26 ฅนสหกรณ

1นกวชาการอาวโส สถาบนคลงสมองของชาตและผประสานงานชดโครงการ “งานวจยเชงนโยบายเกษตรและเสรมสรางเครอขายงานวจยเชงนโยบาย” สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)2ซงมเกาะใหญๆ เชน บอรเนยว สมาตรา อเรยนนวกน และจาวา และหมเกาะเลกๆอกมากมายรวมกนแลวประมาณ 17,500 เกาะ(USDA, 2012)

เตมความร

สมพร อศวลานนท1

หากมองยอนไปในอดต ภาวะการขาดแคลนขาวในอนโดนเซยหรอทเรยกกนดงเดมวาหมเกาะชวามมาอยางยาวนานแลว ทงในชวงทหมเกาะชวาอยภายใตการเปนอาณานคมของเนเธอแลนดหรอฮอลแลนด และหลงการประกาศเอกราชในป พ.ศ. 2488 ซงโดยปกตอนโดนเซยเปนประเทศผนำ เขาขาวทกปเพราะมการผลตไมเพยงพอภายในประเทศ อกทงในปใดทภมอากาศไม เอออำ นวยหรอมภยพบตทางธรรมชาตรวมถงการระบาดของโรคแมลงเพมความเสยงใหมมากขนแลว ภาวะการขาดแคลนขาวซงเปนอาหารจานหลกของประชากรในประเทศกจะทวความรนแรงเพมขนอยางมากตามมา

อนโดนเซยกบนโยบายพงพงตนเองเรองขาว

พนทปลกขาวของอนโดนเซยทมไมเพยงพอตอการบรโภคในประเทศ

�������� 30.indd 26 12/3/2558 BE 8:42 PM

ฅนสหกรณ 27

ความเดอดรอนดงกลาวในอดตไดสงผลใหอนโดนเซยตองนำาเขาขาวจำานวนมากในแตละปเพอใหเพยงพอกบความตองการของประชากร และเนองจากอนโดนเซยเปนผนำาเขาขาวรายใหญในตลาดการคาขาวโลก ความผนผวนของปรมาณผลผลตขาวของอนโดนเซยในขณะนนไดสงผลกระทบตอความผนผวนของราคาขาวในตลาดการคาขาวโลกตามมา เพราะตลาดการคาขาวโลกเปนตลาดทบาง (thin market)

การทอนโดนเชยเปนชาตทมประชากรหนาแนนและประชากรสวนมากบรโภคขาวเปนอาหารหลก ความไมมเสถยรภาพของราคาขาวและความไมเพยงพอยอมสงผลกระทบตอแรงกดดนทางการเมองตามมา เพอแกปญหาภาวะการขาดแคลนขาวและความความผนผวนของราคาขาวภายในประเทศ รฐบาลอนโดนเซยในขณะนนไดจดตงองคกรทเรยกเปนภาษาอนโดนเซยวา Badan Urusan Logistik (BULOG) หรอในภาษาองกฤษวา The National Logistic Supply Organization ขนในป พ.ศ. 2510 เพอทำาหนาทในการบรหารสรางมลภณฑกนชนขาวไมใหเกดภาวะขาดแคลนจนเกดความไมมนคงทางอาหารและรวมถงการเปนหนวยงานทำาหนาทบรหารราคาขาวในประเทศใหมเสถยรภาพทงราคาฟารมทเกษตรกรไดรบและราคาทผบรโภคจะตองจาย

โดยในดานราคาฟารม BULOG จะใชกลไกของระบบสหกรณการเกษตรเขาไปแทรกแซงรบซออปทานจำานวนหนงจากเกษตรกรโดยเฉพาะในชวงฤดเกบเกยว แลวนำาเขามาเกบในสตอกของรฐซงมทตงกระจายอยในเมองตางไมนอยกวา 1,500 แหง เพอทำาใหระดบราคาขาวเปลอกทเกษตรกรไดรบไมตกตำาจนไมคมตนทนการผลต และขณะเดยวกนกทำาหนาทรกษาระดบเพดานราคาทผบรโภคจะตองจายจากการหาซอขาวในทองตลาดในระดบราคาทไมสงเกนไปจนผบรโภคไดรบผลกระทบโดยม

จดกระจายขาวรวมกนถง 58,226 แหง อกทงยงใหการอดหนนขาวราคาตำาใหกบคนยากจนในเมองอกดวย BULOG จงเปนองคกรภายในประเทศของอนโดนเซยทบรหารจดการในการสรางเสถยรภาพดานราคาและปองกนภาวะการขาดแคลนขาวเพอการบรโภคภายในประเทศเรอยมาจนถงปจจบน การทำางานของ BULOG จงมทงการเขาไปรบซอขาวจากเกษตรกรเพอการรวบรวมเปนสตอกขาวของรฐและอกสวนหนงทำาหนาทในการนำาเขาขาวจากตางประเทศเพอการบรหารสตอกใหอยในระดบทเหมาะสม และรวมถงการจดสรรขาวใหคนยากจนไดเขาถงอาหาร

นอกจากการจดตง BULOG แลว รฐบาลอนโดนเซยในขณะนนยงไดจดทำาแผนการพงพงตนเองโดยเฉพาะสนคาขาวซงเปนอาหารหลกของประชากรในประเทศ โดยไดประกาศแผน The Mass Guidance หรอ BIMAS Rice Intensification Program ซงเปนแผนงานทใหการสนบสนนเกษตรกรใหเขาถงเทคโนโลยทเปนปจจยการผลตสมย

องคกรบลลอคจดตงขนภายใตรฐบาลอนโดนเซยทำาหนาทบรหารขาวภายในประเทศhttp://www.bulog.co.id/

ใหม ไดแกขาวพนธใหม การใชปยเคม การปรบปรงและพฒนาแหลงนำาชลประทาน รวมถงการสนบสนนในดานสนเชอการเกษตรเพอใหเกษตรกรไดมเงนทนในการซอปจจยการผลตสมยใหม นอกจากนยงไดใหการสนบสนนในดานการสงเสรมการเกษตรเพอใหเกดการแพรกระจายของการยอมรบในเทคโนโลยสมย การสนบสนนเพอการเพมผลผลตตอหนวยและเพอการขยายการผลตขาวใหมปรมาณผลผลตเพมขน เปนตน

การดำาเนนงานตามแผน BIMAS ไดเกดขนพรอมๆกบการเขาสยคของการปฏวตเขยวหรอทเรยกวา Green Revolution กลาวคอเปนชวงทสถาบนวจยขาวนานาชาตหรอ IRRI ซงตงอยทประเทศฟลปปนส ไดคนพบและเผยแพรขาวพนธใหมทไมไวตอชวงแสง สามารถปลกไดทกฤดกาล เปนขาวทตอบสนองตอปยเคมไดดและใหผลผลตตอพนทสงเมอมการนำาไปใชปลกในพนททมการชลประทานเปนสำาคญ การแพรกระจายของขาวพนธไมไวแสงไดสงผลตอการเพาะปลกขาวในประเทศอนโดนเซยและ

3 Hutagaol, I. (2015)4 ยอมาจาก International Rice Research Institute5 ขาวพนธใหมทสถาบนวจยขาวนานาชาตนำาออกเผยแพรในขณะนนไดแกขาวพนธ IR8 C4-63 เปนตน

�������� 30.indd 27 12/3/2558 BE 8:42 PM

28 ฅนสหกรณ

ในสวนตางๆของโลกทเปนแหลงเพาะปลกขาวเปนอยางมาก เพราะเปนการเรมขนของยคสมยทมการเพาะปลกขาวมากกวาหนงครงในรอบป เกดการตนตวในการใชปจจยการผลตสมยใหมและรวมถงแรงกระตนใหเกดการปรบเปลยนระบบการผลตขาวของเกษตรกรไปสการเพาะปลกขาวอยางเขมขนมากขนในพนทชลประทาน สงผลใหเกดการขยายตวของอปทานผลผลตขาวทงในระดบไรนาและอปทานผลผลตโดยรวมเกดขนอยางมาก

การขยายตวของการเพาะปลกขาวพนธใหมหรอขาวพนธไมไวแสงในอนโดนเชยในระยะเรมแรกมทงทนำาเอาพนธขาวทเผยแพรโดยสถาบนวจยขาวนานาชาตไปใชปลกในอนโดนเชยโดยตรง เชน พนธ IR8 C4-63, IR36, IR38 และการนำาขาวพนธใหมไมไวแสงไปผสมเขากบพนธพนเมองและได เปนขาวพนธ

รฐบาลอนโดนเซยมแผนการนาเขาขาวเพมในป 2016 จานวน 1.3 ลานตนhttp://jakartaglobe.beritasatu.com/business/rice-output-cut-el-nino-destroys-crops/

ใหมของตนเอง เชน พนธ Pelita 1, Adil, Cimandiri, Cisadane, Barito เปนตน การแพรกระจายของขาวพนธไมไวแสงในอนโดนเซยในชวง พ.ศ. 2512-2530 เปนไปอยางรวดเรวและมการยอมรบเกอบเตมพนท โดยเฉพาะในพนทชลประทาน ในขณะเดยวกนผลผลตขาวของอนโดนเซยในชวงเวลาดงกลาวไดปรบตวเพมขนจาก 10.74 ลานตนขาวสารในป 2510 เพมขนเปน 24.97 ลานตนขาวสารในป 2530 หรอเพมขนกวาสองเทาตว และทำาใหการนำาเขาขาวของอนโดนเซยไดลดตำาจาก 1.97 ลานตนขาวสาร ในป พ.ศ. 2520 มาเหลอ 5 พนตน ในป พ.ศ. 2530 อกทงยงสงผลใหการพงพงการนำาเขาขาวของอนโดนเซยลดลงไปพรอมๆกบการพงพงตนเองไดในสดสวนทสงขน

การแพรกระจายของขาวพนธใหมเขามาในประเทศอนโดนเซยในชวงเกอบ

หาทศวรรษทผานมาไปพรอมๆกบโครงการพฒนาการเกษตรภายใตโครงการ BIMAS ไดเปนผลดตอการขยายตวและการเพมขนของผลผลตขาวในอนโดนเซยอยางมาก นอกจากนยงเปนผลใหอนโดนเซยกาวสความสำาเรจในการเพมการพงพงการผลตขาวภายในประเทศไดสงขนกวาเดม ในขณะเดยวกนกสามารถลดการนำาเขาขาวในแตละปของอนโดนเซยลงไดมากขน อกทงยงปรากฎดวยวาอนโดนเซยไดประสบผลสำาเรจชวงสนๆในการพงพงตนเองไดอยางสมบรณ โดยมผลผลตขาวมากพอเหนอความตองการใชบรโภคภายในประเทศในป พ.ศ. 2527 และอกครงหนงในป 2551

ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) รายงานวาปจจบน (พ.ศ. 2557)พนทเพาะปลกขาวของอนโดนเซยมประมาณ 87 ลานไร ในจำานวนนรอยละ 32

6 Brennan, j.P. andMalabayabas, A. (2011)7 Simatupang, P. amd Sudaryanto, T. (1992)8 Iswariyadi, I. (2011)

�������� 30.indd 28 12/3/2558 BE 8:42 PM

ฅนสหกรณ 29

เปนพนททมการชลประทาน และสวนใหญอยในเกาะจาวา ทงในเขตจาวาตะวนออก จาวาตอนกลาง และจาวาตะวนตก ในอดตเมอมการกระจายขาวพนธใหมเขามาในพนทเกาะจาวาในชวงเกอบหาทศวรรษทผานมา เกษตรกรในพนทดงกลาวไดมการยอมรบขาวพนธใหมมาปลกกนอยางแพรหลาย สวนการเพาะ ปลกขาวพนธใหมในพนทเกาะสมาตรา เกาะเบอรเนยวในดนแดนทเรยกวากาลมนตนซงเปนสวนหนงของอนโดนเซย และเกาะสราเวสนนมการแพรกระจายในสดสวนทไมสงมากนก ทงนเพราะความจำากดของสภาพภมประเทศ ซงบางทเปนทนำาทวมขงนานและบางทเปนทๆตองทำาการเกษตรโดยใชนำาฝนเพยงเทานน อนเปนขอจำากดของการแพรกระจายขาวพนธใหม FAO และ USDA รายงานไวเชนกนวาในปพ.ศ. 2557 อนโดนเซยมผลผลตขาวประมาณ 69.9 ลานตนขาวเปลอกหรอประมาณ 36.5 ลานตนขาวสาร

อยางไรกตาม แมผลผลตขาวของอนโดนเซยจะเพมขนอยางมากในชวงเกอบครงศตวรรษทผานมา แตการเพมขนของประชากร

ในอนโดนเชยกไดเพมขนอยางรวดเรวดวยเชนกน ในป พ.ศ. 2508 อนโดนเซยมประชากรประมาณ 100 ลานคน จากประชากรดงกลาวไดเพมขนมาเปน 142 ลานคนในป 2520 และเพมขนเปน 253 ลานคนในป 2557 หรอเพมขน 2.5 เทาในชวงครงศตวรรษทผานมาดวยเชนกน ทำาใหสถานการณการผลตขาวของอนโดนเซยอาจกลาวไดวามผลผลตตามไมทน กบความตองการเพอการบรโภคขาวทมเพมมากขน แมวาการบรโภคขาวในครวเรอนตอคนตอปจะมแนวโนมทลดลงจาก 108 ก.ก.ตอคนตอปในป พ.ศ. 2545 มาเปน 96 ก.ก. ตอคนตอปในป 2557 กตาม

หากยอนดการผลต การบรโภค การสะสมสตอก และการนำาเขาขาวของอนโดนเซย USDA ไดรายงานไววาในชวงครงทศวรรษทผานมาจากป พ.ศ. 2553-2557 การผลตขาวของอนโดนเซยยงคงมตำากวาความตองการบรโภคอยเลกนอย โดยมความตางระหวางการบรโภคและการผลตขาวของอนโดนเซยอยประมาณปละ 1.93 ลานตน ซงในจำานวนนไดมการนำาเขาขาวเฉลยปละ 1.25 ลานตน และมการสะสม

สตอกเฉลยอยทประมาณ 6.74 ลานตน ซงการสะสมสตอกดงกลาวเปนมลภณฑกนชนทสำาคญเพอการสรางเสถยรภาพราคาขาวในประเทศ เพอไมใหราคาทแปรปรวนจนกระทบทงตอผผลตและผบรโภค การสะสมสตอกทไดแสดงไวขางตนเปนขอมลสตอกของภาครฐและ เอกชน อยางไรกตามในสวนของ BULOG ซงเปนการสะสมสตอกของภาครฐไดมการสตอกขาวในป 2555 ไวประมาณ 3.65 ลานตน และไดลดลงมาเหลอประมาณ 2.5 ลานตนในป 2557

การกาวขนมาเปนประธานาธบดของโจโก วโดโด เมอเดอนตลาคม 2557 ไดจดประกายความทาทายของนโยบายพงพงตนเองเรองขาวของอนโดนเซยอกครงหนง โดยตงเปาหมายวาจะทำาใหสำาเรจภายใน 3 ปขางหนาน และตอจากนนจะสรางใหประชากรอนโดนเซยมความมนคงดานอาหารหลก อกทงยงมวสยทศนไปไกลวาหากสามารถพงพงตนเองในเรองขาวไดภายใน 3 ปแลว ในชวงถดไปจะพฒนาใหอนโดนเซยกลายเปนผสงออกขาวใหไดในอนาคต

พนทปลกขาวในหมเกาะจาวา ประเทศอนโดนเซยhttp://bjorngrotting.photoshelter.com/image/I0000pcWMDkYZJco

9 Hutagaol, I. (2015)10 USDA (June 2015)

�������� 30.indd 29 12/3/2558 BE 8:42 PM

30 ฅนสหกรณ

สงททานประธานาธบดโจโก วโดโด เรงทำาเมอไดเขารบตำาแหนงประธานาธบดไดแกการเพม งบประมาณเพอการพฒนาและปรบปรงระบบชลประทานทมอยเดมเพอใหสามารถจดสรรและกระจายทรพยากรนำาใหเกษตรกรไดเขาถงไดมากขน อกทงจะเปนปจจยกระตนใหเกดการเพมขนทงพนทเพาะ

ปลกไปพรอมๆกบการเพมขนของผลผลตตอพนท ไดสนบสนนใหจดหาเครองทนแรงการเกษตรโดยเฉพาะรถไถเดนตามและรถไถขนาดเลกใหกบกลมเกษตรกรเพอทดแทนการใชแรงงานคนทมไมเพยงพอในชวงฤดการเพาะปลกทตองรบเรง โดยไดแจกจายรถไถเดนตามไปถง 7,800 คนใน 14 จงหวด และใหคำามนวา

ในปหนาจะจดหามาใหอกไมนอยกวา 65,000 คน สนบสนนใหเกษตรกรไดใชเมลดพนธดโดยไดมเปาหมายวาจะเปลยนใหเกษตรกรไดใชเมลดพนธดไมนอยกวา 5 ลานเฮกตารหรอประมาณ 31.25 ลานไร อกทงยงมเปาหมายทจะใหไดผลผลตขาวเพมขนไมนอยกวา 4% หรอมปรมาณผลผลตขาวเพมขนเปน 73 ลานตนขาวเปลอก ในป พ.ศ.2558

อยางไรกตามภาวะภยแลงทเกดขนในอนโดนเชยในปนไดทำาใหฤดกาลเพาะปลกขาวตองเลอนออกไปและลาชากวากำาหนด ซงขณะนไดสงผลกระทบตอภาวะสำารองขาวของอนโดนเชยจนตองประกาศนำาเขาขาวเพมมากขนกวาปทผานมา ดงนน หากภยแลงในปนเกดขนอยางรนแรงและในวง กวางแลว โอกาสทนโยบายการพงพงตนเองของทานประธานาธบดโจโก วโดโด จะสำาเรจและเปนจรงไดตามทไดประกาศไวคงจะตองเฝาตดตามกนตอไป

เอกสารอางอง1. Brennan, j.P. and Malabayabas, A. (2011) International Rice Research Institute Contribution to Rice Varietal Yield Improvement in South-East Asia, Australian Center for Agricultural Research2. Hutagaol, I. (2015) “Indonesian Rice Trade” a paperpresented at the Thailand Rice Convention, 20-21 May 2015 Bangkok, Thailand3. Iswariyadi, I. (2011) Rice Self-Sufficiency Policy and the Challenges4. Simatupang, P. and Sudaryanto, T (1992) A Prototype model for Rice Supply and Demand Analysis and Projection in Indonesia, International Research Institute, Philippines.5. USDA (2012) INDONESIA: Stagnating Rice Production Ensures Continued Need for Imports6. USDA (2015): Grain: World Markets and Trade, June version.

11 Hutagaol, I. (2015)12 http://www.thejakartapost.com/news/2014/12/27/jokowi-aims-food-self-sufficiency-three-years.html

ประธานาธบดโจโก วโดโดhttp://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1413792151

การผลต การนำาเขา และการบรโภคขาวของอนโดนเซย ทมา: USDA

�������� 30.indd 30 12/3/2558 BE 8:42 PM