กฎหมายแพงลกษณะบคคล แบงเนอหาการบรรยายออกเปน 4 สวน ไดแก

สวนท 1 = สภาพบคคล มาตรา15 – 18สวนท 2 = ความสามารถ มาตรา19 – 36สวนท 3 = ภมลำาเนา มาตรา37-47สวนท 4 = สาบสญ มาตรา48-64

เรองสภาพบคคลเรมตงแตมาตรา 15-18มาตรา 15 วรรคหนง กลาวถง การเรมตนสภาพบคคลและการสนสดสภาพบคคลของบคคลธรรมดา

วรรคสอง กลาวถง สทธของทารกในครรภมารดาการเรมตนสภาพบคคล มเงอนไขสำาคญ 2 ประการ คอ 1. การ

คลอดแลว และ 2. การมชวตอยรอดเปนทารกการคลอดแลว หมายถง การททารกนนจากครรภมารดาจนสดตว

แมแพทยยงไมไดตดสายสะดอของทารกกตามกถอวาการคลอดไดเสรจสนสมบรณแลว สวนการมชวตอยรอดเปนทารก หมายถง ทารกทคลอดออกมามชวตนนไดมการหายใจ หรอแสดงอาการใด ๆ ทเปนหลกฐานไดวามชวต เชน สายสะดอเตน หวใจเตน การเคลอนไหวชดเจนของกลามเนอทอยในบงคบของจตใจ ดงนน การมสภาพบคคลแลวหรอไมนนขนอยกบลกษณะของการคลอดถาเปนการคลอดมชวต สภาพบคคลตามกฎหมายกเรมนบแลว แตถาทารกตายในครรภกถอวาไมมสภาพบคคลนนเลย

การสนสดสภาพบคคล มาตรา 15 วรรคหนงไดบญญตไววา สภาพบคคลยอม สนสดลงเมอตาย ดงนนการตายตามมาตรา “ … ” 15 วรรค

หนงทำาใหสภาพบคคลสนสดลง ซงการตายเกดขนไดกรณคอ การตายตามธรรมชาต และการตายโดยผลของกฎหมายถอวาตาย (สาบสญ)

การตายตามธรรมชาต เดมวนจฉยการตายโดยอาศยการหยดทำางานของการหายใจและหวใจเปนหลก แตในปจจบนนวทยาศาสตรการแพทยไดกาวหนาไปเปนอนมาก ดงนน การตดสนการตายจงตองเปลยนไปจากหลกการเดมโดยตองพจารณาวาคนตะตายเมอปราศจากการทำางานของ 3

1

ระบบ คอ สมองหยดทำางาน หวใจหยดทำางาน และหายใจเองไมได สวนการตายโดยผลของกฎหมายถอวาตาย เปนเรองเกยวกบบคคลหายไปจากภมลำาเนาหรอถนทอยและไมมใครรแนวาบคคลนนมชวตอยหรอไมตลอดระยะเวลา 5 ป หรอ 2 ป แลวแตกรณ เมอมผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงบคคลนนใหเปนคนสาบสญ ซงมผลใหถอวาบคคลนนถงแกความตายเมอครบกำาหนดระยะเวลาดงทบญญตไวในมาตรา 61 ซงจะไดกลาวตอไปในเรอง “สาบสญ”

สวน สทธของทารกในครรภมารดา มาตรา 15 วรรคสองไดบญญตไววา ทารกในครรภมารดากสามารถมสทธตาง ๆ ไดหากวาภายหลงคลอดแลว“อยรอดเปนทารก ดงนนเงอนไขสำาคญในการมสทธของทารกในครรภมารดา ”คอ ตองคลอดออกมามชวต เมอคลอดออกมามชวตแลวกสามารถมสทธ“ ”ตาง ๆ ไดดงน คอ

1.สทธทจะเปนทายาท ตามมาตรา 16042.สทธทจะไดรบการสนนษฐาน ตามมาตรา 1536 วาเปนบตรโดย

ชอบดวยกฎหมาย3.สทธทจะฟองบคคลผกระทำาละเมดตอมารดาของทารกจนเปนเหต

ใหทารกนนพกลพการ และสทธทจะฟองบคคลผกระทำาละเมดจนเปนเหตใหบดา หรอมารดาของทารกนนถงแกความตา ตามมาตรา 420 และมาตรา 443 วรรคสามแลวแตกรณ

4.สทธทจะไดรบประโยชนเพอบคคลภายนอก ตามมาตรา 374 และ5.สทธทจะไดสญชาตไทย ตามหลกกฎหมายสญชาตมาตรา 16 กลาวถง การนบอายของบคคล โดยหลกแลวการนบอาย

ของบคคลใหเรมนบ ตงแตวนทบคคลนนเกด ยกเวน 2 กรณ คอ 1. กรณไมรวนเกด แตรเดอนเกดใหนบวนท 1 ของเดอนนนเปนวนเกด และ 2. กรณไมรวนเกดและเดอนเกด ใหนบอายของบคคลนนตงแตตนปปฏทนทบคคลนนเกด

มาตรา 17 กลาวถง กรณบคคลหลายคนตายในเหตภยนตรายรวมกน เชน เรออบปาง เครองบนตก อบตเหตรถยนต โดยกฎหมายไดใหใจความสำาคญไววา ถาพนวสยทจะกำาหนดไดวาบคคลไหนตายกอนหลงใหถอวาบคคล“

2

นนตายพรอมกน โดยมเงอนไขสำาคญวา ตองมบคคลหลายคน ตายจรงใน”ภยนตรายรวมกน มใชเปนเพยงแตการตายตามขอสนนษฐานของกฎหมายเทานน

มาตรา 18 กลาวถง สทธของบคคลในการใชนาม หลกเกณฑสำาคญ คอ บคคลอนโตแยงการใชชอ หรอบคคลอนนำาชอไปใชโดยมไดรบอำานาจใหใช และทำาใหบคคลเสอมเสยประโยชน เชน ใชเปนนามปากกา ใชเปนชอตวละคร ในลกษณะทอาจกอใหเกดความเสยหาย บคคลผมสทธทจะใชนามอนชอบยอมมสทธทจะเรยกใหบคคลนนระงบการกระทำาเสยหรอถาและเปนทวตกวาจะตอง เสยหายอยสบไปบคคลนนจะรองขอตอศาลใหศาลมคำาสงหามมใหใชนามนนกได อนง เจาของนาม ผเสยหายจากการละเมดหรอการฝาฝนดงกลาว ยอมมสทธเรยกคาเสยหายจากบคคลผฝาฝนหรอละเมดนนได ตามหลกกฎหมายละเมด มาตรา 420

เรองความสามารถ มาตรา 19 – 36ความสามารถของบคคลแบงออกเปน ความสามารถในการมสทธกบ

ความสามารถในการใชสทธ

ความสามารถในการมสทธ โดยปกตแลวบคคลทกคนมความ

สามารถทจะมสทธตาง ๆ ไดตงแตเปนทารกในครรภมารดา (มาตรา 18 วรรค

สอง) แตกมสทธบางประการทกฎหมายกำาหนด หลกเกณฑไวเปนพเศษ เชน ผ

เยาวจะทำาพนยกรรมไดตอเมอมอายครบ 15 ปบรบรณ หรอจะทำาการสมรสได

กตองมอายครบตามทกฎหมายกำาหนด เปนตน สวนความสามารถในการใช

สทธ เปนเรอง เกยวของกบความสามารถในการมสทธ ถาบคคลมสทธอยแลว

การทจะมความสามารถในการใชสทธทตนมอยไดหรอไม เปนเรองทกฎหมาย

กำาหนดไวเพอประโยชนแกตวผมสทธเองและเพอคมครองบคคลภายนอก

บคคลทถกกฎหมายจำากดความสามารถในการใชสทธเรยกวา ผหยอนความ“สามารถ ซงมอย ” 3 จำาพวก ไดแก 1. ผเยาว 2. คนไรความสามารถ 3. คน

เสมอนไรความสามารถ

3

ผเยาว คอ บคคลทออนอาย ออนประสบการณอาจทำาใหขาดการ

ควบคมสภาพจตใจ ถอวาเปนผหยอนความสามารถในการจดการกจการงาน

และทรพยสน อาจถกบคคลภายนอกเอารด เอาเปรยบไดงาย กฎหมายจง

ตองใหความคมครองจนกวาผเยาวนนจะบรรลนตภาวะแลว

ผเยาวบรรลนตภาวะได 2 กรณ คอ

1. โดยอาย มาตรา 19 “บคคลนนยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรล

นตภาวะเมอมอาย ยสบปบรบรณ”2. โดยการสมรส มาตรา 20 “ผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทำาการ

สมรส หากการสมรสนนไดทำาตามบทบญญตมาตรา 1448” มาตรา 1448 “การสมรสจะทำาไดตอเมอชายและหญงมอาย สบเจดปบรบรณแลว แตใน

กรณทมเหตอนสมควร ศาลจะอนญาตใหทำาการสมรสกอนนนกได”ขอสงเกต ถาบรรลนตภาวะโดยการสมรสตามมาตรา 20 แลวขาด

จากการสมรสกอนอาย 20 ปบรบรณ เชน หยาขาดจากกน จะไมมผลลบลาง

การบรรลนตภาวะทผานมาถอวาบรรลนตภาวะ

ตอไปจะกลาวถง กรณผเยาวทำานตกรรม

หลกทวไป ผเยาวทำานตกรรมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดย

ชอบธรรมกอนการใด ๆ ทผเยาวไดทำาลงปราศจากความยนยอมเชนวานนเปน

โมฆยะเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอน (มาตรา 21) เหตทกฎหมายบญญตไว

เชนนกเพอมงคมครองผเยาวทออนอาย ออนประสบการณหากปลอยให ผ

เยาวทำานตกรรมไดเองโดยมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม

กอน ผเยาวกอาจจะถกบคคลภายนอกเอารดเอาเปรยบมไดงาย ดงนน

กฎหมายจงวางหลกคมครองผเยาวโดยกำาหนดให ผเยาวมผแทนโดยชอบ

ธรรมคอยดแลรกษาผลประโยชนใหและนตกรรมทผเยาวกระทำาลงจะมผล

ผกพนผเยาวกตอเมอนตกรรมนนไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมผมอำานาจใหความยนยอม ไดแก ผแทนโดยชอบธรรม คอ ผใช

อำานาจปกครอง หรอ ผปกครอง ผใชอำานาจปกครอง คอ บดามารดา ผ

4

ปกครอง คอ บคคลอนซงมใชบดามารดาของผเยาวแตดแลปกครองบคคลนนแทนบดามารดาแลวแตกรณซงผปกครองจะเปนบคคลทศาลตงขน

วธใหความยนยอม กฎหมายไมไดกำาหนดวธใหความยนยอมไว ดงนน ผแทนโดยชอบธรรมจะใหความยนยอมแบบใดกได เชน ใหความยนยอมโดยทำาเปนหนงสอ โดยวาจา หรอโดยปรยาย แตการใหความยนยอมนนจะตองใหกอนหรอขณะทำานตกรรม แตถาใหความเหนชอบหลงจากทำา นตกรรมไปแลวเรยกวา การใหสตยาบน ซงมผลใหนตกรรมนนมผลสมบรณเชนกน“ ”

ขอบเขตของความยนยอม เมอผแทนโดยชอบธรรมใหความยนยอมแลว ผเยาวยอมทำานตกรรมไดภายในขอบเขตทระบไว โดยความยนยอมนนถาไมระบขอบเขตไวผเยาวยอมทำาการไดตามทตนเหนสมควร เชน การทผแทนโดยชอบธรรมยนยอมใหผเยาวเขาศกษาในมหาวทยาลยยอมเทากบยอมใหผเยาวซอหนงสอเรยนได แตการทผแทนโดยชอบธรรมใหความยนยอมแกผเยาวในการขออนญาตมในขบขรถยนต จะตความวาผแทนโดยชอบธรรมยนยอมใหผเยาวเชารถขบดวยไมได เปนตน

ผลแหงนตกรรมทกระทำาโดยปราศจากความยนยอม นตกรรมนนยอมตกเปนโมฆยะ นตกรรมทเปนโมฆยะ หมายถง นตกรรมทมขอบกพรองแตนตกรรมนนกยงมผลตามกฎหมายจนกวาจะถกบอกลางใหเปนโมฆะตามมาตรา 176 ซงผมสทธบอกลางจำากดเฉพาะผแทนโดยชอบธรรมหรอ ผเยาวเทานน (มาตรา 175 (1), 177) แตถานตกรรมนนผแทนโดยชอบธรรมไดใหสตยาบนในภายหลงนตกรรมนนกมผลสมบรณมาตงแตตนตามมาตรา 177

ขอยกเวน : นตกรรมทผเยาวทำาไดเองโดยไมตกเปนโมฆยะ ไดแก1.นตกรรมไดสทธ หลดพนหนาท – (มาตรา 22) เปนนตกรรมทผ

เยาวไดประโยชนฝายเดยว นตกรรมไดสทธ คอ นตกรรมททำาใหผเยาวไดไปซงสทธอยางใดอยางหนง เชน การรบการใหโดยเสนหา หรอโดยพนยกรรม การถอนคนการใหเพราะเหตผรบใหประพฤตเนรคณ เปนตน สวนนตกรรมททำาให ผเยาวหลดพนหนาท คอ นตกรรมททำาใหผเยาวหลดพนหนาทอนใดอนหนง เชน ไดรบการปลดหน รบการคนทรพยทฝากโดยไมมบำาเหนจ เปนตน

5

2.นตกรรมทผเยาวตองทำาเองเฉพาะตว (มาตรา 23) ผเยาวเทานนมสทธทำาได ผแทนโดยชอบธรรมจะทำาแทนผเยาวไมได เชน การจดทะเบยนรบรองบตร การทำาพนยกรรมตามมาตรา 25 เปนตน

3. นตกรรมตามฐานานรปทจำาเปนในการดำารงชพ (มาตรา 24) สมแกฐานานรป หมายถง สมแกฐานะทางการเงนและฐานะทางสงคมของผเยาว เชน ผเยาวมฐานะและมรายไดพอทจะซอรถ จกรยานสำาหรบใชเปนพาหนะไปโรงเรยน อาจถอไดวาการมยานพาหนะเพอใชไปโรงเรยนเปนกรณ จำาเปนในการดำารงชพ สวนทวาจะสมแกฐานานรปหรอไมนนตองพจารณาเปนกรณ ๆ ไปโดยเทยบจากบคคลทวไปซงมฐานะทางสงคมและเศรษฐกจระดบเดยวกบผเยาวจะพงมไวใหหรอไม หากเปนเชนนนกถอไดวาการกระทำาดงกลาวสมแกฐานานรป

การเลยงชพตามสมควร หมายถง การกระทำาใด ๆ ของผเยาวในกจการปกตทผเยาว จำาเปนตองกระทำาโดยพจารณาฐานะของผเยาวแตละบคคล

4. การทำาพนยกรรม (มาตรา 24) ผเยาวอาย 15 ปบรบรณสามารถทำาพนยกรรมไดเองตามลำาพง

5. การจำาหนายทรพยสน (มาตรา 26) การจำาหนายทรพยสนของผเยาวตามมาตราน หมายถง การโอนกรรมสทธในทรพยสนใหบคคลอนทกกรณ เชน ขาย แลกเปลยนใหและรวมถงซอทรพยสนดวย

การอนญาตใหจำาหนายทรพยสนม 2 กรณ คอ 1. อนญาตโดยระบเงอนไขขอบเขต ไดรบอนญาตใหจำาหนาย

ทรพยสนเพอการใด ผเยาวสามารถจำาหนายทรพยสนไดภายในขอบเขตทอนญาต เชน ผแทนโดยชอบธรมอนญาตใหผเยาวสามารถนำาหนงสอเกาไปจำาหนายเพอซอปลาตได ผเยาวกตองนำาหนงสอเกาไปจำาหนาย จะนำาโทรศพท โทรทศน ซด หรอสงอนไปจำาหนายมได

2. อนญาตในลกษณะทวไปโดยมไดระบเงอนไข ไดรบอนญาตโดยมไดระบเพอการใด ผเยาวสามารถจำาหนายไดตามสมคร เชน ผแทนโดยชอบธรรมใหเงนรางวลแกผเยาว 5,000 บาท เนองจากผเยาวสอบวชา

6

กฎหมายไดเกรด A ดงนน ผเยาวยอมนำาเงนนนไปใชจายอะไรกได เชน ซอนาฬกา เสอผา วทย แวนตา ฯลฯ ผเยาวยอมทำาไดทงสน

6.การประกอบการคาหรอการจางแรงงาน (มาตรา 27) เมอพจารณามาตรา 27 แลวจะเหนไดวากฎหมายไดอนญาตใหผเยาวสามารถกระทำาการได 2 กรณ

1. อนญาตใหผเยาวประกอบการคา และ 2. อนญาตใหผเยาวเปนลกจางในสญญาจางแรงงาน

กรณทผเยาวประกอบการคา หรอเปนลกจางในสญญาจางแรงงานนน ผแทนโดยชอบธรรมเพยงแตใหความยนยอมเพยงครงเดยว ซงแตกตางจากหลกทวไปตามมาตรา 21 ทผเยาวตองไดรบความยนยอมทกครงกอนหรอขณะทำา นตกรรม เพราะความยนยอมตามมาตรา 27 ถาตองขอทกครงจะทำาใหการประกอบธรกจหรอการทำางานในฐานะเปนลกจางของผเยาวเกดความไมสะดวกได

มาตรา 27 มหลกเกณฑสำาคญดงน 1. เมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมแลว ในความ

เกยวพนกบการประกอบธรกจหรอการจางแรงงานดงกลาว ผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว

2. ถาผแทนโดยชอบธรรมไมใหความยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาลใหสงอนญาตได

3. ถาการประกอบธรกจหรอการจางแรงงานนนกอใหเกดความเสยหายถงขนาดหรอเสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอมได หรอในกรณทศาลอนญาต ผแทน โดยชอบธรรมอาจรองขอตอศาลใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได

4. ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาลใหเพกถอนการขอยกเลกความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมได

5. เมอผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมหรอเมอศาลสงเพกถอนการอนญาตยอมทำาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลวของ

7

ผเยาวสนสดลง แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงการใด ๆ ทผเยาวไดกระทำาไปแลวกอนมการขอยกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาต

คนไรความสามารถ มาตรา 28 คนไรความสามารถ คอ บคคลวกลจรตซงถกศาล

สงใหเปนคนไรความสามารถคนวกลจรต บคคลซงมความบกพรองทางจตประเภทบคคล

วกลจรต หมายถง บคคลซงมอาการทางจตผดปกตขนาดขาดความสามารถโดยสนเชงในการกำาหนดเจตนาของตนเองไดอยางอสระ กลาวคอ เปนผทขาดสตสมปชญญะ ขาดความรำาลก ความรสกสำานก การแสดงเจตนาของบคคลนนกเปนไปโดยปราศจากความสามารถไตรตรองดวยเหตผล ความบกพรองทางจตทถอวาถงขนาดวกลจรตไดนจะตองเกดขนเปนประจำาโดยสภาพ แตทงนไมจำาเปนตองเปนอยตลอดเวลา เชน ผปวยเปนโรคเนองอกในสมอง ตองนอนอยบนเตยงตลอดเวลา มอาการพดไมได หกไมไดยน ตาทงสองขางกมองไมเหน มอาการอยางคนไมมสตสมปชญญะใด ๆ ถอไดวาเปนบคคลวกลจรต

บคคลทมสทธรองขอตอศาลใหสงบคคลวกลจรตเปนคนไรความสามารถได ไดแก

1.คสมรส ในทนหมายถง สามหรอภรยาโดยชอบธรรมดวยกฎหมาย 2. ญาตสบสายโลหต ไดแก บพการ (บดามารดา ปยา ตายาย

ทวด) และผสบสนดาน (ลกหลาน เหลน ลอ)3.ผปกครอง คอ บคคลซงศาลตงขนเพอเปนผใชอำานาจปกครองผ

เยาว4.ผพทกษ คอ บคคลซงควบคมดแลคนเสมอนไรความสามารถ5.ผซงปกครองดแลบคคลวกลจรต ถอตามความเปนจรงใครกได6.พนกงานอยการ

ผลทางกฎหมายของคำาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ1. ตองจดใหอยในความอนบาล ใครเปนผอนญาต ?

1.1 บดามารดาหรอผปกครองเปนผอนบาล ถาบคคลนนยงมไดสมรส แตทงนทงนนศาลอาจใชดลพนจตงบคคลอนเปนผอนบาลกได ถา

8

บคคลดงกลาวประพฤตตวไมเหมาะสมทจะเปน ผอนบาล เชน ประพฤตตวสรยสราย เสเพล เปนอาจน

1.2 คสมรสเปนผอนบาล ในกรณทบคคลวกลจรตมคสมรส

แตอยางไรกดมขอยกเวนในกรณทมเหตสำาคญ และผมสวนไดเสยหรอ

พนกงานอยการรองขอ ศาลจะตงบคคลอนเปนผอนบาล กได เชน คสมรสอก

ฝายหนงมจตไมปกต หรอเปนคนประพฤตตวสรยสราย เสเพล ไมใหความ

อปการะเลยงดคสมรสอกฝายหนง

2.นตกรรมซงคนไรความสามารถไดกระทำาลงยอมตกเปนโมฆยะ

(มาตรา 29) บคคล วกลจรตซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถนนยอม

หมดสนความสามารถในการทำานตกรรม

ตาง ๆ โดยสนเชง เพราะตนถกจำากดสทธในการใชสทธตามกฎหมายแลว ผ

อนญาตจงตองทำาการตาง ๆ แทนคนไรความสามารถ นตกรรมนนจงมผล

สมบรณ ดงนน หากคนไรความสามารถทำานตกรรมเอง นตกรรมนนยอม

ตกเปนโมฆยะ ยกเวนการสมรส การทำาพนยกรรม ซงมผลตกเปนโมฆะ

มาตรา 30 กลาวถง นตกรรมทบคคลวกลจรตซงศาลยงมไดสงให

เปนคนไรความสามารถไดกระทำาตกเปนโมฆยะตอเมอ

1. ไดกระทำาลงขณะบคคลนนวกลจรต และ

2.คกรณอกฝายหนงไดรดวยวาผกระทำาเปนคนวกลจรต

อนง บคคลทวกลจรตทำาพนยกรรมมผลเปนโมฆะ เมอพสจนมไดวาใน

ขณะททำาพนยกรรมนนบคคลนนวกลจรตอย (มาตรา 1704 วรรคสอง) และ

บคคลวกลจรตจะเปนพยานในการทำาพนยกรรมไมไดเชนกน (มาตรา 1670)มาตรา 31 กลาวถง การเพกถอนคำาสงใหเปนคนไรความ

สามารถ ดงทไดกลาวไวแลวขางตนวาคนไรความสามารถยอมหมดสนความ

สามารถในการทำา นตกรรมทงหลายโดยสนเชง ดงนหากมเหตททำาใหเปนคนไรความสามารถหรอเหตแหงความวกลจรตไดสนสดไปแลว กฎหมายเปดโอกาสใหบคคลทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอบคคลตามมาตรา 28

9

สามารถรองขอตอศาลใหเพกถอนคำาสงใหเปนคนไรความสามารถนนได อนงคำาสงศาลทเพกถอนใหเปนคนไรความสามารถดงกลาวนกมผลทนทนบแตศาลสง และคำาสงเชนวานตองประกาศในราชการกจจานเบกษาใหประชาชนทวไปทราบดวย

มาตรา 32 คนเสมอนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ คอ บคคลทมความบกพรองทางกายหรอ

จตใจแตไมถงขนาดวกลจรต หรอบคคลทบกพรองในความประพฤต หากความบกพรองนนทำาใหไมสามารถจะจดการงานโดยตนเองหรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว เมอบคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได

เหตบกพรองของมาตรา 32 ไดแก1. การพการ2. จตฟ นเฟองไมสมประกอบ3. ประพฤตสรยสราย เสเพล เปนอาจณ4. ตดสรายาเมา5. เหตอนใดทำานองเดยวกน (เชน เชอในไสยศาสตรจนผดปกต)เหตบกพรองดงกลาวขางตนจะตองประกอบกบองคประกอบ

ประการตอมา คอ1. ไมสามารถจดทำาการงานโดยตนเองได

2. จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว

อนงศาลจะสงบคคลทมเหตบกพรองดงกลาวขางตนใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกตอเมอบคคลบคคลตามมาตรา 28 รองขอและคำาสงเชนวานตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย

เมอศาลมคำาสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถแลว คนเสมอนไรความสามารถตองจดใหอยในความพทกษของผพทกษดวยการแตงตงผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน ซงบรรพ

10

5 ไดกำาหนดตวบคคลใหเปนผพทกษไวใหเหมอนกบผอนบาล สวนการ สนสดของความเปนผพทกษใหน ำาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองมาใชบงคบโดยอนโลมเชนนพทกษตาย ลมละลาย ถกถอดถอนโดยศาล ขอลาออกโดยไดรบอนญาตจากศาล หรอ คนเสมอนไรความสามารถถ ง แ ก ค ว า ม ต า ย ห ร อ พ น จ า ก ก า ร เ ป น ค น เ ส ม อ นไรความสามารถ เปนตน

มาตรา 33 กลาวถง ดลพนจของศาลในการสงเกยวกบความสามารถ

เมอพจารณาตวบทกฎหมายของมาตรา 33 แลวจะเหนไดวา คำาขอท

บคคลตามมาตรา 28 รองขอสงใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถหรอเปนคน

เสมอนไรความสามารถนนศาลมอำานาจใช ดลพนจในการพจารณาวาสมควร

สงใหตามคำาขอหรอไม โดยคำานงถงประโยชนของบคคลทจะถกศาลสงใหเปน

คนไรความสามารถหรอเปนคนเสมอนไรความสามารถเปนหลก ทงนหากศาล

เหนวาคดใดมการรองขอใหสงบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต

ถาพจารณาแลวไดความวาบคคลนนไมวกลจรต เพยงแตมจตฟ นเฟอนไมสม

ประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอมคำาสงขอของคความหรอบคคลทระบไวตา

มาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถได หรอใน

ทางกลบกนถาในคดใดทมการรองขอใหศาลสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไร

ความสามารถเพราะมจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ถาศาลพจารณาแลวไดความ

วาบคคลนนวกลจรต เมอมคำาขอของคความหรอของบคคลทระบไวในมาตรา

28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถกได

มาตรา 34 กลาวถง นตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทำา

ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน ซงมดวยกนดงน

1. นำาทรพยสนไปลงทน เชน นำาเงนไปลงทนตงบรษทฯ ซอหน

เปนตน

2. รบคนทรพยสนทไปลงทนตนเงน หรอทนอยางอน เชน รบคนหน

ทลงทนไวในบรษทฯ ถอนเงนฝากจากธนาคาร เปนตน

11

3. กยมหรอใหกยมเงน รวมถงการยมหรอใหยมสงหารมทรพยมคา

เชน กยมเงนจากธนาคาร ใหนองชายยมรถยนตไปรบจาง เปนตน

4. รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตองถกบงคบชำาระ เชน

เปนผคำาประกน จำานอง จำานำา รบรางวลตวเงน เปนเงน

5. เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกำาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน

หรออสงหารมทรพยมกำาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป เชน ใหเชารถบรรทก 2 ป ใหเชาบาน 6 ป เปนตน

6. ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอสมควรแกฐานานรปเพอการกศล

การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา เชน ยกทดนใหหลานชาย ยกบานเชาให

นองชาย เปนตน แตการบรจาคพอสมควรแกฐานานรปเพอการกศล หรอการ

สงคม ไมตองหามตามมาตรา 347. รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพน หรอไมรบการ

ใหโดยเสนหา เชน รบการใหทดนจากคณยาโดยใหมสทธเหนอพนดน หรอไม

ร บ ก า ร ใ ห ร ถ ย น ต จ า ก ค ณ ป เ ป น ต น 8. ทำาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธขอสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา เชน ซอหรอขายทดนแลกเปลยนทรพยสนกบบคคลภายนอก เปนตน

9. กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนหรอซอมแซมอยางใหญ เชน ทำาการดดแปลงบานจากชนเดยวเปนสามชน เปนตน 10. เสนอคดตอศาล หรอดำาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการรองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ เชน ยนฟองคดตอลกหนใหชำาระราคาคาสนคา รองในคดพพาทเรองแนวเขตทดน เปนตน 11. ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย เชน พพาทกนเรองทดนวาใครมสทธดกวา จงตกลงระงบขอพพาทกนหรอมอบขอพพาทใหกำานนตดสนวนจฉยชขาด เปนตน

12

นอกจากการกระทำาการตาง ๆ 11 ประการขางตนแลว หากศาลเหนเองในการพจารณาออกคำาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถวายงมกรณอนนอกจากนนซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว หรอเมอผพทกษรองขอภายหลงศาลมอำานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงจะทำาการนน ไดดวย (มาตรา 34 วรรคสอง) เชน ตามปกตคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการใด ๆ ไดทงสน โดยลำาพง ยกเวน กรณตามมาตรา 34 ทจะตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน การใหเชาอสงหารมทรพยไมเกนสามป คนเสมอนไรความสามารถมอำานาจจดการเองไดโดยลำาพงแตถาหากการกระทำาดงกลาวอาจเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว เชน ใหเชาบานในราคาถกกวาทองตลาด หรอใหเชาโดยใหผเชาสามารถนำาบานทเชาไปใหผอนเชาชวงได หรอใหเชาโดยไมมหลกฐานใด ๆ เลยในกรณเชนนผพทกษอาจรองขอใหศาลสงใหคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษเสยกอนจงจะกระทำานตกรรมการเชากได เปนตน

นอกจากกรณตามมาตรา 34 วรรคสองแลว ผพทกษยงมอำานาจในกรณพเศษทผพทกษสามารถจะทำาการตาง ๆ แทนคนเสมอนไรความสามารถได แตตองเขาหลกเกณฑดงนคอ (มาตรา 34 วรรคสาม)

1. ศาลตองมคำาสงอนญาตกอน2. เหตทศาลจะสงคอ การเปนคนไรความสามารถเนองจากเหต

กายพการ หรอจตฟ นเฟองไมสมประกอบ ซงไมอยในสภาพทจะจดการของตนเองได ผพทกษจงจะมอำานาจกระทำาการแทนได

3. ใหผพทกษมอำานาจจดการงานแทนไดในลกษณะเดยวกบผอนบาล

อนง คำาสงศาลตามมาตรานใหประกาศในราชกจจานเบกษาเพอใหประชาชนทราบสวนการใดทกระทำาลงโดยฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนยอมตกเปนโมฆยะตามมาตรา 34 วรรคทาย

มาตรา 35 กลาวถง ทางแกในกรณผพทกษไมใหความยนยอม

13

ดงทไดกลาวไวแลวขางตนวาหากคนเสมอนไรความสามารถตองการ

กระทำานตกรรมตามมาตรา 34 คนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความ

ยนยอมจากผพทกษกอน มฉะนนนตกรรมทกระทำาลงจะตกเปนโมฆยะ ดงน

หากขอเทจจรงปรากฏวาคนเสมอนไรความสามารถตองการกระทำา

นตกรรมบางอยางตามมาตรา 34 แลวและไดขอความยนยอมจากผพทกษ ผ

พทกษไมไดใหความ ยนยอมโดยปราศจากเหตอนสมควร ดงนหากเปน

กรณททำาใหคนเสมอนไรความสามารถเสยผลประโยชน เชน คนเสมอนไรความ

สามารถตองการใหนายสมบรณมหาเศรษฐเชาทดนเปนเวลา 10 ป ในราคา

สง แตผพทกษไมใหความยนยอมโดยปราศจากเหตอนสมควร คนเสมอนไร

ความสามารถมสทธรองขอตอศาลเพอใหศาลมคำาสงใหตนมความสามารถใน

การกระทำานตกรรมดงกลาวได ทงนโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผพทกษ

อก

มาตรา 36 กลาวถง ความสนสดแหงการเปนคนเสมอนไรความ

สามารถ

มาตรา 36 บญญตใหนำามาตรา 31 เรองความสนสดแหงการเปนคนไร

ความสามารถมาใชบงคบโดยอนโลม ดงนหากเหตบกพรองตาง ๆ ททำาให

บคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลงคนเสมอนไรความสามารถ

หรอบคคลตามมาตรา 28 มสทธรองขอใหศาลเพกถอนคำาสงใหเปนคนเสมอน

ไรความสามารถได อนงคำาสงตามมาตรนตองประกาศในราชกจจานเบกษาเพอ

ใหประชาชนโดยทวไปทราบ

เรองภมลำาเนา มาตรา 37 – 47มาตรา 37 กลาวถง ภมลำาเนาของบคคลธรรมดา กฎหมายกำาหนด

ภมลำาเนาของบคคลธรรมดาโดยพจารณาจากขอเทจจรง หรอตามพฤตการณ

ของบคคลทมสถานทอยใดเปนแหลงสำาคญกใหถอวาทนนเปนภมลำาเนา

มาตรา 38 กลาวถง กรณบคคลอาจมภมลำาเนาไดหลายแหง

14

กฎหมายไดเปดโอกาสใหบคคลธรรมดาสามารถมภมลำาเนาไดหลายแหง

หากปรากฏวา บคคลอยเปนหลกแหลงในทกทสบเปลยนกนไป หรอหากปรากฏ

วาบคคลมถนทมหลกแหลงททำาการงานเปนปกตหลายแหงและไดประกอบการ

งานเปนปกตเปนหลกแหลงททกทโดยไมปรากฏวาไดถอเอาแหลงใดเปนสำาคญ

กวาแหงอน กฎหมายใหถอเอาแหงใดแหงหนงเปนภมลำาเนาของบคคลนน

มาตรา 39 กลาวถง ภมลำาเนาของบคคลทไมปรากฏทอยแหลงสำาคญ

เปนทเดยวหรอ หลายทแตไมปรากฏแนชดวาถอเอาทอยนนเปนแหลงสำาคญ

หรอไม ดงนเปนกรณภมลำาเนาไมปรากฏ เชน นายไมเปนกรรมกรรบจาง

กอสรางรายวนไมปรากฏภมลำาเนาทแนนอน ขณะนรบจางทำางาน กอสราง

หมบานจดสรรอยในอำาเภอหาดใหญ ดงนตองถอวานายไมมภมลำาเนาอย

จงหวดสงขลา (ถอตามถนทอยเปนภมลำาเนา)

มาตรา 40 กลาวถงภมลำาเนาของผไมมถนทอย

บคคลซงไมมทอยปกตเปนหลกแหลง เชน ไมมทอยเปนของตนเอง

อาศยไปมาอยกบญาตคนนนบางคนนบาง หรอครองชพในการเดนทางไปมา

โดยปราศจากแหลงททำาการงาน เชน คนเลนละครเร พนกงานขายหรอพอคาเร

แสดง หรอขายสนคาไปมาตามทองทตาง ๆ โดยพกตามถนทออกแสดงหรอ

คาขายโยกยายไปเรอย ๆ ไมปรากฏวาทอยหรอททำาการงานเปนหลกแหลง

หรอคนจรจดซงไมมทพกอาศย ดงน กฎหมายมาตรา 40 จงไดกำาหนด

ภมลำาเนาของบคคลดงกลาวไววา ถาพบตวในถนไหนใหถอเอาถนนนเปน

ภมลำาเนา

มาตรา 41 กลาวถง การเปลยนภมลำาเนา

ภมลำาเนายอมเปลยนไปดวยการยายถนทอยพรอมดวยเจตนาปรากฏชด

แจงวาจะเปลยนภมลำาเนา เชน นายใบชาเดมอยจงหวดอบลราชธาน แต

เนองจากสอบบรรจเปนปลดอำาเภอไดทจงหวดเชยงใหม นายใบชาจงซอบานท

จงหวดเชยงใหมแลวขายบานจงหวดอบลราชธาน ทงนถอวานายใบชามเจตนา

เปลยนภมลำาเนาแลว

15

มาตรา 42 กลาวถง ภมลำาเนาเฉพาะการ

ภมลำาเนาเฉพาะการเปนภมลำาเนาพเศษทบคคลเลอกใชเปนภมลำาเนา

เพอทำาการใดการหนงโดยอาจเลอกฝายเดยว หรอโดยตกลงเปนสญญากบค

กรณทเกยวของกได ทงนโดยการเลอกหรอการตกลงนตองกระทำาโดยแสดง

เจตนาใหปรากฏชดแจงวาจะใหเปนภมลำาเนาเฉพาะการเพอทำาการใด เชน นาย

กลวยไมซงมภมลำาเนาอยกรงเทพฯ ประกอบกจการคาขายขาวสารอยทจงหวด

สพรรณบร นายกลวยไมอาจตกลงกบคกรณใหถอวาจงหวดสพรรณบรเปน

ภ ม ล ำา เ น า เ ฉ พ า ะ ก า ร

เพอคาขายขาวสารกได

มาตรา 43 กลาวถง ภมลำาเนาของสามและภรยา

ตามหลกกฎหมายลกษณะครอบครวประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 1461 ไดวางหลกไววา สามภรยาตองอยกนดวยกนฉนสาม“ภรยา กฎหมายจงสนนษฐานวาภมลำาเนาของสามและภรยาไดแก ถนทอยท”สามภรยาอยกนดวยกนฉนสามภรยา แตอยางไรกด ภมลำาเนาของสามและ

ภรยาอาจไมใชภมลำาเนาเดยวกนกไดหากปรากฏวาสามหรอภรยาฝายใดฝาย

หนงแยกทอยออกไปตางหาก ทงนหากแสดงเจตนาใหปรากฏวาตองม

ภมลำาเนาแยกจากกน

มาตรา 44 กลาวถง ภมลำาเนาของผเยาวภมลำาเนาของผเยาว ไดแก ภมลำาเนาของผแทนโดยชอบธรรม ผใช

อำานาจปกครองหรอ ผปกครอง หากกรณทผเยาวอยใตอำานาจปกครองของบดามารดา ถาบดาและมารดามภมลำาเนาแยกตางหากจากกน ภมลำาเนาของผเยาว ไดแก ภมลำาเนาของบดาหรอมารดาซงตนอยดวย

มาตรา 45 กลาวถง ภมลำาเนาของคนไรความสามารถจากทไดกลาวไวแลววา คนไรความสามารถหมดสนความสามารถทง

หลายโดยสนเชง กฎหมายจงตองจดใหผไรความสามารถอยในความอนบาลของผอนบาลเพอใหผอนบาลจดการงานทกอยางแทนคนไรความสามารถเมอ

16

คนไรความสามารถตองอยในความดแลของผอนบาล ดงนนกฎหมายจงกำาหนดใหภมลำาเนาของคนไรความสามารถ ไดแก ภมลำาเนาของผอนบาล

มาตรา 46 กลาวถง ภมลำาเนาของขาราชการภมลำาเนาของขาราชการไดแก ถนอนเปนททำาการตามตำาแหนงหนาท

โดยมเหตผลประการสำาคญ คอ เพอประโยชนในการควบคมบงคบบญชาในการปฏบตราชการ

มาตรา 47 กลาวถง ภมลำาเนาของผถกจำาคกภมลำาเนาของผถกจำาคกตามคำาพพากษาถงทสดของศาล หรอตามคำา

สงโดยชอบธรรมดวยกฎหมาย ไดแก 1. เรอนจำา หรอ 2. ทณฑสถาน ถกจำาคกอยจนกวาจะไดรบการปลอยตว ทงนกดวย เหตผลทวา นกโทษบางคนถกจำาคกเปนระยะเวลานาน หากกำาหนดใหยายภมลำาเนาไปอยในเรอนจำาหรอทณฑสถานกจะลดปญหานนยงมากแตบคคลผตองการตดตอทำานตกรรมหรอแสดงเจตนาตอผทถกจำาคกและสะดวกตอการสงหมายเรยกตาง ๆ ของทางราชการดวย

เรองสาบสญมาตรา 48 – 64

มาตรา 48 กลาวถง การจดการทรพยสนของผไมอย ซงมดวยกน 2 กรณ คอ

1. กรณบคคลใดไดหายไปจากภมลำาเนาหรอถนทอยโดยมไดตงตวแทนผรบมอบอำานาจ ทวไปไว เมอไมมใครทราบวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไม ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการอาจจะรองขอตอศาลเพอใหศาลมคำาสงใหทำาการอยางใดอยางหนงไปพลาง ๆ กอนตามทจำาเปนเพอจดการ ทรพยสนของบคคลผไมอยนนกได

2. กรณบคคลผไมอยตามขอ 1. ไดหายไปจากภมลำาเนาหรอถนทอยเปนเวลาหนงป โดยไมมผพบเหนหรอไดทราบขาวครงสดทายเมอหนงปท

17

แลวและบคคลผไมอยกมไดตงตวแทนผรบมอบอำานาจทวไปไว ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาล ขอใหศาลตงผจดการทรพยสนของผไมอยขนได

สวนกรณผไมอยตงตวแทนผรบมอบอำานาจทวไปไว กรณกจะไมมขอยง

ยาก เพราะตวแทน ผรบมอบอำานาจทวไปยอมทำาการแทนผไมอยไดทงหมด

ยกเวนกรณตามมาตรา 801 วรรคสอง (1)-(6) ซงตองไดรบอนญาตจาก

ศาลกอนจงจะกระทำาได ถงอยางนนกตามหากมเหตฉกเฉนเพอปองกนมให

ตองการผไมอยตองเสยหาย ตวแทนผรบมอบอำานาจทวไปอาจทำาการใด ๆ

ตามมาตรา 801 วรรคสอง (1)-(6) แทนตวการไดตามมาตรา 802 โดยไม

ตองไดรบอนญาตจากศาลกอน สวนในกรณทไมมเหต ฉกเฉนตวแทนผรบ

มอบอำานาจทวไปยอมไมมอำานาจ ดงนนกฎหมายจงหาทางแกโดยบญญต

มาตรา 51 ขนมาซงมหลกสำาคญวา ถามเหตจำาเปนใหตวแทนผรบมอบอำานาจ“ทวไปจะตองทำาการเกนขอบอำานาจทไดรบมอบไว ตวแทนนนกอาจขออนญาต

จากศาลใหยอมใหตนกระทำาการนอกขอบอำานาจได

มาตรา 49 กลาวถง กรณผไมอยไดตงตวแทนผรบมอบอำานาจทวไปไว

ซงกรณนมปญหาทจะตองพจารณา 2 กรณ คอ

1. กรณสญญาตวแทนระงบสนไป กรณนผมสวนไดเสยหรอ

พนกงานอยการกอาจรองขอตอศาลเพอใหศาลมคำาสงตามมาตรา 48 วรรค

หนงหรอวรรคสองไดแลวแตกรณ

2. กรณตวแทนผรบมอบอำานาจทวไปไดจดการทรพยสนของผไมอย

ในลกษณะทอาจจะเสยหายแกบคคลผไมอย กรณนเปนกรณทสญญาตวแทน

ยงไมระงบแตตวแทนไดจดการทรพยสนของ ผไมอยในลกษณะทอาจจะเสย

กายแกบคคลผไมอย เชน อนญาตใหผเชานำาอาคารทเชาไปประกอบสถานเรง

รมย หรออนญาตใหผเชานำารถทเชาไปใหเชาชวงได เปนตน กรณอยางน ผม

สวนไดเสยหรอพนกงานอยการอาจรองขอตอศาลเพอใหศาลถอดถอนตวแทน

ผรบมอบอำานาจทวไปไดโดยอาศยบทบญญตมาตรา 61 ประกอบมาตรา 823

18

มาใชบงคบโดยอนโลม อนงถาหากศาลใหถอดถอนตวแทนแลวและมความ

จำาเปนตองจดการทรพยสนของผไมอยกตองพจารณาตามมาตรา 48 กลาว

คอ ตองพจารณาวาเขาหลกเกณฑมาตรา 48 วรรคหนงหรอวรรคสอง

แลวแตกรณหรอไม

มาตรา 50 กลาวถง การจดทำาบญชทรพยสนของตวแทนผรบมอบ

อำานาจทวไป

หากผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการตองการใหตวแทนผรบมอบ

อำานาจทวไปจดทำาบญชทรพยสนของผไมอยขน ผมสวนไดเสยหรอพนกงาน

อยการกสามารถรองขอตอศาลเพอใหศาลมคำาสงใหตวแทนจดการทำาบญช

ทรพยสนของผไมอยขนได

มาตรา 51 กลาวถงกรณตวแทนผรบมอบอำานาจทวไปตองการกระทำา

เกนขอบอำานาจโดยปกตแลวตวแทนผรบมอบอำานาจทวไปจะจดการงานแทนตวการผไม

อยเกนขอบอำานาจทรบไวไมได ยกเวน ในกรณเหตฉกเฉนตามมาตรา 802 เพอจะปองกนมใหตวการเสยหาย ตวแทนจงจะทำาการใด ๆ เกนขอบอำานาจทรบไวได ดงนหากตวแทนจำาเปนจะตองทำาการอนใดเกนขอบอำานาจทไดรบไว และกรณดงกลาวมใชกรณเหตฉกเฉนตามมาตรา 802 ตวแทนตองขออนญาตจากศาลกอนและเมอศาลสงอนญาตแลวตวแทนจงจะกระทำาการนนได

มาตรา 52 กลาวถง การจดทำาบญชทรพยสนของผจดการทรพยสนสวนทศาลไดตงขน

โดยปกตแลวผจดการทรพยสนทศาลไดตงขน ตองจดทำาบญชทรพยสนของผไมอยใหเสรจภายในสามเดอนนบแตวนทราบคำาสงตงของศาล แตผจดการทรพยสนอาจรองขอตอศาลใหขยายเวลาจดทำาบญชทรพยสนของผไมอยกไดเปนสทธของผจดการทรพยสน เชน รองขอใหขยายเวลาจาก สามเดอนเปนหกเดอน เพราะทรพยสนของผไมมจำานวนมาก

มาตรา 53 กลาวถง วธปฏบตในการจดทำาบญชทรพยสน

19

บญชทรพยสนทจดทำาขนตามมาตรา 50 และมาตรา 52 นนจะชอบดวยกฎหมาย ตองมพยานลงลายมอชอรบรองความถกตองอยางนอยสองคน โดยพยานสองคนนนตองเปนคสมรสหรอญาตของผไมอยซงบรรลนตภาวะแลว แตถาไมมคสมรสหรอหาญาตไมได หรอคสมรสและญาตไมยอมเปนพยาน กฎหมายกเปดโอกาสใหผอนซงบรรลนตภาวะแลวเปนพยานได

มาตรา 54 กลาวถง อำานาจของผจดการทรพยสนผจดการทรพยสนมอำานาจหนาทอยางเดยวกบตวแทนผรบมอบอำานาจ

ทวไปตามมาตรา 801 และมาตรา 802 หากผจดการทรพยสนเหนเปนการจำาเปนทจะตองกระทำาการอยางหนงอยางใดเกนขอบอำานาจผจดการทรพยสนตองขออนญาตจากศาลกอนและเมอศาลมคำาสงอนญาตผจดการทรพยสนจงจะสามารถกระทำาการนนได

มาตรา 55 กลาวถง กรณผไมอยไดตงตวแทนผรบมอบอำานาจเฉพาะการไว

เมอผไมอยไดตงตวแทนผรบมอบอำานาจเฉพาะการไว ตวแทนยอมมอำานาจกระทำาการนนไดอยางเตมท ผจดการทรพยสนจะเขาไปเกยวของจดการงานแทนตวแทนในกจการดงกลาวนนไมได ยกเวนตวแทนจดการงานนนนาจะเสยหาย (อาจจะเสยหาย) แกตวการผไมอย เชน ตวแทนใหเชาบานโดยไมมหลกฐานการเชาใด ๆ เลย หรอตวแทนจำาหนายขาวสารของตวการผไมอยในราคาถกกวาทองตลาดแถมยงจำาหนายแบบซอหนงถงแถมอกหนงถง เปนตน ดงนนกฎหมายจงเปดโอกาสใหผจดการทรพยสนสามารถรองขอใหศาลถอดถอนตวแทนนนได

มาตรา 56 กลาวถง การควบคมผจดการทรพยสนในการจดการทรพยสนของผไมอย

มาตรา 56 เปนการควบคมผจดการทรพยสนในการจดทรพยสนของผไมอยซงแยกพจารณาไดดงน

1. ศาลจะสงใหผจดการทรพยสนหาประกนก. เพอการจดการทรพยสนระหวางทำาหนาทเปนผจดทำา

20

ข. เพอการมอบคนทรพยสนทมอบไวในเมอการจดการทรพยสนสนสดลง ถาผจดการไมปฏบตตามขอ 1. แลวศาลอาจจะถอดถอนตามขอ 3. กได

2. ใหผจดการทรพยสนแถลงถงความเปนอยแหงทรพยสนวา ทรพยสนทไดจดการนมจำานวนเพมขนหรอลดลงอยางไร ซงเปนการควบคมผจดการทรพยสน หากผจดการจดการใหเกดความเสยหายแกกองทรพยสน เพราะไมมความสามารถหรอทจรต หรอละเลยไมรายงานการจดการทรพยสนใหศาลทราบแลว ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการอาจรองขอตอศาลใหถอดถอนผจดการเสย หรอศาลอาจถอดถอนเองไดอนเปนดลพนจของศาลตาม (3) กได

3. ถาศาลเหนสมควรเองหรอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอใหผจดการปฏบตตามคำาสงศาล หากผจดการจงใจฝาฝนไมปฏบตตามทศาลสงหรอหาทางบายเบยง หลกเลยงศาลมอำานาจถอดถอนผจดการเสยไดตามมาตรา 56 (3)

มาตรา 57 กลาวถง คาตอบแทนสำาหรบผจดการทรพยสนทศาลตงคาตอบแทนสำาหรบผจดการทรพยสนทศาลตงขน ศาลจะใชดลพนจใน

การกำาหนด คาตอบแทนวาสมควรจะใหจำานวนเทาใด อนงคาตอบแทนอาจเปลยนแปลงไปหากพฤตการณเกยวกบการจดการทรพยสนไดเปลยนแปลงไป

มาตรา 58 กลาวถง ความสนสดอำานาจของผจดการทรพยสนทศาลตง ซ ง ม ด ว ย ก น ด ง น

1. ผไมอยนนกลบมา2. ผไมอยนนมไดกลบมาแตไดจดการทรพยสนหรอตงตวแทนเพอ

จดการทรพยสนของตนแลว3. ผไมอยถงแกความตาย หรอศาลมคำาสงใหเปนคนสาบสญ4. ผจดการทรพยสนลาออก หรอถงแกความตาย

21

5. ผจดการทรพยสนเปนคนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไรความสามารถ

6. ผจดการทรพยสนเปนบคคลลมละลาย7. ศาลถอดถอนผจดการทรพยสน

มาตรา 59 กลาวถง บทขยายความ มาตรา 58 (4) (5) และ (6)เมอความเปนผจดการทรพยสนสนสดลงเพราะเหตตามมาตรา 58 (4)

(5) และ (6) ผจดการทรพยสนหรอทายาทของผจดการทรพยสน ผจดการมรดก ผอนบาล ผพท กษ เจาพนกงานพท กษทรพย หรอผมหน าทดแลทรพยสนของผจดการทรพยสนแลวแตกรณ จะตองแถลงใหศาลทราบถงความสนสดนนโดยไมชกชาเพอศาลจะไดมคำาสงเกยวกบผจดการทรพยสนตอไปตามทเหนสมควร อนงในระหวางเวลาดงกลาวนนบคคลดงกลาวจะตองจดการตามควรแกพฤตกรรมเพอรกษาประโยชนของผไมอยจนกวาจะไดมอบท ร พ ย ส น ข อ ง ผ ไ ม อ ย ใ ห บ ค ค ล ห น ง บ ค ค ล ใ ด ต า ม ท ศ า ลจะไดมคำาสง

มาตรา 60 กลาวถง การใหนำาบทบญญตตวแทนมาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 60 บญญตใหนำากฎหมายลกษณะตวแทนมาใชบงคบแกการจดการทรพยสนของ ผไมอยโดยอนโลม ซงมขอสงเกต คอ ถาหากเรองสาบสญในบรรพนไดบญญตไวแลวกจะนำามาใชไมได หากมไดบญญตไวในเรองสาบสญจงใหนำาเรองตวแทนมาใชบงคบได มาตราทนำามาใชบงคบโดยอนโลมไดแกมาตราดงตอไปน มาตรา 797, มาตรา 800, มาตรา 801, มาตรา 802, มาตรา 810, มาตรา 811, มาตรา 812, มาตรา 820, มาตรา 823, มาตรา 823, มาตรา 827, มาตรา 829, มาตรา 830, มาตรา 831 และมาตรา 832

มาตรา 61 กลาวถง กรณใหถอวาบคคลผไมอยเปนคนสาบสญ ซงม

อยดวยกน 2 กรณคอ

22

1. กรณธรรมดา คอ บคคลใดหายไปจากภมลำาเนา หรอถนทอยและ

ไมมใครรแนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไมเปนเวลาหาป (หายไปหาป) ผมสวน

ไดเสยหรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลใหสงบคคลนนเปนคน

สาบสญได

2. กรณพเศษ ซงกฎหมายกำาหนดระยะเวลาการหายไปจาก

ภมลำาเนาหรอถนทอยจาก หาปใหลดเหลอสองป ซงมดวยกน 3 กรณ คอ

(1) นบแตวนทการรบหรอสงครามสนสดลง ถาบคคลนนอย

ในการรบหรอสงคราม และหายไปในการรบหรอสงครามดงกลาว หมายความวา

การรบหรอสงครามนนตองสนสดลงกอนถาบคคลนนยงไมกลบหรอไมมใครร

แนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไมเปนเวลาสองป ผมสวนไดเสยหรอพนกงาน

อยการสามารถรองขอตอศาลสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญได

(2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถก

ทำาลาย หรอสญหายไป เชน นายปากกาเดนทางดวยเรอยนตไปเกาะสมยขณะ

เดนทางเกดพายในทะเลทำาใหเรอทนายปากกาใชเปนยานพาหนะอบปางลงทะเล

ดงขอเทจจรงปรากฏวาหลงจากวนนนเปนเวลาสองปไมมใครพบตว นาย

ปากกา ดงนนผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการทสามารถรองขอตอศาลถงให

นายปากกา เปนคนสาบสญได (3) นบแตวนทเหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวในมาตรา

61 วรรคสอง (1) หรอ (2) ไดผานนนไปถาบคคลนนตกอยในอนตรายเชนนน

เหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวในมาตรา 61 วรรคสอง (1) หรอ (2) เชน แผนดนไหล ภเขาไฟระเบด ไฟไหมโรงงาน อทกภย อคคภย โรคระบาดตาง

ๆ เปนตน ดงนหากเหตอนตรายแกชวตดงกลาวไดผานนนไปเปนเวลาสองป

แลวกยงไมมใครรแนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไม ผมสวนไดเสยหรอ

พนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญได

มาตรา 62 กลาวถง ผลของคำาสงแสดงความสาบสญ

23

ผลของคำาสงศาลใหเปนคนสาบสญกฎหมายใหถอวาบคคลนนถงแก

ความตายตามนบแหงมาตรา 62 น เวลาทถอวาถงแกความตายเปนเวลาเมอ

ครบกำาหนดตามระยะเวลาดงทระบไวในมาตรา 61 คอ เมอครบกำาหนดระยะ

เวลา 5 ป หรอ 2 ป แลวแตกรณไมใชเวลาทศาลมคำาสง เพราะเมอศาลสงแลว

กฎหมายกำาหนดใหคำาสงมผลยอนขนไปนบตงแตวนทครบกำาหนดเวลาทศาล

อาจสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญไดตามมาตรา 61 มาตรา 63 กลาวถง กรณศาลถอนคำาสงใหเปนคนสาบสญ

คำาสงศาลตามมาตรา 62 มผลทำาใหบคคลใดบคคลหนงสนสภาพบคคล

กองมรดกของบคคลซงศาลสงใหเปนคนสาบสญยอมตกทอดแกทายาทตาม

นยมาตรา 1602 ป.พ.พ. ดงนถาพสจนไดวาบคคลนนยงคงมชวตอย หรอ

ตายในเวลาอนผดไปจากเวลาดงทไดระบไวในคำาสงทสงใหเปนคนสาบสญ

บคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนเองหรอผมสวนไดเสยหรอพนกงาน

อยการสามารถรองขอตอศาลใหเพกถอนคำาสงนนได แตการถอนคำาสงยอมไม

กระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายทไดทำาไมโดยสจรตใน

ระหวางเวลาตงแตศาลมคำาสงใหเปนคนสาบสญจนถงเวลาถอนคำาสงนน สวน

การคนทรพยสนทไดมากกฎหมายบญญตใหนำาบทบญญตวาดวยลาภมควรได

แหงประมวลกฎหมายนมาใชบงคบโดยอนโลม กลาวคอ

- ถาเปนเงนใหคนเตมจำานวนเวนแตสจรตใหคนเพยงจำานวนทยง

เหลออยตามมาตรา 412- ถาเปนทรพยสนอน กรณสจรต ใหคนตามสภาพทเปนอยไมตอง

รบผดใด ๆ แมทรพยสนนนจะสญหายหรอบบสลายตามมาตรา 413 วรรค

หนง เวนแตไมสจรต ตองรบผดเตมจำานวนแมการ สญหายหรอบบสลายนน

จะเกดเพราะเหตสดวสย เวนแตจะพสจนไดวาถงทรพยนนกคงตองสญหาย

หรอบบสลายอยดตามมาตรา 413 วรรคสอง

หมายเหต บทบญญตวาดวยลาภมควรไดแหงประมวลกฎหมายนทนำา

มาใชบงคบโดยอนโลม ไดแก มาตรา 412-415

24

มาตรา 64 กลาวถง คำาสงและประกาศ

คำาสงศาลใหเปนคนสาบสญหรอคำาสงถอนคำาสงใหเปนคนสาบสญ ตอง

ประกาศในราชกจจานเบกษาเพอใหประชาชนทวไปทราบ

25