกวาบรโภคโดยมสดสวนการบรโภคเพยงรอยละ 10 ของปรมาณทจบไดทงหมดเทานน จงท าใหปรมาณทมอยไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค

กลมท 2 จ านวนคนจบนอย มจ านวนทงหมด 8 ชนด ไดแก ปลาดาหลา ปลากะพงขางปานปลาจองมอง ปลาทราย ปลาลามา ปลากก กงเหลอง และหอยเขม ซงแตละชนดมจ านวนคนจบไมเกน 4 คน และปรมาณทจบไดยงมปรมาณไมเกน 1,100 กโลกรมตอป มจ านวนทงหมด 6 ชนด คอ ปลากะพงขางปาน ปลาจองมอง ปลาทราย ปลาลามา ปลากก และกงเหลอง สวนชนดทมปรมาณทจบไดเกน 1,100 คอ ปลาดาหลา หอยเขม โดยปลาดาหลามปรมาณทจบไดเทากบ 3,360 กโลกรมตอป และมราคากโลกรมละ 60 บาท สวนหอยเขมมปรมาณทจบไดเทากบ 2,592 กโลกรมตอป และมราคากโลกรมละ 40 บาท ซงเปนราคาทถกหากเปรยบเทยบกบสตวน าชนดอนๆ และเปนทนยมรบประทานของคนในชมชน จงท าปรมาณทมอยไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค

ในขณะทแหลงอาหารผลตเองมจ านวนอาหารทงหมด 54 ชนด แตมจ านวนชนดทเพยงพอตอความตองการในบรโภคเพยง 16 ชนดเทานน ไดแก มะพราว มะพราวน าหอม ขาว ขาวโพด กลวยน าวา กลวยไข กลวยสม ตะไคร ขา หนอไม มะละกอ ไขเปด กงขาว กงกลาด า ปลาเกา และปลากะพงขาว ซงจ านวนอาหารทเพยงพอตอความตองการในการบรโภคทไมตองพงพาแหลงซอขายเลย มทงหมด 6 ชนด ไดแก มะพราว ตะไคร ขา กลวยสม และมะละกอ เนองจากพชสวนใหญไมไดผลตเพยงแคพนทรอบบานเพยงอยางเดยว แตยงผลตในพนทสวน และพนทไรนาอกดวย จงท าใหปรมาณทมอยเพยงพอตอความตองการในการบรโภคส าหรบคนในชมชนโดยไมตองพงแหลงซอขายทงภายในชมชนและภายนอกชมชน ส าหรบอาหารอก 38 ชนด ทไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค ไดแก กระเจยบแดง กะเพรา ขมน ขง ขเหลก ชะอม ตนหอม ต าลง แตงกวา ถวฝกยาว ถวพ นอยหนา บวบก ผกกาดขาว ผกโขม ผกช ผกชฝรง ผกบง ผกหวาน พรกขหน พรกชฟา มะกรด มะขาม มะเขอเปราะ มะเขอพวง มะเขอยาว มะนาว มะมวงเบา มะระขนก มะอก แมงลก ลางสาด สะตอ สบปะรด โหระพา ไขไก ไกเนอ และเปดเนอ เนองจากมการผลตเพยงแคบางครวเรอนเทานนและผลตในปรมาณทนอย ท าใหไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค อกทงคนในชมชนคดวาการพงพาแหลงอาหารซอมอาหารทกชนดตามตองการ จงท าใหครวเรอนสวนใหญไมตองการทจะผลตอาหารเอง

174

เมอเปรยบเทยบการมอยของชมชนทงแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเองกบความตองการในการบรโภคทงหมดของคนในชมชน พบวา ยงคงกบความตองการในการบรโภคทงหมดยงคงมปรมาณอก 48 ชนดทยงไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค แตเมอครวเรอนมการพงพาแหลงซอขายกพบวาทกชนดมปรมาณเพยงพอตอความตองการในการบรโภค จงท าใหการมอยของแหลงอาหารในชมชนมอาหารเพยงพอตอความตองการในการบรโภค

5.1.3 อภปรายผลการศกษาการเขาถงแหลงอาหาร

การอภปรายผลการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชนโคกพยอมแบงเปน 2 ประเดน คอ ขอมลทวไปของผทเขาถงแหลงอาหาร และการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน โดยมรายละเอยดดงน

5.1.3.1 ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางทเขาถงแหลงอาหาร

จากลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของกลมตวอยางทเขาถงแหลงอาหารทง 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย หากเปนแหลงอาหารธรรมชาต พบวา เพศชายมการเขาถงมากกวาเพศหญง เนองจากการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตตองใชภมปญญาทกษะและแรงงานในการเขาถง เชนเดยวกบงานวจยของอทมพร หลอดโค (2552) ทกลาวถงบทบาทของเพศชายและเพศหญงตอการเขาถงแหลงอาหาร วาบทบาทการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตของเพศชายตามธรรมเนยมวฒนธรรมของชมชนเพศชายจะมบทบาทในการหาของปาลาสตวและจบปลาตามแหลงน าซงตองอาหารอาศยภมปญญาและแรงงานในการหา สวนบทบาทการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตของเพศหญงจะถกจ ากดใหอยในการเกบหาพชผกหรอแมลงทมขนาดเลกเทานน เนองจากการเกบหาอาหารดงกลาวไมจ าเปนตองใชแรงงานหนก และสอดคลองงานวจยของ สธาน มะลพนธ (2552) ดวยเชนกนทอธบายวาการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตตองอาศยภมปญญา ทกษะ เครองมอ และระยะทางในการเขาถง ท าใหเพศชายมคณสมบตในการเขาถงไดมากกวาเพศหญง แตกตางจากงานวจยของปยนาถ อมด (2547) ทไดกลาวไววาการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตตองอาศยภมปญญา ทกษะ ความช านาญ ซงเรองดงกลาวท าใหเพศหญงสามารถเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตไดมากกวาเพศชาย เนองจากเพศหญงมความละเอยดและความใสใจในการเสาะแสวงหาอาหารจากแหลงอาหารจ าพวกพชผกทมอยหลากหลายเพอน ามาประกอบอาหาร และงานวจยของ รชดา มหาวรวฒน (2548) ทพบวาการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตอาหารทไดสวนใหญจะเปนพชผกและเหด จงท าใหเพศหญงมการเขาถงแหลงอาหารเหลานไดด เนองจากเพศหญงตองประกอบอาหารเปนประจ าทกวนจงรเรองอาหารเปนอยางด จากงานวจยทงหมดทมอยในแหลงอาหารธรรมชาตกพอจะสรปไดวาการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตสามารถเขาถงไดทงเพศหญงและเพศชายขนอยกบทรพยากรในแหลงธรรมชาตนนๆ และอาจสรปไดวาหากเปนอาหารประเภทพชทสามารถเกบไดโดยไมตองใชแรงงานมากการเขาถงสวนใหญกจะเปนเพศหญงและหากเปนทรพยากรสตวการเขาถงสวนใหญจะเปนเพศชาย สวนแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขาย พบว า เพศหญงมการเขาถงมากกวาเพศชาย เนองจากเพศหญงตองมหนาทท าอาหารและดแลบาน จงท าใหตองหาอาหารจาก

175

แหลงอาหารรอบบานหรอแหลงอาหารทเขาถงไดสะดวก เพอน ามาประกอบอาหารใหเพยงพอตอความตองการในการบรโภคของคนในครวเรอน

ส าหรบชวงอายทเขาถงแหลงอาหาร พบวา อยในชวงวยท างานตงแต 20-60 ป เนองจากชวงอายดงกลาวเปนแรงงานหลกส าคญของครวเรอนในการเขาถงแหลงอาหารทกแหลงและยงเปนชวงอายทมการประกอบอาชพเพอสรางรายไดใหแกครวเรอนอกดวย จงท าใหคนในชวงอายวยท างานมประสบการณในการเขาถงแหลงอาหารไดมากกวาชวงอายอนๆ สวนชวงอายวยเดกทมอายต ากวา 20 ป เปนชวงอายทยงไมคอยมประสบการณ ไมมทกษะและภมปญญาในการเขาถงแหลงอาหารอยางเพยงพอประกอบกบเปนวยทตองศกษาเลาเรยน จงท าใหชวงวยเดกเขาถงแหลงอาหารไดนอย สวนวยชราทมอายมากกวา 60 ป ถงแมจะมประสบการณและมภมปญญากวาวยเดก แตดวยสภาพรางกายทไมคอยเอออ านวยในการเขาถงแหลงอาหาร จงท าใหชวงวยชราเขาถงแหลงอาหารไดนอยหรอไมสามารถเขาถงแหลงอาหารได สอดคลองกบมงานวจยของปยนาถ อมด (2547) สธาน มะลพนธ (2552) และรชดา มหาวรวฒน (2548) ซงพบวาการเขาถงแหลงอาหารอยในชวงวยท างานมากทสดเชนเดยวกน

สวนระยะทางในการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขายภายในชมชนมระยะทางไมไกลมากนก คออยภายใน 5 กโลเมตร และแหลงอาหารซอขายภายนอกชมชนมระยะทางไกลจากครวเรอน โดยมระยะทางมากกวา 5 กโลเมตร และผลจากการศกษา พบวา คนในชมชนสามารถเขาถงแหลงอาหารทกแหลงไดอยางเทาเทยมกน อาจเปนเพราะการคมนาคมทสะดวกสบายขน อกทงคนในชมชนกมยานพาหนะทสามารถเขาถงทกแหลงอาหารได สอดคลองกบงานวจยขององคณา มหายศนนท (2542) และน าออย ภคดวงศ และคณะ (2543) ทพบวาระยะทางไมไดมผลตอการเขาถง เนองจากการคมนาคมทสะดวกขนอกทงยงมรานคาเขามาตงภายในชมชนหรอใกลชมชนเพมขน ท าใหระยะทางดงกลาวไมไดมผลตอการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน แตแตกตางจากงานวจยของวรรณธภา จนทรกลม (2549) ทไดกลาววา ระยะทางมผลตอการเขาถงแหลงอาหาร โดยใหเหตผลวาการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชนอยในระยะทางทใกลชมชนประมาณ 0-6 กโลเมตร หากไกลกวานนกจะมการเขาถงไดนอย เนองจากลกษณะภมประเทศเปนหนาผาสงชนซงยากล าบากตอการเดนทาง จงท าใหระยะทางมผลตอการเขาถงแหลงอาหาร

สวนอาชพหลกและรายไดไมพบวามความแตกตางในการเขาถงแหลงอาหารของในชมชน ซงทกครวเรอนสามารถเขาถงแหลงอาหารโดยเฉพาะแหลงซอขายไดตามความตองการในการบรโภค โดยไมมครวเรอนใดขาดแคลนอาหารถงแมจะมอาชพและรายไดทแตกตางกน แตในงานวจยนไมไดแยกศกษาการเขาถงแหลงอาหารตามฐานะ ซงในงานวจยของปยนาถ อมด (2547) มการศกษาฐานะของคนในชมชนตอการเขาถงแหลงอาหารและพบวาคนทมฐานะร ารวยจะมการเขาถงแหลงอาหารไดดกวาคนทมฐานะยากจน

176

นอกจากนยงพบวาทกครวเรอนมทดนท ากนภายรอบๆบาน เนองจากวถชวตของคนชนบทจะมการสรางบาน 3 ใน 4 ของพนททงหมด จงท าใหมพนทเหลอส าหรบการใชประโยชนในการผลตอาหารรอบบานไวบรโภคภายในครวเรอน โดยจะเหนไดวาทกบานยงมการปลกพชผก แตเปนการปลกเพยงแคบางชนดและยงคงมปรมาณทไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภคของคนในครวเรอน ถงแมจะมพนทเหลอใหเพาะปลกเพมกตาม อาจเนองจากวถชวตของคนในชมชนเปลยนแปลงไปโดยการพงพาแหลงอาหารซอขายมากขนหรอไมมเวลาในการเพาะปลกพชผก โดยทดนท ากนของคนในชมชน แบงออกเปน 3 ประเภท คอทดนท ากนรอบๆบาน ทดนท ากนประเภทสวน และทดนท ากนประเภทไร-นา โดยมสดสวนการมสทธในทดนแตละประเภทดงตารางท 5-6 นอกจากนยงมผไมมทดนท ากนทงสวนยางและไร-นา โดยมทางเลอก ดงตารางท 5-7

ตารางท 5-6 สดสวนการมสทธในทดนท ากน

ประเภททดน ครวเรอนทมทดนท ากน(รอยละ) พชทปลก (รอยละ)

รอบๆ บาน 100 - มะพราว - ตะไคร - พชผกอนๆ

40.0 22.0 38.0

สวน 93.0 - หนอไม - ขา

61.0 39.0

ไร-นา 10.3 - มะพราว - ขาว - มะพราวน าหอม - กลวยน าวา - ขาวโพด - มะละกอ

41.6 27.8 25.4 3.3 1.4 0.4

ไมมทดนท ากน 11.4 -

ตารางท 5-7 ทางเลอกของผไมมทดนท ากน

ทางเลอกของผไมมทดนท ากน การใชประโยชน รอยละ - เชาทดนเพอนบาน ปลกขาว 15.5

ปลกยางพารา 15.5 - รบจางทวไป กรดยางพารา 60.0

177

การมรายไดเพยงพอตอรายจาย จากผลการสมภาษณกลมตวอยาง พบวา ครวเรอนในชมชนโคกพยอมมรายไดเฉลยตอเดอนเทากบ 9,281 บาทตอครวเรอน และมรายจายเฉพาะคาอาหารคดเปนรอยละ 73 ของรายไดทงหมด ซงถอวาเปนรายจายทสงมาก โดยยงไมรวมคาใชจายดานอนๆ จงท าใหคนในชมชนบางครวเรอนมคาใชจายทมากกวารายได กอใหเกดหนสนแกครวเรอนได ดงนนหากคนในชมชนสามารถเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเองโดยไมตองพงพาแหลงซอขายกอาจลดรายจายในการซออาหารไดอกทางหนง

การมสทธในการเขาถงทรพยากร ทกคนมสทธในการเขาถงทรพยากรทเทาเทยมกน ขณะเดยวกนกยงมการเคารพสทธสวนบคคลส าหรบผทเขาไปใชประโยชนจากธรรมชาตกอน เชน การปดคลองเพอหาปลา การเลยงปลาในกระชง เปนตน ซงการปดคลองเพอหาปลาในชมชนถอวาเปนของผทมาจบจองกอนกสามารถใชประโยชนไดกอน เพราะคนในชมชนอยกนแบบเครอญาตจง โดยการเลยงปลาในกระชงในอดตเคยมโฉนดน า (ใบอนญาตในการเพาะเลยงสตวน าในพนทสาธารณะ) ทรฐบาลออกส าหรบผทอาศยในพนท แตไมสามารถซอขายหรอโอนใหแกบคคลอนได เรมมขนตงแตป พ.ศ. 2548 แตปจจบนไมไดมการใชโฉนดน าท าใหทกคนในชมชนมสทธในการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตไดอยางเทาเทยมกน เนองจากปจจบนการเลยงปลากระชงมจ านวนลดลงเหลอเพยง 2 รายเทานน และไมไดเลยงไวเพอจ าหนายแตเลยงไวเพอบรโภค จากการสอบถามถงการเลกเลยงปลาในกระชง พบวา คาปลาเปด (เศษปลาทเปนอาหารของปลากระชง) มราคาสงขน ท าใหมตนทนสงจงไมคมทนในการเลยง จงท าใหชาวประมงเลกเลยงปลาในกระชง จากนนสทธในการถอครองโฉนดน าไดหายไป

ความสามารถในการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน ตองอาศยปจจยและขอจ ากดในการเขาถงทแตกตางกน คอ แหลงอาหารธรรมชาตชาวบานตองอาศยภมปญญาและเครองมอในการเขาถง เนองจากแหลงอาหารธรรมชาตในชมชนโคกพยอม มทงปาชายเลน ล าคลอง และชายฝงทะเล ท าใหตองมภมปญญาของชาวประมงพนบานและเครองมอในการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเองตองมทดนท ากนในการผลตอาหารทงการปลกพชและการเลยงสตว สวนแหลงอาหารซอขายจะตองมเงนพอทจะซออาหารแตละชนดทมราคาแตกตางกนเปนปจจยส าคญในการเขาถงแหลงอาหารซอขาย

178

5.1.3.2 วธการและลกษณะการเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชน

1) การเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต

การเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต สงทส าคญทสดในการเขาถงคอองคความรดานการเกบหาอาหารแตละชนด เชน ภมปญญาในการประดษฐเครองมอภมปญญาเกยวกบถนทอย หรอภมปญญาเกยวกบฤดกาลของอาหาร ส าหรบภมปญญาเกยวกบฤดกาลของอาหาร ซงบางชนดพบเจอตลอดทงป แตบางชนดพบเจอเพยงแคบางเดอน โดยชนดทพบเจอตลอดทงป มจ านวน 24 ชนด ไดแก หยวกเปงกงกลาด า กงไข กงกลาลาย กงขาว ปลากระบอก ปลากะพงขางปาน ปลากะพงขาว ปลากะพงแดง ปลากะพงแสม ปลากก ปลาเกา ปลาจองมอง ปลาดาหลา ปลาทราย ปลานาเหงน ปลาไหล ปด า หอยกน หอยเขม หอยแครง หอยจบแจง หอยเจดย และหอยนางรม สวนชนดทไมพบเจอตลอดทงป มจ านวน 11 ชนด ไดแก น าผง ตวออนของผง สาหราย ฝกถวด า เหดเสมด กง กงเหลอง ปลาลามาหอยทายเภา หอยราก และแมงดา โดยรายละเอยดของอาหารทพบเฉพาะบางฤดกาลมดงน

1. น าผงและตวออนผง พบเจอไดในชวงเดอนพฤษภาคมถงสงหาคม เนองจากผงในแตละปจะมการอพยพเขามาท ารงในชวงฤดแลง ซงเปนชวงทดอกไมก าลงบานเหมาะแกการหาอาหารของผง และเปนชวงทสามารถจบผงได

2. สาหราย พบเจอไดในชวงเดอนมกราคมถงพฤษภาคม เนองจากสาหรายเปนพชทตองสงเคราะหแสงจากดวงอาทตยและในชวงเดอนดงกลาวเปนชวงฤดแลง จงท าใหสาหรายไดรบแสงแดดเตมทและเหมาะแกการเจรญเตบโต จงสามารถเกบสาหรายในชวงฤดแลง

3. ฝกถวด า พบเจอไดในชวงเดอนมกราคมถงกรกฎาคม เปนชวงทฝกถวด าสกเตมทเหมาะแกการน าไปเปนอาหาร

4. เหดเสมด พบเจอไดในชวงเดอนกนยายนถงธนวาคม เปนชวงฤดฝนทเหมาะแกการเจรญเตบโตของเชอเหด จะพบไดหลงฝนตก 1-2 วน

5. กง พบเจอไดในชวงเดอนกนยายนถงตลาคม เปนชวงฤดมรสมทพบเจอตามแนวชายฝ งทะเล เนองจากกงอาศยบรเวณดนทรายปนโคลนจงท าใหการจบกงตองจบในชวงน าลงเทานน

6. กงเหลอง พบเจอไดในชวงเดอนกนยายนถงตลาคม เปนชวงมรสมทจะพบกงเหลองทหลบมรสมจากทะเลมาอยชายฝงทะเล

7. ปลาลามา พบเจอไดในชวงเดอนธนวาคมถงเดอนมกราคม เปนชวงปลายมรสมท ปลาลามาจะอพยพมาอยในล าคลอง

8. หอยทายเภา พบเจอไดในชวงเดอนมนาคมถงเมษายน และพบมากในจงหวดสตลซงเปนชวงทไมมสรสม สามารถเกบหาไดตามชายหาดทเปนดนโคลนปนทราย

9. หอยราก พบเจอไดในชวงเดอนพฤษภาคมถงสงหาคม เปนชวงทไมมมรสมและสามารถเกบหาไดตามชายหาด

179

10. แมงดา พบเจอไดในชวงเดอนกภาพนธถงมนาคม เปนชวงทไมมมรสมและเปนชวงฤดวางไขของแมงดาจะท าใหพบเจอแมงดาวางไขตามชายหาด

2) การเขาถงแหลงอาหารผลตเอง

การเขาถงแหลงอาหารผลตเองสวนใหญไมตองใชองคความรและภมปญญามากเทาแหลงอาหารธรรมชาต แตการเขาถงแหลงอาหารผลตเองจะตองมความรเกยวกบการปลก การดแล การบ ารงดน การปองกนก าจดศตรพช และตองรอผลผลตหลงจากการปลก อาจเพราะการผลตอาหารเองตองใชทงแรงงานและเวลาในขนตอนดงกลาว ท าใหคนสวนใหญรสกสะดวกกวาถาจะซอหาอาหารตามแหลงอาหารซอขาย แทนทจะเสยเวลาผลตเอง ดวยเหตนแหลงอาหารในการผลตเองจงยงมไมมากนก

3) การเขาถงแหลงอาหารซอขาย

การเขาถงแหลงอาหารซอขายไมตองใชองคความร ภมปญญา และการดแลเหมอนแหลงอาหารธรรมชาตหรอแหลงอาหารผลตเอง แตตองอาศยเงนในการซออาหารจากแหลงซอขาย ซงจะตองมรายไดทมากพอทจะซออาหารตามความตองการในการบรโภค ท าใหคนในชมชนหนไปประกอบอาชพทจะใหไดมาซงรายไดทสงขนเพอน ามาซออาหารมากกวาการผลตเอง

5.1.4 อภปรายผลการศกษาการจดการอาหารแหลงอาหาร

5.1.4.1 อภปรายการจดการอาหาร

การไดมาซงอาหารในชมชนโคกพยอมม 2 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง ส าหรบแหลงอาหารธรรมชาตการไดมาของอาหารตองใชความร ทกษะ และภมปญญา ทงในการสรางเครองมอและการใชเครองมอ และเมอไดอาหารมาแลวกตองมภมปญญาในการจดการอาหารเพอน ามาประกอบอาหารส าหรบรบประทาน หรอเกบถนอมอาหารไวรบประทานในอนาคตเชนเดยวกบงานวจยของอทมพร หลอดโค (2552) ทไดกลาวถงการสรางเครองมอในการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต พบวา การสรางเครองมอสวนใหญเปนการถายทอกมากบรรพบรษ ซงเปนการถายทอดองคความรในการหาอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาต เชน จอบเสยม ใชกบพชขนาดเลก บวงลกใชส าหรบดกสตว เบดตกปลาใชกบสตวน า เปนตน และยงมภมปญญาในการน าอาหารเหลานนมาประกอบเปนอาหารเพอรบประทาน เชน การทอด การนง การแกง เปนตน นอกจากนยงมวธการถนอมอาหารไวใชบรโภคในอนาคต เชน การแตกแดด การดอง การหมก เปนตน ซงการเรยนรวธการประกอบอาหารและการถนอมอาหารกเพอใหมอาหารไวบรโภคในทกมอ

สวนการจดการแหลงอาหารเปนปจจยส าคญของความมนคงทางอาหาร เพราะหากชมชนมแหลงอาหารทยงยนกเทากบชมชนมอาหารในการบรโภคทยงยน (เฉลมชนม บญเกยรตสกล, 2550; มนชยา มรรคอนนตโชต, 2549; และสรพรรณ ทองปสโน, 2548) ซงการจดการแหลงอาหารของคนในชมชน มการจดการเฉพาะแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง สวนแหลงซอขายไมไดมการจดการ ซงการจดการแหลงอาหารธรรมชาต พบวา ชมชนโคกพยอมไดมการจดกจกรรมการดแล

180

รกษาปาชายเลน การฟนฟปา และมการออกกฎระเบยบในการใชประโยชนจากปาชายเลน โดยการแบงเขตปาชายเลนในการใชประโยชน 5 เขต คอ เขตปาเฉลมพระเกยรต เขตเพาะเมลดพนธไม เขตปาใชสอย เขตสมนไพร และเขตปาอาหารและผลตภณฑพนบาน ซงกจะเหนการแบงเขตการใชประโยชนส าหรบคนในชมชนอยางเหนไดชด เพอใหคนในชมชนมการเขาไปใชประโยชนจากปาชายเลนไมเกนศกยภาพทปาชายเลนสามารถผลตได และท าใหเกดความยงยนของแหลงอาหารธรรมชาต ซงจะไปสความมนคงทางอาหารตอไปในอนาคต เชนเดยวกบงานวจยของเฉลมชนม บญเกยรตสกล (2550) และมนชยา มรรคอนนตโชต (2549) ทไดมการฟนฟแหลงอาหารธรรมชาตทเคยเสอมโทรมใหกลบมาอดมสมบรณอกครง นอกจากนยงมงานวจยของสรพรรณ ทองปสโน (2548) ทไดมการแบงเขตพนทการใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาตออกเปน 3 สวน ไดแก ตนเขา กลางเขา และหวเขา โดยทบรเวณตนเขาชาวบานจะปลกไมผลแซมพนทปาโลง บรเวณกลางเขาชาวบานจะเกบไวเปนปาสวนรวม สวนปาหวเขาจดเปนปาศกดสทธ หามท ากจกรรมใดๆ สวนการจดการแหลงอาหารผลตเอง พบวา มเพยงจดการภายในครวเรอนของตนเองในการดแลรกษาพชผกทปลกไวใหไดผลผลตตามตองการ สวนการเลยงสตวกมการใหอาหารจากเศษอาหารท เหลอจากการบรโภคภายในครวเรอน เชนเดยวกบงานวจยของอถพงศ ปนทองพนธ (2557) ทไดท าการศกษาสวนสวยกนไดในเขตพนทเมองเพอความมนคงทางอาหาร พบวา คนในชมชนมการจดการแหลงอหารผลตเองภายในครวเรอนเทานน

5.2 การวเคราะหผลการศกษาจากขอมลและการอภปรายผล

5.2.1 การวเคราะหผลการศกษาความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม

จากกรอบการศกษาทไดตรวจเอกสารไวเกยวกบความมนคงทางอาหาร พบวา มตความมน คงทางอาหารทส าคญม 4 ประเดน คอการมอยของอาหาร การเขาถงอาหาร การใชประโยชนอาหาร และการจดการอาหารและแหลงอาหาร แสดงดงภาพท 5-2 ดงน

181

ภาพท 5-2 กรอบแนวคดมตความมนคงทางอาหาร

ทมา : Maxwell และ Smith (1991, อางใน ปยนาถ อมด, 2547) องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (2549) เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก (2545) และศจนทร ประชาสนต (2555)

เมอศกษาขอมลทงหมดของชมชนโคกพยอม พบวา ความมนคงทางอาหารตามกรอบแนวคด 4 มต สามารถสรปไดดงแสดงในภาพท 5-3 ถง 5-6 ส าหรบผลการวเคราะหความมนคงทางอาหารนจะน าไปสการวเคราะหปจจยเออและปจจยเสยงตอความมนคงทางอาหาร และการแสวงหาแนวทางในหวขอตอไป

มตท 1 การมอยของอาหาร

- การมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสม - อาหารทซอขายไมควรมมากเกนไป อาจเกด ความเสยง - อาหารทไดตองมความหลากหลายของชนดอาหาร - การเขาถงอาหารไดทกฤดกาล - อาหารทบรโภคมความสอดคลองกบวฒนธรรมในชมชน

มตท 2

การเขาถงอาหาร - เขาถงอาหารไดอยางเพยงพอเหมาะสม - มทดนท ากน - มรายไดส าหรบซออาหาร - มสทธในการเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมกน - มความสามารถในการไดมาซงอาหาร

มตท 4 การจดการอาหารและแหลงอาหาร

- ภมปญญาเพอใหไดอาหาร - ภมปญญาดแลรกษาแหลงอาหาร - การถายทอดภมปญญาใหแกคนรนหลง - มการปรบตวเมอแหลงอาหารเปลยนไป

มตท 3

การใชประโยชนอาหาร - อาหารถกตองตามหลกโภชนาการ - ตอบสนองความตองการในการบรโภคขนพนฐาน - อาหารทไดครบ 5 หม และใหพลงงานเพยงพอ - ไมมคนขาดสารอาหาร - สะอาด ปลอดภย ไมปนเปอน

ความมนคงทางอาหาร

182

ภาพท 5-3 มตท 1 การมอยของอาหาร

มตท 1 การมอยของอาหาร

• ชมชนโคกพยอมมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสมตอความตองการในการบรโภค เนองจากชมชนมแหลงอาหารใหพงพาทง 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย ซงแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารซอขายยงคงมปรมาณอาหารทรองรบความตองการในการบรโภคของคนในชมชนไดอยางเพยงพอ สวนแหลงอาหารซอขายยงมปรมาณไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค

การมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสม

• อาหารทชมชนมอยคอแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง สวนแหลงอาหารทไดมาจากนอกชมชน คอ แหลงอาหารซอขาย ซงพบวาชมชนการพงพาแหลงอาหารซอขายในปรมาณมากทสด จงท าใหชมชนอาจเกดความเสยงตอความมนคงทางอาหารได

อาหารทซอขายไมควรมมากเกนไป

อาจเกดความเสยง

• ความหลากหลายทางอาหารของชมชนโคกพยอมมทงหมด 188 ชนด ไดจากแหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย

อาหารทไดตองมความหลากหลายของชนดอาหาร

• คนในชมชนสามารถหาอาหารไดตลอดเวลาและทกฤดกาลแตชนดอาหารอาจแตกตางกนไปตามฤดกาล เนองจากแหลงอาหารในชมชนแตละแหลงมชนดอาหารทแตกตางกนตามฤดกาล แตชมชนกมอาหารหมนเวยนใหใชไดตลอดทงปและทกป

มการเขาถงอาหารไดทกฤดกาล

• ชาวบานสวนใหญในชมชนนบถอศาสนาอสลาม ซงตามหลกศาสนาอสลามหามรบประทานอาหารประเภทสตวทม เขยวเลบหรอสตวเลอยคลาน ดงนนอาหารทชมชนรบประทานจงเปนอาหารประเภทปลาและสตวน าสอดคลองกบวฒนธรรม

อาหารทบรโภคมความสอดคลองกบ

วฒนธรรมในชมชน

183

ภาพท 5-4 มตท 2 การเขาถงอาหาร

• การเขาถงอาหารของคนในชมชนโคกพยอมมทงหมด 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย โดยแหลงอาหารธรรมชาตตองอาหารภมปญญาและวธการในการเขาถง สวนแหลงอาหารผลตเองตองอาศยการดแลผลผลตทเพาะปลก และแหลงอาหารซอขายตองอาศยรายไดทมากพอในการซออาหารตามความตองการในการบรโภค

เขาถงอาหารไดอยางเพยงพอ

เหมาะสม

• ครวเรอนมทดนท ากนรอบบานทงหมดรอยละ 100 สวนทดนท ากนประเภทสวน รอยละ 93 และทดนท ากนประเภทไร-นา รอยละ 10.3

มทดนท ากน

• รายไดเฉลยตอครวเรอนเทากบ 9,281 บาทตอเดอน และรายจายดานอาหารเทากบ 6,759 บาทตอเดอน ซงเปนรายไดทยงเพยงพอตอรายจาย

มรายไดส าหรบซออาหาร

• คนในชมชนทกคนมสทธในการเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมกน มสทธในการเขาถงทรพยากรไดอยาง

เทาเทยมกน

• ครวเรอนในชมชนมความสามารถในการไดมาซงอาหาร โดยอาศย ความร ทกษะ ความช านาญ และประสบการณในการเขาถงอาหารแตละแหลงทแตกตางกนออกไป

มความสามารถในการไดมาซงอาหาร

มตท 2 การเขาถงอาหาร

184

ภาพท 5-5 มตท 3 การใชประโยชนอาหาร

• จากการรวบรวมเอกสารทเกยวของกบมตการใชประโยชนอาหารใหถกตองตามหลกโภชนาการ จะตองส ารวจชนดและปรมาณทชาวบานน ามาประกอบอาหารและหกลบกบปรมาณอาหารทสญเสยไปจากกระบวนการปรงอาหาร ใหอยในรปของพลงงานแคลอร โดยตองท าทกครวเรอนของกลมตวอยาง ซงแตละครวเรอนมชนดและปรมาณในการประกอบอาหารทแตกตางกน ท าใหตองใชระยะเวลาในการส ารวจเปนเวลานาน จงท าใหประเดนดงกลาวเกนขอบเขตของผวจยทงงบประมาณและระยะเวลาในการเกบขอมล ผวจยจงไมไดวเคราะหประเดนนและเปนขอจ ากดของงานวจย แตหากงานวจยใดสนใจในเรองความมนคงทางอาหารหากตองการใหครอบคลมทกมตกควรวเคราะหประเดนนเชนกน

อาหารถกตองตามหลกโภชนาการ

• การใชประโยชนอาหารของคนในชมชนตอบสนองความตองการขนพนฐานของชมชน โดยมการรบประทานอาหารทง 3 มอตอวน

ตอบสนองความตองการในการ

บรโภคขนพนฐาน

• ทกคนในชมชนมการบรโภคอาหารทไดสารอาหารครบทง 5 หม คอ โปรตน คารโบไฮเดรต วตามน เกลอแร และไขมน

อาหารทไดครบ 5 หม และให

พลงงานเพยงพอ

• จากการสอบถามกลมตวอยางพบวาทกครวเรอนไมมสมาชกในครวเรอนเปนโรคขาดสารอาหาร

ไมมคนขาดสารอาหาร

• อาหารทสะอาด ปลอดภยและไมปนเปอนภายในชมชนไดจาก 2 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง เนองจากในแหลงอาหารธรรมชาตเปนการไหลของอาหารทไมผานพอคาคนกลาง แตเปนการไหลจากผผลตสผบรโภคโดยตรง กลาวคอ จากชาวประมงสชาวบานโดยตรง ซงชาวบานจะไดรบอาหารทสดสะอาด ปลอดภย สวนแหลงอาหารผลตเองชาวบานจะผลตเพอบรโภคภายในครวเรอนโดยตรง จงไมมการใชสารเคมในการผลต แตแหลงอาหารอาหารซอขายไมสามารถระบความปลอดภยของอาหารได เนองจากไมทราบทมาของอาหารและกระบวนการในการขนสงกวาจะมาถงคนในชมชน

สะอาด ปลอดภย

ไมปนเปอน

มตท 3 การใชประโยชนอาหาร

อาหาร

185

ภาพท 5-6 มตท 4 การจดการอาหาร

• คนในชมชนมภมปญญาเพอใหไดอาหาร โดยเฉพาะในแหลงอาหารธรรมชาต มวธการเขาถงโดยการใชเรอและเครองมอประมงพนบาน สวนวธการเกบหาอาหารแตละชนดกมความแตกตางกน รวมทงเครองมอทใชกแตกตางกนตามชนดของอาหาร หากอาหารทไดมามากเกนความตองการในการบรโภคกจะน ามาถนอมอาหารโดยการแปรรปอาหาร สวนวธการในการปรงอาหารแตละครวเรอนกจะคลายคลงกน เชน แกงสม ปลาทอด น าพรก เปนตน

ภมปญญาเพอใหไดอาหาร

• ชมชนมการจดการแหลงอาหารธรรมชาต โดยการจดตงคณะกรรมการปาชายเลนทงการออกกฎระเบยบ แนวทางการปฏบต และการสรางองคความรใหกบชาวบานและเยาวชนในชมชนไดปฏบตตาม เพอใหมผลผลตอาหารไดตลอดทงปและสรางความยงยนใหแกแหลงอาหารดวย

ภมปญญาในการดแลรกษาแหลง

อาหาร

• คนในชมชนในอดตยงมการถายทอดภมปญญา ทงการท าเครองมอประมงและการดสภาพดนฟาอากาศ ใหเหมาะกบการท าประมงพนบาน เพอใหคนรนหลงสามารถใชชวตรวมกบธรรมชาตได และสามารถหาอาหารไดดวยตนเอง แตปจจบนคนรนหลงมการสบทอดภมปญญานอยลงเพราะมการเปลยนอาชพไปเปนเกษตรสวนยางพาราแทนอาชพประมง

การถายทอดภมปญญาใหแกคนรน

หลง

• แหลงอาหารจากธรรมชาตในการด ารงชวตของชมชนโคกพยอมอาจมการเปลยนแปลงไปบาง เนองจากเทคโนโลยและความเจรญเขามาในชมชน ท าใหคนรนใหมหนไปพงพาแหลงอาหารซอขายเพมขน

มการปรบตวเมอแหลงอาหารเปลยนไป

มตท 4 การจดการอาหารและแหลงอาหาร

186

39,444

84,318

ปรมาณอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาต พ.ศ. 2557 (กโลกรมตอป)

พชและสตวบก

สตวน า 607,577

9,982,140

มลคาอาหารจากแหลงอาหารธรรมชาต พ.ศ. 2557 (บาทตอป)

พชและสตวบก

สตวน า

5.2.2 การวเคราะหปจจยเออและปจจยเสยงทสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร

จากสถานการณความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอมทกลาวมาขางตน ผวจยสามารถวเคราะหปจจยเออและปจจยเสยงตอจดการความมนคงทางอาหารของชมชนไดดงน

5.2.2.1 ปจจยเออ

ปจจยเออในชมชนทสงผลใหชมชนมแหลงอาหารทสรางความมนคงทางอาหารของชมชน ผวจยไดวเคราะหไว 7 ประเดน ดงน

1) การมอยของแหลงอาหารธรรมชาต

การมอยของทรพยากรอาหารในแหลงอาหารธรรมชาตของชมชนโคกพยอม แบงไดเปน 3 แหลง คอ ปาชายเลน ล าคลอง และชายฝงทะเล โดยทรพยากรอาหารมความอดมสมบรณตงแตอดตจนถงปจจบน ทงความหลากหลายของชนดพชและชนดสตวโดยในอดตพบอาหาร 31 ชนด (ญตตพงศ แกวทอง, 2553) และงานวจยนพบอาหาร 34 ชนด โดยปรมาณอาหารทมอยในแหลงอาหารธรรมชาตยงมปรมาณเพยงพอตอความตองการในการบรโภคของคนในชมชนและยงสามารถกระจายอาหารดงกลาวใหชมชนอนๆ ไดอกดวย ซงเปนหลกประกนถงความมนคงทางอาหารไดสวนหนง ถงแหลงอาหารทมอยในชมชนทสามารถเขาถงไดตลอดเวลา ดงแสดงในภาพท 5-7

ภาพท 5-7 ปรมาณและมลคาจากแหลงอาหารธรรมชาต

187

จากภาพจะเหนไดวามลคาทมอยจากแหลงอาหารธรรมชาตเทากบ 10,589,717 บาทตอป เฉลยตอครวเรอนรายปเทากบ 92,892 บาทตอป โดยการค านวณจากบทท 4 (หนา 104) เฉลยตอครวเรอนรายเดอนเทากบ 5,550 บาทตอเดอน คดเปน 3ใน4 ของรายไดทงหมด แสดงใหเหนวาแหลงอาหารธรรมชาตเพยงแหลงเดยวสามารถสรางรายไดใหแกคนในชมชนทเทากบรายไดทมอยในปจจบน หากชมชนหนมาท าอาชพประมงหรอมการพงพาแหลงอาหารธรรมชาตเพมขน อาจเปนทางเลอกหนงในการเพมรายไดใหกบคนในชมชน

2) การมอยของแหลงอาหารผลตเอง

การมอยของแหลงอาหารผลตเองคนในชมชนสามารถสรางขนเองได เพอใหเกดความมนคงทางอาหาร โดยการผลตอาหารทตอบสนองความตองการในการบรโภคของคนในครวเรอนและพงพาแหลงอาหารซอขายเฉพาะบางชนดทไมสามารถผลตไดเอง เพอใหเกดความมนคงทางอาหารในชมชน ซงปรมาณอาหารผลตเองตอปรมาณอาหารซอขาย ดงแสดงในภาพท 5-8

ภาพท 5-8 สดสวนการบรโภคของแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขาย

จากภาพจะเหนไดวา ชมชนยงมการพงพาแหลงซอขายมากกวาการพงพาแหลงอาหารผลตเองเกนรอยละ 50 ของปรมาณความตองการในการบรโภค ดงนนคนในชมชนควรหนมาพงพาแหลงอาหารผลตเองใหมาขน เพอการพงแหลงซอขายและเปนการประหยดคาใชจายใหแกครวเรอนดวย

3) วถชวตของคนในชมชน

การด ารงชวตของคนในชมชนโคกพยอม พบวา ยงเปนชมชนทยงไมมการผลตอาหารเชงพาณชย เชน การท าประมงเชงพาณชย การปลกพชเชงเดยว เปนตน เนองจากคนในชมชนยงคงมความเชอ ภมปญญา และวฒนธรรม ทสบตอกนมาถงการเขาถงแหลงอาหารทเปนการท าประมง

62,156

111,555

384

111,918

พช (ผลตเอง) พช (ซอขาย) สตว (ผลตเอง) สตว (ซอขาย)

สดสวนการใชประโยชน (กโลกรมตอป)

188

พนบานทไมสงผลกระทบตอแหลงอาหารธรรมชาต และการท าการเกษตรโดยการปลกพชทหลากหลายเพอการบรโภคเปนสวนใหญ มากกวาทจะการเกษตรโดยการปลกพชเชงเดยวเปนการจ าหนาย ท าใหชมชนยงคงมความอดมสมบรณดานอาหารอยจนถงปจจบน

4) การรวมกลมของชมชนเพอจดการแหลงอาหาร

การกลมของชมชนเพอจดการแหลงอาหารเปนการรวมกลมกนแกปญหาททรพยากร ปาชายเลนเรมเสอมโทรมลง โดยเรมจากการปลกปาชายเลนและจดการปาชายเลนทเสอมโทรมใหดขน จากนนกลมแกนน ากไดมการสานตอการจดการปาชายเลนอยางตอเนอง อกทงยงมการสรางปาชายเลนชมชนขน ท าใหหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนเหนความส าคญ และเขามามสวนรวมกบกจกรรมของชมชนมากขน จากการรวมกลมดงกลาวท าใหปาชายเลนมความอดมสมบ รณมากขน สตวน ามจ านวนเพมขน สงผลใหชมชนมการพงแหลงอาหารธรรมชาตในการบรโภคภายในครวเรอนและการจ าหนายเพอสรางรายไดเพมขนอกดวย จากการจดการทรพยากรดงกลาว ท าใหชมชนไดรบรางวลตางๆ ไดแก ป พ.ศ. 2549 ไดรบรางวลลกโลกสเขยวจากบรษทปโตรเลยมแหงประเทศไทย จ ากดรางวลเขยวขจดเดนจากกระทรวงมหาดไทย รางวลอย เยนเปนสข จากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และรางวลอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดเดนจากศนยอ านวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต ผลจากกระบวนการเรยนรของชมชนทไมหยดนงและการรวมมอกนของคนในชมชนทตองการรกษาปาชายเลนทเปนทรพยากรสวนรวมของชมชน ซงถอเปนแหลงอาหารทส าคญในการด ารงชวตของคนในชมชน จนท าใหนกวจยเลงเหนถงศกยภาพของคนในชมชน น ามาสความสนใจในเรองการประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรดานการใชประโยชนทางตรงของปาชายเลนโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชน (ญตตพงศ แกวทอง, 2553) และน ามาสงานวจยชนนทตองการศกษาสถานการณความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม เพอเปนตวแทนของชมชนชายฝงทมขอมลดานความมนคงทางอาหาร ส าหรบเตรยมการตงรบและเปนอกแนวทางหนงทจะชวยใหชมชนเหนถงแนวโนมปญหาของความมนคงทางอาหาร ซงน าไปสความตระหนกและการเสรมสรางแนวทางการจดการความมนคงทางอาหารใหมอยในชมชนตอไป

5) ความสามารถในการหาอาหาร

การไดมาซงอาหารตองใชความสามารถและภมปญญาในการเขาถงแหลงอาหารแตละแหลง เชน แหลงอาหารธรรมชาต ตองอาศยทกษะ องคความรภมปญญา และเครองมอในการเขาถง สวนแหลงอาหารผลตเอง ตองการมทดนท ากน และความรในการปลกพชผกหรอเลยงแตละชนดทแตกตางกนออกไป เปนตน ซงสงเหลานลวนเปนความสามารถในการหาอาหารทมทกครวเรอนในชมชน

6) แรงงานของครวเรอน

จากการสอบถามพบวาอายเฉลยของคนในชมชนยงอยในชวงวยท างาน ซงถอเปนแรงงานหลกของครอเรอน เฉลยแตละครวเรอนมแรงงาน 2 คน ทท างานภายในชมชนโดยไมตองอพยพยาย

189

49

4 11

1

ท าสวนยางพารา ท านา ประมง เลยงสตว

อาชพหลก พ.ศ. 2557 30

23

4 3

ท าสวนยางพารา ประมง ท านา เลยงสตว

อาชพหลก พ.ศ. 2553

เขาสชมชนเมองเพอไปท างาน แสดงใหคนถงความมนคงทางอาหารและคณภาพชวตของครวเรอนทยงคงมทรพยากรเพยงพอใหประกอบอาชพภายในชมชน

5.2.2.2 ปจจยเสยง

จากผลการศกษาขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามและปรมาณอาหารทงหมดในชมชน พบวา มปจจยบางตวทอาจสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของคนในชมชนโคกพยอม ผวจยไดวเคราะหไว 4 ประเดน ดงน

1) การเปลยนแปลงอาชพ

ผลการศกษากลมตวอยางดานอาชพ พบวา ในอดตมการท าอาชพทเกยวของกบอาหารมากกวาในปจจบน เชน อาชพประมง เลยงสตว เปนตน ซงการเปลยนแปลงไปของอาชพดงกลาวอาจสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารได ดงแสดงในภาพท 5-9

ภาพท 5-9 สดสวนอาชพของผตอบแบบสอบถาม

จากภาพจะเหนไดวาอาชพประมงมสดสวนรอยละ 11 ของอาชพทงหมด ซงแตกตางจากในอดตทเคยมการศกษาไวโดย ญตตพงศ แกวทอง (2553) พบวา อาชพประมง มสดสวนรอยละ 23 ของอาชพทงหมด ปจจบนเหลอเพยงรอยละ 11 ของอาชพทงหมด ซงหากตอไปอาชพประมงยงคงลดลงเรอยๆ จากชมชนทเคยมผลผลตทางอาหารหลอเล ยงคนในชมชนและคนนอกชมชน กลบกลายเปนชมชนทตองซอหาอาหารจากชมชนอนมากขน และอาจท าใหภมปญญาการท าประมงพนบานทมสญหายไปอกดวย

190

2) การใชประโยชนจากแหลงอาหารผลตเอง

จากผลการศกษาการใชประโยชนจากแหลงอาหารผลตเอง พบวา มการใชประโยชนเพอการจ าหนายเปนหลก แตถงแมจะผลตเพอจ าหนายแตยงคงตองพงพาแหลงซอขายอย ดงแสดงในภาพท 5-10

ภาพท 5-10 สดสวนและความตองการในการใชประโยชนการจากแหลงอาหารธรรมชาต

จากภาพจะเหนไดวาอาหารจากแหลงธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเองยงไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค ตองพงพาจากแหลงซอขาย ทงทชมชนมพนททสามารถเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตไดเทาเทยมกนและแหลงอาหารผลตเองสามารถเพาะปลกพชผกและเลยงสตวไดอกจ านวนมากตามความตองการในการบรโภคของแตละครวเรอน แตครวเรอนสวนใหญมกพงพาแหลงซอขายในการบรโภคมากกวา เนองจากเขาถงงายและมอาหารทหลากหลายตามความตองการของแตละครวเรอน จงท าใหชมชนมการพงพาแหลงซอขายมากเกนไป ทงทศกยภาพของชมชนสามารถผลตอาหารเองไดอก

3) การใชประโยชนจากแหลงอาหารซอขาย

การใชประโยชนจากแหลงอาหารซอขายลวนตองใชเงนในการซออาหาร ซ งจากการสมภาษณครวเรอนในชมชนโคกพยอม พบวา บางครวเรอนไมสามารถซออาหารบางชนดได เนองจากอาหารบางชนดนนมราคาแพง จงตองซออาหารทมคณคาทางโภชนาการทเหมอนกน หรอรสชาตคลายกนแทนอาหารบางชนดทมราคาแพง อกทงอาหารทกชนดทซอจากตลาดทง ในชมชนและนอกชมชน ไมสามารถระบทมาของอาหารเหลานนได อาจเกดสารเคมตกคางซงเปนอนตรายตอสขภาพได

บรโภค 10.52%

แจก 6.38%

จ าหนาย 83.จ%

การใชประโยชนจากแหลงผลตเอง

191

5.2.3 การวเคราะหแนวทางการจดการความมนคงทางอาหาร

จากผลการวเคราะหความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอมตลอดจน ปจจยเออและปจจยเสยง ท าใหทราบถงขอมลทางดานสถานการณการมอยของอาหารในชมชนและท าใหเหนถงการเปลยนแปลงทางดานอาหาร แหลงอาหาร กฎเกณฑ และทนเดมทเคยมในการจดการอาหารของชมชนตลอดจนขอมลอนๆ ทเกยวของ ซงสามารถน ามาก าหนดแนวทางการจดการความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม โดยการพฒนา ปองกน และแกไขปญหาดานความมนคงทางอาหารของชมชนดงน

5.2.3.1 การจดการแหลงอาหารธรรมชาต

แหลงอาหารธรรมชาตถอเปนแหลงอาหารทส าคญของคนในชมชน เนองจากแหลงอาหารธรรมชาตเปนแหลงอาหารสาธารณะททกคนมสทธเขาไปประโยชนได คนในชมชนจงจ าเปนทตองชวยกนดแลรกษา เพอใหแหลงอาหารนคงอยและยงยนในการใชประโยชนตอไป โดยมแนวทางในการจดการ พฒนา ปองกน และแกไข ดงน 1) การเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตควรเขาไปเกบหาไมเกนศกยภาพทอาหารผลตได

2) การดแลรกษาแหลงอาหารตามธรรมชาตของชมชน ควรอาศยภมปญญาทองถนในการดแลระบบนเวศโดยเรมจากปาชายเลนใหมความอดมสมบรณ และชวยรกษาแหลงอาหารธรรมชาตไมใหมการบกรกท าลายปาชายเลน สวนการเขาถงแหลงอาหารในธรรมชาตกควรใชเครองมอทไมสงผลกระทบตอสตว เพอใหสตวน าเหลานนสามารถขยายพนธไดตอไป

3) กฎเกณฑทชมชนมอยตองมการปฏบตอยางจรงจง นอกจากคณะกรรมการปาชมชนบานโคกพยอมทเคยมกนอย ใหคนในชมชนมสวนรบรและชวยกนปฏบตอยางตอเนอง สามารถตรวจสอบไดหากมใครเขาไปใชประโยชนจากปาชายเลน เชน การเขาไปตดไมในปาชายเลนควรมการแจงคณะกรรมการปาชมชนการและมการปลกทดแทน 1 ตน ตองปลกเพม 5 ตน และตองมคนตรวจสอบ ตามจ านวนทแจงไวและปลกเพมใหครบตามทก าหนด บงคบใชกฎเกณฑกบผละเมดกฎหากมใครทละเมดโดยการปรบเงน 500–1,000 บาท เพอสนบสนนกฎระเบยบของชมชนใหมประสทธภาพ

4) การสงเสรมการจดการแหลงอาหารธรรมชาตของชมชนโคกพยอม โดยคณะกรรมการท าหนาทดแลปาชายเลนอยางเครงครดและชาวบานในชมชนมสวนส าคญในการสอดสองและปฏบตตามกฎทมอยในชมชน เพอใหการอนรกษทรพยากรอาหารในแหลงอาหารนนใหเกดความยงยนมากทสด นอกจากนใหผทมสวนเกยวของกบการท าการประมง เชน ประมงจงหวด องคการบรหารสวนต าบลละง เปนตน ชวยกนจดตงจดรบซออาหารและสงขายภายนอกชมชน ท าใหคนในชมชนเกดอาชพและรายไดเพมขนและมแหลงรบซออาหารทแนนอ

192

5.2.3.2 การจดการแหลงอาหารผลตเอง

1) สงเสรมการปลกพช โดยมการวางแผนการจดการเพอผลตพชผกใหมความปลอดภย หลากหลาย สอดคลองกบความตองการของคนในชมชนเพมมากขน โดยอาจจะเรมตนจากเครอขายเกษตรกรรมทางเลอกทมอยในชมชน

2) สงเสรมใหมการปลกขาวเพมมากขน จากการศกษา พบวา มเพยงแคบางครวเรอนทปลกขาว ทงทพนทนาสวนใหญยงเปนพนทวางและสามารถปลกขาวไดอกเพอเปนการลดคาใชจายในการซอขาวมาบรโภค โดยใหหนวยงานทเกยวของ เชน เกษตรจงหวด เกษตรอ าเภอ เปนตน ใหความรเรองการปลกขาว

3) สงเสรมการปลกพชผกสวนครวทปลอดสารพษ โดยการท าเกษตรอนทรยหรอเกษตรผสมผสาน เพอใหครวเรอนไดรบประทานอาหารทสด ใหม และปลอดสารพษ สงผลใหครวเรอนมสขภาพทแขงแรงชวยลดคาใชจายในการซออาหาร อกทงหากมผลผลตเหลอจากการบรโภคสามารถน าไปจ าหนายไดอกดวย

4) สงเสรมการเลยงสตว จากหนวยงานทเกยวของ เชน เกษตรจงหวด เกษตรอ าเภอ องคการบรหารสวนต าบลละง เปนตน ซงอาจท าการแจกจายพนธเปดและพนธไกหรอจ าหนายในราคาถกตามความเหมาะสมใหกบครวเรอนทสนใจและมความพรอมในการเลยง เพอเลยงไวบรโภคหรอจ าหนาย นอกจากนยงมการจดฝกอบรมแนวทางการเลยงสตวอนๆ เชน วว แพะ เปนตน เพอใหครวเรอนทสนใจมความรในการเลยงสตวถกตอง ตงแตการสขาภบาลตลอดจนการปองกนโรคแกสตวไดกลาว เพอเปนการลดคาใชจายในการซออาหารและเปนอาชพเสรมทรายไดเสรมและเปนการ อกทงยงชวยเสรมสรางใหเกดความมนคงทางอาหารแกชมชน

5.2.3.3 การจดการแหลงอาหารซอขาย

1) เลอกซออาหารในทองถนและตามฤดกาล เพอใหไดราคาถก และผลตทสดใหม เชน เลอกผลไมตามฤดกาล เลอกผกทมขายในทองถน เลอกซอผกจากชาวบานทน ามาขายเอง เปนตน

2) การพงพาแหลงอาหารซอขายไมไดมการพงพาแคแหลงอาหารซอขายภายในชมชนเพยงอยางเดยว แตมการพงพาแหลงซอขายภายนอกชมชนดวย ซงอาจท าใหคนในชมชนไมทราบทมาของอาหารตองมการมหนวยงานทมความเชยวชาญดานคณคาทางโภชนาการ เชน สาธารณสขต าบล สาธารณสขจงหวด ใหความรในการเลอกซออาหารทปลอดภยใหกบคนในชมชน

3) การสงเสรมใหชาวบานเหนความส าคญของการจดท าบญชครวเรอน เพอวเคราะหรายรบรายจาย และการวางแผนการพงพาตนเองในครวเรอน

193

5.2.3.4 การจดการอาหารเพอการใชประโยชน

1) ควรมการศกษารวบรวมองคความรและความส าคญของเมนอาหารทองถน และการแปรรปอาหารเพอถนอมอาหารไวบรโภคในระยะยาว โดยรวบรวมจากกลมคนในชมชนทมอยทมสวนเกยวของซงพบวาม 3 กลม คอ กลมแมบาน กลมประมงพนบาน และกลมผน าชมชน เพอการรวบรวมไวใหเยาวชนไดเรยนรตอไป

2) ปลกฝงคานยมโดยสนบสนนใหเดกๆ รจกรบประทานอาหารทองถน โดยจดการสอนจากกลมแมบานในชมชน เพอใหเดกเหลานรบประทานอาหารพนบานหรอสอนการประกอบอาหารพนบานตามวถชวตเดมทชมชนเคยมอาจท าการสอดแทรกไปในรายวชาทเกยวของภายในโรงเรยน นอกจากนอาจจะเพมเตมกจกรรมดงกลาวในประเพณและวฒนธรรมของชมชน

3) จดกจกรรมและสงเสรมความส าคญของอาหารทองถน โดยผน าชมชน หรอหนวยงานทเกยวของดานคณคาทางโภชนาการ เชน สาธารณสขต าบล สาธารณสขจงหวด เปนตน เพอใหความรดานคณคาทางโภชนาการของอาหารทองถนและสมนไพรทองถนกบยารกษาโรค

5.3 สรปผลการวจย

การวจยเรองความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล มวตถประสงคเพอศกษาความมนคงทางอาหารในมตความเพยงพอของอาหารกบความตองการบรโภคของคนในชมชน มตการเขาถงอาหารของคนในชมชน และมตการจดการแหลงของคนในชมชนโคกพยอม เพอเสนอแนวทางการจดการความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอมใหมอาหารอยไดอยางยงยน โดยการวจยครงนเปนการวจยเชงปรมาณและเสรมดวยการเกบขอมลเชงคณภาพ ซงศกษาความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม 3 ประเดน คอ 1) การมอยของอาหาร เพอตองการทราบปรมาณอาหารทมอยในแหลงอาหารทงหมดและการน ามาใชในการบรโภความปรมาณเพยงพอกบความตองการในการบรโภคของคนในชมชนหรอไม 2) การเขาถงอาหาร ทกคนมสทธเทาเทยมกน แตการเขาถงจะแตกตางกนตามบรบทของแหลงอาหารแตละแหลง โดยแหลงอาหารธรรมชาตมการเขาถงของเพศชายมากกวาเพศหญง สวนแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขายมการเขาถงของเพศหญงมากกวาเพศชายและ 3) การจดการอาหารและแหลงอาหาร ศกษาถงกฎเกณฑ ภมปญญา ของชมชนทมตอการจดการอาหารและการจดการอาหารทมใหเพยงพอตอการบรโภค โดยใชแบบสอบถามและการส ารวจในการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล ท าการสมภาษณกลมตวอยางครวเรอนทงหมด 114 ครวเรอน จากจ านวนครวเรอนทงหมด 159 ครวเรอน การสนทนากลมกบผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต เพอการค านวณปรมาณการมอยของอาหารจากแหลงธรรมชาต ตลอดจนการส ารวจพนทแหลงอาหารผลตเอง โดยมผลการวจยโดยสรปดงน

194

5.3.1 การมอยของแหลงอาหาร

แหลงอาหารในชมชนมทงหมด 3 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย ส าหรบแหลงอาหารธรรมชาตนนมปรมาณการมอยของอาหารเพยงพอตอความตองการในการบรโภคของคนในชมชน โดยการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตมเพยงเฉพาะกลมคนทมอาชพท าการประมงพนบานเทานน เนองจากการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตตองอาศยองคความรและภมปญญาในการเขาถงแหลงอาหารดงกลาว และเมอคนกลมนเกบหาอาหารจากแหลงธรรมชาตไดกจะท าหนาทกระจายสชมชน โดยการน ามาจ าหนายภายในชมชน ท าใหคนทไมไดมอาชพประมงกสามารถเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตไดโดยการซอหาจากกลมคนประมงพนบาน

ส าหรบแหลงอาหารผลตเอง พบวา การมอยของอาหารจากแหลงอาหารผลตเองยงไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค เนองจากยงมการผลตพชและสตวในปรมาณทนอยและไมหลากหลายตามความตองการในการบรโภค ทงทชมชนมศกยภาพทจะผลตเองได ท าใหคนในชมชนหนไปพงพาแหลงซอขาย เพราะมอาหารทหลากหลาย สะดวก รวดเรว และไมตองบ ารงหรอดแลรกษา โดยครวเรอนทผลตเองนยมผลตอาหารประเภทพชผกสวนครวทบรโภคเปนประจ าหรอพชผกทใหผลผลตหลายครง เชน มะพราว มะเขอยาว มะเขอเปราะ พรก ขา ตะไคร เปนตน แตไมนยมปลกพชผกอายสนทตองดแลเปนพเศษหรอใหผลผลตเพยงครงเดยว เชน ผกบง ผกกาด ตนหอม ผกช เปนตน สวนอาหารประเภทเนอสตวมการเลยงแคบางครวเรอน ซงสตวทเลยงเปนสตวขนาดเลก ไดแก เปดและไก เทานน

ในสวนแหลงอาหารซอขาย พบวา ชมชนมแหลงอาหารซอขายเพยงพอตอความตองการในการบรโภคทงแหลงซอขายภายในชมชนและแหลงซอขายภายนอกชมชน หากเปนแหลงซอขายภายในชมชนอาหารทไดสวนใหญกไดมาจากแหลงอาหารธรรมชาต สวนแหลงซอขายภายนอกชมชนกมกจะเปนอาหารทไมสามารถผลตเองได หรอทชมชนผลตไดนอยไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค เชน อาหารประเภทเครองปรง อาหารส าเรจรป พชผก ผลไม เปนตน

5.3.2 การเขาถงแหลงอาหาร

การเขาถงแหลงอาหารของคนในชมชนโคกพยอม พบวา ทกคนมสทธเทาเทยมกนในการเขาถงแหลงอาหาร โดยไมมการจ ากดหรอกดกนผใดผหนงหรอกลมใดกลมหนง แตการเขาถงจะแตกตางกนตามบรบทของแหลงอาหารแตละแหลง โดยแหลงอาหารธรรมชาตมการเขาถงของเพศชายมากกวาเพศหญง (รอยละ 91) ในขณะทแหลงอาหารผลตเองและแหลงอาหารซอขายมการเขาถงของเพศหญงมากกวาเพศชาย (อยางละรอยละ 73)

195

5.3.3 การจดการอาหารและแหลงอาหาร

การจดการอาหารและแหลงอาหาร พบวา การจดการอาหารเปนการจดการเพอใหไดมาซงอาหารในการบรโภค ซงสามารถแบงทมาของอาหารได 2 ประเภท คอ อาหารทไดจากแหลงอาหารธรรมชาตและอาหารทไดจากแหลงผลตเอง โดยอาหารทไดจากแหลงอาหารธรรมชาตตองใชองคความรและภมปญญาตางๆ เชน ภมปญญาการท าเครองมอ ภมปญญาการเกบหาอาหาร ภมปญญาในการน าไปประกอบอาหาร เปนตน และอาหารทไดจากแหลงอาหารผลตเองสวนใหญเปนการปลกพชทสามารถน ามาท าอาหารไดหลายประเภท สวนการจดการแหลงอาหารมการจดการ 2 แหลง คอ แหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง โดยแหลงอาหารธรรมชาตจะเนนการจดการในระดบชมชน ไดแก การจดตงคณะกรรมปาชายเลนเพอชมชนขนเพอออกกฎระเบยบและตรวจสอบใหคนในชมชนปฏบตตามกฎระเบยบทตงขน การจดตงโรงเรยนในปาชายเลนขนภายในชมชนและการสบสารการแสดงลเกบกเพออนรกษปาชายเลน นอกจากนยงองหลกศาสนาในการอนรกษปาชายเลนอกดวย สวนแหลงอาหารผลตเองมการจดการภายในครวเรอนของตนเองในการดแลรกษาพชผกทปลกไวใหไดผลผลตตามตองการ และการเลยงสตวโดยการใหอาหารจากเศษอาหารทเหลอจากการบรโภคภายในครวเรอน

5.3.4 การก าหนดแนวทางในการจดการแหลงอาหารในชมชนโคกพยอม

ผลการวเคราะหความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม พบวา วถชวตของคนในชมชนเปลยนแปลงไปจากชมชนทเคยเปนผผลตอาหารทงแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเอง แตในปจจบนกลบเปนผพงพาอาหารจากแหลงซอขายมากทสด ดงนนการก าหนดแนวทางในการจดการแหลงอาหารของชมชนโคกพยอม จงเปนสงทส าคญทจะท าใหคนในชมชนปฏบตรวมกน เพอน าไปสความมนคงทางอาหารของชมชนทยงยนตอไป ซงแนวทางในการการจดแหลงอาหารควรจดการทกแหลงทมการพงพา ไดแก แหลงอาหารธรรมชาต แหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย โดยในแหลงอาหารธรรมชาตถอไดวาเปนทรพยากรสาธารณะททกคนมสทธเขาไปใชประโยชนไดอยางเทาเทยมกน ดงนนการก าหนดแนวทางในการจดการควรเรมตงแตการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตของผทเขาไปใชประโยชน ไมควรเกนศกยภาพทแหลงอาหารสามารถผลตไดและใชภมปญญาในการเขาถงทไมสงผลกระทบตอแหลงอาหารธรรมชาต เชน การใชเครองมอท าการประมงพนบานทไมสงผลกระทบตอสตวน า การตดไมมาใชประโยชนโดยมการปลกทดแทนตามกฎเกณฑของชมชน เปนตน สวนการจดการแหลงอาหารธรรมชาตสามารถอาศยทนเดมของคนในชมชนทมอยทงกฎเกณฑ ขอบงคบ และขอปฏบต ทคณะกรรมการปาชายเลนไดก าหนดไวใหคนในชมชนไดชวยกนปฏบตและรกษาแหลงอาหารธรรมชาตใหคงอยตอไป นอกจากนควรมการสงเสรมการจดการแหลงอาหารธรรมชาตจากหนวยงานภาครฐทมสวนเกยวของ ใหชวยกนสงเสรมการท าประมงพนบานของชมชนเพมขน เนองจากปจจบนจ านวนครวเรอนทท าประมงพนบานมนอย โดยจดตงจดรบซออาหารทไดจากแหลงธรรมชาตทแนนอน นอกจากนคนทมภมปญญาในการท าประมงพนบานควรมการถายทอดภมปญญาดงกลาวใหกบคนรนหลงและเยาวชนไดมการสบทอดตอไป สวนแหลงอาหารผลตเองในปจจบนมการปลกอาหารนอยลงและหนไปพงพาแหลงอาหารซอขายมากขน ทงทชมชน

196

สามารถผลตอาหารใหเพยงพอตอความตองการในการบรโภคของแตละครวเรอนได ดงนนแนวทางการจดการแหลงอาหารผลตเองควรเรมตงแตระดบครวเรอน โดยใหครวเรอนเหนความส าคญของการผลตอาหารในการบรโภคเองทงปลกพชและเลยงสตว โดยไมตองพงพาแหลงซอขาย เรมตนจากเครอขายเกษตรกรรมทางเลอกทมอยในชมชนและผลผลตทไดตองปลอดสารพษ เพอเปนการประหยดคาใชจายและอาหารทไดไมสงผลเสยตอรางกาย หากมผลผลตเหลอพอกสามารถน าไปจ าหนายสรางรายไดใหแกครวเรอนไดอกทงยงสงผลใหเกดความมนคงทางอาหารใหกบชมชนไดอกดวย ในสวนของแหลงอาหารซอขายทชมชนมการพงพาในการใชประโยชนกควรมการจดการ นอกจากนยงมการเลอกซออาหารตามฤดกาล เพอใหไดราคาถกและผลตทสดใหม และควรมหนวยงานทเกยวของมาใหความรถงทมาของแหลงอาหารซอขาย เพอใหชมชนสามารถเลอกซออาหารทปลอดภยจากแหลงทขาย อกทงควรมการท าบญชครวเรอนเพอวเคราะหรายรบรายจาย ในการวางแผนการพงพาตนเองในครวเรอนใหมากขน

ทงนผวจยสรปผลการศกษาตามวตถประสงคของการวจยได ดงแสดงในภาพท 5-11

197

ภาพท 5-11 สรปกระบวนการและผลการวจย

จดประสงค เพอศกษาความเพยงพอของอาหารกบความตองการบรโภคของคนในชมชน การเขาถงอาหารของคนในชมชน และการจดการอาหารเพอใหมอาหารอยไดอยางยงยนของคนในชมชนโคกพยอม วธการศกษา 1) การมอยของอาหาร ใชแบบสอบถามและสนทนากลม 2) การเขาถงอาหาร ใชแบบสอบถามและการส ารวจ 3) การจดการอาหาร ใชแบบสอบถามและสนทนากลม ผลการศกษา

ชมชนมการใชประโยชนจากอาหารทงหมด 188 ชนด โดยมแหลงอาหารทคนในชมชนพงพาทงหมด 3 แหลง ไดแก แหลงอาหารธรรมชาตแหลงอาหารผลตเอง และแหลงอาหารซอขาย เมอน าปรมาณการมอยของอาหารเปรยบเทยบกบการใชประโยชนเพอการบรโภค พบวา แหลงอาหารธรรมชาตมชนดอาหารทไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค 10 ชนด จากทงหมด 35 ชนด แหลงอาหารผลตเองมชนดอาหารทไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค 38 ชนด จากทงหมด 54 ชนด ซงการเปรยบเทยบปรมาณการมอยในชมชนตอปรมาณความตองการในการบรโภค ถอวาชมชนยงถอวามปรมาณอาหารทไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค แตเมอชมชนมการพงพาแหลงซอขาย กพบวาอาหารทกชนดมปรมาณเพยงพอตอความตองการในการบรโภคสวนการเขาถงแหลงอาหาร พบวา คนในชมชนมสทธในการเขาถงแหลงอาหารทกแหลงอยางเทาเทยมกน แตมความแตกตางกนไปขนอยกบจากบรบทของแหลงอาหาร และในสวนของการจดการอาหารและแหลงอาหาร พบวา การจดการเพอใหไดอาหารเหลานตองอาศยภมปญญาการท าเครองมอภมปญญาการเกบหาอาหาร ภมปญญาในการน าไปประกอบอาหาร ตลอดจนการจดการแหลงอาหารเพอใหไดอาหารมาบรโภคไดตลอดเวลาและยงยนกจะสงผลใหเกดความมนคงทางอาหาร ส าหรบแนวทางการจดการความมนคงทางอาหารในชมชนโคกพยอม พบวา ชมชนมการเขาถงแหลงอาหารซอขายมากขน จงท าใหแหลงอาหารธรรมชาตและแหลงอาหารผลตเองมการเขาถงของคนในชมชนนอยลง และไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภค ดงนนคนในชมชนควรมการเขาถงแหลงอาหารทชมชนมอยใหเพยงพอตอความตองการในการบรโภค และชวยกนรกษาแหลงอาหารเหลานนใหเกดความยงยน กจะสงผลใหเกดความมนคงทางอาหารของชมชนโคกพยอมตอไป

198

5.4 ขอเสนอแนะจากการวจย

5.4.1 ขอเสนอแนะส าหรบชมชน

1) ชมชนควรมการดแลรกษาแหลงอาหารตามธรรมชาตของชมชน และปฏบตตามกฎเกณฑทชมชนมอยอยางจรงจง ทงการเขาถงไมใหเกนศกยภาพทอาหารผลตได และควรใชภมปญญาในการเขาถงทไมสงผลกระทบตอแหลงอาหารและทรพยากรอาหารดวย นอกจากนควรมหนวยงานทเกยวของ เชน ประมงจงหวด องคการบรหารสวนต าบลละง เปนตน ชวยกนประชาสมพนธและสนบสนนใหคนในชมชนท าประมงพนบานเพมขน โดยการจดตงกองทนใหมการกยมเงนส าหรบการท าประมง เนองจากเครองมอในการท าประมงคอนขางสง เชน เรอทใชหาสตวน า เครองมอในการจบสตวน าแตละชนด เปนตน โดยบางครวเรอนอาจมภมปญญาแตไมมงานทนในการสรางเครองมอ

2) ชมชนควรมแหลงอาหารผลตเองทเพยงพอตอความตองการในการบรโภค เนองจากชมชนยงมพนทวางส าหรบผลตอาหารทเพยงพอตอความตองการในการบรโภคหรอจ าหนายได ทงการปลกขาวและการปลกพชผกไวบรโภค หรอปลกพชอาหารไวจ าหนายเพอสรางรายไดใหแกครวเรอน

3) ชมชนควรมการเลยงสตวทเหมาะส าหรบชมชน คอ เปดและไก เนองจากเปนสตวทเลยงงายและเปนทนยมในการบรโภคทงเนอและไข

5.4.2 ขอเสนอแนะส าหรบหนวยงานทเกยวของ

1) ควรมการสงเสรมการไหลของอาหารในชมชน โดยเฉพาะสตวน าจากแหลงอาหารธรรมชาต เนองจากชมชนโคกพยอมเปนชมชนชายฝงทะเลทมการพงพาแหลงอาหารธรรมชาตโดยตรง อกทงอาหารทไดเปนอาหารประเภทสตวน าเปนทตองการทงคนในประเทศและคนตางประเทศ ดงนนควรมหนวยงานทเกยวของ เชน ประมงจงหวด องคการบรหารสวนต าบลละงเปนตน ชวยกนจดตงจดรบซออาหารทไดจากแหลงธรรมชาต เพอใหชาวประมงทอาหารไดมการกระจายอาหารทแนนอน

2) สงเสรมใหมการท าการเกษตรภายในครวเรอน ทงการปลกพชและเลยงสตว โดยมหนวยงานทเกยวของ เชน เกษตรอ าเภอ เกษตรจงหวด องคการบรหารสวนต าบลละง เปนตน เขามาใหความรเรองการท าการเกษตรทงการปลกขาวในชมชน เนองจากภายในชมชนมการปลกขาวเพยงแคบางครวเรอน ทงทชมชนมพนทวางในการผลตขาวไดอก และสงเสรมการท าเกษตรกรรมทางเลอกทมอยในชมชน เพอเปนการลดคาใชจายและลดการพงพาอาหารจากแหลงซอขาย อกทงยงไดผลผลตทสดใหมปลอดภยตอสขภาพ นอกจากนยงควรสงเสรมการเลยงสตว โดยเรมการแจกจายพนธเปดและพนธไกหรอจ าหนายในราคาถกตามความเหมาะสมใหกบครวเรอนทสนใจ เพอขยายพนธใหเปนอาหารตอไป หรอจดฝกอบรมแนวทางการเลยงสตวอนๆ เพอการจ าหนาย เชน วว แพะ เปนตน เพอใหครวเรอนทสนใจมความรในการเลยงทถกตอง เพอสรางรายไดใหแกครวเรอน

3) ใหความรเรองการเลอกซออาหารจากแหลงซอขาย โดยหนวยงานทมสวนเกยวของ เชน สาธารณะสขต าบล สาธารณะสขจงหวด เปนตน จดกจกรรมใหความรกบคนในชมชนถงการเลอกซอ

199

อาหารจากแหลงซอขายทปลอดภยตามประเภทของแหลงอาหารซอขาย เชน อาหารปรงส าเรจควรเลอกซอทมการปรงสดใหมในแตละวน อาหารส าเรจรปควรดวนทผลตหรอวนหมดอายรวมทงการเกบรกษาทถกตอง อาหารประเภทพชผกและเนอสตว ควรเลอกพชผกและเนอสตวทสดใหมหรอรแหลงทมาของอาหารเหลานน เปนตน

5.4.3 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

1) ควรมการศกษาหาแนวโนมการเปลยนแปลงของทรพยากรอาหารทมในชมชนตงแตอดต ปจจบน และอนาคต เพอทจะสามารถวางแผนในการจดการความมนคงทางอาหารไดอยางถกตองมากยงขน

2) ควรมการศกษาในเชงอนรกษภมปญญา องคความร และความสามารถ ทมอยในชมชนมาปรบใชในรปแบบตางๆ เชน บทเรยน คมอ สอการเรยนรในรปแบบตางๆ เปนตน ใหกบเยาวชนในชมชนไดสบทอดตอไป

3) หากมงานวจยครงตอไปควรศกษาปรมาณการมอยของแหลงอาหารซอขายดวย เพอใหขอมลทไดครบถวนยงขน

4) ควรมการศกษาคณคาทางโภชนาการของรายการอาหารทมในชมชนแตละชนด เพอใหทราบถงสารอาหารทครวเรอนไดรบจากรายการอาหารทบรโภคแตละชนด

200

บรรณานกรม

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2556 ระบบฐานขอมลกลางและมาตรฐานขอมลทรพยากรทาง ทะเลและชายฝง http://marinegiscenter.dmcr.go.th/km (สบคนเมอ 27 พฤษภาคม2558).

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง . 2552. ชววทยาและนเวศวทยาปาชายเลน. http:// marinegiscenter.dmcr.go.th (สบคนเมอ 27 กรกฎาคม 2557).

กรมสงเสรมการเกษตร. 2547. การปลก การเลอกสายพนธและการดแลรกษาตนมะพราวhttp://www.moac.go.th/ (สบคนเมอ 14กมภาพนธ 2558).

เกยรตศกด ยงยน. 2555. จนตนาการอาหารและชมชน : เรองราวความมนคงทางอาหาร. นนทบร : มลนธชววถ

คณะกรรมการปาชมชนบานโคกพยอมและสถาบนสงแวดลอมไทย. 2551. ภมปญญาทองถนในการจดการปาชายเลน บานโคกพยอม. นนทบร : สถาบนสงแวดลอมไทย.

เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก. 2545. มตความมนคงทางอาหาร. http://www.consumerthai.org (สบคน เมอ 18 สงหาคม 2555).

เครอวลย หตานวตรและวไลวจน กฤษณภต. 2529. พฤตกรรมการกนของชาวชนบทภาคเหนอ. รายงานการวจยสถาบนวจยโภชนาการ. นครปฐม : มหาวทยาลยมหดล.

เฉลมชนม บญเกยรตสกล. 2550. ภมปญญาทองถนกบการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพของอาหารธรรมชาตในปาเมยง: กรณศกษาบานปางมะโอต าบลแมนะ อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน, มหาวทยาลยเชยงใหม.

ชยณรงค ลาภเศรษฐานรกษ. 2553. วกฤตการณอาหารโลก คอโอกาสความมนคงทางอาหารของไทย. เพอการ พฒนาชนบท 10 (35) : 75-84

ชลภรณฉมเจรญ. 2544. ปจจยทมผลตอการมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษและฟนฟปาชายเลน ต าบลคลองโคน อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม. วทยานพนธวทยาศาสตรหาบณฑต, สาขาการ จดการทรพยากรธรรมชาต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ญตตพงศ แกวทอง. 2553. การประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรดานการใชประโยชนทางตรงของปาชายเลน โดยกระบวนการมสวนรวมของชมชนโคกพยอม ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล. วทยานพนธวทยา ศาสตรมหาบณฑ ต, สาขาว ชาการจ ดการส งแวดล อม, คณะการจ ดการส งแวดล อม, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

201

ทรงสร วชรานนท ทรงสร วชรานนท, พจนย บญนา จงทพย 2555. วถชวตและความมนคงทางอาหารทอง ถนใต. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการพฒนาภมสงคมอยางยงยน, มหาวทยาลย แมโจ.

ทวาการอ าเภอละง. 2556. สถตประชากรจากทะเบยนบาน แยกรายพนท ระดบต าบล.

ธนนชย มงจต. 2555. แนวทางการเสรมสรางศกยภาพดานความมนคงทางอาหารบานแมสรนอ าเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน. วทยานพนธเกษตรศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ, มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

นวลนอย ตรรตน. 2551. ความมนคงทางอาหาร. http://www.nidambe11.net/ekonomiz/ 2008q2/2008may14p3.htm. (สบคนเมอ 17 พฤษภาคม 2555).

นนทกา เครออนทร. 2553. รายงานวจยเพอทองถนฉบบสมบรณ.ภมปญญาทองถนกบการจดการทรพยากรระดบชมชน : การพฒนาทมผลกระทบตอการสบทอดภมปญญาทองถนดานนเวศทางทะเล ของชาวอรกลาโวย จงหวดภเกต. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจยชดโครงการทนวจยมหาบณฑต การศกษาและพฒนากลมชาตพนธภาษาในภาวะวกฤต. กรงเทพฯ.

น าออย ภคดวงศและคณะ. 2543. ระบบความมนคงทางอาหารของชมชน : การส ารวจชมชน 4 ภาค โครงการวจยระยะยาวในเดกไทย. สถาบนวจยระบบสาธารณสข ส านกงานกองทนสนบสนนการวจยกระทรวงสาธารณสขและองคการอนามยโลก.

เนาวราห มวงคราม. 2552. การศกษาทศนะเกษตรกรทมตอการสรางความมนคงทางรายไดตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง : ศกษาเฉพาะกรณเกษตรกรทไดรบการสนบสนนจากกรมพฒนาสงคมและสวสดการในโครงการรวมน าใจถวายในหลวง จงหวดอบลราชธาน. ภาคนพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาเศรษฐศาสตรการเมอง, มหาวทยาลยราชภฎอบลราชธาน.

บณฑต ปยะศลป. 2549. เกษตรกรรมยงยน รากฐานทส าคญในการสรางความมนคงทางอาหาร . http://www.thaingo.org/cgi-bin/content/content2/show.pl?0385. (สบคนเมอ 17 พฤษภาคม 2555).

เบญญาภา กาลเขวา. 2545. ความมนคงทางอาหารและภาวะโภชนาการของเดกวยกอนเรยนในครวเรอนยากจน ในเขตพนทยากจน ของต าบลวงหนลาด อ าเภอชมแพ จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต , สาขาวชาโภชนาการชมชน , มหาวทยาลยขอนแกน.

ปราโมทย แกววงศศร . 2550. ลมน ากบชมชน. ภาควชาธรณศาสตร, คณะทรพยากรธรรมชาต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ปราโมทย แกววงศศร. 2554. ศกษาและพฒนาการใชประโยชนผกพนบานไมผลพนเมองภาคใตตามภมปญญาทองถน . ภาควชาธรณศาสตร , คณะทรพยากรธรรมชาต , มหาวทยาลย สงขลานครนทร.

202

ปยนาถ อมด.2547. ความมนคงทางอาหารของชมชนชนบท : ศกษาเฉพาะกรณบานปาคา หมท 2 ต าบลสวก อ าเภอเมองนาน จงหวดนาน. วทยานพนธพฒนาชมชนมหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ไพรนทร เสาะสาย. 2536. ปาทามชมชนกดเปงกบความมนคงทางอาหารของชมชน. สถาบนวจยและพฒนามหาวทยาลยขอนแกน.

มนชยา มรรคอนนตโชต. 2549. การศกษาองคความรและประสบการณการจดการปาเพอใหไดอาหารธรรมชาตจากปาอยางยงยนของชมชนหวยไคร ต าบลเวยง อ าเภอเทง จงหวดเชยงราย. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาวจยและพฒนาสงคม, มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย.

มลน ธ เกษตรกรรมย งยน. 2555. สทธ เกษตรและความม นคงทางอาหาร http://www.sathai.org/th (สบคนเมอ 12 กรกฎาคม 2555).

มลนธชววถ . 2555. ปจจยทเกยวของตอการเปลยนแปลงความมนคงทางอาหาร. http://www.biothai.net (สบคนเมอ 17 สงหาคม 2555).

ยศ สนตสมบต . 2542. ความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนเพอการพฒนาอยางยงยน. วทยานพนธสงคมศาสตรมหาบณฑต , ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา , มหา วทยาลยเชยงใหม.

และ สาหล.ผใหสมภาษณ,20 กนยายน 2556.

รชดา มหาวรวฒน. 2548. การบรโภคอาหารธรรมชาตของหมบานวงน าเขยว ต าบลอดมทรพย อ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน, ภาควชาโครงการสหวทยาการ, คณะบณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วรรณธภา จนทรกลม. 2549. พฤกษศาสตรพนบานกบความมนคงดานอาหารของชมชนเผามเซอ บานใหมพฒนา อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม . วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวนศาสตรชมชน, คณะวนศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วนย สมประสงค, ปราโมทย ไตรบญ, บดนทร สอนสภาพ, รตนวฒน ไชยรตน, โสฬส ศรไสย, สทธรกษ โชตบรบรณ, ไพรวลย ตนตวฒนเสถยร, จรณะ ทรพยสวรรณ และโสภา ธมโชตพงศ. 2550. การศกษาพชอาหารทบรโภคในชวตประจ าวนของชมชนกระเหรยงบานสะเนพอง ต าบลไลโว อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร. กลมวจยเพอการคมครองพนธพชกรมวชาการเกษตร.

วเศษ สจนพรหม. 2541. ความมนคงทางอาหารทไดจากปาชมชนบานทงยาว . วทยานพนธสงคมศาสตรมหาบณฑต , ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะสงคมศาสตร , มหาวทยาลยเชยงใหม.

203

ศจนทร ประชาสนต. 2555. ความมนคงทางอาหาร : แนวคดและตวชวด. พมพครงท 1. สมทรสาคร : พมพด.

ศนยวจยทรพยากรปาชายเลนท 3 สตล.2555. การจดการวถชวตประมงพนบานกรณปด า. http://www. dmcr.go.th/rmc3/?p=184. (สบคนเมอ 25 สงหาคม 2555).

สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝง สงขลา. 2557. ชววทยาการอนรกษทรพยากร http://www.nicaonline.com (สบคนเมอ 12 กมภาพนธ 2558).

สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝงทะเล สงขลา, 2555 http://www.nicaonline.com (สบคนเมอ 25 มกราคม 2558).

สะมะ หลหาด. ผใหสมภาษณ, 28 กนยายน 2556.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . 2554. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบทสบเอด พ.ศ. 2444-2559.

สรพรรณ ทองปสโน. 2548. การศกษาภมปญญาชมชนในการจดการทรพยากรปาไมในเขตอทยานแหงชาตเขาหลวง อ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช. สารนพนธการศกษามหาบณฑต, สาขาวชาการมธยมศกษา, คณะศกษาศาสตร, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สธาน มะลพนธ. 2552. ความมนคงทางอาหารของชาวลวะบานปาก า อ าเภอบอเกลอ จงหวดนาน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการจดการทรพยากรชวภาพ, คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย, มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร.

สนนทธนา แสนประเสรฐ. 2545. สรปสถานการณสขาภบาลอาหาร : ขอเสนอตอการจดการดานความสะอาดปลอดภยเพอผบรโภคภายในประเทศ. กรงเทพมหานคร: พมพกรม.

สพาณธนวฒ. 2544. บทบาทของบรรษทเกษตรและอาหาร กบการเปลยนแปลงชนบทและสงคมไทย. http://www.biothai.net (สบคนเมอ 20 สงหาคม 2555).

สภา ใยเมอง. 2555. ตวชวดความมนคงทางอาหารระดบชมชน. พมพครงท 1. สมทรสาคร : พมพด.

สรชย รกษาชาต. 2545. ความมนคงทางอาหารในระดบครวเรอนของคนชายขอบ : รปแบบการบรโภค และแหลงทมาของอาหารของครวเรอนกะเหรยง ภาคตะวนตก ประเทศไทย . วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาเทคโนโลยการวางแผนสงแวดลอมเพอพฒนาชนบท, คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร, มหาวทยาลยมหดล.

องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต. 2549. ความมนคงทางอาหาร. http://arm-mi-ta-put19.blogspot.com/2009/07/fao.html. (สบคนเมอ 17 พฤษภาคม 2555).

อนรกษ ปนทอง. 2549. พชอาหารพนเมองและแนวทางในการอนรกษพรรณพชพนทปาดงโตงโตน ต าบลสงเปลอย อ าเภอนามน จงหวดกาฬสนธ . คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาฬสนธ.

204

องคณา มหายศนนท. 2542. ความหลากหลายทางพชอาหารและการใชประโยชนของชาวลวะในจงหวดนาน. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการสงเสรมการเกษตร, คณะเกษตรศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม.

อถพงศ ปนทองพนธ. 2557. สวนสวยกนได เพอเสรมสรางความมนคงทางอาหาร : กรณศกษาชมชนซอยบอนไก-ทายาง ต าบลคอหงส อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา . วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการจดการสงแวดลอม, คณะการจดการสงแวดลอม, หาวทยาลยสงขลานครนทร.

อทมพร หลอดโค. 2552. การจดการความรเรองอาหารธรรมชาต: ศกษากรณบานหนเหบ ต าบลพระยน อ าเภอพระยน จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาสงคมวทยาการพฒนา, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

Babatunde, R. and Qaim, M. 2010. Impact of off-farm income on food security and nutrition in Nigeria. Food Policy 35: 303–311

Garret, J. and Ruel, M. 1999. Are Determinants of Rural and Urban Food Security and Nutritional Status Some Insights from mozambique. World Development 27: 1955-1975.

Gladwin, C. Thomson, A. Peterson, J. and Anderson, A. 2001. Addressing food security in Africa via multiple livelihood strategies of women farmers. Food Policy 26: 177–207.

Lia, Y and Yub, W. 2010. Households Food Security in Poverty-Stricken Regions: Evidence from Western Rural China. Agriculture and Agricultural Science Procedia 1: 386–395.

Oldewage, W. Dicksb, E. and Napierb C. 2006. Poverty, household food insecurity and nutrition: Coping strategies in an informal settlement in the Vaal Triangle, South Africa. Public Health 120: 795–804.

Sutherland, A. Irungu, B. Kang, B. Muthamia, B. and Ouma, B. 1999. Household food security in semi-arid Africa the contribution of participatory adaptive research and development to rural livelihoods in Eastern Kenya. Food Policy 24: 363–390.

Zezza, A. and Tasciotti, L. 2010. Urban agriculture, poverty, and food security: Empirical evidence from a sample of developing countries. Food Policy 35: 265–273.

205

ภาคผนวก

ก. แบบสอบถามการวจย

ข.แผนทส าหรบระบพชและสตวบกจากแหลงอาหารธรรมชาต

ค. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของพชและสตวบกในแหลงอาหารธรรมชาต

ง. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของสตวน าในแหลงอาหารธรรมชาต

จ. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของสตวเล ยงในแหลงอาหารผลตเอง

ฉ. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของพชในแหลงอาหารผลตเอง

ช.รายชอกลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอหารธรรมชาต

ซ.รายชอกลมแมบานและชาวบานทวไป

ฌ.รายชอกลมผน าชมชน

ญ. รายละเอยดของการสนทนากลมผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต

206

ภาคผนวก ก. แบบสอบถามการวจย

207

แบบสอบถามเลขท……………….. แบบสอบถาม

ความมนคงทางอาหาร ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล …………………………………………………………………………………………………………….

ค าช แจง: แบบสอบถามนเปนสวนหนงของโครงการวจยความมนคงทางอาหารชมชนโคก

พยอม การศกษาหลกสตรปรญญาโท คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร โดยขอมลทไดจากการส ารวจของแตละบคคลจะปกปดเปนความลบอยางเครงครด

แบบสอบถามแบงเปน 5 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไป สวนท 2 การมอยของแหลงอาหารและการเขาไปใชประโยชน สวนท 3 การเขาถงแหลงอาหาร สวนท 4 การบรโภคภายในครวเรอน สวนท 5 การเขาถงแหลงอาหาร

ชอผสมภาษณ............................................................................................ ............................................. วน / เดอน / ป ทใหสมภาษณ .....................................................................................................

208

สวนท 1: ขอมลทวไป ผใหสมภาษณ 1. ชอ ........................................ นามสกล .......................................... 2. บานเลขท ...................... ชอหมบาน ......................... หมท ........... ต าบลละงอ าเภอละงจงหวดสตล เบอรโทรศพท ................................. 3. เพศ………………………………………… 4. อาย………………………………………..ป 5. สถานภาพ…………………………………. 6. ศาสนา.......................................... 7. จ านวนสมาชกในครอบครว....................................................... คน (รวมหวหนาครอบครว) 8. จ านวนแรงงานในครอบครว…………………………………….………… คน 9. ภมล าเนา……………………….......................................................อาศยอยเปนเวลา.......ป 10. ระดบการศกษาขนสงสด………………………………………………… 11. อาชพหลก........................................................................................................... 12. อาชพเสรม.......................................................................................................... 13. รายไดเฉลยรวมของครอบครวตอเดอน...................................................................... บาท 14. รายจายเฉลยรวมของครอบครวตอเดอน……………………………………………………บาท 15. ครอบครวมรายไดเสรมจากอาชพอนๆ ทท าอยตอเดอน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) อาชพ รายได ( ) เกษตรกรรม …………………….. บาท ( ) รบจางในภาคการเกษตร …………………….. บาท ( ) รบจางนอกภาคการเกษตร …………………….. บาท ( ) คาขาย …………………….. บาท ( ) หาของปา …………………….. บาท ( ) ญาตสงให …………………….. บาท ( ) อนๆ ระบ……………………………………………………………..

209

สวนท 2 : การมอยของแหลงอาหารและการเขาไปใชประโยชน 1. ทานไดอาหารจากแหลงใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1) แหลงธรรมชาต

( ) ปาชายเลน ( ) ล าคลอง ( ) ชายฝงทะเล

2) แหลงอาหารผลตเอง ( ) พนทรอบบาน ( ) สวน ( ) ไร-นา ( ) อนๆ ระบ………………………..

3) แหลงอาหารซอขาย ( ) ตลาดในชมชน ( ) ตลาดนอกชมชน ( ) รานขายของช า

( ) รานคาเคลอนทเชน รถสามลอ เปนตน ( ) อนๆ ระบ………………………..

2. แตละวนครอบครวทานมสมาชกรบประทานอาหารกน..................... คน 3. จ านวนอาหารทรบประทาน........................ มอ/วน .................... วน/สปดาห 4. ทานจายคาอาหารตอวน.............................บาท 5. ปรมาณอาหารและชนดอาหารททานน ามาใชประโยชนในการประกอบอาหารในแตละวนเพยงพอกบความตองการในการบรโภคหรอไมอยางไร ( ) เพยงพอ ( ) ไมเพยงพอ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6. ถาไมเพยงพอทานมวธการแกไขปญหาอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 7. มอปสรรคใดบางทท าใหทานไมสามารถรบประทานอาหารไดอยางเพยงพอตามความตองการ ( ) ไมมเงน ( ) ไมมสทธในการท ากน

( ) ไมมความรในการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาต ( ) อนๆ ระบ…………………………………………….

210

8. ทานคดวาในชมชนของทานมแหลงอาหารเพยงพอกบความตองการของคนในชมชนหรอไมอยางไร ( ) เพยงพอ ( ) ไมเพยงพอ

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9. ปรมาณแหลงอาหารในอดตทผานมากบในปจจบนเปนอยางไร

( ) เกบไดมากขน ( ) เกบไดนอยลง ( ) เกบไดเทาเดม ( ) ไมมใหเกบเลย

211

สวนท 3 : การเขาถงแหลงอาหารและการจดการแหลงอาหาร 1. ทานมสทธในการท ากนภายในชมชนหรอไม ( ) ม ( ) ไมม 2. หากทานมสทธในการท ากนภายในชมชนจากแหลงไหนบางจ านวนเทาไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1) ทดน

( ) สวน จ านวน ……… ไร ( ) ไร-นา จ านวน ……… ไร

2) แหลงน า ( ) แหลงน า จ านวน กวาง.....เมตร ยาว......เมตร ลก......เมตร

3. หากทานไมมสทธในการท ากนภายในชมชนทานท าอยางไร ( ) ท ากนในพนทนอกหมบาน จ านวน ……… ไร ( ) เชาจากเพอนบาน จ านวน ……… ไร ( ) ขอใชท ากนจากเพอนบาน จ านวน ……… ไร ( ) อนๆ ระบ………………………..

4. ทานไดมการจดการแหลงทท ากนของทานไมใหเสอมโทรมหรอไมอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. ระยะทางจากบานทานถงแหลงอาหารแตละแหลง 1) แหลงธรรมชาต

( ) ปาชายเลน ………… กโลเมตร ( ) ล าคลอง ………… กโลเมตร ( ) ชายฝงทะเล ………… กโลเมตร

2) ผลตเอง ( ) รอบ ๆ บาน ………… กโลเมตร ( ) สวน ………… กโลเมตร ( ) ไร-นา ………… กโลเมตร

3) ซอขาย ( ) ตลาดภายในชมชน ………… กโลเมตร ( ) ตลาดภายนอกชมชน ………… กโลเมตร

212

6. ทานสามารถเขาถงแหลงอาหารไดทกฤดกาลหรอไมอยางไร ( ) ม ( ) ไมม

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7. ครอบครวของทานมรายไดเพยงพอทจะซออาหารมาบรโภคตามความตองการหรอไมอยางไร

( ) เพยงพอ ( ) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8. ทานถกกดกนหรอมการใชแหลงอาหารอยางไมทดเทยมกนของชมชนหรอไมอยางไร

( ) ม ( ) ไมม …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9. ทานมการดแลรกษาแหลงอาหารในชมชนหรอไมอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

213

สวนท 4 : ชนดและปรมาณการใชประโยชนจากแหลงอาหารแตละแหลง 1. การใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต 1) การใชประโยชนจากปาชายเลน 2) การใชประโยชนจากล าคลอง 3) การใชประโยชนจากชายฝงทะเล ก. การใชประโยชนจากปาชายเลน/ล าคลอง/ชายฝงทะเล

ชนด ชวงเดอน

ทเกบ

จ านวนคร ง

ทเกบใน 1 ป

ปรมาณทเกบเฉลยตอคร ง (กก./หนวย) ราคา

(บาท) หมายเหต

กนเอง แจก ขาย

214

ข.ภมปญญาการในการเกบหาโดยใชเครองมอ

ชนด เครองมอทใช วธการเกบ ปรมาณทเกบได

(กก.) หมายเหต

215

2. การใชประโยชนจากแหลงอาหารผลตเอง 1) การใชประโยชนจากพนทรอบๆ บาน 2) การใชประโยชนพนทสวน 3) การใชประโยชนจากพนทไร-นา ก. ตารางการใชประโยชนในการปลกพชจากพนทรอบๆบาน/พนทสวน/พนทไร-นา

ชนดพช จ านวน

ไร ชวงเดอน

ทเกบ

จ านวนคร ง

ทเกบใน 1 ป

ปรมาณทเกบเฉลยตอคร ง (กก.หนวย) ราคา

(บาท) หมายเหต กนเอง แจก ขาย

216

ข. ตารางการใชประโยชนในการเลยงสตวจากพนทรอบๆบาน/พนทสวน/พนทไร-นา

ชนดสตว จ านวน (ตว)

จ านวนคร งทเกบใน 1 ป

ปรมาณทจบเฉลยตอคร ง (กก.หนวย) ราคา

(บาท) กนเอง แจก ขาย

217

3. การใชประโยชนจากแหลงอาหารซอขาย 1) การใชประโยชนจากตลาดภายในชมชน 2) การใชประโยชนจากตลาดภายนอกชมชน ก. ตารางการใชประโยชนจากตลาดภายในชมชน/ภายนอกชมชน

ชนด

ประเภทอาหาร ราคา

(บาท/หนวย) ปรมาณทซ อ

(หนวย/เดอน) หมายเหต อาหาร

ปรงส าเรจ

อาหารส าเรจรป

เครองปรง

พชผก ผลไม เน อสตว

218

ภาคผนวก ข. แผนทส าหรบระบชนดอาหารจากแหลงอาหารท งหมดในชมชน

219

แผนทแหลงอาหารปาชายเลน/ล าคลอง/ชายฝงทะเล

แผนทแหลงอาหารรอบบาน/สวน/ไร – นา

220

221

221

ภาคผนวก ค. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของพชและสตวบกในแหลงอาหารธรรมชาต

222

222

ปรมาณอาหารทมอยของพชและสตวบกในแหลงอาหารธรรมชาต

ล าดบ ชนด ขนาดพ นทยอยในการประมาณการ

(ไร)

(1)

ปรมาณทพบตอพ นทยอย

(กก.)

(2)

จ านวนพ นทท งหมด

(ไร) (3)

จ านวนคร งทเกบ(คร งตอป)

(4)

ปรมาณทมอยของพชและสตวบก

(กก.ตอป) (5)=

((2)x(3)x(4)/

(1)) 1 ฝกถวด า 1 ไร 15 1,250 1 18,750 2 สาหราย 2,000 ตร.ม. = 1.25 ไร 60 21,875 1 16,800 3 หยวกเปง 1 ไร 13 125 2 3,250 4 น าผง 10 ไร 3 1,250 1 375 5 เหดเสมด 100 ตร.ม. = 0.0625 ไร 0.3 5 6 144 6 ตวออนของผง 10 ไร 1 1,250 1 125

รวม - - - - 39,444

223

223

ภาคผนวก ง. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของสตวในแหลงอาหารธรรมชาต

224

224

ปรมาณอาหารทมอยของสตวน าในแหลงอาหารธรรมชาต

ล าดบ ชนดสตวน า

จ านวนคนทจบ

(คน) (1)

ปรมาณ ทจบใน 1 คร ง

(กก.ตอคน) (2)

เวลาในการจบใน 1 คร ง

(ชม.ตอวน)

ชวงเดอน ทพบ

(เดอน ตอป) (3)

จ านวนทจบ (คร งตอเดอน) (4)

จ านวน ทจบ

(คร งตอป) (5)= (3) x (4)

ปรมาณทจบได (กก.ตอป)

(6)=(1)x(2)x(5)

1 ปด า 39 3 4 12 17 204 23,868 2 หอยจบแจง 37 8 3 12 6 72 21,312 3 ปลากระบอก 17 20 2 12 2 24 8,160 4 กงขาว 2 25 3 12 8 96 4,800 5 ปลาดาหลา 2 35 3 12 4 48 3,360 6 กงกลาด า 3 20 7 12 4 48 2,880 7 หอยเขม 3 12 3 12 6 72 2,592 8 กงไข 2 7 4 12 10 120 1,680 9 หอยเจดย 13 10 3 12 1 12 1,560 10 หอยแครง 4 30 5 12 1 12 1,440 11 หอยราก 3 20 3 12 2 24 1,440 12 ปลานาเหงน 2 7 2 12 8 96 1,344 13 ปลาเกา 3 6 2 12 6 72 1,296 14 หอยกน 5 7 2 12 3 36 1,260 15 ปลากะพงแดง 2 5 2 12 10 120 1,200 16 ปลาทราย 3 30 3 12 1 12 1,080 17 กง 5 5 2 12 3 36 900 18 ปลาจองมอง 3 25 3 12 1 12 900 19 ปลาลามา 2 30 2 2 5 10 600 20 ปลากะพงแสม 2 15 4 12 1 12 360 21 ปลาไหล 3 30 3 4 1 4 360 22 กงกลาลาย 7 4 6 12 1 12 336 23 ปลากะพงขาว 5 5 5 12 1 12 300 24 ปลากก 4 3 3 12 2 24 288 25 แมงดา 3 20 2 2 2 4 240 26 หอยทายเภา 3 20 5 2 2 4 240 27 หอยนางรม 4 2 4 12 2 24 192 28 ปลากะพงขางปาน 1 3 3 12 5 60 180 29 กงเหลอง 2 15 2 5 1 5 150

รวม - - - - - - 84,318

225

225

ภาคผนวก จ. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของสตวเล ยงในแหลงอาหารผลตเอง

226

226

ปรมาณอาหารทมอยของสตวเล ยงในแหลงอาหารผลตเอง

ล าดบ ชนด จ านวนครว เรอน

จ านวนทเล ยง

(หนวย) (1)

ผลผลต (กก.ตอหนวย)

(2)

ระยะเวลาทใหผลผลต

(เดอนตอป)

เกบไดจ านวน

(คร งตอป) (3)

ปรมาณการมอย (กก.ตอป)

(4)= ((1)x(2)x(3))

หมายเหต

ไขสตวเล ยง 1 ไขไก 31 108 ตว 1 12 365 39,240 ฟอง/ป ไกไข 1 ตวใหไขเฉลยวนละ 1 ฟอง 2 ไขเปด 28 68 ตว 1 12 365 24,840 ฟอง/ป เปดไข 1 ตวใหไขเฉลยวนละ 1 ฟอง

รวม - - - - 64,080 ฟอง/ป - สตวเล ยง

1 กงขาว 2 2 บอ 1,200 12 3 3,600 กก./ป กงขาว 1 บอ โตเตมท 120 วนมกงประมาณ 30,000 ตวผลผลตประมาณ 1,200 กโลกรม

2 กงกลาด า 2 1 บอ 2,100 12 3 2,100 กก./ป กงกลาด า 1 บอ โตเตมท 120 วน มกงประมาณ 50,000 ตวผลผลตประมาณ 2,100 กโลกรม

3 ไกเนอ 13 138 ตว 1 12 2 276 กก./ป ไกเนอโตเตมวย มน าหนกเฉลยตวละ 1 กโลกรม

4 เปดเนอ 7 66 ตว 1 12 132 กก./ป เปดเนอโตเตมวย มน าหนกเฉลยตวละ1.5 กโลกรม

5 ปลากะพงขาว

2 2 กระชง 40 12 2 80 กก./ป ปลากะพง 1 กระชง มประมาณ 40 ตวน าหนกเฉลยตวละ 0.5กโลกรม

6 ปลาเกา 2 2 กระชง 50 12 2 50 กก./ป ปลาเกา 1 กระชง มประมาณ 50 ตวน าหนก เฉลยตวละ 0.5 กโลกรม

รวม - - - - 6,238 กก./ป -

227

227

ภาคผนวก ฉ. การค านวณปรมาณอาหารทมอยของพชในแหลงอาหารผลตเอง

228

228

ปรมาณอาหารทมอยของพชในแหลงอาหารผลตเอง

ล าดบ ชนด จ านวนครว เรอน

จ านวนทปลก

(หนวย) (1)

ผลผลต (กก.ตอหนวย)

(2)

ระยะเวลาทใหผล

ผลต (เดอนตอ

ป)

เกบไดจ านวน(คร งตอ

ป) (3)

ปรมาณการมอย

(กก.ตอป) (4)=

((1)x(2)x(3))

หมายเหต

1 มะพราว 114 350 ตน 48 12 6 100,800 มะพราว1 ตน ใหผลผลตครงละ 48 ลกเฉลยผลผลตลกละ 1 กโลกรมใหผลผลตทก 3 เดอน

2 ขาว 13 77 ไร 500 2 1 38,500 ขาว 1 ไรสามารถไดผลผลตได 500 กโลกรม เกบผลผลตไดครงเดยว

3 ม ะ พ ร า วน าหอม

13 145 ตน 250 12 1 36,250 มะพราวน าหอม1 ตน ใหผลผลตตอป 150 ลกตอตน เฉลยผลผลตลกละ 1 กโลกรม

4 กลวยน าวา 52 349 ตน 20 12 1 6,980 กลวยน าวา 1 ตน เกบผลไดปละครง 1 เครอม 10 หว หนก 20 กโลกรม/เครอ

5 ตะไคร 72 580 กอ 5 12 2 5,800 ตะไคร 1 กอหนกประมาณ 5 กโลกรม ใหผลผลตทก 6 เดอน

6 กลวยสม 26 232 ตน 15 12 1 3,480 กลวยสม 1 ตน เกบผลไดปละครง 1 เครอม 8 หว หนก 15 กโลกรม/เครอ

7 ขา 70 1,570 กอ 1 12 2 3,140 ขา 1 กอหนกประมาณ 1 กโลกรม ใหผลผลตทก 6 เดอน

8 กลวยไข 14 253 ตน 10 12 1 2,530 กลวยไข 1 ตน เกบผลไดปละครง 1 เครอม 8 หว หนก 20 กโลกรม/เครอ

9 มะนาว 51 137 ตน 0.1 5 150 2,055 มะนาว 1 ตนใหผลวนละ 3 ลก เฉลยผลผลตลกละ 0.03 กโลกรม

10 ขาวโพด 2 2 ไร 1,000 12 1 2,000 ขาวโพด 1 ไร สามารถไดผลผลตได 1,000 กโลกรม เกบผลผลตไดครงเดยว

11 หนอไม 17 274 กอ 5. 5 1 1,370 ไผ 1 กอใหผลผลตหนอไม 5 กโลกรมเกบผลผลตไดปละครง

12 ผกหวาน 26 228 ตน 0.1 12 52 1,186 ผกหวาน 1 ตน เกบไดครงละ 0.1 ก โ ลกร ม จะแตกยอดใหมท ก 1 สปดาห

13 มะละกอ 62 227 ตน 5.00

12 1 1,135 มะละกอ 1 ตนใหผลผลตประมาณ 10 ลกเฉลยลกละ 0.3 กโลกรม

14 มะเขอยาว 34 287 ตน 3.00 12 1 861 มะ เข อยาว เป นพ ชอายส น ม อยประมาณ 6 เดอนใหผลผลตเฉลย

229

229

ล าดบ ชนด จ านวนครว เรอน

จ านวนทปลก

(หนวย) (1)

ผลผลต (กก.ตอหนวย)

(2)

ระยะเวลาทใหผล

ผลต (เดอนตอ

ป)

เกบไดจ านวน(คร งตอ

ป) (3)

ปรมาณการมอย

(กก.ตอป) (4)=

((1)x(2)x(3))

หมายเหต

ผลผลตตนละ 15 ลก เฉลยลกละ 0.2 กโลกรม

15 มะเขอเปราะ 30 275 ตน 2.50 12 1 688 มะเขอเปราะเปนพชอายสน มอยประมาณ 6 เดอนใหผลผลตเฉลยตนละ 25 ลก เฉลยลกละ 0.1 กโลกรม

16 มะมวงเบา 4 8 ตน 80.00 3 1 640 มะมวงเบา 1 ตน ใหผลผลต 80 กโลกรมตอป

17 ขมน 53 93 กอ 2.00 12 2 372 ขมน 1 กอมน าหนกประมาณ 2 กโลกรม ใหผลผลตทก 6 เดอน

18 มะเขอพวง 22 87 ตน 0.10 12 24 209 มะเขอพวงใหผลผลตทก 2 สปดาหเฉลยผลผลตตนละ 0.1 กโลกรม

19 มะกรด 20 38 ตน 0.10 12 52 198 มะกรด 1 ตนเกบไดครงละ 0.1 ก โ ลก ร ม จ ะแตกยอด ใหม ใ น 1 สปดาห

20 พรกขหน 75 155 ตน 0.05 12 24 187 พรกชฟาเกบไดครงละ 0.05กโลกรม ใหผลผลตทก 2 สปดาห

21 ต าลง 5 7 แปลง 1X1.5 ม.

0.50 12 52 182 ต าลง 1 แปลงสามารถเกบไดครงละ 0.5 กโลกรม จะแตกใบใหมใน 1 สปดาห

22 สะตอ 1 1 ตน 140.00

3 1 140 สะตอ 1 ใหผลผลต ปละ 140 กโลกรม

23 ขง 3 67 กอ 2.00 12 1 134 ขง 1 กอมน าหนกประมาณ 2 กโลกรม มอยประมาณ 8 เดอน

24 ผกโขม 17 131 ตน 0.10 12 8 105 ผกโขมเปนพชอายสน มอยประ 3 เดอน ใหผลผลต ตงแต 1 เดอนขนไปอาทตยละ 1 ครงเฉลยผลผลตตนละ 0.1 กโลกรม

25 ขเหลก 3 7 ตน 1.00 12 12 84 ขเหลกใชกนเฉพาะสวนยอก สามารถใหผลผลตไดทกเดอนเฉลยผลผลตตนละ 1 กโลกรม

26 บวบก 4 75 กอ 0.50 12 2 75 บวบก 1 กอเฉลยผลผลตกอละ 0.5 กโลกรม ใหผลผลตทก 6 เดอน

27 พรกชฟา 12 59 ตน 0.05 12 24 71 พรกขหนใหผลผลตทก 2 สปดาหเฉลยผลผลตตนละ 0.05 กโลกรม

28 มะขาม 5 7 ตน 10.00 12 1 70 มะขาม 1 ตนใหผลผลต 10 กโลกรมตอป

230

230

ล าดบ ชนด จ านวนครว เรอน

จ านวนทปลก

(หนวย) (1)

ผลผลต (กก.ตอหนวย)

(2)

ระยะเวลาทใหผล

ผลต (เดอนตอ

ป)

เกบไดจ านวน(คร งตอ

ป) (3)

ปรมาณการมอย

(กก.ตอป) (4)=

((1)x(2)x(3))

หมายเหต

29 ถวฝกยาว 2 4 แปลง 1X2 ม.

0.50 12 30 60 ถ ว ฝ ก ย า ว เป นพ ช อ า ย ส น ม อ ยประมาณ 1 เดอนใหผลผลตทกวน เฉลยผลผลตแปลละ 0.5 กโลกรม

30 ลางสาด 1 3 ตน 20.00 3 1 60 ลางสาด 1 ตนใหผลผลต ปละ 20 กโลกรม

31 สบปะรด 12 95 ตน 0.50 12 1 48 สบปะรด 1 ตน ใหผลผลต 1 ลก ลกละ 0.5 กโลกรม

32 ชะอม 2 18 ตน 0.05 12 52 47 ชะอม 1 ตนเกบไดเฉลยตนละ 0.05 กโลกรม จะแตกยอดใหมทก1 สปดาห

33 มะอก 2 17 ตน 2.50 12 1 43 มะอกเปนพชอายสน มอยประมาณ 6 เดอนใหผลผลต 25 ลกตอตน เฉลยผลผลตลกละ 0.1 กโลกรม

34 ถวพ 4 7 แ ปลง 1X1.5 ม.

0.10 12 60 42 ถวพ 1 เปนพชอายสน มอาย 60 วนเฉลยผลผลตแปลงละ 0.1 กโลกรม

35 กระเพรา 3 34 ตน 0.02 12 50 34 กระเพรา 1 ตน เกบไดครงละ 0.02 กโลกรม จะแตกยอดใหมทก1 สปดาห

36 โหระพา 4 28 ตน 0.02 12 50 28 โหระพา 1 ตนเกบไดครงละ 0.02 กโลกรม จะแตกยอดใหมทก1 สปดาห

37 แมงลก 3 26 ตน 0.02 12 50 26 แมงลก 1 ตนเกบไดครงละ 0.02 ก โ ลก ร ม จ ะแตกยอด ใหม ใ น 1 สปดาห

38 ผกบง 2 5 แปลง 1 X 2 ม.

5.00 12 1 25 ผกบง 1 แปลงไดผลผลต 5 กก. เปนพชอายสน เกบผลผลตไดครงเดยว

39 ผกกาดขาว 3 3 แปลง 1 X 2 ม.

7.00 12 1 21 ผกกาด 1 แปลงไดผลผลต 7 กก. เปนพชอายสน เกบผลผลตไดครงเดยว

40 แตงกวา 1 1 แปลง 1 X 2 ม.

20.00 12 1 20 แตกกวา 1 แปลงไดผลผลต 20 กก. เปนพชอายสน เกบผลผลตไดคร งเดยว

41 มะระขนก 1 1 แปลง 1 X 1.5 ม.

5.00 12 3 15 มะระข น ก เป นพ ชอ าย ส น ม อ ยประมาณ 6 เดอนใหผล เฉลยผลผลตตนละ 5 กโลกรม

42 นอยหนา 1 3 ตน 5.00 12 1 15 นอยหนา 1 ตนใหผลผลต ปละ 5 กโลกรม

231

231

ล าดบ ชนด จ านวนครว เรอน

จ านวนทปลก

(หนวย) (1)

ผลผลต (กก.ตอหนวย)

(2)

ระยะเวลาทใหผล

ผลต (เดอนตอ

ป)

เกบไดจ านวน(คร งตอ

ป) (3)

ปรมาณการมอย

(กก.ตอป) (4)=

((1)x(2)x(3))

หมายเหต

43 ก ร ะ เ จ ย บแดง

2 7 ตน 0.50 12 3 11 กระเจยบแดงเปนพชอายสน มอยประมาณ 6 เดอน เฉลยผลผลตตนละ 0.5 กโลกรม

44 ผกช 2 3 แปลง 0.5 x 1 ม.

0.50 12 1 2 ผกช 1 แปลงไดผลผลต 0.5 กโลกรม เปนพชอายสน เกบผลผลตไดคร งเดยว

45 ตนหอม 2 3 แปลง 0.5 x 1 ม.

0.50 12 1 2 ตนหอม 1 แปลงไดผลผลต 0.5 กโลกรม เปนพชอายสน เกบผลผลตไดครงเดยว

46 ผกชฝรง 1 1 แปลง 0.5x0.5 ม.

0.50 12 1 1 ผกชฝรง 1 แปลงไดผลผลต 0.5 กโลกรม เปนพชอายสน มอาย 30 วนเกบผลผลตไดครงเดยว

รวม - - - - - 209,742 -

232

232

ภาคผนวก ช. รายชอกลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอหารธรรมชาต

233

233

รายชอผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต คร งท 1 วนท 4 สงหาคม พ.ศ. 2556

ล าดบ ชอ-นามสกล อาชพ 1 นายบกาก ขนรายา ประมง,รบจางทวไป 2 นายณรงศกด หลหาด ประมง,เกษตรกรสวนยางพารา 3 นายอหมอด ขนรายา ประมง,คาขาย 4 นายแมน เรสน ประมง,คาขาย 5 นายกอด ขนรายา ประมง,จบจางทวไป 6 นายเชบ ขนรายา ประมง 7 นายบาหาหร นละ ประมง 8 นายรอบ หมองเระ ประมง,รบจางทวไป 9 นายสากาด หลหาด ประมง,รบจางทวไป 10 นายอาด า ขนรายา ประมง,เกษตรกรสวนยางพารา 11 นายลกล สาหมด ประมง 12 นายสกอน หวนส ประมง 13 นายเหต ขนรายา ประมง,รบจางทวไป

234

234

รายชอผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต คร งท 2 วนท 30 สงหาคม พ.ศ. 2556

ล าดบ ชอ-นามสกล อาชพ 1 นายบกาก ขนรายา ประมง,รบจางทวไป 2 นายณรงศกด หลหาด ประมง,เกษตรกรสวนยางพารา 3 นายอหมอด ขนรายา ประมง,คาขาย 4 นายแมน เรสน ประมง,คาขาย 5 นายกอด ขนรายา ประมง,จบจางทวไป 6 นายเชบ ขนรายา ประมง 7 นายบาหาหร นละ ประมง 8 นายรอบ หมองเระ ประมง,รบจางทวไป 9 นายสากาด หลหาด ประมง,รบจางทวไป 10 นายอาด า ขนรายา ประมง,เกษตรกรสวนยางพารา 11 นายลกล สาหมด ประมง 12 นายสกอนหวนส ประมง 13 นายเหต ขนรายา ประมง,รบจางทวไป 14 นายตาเหลบ หลหาด ประมง,ท านา 15 นายมาเหลก ขนรายา ประมง,รบจางทวไป 16 นายเฉมเอมเลง ประมง

235

235

ภาคผนวก ซ. รายชอกลมแมบานและชาวบานทวไป

236

236

รายชอกลมแมบานและชาวบานทวไป วนท 10 พฤศจกายน พ.ศ. 2556

ล าดบ ชอ-นามสกล อาชพ 1 นางหอสดะ หลงสมน รบจางทวไป 2 นางเจะอาซน สาหมด เกษตรกรสวนยางพารา 3 นางรอน สองพง เกษตรกรสวนยางพารา 4 นางอารย ใจด เกษตรกรสวนยางพารา 5 นางอะสมะ ขนรายา รบจางทวไป 6 นางสรอยหนาบ ดนนย รบจางทวไป 7 นางบน อรามา เกษตรกรสวนยางพารา 8 นางออน หลหาด รบจางทวไป 9 นางธรดา ยละง แมบาน 10 นางร าภา สาเล รบจางทวไป 11 นางอรวรรณ ขนรายา แมบาน 12 นางสาวอไรวรรณ หลหาด รบจางทวไป 13 นางสดา หลหาด รบจางทวไป 14 นางฮมมอง แซตน เกษตรกรสวนยางพารา 15 นางวรรณดะ ปานแขวง แมบาน 16 นางสกญญา สายเสน เกษตรกรสวนยางพารา 17 นางจตตา ศรนม เกษตรกรสวนยางพารา 18 นางชณตา พองแระ เกษตรกรสวนยางพารา

237

237

ภาคผนวก ฌ. รายชอกลมผน าชมชน

238

238

รายชอกลมผน าชมชนคร งท 1 วนท 27 มถนายน พ.ศ. 2556

ล าดบ ชอ-นามสกล อาชพ 1 นายลเปน สายเสน ผใหญบาน 2 นายบกาก ขนรายา ประมง,รบจางทวไป 3 นายณรงศกด หลหาด ประมง,เกษตรกรสวนยางพารา 4 นายอหมอด ขนรายา ประมง,คาขาย 5 นายแมน เรสน ประมง,คาขาย 6 นายกอด ขนรายา ประมง,จบจางทวไป 7 นายเชบ ขนรายา ประมง

239

239

รายชอกลมผน าชมชนคร งท 2 วนท 5 สงหาคม พ.ศ. 2556

ล าดบ ชอ-นามสกล อาชพ 1 นายลเปน สายเสน ผใหญบาน 2 นายบกาก ขนรายา ประมง,รบจางทวไป 3 นายกอด ขนรายา ประมง,จบจางทวไป 4 นายอหมอด ขนรายา ประมง,คาขาย 5 นายแมน เรสน ประมง,คาขาย 6 นางอ าชะ หมาดหวง เกษตรกรสวนยางพารา 7 นายเชบ ขนรายา ประมง 8 นายณรงศกด หลหาด ประมง,เกษตรกรสวนยางพารา 9 นางอรวรรณ ขนรายา แมบาน 10 นางเจะส เอมเลง แมบาน

240

240

ภาคผนวก ญ. รายละเอยดของการสนทนากลมผทเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต

241

241

แนวค าถามส าหรบผเขารวมการสนทนากลม

กลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาต

ประเดนค าถามและการสนทนา

ครงท 1 สนทนากลมในประเดนพนทแหลงอาหารธรรมชาตบรเวณปาชายเลนทงหมด โดยผวจยไดใชแผนทภาพถายทางอากาศ เพอใหกลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาตไดระบพกดการแบงพนทของปาชายเลนและประมาณการปรมาณอาหารทพบเจอหรอจบได รวมทงปรมาณการใชประโยชน

ภาพแผนทปาชายเลนในชมชนโคกพยอม

242

242

กลมผเขารวม ประเดนค าถามและการสนทนา

ครงท 2 เปนการสนทนากลมในประเดนพนทแหลงอาหารธรรมชาตบรเวณพนทล าคลองและชายฝงทะเล โดยผวจยไดใชแผนทภาพถายทางอากาศ เพอใหกลมผเขาไปใชประโยชนจากแหลงอาหารธรรมชาตไดระบพกดและประมาณการปรมาณอาหารทพบเจอหรอจบได รวมทงปรมาณการใชประโยชน

ภาพล าคลองและชายฝงของชมชนโคกพยอม

241

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นางสาวจอมขวญ ชมชาต รหสประจ ำตวนกศกษำ 5410920003 วฒกำรศกษำ วฒ ชอสถำบน ปทส ำเรจกำรศกษำ วทยาศาสตรบณฑต มหาวทยาลยทกษณ 2554 (วทยาศาสตรสงแวดลอม) กำรตพมพเผยแพรผลงำน อถพงศ ปนทองพนธ จอมขวญ ชมชาต ทพทวา สมพนธมตร เบญจวรรณ บวขวญ และอาภรณ สงแสง. 2555. ภมปญญาและระบบการเลยงควายทะเลนอย : กรณศกษาพรควนขเสยน อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง. การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยทกษณ ครงท 22 ประจ าป 2555 “วถไทย วถอาเซยน วถแหงความรวมมอ” วนท 23-26 พฤษภาคม พ.ศ. 2555. ณ ศนยประชมนานาชาตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป ต าบลคอหงส อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. จอมขวญ ชมชาต เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และปราโมทย แกววงศศร 2556. ศกยภาพปรมาณอาหารและมลคาอาหารจากปาชายเลนชมชนโคกพยอม เพอความมนคงทางอาหาร ต าบล ละง อ าเภอละง จงหวดสตล. การประชมวชาการเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษาแหงชาตครงท 29 ประจ าป 2556 วนท 24-25 ตลาคม พ.ศ. 2556 ณ มหาวทยาลยแมฟาหลวง ต าบลทาสด อ าเภอเมอง จงหวดเชยงราย.