ผชวยศาสตราจารย ดร.กลชล จงเจรญ

การจดทา

แผนพฒนาคณภาพการศกษา

การวางแผนพฒนาการศกษา

คอ การวางแผนท�มการกาหนดวสยทศน พนธกจ

เปาประสงค อยางชดเจนจากการวเคราะห

บรบทและสภาพแวดลอมภายในและภายนอก

ชวยใหหนวยงานพฒนาตนเองใหทนกบสภาพการ

เปล�ยนแปลง

ชวยใหหนวยงานทกระดบมความเปนตนเองมาก

ข/น รบผดชอบตอความสาเรจและความลมเหลว

ของตนเอง เพราะการวางแผนกลยทธเปนการ

วางแผนโดยองคกรเพ�อองคกร ไมใชทาตาม

หนวยเหนอส �งการ

สอดคลองกบการกระจายอานาจ และท� ก.พ.

กาหนดใหทกสวนจดทาแผนกลยทธเพ�อเปน

เคร�องมอในการปฏรประบบราชการ

เปนการใหความสาคญตอการกาหนด “ กลยทธ ”

ท�ไดจากการคดวเคราะหแบบใหมๆ ท�ไมผกตดกบ

ปญหาเกา ทาทายความสามารถ

- เปนการวางแผนเพ�อนาองคการ

ไปสภาพลกษณใหม กาวส

วสยทศนท �ตองการในอนาคต

การวางแผนกลยทธจงเปน

การวางแผนในภาพรวมของ

องคการ

- ทกกลยทธท �กาหนดข/นเปน

ปจจยท�ช/อนาคตขององคการน /น

เปนการวางแผนเพ�อแกปญหา

การปองกนปญหา หรอการ

พฒนาผลผลตขององคกร

ดงน /น การวางแผนท �วไปจงม

จดมงหมายเพยงเพ�อการใหได

แนวทางในการดาเนนงานท�ทา

ใหงานโครงการขององคการ

บรรลผลสาเรจอยางม

ประสทธภาพเทาน /น

การวางแผนท �วไป การวางแผนกลยทธ

กระบวนการจดทาแผนกลยทธ

เตรยมการจดทาแผน

วเคราะหสภาพแวดลอม

ประเมนสถานภาพขององคกร

จดวางทศทางขององคการ

กาหนดกลยทธ

ถายทอดกลยทธ สการปฏบต

ควบคมกลยทธ

- กาหนดวตถประสงคเชงกลยทธ - การจดทาแผนปฏบตการรายป (กรอบ- กาหนดตวช*วดคณภาพ แผนพฒนา 3-5 ป)- กาหนดเปาหมายของแตละตวช*วด - การวางแผนดานงบประมาณ- การพฒนาแหลงเรยนร - การวางแผนดานบคลากร - การบรหารคณภาพ/เครอขายรวมพฒนา- การจดทาแผนปฏบตการประจาป - การวจย และพฒนา

- แนวทางหลกในการพฒนาคณภาพขององคการสมาตรฐาน

วสยทศน พนธกจ เปาประสงค

รสถานภาพและความพรอมในการดาเนนงานขององคกร

• สภาพแวดลอมภายนอก – โอกาส,อปสรรค• สภาพแวดลอมภายใน – จดแขง , จดออน

• จดต *งคณะกรรมการและคณะทางานทาแผนกลยทธ• ใหความรแกบคลากรและผเก=ยวของ• รวบรวมขอมลพ*นฐาน จดทาฐานขอมล และระบบสารสนเทศท=เก=ยวของกบสภาพขององคกร• ศกษาสภาพขององคกรและจดทาภาพรวมขององคกร• ศกษาแนวทางและเปาหมายการดาเนนงานขององคกร

กระบวนการจดทากลยทธและแผนปฏบตการประจาป

วเคราะหสภาพ ปญหา และความตองการจาเปน

กาหนดวสยทศน พนธกจ เปาประสงค กลยทธ

จดทาแผนพฒนาการจดการศกษาท�มงคณภาพตามมาตรฐาน (3-5 ป)

จดทาแผนปฏบตการประจาป

ดาเนนการตามแผน

ตดตาม ตรวจสอบ

ประเมน ปรบปรงการดาเนนการ

P

D

C

A

SWOT

กระบวนการจดทากลยทธและแผนปฏบตการประจาป

วเคราะหสภาพ ปญหา และความตองการจาเปน

กาหนดวสยทศน พนธกจ เปาประสงค กลยทธ

จดทาแผนพฒนาการจดการศกษาของสถานศกษาท�มงคณภาพตามมาตรฐาน (3-5 ป)

จดทาแผนปฏบตการประจาป

ดาเนนการตามแผน

ตดตาม ตรวจสอบ

ประเมน ปรบปรงการดาเนนการ

P

D

C

A

SWOT

วเคราะหสภาพ ปญหา และความตองการจาเปน

ขอมลเก�ยวกบสภาพปจจบน

ขอมลเก�ยวกบการเปล�ยนแปลงในอนาคต

ขอมลเก�ยวกบจดแขงและจดออนขององคการ

ขอมลเก�ยวกบโอกาสและขอจากดขององคการ

SWOT

รเรา : รจกตวเอง : เปนการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในสถานศกษา

จดแขง (Strengths)

จดออน (Weaknesses)

7S 2S4M

Strength

Weakness

กรอบแนวคดของแมคคนซย (McKinsey 7 s Framework)

The 7-S-Model

S k ills S ty le

S tra te g y S y s te m s

S h a re dV a lu e s

S ta ff

S tru c tu re

w w w .th em an ag e r .o rg

2S 4M

1. S1 (structure) โครงสรางองคการของหนวยงานเรามอะไรบาง ท=เปนจดแขง และ จดออน (เก=ยวกบ การแบงฝายงานในองคกร, สายการบงคบบญชา, ชองทางการส=อสารในองคกร)

2. S2 (Service & Product) 1) คณภาพของผลผลต (เชน ผลสมฤทธ_+คณลกษณะท=พง

ประสงค+การอานคดวเคราะหและเขยน+ผลการปฏบตงานตามจดเนน)

2) การใหบรการของสานกงานฯ (พจารณาจาก คณภาพการใหบรการ จาแนกตามประเภทของบรการ เชน การศกษาในระบบ นอกระบบ ตามอธยาศย ความสะดวก รวดเรว เตมใจ ตรงตามภารกจ ตรงความตองการ ผรบบรการพงพอใจ)

3. M1 (Man) = บคลากร

1) เชงปรมาณ ไดแก ความเพยงพอของบคลากรในสานกงานฯ

2) เชงคณภาพ ใชหลก KAST พจารณา คอ Knowledge(ความร)

+ Attitude (เจตคตตอการทางาน) + Skills(ทกษะการปฏบตงาน)

+ Teamwork (การทางานเปนทม)

4. M2 (Money) = งบประมาณ ความเหมาะสม เพยงพอของ

งบประมาณท=ใชในการทางาน / แหลงงบประมาณ + การใช

งบประมาณอยางคมคา

5. M3 (Material)

= เคร=องมอ อปกรณในการทางาน + สถานท=และบรเวณ

ครภณฑ วสด อปกรณ และ เคร=องมอในการทางาน ประเดนการพจารณา คอ ความเพยงพอ + เหมาะสม + ทนสมย + สะดวก + คณภาพ +คมคา //อยาลม เร=องความเหมาะสม เพยงพอ สะอาด สะดวก ปลอดภย ของอาคารสถานท= ท=จอดรถ และบรเวณ)

6. M4 (Management) = การบรหารจดการภายใน ระบบการบรหารจดการ +

ข *นตอนการบรหารจดการ + ข *นตอนการดาเนนงาน + ระเบยบท=เก=ยวของ + ประสทธภาพในการจดการ

รเขา : เปนการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกสถานศกษา

โอกาส (Opportunities)

อปสรรค (Threats)

Opportunities

Threats

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกท �วไป

(General Environment)

STEP

Social สภาพแวดลอมท�ลอมรอบองคกร

Technology แนวโนมของการพฒนาเทคโนโลย

โดยเฉพาะท�เก�ยวของกบองคกร

Economics สภาพและแนวโนมทางเศรษฐกจ

Politics สภาพทางการเมอง กฎหมาย และ

นโยบายท�เก�ยวของกบการดาเนนการ

ขององคกร

การกาหนดวสยทศน พนธกจ

เปาประสงค

และกลยทธ

วสยทศน (vision) คอ ภาพในอนาคตของสถานศกษาท�ผบรหาร

และบคลากรรวมกนกาหนด จากผลการวเคราะหสภาพแวดลอม โดยม

องคประกอบสาคญ คอ

ความ

คาดหวง

เปนภาพลกษณท�พงประสงคในอนาคต ความสามารถเฉพาะท�โดดเดน กระบวนการท�พงประสงค งานท�ตรงกบความตองการของผเก�ยวของ

พนธกจหนาท�ซ�งองคการตองดาเนนการใหบรรลผลสาเรจตามวสยทศนท �กาหนดไว

คานยม

รวม

คณคาหลก ปรชญา ความเช�อท�ยดถอรวมกนในองคการ

ทาไมองคกรตองมวสยทศน

วสยทศนสรางพลงใหกบองคกร

วสยทศนทาใหไดเปรยบในการแขงขน

วสยทศนทาใหเกดการเปล�ยนแปลง

ทานตองการทาอะไรใหสาเรจ (ภารกจ)

ทาไมทานจงตองการทาใหสาเรจ (วตถประสงค)

ทานคาดหวงผล (Results) เชนไร

เราคอผใหบรการความสะดวกซ/อกบลกคาทกชมชน

1) สารวจความคาดหวง โอกาส และอปสรรคจากผท �ม

สวนรวมของสถานศกษา

2) วเคราะหปจจยภายในและปจจยภายนอก

3) กาหนดแนวทางในการกาวไปสอนาคต

4) นาผลท /ง 3 (1+2+3) มาวเคราะหและสงเคราะห

เพ�อใหเกดวสยทศนรวมของสถานศกษาทกดาน

5) คดเลอกวสยทศนท �เหมาะสมท�สดของสถานศกษาโดย

ตวแทนของทกฝายตองมสวนรวม และ

6) ประกาศวสยทศนใหทกคนรบทราบ

แนวทางการกาหนดวสยทศน

“โรงเรยน…..จะจดและพฒนารปแบบการศกษาระดบ

.............ใหมคณภาพไดมาตรฐานสากล เพ�อสงเสรมให

นกเรยนมความเฉลยวฉลาด ท /งทางดานปญญาและ

อารมณ ควบคกบความสามารถดานศลธรรมและ

จรยธรรม โดยไดรบความรวมมออนดเลศจากครอบครว

และชมชน”

นกเรยนเปนคนด มคณภาพ ครมศกยภาพ มมาตรฐาน

ประสานชมชนบนวถความเปนไทย องคกรกาวไกล

สสากล

ภารกจตามบทบาท

หนาท�ขององคการ

ซ�งเปนหนาท�หลก

(Mandate) ท�

องคการน /นต /งข /น

เพ�อบรการสงคม

ภารกจท�องคการตอง

ดาเนนการเพ�อบรรล

วสยทศน ซ�งสามารถ

ปรบเปล�ยนไดตาม

สถานการณ แตตอง

สอดคลองกบหนาท�

หลกขององคการ

พนธกจ (mission) หมายถง ทศทางในการดาเนนการของ

องคการท�สมาชกรวมกนกาหนดข/น สอดคลองกบหนาท�ขององคการ

ท�ตองปฏบตและวสยทศนขององคการ

พนธกจจาแนกเปน 2 ลกษณะ

พนธกจ (Mission)

“ส�งท�องคการตองการดาเนนการเพ�อใหวสยทศนเปนจรง”

“ตองบงบอกบทบาทหนาท�ขององคการท�กาลงทาหรอ

จะทาในอนาคตใหแกผรบบรการ”

“ตองบงบอกถงคณคาท�ผรบบรการจะไดรบประโยชนวาม

อะไรบางและตองเช�อมโยงกบวสยทศน”

• มงม=นอยางไมหยดย *งในการสรรหาและสงมอบสนคาและบรการท=

ลกคาสะดวกซ*อตองการ

• สรรหาทาเลรานสาขาท=เขาถงลกคาใหครอบคลมท=วประเทศ

• สรางภาวะผนาทกระดบและสงเสรมใหเกดบรรยากาศการทางานท=

ด

• สรางสมพนธภาพท=ดกบสงคมและชมชน

• บรหารกจการใหมผลตอบแทนการลงทนท=ดและมระบบบรหารงาน

ตามหลกธรรมาภบาล

• สรางองคกรคณภาพและมงสองคกรแหงการเรยนร

เราคอผใหบรการความสะดวกซ/อกบลกคาทกชมชน

เปาประสงค (Goal)

- เปาประสงคขององคการจะเขยนในลกษณะ

ผลลพธปลายทางท�องคการจะดาเนนการให

บรรลผล

- สภาพความสาเรจของการดาเนนงานในข /นตอน

สดทายของแตละกลยทธ การกาหนดอาจ

ชวงเวลาท�ตางกน 5 ป 3 ป หรอ 10 ปแลวแตกรณ

หลกในการกาหนดเปาประสงค

ระบเวลาท�ตองการใชเกดข/นอยางชดเจน

ไมควรมจานวนมาก/มความเปนไปได

กาหนดเปาหมายแตละเร�องตองชดเจน

ลกษณะเปาประสงคท�ด

- มความทาทาย

- สงกวามาตรฐานการทางานท�เคยปฏบต

- สงเสรมใหเกดความพยายาม

- ไมสงเกนจนไมสามารถทาไดจรง

- นาไปสการพฒนา

1. ประชากรในวยเรยนไดรบการศกษาข /นพ/นฐานอยางมคณภาพและท �วถง

เทาเทยม อยางตอเน�อง

2. ผเรยนมความสามารถในการอาน การเขยน การคดวเคราะห ใช

เทคโนโลยและนวตกรรมทางการศกษา ไมต�ากวารอยละ 90

3. ผเรยนทกคนมความร มคณธรรมจรยธรรมและการใชทกษะชวตตาม

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

4. ครและบคลากรทางการศกษามคณภาพ และปฏบตงานอยางมออาชพ

ไมต�ากวารอยละ 90

5. สถานศกษามการบรหารจดการศกษาอยางมประสทธภาพ และเกด

ประสทธผล

เปาประสงค

คอ วธการดาเนนงานท�ม �นใจไดวาจะนาไปส

ความสาเรจตามวตถประสงคท�ตองการ

กลยทธ (Strategy)

กลยทธ (Strategy)

เปนแนวทางในการดาเนนงานท=ทาใหองคกรบรรลเปาหมาย

วธการในการแขงขนท=จะทาใหองคกรสามารถเอาชนะคแขงได

แนวทางในการทาใหองคกรประสบความสาเรจ

กลยทธประกอบดวยคาถามท=สาคญ 3 ขอ ไดแก

1) ปจจบนเราอย ณ จดใด

2) เราตองการไปถงจดใด

3) เราจะไปถงจดน*นไดอยางไร

วธการหรอแนวทางท=องคกรจะนาเสนอคณคา (Value) ใหกบลกคา เพ=อให

องคกรประสบความสาเรจตามท=ตองการ (ซ=งอาจจะเปนกาไรหรอวสยทศน)

ลกษณะของการจดการเชงกลยทธ

1. เปนการบรหารท�มงเนนถงอนาคต (future - oriented) โดยการสราง

หรอกาหนดวสยทศน พนธกจ และวตถประสงคขององคการอยางเปนระบบ

2. เปนการบรหารท�มงเนนใหเกดการเปล�ยนแปลง (change-

oriented) และใหความสาคญตอการจดการการเปล=ยนแปลงอยางเปน

ระบบ

3. เปนการบรหารแบบองครวม (holistic approach) มากกวาการ

พจารณาองคการแบบแยก และยงมการถายทอดวสยทศน พนธกจ

วตถประสงค นโยบาย และกลยทธจากระดบบนลงสระดบลาง

4. เปนการบรหารท�มงเนนผลลพธ (result – based focus)

ตรงตามเปาหมาย โดยมตวช*วดผลการดาเนนงานอยางชดเจน

5. เปนการบรหารท�ใหความสาคญตอผมสวนไดสวนเสย

(stakeholder – oriented) และคานงถงความตองการของผท=ม

สวนไดสวนเสย

6. เปนการบรหารจดการท�มงเนนการวางแผนระยะยาว (long

– range planning) เปนการตดสนใจเลอกใชกลยทธท=เหมาะสม

โดยมแผนกลยทธเปนเคร=องมอในการกาหนดทศทางและการ

ดาเนนงานอยางชดเจน

กระบวนการวางแผนเชงกลยทธ

ผลจากการวเคราะห SWOT จะไดนาหนกความสาคญของปจจยตางๆ ท�สงผลกระทบตอองคการ

รก (1)

(Aggressive)

พฒนาองคการ(2)

(Turnaround)

ปองกน/แตกตว(3)

(Defend/Diversify)

ประคองตว/ถอย(4)

(Retrenchment)

แนวทางการกาหนดกลยทธ

จดแขง (S) จดออน (W)

โอกาส (O)

ภยคกคาม

(T)

การจดทา SWOT Matrix ปจจยภายใน

ปจจยภายนอก Strengths Weaknesses

Opportunities SO Strategies WO Strategies

Threats ST Strategies WT Strategies

แนวทางการกาหนดกลยทธ

จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค กลยทธท �ควรกาหนด

มาก

S

นอย มาก

O

นอย ควรใชกลยทธในเชงรก (Aggressive) โดย

การขยายกจการ/ตลาด หานวตกรรมใหม

สะทอนการเพ=มการผลต การพฒนา

แบบ 1 (S – O)

จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค กลยทธท �ควรกาหนด

นอย มาก

W

มาก

O

นอย ควรใชกลยทธการพฒนาองคกร

(Turnaround) เพ=อแกไขจดออน สาหรบไป

ควาโอกาส ภารกจจงควรสะทอนถงการ

พฒนาองคกร

แบบ 2 (W – O)

จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค กลยทธท �ควรกาหนด

มาก

S

นอย นอย มาก

T

ควรใชกลยทธการปองกนตว (Defensive)

โดยนาจดแขงมาใชสกบอปสรรค หรอใช

การแตกตว (Diversification) เพ=อนาจด

แขงไปใชในการควาโอกาสอ=น เชน การ

มงม=นในการสรางนวตกรรมใหม

แบบ 3 (S – T)

จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค กลยทธท �ควรกาหนด

นอย มาก

W

นอย มาก

T

ควรใชกลยทธการประคบประคองตวหรอ

ถอยฉาก (Retrenchment) ซ=งเปนการยาก

ท=จะกาหนดเปนภารกจ แตท=พอทาไดคอ

การมองหาทางแตกตวไปทากจการอยางอ=น

จะเหมาะสมกวา

แบบ 4 (W – T)

- 2009 มสวนแบงการตลาดในธรกจการบนในประเทศถง 82%

- 2019 ท *งการบนไทย และนกแอร มสวนแบงการตลาดเหลอเพยง 50 %

ทางสายการบนจงควรเปดกวางมากข*นในการลงทน และจดสรรทรพยากร

ส=งแวดลอม หรอ เทคโนโลยในการสรางแบรนดใหเขมแขงข*น

จากการวเคราะหขอมลเบ*องตน “การบนไทย” จดเปนผลตภณฑ “ Question

Marks” นอกจากยอดท=ตองรกษาไว การรกษาสวนคลองตลาด (Hold) เปน

วตถประสงคเพ=อคงสวนคลองตลาดท=มอยเอาไว วตถประสงคน*เหมาะสาหรบ

ผลตภณฑทาเงนอยาง “การบนไทย”

การบนไทยสญเสยสวนแบงทางการตลาดใหกบสายการบนโลวคอสถง 32 %

ขอความกลยทธ

1. กลยทธการสรางความเตบโต (S - O) ควรเลอกใชคา

สาคญเพ=อบงบอกทศทางการดาเนนงาน เชน

- พฒนาคณภาพ - เพ=มประสทธภาพ

- สรางรากฐาน - สรางศกยภาพ

- สรางความเขมแขง - ขยายฐานการ......

- กระจายโอกาส - สรางความเปนเลศ

- สรางเครอขาย - สงเสรม

- สรางประสทธภาพ เปนตน

2. กลยทธความถนดหรอการมงความเช�ยวชาญ (W – O)

ควรเลอกใชคาสาคญเพ=อบงบอกทศทางการดาเนนงาน เชน

- ปรบปรง - สรางกลไก

- ปรบปรงกลไก - กระตนใหเกดการ.....

- เรงรดพฒนา - สรางแรงจงใจ

- ปฏรป - พฒนาความเขมแขง

- ฟ*นฟ - เพ=มขดความสามารถ

- ขบเคล=อน เปนตน

3. กลยทธรกษาเสถยรภาพ (S – T) ควรเลอกใชคาสาคญเพ=อ

บงบอกทศทางการดาเนนงาน เชน

- ชะลอ - พฒนาขมกาลง

- ยกระดบ - ระดม

- สรางความเทาเทยม - ประสาน เปนตน

4. กลยทธการตดทอน (W – T) ควรเลอกใชคาสาคญเพ=อบง

บอกทศทางการดาเนนงาน เชน

- ยบเลก - เพ=มมาตรการ

- ควบรวม - หลอมรวม

- ปรบลด - ปรบโครงสราง

- พลกฟ*น เปนตน

- ยกระดบคณภาพผเรยนและมาตรฐานการศกษาของโรงเรยน

- เสรมสรางใหผเรยนเกดความรก และภาคภมใจในทองถ=นและความเปนไทย

- สงเสรมใหผเรยนและครใชส=อเทคโนโลย และการส=อสาร ในการศกษาและ

การบรหารจดการ

- พฒนาระบบบรหารจดการศกษาของโรงเรยนใหมความเขมแขงและ

มประสทธภาพ

- สงเสรมการมสวนรวมของผปกครอง ชมชน ภาคเอกชน ทองถ=นในการสงเสรม

สนบสนนการจดการศกษา

ตวอยางขอความกลยทธ

วสยทศนของโรงเรยนภสองธาร

โรงเรยนภสองธารมงสงเสรมความเปนเลศของนกเรยน มงคณธรรมนาความร ครและ

บคลากรมมาตรฐาน บรณาการนวตกรรมและเทคโนโลยเพ=อพฒนานกเรยนใหม

คณภาพ

พนธกจ

1. พฒนานกเรยนใหมความเปนเลศทางดานวชาการ ศลปะ ดนตร นาฏศลปและกฬา

2. พฒนานกเรยนใหมคณธรรม จรยธรรม และคานยมท=พงประสงค

3. พฒนาครและบคลากรใหมความร ความสามารถ และทกษะตามมาตรฐานวชาชพ

4. สงเสรมการนานวตกรรมและเทคโนโลยมาใชจดการศกษาเพ=อใหนกเรยนม

คณภาพตามเกณฑมาตรฐานการศกษา

กลยทธ (ตอบสนองพนธกจขอท= 3)

สงเสรมสนบสนนการพฒนาครและบคลากรใหมมาตรฐานคณภาพตาม

เกณฑมาตรฐานวชาชพ

ตวอยาง

แผนงานและโครงการตามกลยทธการพฒนาครและบคลากร ไดแก

1. โครงการพฒนาครและบคลากรสการเปนบคคลแหง

การเรยนร

2. โครงการเชดชครดศรสงาของโรงเรยน

3. โครงการคณครบรพาจารย

4. โครงการเพ=มพนสมรรถนะทางการสอนของคร

5. โครงการเพ=มพนสมรรถนะทางการวจยของคร

ตวอยาง

ตวอยางแผนพฒนาคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษา

กลยทธ แผนงาน โครงการ ตวช/วด สนองมาตร-ฐาน

เปาหมาย งบประมาณ

25.. 25.. 25.