ความเครียดและการจัดการความ...

ความเครยดและการจดการความเครยดของนกศกษาพยาบาล

สบตระกล ตนตลานกล*ปราโมทย วงศสวสด**

บทคดยอ

การศกษาทางพยาบาลศาสตรมการจดการเรยนการสอนภาคทฤษฎ ภาคทดลอง และภาค

ปฏบต ซงการจดการเรยนการสอนทกรปแบบ ทำาใหนกศกษาพยาบาลมความเครยดและความวตกกงวลสง

เนองจากตองพบกบสถานการณสงแวดลอมในโรงพยาบาล หรออาการของผปวยทไมเคยพบเหนมากอน

สอดคลองกบการศกษาวจยบางสวนทชใหเหนวานกศกษาพยาบาลมความเครยดมากกวานกศกษาสาขา

อนๆ ซงระดบความรนแรงของความเครยดทเกดขนในนกศกษาพยาบาลไมเทากน ขนอยกบการยอมรบ

และความสามารถในการปรบตวของนกศกษาพยาบาลแตละคนตอความเครยดทเกดขน ความเครยด

จากการศกษาวชาชพพยาบาลเปนสาเหตสำาคญททำาใหเกดการเรยนซำาชน ความลมเหลวหรอการลาออก

จากการศกษา

หากผบรหารและอาจารยมความเขาใจเกยวกบความเครยดและการจดการความเครยดของ

นกศกษาพยาบาลและนำาไปใชในการจดการเรยนการสอน พฒนาระบบการใหคำาปรกษาเพอชวยเหลอ

นกศกษาพยาบาลใหสามารถจดการความเครยดไดอยางเหมาะสม จะชวยสงเสรมและสนบสนนใหนกศกษา

พยาบาลสามารถเรยนจบตามหลกสตรและลดอตราการสญเสยดานการศกษาวชาชพพยาบาล

คำาสำาคญ: ความเครยด, การจดการความเครยด, นกศกษาพยาบาล

* นสตหลกสตรสาธารณสขศาสตรดษฎบณฑต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร** ผชวยศาสตราจารยคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

81 วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อตรดตถBoromarajonani College of Nursing, Uttaradit Journalปท 9 ฉบบท 1 : มกราคม - มถนายน 2560

Stress and Stress Management in Nursing Students

ABSTRACT

Nursing education is taught in theoretical, experimental and practical fields. All teaching and

learning management, nursing students are stressed and anxious because of the environmental situation

in the hospital or symptoms of patients never seen before. In line with some studies, it was pointed out

that nursing students had more stress than other students. The severity of stress in nursing students was

not the same level. It depends on the acceptance and adaptability of each nursing student towards stress.

Stress from nursing education is a major cause to repeat class, to have education failure and retirement.

Administrators and nursing instructors would be able to understandthe stress and stress management

in nursing students in order to organize teaching and learning activities appropriated with the students

as well as to develop counselling system to help students manage their stress well.It will encourage

studentsgraduate of nursing education and reduce students loss in nursing education.

Key words : Stress, Stress management, Nursing students

Seubtrakul Tantalanukul*Pramote Wongsawat**

* Doctoralstudent in Public Health,Faculty of Public Health, Naresuan University** Assistant Professor, Faculty of Public Health, Naresuan University

82วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อตรดตถBoromarajonani College of Nursing, Uttaradit Journal

ปท 9 ฉบบท 1 : มกราคม - มถนายน 2560

ความเปนมาและความสำาคญของปญหา

วชาชพพยาบาลเปนวชาชพทเกยวของกบ

การดแลมนษยโดยการประยกตใชองคความรจาก

ทฤษฎไปสการปฏบต เปนวชาชพทตองไดรบการ

ศกษาหรอฝกฝน มคานยมและจรรยาบรรณวชาชพ

มอสระในการทำางานและมความยดมนผกพนตอ

วชาชพ (Craven and Hirnle, 2013) และมเอกสทธ

(Autonomy) ทถกตองตามกฎหมายทไดรบความเชอถอ

สรปไดวา วชาชพพยาบาล หมายถง วชาชพทให

บรการเพอตอบสนองความตองการของสงคมใน

ดานสขภาพทงในระดบบคคล ครอบครวและชมชน

ในภาพทมสขภาพดหรอเจบปวยเพอใหการดแล

ชวยเหลอ ฟนฟสภาพ ปองกนโรค และสงเสรมสขภาพ

รวมทงการชวยเหลอแพทยทำาการรกษาโรค ทงนตอง

อาศยความรเฉพาะทางการพยาบาลในการปฏบตงาน

(Nursing and Midwifery Council, 2016)

การศกษาเพอม งส ความเป นพยาบาล

วชาชพทมคณภาพนนเปนภาระรบผดชอบทสำาคญ

ของนกศกษาพยาบาลทกคน ซงกำาลงอยในชวง

พฒนาการของวยรนตอนปลายอนเปนวยทปรบตวยาก

และมปญหามาก เนองจากเปนระยะหวเลยวหวตอ

จากวยเดกไปสวยผใหญทมความเปลยนแปลงอยาง

รวดเรวในดานตางๆ ไมวาจะเปนดานรางกาย จตใจ

อารมณ และสตปญญา การเปลยนแปลงทรวดเรว

ทำาใหตองปรบตวเปนอยางมาก (Limthongkul and

Aree-Ue, 2009) นอกจากนนกศกษาตองปรบตวตอ

สภาพการเรยนการสอน ในวชาชพพยาบาล ซงม

ลกษณะพเศษทสำาคญอยางหนงคอ นกศกษาพยาบาล

ตองศกษาเกยวกบชวตมนษยและการลงมอปฏบตจรง

กบชวตมนษย ซงตองใชความรอบคอบ ระมดระวง

และรบผดชอบอยางสง เพราะการผดพลาดอาจกอให

เกดอนตรายตอชวตของผปวยได นบไดวานกศกษา

พยาบาลมแนวโนมทจะเกดความเครยดสงกวา

นกศกษาในวชาชพอนๆ (Phochum, 2001; Photong

et al., 2011, pp.1-14) จากการศกษางานวจยทผานมา

พบวา นกศกษาพยาบาลมความเครยดและปญหา

สขภาพจตอยในระดบสง เชน จากงานวจยของ

Repich, 2004) ทศกษาความเครยดของนกศกษาใน

มหาวทยาลยฟลอรดา พบวา นกศกษาสวนใหญ

เครยดจากความคาดหวงของพอแม การแขงขนดานเกรด

สมพนธภาพ และปญหาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

รวมทงการทำางานหาเลยงชพ ซงสาเหตของความเครยด

มความสมพนธกบปจจยภายนอกและปจจยภายใน

ของแตละบคคล และความเครยดของนกศกษา

พยาบาลมความเชอมโยงกบการปฏบตทางคลนก

รวมถงทกษะความสามารถในการปฏบตทางคลนก

ของแตละบคคล ดงการศกษาของ Chris Gibbons et.

al (2010) ศกษาการเผชญความเครยดของนกศกษา

พยาบาล พบวา ความเครยดของนกศกษาพยาบาลม

ความสมพนธกบการเรยนรและการสอนทมความ

ยงยากซบซอน การปฏบตงานบนคลนก ความเครยด

จากการเรยนนำาไปสความเปนทกขทางจตใจทมากขน

ของนกศกษาพยาบาล หากมการชวยเหลอดานการ

จดการความเครยดจะเปนประโยชนในการเรยนร

ของนกศกษาพยาบาล

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ความเครยด

จากการศกษาวชาชพพยาบาลเปนสาเหตสำาคญท

สงผลตอความสำาเรจ การเรยนซำาชน ความลมเหลว

หรอการลาออกจากการศกษา (Division of Student,

2016) และผลของการเกดความเครยดของนกศกษา

พยาบาลสงผลใหนกศกษาพยาบาลตำาหนตนเอง

หรอโทษตนเอง ตำาหนผอนททำาใหเกดปญหา เทยว

กลางคนตามสถานบนเทง ดมเหลาเพอคลายเครยด

เลนการพนนเพอคลายเครยด ใชยานอนหลบระงบ

ประสาทโดยไมปรกษาผเชยวชาญ และสบบหร เพอ

ใหคลายเครยด (Sricamsuk Saito et. al., 2011, pp.

70-79) เพอเปนแนวทางในการนำาผลจากการทบทวน

วรรณกรรมเกยวกบความเครยดและการจดการ

ความเครยดของนกศกษาพยาบาลไปใชในการ

จ ด ก า ร เ ร ย น ก า ร ส อ น ใ น ก า ร ป อ ง ก น แ ล ะ ล ด


ความเครยดของนกศกษาพยาบาล สงเสรมและ

สนบสนนใหนกศกษาพยาบาลสามารถเรยนจบตาม

หลกสตรและลดอตราการสญเสยดานการศกษา

วชาชพพยาบาล

ภาวะเครยดในนกศกษาพยาบาล

แนวคดทวไปเกยวกบภาวะเครยด

ความเครยด หมายถง ภาวะทรางกายและจตใจ

มปฏกรยาตอบสนองมากระตน ทงภายในรางกายและ

ภายนอกรางกาย (Selye, 1956) เปนผลของปฏสมพนธ

ระหวางบคคลกบสถานการณโดยบคคลจะมการ

ประเมนคาโดยกระบวนการทางปญญาเปนความ

เครยดใน 3 ลกษณะ คอ อนตราย หรอสญเสย คกคาม

และทาทาย บคคลจะตอบสนองตอสถานการณนน

โดยพยายามจดการแกไขปญหา เพอคงไวซงความ

สมดลทางสขภาพ (Lazarus and Folkman, 1984)

และอาจกระทบกระเทอนตอเปาหมายทำาใหไม

สามารถทำาไดตามความตองการได (Baron Robert

and Jerald Greenberg, 1990)

การแบงประเภทเกดความเครยด จากการ

ทบทวนวรรณกรรม พบวา มแนวคดสำาคญในการแบง

ประเภทเกดความเครยด ไดแก การเกดความเครยดตาม

จดเกดของอาการ ประกอบดวย การเกดความเครยด

ทรางกาย (Physiological Stress) ซงเกดจากการ

เปลยนแปลงของฮอรโมนและระดบเลอดและมผล

ตอเกดการเปลยนแปลงของระบบกลามเนอ ระบบ

หายใจ ระบบทางเดนหายใจ และระบบอนๆ ของ

รางกาย อกประการของการเกดความเครยดตามจด

ของอาการ คอ เกดความเครยดทางอารมณและจตใจ

(Emotional and Psychological Stress) ซงเปนการท

บคคลตอบสนองออกมาในรปของการเปลยนแปลง

ทางอารมณและจตใจเกดอาการปรวนแปร กลว วตก

กงวล ขาดความมนใจ เปนตน การเกดความเครยด

ตามระยะเวลาทเกดอาการ ประกอบดวย ความเครยด

ชนดฉบพลน (Acute of Emergency Stress) ซงเปน

ความเครยดทรางกายถกควบคมในทนททนใดใน

ระยะเวลาสนๆ เชน การเกดอบตเหต ตองเผชญ

เหตการณทนาตกใจไมคาดฝน เปนตน ความเครยด

ชนดตอเนองเรอรง (Continuing Stress) เปน

ความเครยดทบคคลถกกระตนอยางตอเนอง เปน

ระยะเวลานานสะสมมากขน เชน การเจบปวยเรอรง

การทำาหนาทรบผดชอบทหนกอยางตอเนอง เปนตน

การเกดความเครยดตามทศทางของเหตและผล

ประกอบดวย ความเครยดทางบวก (Positive Stress)

เปนความเครยดทเกดจากสงทดสรางใหบคคลม

ความสข เชน ความสำาเรจในการเรยนการทำางานทำาให

เกดอาการเกรง ตนเตน หรอแสดงออกในลกษณะ

ของการระงบอารมณไมอย ความเครยดทางลบ

(Negative Stress) เปนความเครยดทไมดทำาใหบคคล

เกดความทกข (Distress) สรางใหเกดความไมสบายใจ

จงทำาใหบคคลตองการหลกเลยง เชน ความผดหวง

การพลดพราก และสดทายของการแบงประเภท เกด

ความเครยด คอ การแบงตามระดบความเครยด

ประกอบดวย ความเครยดระดบตำา (Mild Stress)

เปนความเครยดทเกดขนและสนสดลงในระยะเวลา

สนๆ อยในระดบทบคคลยอมรบได เชน การไป

ตางถน การตองปรากฏตวในทสาธารณะ เปนตน

ความเครยดระดบกลาง (Moderate Stress) เปน

ความเครยดททำาใหเกดการเปลยนแปลงชวตท

มากกวา แตบคคลกยงคดวาพอจะทนได เชน การ

ไดรบมอบหมายงานเกนกวาทคด การศกษาเลาเรยน

เปนตน ความเครยดระดบสง (Severe Stress) เปน

ความเครยดทรนแรงมาก สะสมอยเปนเวลานานทำาให

เกดอาการความเครยดมาก และตอเนอง เชน การ

ลมละลาย การเจบปวยเรอรง การตายของบคคลท

เปนทรก เปนตน

สาเหตของความเครยด จากการทบทวน

วรรณกรรม พบวาการแบงสาเหตของความเครยด

มหลากหลายแนวทาง ซงสามารถแบงสาเหตของ

ความเครยด อนประกอบไปดวย สาเหตทเกดจาก



ความกดดนจากสภาพแวดลอม บคคลรอบขาง เชน

การเลาเรยนหนงสออยางหนก การถกกดดนดวยเวลา

การทำาอะไรทตองเรงรบ การแขงขนกบบคคลอน

สาเหตทเกดจากความวตกกงวล กงวลกบอดต วตก

กงวลกบอนาคต สาเหตทเกดจากความคบของใจ

ถกขดขวางการดำาเนนการตามเปาหมายของชวตหรอ

การทำางาน เชน รถตด ความผดหวง ความสญเสย

สาเหตทเกดจากความขดแยง โดยเฉพาะความขดแยง

ในใจ เชน อยากไดเกรดเฉลยสงแตไมชอบอานหนงสอ

สาเหตทเกดจากความผดปกตทางดานรางกายของ

ตนเอง เชน ความพการ การเจบปวยดวยโรคเรอรง

สาเหตทเกดจากสงแวดลอม ไดแก ลกษณะการเรยน

ทหนก บทบาทหนาทและความรบผดชอบในการทำางาน

ความกาวหนาในวชาชพ สมพนธภาพระหวางบคคล

ในหนวยงาน และสาเหตทเกดจากปจจยสวนบคคล

ไดแก ความสามารถในการปรบตว กรรมพนธ

ประสบการณในวยเดก สมพนธภาพในครอบครว

ตลอดจนบคลกภาพสวนบคคล

การปองกนและแกไขไมใหเกดความเครยด

จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา วธการปองกนและ

แกไขไมใหเกดความเครยด ไดแก การรบประทาน

อาหารทดและมประโยชน หลกเลยงอาหารทเพมโทษ

แกรางกายหรอเพมความเครยดใหแกรางกาย การ

ออกกำาลงกาย ซงการออกกำาลงกายเปนประจำาจะทำา

ใหรางกายมความกระปรกระเปรา นอนหลบสนท

เพมภมตานทานตนเอง การพกผอนนอนหลบให

เพยงพอ การรจกควบคมจตใจของตนเอง มสตในการ

แกปญหา หลกเลยงการแขงขน เรยนรการผอนคลาย

ทมระบบและไมอาศยยา เชน การทำาสมาธ การใช

จนตนาการ การรจกระบายปญหาใหผอนรบรเสยบาง

รวมถงการวางแผนการทำางาน ใชเวลาในการบนเทง

หรอทองเทยวดวยความสนกสนาน อยากงวลกบอดต

และอนาคต

ลกษณะของนกศกษาพยาบาลทมภาวะ

เครยด

นกศกษาพยาบาลถอเปนชวงวยรนตอนปลาย

ทมการเปลยนแปลงของพฒนาการอยางรวดเรวใน

ทกดาน (Namakunka et. al., 2008; Kaewmart, 2013)

จงเปนชวงทสำาคญทสดในชวต เนองจากมการเปลยน

แปลงทางรางกายภายนอก เชน ความสง รปราง

หนาตา และการเปลยนแปลงภายในรางกาย เชน

ฮอรโมนเพศเรมทำางาน รวมทงมการเปลยนแปลง

ทางดานอารมณและสงคมอยางมาก (Kaewmart, 2013)

ทำาใหเกดปญหาการปรบตว ความเครยด และภาวะ

ซมเศราไดงาย เมอนกศกษาพยาบาลเกดความเครยด

มกมอาการเชนเดยวกบวยรนทวไปทมความเครยด

เชน ทำาใหเกดอาการหนามดเปนลม เจบหนาอก แผล

ในกระเพาะอาหาร หมกมนครนคด ไมสนใจสงรอบตว

ขาดสมาธ (Lofmark, Carlsson and Wikblad, 2001)

พฤตกรรมการปรบตวตอความเครยดในทางทผด เชน

สบบหร ตดเหลา ตดยา มปญหาสมพนธภาพระหวาง

บคคล (Kleehammer, Hart and Keck, 1990) นอกจาก

นยงพบวา นกศกษาพยาบาลทมความเครยดมกขาด

แรงจงใจในการทำากจกรรมตางๆ ทงดานการเรยน

และการใชชวต มความบกพรองในการจดการกบ

ปญหาและบกพรองดานการตดสนใจ แยกตวออกจาก

สงคม ไมสนใจผอน ไมสนใจในการเรยน ขาดความ

รบผดชอบ อนเปนสาเหตของการลมเหลวในการเรยน

และพบวา บางรายนำาไปสภาวะซมเศรา นำามาสการ

คดฆาตวตาย (Chaiyavichit, 2009; Kaewmart, 2013)

ดงการศกษาภาวะซมเศราและพฤตกรรมการฆา

ตวตายในนสตมหาวทยาลยนเรศวร (Rukkhajeekul,

2013) นสตทกำาลงศกษาอยในคณะพยาบาลศาสตร

มแนวโนมเกดภาวะซมเศรามากกวานสตทกสาขา


ปจจยทเกยวของกบการเกดความเครยด

ของนกศกษาพยาบาล

มผศกษาเกยวกบปจจยททำาใหเกดความเครยด

ในนกศกษาพยาบาลหลายทาน จากการทบทวน

วรรณกรรม สรปปจจยททำาใหเกดความเครยด จาก

งานวจยตางๆ ไดดงน

1. ปจจยดานคณลกษณะสวนบคคลของ

นกศกษา

ระดบชนปการศกษา พบวา นกศกษา

พยาบาลศาสตร ทมประสบการณในการศกษาวชาชพ

พยาบาลมากขนจะมประสบการณในการเผชญกบ

ตนเหตของความเครยดตางๆ รวมถงจะมประสบการณ

ในการแกไขปญหาทเกดจากความเครยดในภาวการณ

ตางๆ เกดการเรยนรในการแกปญหามวฒภาวะสงขน

ซงสอดคลองกบคำากลาวของ (Lazarus and Folkman

(1984) ทกลาววา การผานประสบการณและมวฒภาวะ

สงขนจะทำาใหบคคลมการเผชญปญหาทเกดจาก

ความเครยดดขน สำาหรบผลสมฤทธทางการเรยน

พบวา ผลสมฤทธทางการเรยนเปนตวทจะบงบอกให

เหนถงความสำาเรจหรอความลมเหลวของผเรยน ซง

ผลสมฤทธทางการเรยนนนขนอยกบตวแปรดานสต

ปญญา และตวแปรอนๆ ทไมใชสตปญญา และการ

เผชญความเครยดนนตองใชสตปญญาในการประเมน

คาสถานการณ การประเมนหาแหลงประโยชนหรอ

ทางเลอกทจะมาจดการกบสถานการณหรอปญหานน

ใหเกดผลทดทสด (Lazarus and Folkman, 1984) จง

สรปไดวา ผลสมฤทธทางการเรยนของนกศกษาท

แสดงถงระดบสตปญญามความเกยวของกบการ

ประเมนสาเหตของความเครยด การตอบสนองและ

การเผชญตอความเครยด

2. ปจจยดานความมงมนทางการศกษา

พบวา ความมงมนทางการศกษาเปนนสยทาง

การเรยน หรอเปนพฤตกรรมทแสดงออกอยางสมำาเสมอ

ซงสอดคลองกบการศกษาของ Suttharangsee (2005)

พบวาพฤตกรรมดงกลาวประกอบไปดวย ความมงมน

ทจะเปนนกศกษาพยาบาลทไดรบการยอมรบจาก

อาจารย ความมงมนในการทำาเกรดใหอยในระดบทด

ความมงมนทจะเรยนใหสำาเรจตามทผปกครองคาดหวง

ความตงใจของตนเองทจะศกษาวชาชพพยาบาล

จนสำาเรจ และความสำาเรจวาจะเปนพยาบาลทดใน

อนาคต

3. ปจจยดานการเรยนการสอนภาคทฤษฎ

พบวา รปแบบการเรยนการสอนในวทยาลย

พยาบาลแตกตางจากการเรยนระดบมธยม ซงสอดคลอง

กบการศกษาของ Sukcharoen and Wuttaritrit (2008)

ทำาใหตองปรบตวอยางมาก มการแขงขนกนเรยนใน

ชนเรยนสง ผลการเรยนทผานมาไมเปนไปตามทมงหวง

ทำางานไมทนตามกำาหนด ไมเขาใจเนอหาทเรยนและ

เนอหาวชามากเกนไปจากคณภาพและมาตรฐานของ

ความเปนวชาชพ

4. ปจจยดานสมพนธภาพกบอาจารย

พบวา ในการดำาเนนกจการใดๆ กตามความ

สมพนธระหวางบคคลเปนสงทสำาคญ ในดานการเรยน

การสอนกเชนกน ความสมพนธระหวางผสอนกบ

ผเรยนจะชวยสงเสรมและสนบสนนบรรยากาศเรยนร

ทดขน ซงสอดคลองกบการศกษาของ Pao - in (2010)

สาเหตททำาใหเกดความเครยดดานสมพนธภาพ

กบอาจารย คอ ไมมโอกาสซกถามอาจารยเกยวกบ

ปญหาหรอขอของใจ ตองเรยนกบอาจารยหลายทาน

หรอหมนเวยนไปเรอยๆ ไมมโอกาสสรางความคนเคย

กบอาจารย การทำาตวใหอาจารยยอมรบหรอพอใจ

รสกหางเหนกบอาจารย และรสกวาตวเองไมเปน

ทรกหรอสนใจจากอาจารย

5. ปจจยดานสมพนธภาพกบเพอน

พบวา เพอนเปนองคประกอบทสำาคญตอ

สขภาพจตของวยรนมาก การมสมพนธภาพทดกบ

เพอนทำาใหเกดความสบายใจ อนใจ ไดพดคยปญหา

ไดระบายความเครยดรวมถงการชวยเหลอกนดาน

การเรยน ซงสอดคลองกบการศกษาของ Pao - in

(2010) ทพบวาสาเหตททำาใหเกดความเครยดดาน



สมพนธภาพกบเพอน คอ ตองปรบตวใหเขากบเพอน

การทำาตวใหเปนทยอมรบของเพอน เพอนไมแสดง

ความรสกอยางตรงไปตรงมา ขาดเพอนสนททรใจพอ

ทจะปรบทกขหรอปรกษาปญหาการเขากลมทำางาน

หรอฝกภาคปฏบตกบเพอนทไมใชเพอนสนท และม

ความขดแยงกบเพอน

6. ปจจยดานการเงน

พบวา สภาพทางการเงน ซงไดแก ฐานะ

เศรษฐกจในครอบครว และคาใชจายทไดรบ มความ

สมพนธกบความเครยดของนกศกษาพยาบาล ซง

สอดคลองกบการศกษาของ Pao-in (2010) สาเหต

ททำาใหเกดความเครยดจากปจจยดานการเงน คอ ไม

แนใจวาครอบครวจะสามารถสงเสยเงนใหเรยนจบได

การรอคอยทางบานสงเงนมาใหในแตละเดอน การ

ควบคมตนเองในการใชจายเงนใหพอดในแตละเดอน

การตองรบผดชอบ และจดการคาใชจายททางบาน

สงมาใหดวยตนเอง และการกยมเงนมาเรยน

7. ปจจยดานภาวะสขภาพ

พบวา ภาวะสขภาพรางกายเปนตนเหต ททำา

ใหนกศกษาพยาบาลเกดความเครยดได ซงสอดคลอง

กบการศกษาของ Phochum (2001) และ Pao-in

(2010) ทพบวาสาเหตททำาใหเกดความเครยดจากปจจย

ดานภาวะสขภาพ คอ รสกออนเพลย และเหนอยงาย

อยเสมอ รสกวาตนเองมสขภาพไมแขงแรง มโรค

ประจำาตวทมผลกระทบตอการเรยน พกผอนไมเพยงพอ

และไมมนใจวาสขภาพจะแขงแรงพอทจะศกษาหรอ

ปฏบตงานในวชาชพพยาบาลไดหรอไม

8. ปจจยดานหอพก

พบวา ชวตประจำาวนของนกศกษาพยาบาล

คอนขางเกยวของกบหอพก และกฎระเบยบตางๆ เปน

อนมาก ซงสอดคลองกบการศกษาของ Phochum

(2001) และ Pao-in (2010) สาเหตททำาใหเกด

ความเครยดจากปจจยดานหอพก คอ ขาดความเปน

สวนตวเพราะไมเคยพกรวมกบใครมากอน การปฏบต

ตามกฎระเบยบหอพก การจากบานมาอยหอพก

สวสดการหอพกทเปนอยปจจบน และความปลอดภย

ภายในหอพก

9. ปจจยดานการเรยนการสอนภาคปฏบต

(เฉพาะป 3,4)

พบวา ในการเรยนทางคลนกของนกศกษา

พยาบาลตองเผชญกบสถานการณตางๆ มากมาย

ซงสอดคลองกบการศกษาของ Thipornphan et. al.

(2009) และ Chaiyavichit (2009) ทพบวาสาเหต

ททำาใหเกดความเครยดดานการเรยนการสอนภาค

ปฏบต คอ การทตองหมนเวยนเปลยนหอผปวยหรอ

สถานทฝกปฏบตงาน การฝกปฏบตงานในเวรบาย-ดก

(Tanatakij et. al., 2007) ความรนแรงหรออาการ

ของผปวย เชน ผปวยหนกหรอวกฤต ลกษณะงาน

ทตองฝกปฏบตมความยงยากและตองอาศยเทคนค

มาก พบเหนสงทไมนาด หรอนากลว งานหนก การ

ควบคมดแลจากอาจารย การประเมนผลจากอาจารย

การปรบตวใหเขากบเจาหนาทประจำาหอผปวยทขน

ฝกปฏบต และความไมคนเคย หรอมประสบการณ

ในการใชเครองมอเครองใชตางๆ นอย

แนวทางการปองกนภาวะเครยดในนกศกษาพยาบาล

สำาหรบการปองกนการเกดความเครยดใน

นกศกษาพยาบาล ยงไมมวธทการทเฉพาะเจาะจง แต

นกศกษา ผปกครอง อาจารย บคลากร สามารถสง

เสรมสขภาพกายและสขภาพจต เพอลดความเสยง

ตอการเกดความเครยดในนกศกษาพยาบาลได ดงน

1. ดานตวนกศกษาพยาบาล

ควรมความร ความเขาใจเกยวกบสาเหตของ

การเกดความเครยด วธการปองกน และปฏบตตว

เมอเกดความเครยด ซงสอดคลองกบการศกษาของ

Phochum (2001) และ Pao-in (2010) ทกลาววาการ

ปองกนการเกดความเครยดควรเรมจากการดแล

สขภาพรางกาย ใหแขงแรงสมบรณทำาใหมความพรอม

กบการเผชญความเครยด ดวยการเลอกรบประทาน

อาหารทมประโยชน ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอ


พกผอนใหเพยงพอ ขบถายเปนเวลา อยในสงแวดลอม

ทด ไมเสพหรอใชสงทจะเปนอนตรายตอรางกาย เชน

เหลา บหร จดสรรเวลาใหกบตนเอง ในการทำา

กจกรรมทชวยผอนคลายความเครยด เชน การ

เปลยนอรยาบถดวยการเดน นงหลบตา ยดเสนยดสาย

สดลมหายใจเขาลกๆทำากจกรรมทเปนการผอนคลาย

และนนทนาการ เชน เลนดนตร รองเพลง เตนรำา ด

โทรทศน ภาพยนตร ฟงวทย ออกกำาลงกาย เลนกฬา

ทถนด พบปะสงสรรคทำากจกรรมรวมกบผอน เชน

คนในครอบครว หรอเพอน พกผอนใหเพยงพอ ฝก

เรองการเขานอนเปนเวลา ปรบปรงสงแวดลอมให

สะอาด เปนระเบยบ เปลยนบรรยากาศไปทองเทยว

บาง ฝกการคดไมใหเครยด เชน การคดในทางบวก

มองโลกในแงด คดยดหยน ลดความตองการของ

ตนเองลง นกถงคนอนใหมากขน การวางแผนแกไข

ปญหาทเหมาะสมเมอเกดปญหาขนในชวต ไมควร

แกปญหาแบบววามโดยใชอารมณเปนหลก ขาดการ

ไตรตรองพจารณาดวยเหตผล หนปญหา ไมยอมรบร

วามปญหาเกดขน หาทางออกใหลมปญหาไปได

ชวคราว เชน ดมสรา เทยวเตร หวงพงโชคลาภ สง

ศกดสทธชวยคลคลายสถานการณ ขาดความมมานะ

พยายามในการแกไขปญหาดวยตนเอง ไมควรตำาหน

หรอโทษตนเอง จะทำาใหขาดกำาลงใจในการเผชญกบ

ปญหา และไมโยนความผดใหผอนไมรบผดชอบใน

สงทเกดขน (Kaewmart, 2013)

2. ดานครอบครว

บคคลในครอบครวมความสำาคญมาก

ตอการปองกนการเกดความเครยดของนกศกษา

พยาบาล ทงนสมาชกในครอบครวมกเปนผทรจก

นกศกษาพยาบาลมากกวาคนอน ทงดานบคลกภาพ

สขภาพรางกาย และสขภาพจต ดงนน ครอบครวจง

ควรตระหนกถงความเครยดของนกศกษาพยาบาล

เพราะครอบครวจะเปนพนทท เอาใจใสดแลหาก

สมาชกในครอบครวเกดความเครยดขน ในภาวะวกฤต

การรวมกนของทกคนในครอบครวกจะเปนพลง

ใหผานวกฤตไปได โดยไมตองรอพงความชวยเหลอ

จากภายนอกมากเกนไป ถาชวยกนแกไขปญหาแลว

ไมดขน สามารถเปลยนวธใหมๆ โดยยดประโยชน

ทจะเกดขนกบครอบครว ในทกวนมกจกรรมของ

ครอบครวททำาใหทกคนไดมาผอนคลาย จากความ

ตงเครยดนอกบาน ทสำาคญตองไมใชความรนแรง

ตอกน สวนการมเพอนแสดงถงการเปดตวรบและ

มสมพนธภาพกบคนอนดวย สดทายอยททกคนให

ความสำาคญกบความเปนครอบครว สามารถบรหาร

เวลาใหเกดเวลาของครอบครวเสมอ เวลาทจะพดคย

แลกเปลยน ปลอบโยน ใหกำาลงใจกน (Lazarus and

Folkman, 1984)

3. ดานสถาบนการศกษา

สถาบนการศกษามบทบาทสำาคญในการ

ปองกนการเกดความเครยดของนกศกษาพยาบาล

สถาบนการศกษาควรมระบบในการเฝาระวงการเกด

ความเครยด โดยจดกจกรรมสงเสรมใหนกศกษาพยาบาล

มสขภาพกายและสขภาพจตทดเพอลดความเสยง

ตอการเกดความเครยด (Khamwong et. al., 2016)

ผบรหารและอาจารยของวทยาลยพยาบาลในสงกด

สถาบนพระบรมราชชนก ควรมการกำาหนดนโยบาย

ในการจดการเรยนการสอนใหมกจกรรมการสอน

และชนงานทเหมาะสมกบระยะเวลาการเรยนเพอ

ลดสาเหตดานการจดสรรเวลาทส งผลตอระดบ

ความเครยดของนกศกษา รวมทงพฒนารปแบบการ

ใหคำาปรกษาทจะสามารถชวยใหนกศกษาลดความ

เครยดลงได สำาหรบอาจารยผสอนและอาจารยนเทศ

ซงเปนบคคลสำาคญทมผลตอการเกดความเครยด

ของนกศกษาพยาบาล ควรมความเขาใจ เหนอก

เหนใจนกศกษาพยาบาล หากนกศกษาทำางานทไดรบ

มอบหมายไดไมดเทาทควร อาจารยควรใหคำาแนะนำา

และการปรกษาทด ไมควรพดหรอกระทำาสงใดๆ ท

ตอกยำาความผดพลาดทเกดขน เพอปองกนไมให

นกศกษาพยาบาลเกดความร สกวาตนเองไรความ

สามารถ และเมอนกศกษาพยาบาลทำางานไดดหรอ



ประสบความสำาเรจควรใหคำาชมเชย ใหกำาลงใจ เพอ

นกศกษาพยาบาลเกดความภาคภมใจในตนเอง รสก

มขวญและกำาลงใจ ซงเปนปจจยสำาคญในการปองกน

ความเครยด (Kaewmart, 2013)

แนวทางการจดการความเครยดของนกศกษาพยาบาล

แนวทางการปฏบตของนกศกษาพยาบาล

ในการจดการความเครยดเพอนำาไปสการชวยคลาย

ความเครยด ดงการศกษาการจดการกบความเครยด

ของนกศกษาพยาบาลในวทยาลยพยาบาลสงกด

สถาบนพระบรมราชชนก (Khamwong et. al., 2016)

พบวา มวธการจดการกบความเครยด ไดแก การหายใจ

ลกๆ การออกกำาลงกาย การนวดการพกผอน การ

รบประทานอาหาร การลดความตงเครยดทางจตใจ

เชน การสรางอารมณขน การคดในทางบวก การด

ภาพยนตร การฟงเพลง การหวเราะ การหายใจลกๆ

การทำาสมาธ การใชเทคนคความเงยบ เพอหยดความคด

ของตวเองในเรองททำาใหเครยด ซงสามารถใชเปน

แนวปฏบตได ดงน

1. การหายใจลกๆเมอรสกเครยด ฝกการ

หายใจโดยใชกลามเนอกระบงลมบรเวณหนาทอง

แทนการหายใจโดยใชกลามเนอหนาอก เมอหายใจเขา

หนาทองจะพองออก และเมอหายใจออกหนาทอง

จะยบลง ซงจะรไดโดยเอามอวางไวทหนาทองแลว

คอยสงเกตเวลาหายใจเขาและหายใจออก หายใจเขา

ลกๆ และชาๆ กลนไวชวครแลวจงหายใจออกลอง

ฝกเปนประจำาทกวน จนสามารถทำาไดโดยอตโนมต

การหายใจแบบนจะชวยใหรางกายไดรบออกซเจน

มากขน ทำาใหสมองแจมใส รางกายกระปรกระเปรา

ไมงวงเหงาหาวนอน พรอมเสมอสำาหรบภารกจตางๆ

ในแตละวน สอดคลองกบงานวจยของ Phisri (2012)

ทพบวา การออกกำาลงกายรวมกบการฝกสมาธกำาหนด

ลมหายใจชวยใหนกศกษาลดความเครยดได

2. การออกกำาลงกาย เปนวธทงายทสดและ

ดเหมอนจะไดผลดมากทสดในการลดความเครยด

การออกกำาลงกายมผลกระตนระบบประสาทอสระ

และทำาใหรางกายตนตวจนเกนปกต ภายหลงการ

ออกกำาลงกายภาวะของการตนตวจะกลบสความ

สมดลตามปกต และทำาใหรสกผอนคลายและสดชน

3. การนวด ความเครยดเปนสาเหตทำาให

กลามเนอหดเกรง เลอดไหลเวยนไมสะดวก ปวด

ตนคอ และปวดหลง เปนตน อยางไรกตาม การนวด

จะชวยผอนคลายกลามเนอใหเราได เพราะไดไปกระตน

การไหลเวยนเลอด ทำาใหรสกปลอดโปรง สบายตว

หายเครยด และลดอาการเจบปวดตางๆ ลงสอดคลอง

กบงานวจยของ Charoenwutwong and Wattarudul

(2011) ทพบวา การนวดจะชวยผอนคลายกลามเนอ

ลดความเครยดในนกศกษาพยาบาลได

4. การพกผอน รางกายกเหมอนเครองยนต

เมอใชงานมากเกนไป จำาเปนตองมการหยดพกเสยบาง

ควรหาเวลาหลกไปสกพกเมอเครยดหลงเลกเรยน

ทำาอะไรกได ทชอบเพอเป นการพกผ อนสมอง

สอดคลองกบงานวจยของ Lertsakornsiri et. al.

(2012); Lertsakornsiri (2015) ทพบวานกศกษาเลอก

วธการจดการความเครยดดวยวธพกผอนใหเพยงพอ

เพอใหรางกายและจตใจมความพรอมทสด

5. การรบประทานอาหาร เมอคนเราเครยด

หรอวตกกงวลจำาเปนตองรบประทานอาหารหลายอยาง

โดยเฉพาะอยางยงตองมแคลเซยมและวตามนบ

อาหารทขาดสารจำาเปนบางอยางกอใหเกดผลเสยตอ

ปฏกรยาตอความเครยด

6. การลดความตงเครยดทางจตใจ เชน การ

สรางอารมณขน การคดในทางบวก การดภาพยนตร

การฟงเพลง การหวเราะ สอดคลองกบงานวจยของ

Apiwattanasiri et. al., (2007) ทพบวานกศกษาใชวธ

การลดความเครยดของตนเองโดยการ เชน เลนเกม

กน นอน ดทว ฟงเพลง ทำาสมาธ

7. การทำาสมาธ เลอกสถานททเงยบสงบ

ไมมใครรบกวน นงขดสมาธ เทาขวาทบเทาซาย

มอชนกนหรอมอขวาทบมอซายตงตวตรง หรอจะ


นงพบเพยบกไดตามแตจะถนด กำาหนดลมหายใจ

เขาออก โดยสงเกตลมทมากระทบปลายจมก หรอ

รมฝปากบน ใหรวาขณะนนหายใจเขาหรอออก หายใจ

เขาทองพอง หายใจออกทองยบ ขอเพยงจตใจจดจอ

อยกบลมหายใจเขาออกเทานน อยาคดฟงซานเรองอน

เมอจตใจแนวแนจะชวยขจดความเครยด ความวตก

กงวล ความเศราหมอง เกดปญญาทจะคดแกไขปญหา

และเอาชนะอปสรรคตางๆ ในชวตไดอยางมสต ม

เหตมผล และยงชวยใหสขภาพรางกายดขนดวย

8. การใชเทคนคความเงยบ เพอหยดความคด

ของตวเองในเรองททำาใหเครยด จะชวยสยบความ

วนวายของจตใจ ชวยคลายเครยดไดโดยอตโนมต

สรป

การเกดความเครยดในนกศกษาพยาบาล

เปนปญหาทสงผลกระทบตอตวนกศกษาพยาบาลเอง

ครอบครว สถาบนการศกษาและสงคมอยางมาก โดย

มปจจยหลากหลายเกยวของกบการเกดความเครยด

ของนกศกษาพยาบาล หากสามารถลดปจจยทนำาไป

สการเกดความเครยดได จะชวยลดความเสยงตอการ

เกดความเครยดของนกศกษาพยาบาลได ทงนนกศกษา

พยาบาล ครอบครว และสถาบนการศกษา ตลอดจน

ผมสวนเกยวของควรตระหนกถงผลกระทบดงกลาว

และควรสงเสรมใหนกศกษาพยาบาล ไดมพฤตกรรม

ทางสขภาพทงรางกาย จตใจ เพอนำาไปสการม

สขภาพจตทด และนำาไปสการประสบความสำาเรจ

ในการศกษาวชาชพพยาบาล



Reference

Apiwatanasiri, C., et. al. (2007). Stress and stress

management of medical students during

clinical practice KhonKaen University.

Srinagarind Medical Journal, 22, 416-424.

(in Thai).

Baron,R.A. and Jerald, G. (1990). Behavior in

Organization.Boston : Allyn and Bacon.

Chaiyavichit, S. (2009). Influencing Factors of

Stress and stress coping among nursing

students of Phrapokklao Nursing College,

Chonthaburi. Journal of Phrapokklao

Nursing College. 20(2), 49-58.(in Thai)

Charoenwutwong, S. and Wattarudul, D. (2011). The

Effect of stress management program

on stress levels of nursing instructors,

staff members and nursing students.

Journal of Public Health Nursing. 25(1),

46-63. (in Thai)

Chris, G., et. al. (2010). Stress, coping and

satisfaction in nursing students .Journal of

Advanced Nursing, 67(3), 621-632.

Craven, R. F. and Hirnle, C. J. (2013). Fundamental

of nursing: Human health and functions.

Philadelphia : Lippincott Williams &

Wilkins.

Division of Student. (2016). Nursing Student

Incident Report. Praboromarajchanok Institute

for Health Work force Development.

Bangkok: Nonthaburi.

Kaewmart, N.(2013). Nursing Students with

Depression. The Journal of Faculty of

Nursing Burapha University. 21(3), 14-23.

(in Thai)

Kleehammer, K., Hart, A., and Keck, J. (1990). Nursing

students’ perceptions of anxiety-producing

situations in the clinical setting. Journal of

Nursing Education, 29(4), 183-187.

Lazarus, R.S. and Folkman, S. (1984). Stress

appraisal and coping. New York : Springer

Publishing Company.

Lertsakornsiri, M., et. al. (2012). Factors Associated

with the Performance of Clinical Practice

in Obstetrics Nursing Among Nursing

Students in Private Institutions.Journal of

Nursing Science & Health, 32(2), 90-99.

(in Thai)

Lertsakornsiri, M. (2015). The Stress, Stress

Management of Nursing Students during

Practice in the Labor Room. Kuakarun

Journal of Nursing, 22(1), 7-16. (in Thai)

Limthongkul, M. and Aree-Ue S. (2009). Sources

of Stress, Coping Strategies, and Outcomes

among Nursing Students during their Initial

Practice. Rama Nurse Journal, 15(2),192-

205. (in Thai)

Lofmark, A., Carlsson, M., and Wikblad, K. (2001).

Student nurses’ perception of independence

of supervision during clinical nursing

practice. Journal of Clinical Nursing, 10, 86-93.

Namakunka, A., et. al. (2008). Stress and Factors

Inducing Stress in Nursing Students

During Nurses Practice on Wards.Nursing

Journal, 35(2), 26-36. (in Thai)


Nursing and Midwifery Council. (2016). Profession-

al Nursing and Midwifery Act B.E.2528.

Bangkok:Nonthaburi. Pao-in S. (2010).

Stress and adaptation of nurse students

at Boromarajonani College of Nursing,

Changwat Nonthaburi. Graduate School,

Kasetsart University.(in Thai)

Phisri, T. (2012). Exercise with meditation exercis-

es that affect physical fitness and automatic

nerver system. Research report Research

and Development Institute. Bangkok :Su-

anSunandhaRajabhat University. (in Thai)

Phochum, R. (2001). Causes of stress, level of stress,

and coping strategies in nursing student,

Faculty of Nursing at Mahidol University.

Graduate School, Mahidol University.

(in Thai)

Photong, P., et al. (2011). Stress, Adaptation, and

Emotional Intelligence among the first year

nursing students, Boromarajonani Col-

lege of Nursing, Suphanburi.Journal of

Phrapokklao Nursing College, 22(2), 1-14.

Repich, D . (2004). College students use of alcohol

as way of coping with social anxiety.

Retrieved January 16, 2017.from htt://

talentdevelop. com/Col Stud Alc. hlc.html.

Rukkhajeekul, S. (2013). Depression and Suicidal

Behaviors among Naresuan University

Students.Journal Psychiatr Assoc Thailand.

58(4), 359-370.(in Thai)

Selye, H. (1956). The Stress of Life Events. New

York :MCGraw-Hill

Sricamsuk, S. A., et. al. (2011). Happiness of

Undergraduate Nursing Students, Faculty

of Nursing, Khon Kaen University.Journal

of Nursing Science & Health, 34(2), 70-79.

Sukcharoen, C. and Wuttaritrit, S. (2008). Factors

Influencing on Stress and Coping Behavior

of Nursing Students of Boromarajonani

College of Nursing, Chon Buri.

Boromarajonani college of nursing Chon

Buri. (in Thai)

Suttharangsee, W. (2005). Stress management

behaviors and related factors among

nursing students. Faculty of Nursing,

Prince of Songkla University. Faculty of

Nursing, Prince of Songkla University.

Tanatakij, J., et. al. (2007).Stress and Stress factors

of nursing student during nursing practice on

labor room MaharatNakornsithammarat

Hospital. Boromarajonani college of nursing

Nakornsithammarat. (in Thai)

Thipornphan, K., et. al.. (2009). A Study of the

relationship between selected factors and

stress of nursing students during the practice

of basic concepts and principle in nursing

Boromarajonani college of nursing khon kena.

Boromarajonani college of nursing khon kena.

(in Thai)



ความเครียดและการจัดการความ...

Documents