จงหวดเพชรบรทมา : www.tourismthailand.org/phetchaburi

: http://travel.sanook.com/938259 : http://www.holidaythai.com/Thailand-Attractions-1194.htm

: http://www.muangphet.com/herophet.htm#p12

คำ�ขวญประจำ�จงหวดเพชรบร

เข�วงคบ�น ขนมหว�นเมองพระ เลศลำ �ศลปะ แดนธรรมะ ทะเลง�ม

ขอมลจงหวดเพชรบร

จงหวดเพชรบรตงอยทางทศตะวนตกเฉยงใตของกรงเทพมหานคร เปนเมองดานสำาคญระหวางภาคกลางและภาคใต มชอเสยงในฐานะเปนแหลงผลตนำาตาลเนองจากมตนตาลหนาแนน และยงเปนเมองทองเทยวทสำาคญ เพชรบรมแหลงทองเทยวทมชอเสยงมากมายและหลากหลายรปแบบ

จงหวดเพชรบรมเนอทประมาณ 6,225,138 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 3,890,711 ไร จดเปนจงหวดทมขนาดใหญเปนอนดบท

36 ของประเทศไทย โดยมสวนทกวางทสดในแนวทศตะวนออก-ตะวนตก เปนระยะทาง 103 กโลเมตร และสวนทยาวทสดในแนวทศเหนอ-ใต เปนระยะทาง 80 กโลเมตร ลกษณะภมประเทศของเพชรบรแบงเปน 3 เขต คอ เขต

ภเขาและทราบสงทางดานตะวนตก เปนเทอกเขาทอดยาวจากเหนอลงใต

เปนตนกำาเนดของแมนำาเพชรบรและแมนำาปราณบร เขตทราบลมแมนำาบรเวณตอนกลางของจงหวดเปนบรเวณทอดมสมบรณทสดและเปนเขตเกษตรกรรมทสำาคญของจงหวดเพราะมแมนำาเพชรบรไหลผาน มเขอนแกงกระจานและเขอนเพชรบร และเขตทราบชายฝงทะเลทางดานทศตะวนออก พนทตดชายฝงทะเลอาวไทยความยาวรวมประมาณ 80 กโลเมตร อดมไปดวยปาโกงกางและชายหาดทสวยงาม เปนแหลงเศรษฐกจทสำาคญของจงหวดทงในดานการประมงและการทองเทยว

เพชรบรเปนเมองทมประวตศาสตรยาวนานกวา 2,000 ปนบตงแตสมยทวารวด เดมเปนหนงในเมองศนยกลางของพระพทธศาสนา มชอทชาวตางประเทศใชเรยกตางๆ กน เชน ชาวฮอลนดาเรยกวา พ“พรย ชาวฝรงเศสเรยกวา พพพล และ ฟฟร จงสนนษฐานกนวาชอ” “ ” “ ” เมองพรบพร เปนชอเดมของเมองเพชรบร ซงสอดคลองกบชอวด“ ”

พรบพล ทเปนวดเกาแกวดหนงของจงหวดในสมยสโขทยและกรงศรอยธยา เพชรบรเปนเมองหนาดานทสำาคญในกลมหวเมองฝายตะวนตก เจาเมองผปกครองเพชรบรลวนเปนผทสบเชอพระวงศ ตอมาในสมยรตนโกสนทร จงหวดเพชรบรไดเปลยนเปนเมองแหงการทองเทยว พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงโปรดปรานเมองเพชรบรตงแตครงยงทรงผนวชอย เมอเสดจขนครองราชยจงโปรดใหสรางพระราชวง วด และพระเจดยใหญขนบนเขาเตยๆ ใกลกบตวเมอง และพระราชทานนามวา พระนครคร ตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระ“ ”จลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางพระราชวงขนอกแหงหนงในตวเมองเพชรบร คอ พระรามราชนเวศน หรอทเรยกกนวา วงบานปน และ“ ” “ ”พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวกไดโปรดใหสรางพระราชวง พร“ะราชนเวศนมฤคทายวน ขนทชายหาดชะอำาในเวลาตอมา เพอใชเปนท”ประทบรกษาพระองค ดวยทรงเชอวา อากาศชายทะเลและนำาทะเลอาจบรรเทาอาการเจบปวยได จงหวดเพชรบรจงถกเรยกอกชอหนงวา เมอ“งสามวง นบแตนนมาปจจบนจงหวดเพชรบรแบงการปกครองออกเปน” 8 อำาเภอ คอ อำาเภอเมองเพชรบร อำาเภอเขายอย อำาเภอ

2

หนองหญาปลอง อำาเภอชะอำา อำาเภอทายาง อำาเภอบานลาด อำาเภอบานแหลม และอำาเภอแกงกระจาน

อทย�นประวตศ�สตรพระนครคร

3

อทยานประวตศาสตรพระนครครเปนโบราณสถานเกาแกคเมองเพชรบร ตงอยบนยอดเขาใหญ3 ยอด ยอดทสงทสดสงประมาณ 95 เมตร แตเดมชาวบานเรยกภเขานวา เขาสมน“ ” พระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 ทรงพอพระราชหฤทยทจะสรางพระราชวงสำาหรบเสดจแปรพระราชฐานขนบนยอดเขาแหงน จงโปรดเกลาฯ ใหเจาพระยาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) ซงในขณะนนเปนพระสมหกลาโหมเปนแมกองกอสราง จนสำาเรจเรยบรอยเมอป พ.ศ. 2403  ทรงพระราชทานนามวา พระนคร“คร แตชาวเมองเพชรเรยกกนตดปากวาเขาวง สบมาจนทกวนน ”พระนครครประกอบดวยพระทนง พระตำาหนก วด และกลมอาคารตางๆ มากมาย  สวนใหญเปนสถาปตยกรรมตะวนตกแบบนโอคลาสสคผสมสถาปตยกรรมจน ตงอยบนยอดเขาใหญๆ 3 ยอดดวยกนดงน

ยอดเขาดานทศตะวนออก   บรเวณไหลเขาเปนทตงของวดมหาสมณาราม  ภายในพระ

อโบสถมภาพเขยนฝมอขรวอนโขงบนผนงทงสดาน เปนวดเกาแกตงแตสมยอยธยา สวนบนยอดเขาเปนทตงของวดพระแกว เปนวดประจำาพระราชวงพระนครคร เชนเดยวกบวดพระศรรตนศาสดารามซงเปนวดประจำาพระบรมมหาราชวงในกรงเทพฯ ภายในวดพระแกวประกอบดวยพระอโบสถขนาดเลกประดบดวยหนออน ดานหลงเปนพระพทธเสลเจดย  ดานหนาพระอโบสถเปนหอระฆงรปสเหลยมยอมมขนาดเลก

ยอดเขากลาง เปนทประดษฐานพระธาตจอมเพชร มความสง 40 เมตร บรรจพระบรม

สารรกธาตไวภายใน จากจดนสามารถมองเหนพระทนงตางๆ บนยอดเขาอก 2 ยอด  รวมทงทวทศนของตวเมองเพชรบรไดอกดวย

ยอดเขาดานทศตะวนตก เปนทตงของพระราชวงอนเปนทประทบ ไดแก  พระทนงเพชร

4

ภมไพโรจน พระทนงปราโมทยมไหสวรรย พระทนงเวชยนตวเชยรปราสาท พระทนงราชธรรมสภา หอชชวาลเวยงชย หอพมานเพชรมเหศวร พระทนงสนถาคารสถาน หอจตเวทปรตพจน ศาลาทศนานกขตฤกษ นอกจากนแลวยงมโรงรถ โรงมา ศาลามหาดเลก ศาลาลกขน ศาลาดาน ศาลาเยนใจ ทมดาบองครกษ โรงครว ตามแบบพระราชวงทวไป รอบพระราชวงมปอมลอมอยทง 4 ทศคอ ปอมธตรฐปองปกทางทศตะวนออก ปอมวรฬหกบรรกษทางทศใต ปอมวรปกษปองกนทางทศตะวนตก  และปอมเวสสวรรณรกษาทางทศเหนอ

กรมศลปากรไดใชบางสวนของพระราชวงบนยอดเขาดานทศตะวนตกนจดตงเปนพพธภณฑสถานแหงชาตพระนครคร ภายในเกบรกษาโบราณวตถตางๆ ไดแก เครองราชปโภคของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว และพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว  รปหลอโลหะสำารดและทองเหลองทใชสำาหรบตกแตงหองตางๆ ในพระทนง และเครองกระเบองของจน ญปน และยโรป  

เฉพาะสวนของพพธภณฑสถานแหงชาตนเปดใหเขาชมตงแตเวลา 08.30-16.00 น. ทกวน อทยานประวตศาสตรพระนครครเปดใหเขาชมทกวน เวลา 08.30–16.00 น. คาเขาชม (รวมคาเขาชมพพธภณฑสถานแหงชาตพระนครคร) ชาวไทย 20 บาท ชาวตางประเทศ 150 บาท นกทองเทยวสามารถขนชมอทยานประวตศาสตรพระนครคร (เขาวง)ไดโดยการเดนขนหรอโดยสารรถรางไฟฟา(ตวไป-กลบ) เสยคาบรการผใหญ30 บาทเดก 10 บาท สอบถามรายละเอยดไดท โทร. 0 3242 5600

พระร�มร�ชนเวศน

5

พระรามราชนเวศนหรอพระราชวงบานปน ตงอยทตำาบลบานหมอ อำาเภอเมอง พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว มพระราชประสงคใหสรางดวยพระราชทรพยสวนพระองค เพอเปนพระราชนเวศนสำาหรบประทบแรมในฤดฝน  ทรงโปรดเกลาฯ ใหจดซอทจากราษฎร และใหจอมพลเรอสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟาบรพตรสขมพนธ กรมพระนครสวรรควรพนต กบสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดำารงราชานภาพเปนแมกองจดการกอสราง  สรางแบบสถาปตยกรรมยโรป  เรยกกนวาแบบบาโรคและแบบอารตนโว ออกแบบโดยมสเตอรคาล เดอรง ชาวเยอรมน เรมกอสรางในป พ.ศ. 2452 แลวเสรจในป พ.ศ. 2459 ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว พระราชทานนามวา พระทนงศรเพชรปราสาท  และทรงเปลยนเปนพระรามราชนเวศนเมอป พ.ศ. 2461 ใชเปนทรบรองแขกเมอง แตละมมของพระราชวงไดตกแตงประดบประดาดวยความพถพถนและปราณตมาก ในสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ทรงโปรดเกลาฯ ใหใชเปนทตงของโรงเรยนผกำากบลกเสอ โรงเรยนฝกหดครเกษตรกรรม  โรงเรยนประชาบาลประจำาตำาบล

 พระรามราชนเวศน เปดใหเขาชมทกวนตงแตเวลา 08.00–16.00 น. คาเขาชม ชาวไทย 20 บาท ชาวตางประเทศ 50 บาท สำาหรบผทตองการจะเขาชมเปนหมคณะ และตองการวทยากรบรรยาย สามารถทำาหนงสอถงผบงคบการจงหวดทหารบกเพชรบร คายรามราชนเวศน อำาเภอเมอง จงหวดเพชรบร 76000 โทร.  0 3242 8506-10 ตอ 25

6

พระร�ชนเวศนมฤคท�ยวน

พระร�ชนเวศนมฤคท�ยวน เปนสถานททองเทยวทสำาคญแหงหนงของจงหวดเพชรบร เปนพระราชวงทมสหวานทสด เปนพระราชนเวศนแหงความรกและความหวง สรางขนในสมยร.6 ต.หวยทรายเหนอ

อำาเภอชะอำา จงหวดเพชรบร โดยเปนพระตำาหนกประทบแรมของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว ซงพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวไดทรงพอพระราชหฤทยทสถานทท ตำาบลบางควายจงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ สงใหกระทรวงมหาดไทยไดดำาเนนการกอสรางพระราชนเวศนใหญใน พ.ศ. 2466 โดยทเจาพระยายมราช (ป น สขม) เสนาบดกระทรวงมหาดไทยเปนผอำานวยการกอสรางและพระองคไดทรงรางแผนผง การกอสรางพระราชนเวศนดวยพระองคเอง โดยพระองคไดทรงเพมพระตำาหนกฝายใน ทรงเลอกแบบพระราชนเวศนเปนอาคารแบบไมชนเดยว หลงคาทรงป นหยา มงกระเบองสเหลยม ใตถนสง เทพนคอนกรตตลอด

ทพระตำาหนกตางๆ ไดแบงกระจายกนอยเปนหลงๆ มรปทรงแบบเดยวกนหมด แตทกหลงจะมระเบยงและบนได สวนทางเดนจะมลกกรงและหลงคาเชอมตดตอถงกนตลอดเพอความสะดวกและรวดเรวในการเดนตดตอกน ระหวางพระตำาหนกตางๆ ไดจดวางหองบรรทมอยกลางตดกบหองแตงพระองค มหองเสวยดานหลง มสะพานทอดออกไปทางดานขวามอเปนสวนของฝายใน ดานหนามสะพานทอดยาวไปเปนหองทรงพระอกษรใกลชายหาด

พระราชนเวศนมฤคทายวนเปนหมอาคารทวางเรยงกนตามความยาวของชายหาด แบงพนทออกเปนสองสวน คอ สวนทประทบทางทศใต และสวนทอยของขาราชบรพารทางทศเหนอ สวนทประทบนน มรวลอม

7

สามดาน ภายในมพระทนงสามหม คอ พระทนงสมทรพมาน เปนทประทบของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว พระทนงพศาลสาคร เปนทประทบของสมเดจพระนางเจาอนทรศกดศจ พระวรราชชายา และพระทนงสโมสรเสวกามาตย เปนทองพระโรงและโรงละคร พระทนงทประทบแตละหมเปนอาคารชนเดยวยกใตถนสง ประกอบดวยหองทประทบ ทเสวย หองพระภษา และหองพกขาราชบรพารผตามเสดจฯ แตละหองวางกระจายกนใหรบลม มชาลาเชอม มหลงคาคลมตดตอกน ยาวตอเนองไปจนถงศาลาลงสรงทรมหาด แยกฝายหนาฝายในไมปะปนกน ตามโบราณราชประเพณ

สวนทอยของขาราชบรพารนน อยนอกรวสวนทประทบไปทางทศเหนอ มแนวถนนเลยบไปตามแนวชายหาด และมอาคารบานพกขาราชสำานกฝายหนาทตามเสดจฯ โฮเตล ภตตาคาร โรงไฟฟา โรงรถยนต“ ”หลวง ฯลฯ รวมทงสน ๒๘ หลง เกอบทงหมดเปนโครงสรางไมมงจาก ปจจบนยงคงเหลอบานเจาพระยารามราฆพ ซงเปนอาคารโครงสรางคอนกรตผสมไมเพยงหลงเดยว

สถาปตยกรรมพระราชนเวศนมฤคทายวนเปนตวอยางของสถาปตยกรรมเพอการพกตากอากาศในชวงปลายรชกาลท ๖ เมอครงทวสดกอสรางในพนทยงหายาก กบทงระยะเวลาในการกอสรางทจำากด

สถาปนกและวศวกรจงเลอกใชระบบพกด (modular system) ในการออกแบบ ทงทางราบและทางตง โดยใชแนวเสาระยะ ๓.๐๐ เมตรเปน

8

มาตรฐาน แตละชวงเสาแบงผนงออกเปน ๗ สวนๆ ละ ๔๐ เซนตเมตร เกดเปนจงหวะ ๒ : ๓ : ๒ ตอบรบกบขนาดบานหนาตางและประต ชองระบายอากาศไมฉลเหนอขอบประต ตลอดจนฝาเพดานหอง ใชชนสวนวสดกอสรางสำาเรจรปทผลตโดยระบบอตสาหกรรม แตวางแผนผงหองใหยกเยองกน มรปทรงหลงคาทหลากหลาย ทำาใหอาคารดเรยบงายแตไมนาเบอ ทงยงมความโปรงเบา มการประดบประดาแตนอยทสด ตอบรบกบความนยมของยคสมย ทเปนรอยตอระหวางสถาปตยกรรมวคตอเรยน (Victorian Architecture) กบสถาปตยกรรมสมยใหม (Modern Architecture)

พระราชนเวศนมฤคทายวน เปดใหเขาชมวนจนทร-วนศกร เวลา 08.00 -16.00 น. วนเสาร-อาทตยและวนหยดราชการ เวลา 08.30-16.00 น. ปดวนพธ คาเขาชม ผใหญ 30 บาท เดก 15 บาท ชาวตางชาต 30 บาท รบผเขาชมเปนหมคณะ ตองทำาหนงสอถงผกำากบการกองบงคบการฝกพเศษ คายพระรามหก อำาเภอชะอำา จงหวดเพชรบร โทร. 0-3250-8039

9

วดใหญสวรรณ�ร�ม

วดใหญสวรรณ�ร�ม หรอวดสมเดจพระสงฆราชแตงโม ชาวบานมกเรยกสนๆ วา วดใหญ ตงอยทถนนพงษสรยา ตำาบลทาราบ อำาเภอเมอง หางจากศาลากลางจงหวดประมาณ 1 กโลเมตร มเนอทอาณาเขตวด

ประมาณ 20 ไรเศษ วดนสรางในสมยกรงศรอยธยา และไดมการปฏสงขรณครงสำาคญในรชสมยสมเดจพระเจาเสอ โดยพระสวรรณมน หรอสมเดจพระสงฆราช (แตงโม) ไดมการบรณะทงอาราม นบเปนผปฏสงขรณครงใหญและสำาคญ ตอมาสมยรชกาลท 5 ไดมการบรณะในสมยพระครมหาวหาราภรกษ (พก) เปนเจาอาวาส ซงพระพทธรชกาลเจาหลวงรชกาลท 5 ทรงชมเชยไวในพระราชหตถเลขาไวมาก

ปจจบนวดใหญสวรรณารามเปนพระอารามหลวง 1 ใน 4 ของจงหวดเพชรบร โดยถอเปนวดทมความยงใหญและอลงการทงในดานประวตศาสตร ศลปะ โบราณคด ตลอดถงฝมอสกลชางหลายแขนง ฝากผลงานไวในโบราณสถาน โบราณวตถ รวมทงภาพจตรกรรมฝาผนงภายพระอโบสถและศาลาการเปรยญ ทไดรบการอนรกษไวอยางด ซงควรคาแกการศกษา คนควาหาความร และทศนศกษาวดหนงของจงหวดเพชรบร

สมเดจเจาแตงโม เดมชอทอง เปนชาวนาหนองหวา กำาพราพอแมแตเลกอยกบพสาว พสาวใชใหตำาขาว หาฟนทกวน วนหนงตำาขาวหก พ

สาวควาฟนไลตเลยวงหนเอาตวรอด (อายประมาณ ๙- ๑๐ขวบ) แลวระเหระหนเขาเมองเทยวตหรดตเหรเขาหมไปตามฝงเดกๆ จนมเพอนเลนเพอนเทยวมาก เชน เดกบาน เดกวด เดกทองนไดเทยวอดๆ อยากๆ อาศยแตนำาประทง

10

ความหวไปวนหนงๆ ดวยความอดทน วนหนงลงเลนนำากบเดกวดใหญททาหนาวด มเปลอกแตงโมลอยนำามา ๑ ชน ดวยความหวจงควาเปลอกแตงโมไดแลวกดำานำาลงไปเคยวกนแลวโผลขนมา เมอเดกทเลนนำาดวยกนรวาเดกทองกนเปลอกแตงโม กพากนเยยหยนตางๆ วาจะกละกนเปลอกแตงโม จงไดพากนเรยกวาเดกแตงโม ถงอยางไรกด เดกทองกไมแสดงความเกอเขนขดแคนตอเพอเดกดวยกน คงยมแยมแจมใสพดจาเลนหวตามเคย ตงแตวนนนมากกระจอกระแจกบเดกวดใหญจนไดเขาไปเลนหวอยในวดกบเพอน ทงไดดเพอนเขาเขยนอานกนอยเนองๆ แลวกเลยนอนคางอยกบเพอนในวดดวยกน วนหนงเปนพธมงคลการ เจาเมองไดนมนตสมภารไปสวดมนตเยน ครนเสรจแลวกลบวด พอตกเวลากลางคนสมภารจำาวดตอนใกลรงฝนวาชางเผอกตวหนงไดเขามาอยในวด แลวขนไปบนหอไตร แทงเอาตพระไตรปฎกลมลงหมดทงหอ ครนตนจากจำาวดทานกนงตรองความฝนจงทราบไดโดยตำาราลกษณะสบนทำานาย พอไดเวลาทานจะไปฉนทบานเจาเมอง ทานสงกบพระเฝากฏวา ถามใครมาหาใหเอาตวไวกอนรอจนกวาจะพบทาน แลวทานกไปฉน ครนเสรจแลวกลบมาวดถามพระวามใครมาหาหรอเปลา พระตอบวาไมมใครมาหา ทานจงคอยอยจนเยนกไมเหนมใครมาจงไตถามพระสามเณรศษยวาเมอคนมใครแปลกหนาเขามาบางหรอเปลา เดกวดคนหนงเรยนวา มเดกทองเขามานอนดวยคนหนง ทานจงไดใหไปตามตวมา ครนเดกทองมาแลว ทานจงไดพจารณาดรวาเดกทองนเองทเขาสบน ทานจงไตถามเรองราวตางๆ จนไดความตลอดแลว จงชกชวนใหอยในวดมใหระเหระหนไปไหน

ธรรมเนยมวดแตโบราณ เมอใครพาเดกใหมาเลาเรยนแลว มกจะปลอยใหเลนหวกนเสย ใหคนเคย สก ๒ - ๓ เวลากอน จงจะใหลงมอเขยนอาน พอถงวนกำาหนดทานจงเรยกเดกทองใหเขยนหนงสอ เดกทองกเขยนไดตงแต ก ข ก. กา, ไปจนถงเกย ตลอดจนอานหนงสอพระมาลยได ทานมความประหลาดใจจงถามวาเจารมาจากไหน เดกทองบอกวารทวดนเองเพราะดเพอนเขาเขยนเขาอานจงจำาได ทานสมภารจงไดใหบวชเปนเณรหดเทศนธรรมวตรและมหาชาต และเรยนอรรถแปลบาลดวย ครนเทศกาลเขาพรรษา เจาเมองใหสมภารเทศนไตรมาส วนหนงทานสมภารไมสบาย จงใหสามเณรแตงโมไปแทน ครนสามเณรแตงโมไปถง

11

เจาเมองเหนเขากไมศรทธา จงบอกวาเมอพอเณรมาแลวกเทศนไปเถด แลวกลบเขาไปในหองเสย สามเณรแตงโมกขนเทศน พอตงนะโมแลวเดนบทจลนยเรมทำานองธรรมวตรสำาแดงไป ผทายกทงขางหนาขางในไดฟงเพราะจบใจ ทงกระแสเสยงกแจมใส เมอเอยถงพระพทธคณมพระอรหงเปนตน เสยงสาธการและพนมมอแลเปนฝกถวไปทงโรงธรรม ทานเจาเมองฟงอยขางในถงกบนงอยไมได จงตองกลบมานงฟงขางนอกอยางเคย และเพมเครองกณฑตดเทยนขนอก เมอเทศนจบแลว โดยความเลอมใสเขาไปประเคนของและซกไซไตถามเหตผลวาอยทไหนแลวปวารณาเปนโยมอปฏฐาก อาราธนาใหมาแทนสมภารตอไปวา ทานแกเฒาชราอาพาธอยาใหมาประดกประเดดเลย ขอใหพอเณรมาเทศนแทนทานเถด ตอนนไปสามเณรแตงโมกมาเทศนแทนเสมอ สามเณรแตงโมนไดเลาเรยนศกษายงอาจารยทมอยในอารามตางๆ ในเมองเพชรบร การศกษาเชนทางพระปรยตธรรมและขอกจวตรปฏบตจนสนความรของทานสมภารในสมยนน ทานสมภารจงไดพาตวสามเณรแตงโมเขากรง

ศรอยธยา ไปฝากไวตอคณวดหลวงแหงหนงไดศกษาพระปรยตธรรมจนจบพระไตรปฎก นบไดวาเปนเปรยญแลว ไดอปสมทบเปนพระภกษทมชอเสยงโดงดง จนเจาฟาเจาแผนดนนบถอ โปรดใหเปนอาจารยสอน

หนงสอพระราชบตร พระราชนดดา ใหเสดจมาเลาเรยนพระพทธศาสนา ปฏบตในคมภรพระไตรยเภธางคสาตร นยวากาลภายหลงมาเมอสมเดจพระเจาลกยาเธอพระองคนนไดเสดจเสวยราชยแลว โปรดตงพระอาจารยแตงโมเปนพระราชาคณะทพระสวรรณมน ซงปรากฏในฝงชนภายหลงเรยกกนวา สมเดจเจาแตงโม เมอทานไดมงคงดวยสมณศกดฐานนดรแลว ภายหลงตอมาทานคดถงภมลำาเนาบานเกดเดม และวดอนเปนสถานมลศกษาของทาน จงไดถวายพระพรลาสมเดจพระเจาแผนดนวา จะออกไปปฏสงขรณพระอารามทเคยอยพำานกอาศยเปนการบำาเพญพทธบชา กทรงอนญาตอนโมทนาแลวถวายทองพระโรงในพระราชวงองคหนง

12

เปนการชวย เจาคณอาจารยทานไดนำามาประดษฐานเปนศาลาการเปรยญไวในวดใหญนน ตวไมและเสาไมใหญงามมาก ลวดลายทเขยนและลายสลกกเปนฝมอโบราณ บานประตศาลาการเปรยญสลกงามเปนลายกานขดปดทองอยางวจตร

สมเดจเจาแตงโมไดใหชางหลอรปทานไวรปหนง แตพระยาดำารงราชานภาพวา "ของสำาคญอกอยางหนงนน คอรปพระสงฆหลอเทาตวคนนงพบเพยบพนมมอ ฝมอทปนและหลอเหมอนคน ดกวารปของทานขรวโตหรอรปสมเดจพระราชาคณะทไดเคยเหนในทอนๆ รปนนเขาเรยกกนวารปสมเดจเจาแตงโม คอทานผทสรางวดใหญน รฤกถงชาตภมจงออก…มาสรางวดทเมองเพชรบร ๒ วด คอ วดหนองหวาวด ๑ และวดใหญนวด ๑ ทำาเทากนเหมอนกน แลยงปรากฏอยดวยกน จนตราบเทาทกวนนทง ๒ วด วดใหญนนมนามใหมเรยกวา วดสวรรณาราม ตามชอของสมเดจสงฆราชองคนน และราษฎรพากนนบถอจงใหชางจป นรปหลอสงฆราชทองในเวลาทานออกมาเมองเพชรบร แลวหลอไวสกการบชาตราบเทาจนกาลบดน รปสมเดจเจาแตงโมนมเวลาเอาออกแหเปนครงคราว

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงมพระราชวนจฉยเกยวกบสมณศกดของสมเดจเจาแตงโมไวในพระราชหตถเลขาเมอเสดจประพาสมณฑลราชบรใน ร.ศ. ๑๒๘ ฉบบท ๕ วา

"…มรปเจาอาวาสเดมซงวาเปนผปฏสงขรณนงประนมมอถอดอกบวตมอยรปหนง ทำาดวยความตงใจจะใหเหมอนฝมอดพอใช

…ตงหนาเรยนพระปรยตธรรมจนไดเปนพระราชาคณะ แลวจงกลบออกมาปฏสงขรณวดน บางปากกลาววาภายหลงไดเปนสมเดจพระสงฆราช เปนทนาสงสยอยบางวากลวจะหลงทสงฆราช ดวยตำาแหนงพระครเมองเพชรบร ๕ อยางเดยวกนกบเมองนครศรธรรมราช เมองสงขลา เมองพทลง แตตามหนงสอเกา ๆ เขานบวาเปนพระราชาคณะทงนน ชะรอยคร ๕ องคนจะเปนพระสงฆราชาองคหนง เชน พระพากลเถรเปนพระสงฆราชาเมองสวางคบร เพชรบรนในเวลานนนาทพระครสวรรณมนเปนสงฆราชา ทานสมเดจเจาแตงโมนจะเปนพระครสวรรณมนเสยด

13

อกกระมง จงไดชอวดเพมขนวา วดใหญสวรรณาราม ทกวนนพระครสวรรณมนกยงเปนเจาคณะอย"

พระยาปรยตธรรมธาดาไดเขยนบนทกไวเมอ พ.ศ. ๒๔๖๔ เกยวกบสมเดจเจาแตงโมวา

 "…ทานใหหลอรปทานไวรปหนง เรองหลอรปนเลาวาชางป นหนแสนยากทำาไมเหมอนไดเลย มาไดตาแปะหลงโกงคนหนงเปนชางป นอยางเอก หลอเอาเหมอนมไดเพยนผด ทานจงใหหลอรปตาแปะไวเปนทระลกดวย รปหลอนนนงพบเพยบประนมมอถอดอกบวๆ นนถาเปนของเดมคงแปลวานงทำาพทธบชาเวลาไหวพระ ลกษณะรปทรงสณฐานของทานเปนสนทดคนทรงสงๆ ปากแหลมอยางเรยกวาปากครฑ ถาใครเคยเหนสมเดจพระวนรตแดงวดสทศน อาจกลาววาม

ลกษณะละมายคลายคลงกนได ในโบสถวดใหญนนยงมของเปนพยานสำาคญอยอกสงหนง คอฝาบาตรมกซงเจาอธการวดไดรกษาตอๆ กนมาใสตกระจกโดยความเคารพนบถอ จารกชอไววาฝาบาตรของสงฆราชทอง เมอครงปฏสงขรณวดใหญนน เลาวาทานไดปฏสงขรณวดหนอง…หวาซงเปนวดอยในตำาบลชาตภมของทานดวย บานประตวดหนองหวานนกสลกเสลาลวดลายวจตรบรรจง จนบางคนมาเหนบานประตวดสทศนลายสลกเครอไมนกเนอสลบซบซอนกนหลายชน ทวดใหญเปนลายสลกชนเดยว ถงวดหนองหวากคงเปนชนเดยว บานประตวดสทศน หนงสอพระราชวจารณกลาวชดเจนเสยแลววาเปนของรชกาลท ๒ ทรงสรางซงคนทงหลายเคยพศวงวาเอามาแตทโนนทนนนผดหมด

พระราชพงศาวดาร แผนดนสมเดจพระสรรเพชญท ๘ กลาวไวตอนหนงวา

"…จงเสดจพระราชดำาเนนโดยกระบวนพยหยาตราชลมารคสถลมารค ขนไปนมสการพระพทะบาทตามอยางพระราชประเพณมาแตกอน แลวทรงพระกรณาใหชางพนกงานจดการยกเครองบนพระมณฑป

14

พระพทธบาทขณะนน สมเดจพระสงฆราช ตามเสดจขนไปชวยเปนแมงานดวย สมเดจพระเจาอยหวมพระทยปราโมทยยงนก จงทรงพระกรณามอบการทงปวงถวายใหสมเดจพระสงฆราชเปนแมงาน แลวกเสดจกลบยงกรงเทพมหานคร…"

และตอมาเมอครงนนหลงคาพระมณฑปเปนหลงคาเหมอนวดพนญเชง อยมาสมเดจเจาแตงโมจงถวายพระพรแกสมเดจพระบรมกระษตราธราชเจาวาจะลางหลงคาลงเสยจะทำายอดพระมณฑปขนไว สมเดจพระบรมกระษตราธราชเจาจงโปรดใหขนมาดแล แตโบราณมามตนไมตน ๑ ใหญประมาณ ๓ ออม มดอกเทาฝาบาตร ครนเพลาเชาเพลาเยนบาน กลางวนตม เมอจะบานนนหนหนาดอกเขาไปขางพระมณฑปทกเพลา มสณฐานดอกนนเหมอนดอกทานตะวน ครนเมอสมเดจพระเจาแตงโมทำามณฑปขนไป วาตนไมนนกดทรงพระมณฑปอย จงฟนตนไมนนเสย แตวนนนไปทานสมเดจพระเจาแตงโมกตงแตลงโลหตไปจนเทาวนตาย

สมเดจเจาแตงโมถงแกมรณภาพปใดไมปรากฏหลกฐาน แตชวประวตและผลงานของทานในจงหวดเพชรบรทวดใหญสวรรณารามและวดหนองหวา รจกกนแพรหลายมาแตโบราณ (ปรากฏในพระราชหตถเลขาของรชกาลท ๕ และของบคคลอนๆ) จนถงปจจบน นบเปนหลกฐานทางประวตศาสตรและศลปกรรมเปนอยางมาก อกทงยงเปนทเชดชชอเสยงของวดใหญสวรรณารามและจงหวดเพชรบรอกทางหนงดวย

"มเจานาย ขาราชการ พอคา ชาวตางประเทศ เมอไปเทยวเมองเพชรบร ไดไปชมศาลาการเปรยญ และรปสมเดจเจาแตงโมมไดขาด"  ปจจบนมเจานาย ขาราชการ นกวชาการ นสตนกศกษา นกเรยน ตลอดจนประชาชนทวไปทงชาวไทยและชาวตางประเทศไดไปชมโบราณวตถโบราณสถานทวดใหญสวรรณารามมไดขาดเชนกน 

15

วงต�ลโตนดทมา :

http://www.thaigreenmarket.com/greenshoppage.php?id=33

กลมเกษตรกรผผลตนำาตาลโตนดธรรมชาตน รวมตวกนตงแต 6 ปกอน ทบานหม 3 ต.บานหาด อ.บานลาด จ.เพชรบร โดย คณพงศธร มล คน“ ”เมองเพชรพนธแท เปนแกนนำาในการจดระบบการผลตและจำาหนายผลตภณฑ

อยางเปนระบบ

16

คณพงศธรเลาใหฟงวา แตเดมนนชาวสวนตาลตางคนตางขนตาลแลวนำานำาตาลมาเคยวทำานำาตาลสดกนเอง ในหนงครวเรอนตองใชกระทะขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 1 เมตรถงสามใบในการเคยวนำาตาลสดซงราคากระทะทใชนนประมาณ 1,000 บาทตอใบ ทำาใหในแตละครวเรอนมตนทนในการแปรรปนำาตาลสง ไมคมกบตนทนทจะประกอบอาชพนตอไป บางคนจงตองเลกผลตไป คณพงศธรคดวาถาเปนเชนนตอไปเรอยๆ อาชพการขนตาลซงเปนอาชพทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษของชาวเมองเพชรบรจะสญหายไป จงคดถงการรวมกลมเปนสหกรณใหชาวบานนำานำาตาลมาสงขายในราคาถงละ 70 บาท (นำาตาลหนงถงนำาหนก 220 กโลกรม) แลวจงนำามาตงเตาเคยวรวมกนซงมประมาณ 6 เตา สมาชกในกลมกผลดเปลยนกนมาชวยในแตละกระบวนการผลต

ในการเกบนำาตาลนน ชวงฤดรอนเปนชวงทนำาตาลจะมความหอมหวานมากทสด ชาวเมองเพชรบรจงมการจดสรรชวงเวลาการผลตใหสอดคลองกบฤดกาลตามธรรมชาต คอในชวงฤดรอนกจะขนตาลเพอนำามาทำานำาตาล และในฤดฝนกจะเรมหวานกลาทำานากน กลายเปนวถชวตทเกอหนนกบธรรมชาตอยางสมดล ตนตาลทชาวบานขนไปเกบเอานำาตาลนนมสองประเภท ชาวบานเรยกกนวาตาลตวผและตาลตวเมย ตาลตวเมยนนนอกจากจะใหนำาตาลแลวยงใหลกตาลซงนำามาทำาขนมตาลแสนอรอย อนเปนทโปรดปรานของหลายๆ คนอกดวย นอกจากนเราไดเกรดความรเพมเตมจากคณพงศธรวา การปลกตาลนนตองปลกถง 10 ปกวาจะไดเกบเกยวผล ซงตาลตนหนงสามารถใหผลไดเรอยๆ จนอายถงเกอบ 100 ป แตตนตาลทมอายมากกจะยงสงขนเรอยๆ ทำาใหปนเกบเอานำาตาลลำาบาก ชาวบานจงไมนยมขนกน แตเหนอยางนยงตนตาลมอายมาก ยงสงมาก กจะยงใหนำาตาลมากเชนกน ชาวบานทนเขาไมหวง“กนหรอก ใครมปญญาขนกขนเอาเลย แตเวลาขายไดเขากจะเอานำาตาลมาแบงกนเอง”  คณพงศธรพดปนเสยงหวเราะ แตในนำาเสยงนนพวกเรากลบสมผสไดถงนำาใจทอบอนทำาใหหวนนกถงวฒนธรรมการแบงปนแลกเปลยนแบบ ขาวแลกแกง ซงเงนตราไมใชสงทจำาเปนเลย“ ”

17

กลมวสาหกจชมชนวงตาลโตนด ต.บานหาด อ.บานลาด แหลงเรยนรกระบวนการผลตนำาตาลโตนดและนำาตาลสดตามกรรมวธทาง

ธรรมชาต โดยมคณพงศธร มล แกนนำากลมวงตาลโตนดเปนผใหความรตลอดกระบวนการผลต ศกษาการขนตาลของชาวบานจาก

คณลงอาย 60 ปซงยงแขงแรงอยมากแตปนอยางคลองแคลวไปตามพะองไมไผ ทเอวดานหนงมมดปาดตาลใสในซองไมไผเกบอยางมดชด และกระบอกไมไผทรองกนดวยไมพยอมสบละเอยดเพอใชเกบนำาตาลจากกระบอกทรองไวตงแตคนทผานมา นำาตาลสดจากตนรสชาตหอมหวานชนใจ หากนำานำาตาลทไดมาเคยวจะไดนำาตาลสดทมความหวานหอมกำาลงด และหากตองการทำานำาตาลปกกตองเคยวตอไปเรอยๆ จนเรมเหนยวหนด หลงจากนนนำาไปตดวยเครองตจากภมปญญาชาวบาน และใชไมกวนบดใหเนอนำาตาลละเอยดทำาใหเนอนำาตาลเหลองนวลมากขนอก จะไดนำาตาลปกแบบธรรมชาตดงเดม

18

19