หมวดวชาท 2 สขศาสตรอตสาหกรรมและสงแวดลอม

หวขอ ช. ความปลอดภยในการใชสารเคม

อ.เนตรชนก เจรญสข

แนวคดความปลอดภยในการใชสารเคม 1. หลกการส าคญของการสงผานขอมลสารเคมและผลตภณฑเคมไปยงผใช ม 3 สวนดวยกน คอ การจดกลมสารเคม การตดฉลากบนภาชนะบรรจหรอบรรจภณฑ และการจดท าเอกสารขอมลความ

ปลอดภย ซงระบบตางๆ จะมหลกเกณฑบางสวนเหมอนกนและบางสวนแตกตางกน ท าใหเปนปญหาการปฏบตของประเทศตางๆ จงเกดแนวคดการจดท าระบบสากลการจดกลมผลตภณฑเคมและการตดฉลาก (Globally Harmonized System of Classification and Labeling of Chemical = GHS )

2. ศกษาขอบเขตการจดท าระบบสากลการจดกลมผลตภณฑเคม โดยหลกเกณฑของ GHS ไดจ าแนกสารเคมออกเปนประเภท และความรนแรง อนตรายของสารแตละประเภท เชน ดานกายภาพแบงเปน 16 ประเภท ดานสขภาพและสงแวดลอมแบงเปน 10 ประเภท

3. การตดฉลากและเอกสารขอมลความปลอดภย ตองมขอมลเกยวกบ Signal Word เปนค าเตอน ขอความอนตราย ขอควรระวงแสดงเปนวลหรอ Pictogram ขอมลตางๆของผลตภณฑ

4. รปภาพสญลกษณตามระบบ GHS แสดงอนตรายทางดานกายภาพ สขภาพ และสงแวดลอมรปภาพสญลกษณตามระบบ GHS ใชส าหรบการขนสง การตดฉลากตามหลกเกณฑ GHS

แนวคดความปลอดภยในการใชสารเคม

5. เอกสารขอมลความปลอดภยของสารเคมตามระบบ GHS ประกอบดวย 16 หวขอ

6. ขอพจารณาในการน าไปใช ประกอบดวยการขนสง พนทการผลตหรอทจดเกบสารเคมและผบรโภค

7. การจ าแนกประเภทของสารเคม แบงเปน 3 ประเภท ไดแก ความเปนอนตราย ความเปนพษ และความรนแรงสารเคม

8. ขอควรปฏบตในการใชสารเคมใหปลอดภย 9. ผทมสวนรบผดชอบในการใชสารเคมใหปลอดภยไดแก รฐบาล นายจาง

ลกจาง และผผลต/ผจดจ าหนาย โดยก าหนดหนาทไวในแตละกลม 10. ศกษาวธการจดท ารายงาน สอ. 1 / สอ. 2/ สอ. 3/ สอ. 4

ช ความปลอดภยในการใชสารเคม

วตถประสงค

1. อธบายหลกการส าคญของการสงผานขอมลสารเคมและผลตภณฑเคมไปยงผใชมกสวนได 2. อธบายหลกเกณฑของ GHS ใชในการจดกลมสารเคม การตดฉลากบนภาชนะบรรจหรอบรรจภณฑและการจดท าเอกสารขอมลความปลอดภย 3. อธบายขอพจารณาในการน า GHSไปใช 4. อธบายการจ าแนกประเภทของสารเคมได 5. อธบายขอควรปฏบตในการใชสารเคมใหปลอดภย 6. อธบายใครมสวนรบผดชอบในการใชสารเคมใหปลอดภย 7. จดท ารายงาน สอ. 1 / สอ. 2/ สอ. 3/ สอ. 4 ตามทกฎหมายก าหนดได

หลกการส าคญของการสงผานขอมลสารเคมและผลตภณฑเคมไปยงผใช

ม 3 สวนดวยกน คอ การจดกลมสารเคม การตดฉลากบนภาชนะบรรจหรอบรรจภณฑ การจดท าเอกสารขอมลความปลอดภย

ระบบสากลการจดกลมผลตภณฑเคมและการตดฉลาก (Globally Harmonized System of Classification and Labeling

of Chemical )

อนตรายดานกายภาพ อนตรายดานสขภาพและสงแวดลอม 1. ระเบด 1. สารพษเฉยบพลน

2. กาซไวไฟ 2. สารกดกรอนหรอระคายเคองตอผวหนง 3. ละอองลอยไวไฟ 3. สารอนตรายรายแรงตอตา/ระคายเคองตอตา

4. กาซออกซไดซ 4. สารทท าใหเกดการแพตอผวหนงหรอทางเดนหายใจ

5. กาซภายใตความดน 5. สารกอกลายพนธ

6. ของเหลวไวไฟ 6. สารกอมะเรง

7. ของแขงไวไฟ 7. สารพษตอระบบสบพนธ

8. ของเหลวทตดไฟไดงายในอากาศ 8. สารพษตอระบบอวยวะเฉพาะท- สมผสเพยงครงเดยว

9. ของแขงทตดไฟไดงายในอากาศ 9. สารพษตอระบบอวยวะเฉพาะท-สมผสหลายเดยว

10. ของแขงท าปฏกรยาในอากาศ 10. สารอนตรายตอสงแวดลอมในน า

11. สารทเกดความรอนไดเอง - เฉยบพลน

12. สารใหกาซไวไฟเมอสมผสกบน า - เรอรง

13. ของเหลวออกซไดส

14. ของแขงออกซไดส

15. สารเปอรออกไซดอนทรย

16. สารกดกรอนตอโลหะ

การตดฉลาก สวนประกอบของฉลาก 1) Signal Word เปนค าเตอนเพอชระดบความรนแรงของอนตราย 2) ขอความอนตราย (Hazard Statement) เปนวลทบอกใหทราบถงลกษณะอนตราย และระดบความรนแรง 3) ขอควรระวงแสดงเปนวลหรอ Pictogram ทบอกขอควรระวง 4) Product Identified 5) ชอผผลตหรอผจ าหนาย ทอย โทรศพทของผผลตหรอผจ าหนาย 6) Pictogram 7) ฉลากของสารทมอนตรายหลายลกษณะ

SIGNAL WORD

“ระวง” “Warning”

ส าหรบความเปนอนตรายทมระดบความรนแรงนอยกวา

“อนตราย” “Danger” ส าหรบความเปนอนตรายทมระดบความรนแรงมากกวา

ลกษณะ เปนแผนรปทรงสเหลยมจตรสท ามม 45 องศากบแนวระนาบ โดยม สญลกษณแสดงอนตรายทางดานกายภาพและอนตรายดานสขภาพและสงแวดลอม เปนสด า

เสนขอบของแผนเครองหมาย – สแดง สพนของแผนเครองหมาย – สขาว

Pictogram

อนตราย

วตถระเบด อนตรายจากสะเกดระเบดอยาง

รนแรง

อนตราย กาซภายใตความดน

อนตราย

กาซไวไฟสงมาก

อนตราย สารออกซไดสชนดรนแรง อาจท าใหเกดไฟไหมหรอ

ระเบด

อนตราย สารกดกรอน

(ผวหนง/ดวงตา)

อนตราย เปนอนตรายถงตายได

เมอกลนกน

อนตราย อาจกอใหเกดมะเรง

! ระวง

เปนอนตรายเมอกลนกน

ระวง เปนพษรายแรงตอสงมชวตใน

น า

ตวอยางSignal Word ขอความอนตราย Pictogram

1. ชอสาร ผผลต ผจดจ าหนาย และสถานทตดตอ

2.สวนประกอบหรอสาระส าคญในสารผสม

3.อนตรายของสาร

4.การปฐมพยาบาลเบองตน

5.มาตราการผจญเพลง

6. มาตรการจดการเมอสารหกหรอรวไหล

7. การเคลอนยายและการจดเกบ

8. การคมครองอนตรายสวนบคคล

เอกสารขอมลความปลอดภย ประกอบดวย 16 หวขอ

9. คณสมบตทางกายภาพและเคม

10. ความวองไวตอการท าปฏกรยา และความเสถยร

11. พษวทยา

12. นเวศวทยา

13. การก าจด

14. การขนสง

15. ขอมลกฎระเบยบและขอบงคบ

16. ขอมลอนๆ เพมเตม

ขอพจารณาในการน าไปใช • GHS จะน าไปใชเพยง Pictogram เทานนส าหรบบรรจภณฑขนสงในกลมอนตรายดาน

กายภาพ ดานสงแวดลอม และกลมสารพษเฉยบพลน ในกรณทมการตดฉลากตามขอเสนอแนะการขนสงสนคาอนตรายแหงสหประชาชาตแลว ใหยกเวนไมตองมฉลากของ GHS

การขนสง

• GHS จะน าไปใชทงการตดฉลากและเอกสารขอมลความปลอดภย และฉลากตองครอบคลมสวนประกอบทงหมดตามหลกเกณฑของ GHS

พนทการผลตหรอทจดเกบสารเคม (workplace)

• GHS จะน าไปใชเฉพาะการตดฉลากและตองครอบคลมสวนประกอบทงหมดตามหลกเกณฑของ GHS และขอพจารณาอนเพมเตมได เชน ขอมลแสดงความนาจะท าใหเกดการบาดเจบได (Likelihood of Injury) เปนตน

ผบรโภค

การจ าแนกประเภทของสารเคม การจ าแนกเปน 3 ลกษณะ

• คณสมบตในการเกดอนตราย

• 6 ประเภท

จ าแนกตามความเปนอนตราย

•11 ประเภท ตามความเปนพษ

• ใชมาตรฐานของ NFPA ตามความรนแรง

สารเคม

ความไวตอการเกดปฏกรยาตางๆ

อนตรายตอการเกดเพลงไหม

อนตรายเฉพาะอยาง

อนตรายตอสขภาพรางกาย

ACID - มฤทธกรด

ALK - มฤทธดาง COR - มฤทธกดกรอน

OXY - มฤทธท าใหเกดออกไซด W - หามสมผสน า - เปนสารกมมนตรงส

4 - สารเกดการระเบดไดงาย

3 – สารถกความรอนและแรงส นสะเทอนท าใหเกดระเบดได

2 - สารเกดปฏกรยาเคมทรนแรงอาจการระเบดได

1 – สารไมคงตวเมอถกความรอน

0 - สารมความคงตว

เหลอง

จดวาบไฟ

4 - ต ากวา 70 องศาฟาเรนไฮด ( ไวไฟ) 3 – ต ากวา 100 องศาฟาเรนไฮด ( ไวไฟ) 2 – ต ากวา 200 องศาฟาเรนไฮด (ตดไฟได) 1 – สงกวา 200 องศาฟาเรนไฮด ( ตดไฟได) 0 - ไมตดไฟ

4 - มอนตรายเฉยบพลนอาจถงตายได

3 - อนตรายรนแรง

2 - มอนตราย

1 - มอนตรายนอยมาก

0 - สารปกต

แดง

น าเงน

สญลกษณรปเพชร

สารเคมจ าแนกตามความรนแรงสารเคม โดยใชมาตรฐานของ NFPA

ขอปฏบตในการใชสารเคม

แยกประเภทสารเคม

การท าเครองหมาย

การท าฉลากก ากบ

ขอมลความปลอดภยสารเคม MSDS

มาตรการฉกเฉน

มาตรการเกบสารเคมอนตราย

มาตรการการขนสง

การก าจดและ บ าบดของเสย

การปองกนอนตรายสวนบคคล

ฝกอบรม

มาตรการควบคมดานวศวกรรม

การตรวจสอบอยางตอเนอง

การเฝาระวงทางการแพทย

การปฐมพยาบาล