สหนาทของสตรไทยพระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

สงหาคม ๒๕๕๕

สหนาทของสตรไทย© พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

พมพครงแรก กรกฎาคม ๒๕๕๕ โครงการ “๓ ทศวรรษ สมาคมแมบานมหาดไทย รวมใจ เปนหนง เทดไทดวยใจภกด” เนองในวาระครบรอบ ๑๐ ป วนสตรไทย และครบรอบ ๓๐ ป แหงการกอตงสมาคม แมบานมหาดไทย ๑ สงหาคม ๒๕๕๕

พมพครงท ๓ สงหาคม ๒๕๕๕ ๓,๐๐๐ เลม ทนพมพหนงสอวดญาณเวศกวน

พมพเผยแผเปนธรรมทาน โดยไมมคาลขสทธหากทานใดประสงคจดพมพ โปรดตดตอขออนญาตท วดญาณเวศกวน ต.บางกระทก อ.สามพราน จ.นครปฐม ๗๓๒๑๐ http://www.watnyanaves.net

ดำาเนนการพมพ สำานกพมพผลธมม ในเครอ บรษท สำานกพมพเพทแอนดโฮม จำากด ๒๓ ซอย ๖ หมบานสวนหลวงแหลมทอง ๒ ถ.พฒนาการ เขตสวนหลวง กรงเทพฯ โทร. ๐๒ ๗๕๐ ๗๗๓๒ โทรสาร ๐๒ ๗๕๐ ๗๖๓๒

คำาปรารภ

หนงสอ สหนาทของสตรไทย เปนการรวบรวมลขตขอธรรม เกยวกบบทบาทหนาทของสตรไทย โดยพระเดชพระคณ พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ตามอเทศแหงพระราช ดำารส ในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ องคผทรงสถาปนาวนสตรไทย ซงโปรดเกลาฯ พระราชทานไว เมอปพทธศกราช ๒๕๔๖ นอกจากนนยงนำาขอธรรมทวไปเพอความ ดงามของชวตครองเรอน จากหนงสอ ธรรมนญชวต สำาหรบใชเปนเครองตรวจสอบตนเองใหเกดความมนใจในความเปน แมบานทสมบรณ สมาคมแมบานมหาดไทย ไดนำาขอธรรมนนมาจดพมพเปนหนงสอ เพอเผยแพรสประชาชน เปนการสงเสรมบทบาทของสตรไทย ซงเปนกจกรรมหนงของโครงการ “๓ ทศวรรษ สมาคมแมบานมหาดไทย รวมใจเปนหนง เทดไทดวยใจภกด” เพอเทดพระเกยรต ในวโรกาสเฉลมพระชนมพรรษาสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ๘๐ พรรษา ในวนท ๑๒

สงหาคม ๒๕๕๕ และ เนองในวาระครบรอบ ๑๐ ป วนสตรไทย และโอกาสครบรอบ ๓๐ ป แหงการกอตงสมาคมแมบานมหาดไทย ๑ สงหาคม ๒๕๕๕ ตอมา วดญาณเวศกวน ไดพมพขนเปนการเฉพาะอกครง เพอแจกเปนธรรมทานแกพทธศาสนกชนทมารวมงานบญอาสาฬหบชา วนท ๒ สงหาคม ๒๕๕๕ แตดวยจำานวนพมพทจำากดจงไมเพยงพอตอความตองการนำาไปศกษา ดงนน วดญาณเวศกวน จงตกลงนำาทนพมพหนงสอธรรมทาน ทมอยมาใชพมพเพมเตม เพอแจกมอบในวนแมแหงชาต ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๕ ตามสมควรตอไป

วดญาณเวศกวน ๙ สงหาคม ๒๕๕๕

สารบญ

สหนาทของสตรไทย๑. ความเปน “แม” ก) ฐานะแหงพระพรหม ผสรางสรรคอภบาลโลก ข) ฐานะเปนผนำาเสนอโลกแกลก หรอใหลกทำาความรจกกบโลก ค) ฐานะเปนอาจารยคนแรกของลก ง) ฐานะเปนพระอรหนตของลก จ) ฐานะเปนทศเบองหนา๒. ความเปน “แมบาน” ก) ฐานะภรรยา หรอคครอง ข) ฐานะผพฒนาอารยธรรม ค) ฐานะผสรางความสบาย ๓. ความมเอกลกษณของ “กลสตรไทย” ๔. ความใฝฝกฝนสความเปน “ภาวตชน”

๑๑ ๑ ๕

๘ ๑๐๑๑๑๒ ๑๕๑๖ ๑๘ ๒๑ ๒๔

ขอธรรมทวไป เพอความดงามของชวตครองเรอน๑. หลกพนฐาน

๒. เกณฑมาตรฐาน

ก) เปนชาวบานแบบอยาง ข) เปนพลเมองทสรางสรรค

๒๙

๒๙

๓๖

๓๖๓๘

สหนาทของสตรไทย

๑ความเปน “แม”

ก) ฐานะแหงพระพรหม ผสรางสรรคอภบาลโลก ไมวาสงคมมนษยจะเจรญพฒนาหรอมววฒนาการอยางไร จะจดตงวางระบบการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ และบรรดาระบบทางสงคมหลากหลายไปตางๆ ใหบคคลมตำาแหนง มสถานะ หนาท กจการงาน เรยกวาอะไรอยางไร ก พงรเทาทนวานนเปนไปในทางสมมตชนนอก เพอจดสรรให มนษยอยรวมกนไดดงามมความสงบสข ใหสงคมเจรญกาวหนา สมตามสภาพ หรอดทสด สำาหรบการอยรวมกนของบรรดามนษยเหลานน ในกาลเทศะอนผนแปรตางกนไป

2 สหนาทของสตรไทย

ลกลงไปในความเปนมนษย ทเปนสภาวะของชวตในธรรมชาต ซงยนเปนหลกคงตวอย ไมเปลยนไปตามสมมตชนนอกของสงคมนน สถานะอนสำาคญทเดนในสภาวะของธรรมชาต กคอ ฐานะของสตรในภาวะทเปนมารดา คอ “แม” เปนชนน คอสตรผใหกำาเนด กบฐานะของบรษในภาวะทเปนบดา คอ “พอ” เปนชนก คอบรษผใหกำาเนด เปนคกนอยอยางนตลอดมา เปนสถานะหลกทมนษยจะตองดำารงสบทอดไปใหดทสด และเปนแกนแทเปนแกนธรรมทจะดำารงมนษยชาตไวดวยดไดอยางแทจรง มหลกธรรมเปนพระคาถาของพระพทธเจา ทคนไทยจำากนมาแมนยำา จนถอไดวาเปนสภาษตประจำาใจ ประจำาครอบครว และประจำาสงคมไทยวา “พรหมาต มาตาปตโร” แปล เขาทำานองเพลงวา “มารดาบดา ทานวา คอพระพรหม” โดยเฉพาะมารดา ทเรยกเปนคำาไทยอนซงใจวา “แม” นน เปนตวอยางมาตรฐาน ของผบำาเพญธรรมชดพรหมวหาร คอ เมตตา กรณา มทตา และอเบกขา ดงทบนทกไวในพระคมภรทสำาคญ ซงขอนำาใจความมาแสดง

๓พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ความหมายของพรหมวหาร ขอทเดนโดยสมพนธกบพฒนาการของลกตามวย ดงน ๑. เมอลกยงเลก เปนเดกเยาววย แม - เมตตา รกใครเอาใจใส ถนอมเลยงใหเจรญ เตบโต ๒. เมอลกเจบไข เกดมทกขภย แม - กรณา หวงใยสงสารปกปกรกษา หาทางบำาบด แกไข ๓. เมอลกเจรญวยเปนหนมสาวสดสวยงามสงา เจรญ กาวหนา แม - มทตา พลอยปลาบปลมใจ หวงใหลกสขสดใส เจรญกาวหนายงขนไป ๔. เมอลกรบผดชอบชวตกจหนาทครอบครวของตนได ขวนขวายอยดวยด แม - อเบกขา วางเฉยดสงบนง ไมทง ไมแทรกแซง พรอมใหคำาปรกษา

4 สหนาทของสตรไทย

ความหมายของพรหมวหาร ในการปฏบตตามสถาน- การณ ดงน - ยามลกอยดเปนปกต แมเมตตา รกใคร บำารงเลยง ดแลใหเจรญงอกงามมความสข - ยามลกทกขเจบไขประสบปญหา แมกรณา สงสาร ขวนขวายหาทางชวยเหลอแกไข - ยามลกดงามมความสขความเจรญ แมมทตา พลอย ปลมใจยนด สงเสรมใหลกดงามมความสขความ เจรญยงขนไป - ยามลกสมควรรบผดชอบตวเองและการกระทำาของตน แมอเบกขา วางใจเปนกลาง เฉยไวสงบดรจงหวะ ท จะใหลกปฏบตตามความจรงความถกตองและ ความสมควรตามธรรม พอแมเปนพระพรหม ผทรงไวซงพรหมวหารธรรมอยางน บานจงเปนแดนแหงความรก ความอบอน ครอบครวมความสข อยกนดวยความเขาใจและมนใจ โดยมพอแมเปนหลก เฉพาะอยางยง แมนนเปนทแอบองใกลชดเหมอนอยกบ

5พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ตวลกทกเวลา ยามลกเกดปญหา กสนทใจทจะเขาหาเปนทปรกษาชวยแกไข และในยามปกตทวไป กไดรบคำาสงสอนแนะนำาใหพฒนาเจรญงอกงามในวถแหงการดำาเนนชวตทจะกาวหนาตอไป พอแมเปนผใหกำาเนดแกลก คนทงโลกกเปนลกมาทงนน พอแมจงเปนผสรางโลก ถาพอแมทกครอบครวเลยงดลกใหเจรญพฒนามาดวยด เมอลกทงหลายทวทงโลกเตบโตขนเปนคนดมความสงบสข โลกนกจะเปนแดนทดงามมความสงบสข ถาทำาใหดหมดทงโลกไมไหว กทำาใหดใหไดมากทสด เรมแตลกของเรานใหเปนทมนใจ ข) ฐานะเปนผนำาเสนอโลกแกลก หรอใหลกทำา ความรจกกบโลก พอแมเปนผแสดงโลกแกลก (โลกสส ทสเสตาโร) โดยแนะนำาลกใหรจกโลก แนะนำาตวลกแกโลก นำาเสนอโลกแกลก และโนมนำาชวทศนสรางโลกทศนใหลก ทงโดยรตวและไมรตว พงตระหนกวา บทบาทหนาทนสำาคญอยางยง ลกจะ

6 สหนาทของสตรไทย

เปนอยางไร และโลกจะเปนอยางไร เรมจากคนใหมทเขามารวมโลกนวา จะมองโลก รเขาใจโลก เหนโลก รสกตอโลก คดจะทำาอยางไรกบโลก จะเอาอะไรจากโลก เขาสการมบทบาทใน สงคมอยางไร วาโดยสรป พอแมนำาโลกทศนของลกทงโดยตรงและโดยออม ดงน - ลกรจกคนทงโลก จากพอแม ซงเปนตวแสดงแทน คนทงโลกนน โดยมแมเปนตวแทนของคนผหญง ทงหมด และพอเปนตวแทนของคนผชายทงสน - พอแมนำาลกใหรจกโลก ทง ก) โลกแหงความสมพนธของมนษยวาจะอยรวมกน และปฏบตตอกนอยางไร ในฐานะพนองญาตมตร เพอนบาน ผรวมชมชน เปนตน นคอ นำาลกเขาส สงคม ข) โลกทเปนแดนอยอาศยของมนษย คอธรรมชาต และบรรดาสงแวดลอม ทหมหอหลอเลยงชวต และสงคม อนมสภาพและควรดำารงอยในสภาวะ ทนาชนชม เปนรมณย ทำาใหมความสขขนพนฐาน

7พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

นคอ นำาลกเขาถงโลก ค) โลกแหงขอมลความร วาอะไรเปนอะไร อะไร ควรร ควรรสก จะปฏบตตอ หรอจะใชประโยชน อยางไร เปนตน นคอ นำาเสนอโลกแกลก ตลอด จนทองโลกไปกบลก พงตระหนกวา จดเรมนสำาคญยง เชน เรมดวยความเปนมตร หรอเรมดวยความเปนปฏปกษ เมอเรมตนอยางไรแลว กโนมทจะสะสมและคนชนไปในทางนน จนกลายเปนการนำาชะตากรรมของชวตและวถของสงคมตอไป เนองจากดานจตใจ แมและพอมความรกความปรารถนา ดตอลกอยางเตมเปยม จงเปนทนพนฐานทางคณธรรมทจะทำา บทบาทแสดงโลกแกลก และนำาลกเขาสสงคมมนษยไดอยางด ทสด ยงถาไดดานปญญาเขามาสองนำาทาง แมและพอกจะเปน สวนสำาคญในการสรางสรรคชวตของลก และสงเสรมอารยธรรม ของโลกไดอยางประเสรฐเลศทเดยว อยางไรกด จะตองรเทาทนดวยวา ในโลกยคปจจบน พอแมมคแขงสำาคญในการทำาบทบาทน คอ ไอท ทบางทถงกบ

8 สหนาทของสตรไทย

แยงบทบาทนำาเสนอโลกแกลกนไปจากพอแม แถมวา ทนากลวกคอ เบองหลงไอททเขามานน บางทมเจาของเจตนาทไมซอไมบรสทธ คดจะหลอกหรอจะเอาผลประโยชน คอยขบเคลอนชกใยอยขางหลงไอทดวย ซงจะทำาให ลกรจกโลกและเขาสสงคมดวยมจฉาทศนะ พอแมจงตองพฒนา ปญญาทจะเทาทนโลกของไอท และมความสามารถนำาเหนอ บางครงตองคดสรรไอทได กำากบ แนะนำา เปนพลงสรางสรรค เปนแรงดลทางสงคม ตอกระแสไอท อยางนอยเปนกลยาณมตร เกาะไอทรวมไปดวยกบลกในการทองไปในโลกแหงขาวสารขอมล

ค) ฐานะเปนอาจารยคนแรกของลก บทบาทหนาทของแมในฐานะอาจารยคนแรกน กเปนขนตอ และเปนสวนเสรมเตมเตมของบทบาทหนาทในการแสดงโลกแกลกนนเอง พอแมนน พระเรยกวาเปนบพพาจารย (บรพาจารย กวา) คอเปนอาจารยคนแรกของลก กอนทลกจะเตบโตถงวยทจะไปศกษาเลาเรยนศลปวทยา หรอศาสตรสรรพ พอแมเปน

9พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

อาจารยแรกทสอนลกใหรจกทจะดำารงชวตอยในโลกได ตงแตสอนการกน การนอน การขบถาย การเดน การพดจาสอสาร รจกวาอะไรเปนอะไร มคำาเรยกขานวาอยางไร จะทำาอะไรไดอยางไร จะสมพนธกบใครอยางไร ฯลฯ ถาพอแม เฉพาะอยางยงแม ไมทำาบทบาทหนาทนเพยงแคทำาตามๆ กนไป โดยไมคอยรตว แตมความสำานกตระหนกรในการทำาบทบาทหนาทโดยใชสตปญญา กจะเปนอาจารยทประเสรฐ ชวยใหลกมการพฒนาอยางเลศ ลกคอเดกๆ มกคอยทำาตามอยางอยแลว ถาแมไมระวง ไมตงสตไว ไมใชปญญา การแสดงอาการกรยา การใชวาจากลาวถอยคำาตามเคยชน และการกระทำาทเปนการแสดงอารมณ การทำาอะไรเพยงตามความรสก กจะกลายเปนการสอนการนำาลกไปโดยไมรตว ซงบางทเปนโทษมากกวาคณ ดงนน การทำาหนาทครอาจารยคนแรกของแม จงควรทำาดวยความตระหนกร โดยนำาใหลกไดทง - ดานศล คอการแสดงออกทางกาย วาจา กรยา มารยาท การเคลอนไหว ปฏบตตอผคนและสง

10 สหนาทของสตรไทย

แวดลอม ในความสมพนธ การอยรวม และการ ประกอบกจกรรมทงหลาย อยางชาญฉลาด งดงาม ไมเบยดเบยน แตเปนไปในทางสรางสรรค เกอกล รวมมอกน - ดานจตใจ มอารมณและการแสดงความรสกในทาง ทดงาม ประณต เขมแขง มนคง นาชนชม สดใส ราเรง เบกบาน เปนมตร พรอมทจะเกอกล และม ฉนทะทจะพฒนาตนยงขนไปในคณธรรมทงหลาย - ดานปญญา รจกคดพจารณา ไมเปนอยแคตามความ รสก ทำาการทงหลายในทางของความรและความม เหตผล มความใฝรและรจกหาความร ฝกนสยในการ สอบถามสบคน ฉลาดในการใชถอยคำาสอสาร และใน การแกปญหาโดยทางของการถามตอบปรกษาหารอ

ง) ฐานะเปนพระอรหนตของลก

ฐานะตอไปทคมทายเปนประกนพระคณของแม คอเปน อาหไนยของลก ใชคำางายๆ อยางทพดกนมาในสงคมไทย กคอ

11พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

เปนพระอรหนตของลก ขอนมความหมายวา แมเปนผมจตใจบรสทธตอลก เรม ตงแตมความรกทบรสทธ รกลกดวยใจจรง ไมมอะไรเคลอบแฝง เปนรกแททมนคงยงยนแทจรง แมกระทงใหอภยไดจนถงทสด อยางทมเรองราวเลากนมาๆ วา ถงแมลกจะผดพลาดเพลยงพลำาเสยผเสยคนไปอยางไร ถงจะเปนทชงชงรงเกยจของคนทงหลาย ออมอกแมกยงเปนทซกใหความอบอนเปนแหงสดทาย แตถาจะใหดจรง เปนลกทเจรญพฒนา จนสามารถนำาความปลาบปลมปตสขมาใหแกแม นนแหละคอดทสด

จ) ฐานะเปนทศเบองหนา

ในฐานะเปนผเลยงด พอแมทำาหนาทตอลก โดยสรป คอ ๑. หามปรามปองกนจากความชว ๒. ดแลฝกอบรมใหตงอยในความด ๓. ใหศกษาศลปวทยา ๔. ชวยเปนธระในเรองจะมคครองทสมควร ๕. มอบทรพยสมบตใหเมอถงเวลา

12 สหนาทของสตรไทย

๒ความเปน “แมบาน”

แมบาน คอผดแลจดการเหยาเรอน และครอบครว การดแลจดการนน ไมใชเพยงแคเรองงานการวตถสถานททเปนรปธรรมเทานน แตหมายถงการประสานจดสรรความสมพนธทางสงคมของมนษยในขนพนฐานทเดยว และยงกวานน ยงลก ตอลงไปถงนามธรรมในจตใจของคนใน คนอาศย ตลอดจนคนนอกทงหลายทเกยวของดวย ดงนน แมบาน นอกจากจดการบานเรอน เคหาสน ใหสะอาด เรยบรอย สะดวก ปลอดภย เจรญห เจรญตา นาอยอาศย และอำานวยการใหกจกรรมกจการนอยใหญดำาเนนไปดวยดแลว กประสานดแลใหลกหลานคนในบานทกคนอยกนดวยความรกความอบอน คนจตสนทใจ เออเฟอเกอกล กลมเกลยวสามคค รวมมอรวมใจ เคารพรกนบถอไววางใจกน มบรรยากาศทนาชนชม รนรมย อยางคำาพระทวาเปนรมณย เปนทสบาย ไมวาจะพกผอน หรอจะทำางานหลกทำางานอดเรก

1๓พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

กสดชนระรนใจ มความผอนคลาย สงบ มความสข มความมนใจ สดใส เบกบาน อยางททานวา แมนมแขกมาหา มอาคนตกะมาเยยม กพาสรมงคลมาให เพราะมาถงกไดความชนใจ กลบไปกเอาความชนชมเตมแถมทงไว แลวยงพาความชนชมชนใจนนตดตวไปขยายตอขางนอกดวย แมบาน ในฐานทเปนภรรยานน ตามความหมายงายๆ ถอวาเปนทศเบองหลง ในแงทวา สามภรรยาน กอนนนไมม เพงมขนภายหลง ไมใชเปนคนทเดนไปกอนขางหนา แตเปนผตามหรอสมทบเขามาทหลง อยางไรกตาม เบองหลงหรอขางหลงน มความหมายอกแงหนงวา เมออกฝายหนง (หรอตนเองดวย) ออกหนาบานไปทำากจการตางๆ ในทราชการหรอสถานสาธารณะขางนอกนน บานกเปนทมน เปนฐานกำาลง เปนทนทแท หรอทนทมจรงๆ ของเขา เพราะฉะนน บานและครอบครวทอยขางหลงน จงมความสำาคญอยางยง ทจะใหผออกไปทำางาน มกำาลง เขมแขง มความมนคงมนใจ และมสขภาพจตทดไดอยางแทจรง แมบานผดแลจดการทมนหรอฐานกำาลงน จงจะตองทำาหนาท

14 สหนาทของสตรไทย

อนสำาคญนใหไดผลเตมทตามวตถประสงคจรงๆ ดงททราบกนดอยแลววา ครอบครวเปนสงคมหนวยยอยทสด ทจะมารวมกนเขาเปนสงคมใหญ แตทจรง ไมใชแคนน ครอบครวเปนฐานทตงทรองรบสงคม ถาครอบครวไมด สงคมนนฐานผ ไมวาสงคมใหญนนจะยงยงทรงอำานาจอยางไร จะรำารวยมงคงแคไหน กไมยงยน ไปรอดไดไมนาน เปนอนวา ไมวาดวยเหตผลขอไหน บานเรอน-ครอบครว กสำาคญอยางยงยวด งานของแมบานเปนทงฐาน เปนทงแกน ถาจดการบานและครอบครวใหด ใหมความมนคงมนใจและมความสขไมได ฝายผไปนอกบาน กหวนไหว สะทานกายสะทานใจ เสยทมน ขาดฐานกำาลง ทนกะพรองกะแพรง ตรงขาม กบคนทมบานมครอบครวด ซงมความมนคงมนใจ มพนใจเปนสข ลกลงไป ฐานขางในมนคง ตอจากนน บาน-ครอบครวทด เปนทแผขยายความสขความดงาม เปนแหลงเกอกลสงคม พอมกำาลงทรพย เปนตน กแผความโอบออมอารมจาคะกวางออกไปๆ เปนทพงทกอเกอ ของสงคมวงกวาง ดวยการเผอแผแบงปน เปนตน

15พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ตรงน ขอกลาวลดสนวา เมอปฏบตไดถงขนน กจะเขา กบพทธพจนทตรสไวเปนความอปมาวา จะเปนทพงของพหชน เหมอนตนไมใหญ สะพรงดวยกง ใบ และผล มลำาตนแขงแรง มรากมนคง มผลสมบรณ ยอมเปนทพงของประดานก เหลาวหคเขามาหาตนไมนน เปนแดนอาศยทรนรมยใจ ผตองการความรมเยน กเขาไปอาศยรมเงา ผตองการผล กไดบรโภค ขอนำาหลกธรรมมาแสดง โดยแยกฐานะของแมบานเปน ๓ ประการ ดงน

ก) ฐานะภรรยา หรอคครอง

แมบาน ในฐานะภรรยา ทำาหนาทตามหลกทศ ๖ ขอทศเบองหลง ๕ ประการ คอ ๑. จดการบานเรอนใหงานเรยบรอยเปนอนด ๒. สงเคราะหคนรอบขาง รวมทงญาตมตรทงสองฝายดวยด ๓. ไมนอกใจ ๔. รกษาทรพยสมบตทหามาได ประหยดสะสมใหเพมพน ๕. ขยน ชางจดชางทำา จดเจนงานทกอยาง

16 สหนาทของสตรไทย

นอกจากน อาจใชขอธรรมทวไปเกยวกบการครองเรอน เปนเครองสำารวจตรวจสอบตนเอง ใหเกดความมนใจในความเปนแมบานทสมบรณ (ด - แนบตอทาย)

ข) ฐานะผพฒนาอารยธรรม

แมบาน ควรเปนสตรแบบอยาง ทจะพฒนาตนใหเจรญขนไปในอารยธรรม และพฒนาอารยธรรมใหแกมนษยชาต โดยพฒนาในหลกหรอธรรม ๕ ประการ คอ ๑. พฒนาดานศรทธา มความเชอทประกอบดวยปญญา เชอมเหตผล มหลกใจ มนในพระรตนตรย ถอธรรมเปนใหญเปนมาตรฐานสงสด มนใจในการทำากรรมด โดยมงหวงผลจากการกระทำาดวยความเพยรพยายามตามเหตผล และมกำาลงจต ทสดใสดวยใจมนมงแนวสจดหมายทดงามอนเลศประเสรฐสงสด ๒. พฒนาดานศล ตงอยในศล ๕ รกษาความสจรต เลยงชวตดวยสมมาชพ ประพฤตด มวนย มกรยามารยาทงาม พรอมดวยอาจารสมบต

17พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

๓. พฒนาดานสตะ ใฝใจสดบฟงศกษาหาความร มความรธรรมรหลกคำาสอนทจะพงนำามาใชประพฤตปฏบต นำามาไตรตรองพจารณาวเคราะหวจยใหเขาถงความหมาย เพอเกอหนนการพฒนาชวตของตน แนะนำาสงสอนในครอบครว และแกคนทควรแนะนำา ๔. พฒนาดานจาคะ อยครองเรอน ดวยใจไรมลทนแหงความตระหน มนำาใจเผอแผเสยสละ ยนดในการเจอจานแบงปน มนำาใจและใจกวาง แผขยายกระจายประโยชนสขใหกวางขวางออกไป ๕. พฒนาดานปญญา เปนผมปญญา รคด รพจารณา เขาใจเหตผล มองสงทงหลายตามเปนจรง รเทาทนความจรงของโลกและชวต รจกดบทกขแกปญหาไดโดยถกวธ ธรรมทเปนหลกในการพฒนาชดน เรยกวา อรยาวฒ ๕ แปลวา ความเจรญอยางประเสรฐ หรอหลกการพฒนาของอารยชน สตรทพฒนา ๕ ดานน ทานเรยกวาเปนผจบเอาสาระของชวตได ไดสงประเสรฐของชวต

18 สหนาทของสตรไทย

ค) ฐานะผสรางความสบาย ความเปนแมบาน มสาระสำาคญอยางหนง คอ เปนผสรางความสบาย ทำาใหเกดความสบาย คำาวา “สบาย” มาจากคำาพระวา “สปปายะ” “สปปายะ” คอ ภาวะสบาย นน ตามความหมายเดม หมายถง สภาพเออ สงทเกอหนน เหมาะ ชวยใหเปนอย ทำากจกรรม หรอดำาเนนกจการตางๆ อยางไดผลด หรอเออตอการทจะปฏบตกจนนๆ ใหสำาเรจผล เชน จะไปฝกสมาธ เมอไดสปปายะ กจะไดผลด ภาวะสบายน เรยกไดวาเปนคณภาพชวตขนพนฐาน เออตอการเกดมสขภาพทสมบรณ คอ ชวยใหมสขภาวะครบสองดาน ทงสขภาพกาย และสขภาพใจ ภาวะสบาย ตามหลกของพระ ม ๗ ประการ ซงแมบานกควรจดการใหบานและครอบครวมความสบายทง ๗ นนดวย ดงน ๑. อตสบาย คอ สภาพแวดลอม ดน นำา อากาศ ทเกอกลตอชวต ธรรมชาตรนรมย ความเยน-รอนพอด

19พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

บรรยากาศทวไป เหมาะ เออ ด สดใส ชนใจ ๒. อาหารสบาย คอ มอาหารเพยงพอ ไมขาดแคลน และเปนอาหารทมคณภาพ ถกกบรางกาย เกอกลตอสขภาพ มรสชาตประกอบตามเหมาะตามควร ๓. เสนาสนะสบาย คอ ทอยอาศย ทนงทนอน มนคง ปลอดภย ไมวนวาย ไมเอดองตงตง ไมพลกพลานจอแจ หาความสงบได ใชทำากจทประสงคไดด อยอาศยเปนทผาสก ๔. บคคลสบาย คอ คนทอยอาศย เปนคนด ถกกน เหมาะกน เขากนด ไมมคนทเปนภยอนตราย หรอกอความเดอดรอนวนวาย ถาคนทอยและคบหาเสวนามคณธรรมสง ใจด มไมตร มปญญา มความร ทจะเกอหนนใหเกดการพฒนาชวต พฒนาจตใจ และพฒนาปญญา กยงด ๕. อรยาบถสบาย คอ จดใหมโอกาสเคลอนไหวรางกาย การไดนงนอนยนเดนอยางสมดลและเพยงพอ บรหารรางกาย ใชอรยาบถทงส ไดคลอง ไมตดขด ๖. โคจรสบาย คอ มแหลงอาหาร แหลงปจจย ๔ สงจำาเปนในการใชสอยเปนอย หาไมยาก เชน มหมบาน ราน

20 สหนาทของสตรไทย

ตลาด หรอชมชน ทไมไกล ไมใกลเกนไป ๗. สวนะสบาย คอ มโอกาสไดยนไดฟงถอยคำา และเรองราวขาวสารทชวยใหเกดปญญา ความรเทาทน ความเขาใจในหลกความจรง ความดงาม ทเปนธรรม เปนวทยา ตลอดจน การพดคยสนทนาแลกเปลยนความรความคด ปรกษาหารอ พดตามยคสมยวา มโอกาสเขาถงขาวสารขอมลทสรางสรรค ผดงจตใจ จรรโลงปญญา เออตอการศกษา เกอหนนการพฒนาคณภาพชวต

21พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

๓ความมเอกลกษณของ “กลสตรไทย”

สตรไทยมคณลกษณะเดน ทสะดดตา ประทบใจผคนแปลกหนาจากตางถนแดนไกล คอ ความออนโยน นมนวล ละมนละไม ทมาพรอมกบอาการยมแยมแจมใส และความมนำาใจ โอภาปราศรย พรอมทจะชวยเหลอเกอกล อนเปนลกษณะทนาชนชม ชวนนยม และตนเองกควรแกความภมใจ สตรไทยผมคณสมบตทกลาวมานน มคำาเรยกสบมาวาเปน “กลสตร” ซงพจนานกรมแปลวา หญงผมตระกลและมความประพฤตด แตถาแปลเอาสาระ กคอเปนสตรผมทนทางวฒนธรรม หรอแปลใหเตมวา สตรผมตนทนสบมาอยางดในทางประวตศาสตรและวฒนธรรม ทวาอยางนน กเพราะวา “กลสตร” เมอแปลตามศพทแทๆ กคอ สตรทเกดมาในตระกล บางทกแปลวา สตรผสมควรแกวงศตระกล เอาแคความหมายงายๆ วา “สตรทเกดมาในตระกล” กพอ

22 สหนาทของสตรไทย

สกล หรอวงศตระกลนน กคอชมชนทสบสายโลหตสบทอดตอกนมาไมขาดสาย พดงายๆ กคอ จากพอแมสลกๆ สบตอกนมารนแลวรนเลา เปนธรรมดาวา พอแมรกลกเปนทสด ยอมเลอกสรรและมอบใหสงทดทสดแกลก ตระกลวงศจงเปนทสะสมสบทอด สงทดงามสดยอดตอๆ มา พดสนๆ วาคอวฒนธรรม และการทจะสบทอดวฒนธรรมมาไดยนยาวไมขาดสาย ตระกลวงศ นนๆ กตองสบตอมาในชนชาตทเปนไท ซงสามารถรกษาความเปนอสระไวไดตลอดมา เรารกนวา ชนชาตไทยมวฒนธรรมทเกาแกยาวนาน อน สบสานมาในประวตศาสตรแหงความเปนชาตอสระทตอเนองตลอดมาไมขาดสาย ดงนน คำาวา “กลสตรไทย” จงมความหมายทสะทอนมตทงดานความงดงามประณตนมนวลทกลาวแลว และมตดานวฒนธรรมและประวตศาสตร ซงรวมแลวมคณคาทนาภมใจอยางแทจรง และควรจบเอาสาระใหไดแลวอนรกษไวใหเปนเอกลกษณทยงยนสบตอไป ทกลาวถงการอนรกษวฒนธรรมและคณคาทาง

2๓พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ประวตศาสตรนน มไดหมายความวาจะหมกตวตดอยกบของเกามวแตเมาอดต มใชอยางนน แตนนคอตวเราทสรางสรรคมาอนมอยเปนทนเดม เมอเปนสวนทดมอย กตองรกษาไวและสบตอใหได และเพอจะกาวตอไป กตองสามารถเสรมเตมสงและสวนใหมเอาเขามาประสานใหเปนความเจรญงอกงามอยางด พดสนๆ วา ดใหมยงไมม กเอามาใหได ดเกาควรเกบไว กไมใหหายไปเสย พดอกสำานวนหนงวา เผชญหนายคสมย โดยใชสตปญญาทถงและทน สตรไทยในยคสมยน มภารกจททาทาย อนนาภมใจ คอ นอกจากพฒนาตนใหมปญญาสามารถ มความงามสงา เกงกลา เทาทนยคสมยแลว อกดานหนง กยงรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมของตน ทมความออนโยน นมนวล ละมนละไม ยมแยมแจมใส ไวใหเปนทชนชมของชมชนนานาชาตสบตอไป ขอน ขอกลาวไวเพยงหลกการทวไปเทาน สวนรายละเอยดในทางปฏบตของความเปนกลสตร เปนตน พงมการประมวลนำาเสนอตางหาก

24 สหนาทของสตรไทย

๔ความใฝฝกฝนสความเปน “ภาวตชน”

ในประการสดทาย เมอลงไปถงพนฐานของความเปนมนษย สตรไทยกเชนเดยวกบคนอนๆ ทกคน คอมธรรมชาตแหงความเปนมนษยทจะประเสรฐเลศไดดวยการฝก มนษยทกคนจะเจรญงอกงามมความสามารถเกงกาจเปนปราชญทรงปญญา จะเปนมหาบรษ เปนวรสตร หรอจะใหมความเยยมยอดทางไหน แมเพยงแคจะเปนคนด กสำาเรจไดดวยการฝกฝน ดวยการศกษาพฒนาตนเองขนไป ดงนน จดสำาคญในขอน จงอยทความมจตสำานกในการฝกตน หรอมจตสำานกในการศกษา เมอมจตสำานกนประจำาตวแลว โลกกเปนสนามฝกทนท และจะกาวไปในการฝกไดดแคไหน กอยทรจกเอาธรรมมาเตมทน มาสรางเสรมคณภาพ ปรบตว เตมกำาลง และใชธรรมทเปนดงอปกรณมากมายใหถกทถกจงหวะ อยางนอยทเปนพน กคอฝกตนใหพฒนายงขนไปใน

25พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

อรยาวฒทง ๕ ทวาแลวขางตน อาจจะสรางตวใหมทรพยอยางประเสรฐ ๗ ประการ ดงทพระพทธเจาตรสแนะนำาไววา “ทรพยคอศรทธา ทรพยคอศล ทรพยหร ทรพยโอตตปปะ ทรพยสตะ ทรพยจาคะ และทรพยท ๗ คอปญญา ทรพยเหลานมแกผใด จะเปนหญงหรอชายกตาม อารยชนเรยกเขาวา ไมยากจน ชวตของเขาไมวางเปลา เพราะฉะนน ผมปญญา เมอระลกถงคำาสอนของพระพทธเจา พงหมนเพมพนศรทธา ศล ปสาทะ และปญญาเหนธรรม” วาโดยรวม ในทสด ตามหนาทในฐานะเปนมนษย สตรไทยพงฝกฝนตน สความเปนภาวตชน คอบคคลผไดพฒนาทง ๔ ดานโดยสมบรณ คอ ๑. ภาวตกาย เปนผมกายทพฒนาแลว คอ ไดพฒนาความสมพนธกบสงแวดลอมทางกายภาพ โดยรจกอยดมสขอยางเกอกลกนกบธรรมชาต ชนชมสภาพรมณย ทำาทอยอาศยถนแดนใหรนรมย และปฏบตตอสงทงหลายรอบตวอยางมสต มใหเกดโทษ แตใหเกอกล เปนคณ ใหกศลธรรมเจรญงอกงาม โดยเฉพาะรจกใชอนทรยทง ๕ คอ ตา ห จมก ลน กาย ในการ

26 สหนาทของสตรไทย

รบร เชน ด ฟง และในการเสพบรโภคทกอยาง ใหเปนไปดวยปญญาและเพอปญญา ใหพอด ทจะไดคณคาทเปนประโยชนแทจรง ไมลมหลงมวเมา ไมประมาทขาดสต ๒. ภาวตศล เปนผมศลทพฒนาแลว คอ ไดพฒนาความประพฤต ใหมพฤตกรรมดงามในความสมพนธทางสงคม โดยตงอยในระเบยบกตกา มวนย อยรวมกบผอนไดดวยด ไมใชกายวาจาและอาชพในทางทเบยดเบยนหรอกอความเดอดรอนเสยหายแกใครๆ แตใชเปนเครองพฒนาชวตของตน และชวยเหลอเกอกลกน สรางสรรคสงคม ใหสงบสขมนคงดวยการสงเคราะหและสามคค ๓. ภาวตจต เปนผมจตใจทพฒนาแลว คอ ไดฝกอบรมจตใจ ใหเขมแขง สงบ มนคง สดชน เบกบาน โปรงโลง ผองใส เปนสข เจรญงอกงามดวยคณธรรมทงหลาย เชน มนำาใจเมตตากรณา ศรทธา มกตญญกตเวทตา เออเฟอเผอแผ ซอสตย พากเพยร ขยน อดทน มสต มสมาธ เปนตน ๔. ภาวตปญญา เปนผมปญญาทพฒนาแลว คอ ไดฝกฝนเพมขยายปญญา ใหคมใหชดใหสวางแจมจา รเขาใจมอง

27พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

เหนสงทงหลายตามเปนจรง รเทาทนเหนแจงโลกและชวตตามสภาวะ สามารถใชปญญาแกไขปญหาและดบทกขทเกดขนได ตลอดจนปลดเปลองตนใหบรสทธปลอดพนจากกเลส มจตใจเปนอสระสขเกษมไรทกข สตรไทย เมอไดทำาหนาท ๔ ประการน ชอวาเปนผมคณสมบตเพยบพรอมในตว ไมมใครตำาหนได จะเปนผมความมนใจในตนเอง และมความเอบอมเปนสข ในฐานะทเปนผ ทำาบานเรอนครอบครวใหเจรญงอกงามมความสขจรงแท และเปนสวนรวมในการสรางสรรคสงคมประเทศชาต ตลอดถงมนษยชาตทงโลก ใหกาวหนาในอารยธรรม สความมสนตสขอยางแทจรง

28 สหนาทของสตรไทย

29พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ขอธรรมทวไปเพอความดงามของชวตครองเรอน

๑หลกพนฐาน

๑) รกษาตระกลใหคงอย โดยปฏบตตามหลกธรรมสำาหรบดำารงความมงคงของตระกลใหยงยน หรอเหตททำาใหตระกลมงคงตงอยไดนาน เรยกวา กลจรฏฐตธรรม 4 อยาง คอ ๑. นฏฐคเวสนา ของหายของหมด รจกหามาไว ๒. ชณณปฏสงขรณา ของเกาของชำารด รจกบรณะ ซอมแซม ๓. ปรมตปานโภชนา รจกประมาณ ในการกนการใช ๔. อธปจจสลวนตสถาปนา ตงสตรหรอบรษมศล ให เปนใหญ (อง.จตกก.๒๑/๒๕๙/๓๓๗)

๓0 สหนาทของสตรไทย

๒) รจกจดสรรทรพย เมอหาทรพยมาไดแลว รจกจดสรรทรพยนน โดยมการวางแผน หรอถอหลกการแบงทรพยเปน ๔ สวน ทเรยกวา โภควภาค 4 คอ •เอเกน โภเค ภญเชยย ๑ สวน ใชจายเลยงตน เลยงคน ทควรบำารงเลยง และทำาประโยชน •ทวห กมมำ ปโยชเย ๒ สวน ใชเปนทนประกอบการ งาน •จตตถญจ นธาเปยย อก ๑ สวน เกบไวใชในคราว จำาเปน (ท.ปา.๑๑/๑๙๗/๒๐๒)

๓) จบจายกนใชถกวธ พงเขาใจและคำานงไวเสมอวา การทเพยรพยายามแสวงหา รกษา และครอบครองโภคทรพยไวนน กเพอจะใชใหเปนประโยชนทงแกตนและคนอน ถาไมใชทรพยสมบตใหเกดคณประโยชนแลว การหาและการมทรพยสมบตกปราศจากคณคา หาความหมายใดๆ มได ดงนน เมอมทรพยหรอหาทรพยมาไดแลว พงปฏบต ตอทรพยสวนแรกเพอการใชจาย ตามหลก โภคาทยะ (ประโยชน

๓1พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ทควรถอเอาจากโภคะ หรอเหตผลทอรยสาวกควรยดถอ ในการ ทจะมหรอครอบครองทรพยสมบต) ๕ ประการ ดงพทธพจนวา อรยสาวกแสวงหาโภคทรพยมาไดดวยนำาพกนำาแรงความขยนหมนเพยรของตน และโดยทางสจรตชอบธรรมแลว ๑. เลยงตว เลยงมารดาบดา บตร ภรรยา และคนในปกครองทงหลายใหเปนสข ๒. บำารงมตรสหาย และผรวมกจการงานใหเปนสข ๓. ใชปกปองรกษาสวสดภาพ ทำาตนใหมนคงปลอดจาก ภยนตราย ๔. ทำาพล คอ สละเพอบำารงและบชา ๕ อยาง (๑) ญาตพล สงเคราะหญาต (๒) อตถพล ตอนรบแขก (๓) ปพพเปตพล ทำาบญหรอสกการะอทศผลวงลบ (๔) ราชพล บำารงราชการดวยการเสยภาษ อากร เปนตน (๕) เทวตาพล ถวายเทวดา คอ ทำาบญอทศสง ทเคารพบชาตามความเชอถอ

๓2 สหนาทของสตรไทย

๕. อปถมภบำารงพระสงฆ และเหลาบรรพชตผประพฤต ด ปฏบตชอบ ผไมประมาทมวเมา เมอไดใชโภคทรพยทำาประโยชนอยางนแลว ถงโภคะจะหมดสนไป กสบายใจไดวา ไดใชโภคะนนใหเปนประโยชนถกตองตามเหตผลแลว ถงโภคะเพมขน กสบายใจ เชนเดยวกน เปนอนไมตองเดอดรอนใจในทงสองกรณ (การใชจายใน ๕ ขอน ทานมงแจกแจงรายการทพงจาย ใหรวาควรใชทรพยทำาอะไรบาง มใชหมายความวาใหแบงสวนเทากนไปทกขอ นอกจากนน ถาสามารถ กควรบำาเพญประโยชนใหมากขนไปอก ตามหลก สงคหวตถ 4) (อง.ปญจก.๒๒/๔๑/๔๘)

๔) มความสขทงส คอ ความสขอนชอบธรรมทผครองเรอนควรม หรอความสขทชาวบานควรพยายามทำาใหเกดขนแกตนอยเสมอ เรยกสนๆ วา สขของคฤหสถ (กามโภคสข) ๔ คอ ๑. อตถสข สขเกดจากความมทรพย คอ ความภมใจ เอบอมและอนใจวา ตนมโภคทรพย ทไดมาดวยนำาพกนำาแรง

๓๓พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ความขยนหมนเพยรของตน และโดยทางชอบธรรม ๒. โภคสข สขเกดจากการใชจายทรพย คอ ความภมใจ เอบอมใจวา ตนไดใชทรพยทไดมาโดยชอบนน เลยงตว เลยงครอบครว เลยงผทควรเลยง และบำาเพญคณประโยชน ๓. อนณสข สขเกดจากความไมเปนหน คอ ความภมใจ เอบอมใจวา ตนเปนไท ไมมหนสนตดคางใคร ๔. อนวชชสข สขเกดจากความประพฤตไมมโทษ คอ ความภมใจ เอบอมใจวา ตนมความประพฤตสจรต ไมบกพรองเสยหาย ใครตเตยนไมได ทงทางกาย ทางวาจา และทางใจ บรรดาสข ๔ อยางน อนวชชสข มคามากทสด (อง.จตกก.๒๑/๖๒/๙๑)

๕) มชวตทมนคง คอ ปฏบตตามหลกธรรมสำาหรบการครองชวตของคฤหสถ ทเรยกวา ฆราวาสธรรม 4 ประการ ดงน ๑. สจจะ มนตรงความจรง คอ ดำารงมนในสจจะ ซอตรง ซอสตย จรงใจ พดจรง ทำาจรง จะทำาอะไรกใหเปนทเชอถอไววางใจได

๓4 สหนาทของสตรไทย

๒. ทมะ ฝกตนยงขนไป คอ บงคบควบคมตนเองได รจก ปรบตว และแกไขปรบปรงตนใหกาวหนาดงามยงขนอยเสมอ ๓. ขนต อดทนไมหวนไหว คอ มงหนาทำาหนาทการงานดวยความขยนหมนเพยร เขมแขงอดทน ไมหวนไหว มนในจดหมาย ไมทอถอย ๔. จาคะ มนำาใจเสยสละ คอ มนำาใจ เออเฟอ ชอบชวยเหลอเกอกล บำาเพญ ประโยชน สละโลภ ละทฐมานะได รวมงานกบคนอนได ไมใจแคบเหนแกตวหรอเอาแตใจตน (ข.ส.๒๕/๓๑๑/๓๖๑)

๖) ดำารงสงคมในสามคค ชวยเหลอเกอกลกน รวมสรางสรรคสงคมใหสงบสขมนคง และประสานหมชนไวในความสามคคมเอกภาพ ดวย สงคหวตถ 4 คอ ๑. ทาน เผอแผแบงปน คอ เออเฟอ ชวยเหลอ รจกให รจกสงเคราะหดวยปจจยส ดวยทนหรอทรพยสนสงของ ตลอดจนใหความรความเขาใจ และศลปวทยา ๒. ปยวาจา พดอยางรกกน คอ กลาวคำาสภาพ ไพเราะ นาฟง ชแจง แนะนำาสงทเปนประโยชน มเหตผล เปนหลกฐาน

๓5พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ชกจงในทางทดงาม หรอคำาแสดงความเหนอกเหนใจ ใหกำาลงใจ รจกพดใหเกดความเขาใจด สมานสามคค เกดไมตร ทำาใหรกใครนบถอและชวยเหลอเกอกลกน ๓. อตถจรยา ทำาประโยชนแกเขา คอ ชวยเหลอดวยแรงกาย และขวนขวายชวยเหลอกจการตางๆ บำาเพญสาธารณประโยชน รวมทงชวยแกไขปญหาและชวยปรบปรง สงเสรมในดานจรยธรรม ๔. สมานตตตา เอาตวเขาสมาน คอ ทำาตวเขากบเขาได วางตนเสมอตนเสมอปลาย ไมเอาเปรยบใคร ใหความเสมอภาค ปฏบตสมำาเสมอกนตอคนทงหลาย เสมอกนโดยธรรม และเสมอในสขทกข คอรวมสขรวมทกข รวมทำางาน รวมในการแกปญหา รวมสรางสรรคใหเกดประโยชนสขรวมกน พดสนๆ วา: ชวยดวยเงนทองขาวของหรอความร; ชวยดวยถอยคำา; ชวยดวยกำาลงแรงงาน; ชวยดวยการรวมสรางสรรคและแกปญหา

(ท.ปา.๑๑/๑๔๐/๑๖๗)

๓6 สหนาทของสตรไทย

๒เกณฑมาตรฐาน

คนทจะเรยกไดวาประสบความสำาเรจในการครองเรอน เปนคฤหสถหรอชาวบานทด นาเคารพนบถอเปนแบบฉบบ ควรถอเปนตวอยาง พงวดดวยหลกเกณฑ ดงน

ก) เปนชาวบานแบบอยาง คนครองเรอน แยกไดหลายประเภท ตงแตรายไปถงด และทดกมหลายระดบ คฤหสถทด นาเคารพนบถอแทจรง คอประเภทท ๑๐ ใน ชาวบาน 10 ประเภท ตอไปนกลมท ๑ หาทรพยโดยทางไมชอบธรรม ๑. ไดทรพยมาแลว ไมเลยงตนใหเปนสข ทงไมเผอแผแบงปนและไมใชทรพยนนทำาความด (เสยทง ๓ สวน) ๒. ไดทรพยมาแลว เลยงตนใหเปนสข แตไมเผอแผแบงปนและไมใชทรพยนนทำาความด (เสย ๒ สวน ด ๑ สวน) ๓. ไดทรพยมาแลว เลยงตนใหเปนสขดวย เผอแผแบง

๓7พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ปนและใชทรพยนนทำาความดดวย (เสย ๑ สวน ด ๒ สวน)กลมท ๒ หาชอบธรรมบาง ไมชอบธรรมบาง ๔. ไดทรพยมาแลว ทำาอยางขอ ๑ (เสย ๓ ด ๑) ๕. ไดทรพยมาแลว ทำาอยางขอ ๒ (เสย ๒ ด ๒) ๖. ไดทรพยมาแลว ทำาอยางขอ ๓ (เสย ๑ ด ๓)กลมท ๓ หาโดยชอบธรรม ๗. ไดทรพยมาแลว ทำาอยางขอ ๑ (เสย ๒ ด ๑) ๘. ไดทรพยมาแลว ทำาอยางขอ ๒ (เสย ๑ ด ๒) ๙. ไดทรพยมาแลว ทำาอยางขอ ๓ แตยงตด ยงมวเมา หมกมน กนใชทรพยสมบต โดยไมรเทาทนเหนโทษ ไมมปญญาทจะทำาตนใหเปนอสระเปนนายเหนอโภคทรพยได (เสย ๑ ด ๓)พวกพเศษ ผทแสวงหาชอบธรรม และใชอยางมสต-สมปชญญะ มจตใจเปนอสระ มลกษณะดงน ๑๐. แสวงหาทรพยโดยทางชอบธรรม; ไดมาแลว เลยงตนใหเปนสข; เผอแผแบงปน และใชทรพยนนทำาความด; ไมลมหลง ไมหมกมนมวเมา กนใช ทรพยสมบตโดยรเทาทน

๓8 สหนาทของสตรไทย

เหนคณโทษ ทางดทางเสยของมน มปญญาทำาตนใหเปนอสระหลดพน เปนนายเหนอโภคทรพย ประเภทท ๑๐ น พระพทธเจาสรรเสรญวาเปนผเลศ ประเสรฐ สงสด ควรชมทง ๔ สถาน คอ เปนคฤหสถแบบฉบบทนาเคารพนบถอ

(อง.ทสก.๒๔/๙๑/๑๘๘)

ข) เปนพลเมองทสรางสรรค นำาชวตและครอบครวของตน ไปสความเจรญ สงบสข และเปนพลเมองทสรางสรรคสงคม โดยประพฤต ดงน ๑. น สาธารณทารสส ไมคบชสหามวหมกมนในทางเพศ ๒. น ภญเช สาธเมกโก ไมใจแคบเสพสงเลศรสผเดยว ๓. น เสเว โลกายตกำ ไมพราเวลาถกถอยทเลอนลอย ไรสาระ ๔. สลวา ประพฤตด มวนย ตงอยในศล ๕ ๕. วตตสมปนโน ปฏบตกจหนาทสมำาเสมอโดย สมบรณ

๓9พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

๖. อปปมตโต ไมประมาท กระตอรอรนทกเวลา ๗. วจกขโณ มวจารณญาณ ทำาการโดยใช ปญญา ๘. นวาตวตต อตถทโธ สภาพ ไมดอกระดาง ยนดรบฟง ผอน ๙. สรโต เสงยมงาม รกความประณต สะอาดเรยบรอย ๑๐. สขโล มท พดจานาฟง ทงใจกายกออนโยน ไมหยาบคาย ๑๑. สงคเหตา จ มตตานำ มนำาใจเออสงเคราะหตอมตร สหาย ๑๒. สำวภาค เผอแผแบงปน ชวยเหลอคน ทวไป ๑๓. วธานวา รจกจดการงานใหเรยบรอย และไดผลด ๑๔. ตปเปยย บำ าร งพระสงฆทรงความร ผทรงศลทรงธรรม

๑๕. ธมมกาโม ใครธรรม รกความสจรต ๑๖. สตาธโร อานมากฟงมาก รวชาของตน เชยวชาญ ๑๗. ปรปจฉโก ชอบสอบถามคนควา ใฝหา ความรยงขนไป

(ข.ชา.๒๘/๙๔๙/๓๓๒)

(ขอธรรมทวไปน เลอกคดจดปรบ จากหนงสอ ธรรมนญชวต)