รายงานวจย บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน

Parents’ Role to Prevent Smoking of Teenage Children

ทนสนบสนนการวจยจากศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) รหสโครงการ 56-01-02

ด าเนนงานโดย

อาจารย ดร. อรสรา สขวจน อาจารยเพชรตน รจพงศ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

2

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนไดรบทนสนบสนนการวจยจากศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) ป พ.ศ. 2556 ผ วจยขอขอบคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน ขอขอบพระคณรองศาสตราจารยศศธร วรรณพงษ คณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒและผชวยศาสตราจารย ดร. พรปวณ ชนใจเรอง หวหนาสาขาวชาการพยาบาลผใหญและผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทใหการสนบสนนและจดสรรเวลาสาหรบการทาวจยในครงน นอกจากนยงไดรบความอนเคราะหจากศนยปฏบตการตอสเพอเอาชนะยาเสพตด สานกงานองคการบรหารสวนจงหวดนครนายก ทใหขอมลเกยวกบปญหาการสบบหรของเดกนกเรยนระดบชนมธยมศกษาของโรงเรยนในเขตจงหวดนครนายก ขอขอบคณผบรหารและคณาจารยทกทานของโรงเรยนระดบมธยมศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายก ทชวยอานวยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล ตลอดจนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 และผปกครองทใหความรวมมอเปนอยางดในการเกบรวบรวมขอมลสาหรบการวจย คณะผ วจย

กมภาพนธ 2557

3

บทคดยอ การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตร

วยรน กลมตวอยางจานวน 436 คน มอายระหวาง 15-18 ป เปนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 5 ในจงหวดนครนายก สมกลมตวอยางโดยวธสมอยางงาย เครองมอทใชเปนแบบสอบถามขอมลทวไป แบบบนทกพฤตกรรมการสบบหร แบบสอบถามบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรนใน 3 ดานคอ 1) ดานปฏกรยาตอตานการสบบหร 2) ดานกฎระเบยบของครอบครวและ 3) ดานการพดคยสอสารเรองพษภยของบหร และแบบสมภาษณเชงลก ขอมลทวไปของกลมตวอยางไดนามาวเคราะหดวยสถตแบบบรรยาย ขอมลทไดจากแบบบนทกพฤตกรรมการสบบหรและแบบสอบถามบทบาทของบดาหรอมารดาเกยวกบการสบบหรไดนามาวเคราะหความแตกตางระหวางคาเฉลยดวยสถต t-test และหาความสมพนธของปจจยทสมพนธกบการสบบหรโดยการวเคราะหความถดถอยโลจสตค (Logistic Regression) สาหรบขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลกไดนามาวเคราะหเนอหาดวยวธ Content Analysis

ผลการศกษาพบวาบดาหรอมารดาทไมสบบหรมบทบาทในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน

ทง 3 ดานคอ ดานปฏกรยาตอตานการสบบหร ดานกฎระเบยบของครอบครวและดานการพดคยสอสาร

เรองพษภยของบหรสงกวาบดาหรอมารดาทสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ปฏกรยา

ตอตานการสบบหรและ กฎระเบยบของครอบครวทแตกตางกนของบดาหรอมารดามผลทาใหบตรม

พฤตกรรมการสบบหรแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต .01 บทบาทของบดาหรอมารดาในดาน

ปฏกรยาตอตานการสบบหรสามารถทานายโอกาสทบตรจะสบบหรได 3 เทา ผลการวเคราะหเชงเนอหา

สะทอนใหเขาใจสาเหตและเหตผลของการสบบหรของกลมตวอยางวาเลยนแบบบคคลทใกลชดและชน

ชอบ กลมตวอยางสามารถเลกสบบหรไดเนองจากเหนตวอยางการทนทกขทรมานจากการเจบปวย

เนองจากการสบบหรของบคคลในครอบครวและสงสารบดดามารดาทคอยดแลเมอตนเองอยโรงพยาบาล

การวากลาวตกเตอนของบดามารดามผลตอการไมสบบหรของบตร ดงนนการลดอตราการสบบหรของ

วยรนจะตองเพมการรณรงคใหบดาหรอมารดามบทบาทในการแสดงปฏกรยาตอตานการสบบหร

ค าส าคญ: ครอบครว/บดามารดา/สบบหร/วยรน 72 หนา

4

Abstract

The purpose of this study was to investigate the parents’ role to prevent smoking of teenage children. 436 highschool students, aged 15-18, were simple randomed from highschools grade 11 of Nakhonnayok Province. The research instruments comprised personal information, smoking behavior and parents’ role to prevent smoking of teenage children, including 3 parts: 1) rejection of smoking, rules of family, and conversation related to dangerous of smoking, and indepth interview. Personal information was evaluated by descriptive statistics. Data assessing smoking behavior and parents’ role to prevent smoking of teenage children were analyzed by t test and Logistic Regression. Data from indepth interview were analyzed by content analysis. The results showed that non-smoking parents took the role to prevent smoking in 3 parts including rejection of smoking, rules of family, and conversation related to dangerous of smoking, significantly higher than smoking parents (p < .01). The difference of parents’ role in rejection of smoking and rules of family significantly affected different smoking behavior among children (p < .01. The parents’ role in rejection of smoking was able to predict 3 times of smoking among their children. The content analysis reflected causes and reasons of smoking that was imitated from familiar and appreciate persons. Children could stop smoking when they saw their family members suffered from illness caused by smoking. They were also empathized their parents for caring to them at a hospital. Accusing and reminding them with smoking decreased their smoking. As a consequence, to reduce smoking behavior among teenagers, more campaigns of parents’ role in rejection of smoking should be made in order to obtain the highest effect. Keywords: family/parents/smoking/teenager 72 pages

5

สารบญ หนา กตตกรรมประกาศ…………………..…………………………………………… 2 บทคดยอภาษาไทย……………………………………………………………….. 3 บทคดยอภาษาองกฤษ……………………………………….…………………… 4 สารบญ…………………………………………………………………………….. 5 สารบญตาราง……………………………………………………….………….…. 7 สารบญภาพ…………………………………..……………………………………. 8 บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความสาคญของปญหา…………………………………. 9 วตถประสงคของการวจย…………………………………………..……… 10 สมมตฐานของการวจย…………………………….………………………. 11 กรอบแนวคดของการวจย…………………………………………………… 11 ขอบเขตการวจย…………..………………………………………………… 11 ตวแปรทศกษา……………………………………………………………… 12 นยามศพทเฉพาะ…………..………………………………………………. 12 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ…………………………………………………. 12

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ อบตการณการสบบหรของวยรนไทย…………………….………………… 13 แนวทางการขบเคลอนการปองกนการสบบหรในกลมวยรน………..……… 14 ปจจยททาใหวยรนสบบหร…………….……………………………………. 14 ผลกระทบของการสบบหรในวยรน…………………….…………………… 16 การดแลวยรนทสบบหร……………..……………………………………… 18 การปองกนและการบาบดรกษาวยรนทตดบหร……………………………. 19 ระยะของความพรอมทจะเลกบหร (Transtheoretical Model of Behavioral Change: TTM)……………………………………………………………… 21 การใหคาปรกษาเพอเลกบหรโดยใชโมเดล 5A………………………………. 23 การปองกนการกลบมาสบบหรโดยใชเ………………………….…………… 25 การฟนฟและการปองกนการเสพซา……………………..………………….. 26 บทบาทของครอบครวในการปองกนการสบบหรของวยรน ……………….. 26

6

สารบญ (ตอ) หนา บทท 3 วธด าเนนการวจย

รปแบบงานวจย…………………………………………………………….. 29 สถานทดาเนนงานวจย……………………………………………………… 29 ประชากรและกลมตวอยาง…………………………..……………………… 29 เครองมอวจย………………………………………………………………… 29 การพทกษสทธกลมตวอยาง…………………………………………………. 31 ขนตอนและวธการเกบขอมล……….……………………………………….. 31 การวเคราะหขอมล…………………………………………………………… 32

บทท 4 ผลการวจย ขอมลทวไปของกลมตวอยาง………………………………………………… 33 พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง………..…………………………….. 36 บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน……… 37 ผลการสมภาษณบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรในครอบครว ทบตรสบบหรและครอบครวทบตรไมสบบหร………………………………….. 40 บทท 5 อภปรายผลการวจย ลกษณะประชากรของกลมตวอยาง………………………..……………….. 47 พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง……………………………………….. 47 บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน……… 47 การวเคราะหผลการสมภาษณบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหร ในครอบครวทบตรสบบหรและครอบครวทบตรไมสบบหร……………………… 50 บทท 6 สรปผลการวจย สรปผลการวจย………………………………………………………………. 53 ขอเสนอแนะสาหรบงานวจยครงตอไป………………………………………. 53 เอกสารอางอง………………………………………………………………………. 54 ภาคผนวก……………………………………………………………………………. 59 ประวตผวจย………………………………………………………………………… 71

7

สารบญตาราง ตาราง หนา 1. แสดงรายละเอยดของแบบประเมนความรนแรงของการเสพตดนโคตน (Fagerstrom Test for Nicotine Dependence)………………………………………… 18 2. การใช NRT……………………………..………………………………………………………………. 20 3. ระยะของความพรอมทจะเลกบหร……………………………………………………….. 23 4. แสดงจานวนและรอยละของขอมลทวไปของกลมตวอยาง (กลมตวอยางทงหมด n=436, กลมตวอยางทสบบหร n=62 คน)………………………………………………………… 33 5. แสดงจานวนและรอยละของพฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง (n=62)…………….. 36 6. จานวนและรอยละของบตรทไดรบการปฏบตจากบดามารดาในการตอตานการสบบหร (n=436)………………………………………………………………………………….. 37 7. เปรยบเทยบลกษณะการปฏบตในการตอตานการสบบหรระหวางบตรทครอบครวมบดา

หรอมารดาสบบหรกบบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาไมสบบหร (n=436)………….. 38

8. เปรยบเทยบลกษณะการปฏบตในการตอตานการสบบหรของบดามารดาระหวางบตร

ทสบบหรกบบตรทไมสบบหร (n=436)…………………………………………………… 39

9. การวเคราะหถดถอยโลจสตคในการทานายการเกดพฤตกรรมสบบหรของบตร

(n=436)………………………………………………………………………………….. 39

8

สารบญภาพ ภาพ หนา 1. กรอบแนวคดของการวจย………………………………………………………………….. 11

9

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

การสบบหรเปนสาเหตสาคญของการเสยชวตกอนวยอนควรของประชากรโลก ซงคาดการณวาประชากรทสบบหรในปจจบน จะเสยชวต 450 ลานคนใน 50 ปขางหนา การลดจานวนผสบบหรได 50% จะลดการเสยชวตจากโรคทเกดจากการสบบหรหรอลดการเสยชวตกอนวยอนควรได 20-30 ลานคนใน 25 ปขางหนาและอก 150 ลานคนใน 25 ปถดไป (อรสา พนธภกด, 2555) จากการสารวจของสานกงานสถตแหงชาตพบวาจานวนคนไทยทเลกสบบหรจาก พ. ศ. 2544-2550 มแนวโนมลดลงไมมากคอจากรอยละ 22.5 เปน 18.5 (สานกงานสถตแหงชาต, 2554) การชะลอตวลงของอตราการลดลงของการสบบหรแสดงใหเหนวามาตรการทกาลงดาเนนการอยอาจไมเพยงพอทจะลดอตราการสบบหรของคนไทย จาเปนทจะตองหาแนวทางใหมๆ เพอใชเปนกลยทธในการลดอตราการสบบหรโดยเฉพาะในกลมวยรนซงเปนวยทจะตองปองกนการสบบหร (Glynn, 1993) เนองจากพบวาผใหญทสบบหรรอยละ 89 สบบหรครงแรกในชวงวยรน (US Department of Health and Human Services Prevention Tabaco, 1994) สาหรบประเทศไทยอายเฉลยของประชากรทเรมตดบหรคอ 18 ป สาเหตสาคญคออยากลอง ถกเพอนชวน เลยนแบบผปกครองหรอผมชอเสยงหรอตองการแสดงความเปนผใหญ บหรนนเสพตดงายและเลกยากและสวนมากจะตดไปตลอดชวต (ประกต วาทสาธกกจ, 2555) จากการสารวจของศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบเมอ พ.ศ. 2549 พบวาเยาวชนไทยเรมสบบหรมากทสดเมออาย 15-19 ปถงรอยละ 58.2 โดยพบวารอยละ 67 กาลงศกษาอยในระดบชนมธยมศกษา (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) ซงในพ.ศ. 2554 พบวามเยาวชนอาย 15 ปขนไปสบบหร 10.9 ลานคนหรอรอยละ 20.7 (ศรวรรณ พทยรงสฤษฎและประภาพรรณ เอยมอนนต, 2554) ดงนนจาเปนอยางยงทควรหาแนวทางปองกนการสบบหรในชวงวยรนเพอลดจานวนผสบบหรในอนาคต

ครอบครวมสวนสาคญในการสงเสรมพฤตกรรมของสมาชกในครอบครว ตามแนวคดนพฤตกรรมการสบและไมสบบหรของบตรวยรนจะถกกาหนดโดยอทธพลของครอบครวเชนกน จากการศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรนมงานวจยของตางประเทศทพบวาบทบาทของบดาและมารดามผลตอการตดสนใจทจะสบบหรของวยรน (Vries et al. 1988 ) บดาหรอมารดาทสบบหรมสวนทาใหบตรสบบหรดวย จากสถตพบวาบดาหรอมารดาทสบสบบหรไดเพมโอกาสใหบตรสบบหรถงรอยละ 70 ในขณะทบดาหรอมารดาทไมสบบหรไดเพมโอกาลใหบตรสบบหรเพยงรอยละ 30 เทานน (ประกต วาทสาธกกจ, 2555) โดยพฤตกรรมการสบบหรของบดามผลใหเกดพฤตกรรมการสบบหรของ

10

บตรชายและบตรสาว สวนพฤตกรรมการสบบหรของมารดามผลใหเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรสาว (ประกต วาทสาธกกจและแสงเดอน สวรรณรศม, 2553) ถาในครอบครวมบดาหรอมารดาทสบบหรและไมตอตานการสบบหรของบตร บตรกมแนวโนมทจะเปนผสบบหรในอนาคต (Flay et al., 1994) วฒนธรรมการเลยงดบตรของบดามารดากมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหรของบตรเชนกน ถาเปนครอบครวทอบอน มความรกใครกลมเกลยว มการตอตานการสบบหรดวยความเขาใจและมเหตผล บตรกจะไมเกยวของกบการสบบหรไดดกวาครอบครวทไมอบอน บดาหรอมารดามความหางเหน ไมมการวากลาวลงโทษบตรทสบบหรหรอดวาบตรแบบไมแสดงเหตผล (Huver et al., 2006; Jackson et al. 1994; Kandel & Wu, 1995) นอกจากนความเชอของบดาและมารดาทเชอวาการสบบหรเปนอนตรายตอสขภาพจะเพมการปองกนการสบบหรของบตร (เทอด แกวคร, 2540; Melodie et al. 1998) และความเชอเกยวกบสารเสพตดในบหรยงสามารถสงเสรมบทบาทของบดาและมารดาในการตอตานการสบบหรได (Repetti & Wood, 1997)

ซงงานวจยทกลาวมาทงหมดนลวนเปนงานวจยของตางประเทศ ทงนการศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรนยงมการศกษากนนอยในประเทศไทย ทงทเปนปจจยทมอทธพลสาคญตอการสบบหรของวยรน งานวจยทผานมาลวนศกษาบทบาทของครอบครวในการตอตานการสบบหรของสมาชกในครอบครวในรปแบบการศกษาเชงปรมาณ ซงผลการวจยจะยงไมเหนชดเจนวาบทบาทของครอบครวในการตอตานการสบบหรนนเปนอยางไร ดงนนการวจยนจงเพมเตมในสวนทเปนการศกษาเชงคณภาพเขาไปดวยเพอเปนการขยายองคความรในเรองบทบาทของครอบครวในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน เพอจะไดนาความรจากการวจยไปใชเปนขอเสนอแนะสาหรบการปฏบตของครอบครวเพอลดการสบบหรของวยรนตอไป

นอกจากนการสนบสนนใหเยาวชนไทยไมสบบหรจาเปนตองดาเนนการอยางเรงดวนและตอเนอง ดงพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบร พ.ศ. 2535 มาตรา 11 ตามประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท 19 พ.ศ. 2553 (กระทรวงสาธารณสข, 2553) ไดกาหนดใหสถานศกษาเปนเขตปลอดบร ซงจะชวยกาจดอนตรายจากควนบหร ทาใหสถานศกษาเปนตนแบบทดงามกบสงคมและชวยลดอตราการตดบหรของเยาวชน จากขอมลของศนยปฏบตการตอส เพอเอาชนะยาเสพตด สานกงานองคการบรหารสวนจงหวดนครนายกทพบปญหาการสบบหรของเดกนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 1-6 (สานกงานองคการบรหารสวนจงหวดนครนายก, 2556) การวจยนจงเปนการขยายองคความรในการปองกนการสบบหรของเยาวชนไทยและใชเปนแนวปฏบตสาหรบศนยปฏบตการตอส เพอเอาชนะยาเสพตด สานกงานองคการบรหารสวนจงหวดนครนายกในการปองกนการสบบหรของวยรนตอไป วตถประสงคของการวจย

11

1. เพอศกษาความแตกตางของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรระหวางบตรวยรนทมบดาหรอมารดาไมสบบหรกบบตรวยรนมบดาหรอมารดาสบบหร 2. เพอศกษาความแตกตางของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรระหวางบตรทมพฤตกรรมการสบบหรแตกตางกน 3. เพอศกษาอทธพลของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรทมตอโอกาสทจะเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรน 4. เพอศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรในครอบครวทบตรสบบหรและครอบครวทบตรไมสบบหรเปนอยางไร สมมตฐานของการวจย 1. บตรทมบดาหรอมารดาไมสบบหร บดาหรอมารดาจะมปฏกรยาในการปองกนการสบบหรมากกวาบตรทมบดาหรอมารดาสบบหร 2. บตรทมการปฏบตจากบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรตางกนจะมมพฤตกรรมการสบบหรทแตกตางกน 3. การปฏบตจากบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรสามารถทานายโอกาสทจะเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรนได กรอบแนวคดของการวจย โครงการวจยนดาเนนการตามแนวคดเรองบทบาทของครอบครวตอการพฒนาคณธรรมและวฒนธรรมทวาครอบครวเปนสถาบนพนฐานของสงคมทมบทบาทสาคญในการสรางเสรมความเปนมนษยตลอดจนสรางคานยม เจตคต อปนสยและบคลกภาพของบคคล ครอบครวมบทบาทในการสงสอน ฝกหดอบรมใหบตรเรยนรและเกดพฤตกรรมทพงประสงค พฤตกรรมของบดาและมารดาเปนแบบอยางทบตรคอยเลยนแบบจนเกดความเคยชนและปฏบตเปนนสย การชนา จงใจ ใหกาลงใจ การวากลาวตกเตอนและการหามปรามเมอบตรมพฤตกรรมไมพงประสงคโดยชแจงแสดงเหตผล การแกไขปญหาเมอบตรทาผดดวยวธทเหมาะสมกบวยและมหลกการนนเปนการใหโอกาสบตรไดพฒนาตนเอง (สมน อมรววฒน, 2546) ดงนนพฤตกรรมของบดาและมารดาทไมสบบหรจะเปนแบบอยางทบตรวยรนเลยนแบบและปฏบตตาม การแสดงปฏกรยาตอตานการสบบหร การสรางกฎระเบยบของครอบครวและการพดคยสอสารเรองพษภยของบหรนนเปนการชวยใหบตรไมสบบหรไดดงภาพท 1

12

ภาพท 1 กรอบแนวคดของการวจย ขอบเขตการวจย

การศกษาครงนเปนการศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาทงเพศหญงและเพศชายจานวน 436 คน ทกาลงศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 5 ของโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายก ปการศกษา 2556 ทงหมด 11 โรงเรยนโดยเกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมนาคม ถง เดอนธนวาคม พ.ศ. 2556 ตวแปรทศกษา

ตวแปรตน คอ บทบาทของบดามารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน ตวแปรตาม คอ การสบบหรของบตรวยรน

นยามศพทเฉพาะ บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหร หมายถง ปฏกรยา การออกกฎระเบยบและการพดคยสอสารของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตร ปฏกรยาของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตร หมายถง การแสดงพฤตกรรมหรออารมณตอบตรทสบบหร กฏระเบยบของตรอบครว หมายถง ระเบยบกฏเกณฑทบดาหรอมารดากาหนดขนเพอใหบตรปฏบตตาม การพดคยสอสารของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตร หมายถง การทบดาหรอมารดามการพดคยในเรองตางๆทเกยวกบการสบบหร บตรวยรน หมายถง นกเรยนทงเพศหญงและเพศชาย มอายระหวาง 15-18 ป กาลงศกษาอยระดบชนมธยมศกษาปท 5 ของโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายก

บทบาทของ

บดามารดา

- ปฏกรยา

ตอตาน

- กฎระเบยบ

- พดคย

สอสาร

บตรไม

สบบหร

13

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ไดรปแบบบทบาทของบดาและมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน สามารถใชเปน

แนวทางปฏบตของครอบครวเพอลดการสบบหรของบตรและสาหรบกาหนดนโยบายสาธารณะเพอลดการ

สบบหรของวยรนไทยสาหรบศนยปฏบตการตอส เพอเอาชนะยาเสพตด สานกงานองคการบรหารสวน

จงหวดนครนายก

14

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน

ผ วจยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของซงสรปไดดงตอไปน 1. อบตการณการสบบหรของวยรนไทย 2. แนวทางการขบเคลอนการปองกนการสบบหรในกลมวยรน 3. ปจจยททาใหวยรนสบบหร 4. ผลกระทบของการสบบหรในวยรน 5. การดแลวยรนทสบบหร 6. การปองกนและการบาบดรกษาวยรนทตดบหร 7. ระยะของความพรอมทจะเลกบหร (Transtheoretical Model of Behavioral Change: TTM) 8. การใหคาปรกษาเพอเลกบหรโดยใชโมเดล 5A 9. การปองกนการกลบมาสบบหรโดยใชเทคนค 5D 10. การฟนฟและการปองกนการเสพซา 11. บทบาทของครอบครวในการปองกนการสบบหรของวยรน

1. อบตการณการสบบหรของวยรนไทย

การสบบหรทาใหเกดผลกระทบตอรางกาย จตใจ เศรษฐกจและสงคมมากมาย ทงนประเดนสาคญคอ เปนตนเหตของการเสยชวตจากโรคทปองกนได (preventable death) เชน โรคหลอดลมอกเสบเรอรง ถงลมโปงพองและมะเรงปอด ซงประเทศไทยมประชากรทสบบหรถง 11.5 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 21.4 จากผลการสารวจของสานกงานสถตแหงชาตทดาเนนการทกๆ 2 ปในการสารวจพฤตกรรมการสบบหรของประชากรไทยจะเหนวาแนวโนมการสบบหรจาก พ.ศ. 2544-2550 มอตราการลดลงทชะลอตวจากรอยละ 22.5 เปน 19.5 18.9 และ 18.5 ตามลาดบ (สานกงานสถตแหงชาต, 2554) การชะลอตวลงของอตราการลดลงของการสบบหรแสดงใหเหนวามาตรการทกาลงดาเนนการอยไมเพยงพอในการทจะลดอตราการสบบหรของประชากรไทย จาเปนทจะตองหาแนวทางหรอมาตรการใหมๆ เพอนามาใชเปนกลยทธในการรณรงคเพอลดอตราการสบบหร

เมอพจารณาในแตละชวงวยพบวามวยรนสบบหรมากถง 1.7 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 17.24 ของวยรนทงหมด ทงนวยรนดงกลาวเรมสบบหรทอายนอยลง คอจากเดมทเรมสบบหรเมออายเฉลย

15

17.0 ป แตปจจบนเรมสบบหรเมออายเฉลย 16.2 ป (สานกงานสถตแหงชาต, 2555) และมแนวโนมทเรมสบบหรเมออายนอยลงเรอยๆ ซงแสดงใหเหนวาวยรนทสบบหรไมไดตระหนกถงพษภยของบหรและไมไดตองการลด ละ เลกบหรอยางจรงจง ประกอบกบบรษททผลตบหรดเหมอนมเปาหมายเนนการขายบหรใหกบเดกและวยรนทอายตากวา 15 ป เหนไดจากการโฆษณาขายบหรผานสอตาง ๆ เพอใหมลกคารายใหมเพมขน ซงถอเปนสญญาณเตอนใหบคลากรในทมสขภาพตองเรงหามาตรการในการรณรงคปองกนและหาแนวทางในการลดอตราการสบบหรโดยเฉพาะในกลมวยรน ซงเปนวยทจะตองปองกนการสบบหรและชะลอการเรมสบบหรใหชาทสด (Glynn, 1993) เนองจากมผลการวจยพบวาผใหญทสบบหรเปนประจา รอยละ 89 ทดลองสบครงแรกกอนอาย 19 ป (US Department of Health and Human Services Preventing Tobacco, 1994) ดงนนจะเหนวาชวงวยรนจะมแนวโนมกลายเปนผใหญทสบบหรในอนาคต จงควรหาแนวทางในการปองกนและชะลอการสบบหรในชวงวยรนใหมประสทธภาพมากยงขนเพอลดจานวนผสบบหรในอนาคตและลดอตราการตายจากโรคทปองกนไดดงทไดกลาวมา 2. แนวทางการขบเคลอนการปองกนการสบบหรในกลมวยรน

เนองจากกระทรวงสาธารณสขไดมนโยบายทจะลดผสบบหรในวยรนใหไมเกนรอยละ 10 แตจากขอมลการสารวจพฤตกรรมการบรโภคยาสบและดมสราของสานกงานสถตแหงชาตพบวา อตราการสบบหรในกลมวยรนอาย 15-18 ปเพมขนจากรอยละ 7.25 ในปพ.ศ. 2550 เปนรอยละ 9.21 ในปพ.ศ. 2554 และมแนวโนมจะเพมขนอกหากไมมมาตรการใดๆเพอดาเนนการทระดบพนท จากการสารวจยงพบอกวารอยละ 29.6 ของเดกวยรนกลมอาย 15-18 ป มการพบเหน ไดกลนและเหนกนบหรภายในโรงเรยน และเดกวยเดยวกนนสามารถซอบหรไดเองรอยละ 79.4 และซอบหรแบงขายรอยละ 71.3 นอกจากนยงสามารถซอบหรราคาถกในราคาซองละ 33 บาทได (กระทรวงสาธารณสข. (2557) สาหรบอตราการสบบหรของวยรนจาแนกตามระดบการศกษาพบวาวยรนทกาลงศกษาในระดบการศกษาทตากวาอดมศกษามอตราการสบบหรจะสงกวาวยรนทกาลงศกษาในระดบการศกษาระดบอดมศกษา โดยพบวารอยละ 67 ของผสบบหรมระดบการศกษาตากวามธยมศกษาตอนปลาย (ศนยวจยและจดการความรเพอควบคมยาสบ, 2550)

พบวาโครงสรางทางสงคมเปนปจจยสาคญในการกาหนดพฤตกรรมการสบบหรของวยรนโดยเฉพาะความสมพนธในครอบครวมความสาคญทสด เชน การดแลสมาชกในครอบครวอยางใกลชด การไมยอมรบการสบบหรในบานและการไมยอมรบพฤตกรรมสบบหรของบคคลในบาน เปนตน ดงนนการขบเคลอนการปองกนการสบบหรในกลมวยรนทสาคญคอการใหประชาชนขบเคลอนรวมกบทองถน โดยการสนบสนนของสานกงานสาธารณสขจงหวดและเจาหนาทสาธารณสขตลอดจนอาสาสมครประจา

16

หมบาน ซงเปนกลมบคลากรททางานเกยวของกบทองถนเพอใหเกดการขบเคลอนลงไปถงระดบรากหญาในเรองการปองกนและลดการสบบหรในเยาวชน (กระทรวงสาธารณสข., 2557) 3. ปจจยทท าใหวยรนสบบหร

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามหลายปจจยทสงเสรมใหวยรนสบบหรดวยกน อาท พฒนาการและบคลกภาพ อทธพลของสอโฆษณา การตามอยางเพอน การเขาสงคม สถาบนครอบครวและสภาพแวดลอม (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) ดงจะกลาวตอไปดงน

3.1 พฒนาการและบคลกภาพ เนองจากวยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงทงทางดานรางกาย อารมณและจตสงคมมากทสดเมอเปรยบเทยบกบวยอน วยนจงมความอยากรอยากลอง พบวาวยรนทสบบหร รอยละ 38.4 เรมสบบหรเพราะอยากลอง ซงเปนธรรมชาตของวยรนทมความอยากลอง รสกเปนเรองททาทาย นาตนเตนและสนกสนานถงแมจะทราบวาเปนสงทไมดตอสขภาพกตาม (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) วยรนเปนวยทตองการทดสอบความเขมแขงทางใจของตนเอง ตองการการยอมรบและความรกจากบคคลอน เปนวยทเรมพฒนาความสมพนธอยางใกลชดกบเพศตรงขาม (Dacey & Travers, 2010) โดยเฉพาะอยางยงวยรนตอนกลาง (อาย 13 - 15 ป) ทมพฒนาการดานอารมณทมลกษณะแปรปรวน เดยวดเดยวราย อาจเรยกชวงวยนวาเปน “วยพายบแคม” มกตดสนใจดวยอารมณ ดงนนจงเปนชวงวยทถกชกจงไดงาย บางครงประสบกบความเครยดไมสามารถจดการดวยตนเองไดจงหนไปสบบหรเพอลดความเครยดของตนเอง อกทงมความเชอผดๆ เชน สบแลวเท สบแลวไมตด (Fritz et al., 2008) เปนการชวยดงดดความสนใจจากเพศตรงขาม ทาใหมสมาธ มความมนใจในตนเองเพมขน สามารถลดความวตกกงวลและปองกนโรคอวนได (Jaszyna-Gasior et al., 2009) พบวาวยรนชายทชอบกฬาททาทาย เชน การแขงรถแรลลมกมแนวโนมทจะสบบหรเปน 2 เทาของผ ทไมสนใจกฬาชนดน สวนวยรนทมบคลกภาพขาดความมนใจในตวเอง ประหมางาย วตกกงวลและผ ทชอบความกาวราวรนแรง ไมเกรงใจ ไมเคารพในสทธผ อน ไมรสกผดในสงทตนกระทาตอผ อนจะมความเสยงสงตอการเสพตดบหร (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555)

3.2 อทธพลของสอโฆษณา โดยเฉพาะอยางยงฉากสบบหรของพระเอกดงในภาพยนตหรอโทรทศน (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) ในการนบหรยงเปนสงเสพตดทถกกฎหมาย ราคาไมแพงมาก สามารถหาซอและเขาถงไดงาย ทงนบรษทผลตบหรตางมกลยทธในการโฆษณาหลอกลอทแนบเนยนและแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบของรฐบาลดวยการจดกจกรรมทแสดงถงความรบผดชอบตอสงคม ซงเปนการเบยงเบนประเดนทวาตนเองไดผลตสนคาเสพตดและมอนตรายตอสขภาพตอผบรโภคโดยรวมและบคคลรอบขางอยางรายแรง รวมถงการพฒนาสวนประกอบของบหรทยวยความตองการของวนรน เชน บหรทมรสชาตแปลกใหม ทาเปนรสผลไมหรอรสชอคโกแลตทมกลนหอม ไรควนและบรรจในวสดหบหอท

17

มลกษณะดงดดใจวยรน บางครงกโฆษณาวาเปนบหรทมนามนทารและนโคตนตา หรอเปนบหรกนกรองททาใหผสบคดวามอนตรายนอย บหรบางชนดผลตรปรางมวนบหรดเพรยวยาวทาใหวยรนหญงนกโยงไปถงรปรางทสะโอดสะองสวยงามเมอสบบหร ทาใหวยรนดงกลาวเรมตนทดลองสบบหรจนกลายเปนผเสพตดบหรในทสด ((กรองจต วาทสาธกกจ, 2555; ประกต วาทสาธกกจและมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2555)

3.3 การตามอยางเพอน วยรนในวย 7-14 ปทสบบหร รอยละ 35.9 เรมสบเพราะเพอนชวน บางคนมเจตนคตวาถาไมสบบหรจะเขากบกลมเพอนไมได และหลายคนไมกลาเลกสบบหรเพราะกลวเพอนจะไมใหเขากลม (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555)

3.4 การเขาสงคม วยรนบางคนตองสบบหรเพราะหนาทการงานทตองเขาสงคม ซงมผสบในสงคมนนๆเชญชวนใหสบ บางคนสบเพราะความเชอทวาทาใหมความมนใจ คมนาหนก เทและเพอคลายเครยดโดยไมคดวาจะเกดโรคหรอเปนอนตราย ทงนสารนโคตนในควนบหรเมอสดเขาสรางกายจะเขาสสมองภายในเวลา 6-10 วนาท ซงออกฤทธใหหลอดเลอดแดงหดรดตวและกระตนสมองสวนกลางทาใหรสกผอนคลายในระยะตน หลายคนจงสบบหรดวยเหตผลคลายเครยด แตเมอปรมาณนโคตนในสมองลดลงจะทาใหผสบเกดอาการหงดหงดและเครยดในเวลาตอมาได (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555)

3.5 สถาบนทางสงคม เนองจากครอบครวเปนสถาบนทางสงคมทสาคญในการหลอหลอมพฤตกรรมและบคลกภาพของสมาชกในครอบครว นนคอทงพฤตกรรมและบคลกภาพทพงประสงคและไมพงประสงคลวนแตไดรบอทธพลจากการอบรมเลยงดทเดกแตละคนไดรบมาจากครอบครว Vries et al. (1988) มความเชอวาอทธพลทางสงคม ไมวาจะเปนคานยม ความเชอ บรรทดฐานทางสงคมทบคคลเปนสมาชกอยหรออทธพลจากบคคลทมความสาคญ เชน บดา มารดา ญาตพนอง เพอน คร ดาราและบคคลทมชอเสยง จะมอทธพลตอการเกดและการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคล ตามแนวคดน พฤตกรรมการสบบหรและไมสบบหรจะถกกาหนดโดยอทธพลทางสงคมเชนเดยวกน

มการศกษาพบวาการถายทอดทางสงคมของครอบครวสงผลตอการตดสนใจทจะสบบหรของวยรน (Pentz, 1994) ถาในครอบครวมสมาชกทสบบหรหรอเหนดวยกบการใหวยรนสบบหร วยรนในครอบครวนจะมแนวโนมทจะมความเสยงสงทจะกลายเปนผสบบหรในอนาคต (Flay et al., 1994) พบวาครอบครวมอทธพลอยางยงตอภาวะสขภาพของบตร ครอบครวจะใหความรสกอบอนปลอดภย ทาใหบตรมความมนคงทางอารมณ เกดความไววางใจ บตรจะเรยนรจากบดาและมารดาในการประพฤตปฏบตในสงทเหมาะสม บตรจะพดและทาเหมอนกบทบดาหรอมารดาพดและทา ดงนนการสอนบตรใหไดผลดทสดคอการสอนในลกษณะทบดาหรอมารดาแสดงพฤตกรรมทสอดคลองกบสงทสอน (สมศกด ใจทาหล, 2537)

18

จากการศกษาของจนทนา จนทรไพจตร (2541) พบวาอทธพลจากบดาหรอมารดาทสบบหรจะสรางทศนคตทางบวกกบการสบบหรของบตร จากสถตพบวาบดาหรอมารดาทตดบหรจะเพมโอกาสทบตรจะตดบหรถงรอยละ 70 ในขณะทบดาหรอมารดาไมตดบหรทาใหโอกาสทบตรจะตดบหรมเพยงรอยละ 30 เทานน ทงนเพราะการทบดาหรอมารดาตดบหรทาใหบตรเกดคานยมในทางบวกตอการสบบหรและเกดการเลยนแบบ ทาใหบตรไมเชอบดามารดาในการหามไมใหสบบหร (ประกต วาทสาธกกจ, 2555) ถาบตรเกดมาในครอบครวทมบดาหรอมารดาสบบหรจะทาใหบตรมการรบรวาการสบบหรเปนเรองธรรมดาของสงคม คดวาเปนการแสดงออกถงความเปนผใหญ ความเปนชาย พบวาถาบดามารดาสบบหรจะทาใหบตรวยรนมแนวโนมจะสบบหรสงถง 3 เทา (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) เพราะบตรคดวาบดาและมารดาของตนเองยงสบบหรเลย บตรกจะเลยนแบบ นอกจากนการทบตรไดเหนพฤตกรรมการสบบหรของบดาและมารดาทบานทาใหเกดการเรยนรและมทกษะการสบบหรโดยไมรตว เชน การใชไฟแชคจดบหร การคบบหร การพนควนบหร เปนตน ในทางตรงขามถาวยรนมการรบรวาบดาและมารดาของตนเองไมชอบการสบบหรและจะรสกไมพอใจหรอผดหวงหากพบวาบตรมการสบบหร แนวโนมการสบบหรของบตรกจะนอยลง (พรนภา หอมสนธ, 2550)

3.6 สภาพแวดลอม บานทมบคคลในครอบครวสบบหรจะมความเสยงสงทจะทาใหวยรนเกดการเลยนแบบ สถานททางานทมผสบบหรจานวนมากมความเสยงสงทจะกระตนใหผ รวมงานสบบหรและเลกสบไดยาก โรงเรยนทมครอาจารยสบบหรกจะมความเสยงทนกเรยนจะสบบหรมากขน วยรนทตดบหรสวนใหญจะเรมสบบหรตงแตกอนศกษาจบชนมธยมศกษา หากเลยอาย 20 ปไปแลวผนนจะมแนวโนมไมสบบหร วยรนทสบบหรจะมผลเสยตอบคลกภาพ กลายเปนคนไมแขงแรงและไมมนใจในตวเอง บหรเปนยาเสพตดชนดแรกทวยรนใชกอนทจะกาวไปสแอลกอฮอล ยาเสพตดและพฤตกรรมเบยงเบนอนๆสงกวาวยรนทไมสบบหร (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) 4. ผลกระทบของการสบบหรในวยรน

การสบบหรในวยรนมผลกระทบทงตอรางกาย จตใจและพฤตกรรมดงน 4.1 ผลกระทบตอรางกาย ในระยะแรกของการสบบหรนนจะมผลกระทบตอสขภาพปากและ

ฟน เนองจากการสบบหรทาใหมกลนปาก ลมหายใจเหมนและในระยะตอมาจะทาใหตอมรบรสทางานลดลง ความอยากอาหารลดลง นาหนกลด รางกายซบผอม รมฝปากดา เพราะนโคตนในบหรทาใหเสนเลอดฝอยทวรางกายหดตว ทาใหเลอดไปเลยงผวหนงรวมทงรมฝปากนอยลง บหรทาใหเกดอาการแสบตา นาตาไหล ทาใหเซลลขนกวก (cilia) ททาหนาทในการกาจดสงแปลกปลอมภายในหลอดลมเปนอมพาตหรอทางานไดชาลงจงทาใหเปนหวดหรอมการตดเชอในระบบทางเดนหายใจไดงาย ทเปนเชนน

19

เพราะวาควนบหรทาใหเกดการระคายเคองตอเยอบทางเดนหายใจ ทาใหเมดเลอดขาวออกมาสกบควนบหรและเกดการหลงนาเหลองออกมาเพอลดความระคายเคอง นอกจากนบหรทาใหดแกกอนวย ผสบบหรจะปรากฏรอยตนกาเรวกวาและมากกวาผไมสบบหร สาเหตหนงเนองจากนโคตนทาใหเสนเลอดทวตวรวมทงบรเวณผวหนงหดตวตลอดเวลาขณะเดยวกนสารเคมหลากหลายชนดในควนบหรจะถกกระแสเลอดนาพาไปยงทกสวนของรางกาย สารเคมเหลานจะทาลายเนอเยอใตผวหนง ทาใหเซลลตาย ผวหนงจงไมเปลงปลงเหมอนคนปกต ทาใหเกดรอยเหยวยนตามผวหนงเรวขนและผวกราน อกสาเหตหนงคอผสบบหรมกตองหรตาเวลาพนควนออกมาเพอกนไมใหควนบหรเขาตา ดงนนในผ ทสบบหรวนละซองจะตองสบและพนควนออกมาวนละ 200 ครงหรอประมาณปละ 70,000 กวาครง นานๆเขาจงทาใหเกดรอยตนกาขน โดยเฉลยผทสบบหรจนตด อวยวะทกระบบจะเสอมหรอแกเรวขนประมาณ 10 ป ผ ทตดบหรจงมใบหนาทแกเรวกวาผ ทไมสบบหร

บหรทาใหหวใจเตนเรวขนและความดนโลหตสงเพมขนเนองจากนโคตนในบหรทาใหไขมนชนดไมดในเลอดเกาะตดผนงหลอดเลอดงายขนสงผลใหเสนเลอดคอยๆตบลง (ประกต วาทสาธกกจ, 2555) และมกรดในกระเพาะอาหารเพมขน (สมเกยรต วฒนศรชยกล, 2550) เมอสบบหรเปนระยะเวลานานจะมผลตอความสามารถในการคด การจา การรบรทแปรปรวน หลอดเลอดแขงและเปราะงาย หลอดเลอดใหญบรเวณชองทองโปงพอง หลอดลมอกเสบเรอรงและโรคปอดเรอรงจนกลายเปนโรคถงลมโปงพอง เนองจากสารไนโตรเจนไดออกไซดในควนบหรทาลายเนอเยอในปอดและถงลมใหฉกขาดจนเปนถงลมทมขนาดใหญขนกลายเปนโรคถงลมปอดโปงพอง มผลทาใหมพนทผวเนอเยอภายในปอดซงเปนทรบออกซเจนเขาสรางกายนอยลง จงตองหายใจเรวขนเพอใหออกซเจนเขาสรางกายเพยงพอ นอกจากนบหรยงเปนสาเหตใหเกดมะเรงของกลองเสยง มะเรงหลอดอาหารและมะเรงปอด เนองจากสารเคมจานวนมากทมนามนทารอยหรอทเรยกวาคราบบหรหรอนามนดนรวมทสารทเปนกาซหลายชนดจากการเผาไหมของบหรลวนมคณสมบตเปนสารกอมะเรงโดยเฉพาะมะเรงปอด โดยรอยละ 90 เปนผลจากการสบบหร (ประกต วาทสาธกกจ, 2555) นอกจากนการสบบหรยงมผลทาใหสมรรถภาพทางเพศเสอมจากการอดตนของเสนเลอดทไปเลยงเสนประสาททควบคมการแขงตวของอวยวะเพศ จานวนอสจลดลงและตวอสจมการเคลอนไหวชาผดปกตจงสงผลใหเปนหมนได (Dushyant et al., 2010)

4.2 ผลกระทบตอจตใจและพฤตกรรม จะพบวาผ ทตดบหรจะมบคลกภาพแปรปรวน หงดหงดงาย กระวนกระวาย ควบคมอารมณของตนเองไมได กาวราวและมภาวะซมเศรา ในวยรนบางคนอาจมผลทาใหเกดความเจบปวยทางจตได (Varcarolis, 2011) เนองจากสารนโคตนในควนบหรออกฤทธกระตนสมองแรงมาก ในผ ทไมเคยสบบหรการกระตนจะรนแรงจนถงขนทาใหมอสน ผ ทสบบหรสมองจะเคยชนกบการทถกกระตนโดยนโคตน เมอเลกสบในระยะแรกจงเกดอาการงวงซมหรอไมมสมาธ

20

ในการทางาน (ประกต วาทสาธกกจ, 2555) นอกจากนยงสงผลกระทบตอสงคมคอทาใหการสรางสมพนธภาพกบบคคลอนบกพรอง ไมมเพอน แยกตว ไมเขาสงคมและเปนทรงเกยจของบคคลในสงคมเนองจากการสบบหรมผลเสยตอสขภาพและจตใจของบคคลทอยใกลเคยงรวมดวย (Mohr, 2009) เพราะควนบหรมอสองเปนสาเหตของโรคและการตายกอนวยอนควรในเดกและผใหญ เนองจากรางกายเดกอยในระยะทกาลงเจรญเตบโตจงรบสารพษและสารกอมะเรงจากควนบหรมอสองไดงาย ทารกแรกเกดในมารดาทไดรบควนบหรมอสองขณะตงครรภจะมนาหนกตวแรกเกดนอยกวาปกต ซงทาใหรางกายออนแอและเสยงตอการเกดปญหาสขภาพอนๆตามมา (ประกต วาทสาธกกจและมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2555) อกทงยงเปนการสนเปลองเงนและเวลาในการแสวงหาบหรมาสบอกดวย ผ ทสบบหรเปนประจาจะมคาใชจายประมาณวนละ 10.8 บาทตอคน โดยผชายมรายจายสงกวาผหญงเกอบเทาตวคอประมาณ 11 บาทและผหญงประมาณ 6.7 บาท ถงแมรายจายตอคนตอวนจะไมสงมากนกแตถาพจารณาในพ.ศ. 2547 มผสบบหรเปนประจาจานวน 9.6 ลานคน ดงนนผสบบหรทงหมดสญเสยเงนเปนคาใชจายรวมกนประมาณ 5 หมนกวาลานบาทตอป (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) 5. การดแลวยรนทสบบหร

เพอรณรงคปองกนและควบคมการสบบหรของวยรนใหมประสทธภาพ ครอบครว โรงเรยนและชมชนควรมความรความเขาใจเกยวกบพษภยของบหร ซงจะชวยใหสามารถคดกรองและประเมนปญหาการสบบหรของวยรนไดอยางครอบคลม และหาแนวทางการชวยเหลอวยรนทสบบหรไดตรงประเดนปญหา เนองจากการชวยเหลอและบาบดรกษาผทเสพตดบหรนนจะแตกตางกนไปตามระดบความรนแรงของการตดนโคตน ซงการคดกรองวยรนทสบบหรนนสามารถใชเครองมอหรอแบบสอบถามมาคดกรองและพจารณารวมดวย ปจจบนนยมใชแบบประเมนความรนแรงของการเสพตดนโคตน (Fagerstrom Test for Nicotine Dependence: FTND) (กรองจต วาทสาธกกจ, 2555) ดงตารางท 1

21

ตารางท 1 แสดงรายละเอยดของแบบประเมนความรนแรงของการเสพตดนโคตน (Fagerstrom Test for Nicotine Dependence) รายละเอยด 0

คะแนน 1 คะแนน

2 คะแนน

3 คะแนน

1. ใชเวลานานเทาไหร จงเรมสบบหรมวนแรกหลงตนนอน > 60 นาท 31 - 60 นาท

6 - 30 นาท ภายใน 5 นาทแรก (< 5 นาท)

2. รสกลาบากหรอไมทจะงดสบบหรในสถานทหามสบ เชน หองสมด, โรงภาพยนตร

ไมใช

ใช

3. บหรมวนใดทงดยากทสด มวนใดกไดเหมอนกน

มวนใดทสบ ในตอนเชา

4. สบบหรวนละกมวน < 10 11 - 20 21 - 30 > 30 5. สบบหรบอยครงระหวาง 2 - 3 ชวโมงแรกหลงจากตนนอน ตอนเชามากกวาชวงเวลาอน ๆ ของวน

ไมใช ใช

6. แมวาจะเจบปวยตองนอนอยบนเตยงเกอบตลอดเวลา แตกยงคงสบบหร

ไมใช ใช

หมายเหต คะแนน 0 - 3 ถอวามระดบความรนแรงของการตดนโคตนตา 4 - 5 คะแนน มความรนแรงของการตดนโคตนปาน กลาง และคะแนน 6 - 10 มระดบความรนแรงของการตดนโคตนรนแรง

การประเมนวยรนทสบบหร ประเดนสาคญทควรคนหาคออะไรเปนสาเหตสาคญหรอปจจยททาใหสบบหร ประสบการณในการเลก แรงจงใจและความตองการเลกบหร การประเนนเพอคนหาปญหานนควรตระหนกในสทธ ศกดศรความเปนมนษยและเนนความลบ เนองจากวยรนเปนวยทตองการการยอมรบ ความไววางใจ ความเหนอกเหนใจ ไมควรกลาวตาหนหรอมองวาวยรนทสบบหรเปนผกระทาผด แตใหยอมรบในอารมณ ความคดและพฤตกรรมทวยรนแสดงออก เพอแสดงถงการเหนใจและเขาใจในสงทเกดขน ซงจะนาไปสการแกปญหาของวยรนไดอยางมประสทธภาพ 6. การปองกนและการบ าบดรกษาวยรนทตดบหร

6.1 การปองกนวยรนสบบหร ทาไดโดยการประสานงานและรวมมอกบบคลากรทางการศกษาทเกยวของกบวยรน ในการดาเนนงานรวมกนสามารถกระทาไดทง 3 มต คอ

22

6.1.1 มตทหนง เปนการใหความรแกวยรนทวไปเกยวกบพษภยของบหร ทกษะชวตและ แนวทางการดาเนนชวตเพอหางไกลบหร โดยมวตถประสงคคอ เพอเปนการสรางความรความเขาใจและความตระหนกตอพษภยของบหรและรเทาทนถงกลยทธของบรษทบหรในการหลอกลอ แทรกแซงนโยบายตางๆ เพอมใหวยรนเขาถงบหรไดงาย

6.1.2 มตทสอง คอการปองกนผสบบหรหนาใหมโดยใหความรความเขาใจเกยวกบพษภย

ทกษะการปฏเสธและทกษะการจดการความเครยด วตกกงวลหรอทกษะในการดาเนนชวต ซงถอวาเปนบทบาทใหมในการดแลสขภาพวยรนในโรงเรยน การปองกนการสบบหรในโรงเรยนควรมการรวมมอกบบคลากรทางการศกษาในการสอดแทรกความรเกยวกบบหรในเนอหาของการเรยนการสอนและทากจกรรมรวมกนกบวยรน เชน การจดกจกรรมโตวาท การประกวดหนงสน การวาดภาพรณรงคการงดสบบหร การจดกฬาหางไกลบหร การจดกจกรรมนกสบตวจวในการคนหาผ ทสบบหร และอาจมอบเกยรตบตรหรอใหคายกยองชมเชยแกวยรนทไมสบบหร เปนตน ทงนถอเปนการแสดงออกถงการยอมรบและพฒนาศกยภาพของวยรนตามหลกพฒนาการ นอกจากนควรใหครอบครว ชมชนและสงคมเขามามสวนรวมในการเปนตวอยางทดวรสนบสนนการไมสบบหรของวยรน

6.1.3 มตทสาม คอการปองกนมใหวยรนทรเรมสบบหรมพฤตกรรมการเสพตดบหร โดย อาจจดกจกรรมการใหการปรกษาแบบทงรายกลมและรายบคคล (Halmiton et al., 2004) เพอใหวยรนไดทาความเขาใจตนเอง ฝกคดอยางเปนเหตเปนผล มระบบ ตระหนกในพษภยของบหรและมงมนตอการเลกบหร เพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจตามมาจากการเสพตดบหร โดยกจกรรมอาจมลกษณะเปนกลมเพอนชวยเพอนแลวคอยใหการปรกษาแบบรายบคคล เพอสงเสรมใหวยรนไดฝกคด พจารณา ตดสนใจแกปญหาดวยตนเองโดยมครเปนพเลยง ใหกาลงใจและใหโอกาสในการปรบเปลยนพฤตกรรม

6.2 การบ าบดรกษาวยรนทตดบหร การบาบดรกษาม 2 ประเภทคอการบาบดรกษาดวยยาและการบาบดรกษาทางจตสงคม ทงนมความแตกตางกนไปตามระดบความรนแรงของการตดนโคตนจากการคดกรองและประเมนดงทกลาวไปแลวกอนหนาน

6.2.1 การบ าบดรกษาดวยยา จะมผสบบหรสวนหนงทอาจเกดอาการถอนนโคตนขน ภายหลงการหยดสบบหร ซงกลมนจาเปนตองอาศยการรกษาดวยยารวมดวย ทงนการรกษาดวยยาจะไมมผลชวยทาใหผสบเลกบหรไดเลยหากผสบไมมความตงใจทจะเลกเอง และไมมความอดทนยอมรบการเปลยนแปลงทจะเกดขน ยาและผลตภณฑทนามาใชชวยเลกบหรไดแก Nicotine Replacement Therapy: NRT ซงเปนการใหนโคตนในรปแบบอนทไมใชบหรแกผสบ การใช NRT นจะทาใหผสบไดรบนโคตนทดแทนจากทไดรบในบหรแตจะไมไดรบควนบหรหรอสารพษหรอสารกอมะเรงทพบในควนบหรเขา

23

ไปดวย ดงนนจงมความปลอดภยมากกวาการสบบหร สาหรบในประเทศไทย NRT มอย 2 รปแบบ คอ หมากฝรงเคยวนโคตน (nicotine gum) และแผนตดผวหนงนโคตน (nicotine patch) ในการเลอกใช NRT ควรระวงในผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด โรคของตอมไธรอยดทางานมาก โรคเบาหวานชนดท 1 ผ ทแพสารนโคตน ผ ทมปญหาทางทนตกรรม (สาหรบหมากฝรง) และผ ทเปนโรคผนแพสมผส (สาหรบแผนตด) (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) การใช NRT ดงสรปในตารางท 2

ตารางท 2 การใช NRT ((กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) รปแบบของยา ขนาดทใช ค าแนะน าในการใช อาการขางเคยงทพบ

หมากฝรงเคยว กรณสบ < 25 มวน/วน ใหใชชนละ 2 มก. - 6 สด.แรกใช 1 ชนทก 1-2 ชม. - 3 สด.ตอมาใช 1 ชนทก 2-4 ชม. - 3 สด.ตอมาใช 1 ชนทก 4-8 ชม. แตตองไมเกน 30 ชน/วน ใหใชไดนาน 2-6 เดอน

ผสบตองหยดสบบหรทนทกอนเรมใชและระหวางใชหมากฝรง สาหรบผทสบบหรจดหรอตดนโคตนรนแรง (> 20 มวน/วน) ใหคอยๆลดบหรรวมไปกบการใชหมากฝรง

เมอยขากรรไกร สะอก เรอ คลนไส ปวดแสบยอดอก

กรณสบ > 25 มวน/วน ใหใชชนละ 4 มก. - 6 สด.แรกใช 1 ชนทก 1-2 ชม. - 3 สด.ตอมาใช 1 ชนทก 2-4 ชม. - 3 สด.ตอมาใช 1 ชนทก 4-8 ชม. แตตองไมเกน 15 ชน/วน ใหใชไดนาน 2-6 เดอน

งดเครองดมทมความเปนกรดกอนเรมใชหมากฝรงอยางนอย 15 นาท และระหวางเคยวตองเคยวชาๆจนกระทงมรสเผดซาแลวหยดเคยว ใหอมไวระหวางกระพงแกมและเหงอกเพอใหยาถกดดซมจนกระทงรสซาหายไปจงเคยวใหม โดยควรทาตอเนองเปนเวลา 30 นาท

24

รปแบบของยา ขนาดทใช ค าแนะน าในการใช อาการขางเคยงทพบ

แผนตดผวหนง กรณสบ < 20 มวน/วน - 6-8 สด.แรกใหใชขนาดแผนละ 20 ตรซม. - 3-4 สด.ตอมาขนาดแผนละ 10 ตรซม.

- ใหหยดสบบหรกอนและระหวางใชแผนตดผวหนง - ในวนทเรมตนหยดสบบหรใหตดแผนยาทนททตนนอน - ใหตดแผนยาบรเวณทไมม

ระคายเคองผวหนง เปนผนคน นอนไมหลบ

ใหใชไดนานไมเกน 12 สด. กรณสบ > 20 มวน/วน

- 3-4 สด.แรกใหใชขนาดแผนละ 30 ตรซม. - 3-4 สด.ตอมาขนาดแผนละ 20 ตรซม. - 3-4 สด.ตอมาขนาดแผนละ 10 ตรซม. ใหใชไดนานไมเกน 12 สด.

ขน แตสาหรบผหญงไมใหตดทหนาอก - เปลยนทตดแผนยาทกวน อยาตดซาทเดม

6.2.2 การบ าบดรกษาทางจตสงคม โดยสวนใหญวยรนทสบบหรมกมระดบความ

รนแรง ของการตดนโคตนในระดบเลกนอยถงปานกลาง ดงนนการบาบดรกษาทมประสทธภาพสงสดคอการบาบดทางจตสงคม เนองจากการบาบดรกษาดวยยาอาจกดผลเสยทตามมาได เชน การตดนโคตนเพมมากขน ซงเปนผลเสยตอรางกายและทาใหสนเปลองโดยไมจาเปน (Grimshaw & Stanton, 2005) การบาบดทางจตสงคมสามารถทาไดโดยการประเมนแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม (Transtheoretical

Model of Behavioral Change: TTM) เปนการประเมนระยะความตองการเลกบหรและใหการปรกษาโดยใชโมเดล 5A และเทคนค 5D มาบรณาการรวมดวย ทงนประเดนสาคญทสดคอตองมการตดตาม ประเมนผลโดยการสอบถาม ชมเชย ใหกาลงใจอยางสมาเสมอและตอเนอง เพอเปนการสรางเสรมกาลงใจในการตอสกบอาการอยากบหร ซงในระยะ 2 สปดาหแรกของการบาบดรกษาเปนระยะทสาคญทสด ควรใหกาลงใจวยรนอยางใกลชดและมการประเมนตอทก 2 สปดาห/ทกเดอนอยางตอเนองอยางนอย 6 เดอน เพอใหวยรนไดลด ละ เลกบหรอยางมประสทธภาพและประสทธผล (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) 7. ระยะของความพรอมทจะเลกบหร (Transtheoretical Model of Behavioral Change: TTM)

25

ระยะของความพรอมทจะเลกบหรม 5 ระยะคอ (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) 7.1 ระยะยงไมคดจะเลกบหร (Pre-Contemplation) เปนระยะทผสบยงไมคดจะเลก ยงไมตระหนกถงผลดของการเลกหรอมความเชอบางอยางททาใหไมอยากเลกหรอไมคดจะเลก เปาหมายการใหคาปรกษาในระยะนคอเพอชวยใหคนสบเรมคดหรอไดคดถงการเลกสบ การใหคาปรกษาควรถามถงความรสก เชน “คณคดอยางไรตอการสบบหร” ถามเหตผล เชน “เพราะเหตใดจงยงไมเลกสบ เหตใดคณจงคดหรอเชออยางนน” ถามความร เชน “คณทราบไหมวาการสบบหรเปนอนตรายตอสขภาพอยางไร ทงตวคณเองและผใกลชด” แนะนาใหคดถงการเลกสบ เชน “ขอแนะนาวาเพอสขภาพของตวคณเอง คณควรเรมคดถงการเลกบหร” แนะนาขอดของการเลกและวธการเลก แสดงความพรอมทจะชวยเหลอเมอตองการเลกบหร เชน “การเลกสบบหรมขอดหรอประโยชนหลายอยาง” “คณเคยมความรเรองวธเลกบหรไหม วธเลกบหรมหลกสาคญคอ ตองทราบกลไกการเสพตดและอาการขาดนโคตนและวธการบรรเทาอาการขาดนโคตนในระยะตนๆของการเลก อาการอกอยางเกดจากความเคยชนทจะทาใหคณนกถงบหรและอยากสบบหรซงมวธแกไขหรอปองกน คณลองนาสงทเราคยกนวนนไปคดด หากตองการเลกบหรเมอไรกมาทคลนกเลกบหร” พรอมบอกรายละเอยด วน เวลาเปดหรอสงตอตามความสะดวกของผ ทตองการเลกบหร (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) 7.2 ระยะลงเลใจทจะเลกบหร (Contemplation) เปนระยะลงเลใจแตคดจะเลกภายใน 6 เดอน เปาหมายการใหคาปรกษาในระยะนคอเพอชวยใหคนสบบหรคดถงการเลกสบอยางจรงจงและเกดความรสกมนใจทจะเลกมากขน การใหคาปรกษาควรถามขอดขอเสยของการสบบหรและการเลกสบบหรเพอนามาชงนาหนกในการตดสนใจเลก เชน “การสบบหรมอะไรดบาง” “บหรมดอะไรหรอคณจงไมเลกสบ” “คณคดวาการทคณมสขภาพเชนนเปนผลมาจากการสบบหรหรอไม” “คณทราบวาการสบบหรสงผลเสยตอสขภาพของคณอยางไร” “คณเคยเลกมาแลวแตกลบไปสบอก ยงจาสงดๆทเกดขนเมอคณเลกบหรครงนนไดไหม รสกหายใจเตมปอด คนทบาน พอแมดใจ ภมใจ” ถามเหตผลของความลงเลใจ “เพราะเหตใดจงยงไมตดสนใจ อะไรททาใหคณลงเลใจ” ชวยใหเลกโดยใหความร เสรมความเชอมนในตนเองและสรางแรงจงใจ เสนอแนะวธเลกทเหมาะสมแกผสบแตละคน เชน “จากทคยกนมาคณคดวาจะลองลงมอเลกไดไหม” (ในกรณทไมเคยเลกมากอนหรอมความเชอทไมถกตอง) “คณคดวาจะลองอกสกครงไหม คนสวนใหญใชความพยายามหลายครงกวาจะเลกได” (ในกรณเคยเลกมากอนและรสกวาตนเองลมเหลว) ชวยใหเลกโดยใหเอกสารคมอเลกบหรและนดกลบมาพบกนอก เชน “ลองกลบไปคดดกอน หากตดสนใจไดวาจะเลกกกลบมาคยกนได” “เอาเอกสารนไปอานแลวลองทาตาม หากมขอสงสยกกลบมาคยกนได” (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554)

26

7.3 ระยะพรอมจะเลกบหร (Preparation) เปนระยะพรอมจะเลกใน 30 วน เปาหมายการใหคาปรกษาในระยะนคอเพอใหคนสบเตรยมความพรอมสาหรบการเลกสบและกาหนดวนเลกสบ การใหคาปรกษาควรถามแรงจงใจ ประสบการณเลกสบและการเตรยมตวใหพรอม ควรแนะนาใหตดสนใจเลกใหเรวทสดเทาทจะทาได เชน “ทคณกาหนดวาจะเลกสบสปดาหหนา อกหลายวน จะไมลองลงมอวนน เลยหรอ เพราะหากเลกไมไดจะไดทราบวาอปสรรคอยทอะไร จะไดหาทางแกไขกน หากเลกไดกโชคดไป” อาจชวยใหเลกโดยวางแผนปรบพฤตกรรม 5D ไดแก แกไขอาการขาดนโคตน การสงตอในกรณทตองการยา การใหเอกสารเตอนความจาตามความเหมาะสม (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) 7.4 ระยะก าลงเลกบหร (Action) เปนระยะเลกบหรแลวภายใน 6 เดอนและพยายามปรบเปลยนพฤตกรรมเปนคนไมสบบหร เปาหมายการใหคาปรกษาในระยะนคอเพอชวยใหคนสบหลดพนจากการขาดนโคตนและไมกลบไปสบอก ควรถามอาการทเกดขนและความรสก เชน “ตอนนรสกอยางไร เลกไดมาตลอดโดยไมไดสบแมแตนดเดยวหรอไม เลกวธไหน ทงเลยหรอคอยๆลดลง ใชยาหรอผลตภณฑอนๆไหม มอาการอยางไร แกไขอาการอยางไร” แนะนาใหไมกลบพยายามไปสบอก เชน “ดมากเลยทเลกไดนานเทาน พยายามตอนะอยากลบไปสบอก” ประเมนอปสรรคหรอตวกระตนทอาจทาใหกลบไปสบอกและจดแขงทจะทาใหเลกไดสาเรจ ชวยใหเลกโดยเนนทความสาเรจทไดพยายามมา สงดๆทเกดขนจากการเลกสบบหรและคนหาวธปองกนการกลบไปสบอก (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) 7.5 ระยะเลกสบบหรไดแลว (Maintenance) เปนระยะไมสบบหรนานกวา 6 เดอนขนไปและปรบพฤตกรรมเปนคนไมสบบหรได เปาหมายการใหคาปรกษาคอเพอชวยใหไมสบบหรอยางถาวร ควรถามความรสกและการดาเนนชวตประจาวน ตวกระตนทอยากใหลองสบ ชวยปองกนการกลบไปสบอกโดยแนะนาวธปองกนการกลบไปสบอก เสนอแนะวธจดการกบสถานการณทอาจทาใหกลบไปสบอก (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) ระยะของความพรอมทจะเลกบหรสรปไดดงตารางท 3 ตารางท 3 ระยะของความพรอมทจะเลกบหร (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554) ระดบขน ลกษณะของผสบบหร แนวทางการแกไข

Precontemplation ในชวงเวลา 6 เดอนขางหนา ผสบบหรยงไมมความคดทจะเลกสบบหรเลย

ใหขอมลเกยวกบโทษของการสบบหร

Contemplation ในชวงเวลา 6 เดอนขางหนา ผสบบหรมความคดทจะเลกสบบหรแลว แตยง

เนนยาขอมลเกยวกบประโยชนของการเลกบหร สรางแรงจงใจ แกไข

27

ระดบขน ลกษณะของผสบบหร แนวทางการแกไข

มความลงเลหรอมอปสรรคบางประการอย รวมถงยงไมมแผนการเลกอยางชดเจน

อปสรรคหรอความเชอตางๆ

Preparation ผสบบหรมความคดทจะเลกบหรใหไดภายใน 1 เดอนขางหนา รวมถงเคยมประวตพยายามทจะเลกสบบหรอยางจรงจงมาแลวอยางนอย 1 ครงภายใน 6 เดอนทผานมา

วางแผนการเลก กาหนดวนเลกบหร ใหคาปรกษาและปรบเปลยนพฤตกรรมรวมถงพจารณาใชยาในผทจาเปน

Action ผสบบหรทสามารถเลกสบบหรไดแลวภายในเวลา 6 เดอนทผานมา

ใหการสนบสนน ชวยแกไขปญหาหรออปสรรค เพอปองกนการกลบไปสบบหรอกครง Maintenance ผสบบหรทสามารถเลกสบบหรไดแลว

นานมากกวา 6 เดอน

8. การใหค าปรกษาเพอเลกบหรโดยใชโมเดล 5A

เปนโมเดลทบคลากรทางสขภาพสวนใหญนามาปฏบตใชในการชวยเหลอบคคลทวไปทสบบหร ซงสามารถนามาบรณาการรวมกบการใหการปรกษาโดยการใชโมเดล 5A ดงน (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554)

8.1 Ask (A1) เปนการถามถงประวตและพฤตกรรมการสบบหร ดงน คณสบบหรหรอไม สบปรมาณเทาไหร ระยะเวลาในการสบ ชนดของบหร ราคาบหรและ

แหลงทมาของบหรเปนตน หากคาตอบคอ “ไมสบ” เราควรชมเชยวา “คณโชคด ยนดดวยหรอดใจดวย” อาจถามเพอประเมนผลกระทบจากควนบหรมอสอง เชน “มคนในบานสบไหม? คนทอยบานเดยวกนสบไหม? มเพอนสนทหรอคนใกลชดสบไหม?” เปนตน หากคาตอบคอ “ไมม” เราควรแสดงความยนด หากคาตอบคอ “เคยสบแตเลกแลว” เราควรชมเชยและถามระยะเวลาทเลกได เชน “เลกไดนานเทาไรแลว?” หากคาตอบคอเลกไดในระยะ 6 เดอนขนไป เราควรชมเชยและประคบประคองวา “คณมความเขมแขงมากทเลกไดสาเรจ คณโชคดทเลกบหรไดแลว ยนดดวย ดใจดวย อยาเผลอไปสบอก อยาประมาท อยาคดวามวนเดยวไมเปนไร” หากคาตอบวาเลกไดในระยะเวลาไมเกน 6 เดอน เราควรชมเชย ประคบประคองและใหกาลงใจวา “คณมความเขมแขงมากทเลกนานเทานแลว พยายามตอ อดทนไว อยากลบไปสบอก” หากคาตอบคอ “สบ” เราควรแนะนาใหเลก ซงการถามถงสงเหลานถอวาเปนกา

28

รวบรวมขอมลในขนท 1 ของการประเมนในการใหการปรกษา ทาความเขาใจปญหา เพอนาไปวางแผนชวยเหลอไดอยางเหมาะสมและตามความตองการของวยรน (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554)

8.2 Advise (A2) เปนการแนะนา ใหขอมล ขอเสนอตาง ๆเพอใหวยรนไดพจารณาถงขอดของการเลกบหร ขอเสยของการสบบหร โดยการใหขอมลเกยวกบพษภยของบหร ผลกระทบตอรางกาย จตใจและสงคมทอาจเกดขน ผลประโยชนเมอเลกบหรไดสาเรจ แนวทางการเลกบหรเพอใหวยรนไดตระหนกในพฤตกรรมการสบบหรและทาความเขาใจตนเอง โดยอาจพาวยรนไปเยยมผปวยทไดรบผลกระทบจากการสบบหรหรอการใหวยรนไปดวดโอทเกยวของกบบหรเปนตน นอกจากนยงเปนการเนนใหเหนความสาคญของการเลกสบบหร ซงตองเชอมโยงกบลกษณะทแตกตางของกลมคนสบบหร เชน การตงคาถามวา “อยากเลกสบไหม คดอยางไรกบการสบบหร คณควรเลกสบบหรเพราะควนบหรเปนสาเหตททาใหลกของคณเปนหอบหดบอยขน” หรอ “ลกของคณจะเกดในอกไมกเดอน เลกบหรเถอะ เปนของขวญใหลก” (เชอมโยงผลของควนบหรมอสองตอลก) “คณควรเลกสบบหร เพราะบหรมผลกระทบตอการรกษาโรคเบาหวานและความดนโลหตสงของคณ” “การสบบหรทาใหแผลหายชากวาทควรจะเปน ขอแนะนาใหคณเลกบหรใหได” (เชอมโยงผลของการสบบหรตอสขภาพ) หรอ “รบเลกเสยแตตอนนโอกาสเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมองกจะลดลง” (เชอมโยงผลของการสบบหรกบความเสยงตอสขภาพ) “อายยงไมมาก สบมากไมนาน รบเลกเสยกอนจะตดมากกวาน” (เชอมโยงกบการเสพตด) อาจใหขอมลวา “ปจจบนมกฎหมายคมครองสขภาพของผไมสบบหร สถานททางานสวนใหญหามสบบหรแลว หาทสบยาก เลกเสยเถอะ” (เชอมโยงผลของควนบหรมอสองตอสงคม) หรอ “ททางานสวนใหญมนโยบายไมรบคนสบบหรเขาทางาน รบเลกเถอะ ถารอไปอกอาจจะหางานยากและจะตดมากขนได” (เชอมโยงผลของการสบบหรตออนาคต) “สบบหรแลวแกเรว ผวพรรณหมอง ไมผองใสอยางทควรจะเปน เลกเถอะ” (เชอมโยงผลการสบบหรตอภาพลกษณ) “คณใชเงนกบการสบบหรวนละเทาไร ลองคดเปนเดอน เปนป เสยเงนนบพน นบหมน นาเสยดาย หากเลกสบไดกจะมเงนทจะนาไปใชประโยชนในชวตดานอนมากขน ทสาคญคอไมเสยทงเงนและสขภาพ” (เชอมโยงผลของการสบบหรกบเศรษฐกจ) หรอ “ไหนๆคณกตองรกษาตวในโรงพยาบาล ถอโอกาสนเลกบหรเลยนะ เพราะโรงพยาบาลเปนเขตปลอดบหร” (เชอมโยงผลของควนบหรมอสองตอกฎหมาย) หรอ “ชวงนเปนวนปใหมเลกบหรเลยดไหม” (เชอมโยงกบวนสาคญทจะเปนจดเรมตนใหเลก) (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554)

8.3 Assess (A3) เปนการประเมนพฤตกรรมการสบบหรประเภทความรนแรงของการตดนโคตน ปจจยเสยง จดเดน จดดอย แรงจงใจ ความตองการเลกบหรและสภาพแวดลอมทอาจเปนอปสรรคในการเลกบหร เพอรวมมอกนในการวางแผนปรบเปลยนพฤตกรรมและชวยใหเลกบหรไดนานอยางตอเนองมากทสด สาระสาคญในแบบประเมนทตองมคอ สบวนละกมวน สบมานานกป เรมสบอายเทาใด เคย

29

พยายามเลกมาแลวกครง แรงจงใจททาใหเลก เลกโดยวธใด (หกดบ คอยๆลด ใชยาหรอสมนไพรหรออนๆ) เลกไดนานเทาใด เลกครงสดทายเมอไร อาการทเกดขนในระยะทกาลงเลกและวธแกไข เพราะอะไรจงกลบมาสบอก สบเวลาใดบาง อาย เพศ ลกษณะงาน โรคประจาตว ยาประจาตว พฤตกรรมการดมกาแฟ แอลกอฮอล ประวตสบบหรของคนในบานเดยวกน เพอนสนทและผ รวมงาน ประเมนการตดนโคตน (อาจใชแบบประเมน FTND) แรงจงใจทจะเลกวนนคออะไร กาหนดวนเลกเมอไร ยนยอมใหตดตามใหกาลงใจตอหรอไม กาหนดระยะเวลาและจานวนครงในการตดตามและผลทได (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554)

8.4 Assist (A4) เปนการชวยเหลอโดยการเสนอทางเลอกในการเลกบหร แหลงใหการปรกษาและชวยเหลอ เพอกระตนวยรนใหมการตดสนใจดวยตนเองในการปรบเปลยนพฤตกรรม พรอมทงกาลงใจ สรางแรงจงใจและเสรมแรงแกวยรนเพอแสดงออกถงการยอมรบ ใหเกยรต เคารพในศกดศรความเปนมนษย และสนบสนนใหใชศกยภาพในการรบผดชอบตอตนเองโดยแนะนาแหลงชวยเหลอทมทงในโรงพยาบาลและในชมชน เชน ถาอยากเลกบหรกไปทคลนกเลกบหรทโรงพยาบาลหรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อานแผนพบวธเลกบหรดวยตนเองหรอโทรศพทไปทเบอร 1600 ควทไลนสายปลอดบหร เสนอแนะวธเลกบหร แนะนาคนใกลชดหรอคนในครอบครวทจะเปนกาลงใจในการเลก ประเมนระยะของความพรอมทจะเลกบหร (Transtheoretical Model of Behavioral Change: TTM) แนะนาใหใชประสบการณเดมของผสบเปนฐานในการใหคาปรกษา ทงการสรางแรงจงใจและการบรรเทาอาการขาดนโคตน เสนอแนะทางเลอกในการบรรเทาอาการ ใหขอมลเสรมแรงจงใจถงผลดของการเลกบหร ใหขอมลเรองยาและตวชวยอนๆในการบรรเทาอาการขาดนโคตน อาจสงตอแพทยหรอเภสชกร ใหเอกสารคมอวธเลกบหร ใหคาปรกษาเปนรายบคคลและรายกลมเพอเลกบหร (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554)

8.5 Arrange and Follow up (A5) เปนการตดตามและประเมนผลวยรนตอการปรบเปลยนพฤตกรรม บอยครงพบวาการขาดการตดตามอยางตอเนองและสมาเสมอมผลทาใหวยรนหนกลบมาเสพซา เนองจากการทวยรนกลบไปดาเนนชวตในสงคมอาจประสบกบสถานการณทวกฤต ไมสามารถจดการแกไขดวยตนเองไดอยางเหมาะสม การตดตามอยางตอเนองและสมาเสมอเปนเสมอนการใหกาลงใจและใหโอกาส ทาใหวยรนมความเขมแขงทางใจในการลด ละ เลกบหรไดอยางเดดขาดมากขน หากเปนการทางานในโรงพยาบาลทเปนระบบ หนวยงานรบผดชอบในการตดตามคอคลนกเลกบหรหรอหนวยงานใหคาปรกษาเพอเลกบหร ควรมการขออนญาตตดตามผสบทไดรบคาปรกษาเพอเลกบหรทกราย มแบบบนทกการตดตาม มกาหนดระยะเวลาและจานวนครงของการตดตามอยางนอย 6 ครงใน 1 ป กาหนด

30

รปแบบการตดตาม ตดตามเองหรอมศนยกลางทาหนาทตดตาม วธตดตาม นดมาพบ โทรศพท จดหมายหรอสงหนวยงานในชมชนใหตดตาม (กรองจต วาทสาธกกจ, 2554)

โมเดล 5A นจะเปนตวสะทอนใหเหนวาสงทไดใหความชวยเหลอวยรนแลวนนประสบความสาเรจมากนอยเพยงใด ในกรณทตดตามประเมนผลจนถงขน A5: Arrange and Follow up แลวยงพบวาวยรนยงมพฤตกรรมสบบหรอย นนแสดงวาการชวยเหลอนนยงไมประสบความสาเรจ ดงนนจงควรพจารณาอกครงวาในขนตอนของการประเมนนนมขอมลใดทหายไปและเปนปญหาหรอไม สวนใหญทไมประสบความสาเรจมกเกดจากการประเมนขอมลของวยรนไมครอบคลม รบดวนสรปปญหาและไมไดใหวยรนมสวนรวมในการตดสนใจแกปญหาของตนเอง นอกจากนยงรวมถงไมไดตดตามอยางตอเนอง 9. การปองกนการกลบมาสบบหรโดยใชเทคนค 5D

เปนเทคนคทใหคาแนะนาแกวยรนทสบบหรถงแนวทางปฏบตตนเมอมอาการอยากบหร เทคนค 5D สามารถชวยใหเลกบหรไดประสบความสาเรจเรวขนโดยปฏบตดงน (อรสา พนธภกด, 2555)

9.1 Delay ขณะอยากสบบหรกอยาสบบหรทนทแตใหนบ 1 - 10 หรอยดเวลาออกไปใหนาน 3-5 นาทเมออยากสบบหรเพอเบยงเบนความรสกอยากบหร จนอาการอยากบหรหายไปและไมตองการสบบหรในทสด

9.2 Deep breath เปนการหายใจเขาออกลกๆอยางนอย 10 ครงเมอมอาการอยากบหรหรอทาบอยๆ เพอเปนการฝกเอาชนะใจตนเองและควบคมตนเอง

9.3 Drink water เปนการดมนาชาๆหรอจบนาบอยๆหรอบางคนอาจอมนาไวแลวคอยบวนทงเมอความรสกอยากบหรหายไป

9.4 Do something else. เปนการหากจกรรมอยางอนทาเพอเบยงเบนความคดและความรสกอยากบหร เชน การอาบนา การลางหนา การทากจกรรมทตนเองชอบเปนตน

9.5 Discuss with other เปนการพดคยกบคนอน เชน คนในบาน เพอหากาลงใจและนกถงเปาหมายของการเลกบหร ปรบเปลยนความคดใหนกถงขอดของการเลกบหร เชน การทาใหภาพลกษณดขน ใบหนาไมเหยวยน ไมเสอมสมรรถภาพทางเพศ ไมเปนมะเรงปอดหรอโรคถงลมโปงพองเปนตน

นอกจากนยงมเทคนคทชวยลดอาการอยากบหรและชวยปรบเปลยนพฤตกรรมการสบบหรไดอก เชน การอมลกอม การเคยวหมากฝรง การอมมะนาวหรอผลไมทมรสเปรยว การบวนปากดวยนายาบวนปาก การอมนายาเลกบหรททาจากสมนไพรและการดมชาหญาดอกขาว เปนตน 10. การฟนฟและการปองกนการเสพซ า

31

วยรนมกประสบความลมเหลวในการเลกบหรเนองจากขาดความเขมแขงทางใจ ประสบกบความเครยด ไมสามารถจดการปญหาตางๆไดดวยตนเองจงหนกลบไปสบบหรอกครง ดงนนการใหกาลงใจและรวมมอกบวยรนทสบบหรในการคนหาปจจยเสยงตางๆทอาจมผลทาใหวยรนกลบมาสบบหรซา รวมถงคนหาวธในการจดการกบปจจยเสยงนนๆ ซงวยรนในแตละคนจะมปจจยเสยงทแตกตางกน ดงนนวธการหรอแนวทางการแกไขปญหาจงมลกษณะเฉพาะรายบคคล กจกรรมทสามารถชวยฟนฟและปองกนการกลบไปเสพซาทมประสทธผล ไดแก การออกกาลงกาย การเลนดนตร การใชเวลาใหเปนประโยชน การฝกอาชพ การรองเพลงเปนตน ซงสอดคลองกบการศกษาของ Ussher et al. (2012) ทพบวาการออกกาลงกายสามารถชวยลดอาการอยากบหรในระยะแรกของบคคลทกาลงเลกบหร ทงนควรฝกสอนเทคนคในการปฏเสธการตอรอง การจดการความเครยดและการดาเนนชวตในสงคมใหปลอดบหรรวมดวย ซงในรายทสามารถเลกบหรไดสาเรจพบวาครอบครวมสวนสาคญอยางยง มองวาเปนปญหาทตองรวมกนแกไข ประการแรกคอ การมองอยางเขาใจ ไมตาหน ใหกาลงใจและโอกาส นอกจากน บคลากรทางการศกษาทกฝายทเกยวของรวมถงกลมเพอนจะตองคอยใหกาลงใจ ไมกลาวตาหนในพฤตกรรมสบบหรทผานมาและใหโอกาสแกวยรนในการปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเองรวมดวย (.Fritz et al., 2008) 11. บทบาทของครอบครวในการปองกนการสบบหรของวยรน

บทบาทของครอบครวมความสาคญในการปองกนการสบบหรของวยรนอยางยง พฤตกรรมการสบบหรและทศนคตเกยวกบการสบบหรของครอบครวเกยวของกบการปฏบตของครอบครวในหลายลกษณะดวยกนคอ

11.1 ดานปฏกรยาของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตร หมายถง การแสดงพฤตกรรมหรออารมณตอบตรทสบบหร ครอบครวทวพากษวจารณและลงโทษบตรทสบบหรจะมบตรทสบบหรนอยกวาครอบครวทไมไดปฏบตดงกลาว (Kandel & Wu, 1995) นอย นอกจากนยงพบวาความเชอของครอบครวเกยวของกบการปฏบตของครอบครวในการตอตานการสบบหร มการศกษาทพบวาครอบครวทเชอวาการสบบหรเปนอนตรายรายแรงตอสขภาพจะตอตานการสบบหรมากกวาครอบครวทเชอวาการสบบหรเปนอนตรายตอรางกายนอย ทานองเดยวกนครอบครวทมประสบการณเกยวกบการมสขภาพไมดจากการสบบหรจะมการปฏบตในลกษณะตอตานหรอปองกนการสบบหรในครอบครว โดยเฉพาะอยางยงครอบครวทมสขภาพไมดทใหเหตผลวาสขภาพไมดจากการสบบหร มแนวโนมทจะแสดงออกในลกษณะของการปองกนสมาชกในครอบครวไมใหเกยวของกบบหร (Melodie et al., 1998) นอกจากนความเชอเกยวกบสารเสพตดในบหรยงสามารถทานายการปฏบตของครอบครวในเรองบหรได

32

ครอบครวทมความเชอวาบหรไมใชสารเสพตดรายแรงอะไร จะเลกเมอไหรกได จะไมรสกวาการปองกนเปนสงสาคญ ตรงขามกบครอบครวทเชอวาบหรเปนสารเสพตดทเลกยาก การทดลองสบบหรเปนสงทหลกเลยงไมไดทจะนาไปสการตดบหรอยางถาวรในอนาคต ครอบครวประเภทนจะใหความสาคญกบการปองกนการสบบหรสง และครอบครวทมความเชอในลกษณะนจะมแรงจงใจทจะปองกนและถายทอดใหสมาชกในครอบครวทราบเกยวกบอนตรายจากการสบบหร (Repetti & Wood, 1997)

11.2 ดานกฏระเบยบของตรอบครว หมายถง ระเบยบกฏเกณฑทบดาหรอมารดากาหนดขนเพอใหบตรปฏบตตาม ครอบครวทอบรมเลยงดเดกแบบรก สนบสนนและควบคมอยางมเหตผล เดกในครอบครวจะเตบโตเปนวยรนทสบบหรนอย ครอบครวทมกฎระเบยบตอตานการสบบหร วยรนทอยในครอบครวจะมพฤตกรรมการสบบหรนอย (Jackson et al., 1994) การมบคคลในครอบครวสบบหรทาใหบตรมการสบบหรตาม (จนทนา จนทรไพจตร, 2541; นพนธ กลนตย, 2538) อทธพลจากบดามารดาทสบบหรจะสรางทศนคตทางบวกเกยวกบการสบบหรใหกบบตรไดมากกวาบดามารดาทไมสบบหร (พงศศกด ศรสอาน, 2541) นนคอตราบใดทบดามารดาเปนแบบอยางแกบตร ไมวางกฎระเบยบตอตานการสบบหร ไมวาบดามารดาจะหามหรอสอนไมใหสบบหร กไมสามารถทจะทาใหบตรไมสบบหรได

11.3 การพดคยสอสารของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตร หมายถง การทบดาหรอมารดามการพดคยในเรองตางๆทเกยวกบการสบบหร การสอสารเปนกระบวนการแลกเปลยนความรสก ความคดเหนและการตดสนใจ (อไร ขลยนาค, 2540; Friedman, 1992) จากแนวคดของทฤษฎการสอสาร การทบคคลจะเปลยนแปลงพฤตกรรมใดๆนนตองมการเรยนรจากสอบคคล เพราะสอบคคลมความสาคญในการจงใจแบบตวตอตว งายตอการโตตอบและสามารถอธบายไดชดเจนกวาสออนๆ หากผรบสารมความเชอถอในตวผสงสารกจะทาใหการสอสารมประสทธภาพมากยงขน (โกศล บญยวง, 2539) ทงนสอบคคลมความสาคญอยางยงในระบบครอบครว เพราะบคคลในครอบครวมสวนรวมในการตดตอสอสารซงกนและกน หากครอบครวมการสอสารทด สมาชกในครอบครวจะรสกมคณคาในตนเองเพมขน มความเปนอนหนงอนเดยวกน นอกจากนการสอสารยงเปนแนวทางในการทาใหสมาชกในครอบครวรจกตนเองและสมาชกคนอนไดดขน ดงนนการสอสารในครอบครวไมวาจะเปนการพดคย การใหคาแนะนาหรอการใหขาวสารในครอบครว ถอเปนเหมอนกระบวนการทสรางและแบงปนสงตางๆภายในครอบครว (Friedman, 1992) สอดคลองกบการศกษาของวรตนา สขวฒนานนท (2540) ทศกษาความสมพนธระหวางวถชวตของบดามารดา การอบรมบตรดานสขวทยาสวนบคคลกบภาวะสขภาพของเดกวยเรยน พบวาการอบรมบตรดานสขวทยาสวนบคคลของบดาและมารดามความสมพนธทางบวกกบภาวะสขภาพของเดกกอนวยเรยน จะเหนไดวาครอบครวทมการสอสารทดจะทาใหสมาชกในครอบครวเขาใจซงกนและกน ยอมรบฟงความคดเหนและเหตผลทแตกตางกน สามารถปรบพฤตกรรมเขาหากนได

33

เหมาะสม ทาใหมความราบรนในการดาเนนชวตครอบครว และการสนบสนนดานขอมลขาวสารยงเปนบทบาททสาคญอยางหนงทครอบครวมตอสมาชก

จากการวจยดงกลาวมาจะเหนวาการมสมาชกในครอบครวสบบหรและเหนดวยกบการใหวยรนสบบหร วยรนทอาศยอยในครอบครวลกษณะดงกลาวมความเสยงสงทจะกลายเปนผสบบหรในอนาคต สวนวยรนทอาศยอยในครอบครวทมการปฏบตของครอบครวในลกษณะตอตานการสบบหร เชน มกฏระเบยบตอตานการสบบหร วพากษวจารณและลงโทษบตรทสบบหร การเชอวาบหรเปนอนตรายตอสขภาพ การมประสบการณมสขภาพไมดจากการสบบหร การเชอวาบหรเปนสารเสพตดทตดแลวเลกยาก วยรนทอาศยอยในครอบครวทมความเชอและการปฏบตในลกษณะนจะมความเสยงนอยทจะสบบหรในอนาคต

จากการทบทวนวรรณกรรมสามารถสรางสมการจาลองทานายโอกาสการสบบหรของบตรวยรนไดคอ: โอกาสบตรสบบหร = k+ a* บทบาทของบดาหรอมารดา + b* ตวแปรคณลกษณะทส าคญ + c*ตว แปรกวน

* บทบาทของบดาหรอมารดา ประกอบดวย ปฏกรยาตอผสบ, กฎระเบยบในบาน, การพดคยสอสาร

* ตวแปรคณลกษณะทสาคญประกอบดวย เพศ อาชพของผนาครอบครว จานวนสมาชกในครอบครวทสบบหร

* ตวแปรกวนประกอบดวย การมเพอนสนทสบบหร, การสบบหรของบดาหรอมารดา การศกษาบทบาทของครอบครวโดยเฉพาะบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหร

ของบตรวยรนยงมการศกษากนไมมากนก งานวจยทผานมาลวนเปนการศกษาเชงปรมาณและยงไมไดศกษาในรปแบบการวจยเชงคณภาพทศกษาถงลกษณะบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวาเปนอยางไร การวจยนจะเปนการศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรนทงเชงปรมาณและเชงคณภาพเพอเปนการขยายองคความรในเรองบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน เปนการนาความรจากการวจยไปสรางแนวปฏบตสาหรบครอบครวเพอปองกนการสบบหรในวยรนตอไป

34

บทท 3

วธด าเนนการวจย

รปแบบงานวจย (Research Design) เปนงานวจยทเกบขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ ตวแปรตนคอบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหร ตวแปรตามคอพฤตกรรมการสบบหรและพฤตกรรมการไมสบบหรของบตรวยรน สถานทด าเนนงานวจย สถานทดาเนนการวจยคอโรงเรยนมธยมศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายก ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร คอ นกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 5 ทกาลงศกษาอยในโรงเรยนมธยมศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายก ทงหมด 11 โรงเรยน รวมทงสน 12,765 คน (วกพเดย, 2556)

กลมตวอยาง คอ นกเรยนทงเพศหญงและเพศชายจานวน 436 คน โดยเปนเพศหญงรอยละ 54.36 มอายเฉลย 17.94 ป กาลงศกษาในโรงเรยนมธยมศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายกและใหความรวมมอในการทาวจย คณสมบตของกลมตวอยางประกอบดวย: 1) อาศยอยกบบดาหรอมารดาทสบบหรหรอไมสบบหร 2) มอายระหวาง 15-18 ป* กาลงเรยนอยระดบชนมธยมศกษาปท 5 และ 3) มพฤตกรรมสบบหรหรอไมสบบหรกได * เหตผลทผ วจยเลอกศกษาในกลมตวอยางทมอายระหวาง 15-18 ป เนองจากอายเฉลยของการเรมสบบหรของคนไทยอยทประมาณ 18 ป (ประกต วาทสาธกกจ, 2555) ดงนนวย 15-18 ป จงเปนชวงทกลมตวอยางสวนใหญไดตดสนใจแลววาจะสบหรอไมสบ สวนการเลอกกลมตวอยางทศกษาในระดบชนมธยมศกษาปท 5 นน เพราะจะยงมเวลาใหกลมตวอยางไดเขารวมกจกรรมตอเนองจากโครงการนไดอกกอนทจะจบการศกษาในระดบชนมธยมศกษาปท 6

การคดเลอกกลมตวอยาง ใชวธสมอยางงายจากนกเรยนในโรงเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 5 ของ 11 โรงเรยน โดยสมโรงเรยนละ 30 คนดวยการจบฉลากรายชอ รวมกลมตวอยางทงหมด 396 คน

35

แกปญหาการ missing ดวยการเพมจานวนกลมตวอยางอกรอยละ 10 เปนจานวน 40 คน (Stanley et al., 1990) ดงนนกลมตวอยางทงหมดทใชจานวน 436 คน เครองมอวจย เครองมอวจยประกอบดวยแบบสอบถาม 3 ชดและแบบสมภาษณ 1 ชดดงรายละเอยดตอไปน 1. แบบสอบถามขอมลทวไป ผ วจยไดใชแบบบนทกประวตผไดรบคาแนะนาใหเลกสบบหรของกรองจต วาทสาธกกจ (2555) เปนการถามเกยวกบขอมลทวไปของกลมตวอยางทเขารวมวจย ไดแก อาย เพศ ระดบการศกษา พฤตกรรมการสบบหร จานวนสมาชกในครอบครวทสบบหรและไมสบบหร มเพอนสนทสบบหรหรอไมเปนตน

2. แบบบนทกพฤตกรรมการสบบหร เปนแบบบนทกเกยวกบพฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง ผ วจยใชแบบบนทกรายวนรทนพฤตกรรมการสบบหรของกรองจต วาทสาธกกจ (2555) เปนแบบบนทกความรสกอยากสบบหร ใหคะแนนนอยทสดถงมากทสดเทากบ 0-3 3. แบบสอบถามบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน เปนแบบสอบถามทถามเกยวกบบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของกลมตวอยาง ผ วจยพฒนาจากแบบสอบถามการปฏบตของครอบครวในการตอตานการสบบหรของวยรนของฮเวอรและคณะ (2006) โดยดดแปลงใหเหมาะสมกบบรบทของครอบครวไทย (Huver et al., 2006) มดวยกน 3 สวนดงรายละเอยดตอไปน

สวนท 1 สอบถามเกยวกบปฏกรยาของบดาหรอมารดา เปนแบบสอบถามทถามเกยวกบ

การแสดงพฤตกรรมหรออารมณของบดามารดาตอบตรถารวาสบบหร เปนขอคาถาม 5 ขอ ประเภทเลอกตอบ 3 ตวเลอก ใหคะแนนเทากบ 0 ถง 2 ตวอยางคาถาม เชน ถาบดาหรอมารดาทานพบวาทานสบบหรบดาหรอมารดาของทานจะรสกโกรธมาก ถาตอบวาปฏบตมากใหคะแนนเทากบ 2 ถาตอบวาปฏบตบางครงใหคะแนนเทากบ 1 ถาตอบวาปฏบตนอยใหคะแนนเทากบ 0 สวนท 2 สอบถามเกยวกบกฏระเบยบของตรอบครว เปนแบบสอบถามทถามเกยวกบระเบยบกฏเกณฑทบดาหรอมารดากาหนดขนเพอใหกลมตวอยางปฏบตกรณทกลมตวอยางสบบหร เปนขอคาถาม 7 ขอ ประเภทเลอกตอบ 3 ตวเลอก ใหคะแนนเทากบ 0 ถง 3 ตวอยางคาถาม เชน ทบานของทานมการอนญาตใหสบบหรในหองนอนหรอไม ถาตอบวามมากใหคะแนนเทากบ 2 ถาตอบวามบางครงใหคะแนนเทากบ 1 ถาตอบวามนอยใหคะแนนเทากบ 0

36

สวนท 3 สอบถามเกยวกบการพดคยสอสารเกยวกบการสบบหร เปนแบบสอบถามทถามเกยวกบการทบดาหรอมารดามการพดคยในเรองตางๆทเกยวกบการสบบหร เปนขอคาถาม 11 ขอ ประเภทเลอกตอบ 3 ตวเลอก ใหคะแนนเทากบ 0 ถง 2 ตวอยางคาถาม เชน บดาหรอมารดาของทานมการพดตยเกยวกบอนตรายจากการสบบหรตอสขภาพหรอไม ถาตอบวาพดบอยใหคะแนนเทากบ 2 ถาตอบวาพดบางครงใหคะแนนเทากบ 1 ถาตอบวาพดนอยใหคะแนนเทากบ 0

4. แบบสมภาษณเชงลก เปนแนวคาถามกลมตวอยางและบดาหรอมารดาของกลมตวอยางเกยวกบ

4.1 พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง 4.2 ความคดและความรสกของบดาและมารดาทบตรสบบหร 4.3 ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวกาหนดขนเพอใหบตรทสบบหรปฏบต 4.4 ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวกาหนดขนเพอปองกนไมใหบตรสบบหร 4.5 ความตองการเลกสบบหรของกลมตวอยาง 4.6 สขภาพของกลมตวอยางและครอบครว 4.7 การพดคยสอสารทตอตานไมใหบตรสบบหร

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจย เครองมอวจยมการตรวจสอบความถกตองและความเหมาะสมของเนอหาจากผเชยวชาญจานวน 3 ทาน โดยตรวจสอบความเทยงตรงตามเนอหา ภายหลงการแกไขปรบปรงไดนาไปหาความเชอมนของเครองมอในกลมตวอยางทมลกษณะคลายคลงกนจานวน 30 คน ไดคาความเชอมนของแบบสอบถามอยระหวาง 0.83 ถง 0.86 การพทกษสทธกลมตวอยาง

ผ วจยและผชวยวจยอธบายวตถประสงคของการวจยและสทธของกลมตวอยางทจะเขารวมหรอไมเขารวมการวจย การปฏเสธเขารวมการวจยจะไมมผลใดๆตอการเรยน ในขณะดาเนนการเกบขอมลถากลมตวอยางรสกไมสบายใจทจะตอบคาถามบางคาถาม กมสทธทจะไมตอบคาถามหรอถอนตวออกจากการวจยไดตลอดเวลา เมอกลมตวอยางตดสนใจแลววาจะเขารวมการวจย ผชวยวจยไดอธบายกระบวนการในการกรอกขอมลใหกลมตวอยางฟงและสญญาวาขอมลทไดจะเกบเปนความลบ การนาเสนอผลการวจยจะไมระบเฉพาะเจาะจงบคคลใดบคคลหนง แตจะนาเสนอในลกษณะภาพรวมของทงหมด และระหวางกรอกขอมลครประจาชนจะถกขอรองใหออกนอกหอง ขนตอนและวธการเกบขอมล

37

1. ผ วจยดาเนนการขอหนงสอรบรองจรยธรรมการวจยในมนษยกอนดาเนนการเกบขอมลวจย 2. ขอความอนเคราะหในการเกบขอมลวจยตอผบรหารโรงเรยนระดบมธยมศกษาทถกคดเลอกให

เปนกลมตวอยาง 3. คดเลอกผชวยเกบขอมลวจย ไดแกครประจาชนของกลมตวอยางจานวน 22 คน กอน

ดาเนนการเกบขอมล มการนดประชมอบรมครประจาชนเพอฝกการเกบขอมลทเปนแบบสอบถาม มการหาขอตกลงรวมกนเกยวกบการทาความเขาใจในขอคาถามและการใหคะแนน

4. ครประจาชนผชวยเกบขอมลแจกแบบสอบถามขอมลทวไป แบบบนทกพฤตกรรมการสบบหรและแบบสอบถามบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรนแกกลมตวอยาง

5. ผ วจย ผชวยวจยและครประจาชนผชวยเกบขอมลมการนดหมายประชมรวมกนเกยวกบความกาวหนาของการเกบขอมลวจยทก 1 เดอน เปนเวลา 4 ครง

6. ผ วจยและผชวยวจยเลอกกลมตวอยางทจะสมภาษณแบบเฉพาะเจาะจงจานวน 40 คน มการนดหมายกลมตวอยางและบดาหรอมารดาโดยใชแบบสมภาษณเชงลกเปนเวลา 1 ครง มการบนทกเสยงและจดบนทกการสมภาษณ กลมตวอยางทถกคดเลอกมาสมภาษณประกอบดวย

6.1 นกเรยนชายทสบบหรจานวน 10 คน 6.2 นกเรยนชายทไมสบบหรจานวน 10 คน 6.3 นกเรยนหญงทสบบหรจานวน 10 คน 6.4 นกเรยนหญงทไมสบบหรจานวน 10 คน บดาหรอมารดาของกลมตวอยางประกอบดวย 6.5 ครอบครวทมบตรสบบหรและบดาหรอมารดาสบบหร (เลอกผ ทสบมาสมภาษณ) 10

คน 6.6 ครอบครวทมบตรสบบหรแตบดาหรอมารดาไมสบบหร 10 คน 6.7 ครอบครวทมบตรไมสบบหรและบดาหรอมารดาไมสบบหร 10 คน 6.8 ครอบครวทมบตรไมสบบหรแตบดาหรอมารดาสบบหร (เลอกผ ทสบมาสมภาษณ) 10

คน การวเคราะหขอมล ขอมลทวไปของกลมตวอยางจะนามาวเคราะหดวยสถตแบบบรรยาย แสดงผลดวยคารอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลทไดจากแบบบนทกพฤตกรรมการสบบหรและแบบสอบถาม

38

บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรจะนามาวเคราะหความแตกตางระหวางคาเฉลยดวยสถต t-test และการวเคราะหถดถอย (Logistic regression) สาหรบขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลกจะนามาวเคราะหเนอหาดวยวธ content analysis

39

บทท 4

ผลการวจย

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตร

วยรน ผลการวจยจาแนกออกเปน 4 สวนดงตอไปน 1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 2. พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง 3. บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน 4. ผลการสมภาษณบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรในครอบครวทบตรสบ

บหรและครอบครวทบตรไมสบบหร 1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

กลมตวอยางคอนกเรยนทงเพศหญงและเพศชายจานวน 436 คน โดยเปนเพศหญงจานวน 237 คน (รอยละ 54.36) มอายเฉลย 17.94 ป กาลงศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 5 สวนใหญรอยละ 84.40 (368 คน) นบถอศาสนาพทธ เมอพจารณาพฤตกรรมการสบบหรพบวากลมตวอยางจานวน 62 คน (รอยละ 14.22) สบบหร ในจานวนผสบบหรนรอยละ 54.84 (34 คน) ไมไดสบทกวน รอยละ 58.06 (36 คน) สบในชวงระยะเวลา 6-30 นาท หลงตนนอนตอนเชา รอยละ 88.71 (55 คน) ชอบสบบหรขณะเขาหองนา รอยละ 48.39 (30 คน) เคยเลกสบบหร แรงจงใจหรอสาเหตททาใหเลกสบบหรรอยละ 70.97 (44 คน) เพราะสขภาพไมด โดยรอยละ 80.65 (50 คน) ใชวธเลกสบทนท กลมตวอยางกลบไปสบอกเพราะเหนเพอนสบรอยละ 30.65 (19 คน) และรอยละ 77.42 (48 คน) จตใจไมเขมแขง กลมตวอยางทกคนเคยไดรบคาแนะนาวธการเลกสบบหรมากอน กลมตวอยางมบดาหรอมารดาสบบหรจานวน 300 คน (รอยละ 68.81) กลมตวอยางทเปนนกเรยนทสบบหรรอยละ 53.23 (33 คน) มเพอนทสบบหร รายละเอยดดงตารางท 4

40

ตารางท 4 แสดงจานวนและรอยละของขอมลทวไปของกลมตวอยาง (กลมตวอยางทงหมด n=436, กลม ตวอยางทสบบหร n=62 คน)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

ประวตสวนตว เพศ

หญง 237 54.36 ชาย 199 45.64 ศาสนา พทธ 368 84.40 อสลาม 45 10.32 ครสต 23 5.28 พฤตกรรมการสบบหร ทานสบบหรหรอไม ไมสบ 374 85.78 สบ 62 14.22 ไมไดสบทกวน 34 54.84 สบเปนประจาทกวน 28 45.16 ระยะเวลาตงแตตนนอนตอนเชาจนกระทงสบบหรมวนแรกของวน ชวงระยะเวลา 6-30 นาท 36 58.06 นานมากกวา 30 นาทขนไป 15 24.19 ภายใน 5 นาทหลงตนนอน 11 17.75

ทานชอบสบบหรในชวงเวลาใด ขณะเขาหองนา 55 88.71 เมออยในงานเลยงหรอกลมเพอน 43 69.35 เหงาๆ/อยวางๆ/เมอรสกผอนคลาย 39 62.90 เวลาเครยด ใชความคด 31 50.00 หลงตนนอนตอนเชา 26 41.94 หงดหงดหรออารมณเสย 25 40.32 กอนเขานอน 18 29.03 หลงรบประทานอาหารเสรจ 8 12.90 ขณะดมสรา 7 11.29 ขณะ/หลงดมกาแฟ 6 9.68

41

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

ทานเคยเลกสบบหรมาแลวหรอไม ยงไมเคย 32 51.61 เคยมาแลว 30 48.39 แรงจงใจหรอสาเหตททาใหทานเคยเลกสบบหร สขภาพไมด 44 70.97 กลวอนตรายจากบหร 39 62.90 ครอบครวขอรองใหเลก 18 29.03 สงคมรงเกยจ 10 16.13 มกลนตวหรอมกลนปาก 4 6.45 สนเปลองคาใชจาย 3 4.84 มการหามใหเลกสบบหรในบางสถานท 2 3.23

วธการททานเคยใชในการเลกบหรคอ เลกสบทนท 50 80.65 คอยๆลดจานวนลงเรอยๆ 34 54.84 มการวางแผนลดจานวนมวนบหรทสบในแตละวนลวงหนา 29 46.77 ใชยา 3 4.84 สาเหตททานกลบไปสบบหรอกเพราะ จตใจไมเขมแขง 48 77.42 หงดหงด ไมมสมาธ 27 43.55 เครยด 26 41.94 เหนผอน/เพอนสบ 19 30.65 แอลกอฮอล 11 17.74 ทานเคยไดรบคาแนะนาวธการเลกสบบหรมากอนหรอไม เคย 62 100.00 ไมเคย 0 0.00 ครงนทานอยากเลกสบเพราะ สงคมรงเกยจ 27 43.55 มกลนตวหรอมกลนปาก 17 27.42 สขภาพไมด 13 20.97 ครอบครวขอรองใหเลก 11 17.74 สนเปลองคาใชจาย 10 16.13 กลวอนตรายจากบหร 9 14.52

42

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

มการหามใหเลกสบบหรในบางสถานท 3 4.84 ผลการคย ไมตองการยา 57 91.94 คอยๆลด 11 17.74 จะเลก 11 17.74 คดดกอน/ไมแนใจ 10 16.13 ตองการยา 5 8.06 เลกวนนเลย 4 6.45 ในครอบครวมบดามารดาทสบบหร ม 300 68.81 ไมม 136 31.19 ศาสนา พทธ 368 84.40 อสลาม 45 10.32 ครสต 23 5.28 ระดบการศกษา ปวช. หรอ ปวส. 277 63.53 ปรญญาตรหรอเทยบเทา 125 28.67 ชนมธยมศกษา 34 7.80 ชนประถมศกษา 0 0.00 ทานมเพอนทสบบหรหรอไม ม 33 53.23 ไมม 29 46.77

2, พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง

กลมตวอยางทสบบหรจานวน 62 คน มกสบบหรในชวงระยะเวลา 6-30 นาทหลงตนนอนตอนเชารอยละ 58.06 (36 คน) โดยรอยละ 54.84 (34 คน) สบวนละไมเกน 5 มวน รอยละ 72.58 (45 คน) ม ความรสกอยากสบบหรมาก สถานทอยขณะนนคอบานรอยละ 77.42 (48 คน) และเปนเวลาหลงตนนอนตอนเชารอยละ 41.94 (26 คน) สบเพราะคนอนชวนหรอเหนคนอนสบรอยละ 69.35 (43 คน) ความรสกและอารมณขณะนนคอเหงาๆ/อยวางๆ/เมอรสกผอนคลายรอยละ 58.06 (36 คน) และจตใจไมเขมแขงรอยละ 77.42 (48 คน) รายละเอยดดงตารางท 5

43

ตารางท 5 แสดงจานวนและรอยละของพฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง (n=62) พฤตกรรมการสบบหร จ านวน รอยละ

เวลา ชวงระยะเวลา 6-30 นาทหลงตนนอนตอนเชา 36 58.06 นานมากกวา 30 นาทหลงตนนอนตอนเชา 15 24.19 ภายใน 5 นาทหลงตนนอนตอนเชา 11 17.75 จานวนมวนทสบตอวน < 5 มวน 34 54.84 6-10 มวน 27 43.55 > 10 มวน 1 1.61 ความรสกอยากสบ มาก 45 72.58 ปานกลาง 15 24.19 นอย 2 3.23 สถานทอยขณะนน บาน 48 77.42 โรงเรยน 9 14.52 หองนา 3 4.84 เมออยในงานเลยงหรอกลมเพอน 2 3.23 กาลงทาอะไรอย? หลงตนนอนตอนเชา 26 41.94 กอนเขานอน 18 29.03 หลงรบประทานอาหารเสรจ 8 12.90 ขณะดมสรา 7 11.29 ขณะ/หลงดมกาแฟ 3 4.84 คณสบเพราะคนอนชวนหรอเหนคนอนสบใชหรอไม? ใช 43 69.35 ไมใช 19 30.65 ความรสกและอารมณขณะนนเปนอยางไร? เหงาๆ/อยวางๆ/เมอรสกผอนคลาย 36 58.06

44

พฤตกรรมการสบบหร จ านวน รอยละ

เวลาเครยด ใชความคด 14 22.58 หงดหงดหรออารมณเสย 12 19.36 ระบความรสกและความกงวลใจ จตใจไมเขมแขง 48 77.42 หงดหงด ไมมสมาธ 8 12.90 เครยด 6 9.68

3. บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน

ผลการวจยพบวากลมตวอยางไดรบปฏกรยาตอตานการสบบหรจากบดามารดาบอยครงรอยละ 94.72 (413 คน) แตไดรบการปฏบตดานกฎระเบยบภายในครอบครวนอยครงรอยละ 47.48 และไดรบการปฏบตดานการพดคยสอสารเรองบหรบางครงรอยละ 43.35 รายละเอยดดงตารางท 6 ตารางท 6 จานวนและรอยละของบตรทไดรบการปฏบตจากบดามารดาในการตอตานการสบบหร (n=436)

ลกษณะการปฏบต บตรทไดรบการปฏบตจากบดามารดา บอยครง บางครง นอยครง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ปฏกรยาตอตาน 413 94.72 16 3.67 7 1.61

กฎระเบยบ 35 8.03 194 44.50 207 47.48

การพดคยสอสาร 54 12.39 189 43.35 193 44.27

3.1 ความแตกตางของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรระหวางบตรวยรนท มบดาหรอมารดาไมสบบหรกบบตรวยรนมบดาหรอมารดาสบบหร

เมอเปรยบเทยบลกษณะการปฏบตในการตอตานการสบบหรระหวางบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาสบบหรกบบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาไมสบบหรพบวา ในบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาไมสบบหร บดาหรอมารดามการปฏบตในลกษณะการตอตานการสบบหรทง 3 ดานคอ ดานปฏกรยา ดานกฎระเบยบและดานการพดคยสอสารเรองบหรสงกวาบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาสบบหรอยางม

45

นยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 1. ทวาบตรทมบดาหรอมารดาไมสบบหร บดาหรอมารดาจะมปฏกรยาในการปองกนการสบบหรมากกวาบตรทมบดาหรอมารดาสบบหร รายละเอยดดงตารางท 7

ตารางท 7 เปรยบเทยบลกษณะการปฏบตในการตอตานการสบบหรระหวางบตรทครอบครวมบดาหรอ

มารดาสบบหรกบบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาไมสบบหร (n=436)

ลกษณะการปฏบต n mean SD t

ปฏกรยาตอตาน

บดามารดาสบบหร 300 11.77 2.31 -3.09**

บดามารดาไมสบบหร 136 12.15 2.17 กฎระเบยบ

บดามารดาสบบหร 300 13.77 6.78 -4.88**

บดามารดาไมสบบหร 136 16.42 12.57 การพดคยสอสาร

บดามารดาสบบหร 300 18.61 7.98 -3.13**

บดามารดาไมสบบหร 136 20.01 8.60

** มนยสาคญทางสถตทระดบ .01

3.2 ความแตกตางของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรระหวางบตรทม

พฤตกรรมการสบบหรแตกตางกน เมอเปรยบเทยบลกษณะการปฏบตของบดามารดาในการตอตานการสบบหรระหวางบตรทสบบหรกบบตรทไมสบบหรพบวา ในกลมบตรทไมสบบหรไดรบการปฏบตจากบดาและมารดาในลกษณะ

46

การตอตาน 2 ดานคอดานปฏกรยาและดานกฎระเบยบนอยกวาบตรทสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 2. ทวาบตรทมการปฏบตจากบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรตางกนจะมมพฤตกรรมการสบบหรทแตกตางกน สวนในดานการพดคยสอสารเรองบหรพบวาบตรทสบบหรและบตรทไมสบบหรไดรบการปฏบตจากบดามารดาไมแตกตางกน รายละเอยดดงตารางท 8

ตารางท 8 เปรยบเทยบลกษณะการปฏบตในการตอตานการสบบหรของบดามารดาระหวางบตรทสบ

บหรกบ

บตรทไมสบบหร (n=436)

ลกษณะการปฏบต n mean SD t

ปฏกรยาตอตาน

บตรสบบหร 62 11.09 2.45 7.76***

บตรไมสบบหร 374 12.25 2.09 กฎระเบยบ

บตรสบบหร 62 14.00 8.56 2.45***

บตรไมสบบหร 374 15.41 10.55 การพดคยสอสาร

บตรสบบหร 62 19.46 8.34 -0.62

บตรไมสบบหร 374 19.13 8.05

** มนยสาคญทางสถตทระดบ .01

3.3 อทธพลของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรทมตอโอกาสทจะเกด พฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรน เมอพจารณาอทธพลของตวแปรอสระทง 3 ตวคอ บทบาทของบดาหรอมารดาดานปฏกรยาตอตานการสบบหร กฏระเบยบและการพดคยสอสารเรองบหรพบวา การแสดงปฏกรยาตอตานการสบ

47

บหรของบดาหรอมารดาสามารถทานายโอกาสเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคา Odds Ratio = 3.02 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 3. ทวาการปฏบตจากบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรสามารถทานายโอกาสทจะเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรนได นนคอบตรทบดาหรอมารดาแสดงปฏกรยาตอตานการสบบหรของบตรจะมโอกาสกลายเปนผสบบหรนอยกวาบตรทบดาหรอมารดาไมมปฏกรยาตอตานการสบบหร 3 เทา สวนปฏกรยาดานกฏระเบยบและการพดคยสอสารไมสามารถทานายการเกดพฤตกรรมการสบบหรการสบบหรของบตรวยรนได รายละเอยดดงตารางท 9

ตารางท 9 การวเคราะหถดถอยโลจสตคในการทานายการเกดพฤตกรรมสบบหรของบตร (n=436)

ตวแปร คา Odds ratio ชวงความเชอมน 95% P-value

ปฏกรยาตอตาน 3.02 2.20-4.08 .001

กฎระเบยบ 1.39 .87-2.22 .16

การพดคยสอสาร 1.00 .67-1.49 .99

4. ผลการสมภาษณบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรในครอบครวทบตรสบ บหรและครอบครวทบตรไมสบบหร

4.1 พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง 4.1.1 การสมภาษณนกเรยนชายทสบบหร

พบวากลมตวอยางคนหนงบอกวาตนตดบหรจากการเหนสมาชกในครอบครวสบบหร “ผมเหนพอกบพชายสบบหรดวยแลวจงอยากลองสบดบาง สบทกครงทอยวางๆ สบตดตอกน 2 ป

ตดใจในรสชาตของบหร ถาไมไดสบจะรสกหงดหงด มอไมสน ไดสบแลวอาการหายปลดทง หากไดไปโรงเรยนระหวางพกกลางวนและหลงเลกเรยนจะสบบหรทกครง สบแลวสดชน และถาหากมเรองกลมใจตองใชความคดมากๆ จะรสกเครยด จะพงบหรสบแลวสมองโลงปลอดโปรง คลายเครยดได ผมจงใชบหรเรอยมา” (นกเรยนชายทสบบหรคนหนงพด)

กลมตวอยางอกคนหนงทตดบหรบอกวาตนจะซอบหรซองทวางขายตามรานขายของชาในชมชน “บหรมนหาไดงาย ลอตาลอใจ ไมเปดโอกาสใหผมอดเลย หวเมอไหรซอไดทนท ไมวาจะเปนราน

ขายของชา รานซอมรถ และยงแบงบหรซองขายยงซอไดงาย มเงนแค 5 บาทกซอสบได สบทใดกได แตในทสาธารณะตองระมดระวงเพมขน ถาดแลวปลอดภยไมมใครสนใจคอยสบ หากมแตผชาย สบไปเถอะ

48

สนกดดวยถามเพอนสบ จะดากใหดาไป แตทผานมายงไมเคยโดนตอวาเรองนเลยครบ” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด)

กลมตวอยางอกคนคดวาวยรนทวางงานสบบหรสงกวาวยรนทมงานทาหรอไดเรยนหนงสอ “วยรนสบบหรกนมาก โดยเฉพาะพวกทไมมเงนเรยนตอ แตงงานเรวหรอวางงาน จะสบหนกกวา

พวกทไดเรยนหนงสอ” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด) กลมตวอยางอกคนบอกวาอยากรอยากลอง มองการสบบหรเปนเรองทาทาย อยากรรสชาต ทาไม

คนจงชอบสบบหร สบแลวจะเปนอยางไร ควนบหรออกจากจมกไดอยางไร “อยากรอยากเหน ตองลองพสจนดวยตนเอง ทาไมคนเขาถงสบกนเมอรวามนไมด มนตองมด

อะไรสกอยางจงไปลองกบเพอนเลยตดใจในรสชาตครบ” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด) กลมตวอยางบางคนบอกวาชอบตารวจและเหนตารวจสบบหรจงเอาอยางตาม “อยากเปนตารวจครบ ชอบเครองแบบมากเลยดแลวสงางาม ดเปนคนกลา ตารวจเขาชอบสบ

บหรทาใหผมลองสบตาม” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด) กลมตวอยางอกคนบอกวาเหนการโฆษณาบหรซงเปนโลโกตามขอบสนามแขงฟตบอล

ตางประเทศ บางทดโทรทศนเหนภาพดาราตางประเทศกาลงสบบหร แมเขาพยายามปกปดแตกรวาเปนบหร

“ผมชอบดหนงดบอล เหนภาพโลโกบหรและฟงยหอมนดดมสไตล ซองกสวยนาสบ” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด)

กลมตวอยางบางคนเลาวาจะสบบหรเวลามงานเลยงสงสรรคในกลมเพอน เชน งานวนเกดหรอไปเทยวดวยกน

“เวลาสงสรรคกบเพอน เพอนสบบหรเรากสบดวย” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด) กลมตวอยางบางคนเลาวาตนเองชอบการแขงขน ไมยอมแพใครหรอเชออะไรงายๆ ทาใหกลา

รบคาทาเรองสบบหร “ผมชอบลองความสามารถอยกบเพอนเสมอครบ แขงแมกระทงการสบบหรครบ ใครจะพนควนได

ไกล ใครแพจะเสยเงน ผมเลยสบเปนเพราะการแขงนแหละ” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด) กลมตวอยางบางคนบอกวาสบเพราะใกลชดกบผใหญทสบบหรและบดามารดาอนญาตใหสบบหรได“ผใหญในหมบานผมเหนเขาสบกนทกคน สบบหรไปดวยคยกนไปดวย ผมกเลยคดวาเขานยมสบกน

ทกคน ผมกเลยสบมง” (นกเรยนชายทสบบหรอกคนพด) 4.1.2 การสมภาษณนกเรยนชายทไมสบบหร

49

พบวากลมตวอยางมความรและทกษะชวตในการปองกนตนเองจากบหร “หมบานผมมโครงการเขาคายแกนนาเยาวชนปองกนการสบบหร จะมการเอาวยรนในหมบานเขา คายใหมการทากจกรรมรวมกน ผมเลยไมสบครบ” (นกเรยนชายทไมสบบหรคนหนงพด) กลมตวอยางอกคนหนงมทกษะในการปฏเสธเพอนทชวนสบบหร “เพอนผมยงหดสบเลย เขาเคยชวนผมสบแตผมปฏเสธ เพอนบอกวาเหนพสบจงอยากสบบาง” (นกเรยนชายทไมสบบหรอกคนพด)

กลมตวอยางอกคนหนงเลาวาตนเองไมสบบหรเพราะไมปลอยตวใหวางโดยชวยบดามารดาทางานบาน หากมเวลาวางจะเลนกฬา ทาใหไมหมกมนเรองบหร

“วนหยดผมจะอยบานชวยแมรดนาผก ซกผา ถบานและงานอะไรในบานทาทกอยาง พองานบานเสรจกไปเตะบอลกบเพอน ไมมเวลาคดเรองบหรหรอกครบ” (นกเรยนชายทไมสบบหรอกคนพด)

4.1.3 การสมภาษณนกเรยนหญงทสบบหร พบวากลมตวอยางสวนมากมกรวมกลมกนกบเพอนทากจกรรมตางๆ ไดแก ไปดหนง ฟงเพลง เลนกฬาดวยกน หากมเพอนทสบบหรจะชกชวนกนสบบหรดวยและหากสมาชกในครอบครวมคนสบบหรดวยแลว กลมตวอยางจะสบบหรตาม “อยทบานเหนพอกบแมสบบหรกคดอยากจะสบแตยงไมมโอกาส ยงไมกลาพอ ไมรจะเรมตนเตรยมตวอยางไรด พอไปเรยนตอชนมธยมไดคบกบกลมเพอน เพอนสนทดวยกนเขาสบบหรมากอน ไดมโอกาสไปเทยวดวยกนกบเขาบอยๆ เหนเขาสบกคดอยากจะสบ เมอเขาเอยปากชวนจงไมปฏเสธ จงลองสบกบเพอนบอยๆ สบไปสบมาแลวตดใจคะ” (นกเรยนหญงทสบบหรคนหนงพด) กลมตวอยางอกคนหนงเหนบดาสบบหรเพอผอนคลายความตงเครยดกบปญหาตางๆและสบบหรแกเหนอย จงมความเขาใจวาบหรมประโยชน จงมการใชบหรเพอคลายเครยดจากปญหาตางๆ ทงเครยดจากปญหาครอบครว การเรยนและการทางาน “เหนพอมเรองกลมใจหรอหลงจากทางานหนกๆเขากสบบหรกน เวลาหนเครยด อดอด กลมใจ ไมรจะทาอยางไร กลองใชบาง มนชวยผอนคลายได สบแลวรสกสบายใจขน และหลงจากทางานหนกๆแลวสบบหร สบแลวรสกสดชนแกเหนอยได จงใชบหรเรอยมาเวลาทเราเครยด เหนดเหนอยเมอยลาจากการเรยนและการทางานคะ” (นกเรยนหญงทสบบหรอกคนพด) กลมตวอยางอกคนหนงชอบพฤตกรรมการสบบหรของดาราหญงในทว

“เปนคนชอบดหนงฝรง นางเอกทงสวย เท รปรางสงโปรงปราดเปรยว ยงเขาสบบหรดวยแลวดเทมาก หนจงลองสบด” (นกเรยนหญงทสบบหรอกคนพด)

50

4.1.4 การสมภาษณนกเรยนหญงทไมสบบหร พบวากลมตวอยางมความรและทกษะชวตในการปองกนตนเองจากบหร “บานเรามกจกรรมแขงขนกฬาชมชน ดมากเลย ชวยใหทกคนเลนกฬากน ไมหนไปตดบหร หนไมสบหรอกคะ” (นกเรยนหญงทไมสบบหรคนหนงพด) กลมตวอยางอกคนหนงเหนวาการทผหญงสบบหรเปนสงทขดตอวฒนธรรมของผหญงชนบท “บานเรายงเปนบานนอก ผหญงบานเราไมสบบหรกนหรอกคะ เดยวมคนนนทาหาวาเปนผหญงไมด ไมเปนกลสตร หนเลยไมคดทจะสบบหร” (นกเรยนหญงทไมสบบหรอกคนพด)

4.2 ความตองการเลกสบบหรของกลมตวอยาง 4.2.1 การสมภาษณนกเรยนชายทสบบหร พบวากลมตวอยางมความตองการเลกบหร ซงบดามารดาใหความยดหยนและใหโอกาสในการปรบพฤตกรรม “พอและแมชวยดแลและใหกาลงใจ คอยเกบบหรและไฟแชค พยายามบอกใหเลก” (นกเรยนชายคนหนงพด)

กลมตวอยางอกคนหนงมความตองการเลกบหรเพราะตระหนกถงพษภยของบหรทมตอสขภาพ “ผมอยากเลกบหรเพราะมนไมด ดจากโทรทศนมนไมด และหมอบอกวามนไมดตอสขภาพของผมและคนรอบขาง ผมจงอยากเลก” (นกเรยนชายอกคนพด) กลมตวอยางอกคนหนงบอกวาอยากเลกสบบหรเพราะไมตองการใหบดามารดาเสยใจในการกระทาของตนเอง “ผมชอบกนเหลาสบบหร วนหนงขบมอเตอรไซดควาขาหกตองนอนโรงพยาบาล กมแตพอแมทมาเยยมมาเฝา เพอนๆหายหวไปหมด ผมกเลยคดไดวาจะทาตวเปนคนดเพอพอกบแม เลยเลกสบบหรตงแตนนมา” (นกเรยนชายอกคนพด) กลมตวอยางอกคนหนงบอกวาตนเลกบหรไดเพราะกลวทาผดกฎหมายทวาหามซอขายในเดกอายตากวา 18 ป และมการหามสบบหรในทสาธารณะ “เดยวนเขาหามซอขายในเดกตากวา 18 มแตปายเตอนหามสบบหรในทตางๆ ใครสบกโดนคนรงเกยจ ตองหลบๆซอนๆไปสบ ยงยาก ผมเลยเลกสบดกวา” (นกเรยนชายอกคนพด) 4.2.2 การสมภาษณนกเรยนหญงทสบบหร พบวากลมตวอยางมความตองการเลกบหรโดยมบดามารดาใหกาลงใจ

“แมของหนคะทคอยบอก เตอนและใหกาลงใจใหหนพยายามเลกบหร บอกหนวาตงใจนะลก เอาชนะใจตนเองใหได ทาไดลกกจะเปนคนทเกงทสด” (นกเรยนหญงคนหนงพด)

51

กลมตวอยางอกคนหนงมความตองการเลกบหรเพราะตองการไดรบคายกยองชมเชยและเปนทยอมรบของสงคม

“พอของหนเลาใหหนฟงวาพอใหญขางบานหนเกงจงเลยสามารถเลกสบบหรได ถาหนเลกสบบหรไดเหมอนพอใหญขางบานจะไดรบการประกาศทางหอกระจายขาว หนคดวาหนอยากใหพอภมใจและหนอยากใหทกคนยอมรบหน” (นกเรยนหญงอกคนพด)

กลมตวอยางอกคนหนงบอกวาเลกสบบหรไดเพราะทโรงเรยนมกจกรรมเขาคายเลกบหรและยาเสพตด

“ทโรงเรยนมกจกรรมเขาคายโรงเรยนสขาว เขาสอนใหทาตวดไมตดยาเสพตด ใหกาลงใจคนทตองการจะเลก หนรสกซาบซงจงเลกสบบหรคะ” (นกเรยนหญงอกคนพด)

กลมตวอยางอกคนหนงเลาวาเลกบหรเพราะในหมบานมการรณรงคใหเลกสบบหรทางหอกระจายขาว

“หนไดยนเสยงตามสายจากหอกระจายขาวในหมบานทกวนบอกเรองพษภยของบหร ขนสบไปคนกจะมองและนนทา หนเลยเลกสบดกวา” (นกเรยนหญงอกคนพด)

4.3 สขภาพของกลมตวอยางและครอบครว 4.3.1 การสมภาษณนกเรยนชายทสบบหร พบวากลมตวอยางตระหนกถงปญหาสขภาพของตนเองจากการสบบหร “กอนนผมเคยสบบหรหนกมาก ตอมาผมมอาการไอบอยๆ ไอเรอรง ไปหาหมอ หมอบอกวาไอเพราะบหร” (นกเรยนชายคนหนงพด) กลมตวอยางอกคนหนงตระหนกถงปญหาสขภาพจากการสบบหรของบคคลในครอบครว

“ป ผมปวยเปนมะเรงปอด ผมไปเฝาป ทโรงพยาบาลนานหลายวน ผมเหนป ทรมานมากและสดทายตองตาย ทาใหผมตงใจทจะเลกบหรอยางเดดขาด ผมไมอยากตายเหมอนป ของผม” (นกเรยนชายอกคนพด) ในทางกลบกนกลมตวอยางบางคนบอกวาไมเคยมประสบการณการเจบปวยโดยตรงกบตนเอง หากมอนตรายจรงคงอกนานจงจะเจบปวยและเขาใจวาคนทสบบหรไมไดเจบปวยทกราย คดวาพษภยของบหรยงไกลตว “พอผมสบมาตงนานสามสบปแลวมงไมเหนเปนอะไรเลย ผมกสบมาสองปแลวกไมไดเจบปวยอะไร” (นกเรยนชายอกคนพด) กลมตวอยางอกคนพดเสรมวา

52

“รวาสบแลวเปนมะเรงปอด ญาตผมกสบทกคนไมเหนเปนมะเรงปอดเลย เปนเบาหวานความดนเสยมากกวา” (นกเรยนชายอกคนพด)

กลมตวอยางอกคนสนบสนนวา “มนขนอยกบคนมากกวา ถาแขงแรงกไมเปนอะไร ถาไมแขงแรงถงไมสบกเปนนนเปนน ผมสบมาปนงแลวไมเหนเปนอะไรเลย กมฟนดา ขดหนปนแลวกหาย” (นกเรยนชายอกคนพด)

4.3.2 การสมภาษณนกเรยนหญงทสบบหร พบวากลมตวอยางมปญหาสขภาพจากการสบบหร “สงสารแมหนทตองคอยดแลเมอหนเปนหอบ มานงเฝาตอนทมานอนโรงพยาบาล แมไดขอรองให

หนเลกสบแตหนกดนสบอยน นแหละ” (นกเรยนหญงคนหนงพด) กลมตวอยางอกคนหนงตระหนกถงปญหาสขภาพจากการสบบหรของบคคลในครอบครว “ตอนตาไมสบายนอนอยโรงพยาบาล หมอบอกตาวายงสบบหรอยไหม ถาสบบหรใหเลกซะ

เพราะอาการของตาไมดขนรกษาไมหายดวย หนรสกไมดจงอยากเลกสบบหร ไมอยากเปนเหมอนตา คนอนๆตองกลบจากทางานมาเฝา เสยเวลา เสยเงน เสยงานอกคะ” (นกเรยนหญงอกคนพด)

4.4 ความคดและความรสกของบดาและมารดาทบตรสบบหร 4.4.1 ครอบครวทมบตรสบบหรและบดาหรอมารดาสบบหร

พบวาครอบครวทมบตรสบบหรและมบดามารดาทสบบหรตาหนตเตยน อาจทาใหบตรขาดกาลงใจ นอยใจ รสกคณคาในตนเองตา จงหนมาสบบหร “คนพเรยนเกงสอบเรยนตอมหาวทยาลยได คนนองเรยนออนสอบเรยนตอไมไดตองเตะฝ นทบาน ไมเอาไหน ไมไดอยางทคดเลย เรยนมาเสยเงน เสยเวลา สอบแคนกไมได ทาอะไรไมสาเรจอยางทพอแมคาดหวงและไปตดบหรอก” (บดาทสบบหรคนหนงพด) “ลกไมรกด โง ไมเอาไหนเลย คบแตเพอนเลว คนดๆไมรจกคบ จะคบเพอนทงทไมรจกใชสมองใชปญญาไตรตรอง นาแตความเดอดรอนมาใหครอบครว คนอนกตฉนนนทาวามลกไมด ทาใหเรามความรสกนอยเนอตาใจ ลกไมรกเรา ไมเขาใจเรา ลกจงหนไปสบบหร” (บดาทสบบหรอกคนพด)

4.4.2 ครอบครวทมบตรสบบหรแตบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวาครอบครวทมบตรสบบหรแตบดามารดาไมสบบหรจะวากลาวตกเตอนและสงสอนอยางมเหตผล “ผมกดแมเขากบนไมเวนแตละวนไมใหสบ ไดแตหาม ไมไดบงคบ ใหอสระลกไดคด ไดพด ใหเหตผลซงไมเหมอนบานคนอนเลยทใหลกทาโนนทานไมได ใหทาตามไดเฉพาะทพอแมเหนสมควร หาม

53

และบงคบลก ผมตองการใหลกกลาเขาหาพอแมเวลามเรองอะไร ลกจะไมรสกกดดน ขาดทพงแลวหนไปสบบหรกบเพอนครบ” (บดาทไมสบบหรคนหนงพด) มารดาทไมสบบหรคนหนงบอกวาบตรชายตนเองดอรนชอบเอาแตใจตนเอง ไมยอมรบฟงความคดเหนของคนอน ไมยอมเชอฟงคาสงสอนของพอแม จะเชอฟงและทาตามเพอนมากกวา หากตนเองเหนบตรสบบหรมกจะวากลาวตกเตอนและสงสอนแตบตรไมเชอฟงชอบฝาฝนเปนประจา ทาใหตนเองเออมระอา ไมอยากพด ไมอยากสงสอน “หากเชอฟงพอแมผใหญสงสอนกคงจะไดดบไดด ไดเรยนหนงสอสงๆ มอนาคตทสดใส ลกชอบตอตานคาสอน เอาความคดตนเองเปนใหญ ไมยอมเชอฟงใครงายๆ ญาตผใหญหลายคนกเคยเตอนดวยความหวงด อยาไปยงเกยวกบบหร ยงหามกเหมอนยงย ไมสนใจ จะสบซะอยาง สบแลวตดเลกไมได สบมากขนเรอยๆ ไมไดสบจะหงดหงดขนมาทนท ลกคนอนทเขาเชอฟงพอแมสอน เขากไมสบบหรและยงมอนาคตดวย สามารถสอบเขามหาวทยาลยไดใครๆกชนชม สวนลกเรากเปนไดแคไอเกเร คนขยา สมเพชตวเองเหมอนกนคะ” (มารดาทไมสบบหรคนหนงพด)

4.5 ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวก าหนดขนเพอใหบตรทสบบหรปฏบต 4.5.1 ครอบครวทมบตรสบบหรและบดาหรอมารดาสบบหร

พบวาบดามารดาของกลมตวอยางตองการเปนแบบอยางทดตอครอบครวและสงคม ตองการปรบเปลยนพฤตกรรมทไมถกตอง

“ผมเตรยมตวลงสมครสมาชกอบต.จงอยากเปนตวอยางทดใหกบลกและคนในชมชน อยากใหคนในชมชนศรทธาและเชอถอ ไดปรกษากบลกและภรรยาหาวธเลกบหร และชวงนนใหลกคอยใหกาลงใจ ดแลพอ คอยเตอน” (บดาทสบบหรคนหนงพด)

บดาบางคนบอกวาตนเองตองทางาน บางครงไปรบจางทางานตางจงหวด ไมมเวลาอบรมสงสอนบตรและไมไดกาหนดระเบยบวนยในครอบครวทาใหบตรไมมทพงและไปสบบหร

“ผมไปทางานกรงเทพฯจะมาบานชวงวนหยดยาวเทานน จะสงเงนมาใหทางบานตลอด มลกชายคนเดยว ลกอยากไดอะไรกให อยากจะทาอะไรกทา แตละวนลกมเงนไปโรงเรยนมากกวาเพอน วนหยดเสารอาทตยกไมตองมาชวยทางานอะไรหรอก ลกคงเหงาแลวเพอนชวน” (บดาทสบบหรอกคนหนงพด)

4.5.2 ครอบครวทมบตรสบบหรแตบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวาครอบครวมระเบยบกฎเกณฑในการสบบหรทตองไปสบใหหางไกลจากคนอน “ทกคนในบานเขาไมสบกน ผมสบบหรคนเดยว เวลาสบผมตองมานงสบไกลๆแยกจากคนอน

กลบมาแมบอกวาเหมนกลนบหร ไมมใครอยากนงใกลผม” (บตรทสบบหรคนหนงพด)

54

ครอบครวทมบตรสบบหรแตบดาหรอมารดาไมสบบหรจะวางกฎระเบยบใหบตรรกษาความสะอาดบรเวณทสบบหร

“เวลาสบบหรตองทงกนบหรใหเปนท บานจะสะอาดนาอย เวลาสบกลนกเหมน สบแลวทงไมเปนท อยางนบานจะสะอาดและปลอดควนบหรไดอยางไร ตองชวยกนทาความสะอาด ใครๆกไมอยากปดกวาดกนบหร” (มารดาทไมสบบหรคนหนงพด)

มารดาคนหนงบอกวาตนมกจะวากลาวตกเตอนเมอเหนบตรสบบหร แตบตรไมเชอฟง “ลกเขาไมยอมเชอฟงใครงายๆ ญาตผใหญหลายคนกเตอนวามนไมด แตเขาไมเชอชอบฝาฝน

เปนประจา ยงหามกเหมอนยงยจะสบซะอยาง สบแลวตด ไมไดสบจะหงดหงดขนมาทนท” (มารดาทสบบหรคนหนงพด)

4.6 ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวก าหนดขนเพอปองกนไมใหบตรสบบหร 4.6.1 ครอบครวทมบตรไมสบบหรและบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวาครอบครวทมบตรไมสบบหรและบดาหรอมารดาไมสบบหรมกฎเกณฑ มระเบยบวนยทด

สมาชกในครอบครวรบทบาทหนาทของตนสวนใหญจงไมสบบหร “ครอบครวผมปลกฝงและสรางระเบยบวนยในบานโดยแบงหนาทรบผดชอบทางานชวยเหลอ

ครอบครวในแตละวน สรางกฎเกณฑ กตกา การอยรวมกน ทกคนชวยเหลอซงกนและกน รกกนด เขาใจกน ผมกบภรรยาจะไมดดาลก จะพดจาดวยเหตผล ใหอานาจในการคดและตดสนใจของลกครบ ในแตละวนไดทางานหรอกจกรรมตางๆทเปนหนาทรบผดชอบของตน ผมกบลกไมมโอกาสคดเรองบหรเลยครบ จงไมมใครสบบหรเลย” (บดาทไมสบบหรคนหนงพด)

พบวาบางครอบครวใหความรก ความอบอน เอาใจใสดแล สรางกฎระเบยบรวมกนในครอบครว มการแบงบทบาทหนาทความรบผดชอบรวมกน บดามารดาทาตนเปนแบบอยางทด สงเสรมใหบตรไดทากจกรรมทเปนประโยชนในเวลาวาง

“เดกสมยนอยคอนขางสบาย นาไมไดตกใสตม ววควายกไมคอยมใหเลยงเหมอนเมอกอน เดกมหนาทเรยนอยางเดยวแตไมคอยสนใจเรยนเทาทควร หลงเลกเรยนมกรวมกลมกนขบรถมอเตอรไซด กนสมตา สบบหร กนเหลา กนเบยร กวาจะกลบถงบานกมดคาแลว พอแมผปกครองทกคนควรเอาใจใสดแลมอบหมายหนาทรบผดชอบใหเขามงานหรอไดทากจกรรม จะไดไมปลอยเวลาวางใหเปลาประโยชน” (บดาทไมสบบหรอกคนพด)

4.6.2 ครอบครวทมบตรไมสบบหรแตบดาหรอมารดาสบบหร พบวาครอบครวมระเบยบกฎเกณฑในการปองกนการสบบหร

55

“เวลาผมอยบานผมจะหยดสบเพอไมใหลกเหนและเอาเปนแบบอยาง จะหามลก ลกมนจะเชอฟง” (บดาทสบบหรคนหนงพด) พบบางครอบครวมฐานะยากจนและมบดาสบบหร ครอบครวตองการมชวตและความเปนอยทด ไดทาบญชครวเรอนแลวพบวาครอบครวตองสญเสยคาใชจายจากการสบบหรคดคานวณทงปแลวเปนจานวนมาก จงมความตองการลดคาใชจายเรองบหร จงออกกฎระเบยบการเพมเงนเกบไวใชในสงทเปนประโยชนตอครอบครว “ผมทาบญชครวเรอน ครอบครวของผมตองเสยเงนซอบหรตลอดทงปมากถงสพนบาท ผมจงตดสนใจลดเงนคาบหรของผมและไดนาเงนสวนนไปใชหนธกส.ทาใหครอบครวรสกสบายขนเยอะ” (บดาทสบบหรอกคนพด) บางครอบครวตองการใหบานปลอดควนบหร ไมอยากใหคนในครอบครวรบควนพษจากบหรและตองการใหบานพกอาศยสะอาดปราศจากกนบหรททงเกลอนกลาด “สบบหรทบานทาใหคนในครอบครวไดรบควนพษดวยและหากทงกนบหรไมเปนทยงสรางความสกปรกดวย มองดแลวนาเกลยด ผมจะพยายามหลกเลยงไมสบบหรในบาน” (บดาทสบบหรอกคนพด)

4.7 การพดคยสอสารทตอตานการสบบหร 4.7.1 ครอบครวทมบตรไมสบบหรและบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวากลมตวอยางมการพดคยสอสารทตอตานการสบบหร “สมยนมนไมเหมอนเดมแลว เขามกฎหมายคมครองผไมสบบหรแลว เมอกอนใครอยากสบกสบ

สบทไหนกได ทงในรถ สถานทตางๆ ตอนนมการรณรงคกนไมใหสบ” (มารดาทไมสบบหรคนหนงพด) กลมตวอยางอกคนหนงมการสรางความรความเขาใจใหกบสมาชกในครอบครวและชมชนในเรอง

พษภยของการสบบหร โทษของบหรและอนตรายทเกดจากการสบบหร “ถาเอารปปากดาๆ ฟนโยก ปอดดาๆทอยขางซองบหรมาขยายเปนแผนโปสเตอรใหญๆมาตดท

ขางฝาใหทกคนเหนคงกลวกนและไมกลาสบหรอก” (มารดาทไมสบบหรอกคนพด) “ตวผมเปนผนาชมชน ผมตองทาตวเองใหเปนแบบอยางทดแกลกและในชมชน ผมไมสบบหร เมอ

จะบอกใครสอนใครเขาจะไดฟงผม” (บดาทไมสบบหรและเปนผนาชมชนคนหนงพด) 4.7.2 ครอบครวทมบตรไมสบบหรแตบดาหรอมารดาสบบหร

พบวาบตรทไมสบบหรมการพดคยสอสารทตอตานการสบบหรของบดามารดา “สงสาคญทชวยปองกนการสบบหรของลกผมคอลกของผมบอกผมวามนเหมน ปาอยาสบเลย ขอ

นะ ขอปาอยาสบเลยเวยนหวและอยากอาเจยน ผมตองไปสบไกลๆ แตยงไดยนเสยงบนไมขาดปาก” (บดาทสบบหรคนหนงพด)

56

พบวาบดามารดาทสบบหรมการพดคยสอสารทตอตานการสบบหรของบตรทไมสบบหร “ผมสบบหรเมออาย 14 ตอนนอาย 48 ผมบอกลกวามนไมด ไปไหนใครทไมสบบหรกรงเกยจ

กลนตวกแรง เหมน บหรทาใหเสยเงน เสยสขภาพ” (บดาทสบบหรอกคนพด)

57

บทท 5

อภปรายผลการวจย

จากผลการศกษาและการทบทวนวรรณกรรมสามารถอภปราบผลการวจยไดดงน 1. ลกษณะประชากรของกลมตวอยาง

เมอพจารณาพฤตกรรมการสบบหรพบวากลมตวอยางจานวน 62 คน (รอยละ 14.22) จากจานวนกลมตวอยางทศกษาทงหมด 436 คนสบบหร ซงมสดสวนใกลเคยงกบการสารวจของสานกงานสถตแหงชาต (2555) ทพบวามวยรนไทยสบบหรมากถง 1.7 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 17.24 ของวยรนทงหมด ทงนมอายเฉลยใกลเคยงกบการสารวจดวยคอ 17.94 ป จากการสารวจยงพบอกวารอยละ 29.6 ของเดกวยรนมการพบเหน ไดกลนและเหนกนบหรภายในโรงเรยน สอดคลองกบกลมตวอยางทสบบหรรอยละ 30.65 (19 คน) กลบไปสบอกหลงจากเลกบหรเพราะเหนเพอนทโรงเรยนสบ 2, พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง

กลมตวอยางทสบบหรรอยละ 58.06 (36 คน) มกสบบหรเพราะมความรสกเหงา อยวางๆไมมงานทาและเมอรสกผอนคลายและเมอจตใจไมเขมแขงรอยละ 77.42 (48 คน) ซงสอดคลองกบการศกษาของ Fritz et al. (2008) พบวาวยรนตอนกลาง (อาย 13 - 15 ป) มกมพฒนาการดานอารมณทมลกษณะแปรปรวนและมกตดสนใจดวยอารมณ ดงนนจงเปนชวงวยทถกชกจงไดงาย เชนเดยวกบการศกษาของ Jaszyna-Gasior et al. (2009) พบวาวยรนเชอวาการสบบหรทาใหมความมนใจในตนเองเพมขนและ สามารถลดความวตกกงวลได ในทานองเดยวกน กรองจต วาทสาธกกจ (2555) ใหความเหนวาวยรนทมบคลกภาพขาดความมนใจในตวเอง ประหมางายหรอวตกกงวลจะมความเสยงสงตอการเสพตดบหร 3. บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน

ผลการวจยพบวากลมตวอยางไดรบปฏกรยาตอตานการสบบหรจากบดามารดาบอยครงรอยละ 94.72 (413 คน) เพราะพบวาโครงสรางทางสงคมเปนปจจยสาคญในการกาหนดพฤตกรรมการสบบหรของวยรนโดยเฉพาะความสมพนธในครอบครว ไดแก การดแลสมาชกในครอบครวอยางใกลชด การไมยอมรบการสบบหรในบานและการไมยอมรบพฤตกรรมสบบหรของบคคลในบาน (กระทรวงสาธารณสข., 2557)

58

3.1 ความแตกตางของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรระหวางบตรวยรนท มบดาหรอมารดาไมสบบหรกบบตรวยรนมบดาหรอมารดาสบบหร

เมอเปรยบเทยบลกษณะการปฏบตในการตอตานการสบบหรระหวางบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาสบบหรกบบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาไมสบบหรพบวา ในบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาไมสบบหร บดาหรอมารดามการปฏบตในลกษณะการตอตานการสบบหรทง 3 ดานคอ ดานปฏกรยา ดานกฎระเบยบและดานการพดคยสอสารเรองบหรสงกวาบตรทครอบครวมบดาหรอมารดาสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 1. ทวาบตรทมบดาหรอมารดาไมสบบหร บดาหรอมารดาจะมปฏกรยาในการปองกนการสบบหรมากกวาบตรทมบดาหรอมารดาสบบหร ทเปนเชนนเพราะสภาพแวดลอมในครอบครวมความสาคญในการถายทอดทางสงคมใหกบสมาชกในครอบครว ครอบครวทมบดาหรอมารดาในครอบครวสบบหรเดกในครอบครวจะมแนวโนมเขาไปเกยวของกบสารเสพตดมากกวาเดกทมาจากครอบครวทมบดาหรอมารดาในครอบครวไมสบบหร (พจน พรหมจตต, 2547) ซงสอดคลองกบความเหนของประกต วาทสาธกกจ (2555) ทวาถาบตรเกดมาในครอบครวทมบดาหรอมารดาสบบหรจะทาใหบตรมการรบรวาการสบบหรเปนเรองธรรมดาของสงคม คดวาเปนการแสดงออกถงความเปนผใหญ ความเปนชาย ทงนเพราะการทบดาหรอมารดาตดบหรทาใหบตรเกดคานยมในทางบวกตอการสบบหรและเกดการเลยนแบบ ทาใหบตรไมเชอบดามารดาในการหามไมใหสบบหร เพราะบตรคดวาบดาและมารดาของตนเองยงสบบหรเลย บตรกจะเลยนแบบ นอกจากนการทบตรไดเหนพฤตกรรมการสบบหรของบดาและมารดาทบานทาใหเกดการเรยนรและมทกษะการสบบหรโดยไมรตว เชน การใชไฟแชคจดบหร การคบบหร การพนควนบหร เปนตน ในทางตรงขามถาวยรนมการรบรวาบดาและมารดาของตนเองไมชอบการสบบหรและจะรสกไมพอใจหรอผดหวงหากพบวาบตรมการสบบหร แนวโนมการสบบหรของบตรกจะนอยลง (พรนภา หอมสนธ, 2550)

บดาหรอมารดาจงมอทธพลตอการตดสนใจทจะสบบหรของบตรวยรน (Pentz, 1994) เพราะพฤตกรรมความคดความเชอและทศนคตของบดามารดาจะถกถายทอดไปสบตร ครอบครวทบดามารดาไมสบบหรจะเชอวาบหรเปนสารเสพตดทเมอตดแลวเลกยาก การสบบหรจะเปนสาเหตใหเกดภาวะสขภาพไมดในอนาคต ความเชอและทศนคตดงกลาวสงผลใหบดามารดาแสดงความรสกโกรธไมพอใจลงโทษและไมอนญาตใหบตรสบบหร มกฎระเบยบในครอบครวเกยวกบขอหามในการสบบหรหรอบทลงโทษเมอไมปฏบตตาม นอกจากนยงมการพดคยกบบตรเกยวกบปญหาการสบบหรทมตอสขภาพของผสบและบคคลใกลชดมากกวาครอบครวทบดามารดาสบบหร และจากงานวจยของ Flay et al. (1994) ชใหเหนวาพฤตกรรมการสบบหรและทศนคตของสมาชกในครอบครวมผลตอการตดสนใจของ

59

วยรนวาจะสบบหรหรอไมสบบหรในอนาคต กลาวคอถาในครอบครวมสมาชกทสบบหรหรอครอบครวทอนญาตหรอเหนดวยกบการใหวยรนสบบหร วยรนทอยในครอบครวดงกลาวมแนวโนมสงทจะสบบหรในอนาคต

3.2 ความแตกตางของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรระหวางบตรทม

พฤตกรรมการสบบหรแตกตางกน เมอเปรยบเทยบลกษณะการปฏบตของบดามารดาในการตอตานการสบบหรระหวางบตรทสบบหรกบบตรทไมสบบหรพบวา ในกลมบตรทไมสบบหรไดรบการปฏบตจากบดาและมารดาในลกษณะการตอตาน 2 ดานคอดานปฏกรยาและดานกฎระเบยบนอยกวาบตรทสบบหรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 2. ทวาบตรทมการปฏบตจากบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรตางกนจะมมพฤตกรรมการสบบหรทแตกตางกน สวนในดานการพดคยสอสารเรองบหรพบวาบตรทสบบหรและบตรทไมสบบหรไดรบการปฏบตจากบดามารดาไมแตกตางกน ผลการวจยน สอดคลองกบผลการวจยของ Ma et al. (2003) ทพบวาการปฏบตของครอบครวในเรองการตอตานการสบบหรเปนปจจยทางสงคมปจจยหนงในหลายปจจยททาใหเกดความโนมเอยงไปสการไมสบบหร และจากการศกษา Jackson (1997) และ Henriksen & Jackson (1998) ทไดศกษาความสมพนธระหวางการปฏบตของครอบครวและการสบบหรของของบตรวามหลายลกษณะ ไดแก การลงโทษ การกาหนดกฏระเบยบของบานเกยวกบการสบบหรและการพดคยสอสารเกยวกบการสบบหร ซงครอบครวทมการปฏบตในลกษณะดงกลาวจะมสมาชกในครอบครวทมความเสยงในการสบบหรตา ดงนนบตรวยรนทมาจากครอบครวทบดามารดามการปฏบตในการตอตานการสบบหรทงการแสดงปฏกรยาไมพอใจหรอลงโทษและการมกฎระเบยบหามไมใหสบบหร บตรในครอบครวดงกลาวจงมแนวโนมทจะสบบหรตาหรอไมสบบหรตามทไดรบการอบรมสงสอนจากบดามารดาทซมซบเขาไปสตวบตร ยงบดามารดาและบคคลอนๆในครอบครวทาตวเปนแบบอยางตามทอบรมสงสอนดวยยงทาใหบตรเกดความศรทธาและมนใจในการปฏบตตามสงทไดรบการอบรมสงสอนมา ในสวนของการพดคยสอสารเรองบหรในครอบครว ในการสอสารครงนไมพบความแตกตางระหวางบตรทไมสบบหรกบบตรทสบบหร อาจเปนเพราะครอบครวไทยสวนใหญยงมการพดคยสอสารกนในครอบครวนอย เนองจากสภาพเศรษฐกจทาใหบดาหรอมารดาตองทางานหาเลยงครอบครว จงไมมเวลาทจะพดคยกบบตรมากนก ทาใหเกดชองวางระหวางความสมพนธของบดามารดากบบตร ดงนนจงไมพบความแตกตางในเรองการพดคยสอสารในเรองบหรของบตรทสบบหรและบตรทไมสบบหร

60

3.3 อทธพลของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรทมตอโอกาสทจะเกด พฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรน เมอพจารณาอทธพลของตวแปรอสระทง 3 ตวคอ บทบาทของบดาหรอมารดาดานปฏกรยาตอตานการสบบหร กฏระเบยบและการพดคยสอสารเรองบหรพบวา การแสดงปฏกรยาตอตานการสบบหรของบดาหรอมารดาสามารถทานายโอกาสเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคา Odds Ratio = 3.02 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 3. ทวาการปฏบตจากบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรสามารถทานายโอกาสทจะเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรนได นนคอบตรทบดาหรอมารดาแสดงปฏกรยาตอตานการสบบหรของบตรจะมโอกาสกลายเปนผสบบหรนอยกวาบตรทบดาหรอมารดาไมมปฏกรยาตอตานการสบบหร 3 เทา สวนปฏกรยาดานกฏระเบยบและการพดคยสอสารไมสามารถทานายการเกดพฤตกรรมการสบบหรการสบบหรของบตรวยรนได ทเปนเชนนเพราะในสงคมไทยยงมการปฏบตในการตอตานการสบบหรในลกษณะของการออกกฎระเบยบในครอบครวและการพดคยสอสารเรองบหรนอยมาก จงทาใหปจจยทงสองดานนไมมอทธพลในการทานายโอกาสทจะเกดพฤตกรรมการสบบหรในบตรวยรน มเพยงดานปฏกรยาของบดามารดา เชน การแสดงออกทางอารมณและการกระทาเทานนทมอทธพลในการทานายโอกาสทจะเกดพฤตกรรมการเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรน โดยปจจยตวนสามารถทานายโอกาสของการทจะเกดพฤตกรรมการสบบหรไดถง 3 เทา กลาวคอบตรทบดามารดาแสดงปฏกรยาไมพอใจตอพฤตกรรมการสบบหรนอยจะมโอกาสกลายเปนผทสบบหรมากกวาบตรทไดรบการแสดงปฏกรยาไมพอใจมากถง 3 เทา การทกฎระเบยบและการพดคยสอสารเรองบหรไมมอทธพลในการทานายโอกาสทจะเกดการสบบหรเปนเพราะจากผลการศกษาพบวา คะแนนกฎระเบยบและการพดคยสอสารเรองบหรระหวางกลมบตรทไมสบบหรและสบบหรแตกตางกนนอยมาก ประกอบกบสงคมไทยเปนสงคมทเนนความสมพนธมากกวากฎระเบยบ และเหนวาการสบบหรเปนเรองปกตทสงคมยอมรบโดยเฉพาะเพศชายถกมองวาการสบบหรเปนเรองสวนบคคลและไมใชเรองเสยหาย กฎระเบยบของทางครอบครวและการพดคยสอสารเรองบหรจงไมมอทธพลในการทานายโอกาสทจะเกดการสบบหรของบตรวยรน 4. การวเคราะหผลการสมภาษณบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรในครอบครวทบตร สบบหรและครอบครวทบตรไมสบบหร

4.1 พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง 4.1.1 การสมภาษณนกเรยนชายทสบบหร

61

พบวากลมตวอยางตดบหรจากการเหนสมาชกในครอบครวสบบหร ใกลชดกบผใหญทสบบหรและบดามารดาอนญาตใหสบบหรได บางคนอยากรอยากลอง มองการสบบหรเปนเรองทาทาย อยากรรสชาต เอาอยางตามบคคลทตนเองชนชอบและไดเหนการโฆษณาบหรยหอทมชอเสยง ประกอบกบรานคาในชมชนมการแบงบหรขายทาใหวยรนสามารถหาเงนมาซอบหรไดงาย กลมตวอยางจะสบบหรเวลามงานเลยงสงสรรคในกลมเพอน บางครงเปนการสบเพอการแขงขนระหวางกลมเพอน มกหลกเลยงการสบบหรในทสาธารณะ ผ ทวางงานจะสบบหรสงกวาผทมงานทาหรอไดเรยนหนงสอ

4.1.2 การสมภาษณนกเรยนชายทไมสบบหร พบวากลมตวอยางมความรและทกษะชวตในการปองกนตนเองจากบหรด รจกปฏเสธเพอนทชวนสบบหร พยายามไมปลอยตวใหวางโดยชวยบดามารดาทางานบาน หากมเวลาวางจะเลนกฬา ทาใหไมหมกมนเรองบหร

4.1.3 การสมภาษณนกเรยนหญงทสบบหร พบวากลมตวอยางสวนมากมกรวมกลมกนกบเพอนทากจกรรมตางๆ ไดแก ไปดหนง ฟงเพลง เลนกฬาดวยกน หากมเพอนทสบบหรจะชกชวนกนสบบหรดวยและหากสมาชกในครอบครวมคนสบบหรดวยแลว กลมตวอยางจะสบบหรตาม กลมตวอยางบางคนเหนบดาสบบหรเพอผอนคลายความตงเครยดกบปญหาตางๆและสบบหรแกเหนอย จงมความเขาใจวาบหรมประโยชน จงมการใชบหรเพอคลายเครยดจากปญหาตางๆ ทงเครยดจากปญหาครอบครว การเรยนและการทางาน บางคนกเลยนแบบพฤตกรรมการสบบหรของดาราหญงในทว

4.1.4 การสมภาษณนกเรยนหญงทไมสบบหร พบวากลมตวอยางมความรและทกษะชวตในการปองกนตนเองจากบหรด ใหความรวมมอกบการจดกจกรรมตอตานการสบบหรในชมชน ยดมนตอวฒนธรรมประเพณทผหญงจะไมสบบหรโดยเฉพาะผหญงชนบท 4.2 ความตองการเลกสบบหรของกลมตวอยาง 4.2.1 การสมภาษณนกเรยนชายทสบบหร พบวากลมตวอยางมความตองการเลกบหร ซงบดามารดาใหความยดหยนและใหโอกาสในการปรบพฤตกรรม บดาและมารดาดแลและใหกาลงใจใหเลกบหร กลมตวอยางบางคนมความตองการเลกบหรเพราะตระหนกถงพษภยของบหรทมตอสขภาพ บางคนบอกวาอยากเลกสบบหรเพราะไมตองการใหบดามารดาเสยใจในการกระทาของตนเอง บางคนเลกบหรไดเพราะกลวทาผดกฎหมายทวาหามซอขายในเดกอายตากวา 18 ป และมการหามสบบหรในทสาธารณะ

62

4.2.2 การสมภาษณนกเรยนหญงทสบบหร พบวากลมตวอยางมความตองการเลกบหรโดยมบดามารดาใหกาลงใจและตองการไดรบคายกยองชมเชยและเปนทยอมรบของสงคม กลมตวอยางบางคนเลกสบบหรไดเพราะทโรงเรยนมกจกรรมเขาคายเลกบหรและยาเสพตดและในหมบานมการรณรงคใหเลกสบบหรทางหอกระจายขาว

4.3 สขภาพของกลมตวอยางและครอบครว 4.3.1 การสมภาษณนกเรยนชายทสบบหร พบวากลมตวอยางตระหนกถงปญหาสขภาพของตนเองและบคคลในครอบครวจากการสบบหร ในทางกลบกนกลมตวอยางบางคนบอกวาไมเคยมประสบการณการเจบปวยโดยตรงกบตนเอง หากมอนตรายจรงคงอกนานจงจะเจบปวยและเขาใจวาคนทสบบหรไมไดเจบปวยทกราย คดวาพษภยของบหรยงไกลตว 4.3.2 การสมภาษณนกเรยนหญงทสบบหร

พบวากลมตวอยางมปญหาสขภาพจากการสบบหรกบตนเอง กลมตวอยางบางคนตระหนกถงปญหาสขภาพจากการสบบหรของบคคลในครอบครววาเมอเจบปวยแลวรกษาไมหาย เสยทงเงนและเวลา

4.4 ความคดและความรสกของบดาและมารดาทบตรสบบหร 4.4.1 ครอบครวทมบตรสบบหรและบดาหรอมารดาสบบหร

พบวาครอบครวทมบตรสบบหรและมบดามารดาสบบหรตาหนตเตยนบตร อาจทาใหบตรขาดกาลงใจ นอยใจ รสกคณคาในตนเองตา จงหนมาสบบหร 4.4.2 ครอบครวทมบตรสบบหรแตบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวาครอบครวทมบตรสบบหรแตบดามารดาไมสบบหรจะวากลาวตกเตอนและสงสอนอยางมเหตผล แตมผปกครองบางคนเลาวาบตรชายตนเองดอรนชอบเอาแตใจตนเอง ไมยอมรบฟงความคดเหนของคนอน ไมยอมเชอฟงคาสงสอนของพอแม จะเชอฟงและทาตามเพอนมากกวา หากตนเองเหนบตรสบบหรมกจะวากลาวตกเตอนและสงสอนแตบตรไมเชอฟงชอบฝาฝนเปนประจา ทาใหตนเองเออมระอา ไมอยากพด ไมอยากสงสอน 4.5 ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวก าหนดขนเพอใหบตรทสบบหรปฏบต

4.5.1 ครอบครวทมบตรสบบหรและบดาหรอมารดาสบบหร พบวาบดามารดาของกลมตวอยางตองการเปนแบบอยางทดตอครอบครวและสงคม ตองการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมทไมถกตอง บดาบางคนบอกวาตนเองตองทางาน บางครงไปรบจางทางาน

63

ตางจงหวด ไมมเวลาอบรมสงสอนบตรและไมไดกาหนดระเบยบวนยในครอบครวทาใหบตรไมมทพงและไปสบบหร

4.5.2 ครอบครวทมบตรสบบหรแตบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวาครอบครวมระเบยบกฎเกณฑในการสบบหรทตองไปสบใหหางไกลจากคนอน ครอบครวจะ

วางกฎระเบยบใหบตรรกษาความสะอาดบรเวณทสบบหร แตมารดาบางคนเลาวาตนเองจะวากลาวตกเตอนเมอเหนบตรสบบหร แตบตรไมเชอฟง

4.6 ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวก าหนดขนเพอปองกนไมใหบตรสบบหร 4.6.1 ครอบครวทมบตรไมสบบหรและบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวาครอบครวทมบตรไมสบบหรและบดาหรอมารดาไมสบบหรมกฎเกณฑ มระเบยบวนยทด

สมาชกในครอบครวรบทบาทหนาทของตนสวนใหญจงไมสบบหร พบวาบางครอบครวใหความรก ความอบอน เอาใจใสดแล สรางกฎระเบยบรวมกนในครอบครว มการแบงบทบาทหนาทความรบผดชอบรวมกน บดามารดาทาตนเปนแบบอยางทด สงเสรมใหบตรไดทากจกรรมทเปนประโยชนในเวลาวาง

4.6.2 ครอบครวทมบตรไมสบบหรแตบดาหรอมารดาสบบหร พบวาครอบครวมระเบยบกฎเกณฑในการปองกนการสบบหร บดาเมออยบานจะหยดสบเพอไมใหบตรเหนและเอาเปนแบบอยาง คดวาเวลาหามบตรไมใหสบบหร บตรจะเชอฟง พบบางครอบครวมฐานะยากจนและมบดาสบบหร ครอบครวตองการมชวตและความเปนอยทด ไดทาบญชครวเรอนแลวพบวาครอบครวตองสญเสยคาใชจายจากการสบบหรคดคานวณทงปแลวเปนจานวนมาก จงมความตองการลดคาใชจายเรองบหร จงออกกฎระเบยบการเพมเงนเกบไวใชในสงทเปนประโยชนตอครอบครว บางครอบครวหามการสบบหรภายในบานเพราะตองการใหบานปลอดควนบหร ไมอยากใหคนในครอบครวรบควนพษจากบหรและตองการใหบานพกอาศยสะอาดปราศจากกนบหรททงเกลอนกลาด 4.7 การพดคยสอสารทตอตานการสบบหร

4.7.1 ครอบครวทมบตรไมสบบหรและบดาหรอมารดาไมสบบหร พบวากลมตวอยางมการพดคยสอสารทตอตานการสบบหร กลมตวอยางบางคนมการสราง

ความรความเขาใจใหกบสมาชกในครอบครวและชมชนในเรองพษภยของการสบบหร โทษของบหรและอนตรายทเกดจากการสบบหร บางคนเปนผนาชมชน ตองการทาตนใหเปนแบบอยางทดแกบตรและคนในชมชนและตองการใหคนในชมชนยอมรบและเชอฟง

4.7.2 ครอบครวทมบตรไมสบบหรแตบดาหรอมารดาสบบหร

64

พบวาบตรทไมสบบหรมการพดคยสอสารทตอตานการสบบหรของบดามารดา พบวาบดามารดาทสบบหรมการพดคยสอสารทตอตานการสบบหรของบตรทไมสบบหรวาคนทสบบหรจะมแตคนรงเกยจ บหรทาใหเสยเงน เสยสขภาพ ตดแลวเลกยาก

65

บทท 6

สรปผลการวจย

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาอทธพลของบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบ

บหรทมตอโอกาสทจะเกดพฤตกรรมการสบบหรของบตรวยรนและบทบาทของบดาหรอมารดาในการ

ปองกนการสบบหรในครอบครวทบตรสบบหรและครอบครวทบตรไมสบบหรเปนอยางไร ผลการวจย

พบวาบตรวยรนทมบดาหรอมารดาไมสบบหรไดรบการปฏบตจากบดามารดาในการตอตานการสบบหรทง

3 ดานคอ ดานปฏกรยาตอตาน ดานกฎระเบยบและดานการพดคยสอสารเรองบหรสงกวาบตรวยรนทม

บดาหรอมารดาสบบหรอยางมนยสาคญทางสถต สวนดานการพดคยสอสารเรองบหรไมแตกตางกน ใน

สวนของอทธพลของการปฏบตของบดามารดาพบวาการแสดงปฏกรยาตอตานสามารถทานายโอกาสทจะ

เกดพฤตกรรมการสบบหรไดถง 3 เทา ผลการวเคราะหการสมภาษณสะทอนใหเขาใจสาเหตและเหตผล

ของการแสดงพฤตกรรมของกลมตวอยางและบดามารดาทสบบหรและไมสบบหร

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

1. ผลการวจยพบวาบดาหรอมารดามบทบาทสาคญตอการสบบหรของบตรวยรน จงควรรณรงค

ใหบดาหรอมารดามบทบาทในการปองกนการสบบหรในกลมวยรนใหมากขน โดยเฉพาะในครอบครวท

บดามารดาไมสบบหร การแสดงปฏกรยาของบดามารดา เชน แสดงอารมณโกรธ ไมพอใจ เมอรวาบตรสบ

บหรจะไดผลดทสดในการปองกนการสบบหร

2. หนวยงานทเกยวของจะตองรณรงคใหบดาหรอมารดามการปฏบตในการตอตานการสบบหรให

มากขน ควรจดทาคมอใหความรและวธปฏบตทเหมาะสมในการตอตานการสบบหร เพอเผยแพรใหความร

แกผปกครองทมบตรวยรนสบบหร การดาเนนการดงกลาวจะชวยลดจานวนผสบบหรไดในอนาคต

3. ควรมการศกษาเพมเตมโดยเฉพาะการปฏบตของบดามารดาในดานกฏระเบยบของครอบครว

และการพดคยสอสารเรองบหร

66

เอกสารอางอง

กระทรวงสาธารณสข. (2553). ขาวเพอสอมวลชน สานกงานสารนเทศและประชาสมพนธ กระทรวง

สาธารณสข. สบคนวนท 4 พศจกายน 2555 จาก http://www.moph.go.th/showhotnew.php?

idHot_new=31018.

กระทรวงสาธารณสข. (2557). ขอเสนอเรองบทบาทของ สสจ. สสอ. รพศ. รพท. รพช. รพ.สต. และ อสม. สบคนวนท 4 ธนวาคม 2557 จาก http://btc.ddc.moph.go.th/cms/uploads/download/ doc/0003.pdf

กรองจต วาทสาธกกจ. (2554). คมอปฏบตการพยาบาล: การสงเสรมการเลกบหรในงานประจา. พมพครง

ท

10. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากดมนสฟลม.

กรองจต วาทสาธกกจ. (2555). ถนนปชต: การสงเสรมการเลกบหรในงานประจา. พมพครงท 9.

กรงเทพฯ:

มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร.

โกศล บญยวง. (2539). การรบรขอมลขาวสารและการเปลยนแปลงพฤตกรรมเสยงตอการตดเอดสของ

คนงาน

กอสรางในจงหวดเชยงใหม. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม.

จนทนา จนทรไพจตร. (2541). เหตผลในการสบบหรของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายจงหวด

เชยงใหม.

วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ประกต วาทสาธกกจ. (2555). 50 คาถามสาหรบผสบบหรและไมสบบหร. พมพครงท 12. กรงเทพฯ: นนท

พมพพรนตงจากด.

ประกต วาทสาธกกจและมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. (2555). ควนบหรมอสอง: ภยจากบหรทเรา

ไมได

สบ. พมพครงท 10. กรงเทพฯ: นนทพมพพรนตงจากด.

67

ประกต วาทสาธกกจและแสงเดอน สวรรณรศม. (2553). ถอดบทเรยนเยาวชนรณรงคสถานศกษาปลอด

บหร.

พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร.

พงศศกด ศรสอานและคณะ. (2541). ทาไมเยาวชนจงสบบหร. จลสารบหรหรอสขภาพ, 7(4), 4-12.

พจน พรหมจตต. (2547). บรบทของครอบครวในการปองกนการเสพเมทแอมเฟตามนศกษากลมนกเรยน

มธยมศกษาในโรงเรยนสงกดกรมสามญศกษาจงหวดหนงในภาคเหนอ. วทยานพนธศกษาศาสตร

ดษฎ

บณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

พรนภา หอมสนธ. (2550). การเรมตนสบบหรในวยรน. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย บรพา, 15(4), 27-36.

เทอด แกวคร. (2540). บหรศกษา: การสาธตและการทดลองทางวทยาศาสตรเพอใหการศกษานกเรยน

เรอง

พษภยของการสบบหร. กรงเทพฯ: มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร.

วรตนา สขวฒนานนท. (2540). ความสมพนธระหวางวถชวตบดามารดา การฝกอบรมบตรดานสขวทยา

สวน

บคคลกบภาวะสขภาพของเดกกอนวยเรยนในกรงเทพมหานคร. วทยานพนธพยาบาลศาสตร

ดษฎ

บณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

วกพเดย. (2556). รายชอโรงเรยนในจงหวดนครนายก. สบคนเมอ 1 กมภาพนธ 2556 จาก

http://th.wikipedia.org/.

ศรวรรณ พทยรงสฤษฎและประภาพรรณ เอยมอนนต. (2554). สรปสถานการณการควบคมยาสบประเทศ

ไทย พ.ศ. 2554. กรงเทพฯ: เจรญดมนคงการพมพ.

ศนยวจยและจดการความรเพอควบคมยาสบ. (2550). สถานการณการบรโภคยาสบของประชากรไทย

พ.ศ.

2534-2549. กรงเทพฯ: เจรญดมนคงการพมพ.

68

สมเกยรต วฒนศรชยกล. (2550). ตาราวชาการสขภาพการควบคมการบรโภคยาสบสาหรบบคลากรและ

นกศกษาวชาชพดานสขภาพ. กรงเทพฯ: เครอขายวชาชพสขภาพเพอสงคมไทยปลอดบหร.

สมศกด ใจทาหล. (2537). ปจจยเกยวกบสภาพทางบานทมผลตอผลสมฤทธทางการเรยนวชา

คณตศาสตรของ

นกเรยนชนประถมศกษาปท 6. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม.

สมน อมรววฒน. (2546). บทบาทของครอบครวตอการพฒนาคณธรรมและวฒนธรรม. สบคนเมอ 2

ธนวาคม

2555 จาก http://http://learning-center.info/kblog/work2/files/e0b89ae0b897e0b89

ae0b8b2e0b897e0b882e0b8ade0b887e0b884e0b8a3e0b8ade0b89ae0b884e0b

8a3e0b8b1e0b8a7.pdf.

สานกงานสถตแหงชาต. (2554). บทสรปการสารวจพฤตกรรมการสบบหรและดมสราของประชากรป

2550.

สบคนเมอ 4 เมษายน 2554 จากhttp://service.nso.go.th/nso/nsopublish/service/survey/

sum_alcociga50.pdf.

สานกงานสถตแหงชาต. (2555). สรปผลทสาคญการสารวจพฤตกรรมการสบบหรและการดมสราของ

ประชากร พ.ศ. 2554. กรงเทพฯ: เทกซแอนดเจอรนลพบลเคชน.

สานกงานองคการบรหารสวนจงหวดนครนายก. (2556). ศนยปฏบตการตอสเพอเอาชนะยาเสพตด.

สบคน

เมอ 1 กมภาพนธ 2556 จาก http://khonyok.go.th/default.php?include_modules=PB_

plc_person&modules=fckeditor&fck_id=24&view_id=160&orderby=1.

อรสา พนธภกด. (2555). แนวปฏบตการพยาบาลเพอชวยเลกบหร: คมอการใหคาแนะนาการชวยเลกบหร

ส

งานประจา. กรงเทพฯ: บรษทอพทรยครเอทนวจากด.

69

อไร ขลยนาค. (2540). ความสมพนธระหวางการสนบสนนจากครอบครวกบการปรบตวของผปวยมะเรง

ศรษะ

และคอทไดรบรงสรกษา. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล.

Dacey, J. S. & Travers, J. F. (2010). Human development: across the lifespan. (5th ed.). NY:

The McGraw Hill.

Dushyant, S. G. , Manju, S. T. , & Ved, P. P. (2010). Alcohol intake and cigarette smoking:

Impact of two major lifestyle factors on male fertility. IJPM, 53(1), 35-40.

Friedman, D. (1992). Family nursing: Theory and practice. (3rd ed.). Norwalk: Appleton-

Century-Crofts.

Fritz, D. J. , Wider, L. C. , Hardin, S. .B. , & Horrock, M. (2008). Program strategies for

adolescent smoking cessation. JOSN: Official Publication of the National Association

of School Nurses, 24(1), 21-27.

Flay, B. R. , Hu, F. B. , Siddiqui, O. , Day, E. L. , Hedeker, D. , Petraitis, J. , Richardson, J. , &

Sussman, S. (1994). Differential influence of parental smoking and friends’ smoking

on adolescent initiation and escalation of smoking. Journal of Health and Social

Behavior, 35(3), 248-265.

Glynn, T. J. (1993). Improving the health of US children: The need for early interventions in

tobacco use. Preventive Medicine, 2(5), 513-519.

Grimshaw, G. M. , & Stanton, A. (2005). Tobacco cessation interventions for young people.

Cochrane Database of Systematic Reviews. Retrieved December 4, 2013, from

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23975659CD003289. pub4.

Halmiton, G., O’Connell, M. & Cross, Halmiton, G. , O’Connell, M. , & Cross, D. (2004).

Adolescent smoking cessation: development of a school nurses intervention. JOSN,

20(3), 169-174.

70

Henriksen, L. , & Jackson, C. (1998). Anti-smoking socialization: relationship to parent and

child smoking status. Health Commun, 10(1), 87-101.

Huver, R. M. E. , Engels, R. C. M. , & Vries, H. (2006). Are anti-smoking preventing practices

related to adolescent smoking cognitions and behavior? Health Education Research,

21(1), 66-77.

Jackson, C. (1997). Initial and experimental stages of tobacco and alcohol use during rate

childhood: relation to peer, parent, and personal risk factors. Addict Behav, 22(6), 685-

698.

Jackson, C. , Bee-Gates, D. J. , & Henriksen, L. (1994). Authoritative parenting, child

competencies, and initiation of cigarette smoking. Health Education Quarterly, 21(2),

103-116.

Jaszyna-Gasior, M. , Schroeder, J. R. , Thormer, E. D. , Heishman, S. J. , Collins, C. C. , L, S. , &

Moolchan, E. T. (2009). Age at menarche and weight concerns in relation to smoking

trajectory and dependence among adolescent girls enrolled in a smoking cessation

trial. Addictive Behaviors, 34(1), 92-95.

Kandel, D. B. , & Wu, P. (1995). The contributions of mothers and fathers to the

intergenerational transmission of cigarette smoking in adolescence. Journal of

Research on Adolescence, 5(2), 225-252.

Lian, Z. , Waifeng, W. , Qingfa, Z. , & Erkki, V. (2000). Psychosocial predictors of smoking

among secondary school students in Henan, China. Health Education Research,

15(4), 415-422.

Ma, G. X. , Shives, S. , Legos, P. , & Tan, Y. (2003). Ethnic differences in adolescent smoking

71

behaviors, sources of tobacco, knowledge attitudes toward restriction policies. Addict

Behav, 28(2), 249-268.

Melodie, F. , Laurie, C. , & Clark, C. P. (1998). Determinants of parental attempts to deter

their children’s cigarette smoking. Journal of Applied Developmental Psychology,

19(3), 453-468.

Mohr, K. W. (2009). Psychiatric-mental health nursing: evidence-based concept., skills,

and practices. (7th ed.). China: Lippincott Williams & Wilkins.

Pentz, M. A. (1994). Directions for future research in drug abuse prevention. Preventive

Medicine, 23(6), 646-652.

Repetti, R. L. , & Wood, J. (1997). Effects of daily stress at work on mothers’ interactions

with preschoolers. Journal of Family Psychology, 11(1), 90-108.

Stanley, L. , David, W. H. , Janelle, K. , & Stephen, K. L. (1990). Adequacy of sample size

studies. Chichester: John Wiley & Sons.

US Deparatment of Health and Human Services Preventing Tobacco. (1994). Use among

young people: A report of the surgeon general. Center for Disease Control and

Prevention: USDHHS. Atlanta: GA.

Ussher, M. H. , Taylor, A. & Faulkner, G., (2012). Exercise interventions for smoking cessation.

Retrieved December 4, 2013, from http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/

14651858.CD002295.pub4/abstract.

Varcarolis E. M. (2011). Manual of psychiatric nursing care planning: assessment guides,

diagnosis, Psychopharmacology. (4th ed.). Missouri: Saunders Elsevier.

Vries, H. , & Dykstra, M. , & Kuhlman, P. (1988). Self-efficacy, the third factor besides attitudes

and subjective norms as a predictor of behavioral intentions. Health Education

Research, 3(2), 273-282.

72

ภาคผนวก

73

74

เอกสารชแจงผเขารวมการวจย (ต ากวา 18 ป) (Participant Information Sheet)

ในเอกสารนอาจมขอความททานและเดกในปกครองของทานอานแลวยงไมเขาใจ โปรดสอบถามหวหนาโครงการวจย หรอผแทนใหชวยอธบายจนกวาจะเขาใจด ทานและเดกในปกครองของทานจะไดรบเอกสารน 1 ฉบบ น ากลบไปอานทบานเพอปรกษาหารอกบญาตพนอง เพอน หรอผอนททานและเดกในปกครองของทานตองการปรกษา เพอชวยในการตดสนใจเขารวมการวจย ชอโครงการ บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน ชอผวจย นางสาวอรสรา สขวจน สถานทวจย โรงเรยนมธยมศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายก สถานททางาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เลขท 63 หม 7 ถนนรงสต- นครนายก ตาบลองครกษ อาเภอองครกษ จงหวดนครนายก 26120

โครงการวจยนทาขนเพอศกษาบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรนซงผลการวจยจะเปนประโยชนตอสวนรวมคอไดรปแบบบทบาทของบดามารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน สามารถใชเปนแนวทางปฏบตสาหรบกาหนดนโยบายสาธารณะเพอลดการสบบหรของวยรนไทยสาหรบศนยปฏบตการตอสเพอเอาชนะยาเสพตด สานกงานองคการบรหารสวนจงหวดนครนายก

เดกในปกครองของทานไดรบเชญใหเขารวมการวจยนเพราะเปนเยาวชนระดบชนมธยมศกษาปท 5 มอายระหวาง 15-18 ป ศกษาในโรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 7 จงหวดนครนายก จะมผ เขารวมการวจยทเปนเยาวชนกลมเดยวกนกบเดกในปกครองของทาน รวมทงสน 436 คน ระยะเวลาทจะทาวจยทงสน 1 ป หากทานและเดกในปกครองของทานตดสนใจเขารวมการวจยแลว จะมขนตอนการวจยดงตอไปน 1. ตอบแบบสอบถามขอมลทวไป แบบบนทกพฤตกรรมการสบบหรและแบบสอบถามบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน ใชเวลาในการตอบแบบสอบถาม 30 นาท 2. รบฟงการนาเสนอขอมลทไดจากแบบประเมนพฤตกรรมเสยงตอสขภาพและแบบประเมนตนทนชวตของเยาวชนในทประชมและรวมวเคราะหสาเหตททาใหเกดพฤตกรรมเสยงและเสนอปญหาและความตองการตอทประชม 3. ไดรบการสมภาษณเปนเวลา 1 ครง มการบนทกเสยงและจดบนทกการสมภาษณ ใชเวลาในการสมภาษณ 30 นาท

ความเสยงทอาจเกดขนระหวางการเขารวมการวจย คอ เดกในปกครองของทานอาจรสกอดอด หรอรสกไมสบายใจบางกบบางคาถาม เดกในปกครองของทานมสทธทจะไมตอบคาถามเหลานนได ตลอดจนมสทธถอนตวออกจากโครงการวจยเมอใดกได โดยไมตองแจงใหทราบลวงหนา และการไมเขารวมการวจยหรอถอนตวออกจากโครงการวจยน จะไมมผลกระทบใดๆ ตอทานและเดกในปกครองของทาน

การเขารวมการวจยครงน เดกในปกครองของทานจะไมไดรบคาตอบแทนและไมเสยคาใชจายใดๆ

75

หากทานและเดกในปกครองของทานมขอของใจ สงสยทจะสอบถามเกยวกบการวจยน ทานสามารถตดตอนางสาวอรสรา สขวจน สถานทตดตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เลขท 63 หม 7 ถนนรงสต-นครนายก ต าบลองครกษ อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก 26120 หมายเลขโทรศพท 089-9111400

หากมขอมลเพมเตมทงดานประโยชนและโทษทเกยวของกบการวจยน ผวจยจะแจงใหทราบโดยรวดเรวไมปดบง ขอมลสวนตวของเดกในปกครองของทานจะถกเกบรกษาไว ไมเปดเผยตอสาธารณะเปนรายบคคล แตจะ

รายงานผลการ วจยเปนขอมลสวนรวม ขอมลของผ เขารวมการวจยเปนรายบคคลอาจมคณะบคคลบางกลมเขามาตรวจสอบได เชน ผใหทนวจย, สถาบน หรอองคกรของรฐทมหนาทตรวจสอบ, คณะกรรมการ จรยธรรมฯ เปนตน

ทานและเดกในปกครองของทานมสทธถอนตวออกจากโครงการวจยเมอใดกได โดยไมตองแจงใหทราบลวงหนา และการไมเขารวมการวจยหรอถอนตวออกจากโครงการวจยน จะไมมผลกระทบใดๆ ตอการเรยนของเดกในปกครองของทานแตประการใด

โครงการวจยนไดรบการพจารณารบรองจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย ของสถาบนยทธศาสตรทางปญญาและวจย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ โทรศพท 02-649-5000 ตอ 11015-11017

หากทานไดรบการปฏบตไมตรงตามทระบไว ทานสามารถตดตอกบประธานคณะกรรมการฯ หรอผแทน ไดตามสถานทและหมายเลขโทรศพทขางตน ขาพเจาไดอานรายละเอยดในเอกสารนครบถวนแลว ลงชอ............................................................ผ เขารวมวจย (..........................................................) วนท...................................... ลงชอ............................................................ผปกครอง (..........................................................) วนท......................................

76

หนงสอใหความยนยอมเขารวมในโครงการวจย ส าหรบผยนยอมตนใหท าวจยทมอายต ากวา 18 ป วนท ……………….……………………

ขาพเจา………………………………………….อาย………ป อยบานเลขท…..….ถนน………...................................................... หมท……….แขวง/ตาบล……………….………....เขต/อาเภอ…..……………...................จงหวด…………................................................ โทรศพท............................................................................ เปนผมอ านาจกระท าการแทน นาย/ นาง/ นางสาว/ เดกชาย/ เดกหญง ……………………………………………………………. มความเกยวของเปน ………………………………………………………........................................................................................... ขอท าหนงสอนใหไวตอหวหนาโครงการวจยเพอเปนหลกฐานแสดงวา

ขอ 1. ขาพเจา ไดรบทราบโครงการวจยของ นางสาวอรสรา สขวจน เรอง บทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของบตรวยรน

ขอ 2. ขาพเจา ยนยอมเขารวมโครงการวจยน ดวยความสมครใจ โดยมไดมการบงคบขเขญ หลอกลวงแตประการใด และจะใหความรวมมอในการวจยทกประการ

ขอ 3. ขาพเจา ไดรบการอธบายจากผวจยเกยวกบวตถประสงคของการวจย วธการวจย ประสทธภาพ ความปลอดภย อาการหรออนตรายทอาจเกดขน รวมทงแนวทางปองกน และแกไข หากเกดอนตราย คาตอบแทนทจะไดรบ คาใชจายทขาพเจาจะตองรบผดชอบจายเอง โดยไดอานขอความทมรายละเอยดอยในเอกสารชแจงผ เขารวมโครงการวจยโดยตลอด อกทงยงไดรบคาอธบายและตอบขอสงสยจากหวหนาโครงการวจยเปนทเรยบรอยแลว และตกลงรบผดชอบตามคารบรองในขอ 5 ทกประการ

ขอ 4. ขาพเจา ไดรบการรบรองจากผวจยวาจะเกบขอมลสวนตวของขาพเจาเปนความลบ จะเปดเผยเฉพาะผลสรปการวจยเทานน ขอ 5. ขาพเจา ไดรบทราบจากผวจยแลววา หากมอนตรายใด ๆ อนเกดขนจากการวจยดงกลาว ขาพเจา จะไดรบการรกษาพยาบาลจากคณะผวจย โดยไมคดคาใชจายและจะไดรบคาชดเชย รายไดทสญเสยไปในระหวางการรกษาพยาบาลดงกลาว ตลอดจนมสทธไดรบคาทดแทนความ พการทอาจเกดขนจากการวจยตามสมควร

ขอ 6. ขาพเจา ไดรบทราบแลววาขาพเจามสทธจะบอกเลกการรวมโครงการวจยน และการบอกเลกการรวมโครงการวจยจะไมมผลกระทบตอการดแลรกษาโรคทขาพเจาจะพงไดรบตอไป

ขอ 7. หากขาพเจามขอของใจเกยวกบขนตอนของการวจย หรอหากเกดผลขางเคยงทไมพงประสงคจากการวจย สามารถตดตอกบนางสาวอรสรา สขวจน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เลขท 63 หม 7

77

ถนนรงสต-นครนายก ตาบลองครกษ อาเภอองครกษ จงหวดนครนายก 26120 ในวนและเวลาราชการ หรอ โทรศพททตดตอได089-9111400

ขอ 8. หากขาพเจา ไดรบการปฏบตไมตรงตามทระบไวในเอกสารชแจงผ เขารวมการวจย ขาพเจาจะสามารถตดตอกบประธานคณะกรรมการจรยธรรมสาหรบการพจารณาโครงการวจยททาในมนษยหรอผแทน ไดทสถาบนยทธศาสตรทางปญญาและวจย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ โทรศพท 02-649-5000 ตอ 11015-11017 ขาพเจาไดอานและเขาใจขอความตามหนงสอนโดยตลอดแลว เหนวาถกตองตามเจตนาของขาพเจา จงไดลงลายมอชอไวเปนส าคญพรอมกบหวหนาโครงการวจยและตอหนาพยาน ลงชอ …………………………………... ลงชอ …………………………………… (………………………………….....) (……………………………….......) ผมอานาจทาการแทน ผใหขอมลและขอความยนยอม / หวหนาโครงการวจย ลงชอ ……………………………………พยาน ลงชอ ……………………………………พยาน (…………………………………… ) (…………………………………… ) ในกรณทผ เขารวมการวจย อานหนงสอไมออก ผทอานขอความทงหมดแทนผ เขารวมการวจยคอ............................................. จงไดลงลายมอชอไวเปนพยาน ลงชอ ……………………………………พยาน (…………………………………….)

78

แบบสอบถามขอมลทวไป

รายท……………..

วนทเกบขอมล…………………………….

โปรดทาเครองหมาย / ลงใน □ หรอเตมขอความลงในชองวางตามความเปนจรง เกยวกบตวทาน ประวตสวนตว 1. อาย...............ป โรคประจาตว………………………………………………………..

2. เพศ □ ชาย □ หญง 3. ศาสนา □ พทธ □ ครสต □ อสลาม □ อน ๆ......................................... 4. ระดบการศกษา □ ชนมธยมศกษาปท………. พฤตกรรมการสบบหร

5. ทานสบบหรหรอไม □ ไมสบ (ขามไปตอบขอ 16) □ สบ 6. สบบหรวนละ…………..มวน/ซอง สบมานาน…………ป เรมสบอาย…………ป

□ สบเปนประจาทกวน □ ไมไดสบทกวน □ อนๆระบ…………………………………………………… 7. ระยะเวลาตงแตตนนอนตอนเชาจนกระทงสบบหรมวนแรกของวน

□ ภายใน 5 นาทหลงตนนอน □ ชวงระยะเวลา 6-30 นาท □ นานมากกวา 30 นาทขนไป ระบ……………. 8. ทานชอบสบบหรในชวงเวลาใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

□ หลงรบประทานอาหารเสรจ □ ขณะเขาหองนา □ หลงตนนอนตอนเชา □ ขณะดมสรา

□ เมออยในงานเลยงหรอกลมเพอน □ เวลาเครยด ใชความคด □ หงดหงดหรออารมณเสย □ กอนเขานอน □ ขณะ/หลงดมกาแฟ □ เหงาๆ/อยวางๆ/เมอรสกผอนคลาย □ อนๆ…………………. 9. ทานเคยเลกสบบหรมาแลวหรอไม □ เคยมาแลว ระบจานวน………ครง □ ยงไมเคย (ขามไปตอบขอ 13) 10. แรงจงใจหรอสาเหตททาใหทานเคยเลกสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

□ สขภาพไมด □ กลวอนตรายจากบหร □ สนเปลองคาใชจาย □ มการหามใหเลกสบบหรในบางสถานท □ มกลนตวหรอมกลนปาก □ ครอบครวขอรองใหเลก □ สงคมรงเกยจ □ อนๆ…………………………… 11. วธการททานเคยใชในการเลกบหรคอ

□ เลกสบทนท □ คอยๆลดจานวนลงเรอยๆ □ มการวางแผนลดจานวนมวนบหรทสบในแตละวนลวงหนา □ ใชยา □ อนๆ………………………………………………………….

12. สาเหตททานกลบไปสบบหรอกเพราะ □ จตใจไมเขมแขง □ หงดหงด ไมมสมาธ □ เครยด □ เหนผอน/เพอนสบ □ แอลกอฮอล □ อนๆ……………………………………….. 13. ทานเคยไดรบคาแนะนาวธการเลกสบบหรมากอนหรอไม □ ไมเคย □ เคย จาก………………………….. 14. ครงนทานอยากเลกสบเพราะ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

□ สขภาพไมด □ กลวอนตรายจากบหร □ สนเปลองคาใชจาย □ มการหามใหเลกสบบหรในบางสถานท

79

□ มกลนตวหรอมกลนปาก □ ครอบครวขอรองใหเลก □ สงคมรงเกยจ □ อนๆ…………………………… 15. ผลการคย □ เลกวนนเลย □ คอยๆลด □ คดดกอน/ไมแนใจ □ จะเลก (ระบวน)……………………… □ ตองการยา □ ไมตองการยา □ อนๆ……………………………………………………

16. ในครอบครวมบดามารดาทสบบหร □ ไมม □ ม ระบ………………………………………………… 17. ศาสนา □ พทธ □ ครสต □ อสลาม □ อน ๆ......................................... 18. ระดบการศกษา □ ชนประถมศกษา □ ชนมธยมศกษา □ ปวช. หรอ ปวส. □ ปรญญาตรหรอเทยบเทา □ อนๆ ระบ………………………………….

19. อาชพ/ตาแหนงงานท

รบผดชอบ………………………………………………………………………………………………

20. ทานมเพอนทสบบหรหรอไม □ ม □ ไมม

80

แบบบนทกพฤตกรรมการสบบหร

วนท……………………………….

เวลา จ านวนมวนทสบ1ตอวน

*ความรสกอยากสบ

สถานทอยขณะนน

ก าลงท าอะไรอย?

คณสบเพราะคนอนชวนหรอเหนคนอนสบใชหรอไม?

ความรสกและอารมณขณะนนเปนอยางไร?

ระบความรสกและความกงวลใจ

81

* ความรสกอยากสบใหคะแนนนอยทสดถงมากทสดระดบ 0-แบบสอบถามบทบาทของบดาหรอมารดาในการ

ปองกนการสบบหรของบตรวยรน

แบบวดนจะถามถงบทบาทของบดาหรอมารดาในการปองกนการสบบหรของทาน ประกอบดวย สวนท 1 ปฏกรยาของบดาหรอมารดาทแสดงพฤตกรรมหรออารมณตอทานถารวาทานสบบหร ไมมค าตอบทถกหรอค าตอบทผด หลงอานขอความกรณาเขยนเครองหมาย /ในชองหมายเลขทตรงกบความรสกของทานมากทสด

0 = ปฏบตนอย 1 = ปฏบตบางครง 2 = ปฏบตบอยครง สวนท 2 กฏระเบยบของตรอบครว ไมมค าตอบทถกหรอค าตอบทผด หลงอานขอความกรณาเขยนเครองหมาย /ในชองหมายเลขทตรงกบความรสกของทานมากทสด

0 = มนอย 1 = มบางครง 2 = มบอยครง สวนท 3 การพดคยสอสารเกยวกบการสบบหร ไมมค าตอบทถกหรอค าตอบทผด หลงอานขอความกรณาเขยนเครองหมาย /ในชองหมายเลขทตรงกบความรสกของทานมากทสด 0 = พดนอย 1 = พดบางครง 2 = พดบอยครง ดาน ขอท บทบาทของบดาหรอมารดา 0 1 2 ปฏกรยา 1. ถาบดาหรอมารดาทานพบวาทานสบบหรบดาหรอมารดาของทานจะรสกโกรธ

มาก

2. ถาบดาหรอมารดาทานพบวาทานสบบหรบดาหรอมารดาของทานจะดดาทานดวยถอยคารนแรงหรอลงโทษทานอยางรนแรง

3. บดาหรอมารดาเพกเฉยตอการกลาวขอโทษของทานเมอดดาหรอลงโทษทานโดยเขาใจผด

4. บดาหรอมารดาจะไมยอมรบฟงความคดเหนใดๆของทานเมอพบวาทานสบบหร

5. บดาหรอมารดาจะแสดงพฤตกรรมหวาดระแวงและไมเชอใจทานถงแมวาทานจะเลกสบบหรแลวกตาม

กฏระเบยบ 1. ทบานของทานมการอนญาตใหสบบหรในหองนอนหรอไม

2. บดาหรอมารดาจะเครงครดในการศกษาของทาน โดยใหใชเวลาสวนใหญทาการบาน อานหนงสอเทานน

3. บดาหรอมารดาเครงครดในทกเรองตอทาน เชน การแตงตว การคบเพอน

4. บดาหรอมารดาหามทานยงเกยวกบการสบบหร

5. บดาหรอมารดาใหทานขออนญาตและบอกรายละเอยดทกครงวาจะไปไหน กบใคร

6. บดาหรอมารดาควบคมดแลใหทานใชเงนตามความเหมาะสม

7. ทานตองปฏบตตามความตองการหรอความพอใจของบดาหรอมารดา โดยทาน

82

ดาน ขอท บทบาทของบดาหรอมารดา 0 1 2 ขาดความเปนอสระในการตดสนใจ

พดคยสอสาร 1. บดาหรอมารดาของทานมการพดตยเกยวกบอนตรายจากการสบบหรตอสขภาพ

2. บดาหรอมารดามกสอบถามเรองสขภาพและการศกษาของทาน

3. บดาหรอมารดาใหเวลาแกทานเมอทานขอคาปรกษาหรอคาแนะนาในเรองการตดบหร

4. บดาหรอมารดาพดคยกบทานอยางนมนวลเสมอ

5. บดาหรอมารดาจดหาหนงสอเสรมความรเกยวกบบหรใหทานอาน

6. บดาหรอมารดาสนทนาแลดเปลยนความคดเหนกบทานเกยวกบบหรภายหลงการรบทราบขาวสาร

7. บดาหรอมารดาแนะนาทานใหดรายการทางโทรทศน อานหนงสอพมพหรอฟงรายการวทยเกยวกบความรเรองบหร

8. บดาหรอมารดาแสดงความสนใจชวยเหลอเมอทานตองการทราบขอมลบหร

9. บดาหรอมารดาสงเสรมทานใหรวมกจกรรมตางๆ เชน ชมรมกฬา ชมรมดนตร

10. บดาหรอมารดาตกเตอนทานถงพษภยของบหร

11. บดาหรอมารดาตกเตอนทานไมใหเลยนแบบการสบบหรจากภาพยนต

83

แบบสมภาษณเชงลก

เปนแนวคาถามกลมตวอยางและบดาหรอมารดาของกลมตวอยางเกยวกบ

1. พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง

2. ความคดและความรสกของบดาและมารดาทบตรสบบหร

3. ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวกาหนดขนเพอใหบตรทสบบหรปฏบต

4. ระเบยบกฎเกณฑทครอบครวกาหนดขนเพอปองกนไมใหบตรสบบหร

5. ความตองการเลกสบบหรของกลมตวอยาง

6. สขภาพของกลมตวอยางและครอบครว

7. การพดคยสอสารทตอตานไมใหบตรสบบหร

84

ประวตผวจย

ชอ-สกล นางสาวอรสรา สขวจน (หวหนาโครงการวจย) ประวตการศกษา

พ.ศ. 2528 ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง วทยาลยพยาบาลชลบร พ.ศ. 2544 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) มหาวทยาลยมหดล

พ.ศ. 2552 ปรชญาดษฎบณฑต (การพยาบาล) มหาวทยาลยมหดล พ.ศ. 2554 ประกาศนยบตรหลกสตรศาสตรและศลปการสอนทางการพยาบาล มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

พ.ศ. 2555 วฒบตรการอบรมกฎหมายและจรยธรรมสาหรบผประกอบวชาชพการพยาบาล มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พ.ศ. 2555 ประกาศนยบตรหลกสตรการพยาบาลเฉพาะทาง สาขาเวชปฏบตทวไป (การรกษาโรคเบองตน) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประวตการท างาน พ.ศ. 2528-2542 พยาบาลวชาชพ แผนกศลยกรรม โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา

พ.ศ. 2544-2546 อาจารยประจา สาขาการพยาบาลผใหญและผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

พ.ศ. 2552-ปจจบน อาจารยประจา สาขาการพยาบาลผใหญและผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เบอรโทรศพท 089-9111400 อเมล arissara@swu.ac.th

85

ชอ-สกล นางสาวเพชรตน รจพงศ (นกวจยรวม) ประวตการศกษา

พ.ศ. 2545 พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลเซนตหลยส พ.ศ. 2552 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) มหาวทยาลยมหดล พ.ศ. 2554 ประกาศนยบตรหลกสตรศาสตรและศลปการสอนทางการพยาบาล

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พ.ศ. 2555 วฒบตรการอบรมกฎหมายและจรยธรรมสาหรบผประกอบวชาชพการพยาบาล

มหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2556 ประกาศนยบตรหลกสตรการพยาบาลเฉพาะทาง สาขาเวชปฏบตทวไป (การรกษาโรคเบองตน) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

พ.ศ. 2557-ปจจบน กาลงศกษาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต (การพยาบาล) มหาวทลยเชยงใหม

ประวตการท างาน พ.ศ. 2545-2549 พยาบาลวชาชพ แผนกวกฤตอายรกรรม โรงพยาบาลศนยการแพทย

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ พ.ศ. 2551-2553 อาจารยประจา สาขาการพยาบาลผใหญและผสงอาย วทยาลยพยาบาล

สภากาชาดไทย พ.ศ. 2553-ปจจบน อาจารยประจา สาขาการพยาบาลผใหญและผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เบอรโทรศพท 089-1802743 อเมล pet.charat@hotmail.com