ทฤษฎีและแนวทางการพัฒนาสังคมagri.stou.ac.th/uploadedfile/91721-2.pdf ·...
TRANSCRIPT
2-1ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หนวยท 2ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
ศาสตราจารย ดร.ดเรก ฤกษหราย
ชอ ศาสตราจารยดร.ดเรกฤกษหราย
วฒ วท.บ.(กสกรรมและสตวบาล),ศศ.ม.(พฒนาชมชน)มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
Ph.D.(ExtensionEducation)UniversityofthePhilippinesatLosbanôs
Post-doctoralFellowinInstitutionalResearchofMichiganStateUniversity
ตำาแหนง ศาสตราจารยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร(ขาราชการบำานาญ)
หนวยทเขยน หนวยท2
2-2 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธหนวยท 2
ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
เคาโครงเนอหาตอนท2.1 หลกคดและแนวทางการพฒนาสงคม
2.1.1ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคม
2.1.2ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม
2.1.3แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม
ตอนท2.2 องคประกอบตวชวดและการสนบสนนการพฒนาสงคม
2.2.1องคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคม
2.2.2ตวชวดการพฒนาสงคม
2.2.3บทบาทการสนบสนนของภาครฐและเอกชนในการพฒนาสงคม
ตอนท2.3 กระบวนทศนความเชอและพฤตกรรมกบการพฒนาสงคม
2.3.1กระบวนทศนกบการพฒนาสงคม
2.3.2ความเชอกบการพฒนาสงคม
2.3.3พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม
แนวคด1. หลกคดและแนวทางการพฒนาสงคม เกยวของกบหลกคดทใชนำาแนวทางการพฒนา
หลกคดพนฐานคอทฤษฎ ปรชญา (หลกนำาการคดการปฏบต) แนวคดทจะนำาแนวทาง
ในการปฏบตทงแนวทางพนฐานและกลยทธทเกยวของในแตละสถานการณ หลกคด
ทงหมดจะเนนทประเดนสำาคญคอคนเปนศนยกลางการพฒนากลมเปาหมายในชมชน
เปนผกระทำาไมใชผถกกระทำา เจาหนาทเปนเพยงผสนบสนนตามบทบาท โดยเฉพาะ
ตองเขาใจวา “มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสแนวทางการพฒนาและกลยทธท
เกยวของจงเนนใหกลมเปาหมายกำาหนดชวตตนเองไดตามภาพรวมอนาคตของตนดวย
การเพมพลงหรอมพลงรวมดวยการทำางานเปนเครอขายแบบบรณาการทกระทำาหนาท
ครบถวน โดยเฉพาะการรบผดชอบตอสงคมในการทจะบรรลการมรายไดเพม การม
คณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐานความมอสรภาพความเทาเทยมกนในการรองรบ
การกระจายความเปนธรรมและเหตทตองปรบระดบคณคาความเปนมนษยตลอดไป
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-3ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2. องคประกอบของการพฒนาสงคมทำาใหรบรวา มเรองสำาคญอะไรบางทตองมหนาท
รวมรบผดชอบสงคมในดานการพฒนาซงเรมจากการพฒนาตนเองเปนพนฐานการเขารวม
เปนเครอขายเพราะความเปนหนงเดยวกน(มปญหารวมความตองการรวมความสนใจ
รวม) เพอเกดพลงรวมและแบงปนประโยชนรวมอยางยตธรรม และขยายตวตอไป
ยงชมชนทพฒนาการพงพาตนเองได จงตองมการกำาหนดตวชวดเพอใหรวาจะตองม
การบรรลในเรองอะไรทเกยวของ ตงแตการพฒนาตนเอง เครอขาย ชมชน เพอ
กระบวนการจะไดบรรลในการกำาหนดทศทาง กำาหนดทางเลอกทเหมาะสมในแตละ
สถานการณเพอกำาหนดตวชวดเนองานทเปนตวชวดกระบวนการในการกาวไปสผลลพธ
ทพงปรารถนาในการพฒนาคนเครอขายและชมชน
3. การพฒนาสงคมตองเนนการเปลยนแปลงเชงบวกทควบคมได เพอสรางความเจรญให
เกดแกสมาชกในสงคมมนษยสรางกระบวนทศนความเชอและพฤตกรรมทพงปรารถนา
มาเพอเปนตวควบคมทางสงคมอนนำาไปสการขดเกลาทางสงคมเพอการอยรวมกนอยาง
สมานฉนทและการปลกฝงสงใหมทดกวาเขามาทดแทนดวยการสรางกระบวนทศนใหม
ความเชอใหมเพอนำาทางการเปลยนแปลงพฤตกรรมทพงปรารถนาเพอการเพมคณคา
ความเปนมนษยมากกวาเดมทมอสรภาพไมโดนครอบงำาจนเกดความเคยชนทงทคณคา
ความเปนมนษยนนทกคนมศกยภาพทซอนเรน และสามารถนำามาใชใหเกดประโยชน
แกตนเองแกสงคมไดเปนอยางด เพราะมนษยทกคนเทาเทยมกนตงแตเกด มความ
เปนมนษยไมมการแบงชนชนเพราะชนชนเกดไดเองชวคราวตามสถานภาพทางสงคมท
เปลยนแปลงไปการทสงคมกำาหนดกระบวนทศนใหมความเชอใหมกจะทำาใหมนษยตอง
เปลยนพฤตกรรมใหมเพราะวฒนธรรมและวถแหงชวตเปลยนแปลงไปเพอการดำารงอย
และอยไดดวยความเปนสงคมมนษยทเหมาะสม
วตถประสงคเมอศกษาหนวยท2จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายหลกคดและแนวทางการพฒนาสงคมได
2. อธบายองคประกอบตวชวดและการสนบสนนการพฒนาสงคมได
3. อธบายกระบวนทศนความเชอพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมได
2-4 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธตอนท 2.1
หลกคดและแนวทางการพฒนาสงคม
โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท2.1แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน
หวเรองเรองท2.1.1ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคม
เรองท2.1.2ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม
เรองท2.1.3แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม
แนวคด1.ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคมจะคดสรรเฉพาะทฤษฎทใชเปนตวชนำาทางแนวคดและ
การปฏบตทเกยวของกบปรชญาแนวคดแนวทางกลยทธทางการพฒนาสงคมซงคดสรร
จากกรอบการวเคราะหจากการใชแนวคดความหลากหลายทมาจากหลากหลายทฤษฎเพอ
การมมมมองทเปดกวางในรปแบบของการมองแบบองครวมเปนพนฐานทฤษฎทเนนการ
พฒนาคนการพฒนาสงคมตามกรอบของวถชวตทพงปรารถนาของสงคมไทยในอนาคต
และเนนทฤษฎทมรากฐานมาจากแนวคดของเหตและผลและการวเคราะหจะดงเฉพาะใน
สวนทเนนตอการนำาการเปลยนแปลงทางดานความเจรญความสมพนธของเหตปจจยใน
การตอบโจทยทพงปรารถนาการกระทำาททำาใหเกดพลงรวมของคนในสงคมเปนพนฐาน
2.ปรชญาและแนวคดทคดสรรมาเปนปรชญา(หลกนำาการคดการปฏบต)เนนมนษยกำาหนด
ชวตตนเองไดหากมพฤตกรรมตามแนวทางของการปฏบตทกำาหนดซงสามารถนำาไปใช
เปนธงนำาทาง สวนแนวคดอน ๆ ทคดสรรมาเปนการขยายความวา ในการปฏบตทจะ
บรรลเปาหมายในแตละสถานการณจะมแนวคดเสรมทมารวมกนแลวทำาใหเกดภาพรวม
ของกระบวนการทมทศทางทสามารถควบคมตดตามไดอยางมระบบ เพอใหกลไกการ
ขบเคลอนพลงทางสงคม เคลอนทไปตามทศทางและแนวโนมทกำาหนดความนาจะเปน
เอาไวอยางมระบบและประเมนตรวจสอบไดดวยตวชวดทเหมาะสมทงตวชวดเนองาน/
กระบวนการและตวชวดทเปนปจจยแหงความสำาเรจทสำาคญ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-5ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3.แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคมเปนเครองมอททำาใหผดำาเนนการมความมนใจใน
ระดบหนงวา ในสถานการณทกำาหนด สามารถกำาหนดเลอกแนวทาง และกลยทธการ
พฒนาทจะทำาใหกลไกการขบเคลอนพลงทางสงคมเดนรดหนาตามทางทกำาหนด หาก
ผดำาเนนการเขาใจถองแทถงแนวทางกลยทธเหลานนและใชตามทางเลอกในสถานการณ
ทกำาหนดในรปแบบทเปนการกาวขามความร พฤตกรรมเดม เพอเกดความเขมแขงของ
องคกร และการพฒนาทยงยนในสถานการณทลดความเสยงและมความเปนไปไดสง
กวาเดม
วตถประสงคเมอศกษาตอนท2.1จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคมได
2.อธบายปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคมได
3.อธบายแนวทางและกลยทธการพฒนาสงคมได
2-6 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเรองท 2.1.1 ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคม
ความหมายของการพฒนาสงคมโดยจะวเคราะหเนนองคประกอบทเกยวของมดงน
“กระบวนการพฒนาทสำาคญ(1) เกยวของกบดานสงคมเชนการศกษาสาธารณสขสงแวดลอม
และธรรมชาตโอกาสทเทาเทยมกนในการเพมคณคาความเปนมนษยและการเขาถงทรพยากรความยตธรรม
อสรภาพฯลฯและความเปนอยตามวถชวตทเหมาะสม(เชนการควบคมการขดเกลาทางสงคมและการปลกฝง)
(2)ศนยกลางการพฒนาคอ “การพฒนาคน” ดวยการมเปาประสงคทำาใหคนเกดการจดการตนเองได(self
manage)และเกดพฒนาการพงตนเอง (self reliancedevelopment)ดวย (3)การทำางานเปนเครอขาย
ตามแนวคดพนฐานของการสรางพลงใหแกประชาชนดวยการมอบอำานาจ (empowering) ของประชาชน
เพอประชาชนและโดยประชาชนทเปดโอกาสใหทกคนในสงคมทมความเปนหนงเดยวกน(solidarity)เขา
สกระบวนการมสวนรวมบนพนฐานความเปนสหวทยาการ(multidisciplinary)ทเกดฉนทามต(consen-
sus)ในการรวมคดและรวมตดสนใจรวมรบผดชอบตอสงคมและรวมรบประโยชน เพอสรางและกำาหนด
การเปลยนแปลงเชงกาวหนา โดย (4) ใชกลยทธการทำางานทหลากหลายสอดคลองและสมดลตอการ
เปลยนแปลงในกระบวนการภายในของสถาบนทางสงคมตาง ๆตามเปาหมายการเพมรายไดและคณภาพ
ชวตและโอกาสการเขาถงทรพยากรตางๆอยางทวถงดวยการควบคมตดตามอยางมระบบตอทศทางและ
แนวโนมททกคนในสงคมรวมรบผดชอบตอสงคมในการตอบสนองความตองการรวมของชมชนสาธารณะ
กลมเปาหมายในสงคม โดยสนองตอบความตองการทแตกตางกนได และแบงปนผลประโยชนอยาง
เสมอภาคและยตธรรม”
การสรางพลงแกประชาชนหมายถงการถายทอดอำานาจ(empoweringpeople)ทเนนใหแกระดบ
รากหญา(grass-root)เพอสรางพลงในการตอรองทเกดจากการรวมกลม/เครอขาย
สหวทยาการ(multi-disciplinary)หมายถงสาขาวทยาการหลายสาขาคอมความหลากหลายของ
อาชพหรอความชำานาญเขามารวมกนทำางาน
การควบคมตดตาม(manipulate)หมายถงการกระทำาดานการจดการเพอใหกระบวนการปฏบต
ตามเนองาน(performance) เมดงาน(task)ทจำาเปนตอความสำาเรจบรรลเปาหมายในการพฒนาดวยการ
ตรวจสอบการประเมนและกระตนเรงปฏกรยาเพอใหดำาเนนไปตามทศทางและทางเลอกทกำาหนด
การวเคราะหทฤษฎประเดนพนฐานทเกยวของไดแก
1. การวเคราะหทฤษฎทางดานการพฒนาสงคม (social development theory) โดยพนฐานตอง
อาศยหลกการทางพทธศาสนาเปนแนวทางในการวเคราะหดงน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-7ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
1.1 การมองภาพหรอมมมมอง(perspectives)ใน(1)แนวทางองครวม(holisticapproach)
ทตองวเคราะหหลายมมทโลกเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางไมหยดนง (2) นวตกรรมสรางสรรคดวยการ
ทำาลายนวตกรรมเดมทขาดความเหมาะสม เชน กระบวนทศนทางพทธศาสนาทเนนมนษยกำาหนดชวตของ
ตนเองไดดวยกรรม (ไมใชพรหมลขตของศาสนาฮนด) การอยรวมกนอยางเปนสขกบกลมคดเหนตางดวย
ระบบชนะ-ชนะ (3)พนฐานของมนษยคอการสรางปญญาดวยอสรภาพทางความคดความเชอ ไมใชการท
ผมอำานาจยกทพไปยดครองแลวออกกฎบงคบใหนบถอศาสนาตนเพอการกระจายความคด
1.2 สงเสรมสมพนธภาพอนดงามในความสมพนธของเหตปจจยและผลลพธดวยการ
บรณาการ(integration)ทเนน(1)การทำาหนาทของตนเองและเครอขายอยางอสระแตมารวมกนดวยความ
เทาเทยมกนของบคคลเครอขายใหการสนบสนนกนเพอเพมคณคาในการสรางพลงรวม(2)การพฒนาแบบ
คอยเปนคอยไป ใชหลกการเนนการแสวงจดรวมสงวนจดตาง ไมมความขดแยงกบศาสนาอนลทธอน ท
ตางฝายตางทำาหนาทของตนไป
1.3 การวเคราะหทฤษฎการพฒนาสงคมใชความหลากหลายเขามาเกยวของไมใชเนนเพยง
ดานสงคมวทยาหากยงเกยวของกบสงคมศาสตรดานอนๆเชนทางการพฒนาเศรษฐกจอยางแยกไมออก
เพอการมองภาพรวมทมมมมองของปรากฏการณของระบบยอย (sub systems)ทสมพนธและสมดลกน
อยางครบถวน
2. กระบวนการทางการพฒนาสงคมจะเนนการพฒนาคน ประเดนเกยวของไดแก
2.1เนนกระบวนการพฒนาคนทกอใหเกดผลลพธทพงปรารถนาโดยเฉพาะความเสมอภาค/
ยตธรรมในการกระจายความเปนธรรม ทงดานเศรษฐกจ สงคม และอน ๆ ไมวาเปนกระบวนการ
กลมท(1)สมาชกหรอกลมหรอระบบยอยมปฏสมพนธ(interaction)กนและกนหรอม(2)การบรณาการกน
หรอ(3)การรวมเปนหนงเดยวกน(solidarity)(เชนการมปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวม)
(4)ความรบผดชอบรวมกนตามหนาททโครงสรางสงคมกำาหนด(5)การสรางการอยรอดและการดำารงความ
สมดลของระบบอยางตอเนอง (6) เกดความยงยนโดยเฉพาะการสรางความเขมแขงแกชมชน ฯลฯ และ
ควรเนนการอยรวมกนแบบทมความขดแยงทำาใหเกดการพฒนา(conflictmakedevelopment)
การพฒนาคนและการปฏสมพนธของคนและเครอขายจงเปนปจจยสำาคญของความสำาเรจ
ในการพฒนาสงคมเพอทจะเปนตวขบเคลอน (operate) ทจะควบคมจดการปรากฏการณใหอยในภาวะท
เหมาะสมทเนนสมดลและมเสถยรภาพในการกระจายความเปนธรรมในการพฒนาเศรษฐกจสงคมการเมอง
สงแวดลอมโอกาสและคณคาตางๆและยกระดบดานดงกลาวใหสงอยางตอเนองและยงยนไปในทศทาง
เดยวกนทไมใชการเคลอนไหวปรบเปลยนหรอเปลยนแปลงอยางรนแรง
2.2 การพฒนาสงคมโดยพนฐาน เนนการพฒนาคณภาพชวต การพฒนาคณคา และการ
สรางคณคาทางสงคมททำาใหเกดการเพมโอกาสในการเขาถงคณคาความเปนมนษยมากขนในดานการศกษา
สาธารณสข บานเรอนทอยอาศย การผลตใหไดผลลพธทพงปรารถนาครอบครวชมชนเขมแขงปลอดภย
มความตองการรวมรบผดชอบตอชมชนสงคมมากขน มคณธรรมททำาใหไมเบยดเบยนกน และอยรวมกน
อยางมความสขทมเงนเปนปจจยพนฐานอนทำาใหทำาอะไรใหชวตดขน(ดผลลพธในการพฒนาสงคมแตละป
2-8 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธจากการสำารวจสำามะโนประชากรทกครอบครวทกหมบานในเครองชวดคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปน
พนฐาน/จปฐ.)
3. การคำานงถงกรอบเพอการพฒนาสงคมไทยควรคำานงถงองคประกอบทสำาคญสามเรองดงน
3.1วถชวตวฒนธรรมทางสงคมของไทยทเนนความเออเฟอเอออาทรแนวคดเชงพทธเพอ
คงความเปนเอกลกษณของระบบชนะ-ชนะและพลงรวมของเครอขาย
3.2การวเคราะหเปรยบเทยบกบตางประเทศวามกรอบอะไรบางทสำาคญทงการพฒนาทศทาง
และแนวโนมอนาคตเพราะโลกมลกษณะโลกาภวตน
3.3การปรบเปลยนใหตรงกบสภาพสงคมทตองอาศยความยนยอมพรอมใจจากทกฝายโดย
ไมมสตรสำาเรจรปจงตองตงโจทยใหถกตองเพอใหการดำาเนนการถกตองเหมาะสม
ดงเชนการทประเทศไทยป2555มเปาหมายในการพฒนาทรพยากรมนษยและพนธสญญา(com-
mitment)ดานประชาคมสงคมวฒนธรรมใน4ประเดนไดแก(ก)ประชาคมเขาถงโอกาสอยางเทยงธรรม
(ข) การลงทนดานการศกษาและการเรยนรตลอดชวต (ค) การฝกอบรมและการสรางขดความสามารถ (ง)
การใชเทคโนโลยสารสนเทศวทยาศาสตรพฒนาเศรษฐกจและสงคม(ขาวสด19กรกฎาคม2555:23)
4. จดเนนทฤษฎทางสงคม
4.1เนนความสมพนธของตวแปรทเปนเหตปจจยกบผลลพธทฤษฎทางสงคมจงเปนกลม
ความสมพนธของความคด (interrelated ideas) ทเปนระบบความรของสงคมโลกความรนนใชอธบาย
โลกดานสงคมและกระทำาการคาดการณอยางมระบบและเกยวของกบสงคมโลก
ทฤษฎทางสงคม การพฒนาสงคมจงมกเกดจากการคำานงวาโครงสรางของความสมพนธ
(structural relationships) และปรากฏการณทางสงคมทเกยวของกบคนแตละคนในสงคมเปนอยางไร
โดยมนษยในฐานะทเปนหนวย/ระบบยอยในสงคมและสงคมทประกอบดวยคนเปนเสมอนหนงความเปน
“อนทรย” และเพอความนาเชอถอจงใชเกณฑพนฐานดงน
(ก) การยดหลกเปนเหตเปนผล (law of causality) ทคนหาความสมพนธ (relation-
ship) เชงสาเหต (causalconnection)ของปรากฏการณ เพราะปรากฏการณหนงๆอาจจะมาจากหลาย
สาเหต และมการตดสนใจทถกตองตอสาเหตทมผลตอผลลพธ ทตองไมสบสนระหวางความจรง (truth)
กบความสมเหตสมผล (validity) ทตองอางการโตแยงเพอใชเหตผล (argument) ตามองคประกอบ
ขออาง(premise)ขอสรป(conclusion)และการอนมาน(inference)โดยไมใชอารมณ
(ข) เนนวธการทางวทยาศาสตรเปนพนฐาน (แนนอนทสงคมศาสตรกเปนวธการและ
กระบวนการทางวทยาศาสตร)ทม (1)การตงสมมตฐาน(hypothesis)จากการเกบขอมลทมกระบวนการ
เปนตวแทนของประชากรทจะเกดความนาจะเปนมากทสดในหลายพนททคน องคกร หรอสงคมแตกตาง
กนกจะไดผลลพธทนาจะเปนมากกวา(2)เนนการพสจนทดลองเพอสรปสาระอยางมเหตผล(generaliza-
tion)และ(3)สนใจเฉพาะเหตปจจยทนำามาอธบายปรากฏการณไดเทานนแตปรากฏวาแมเปนวธการทาง
วทยาศาสตร กยงไมใชการอธบายทตายตว เพราะเหตปจจยเปลยนแปลง จากการทสงคมภายในภายนอก
เคลอนไหวเปลยนแปลงททำาใหเหตปจจยเปลยนแปลงแตกตางไปจากเดม แตการกอตงทฤษฎกอาจจะใช
แนวทางตางกนในการทำาการวจย
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-9ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
แนวทางแบบอปนย(inductiveapproach)เรมจากสงทเปนเรองจำาเพาะเจาะจง(particu-
lar)ไปสสงทวไป(genaral)หรอเอกภพ(universe)คอการใชความรเฉพาะทเปน “particular” สรปสาระ
อยางมเหตผลดวยวธการอปนย (inductive) ไปสสงทวไป “general” หรอ ความรสากลทเปนเอกภพ
(universe)ทถอวาเปนระดบความรทนาจะเปนมผลทตามมาคอคนทนำาทฤษฎไปปรบใชกสามารถเขาใจ
ในประเดนของสงคมในเรองปรากฏการณไดแทจรงในทางปฏบต การตงทฤษฎแบบนจะกอใหเกดความ
รใหมทแทจรงมากกวา (ในความคดของการวจยเชงปรมาณ) เพราะเปนวถแหงการสรปความรทเคยร”
ไปส “สงทไมเคยร” ทตองอางดวยขออางทสมเหตสมผล
หรอเกดจากการตง “ทฤษฎทนำาเสนอ: proposal theory” ทเปนขอคดเชงเหตผลในเชง
วชาการทอธบายความสมพนธของตวแปรทเปนเหต/เหตปจจยและตวแปรทเปนผลดวยการใชรปแบบการ
วเคราะหทเปนสถานการณทจำาเปนและพอเพยงไมใชเพยงสถานการณทจำาเปนเทานนคอตงทฤษฎมากอน
การพสจนสมมตฐานเพอปรบหรอยอมรบทฤษฎในทสดแตบางคนอาจจะกลาววาวธการนรนย(deductive)
เปนการอางองหรออนมานทจำาเปน (necessary inference)ทไมใชความรใหม เพราะความรใหมตองเปน
สงทเคยรไปสสงทไมเคยรตามทกลาวมากอนหนาน
ดวยการวจยและพฒนาตามระบบทมความนาเชอถอและยอมรบไดวา “ตรง” ในการทดสอบ
ทฤษฎทเสนอขนมาดวยการทดสอบสมมตฐานทเกยวของในองคประกอบทแตกตางกน แลวนำาสรปผลใน
ทสด
4.2ทฤษฎทดคอทฤษฎทสามารถใชไดผลในทางปฏบตในการขบเคลอนการพฒนาทตอง
ใชแนวคดควบคไปกบสญชาตญาณหรอทสงกวาทเปนการหยงร(intuition)หรอทกษะทสงสมมาตดสนใจ
ในกรณทขาดขอมลหรอมไมครบถวนตามสถานการณทจำาเปนและพอเพยง
ทฤษฎทางสงคมทจะคาดการณ/ทำานายไดอยางแมนยำาในระดบหนง ตองกระทำาโดย
นกวทยาศาสตรทางสงคมทมผลงานเปนทยอมรบทใชระบบวธการวเคราะหในการอธบายกลไกทางสงคม
ทสรางความสมพนธของระบบและโครงสรางไดจากการสงเกตโดยตรงในเหตการณ และมความสามารถท
จะวพากษเชอมโยงเหตปจจยของขอมลพนฐานทพบแนวโนมในปจจบนทเชอมโยงใหเกยวของไวลวงหนา
ตอทฤษฎทางสงคมและวธอนๆทสมพนธกน
ดงนน ปรากฏการณทางการพฒนาสงคมไมสามารถใชสามญสำานก (common sense)มา
วเคราะหและตอบโจทยทกำาหนดได หลกการพฒนาสงคมทถกตองเทานนททำาใหสงเคราะหและวเคราะห
การพฒนาสงคมไดอยางมระบบ แมนยำา และมความตรง แตการวเคราะหโจทยทางการพฒนาสงคมอาจ
ใชทฤษฎ ปรชญา แนวคดทแตกตางกน และแตกตางในเชงปรมาณและเชงคณภาพทงความคดเชงบวก
ความเชอทางบวกทงพฤตกรรมการทำางานเชงรกหรอเชงรบความขดแยงทางความคดจงเกดเสมอหากเมอ
แสวงจดรวมสงวนจดตางความขดแยงกกลายเปนการพฒนาไปไดแตกไมใชการใชสามญสำานกเขามากระทำา
ซงจะเปนระบบระเบยบแบบแผนทางวชาการนอยและความนาเชอถอนอยตามไป
แตถาตองกาวใหพนจากการแสวงหาหนทางหรอทางเลอกทดทสดเพยงเสนทางเดยวเพราะ
การขบเคลอนแบบนนมลกษณะความไมครบถวนในการมมมมองแบบองครวมทกลาวไดวาไมยดหยนเพราะ
2-10 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเปนไดยากททฤษฎหรอแนวคดหรอแนวทางเดยวสามารถตอบโจทยไดครบถวนในการพฒนาสงคมในทก
สถานการณทกบรบท เพราะแมทฤษฎแนวคดทใชไดผลกไมสามารถตายตว คงทได เพราะปรากฏการณ
และสถานการณเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา ทฤษฎเหลานจงมการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบ
ปรากฏการณและหวงเวลาอยางตอเนอง
โจทยทตองการคำาตอบทเปนแบบแผนของความสามารถในการทำานายของนกทฤษฎทาง
สงคมศาสตรมกจะเกยวของกบสงตอไปน
(ก)สงคมคออะไรทำาหนาทอะไรเพราะสงคมมการเปลยนแปลงไดมความไมแนนอน
ไมคงท และอาจมการกลายพนธ ถาเขาใจทฤษฎทางสงคม จะทำาใหเกดการพจารณาไตรตรองสงคมจาก
มมมองหลายมมมองของทฤษฎเหลานน และวเคราะหอยางมเหตผล อยางมระบบจากรากฐานตาง ๆทม
ไดอยางใกลเคยงเพอใชในการพฒนาในสาขาทศกษา และประยกตทฤษฎทางสงคมเหลานนสชวตและ
วถชวตทมอย รวมทงกำาหนดอนาคตไดอยางถกทศทางและมแนวโนมเปนไปได และความนาจะเปนไดใน
ความเปนไดมากกวา
คนในสงคมจะเกยวของปฏสมพนธกนอยางไรระหวางกนและตอคนสวนใหญในสงคม
และการตอบสนองอะไรทพงปรารถนา การกอตงกลม/เครอขายและปฏสมพนธกนในกลม/เครอขายใน
รปแบบทเกดดลยภาพ
(ข)พฤตกรรมของบคคลเกยวของเชอมโยงกนอยางไรกบแรงขบเคลอนภายใน(drive)
คณคา (values) แรงจงใจ ทศนคต ความเชอ มมมองภาพรวมในอนาคต และเชอมโยงอยางไรกบกลม
โครงสรางทางสงคมหรอสถาบนในสงคม เชน องคกร ชมชนกบการควบคมทางสงคม (social control)
และการขดเกลาทางสงคม (socialization)และกระบวนการการปลกฝง (internalization) ในดานตางๆ
เชนกระบวนทศนคานยมสงคม(socialvalues)วถชวตระบบวฒนธรรมฯลฯ
(ค) อะไรทเปนตวเชอมโยงประสานความสมพนธระหวางบคคลกบกลมใหเกดการ
บรณาการชวตสงคม(กลมคนมปฏสมพนธกน)มความเปนไปไดเพยงใดในการดำาเนนชวตทเกดผลทดกวา
การอยโดดเดยว
(ง) แหลงของการจงใจ (source ofmotivation) ใหเกดการกระทำา ซงเกดจาก (1)
ความมเหตมผล (rational) เชน ความสนใจสวนตนทจะไดผลลพธทคาดหวง จากการประเมนคาวาจะ
ไดรางวลมากทสดแตลงทนนอยทสด หรอจาก (2) ไมจำาเปนตองมเหตมผล (non-rational) ทเปนความ
ปรารถนาทเกบอยในจตใตสำานก และ/หรออารมณความรสก (emotions) เชน การไดรบการตอบสนอง
ความคาดหวงในเรองของคณคา ความหมาย (meaning) ตอชวต การดำาเนนชวตทถกตองตามศลธรรม
(morals)ขนบธรรมเนยมประเพณ(tradition)และบรรทดฐานทางสงคม(norms)
(จ) ทฤษฎทางสงคมอะไรทจะเกยวของในกระบวนการพฒนาสงคมเพอใหเกดการ
บรรลเปาหมายทกำาหนดในมมมองทางดานสงคมและเกดผลทางดานเศรษฐกจดวย และเกยวของกบการ
อธบายการเปลยนแปลงในสงคมไดอยางไรและถกพฒนาขนอยางไรอะไรเปนปจจยทกระตนและมเนอหา
เกยวของกบอะไรและอะไรเปนผลลพธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-11ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ทฤษฎทางสงคมทเกยวของกบการพฒนาสงคมทฤษฎทางสงคมทเกยวของกบการพฒนาสงคมทนำามาเสนอนคดเลอกจากทฤษฎทางสงคมวทยาท
คลาสสก (classical sociological theorists) ทเปน “คลาสสก”เพราะมการประยกตอยางกวางขวางใน
การมสวนเกยวของกบศนยกลางทางประเดนสงคมทสำาคญและเกยวของเชอมโยงและเปนพนฐานของการ
อางองทฤษฎทางสงคมวทยาในปจจบน
ทฤษฎทคดสรรมาน ถอวาเปนพลงทางสงคม (social force) ในการพฒนาทางสงคมทมพลงใน
การขบเคลอนหากเขาใจอยางถกตองมการใชอยางถกตองเหมาะสมทงการวเคราะหโครงสรางและการนำา
แนวคดมาเปนพนฐานของการนำาการปฏบตอนไดแก
1. ทฤษฎโครงสราง-หนาท และทฤษฎระบบสงคม ทงสองทฤษฎนสวนใหญเมอกลาวถงทฤษฎ
โครงสราง-หนาทแลว มกหมายความคลมไปถงทฤษฎระบบทเปนรากฐานมากอน เสมอนทฤษฎโครงสราง
ทเปน “ทฤษฎลก”มความหมายความชดเจนมากกวา เพราะตอยอดมาจากทฤษฎระบบสงคมทเปน
“ทฤษฎแม”
กลมนกสงคมวทยารนหลงมการประยกตทงสองแนวความคดนไปใชแตเนนการทดสอบสมมตฐาน
เชงปรมาณเพอทดสอบทฤษฎวามเหตมผลมความเปนไปไดของความนาจะเปนไมใชเพยงตรรกะ(ความ
มเหตผล)อยางเดยวซงเปนทฤษฎโครงสราง-หนาทตอมา
1.1ทฤษฎระบบสงคมนกสงคมวทยาในทฤษฎระบบสงคม(SocialSystemTheory)กลม
นไดแก
เฮอเบรท สเปนเซอร (Herbert Spencer) และนกสงคมวทยาของมหาวทยาลยชคาโก
ชวงตนครสตศตวรรษท19มแนวความคดพนฐานซงสรปสาระสำาคญไดแก
1.1.1เนนการวเคราะหระบบสงคมเปนระบบเสมอนจรงของระบบอนทรย(organism)
คอระบบสงคมเปนระบบอนทรยของรางกายคนและสงมชวตอน เปน “ระบบ” ทประกอบดวยระบบยอย
(subsystem)ทแตละระบบยอยทำาหนาทเฉพาะของระบบตางๆของรางกายเสมอนระบบรางกายมนษย
ทดเอนเอเปนตวกำาหนดในแตละเซลลแตละอวยวะในแตละระบบยอยทเปนระบบกระทำาการ วาจะกระทำา
หนาทอะไรบาง เชอมโยงสมพนธและสอดคลองกบเซลลใดอวยวะใดระบบยอยอะไรทมกลม เปนระบบ
มความสลบซบซอนมากขนและมสงคมทเปนอภระบบทเปนเอกภพ
1.1.2หนวยระบบแตละระบบทมระบบยอยเปนระบบกระทำาการจะมกลมคณลกษณะ
ของ
1) องคประกอบของหนวยกระทำาการทม(ก)ปจจยนำาเขาทเปนผลผลตจากหนวย
ระบบอนหรอสงสมจากระบบภายในเองหนวยระบบทมชวตสามารถคดสรรเลอกปจจยนำาเขาแตหนวยระบบ
ทไมมชวตจะมการกำาหนดไวลวงหนาในรปแบบทปจจยนำาเขาทประเมน(assessment)ไดและตองมคณคาท
ตคาได(appraisal)สนองตอกระบวนการผลตของหนวยระบบดวยการกำาหนดกลยทธมาตรการ(measure)
ตามพนธกจและวสยทศนทกำาหนด (ข)มกระบวนการทำางานทเปนกระบวนการภายใน (internal process)
ทแตกตางไปทมเปาประสงค (goal) ของการบรรลทชดเจน (ค)มผลไดทมทงผลลพธและผลสะทอนกลบ
2-12 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ(feedback)ทสะทอนสภายนอกระบบยอยและสะทอนกลบมาสระบบยอยจงเปนหนวยระบบสบเนองของ
การกระทำาการทมประสทธภาพการผลตอยางสมบรณ
2)หนวยอนระบบและหนวยอภระบบมโครงสรางและหนาทเฉพาะทกำาหนดขน
มเสนกนเขตแดนมบรบทแวดลอม(context)มการเปลยนแปลงเชงววฒนาการ(evolutionchange)อยาง
ตอเนองเพอความสมดล
1.1.3ความสมดล (equilibrium) และความไมสมดล (disequilibrium) เกดขนอยาง
ตอเนองเพราะปจจยนำาเขาทเปลยนไปกระบวนการทแตกตางไปจากเดมผลผลตและผลสะทอนกลบทแตก
ตางจากเดมทำาใหการปรบความสมดลทเกดจาก (ก) การทำาปฏสมพนธกนระหวางปจเจกชนกบปจเจกชน
ปจเจกชนกบกลมปจเจกชนกบสงคมกลมกบกลมและสงคมกบสงคม(ข)การทำาหนาทเกดขนตลอดเวลา
อยางตอเนองและเหมาะสมเพอการสรางความเจรญของระบบและระบบยอย
ดงนนโครงสรางสงคมทมคนกลม/เครอขายทเปนองคกรชมชนสงคมกเปนระบบ
กระทำาการทมหนวยกระทำาการททำางานแบบอสระ(autonomous)แตบรณาการกน(ดรายละเอยดการขยาย
ความในคณลกษณะของทฤษฎโครงสราง-หนาท)
1.1.4การนำาไปใชในการพฒนาสงคมสรปสาระสำาคญไดดงน
1) สงคมทเปนอภระบบ จะสามารถดำารงอยไดและมความเจรญ ตองมการ
เคลอนไหวและเปลยนแปลงไปดวยกนทงระบบทงการเกดดลยภาพและขาดดลยภาพแตเพราะการมหนวย
ระบบเปนระบบกระทำาการทแตละระบบมระบบยอย เปนระบบทสลบซบซอนการทำางานจงตองมเสถยรภาพ
(stability)
2) การเปลยนแปลงในสงคม มกเกดขนอยางคอยเปนคอยไป มากกวาการ
เปลยนแปลงโครงสรางทงหมดอยางรวดเรว เพราะระบบสงคมเปนอภระบบกระทำาการ การปฏสมพนธกน
ความสมพนธของแตละสวนมงกอใหเกดดลยภาพแตกอนจะเกดสภาวะความสมดลนจะตองเกดสภาวะการ
ขาดดลยภาพเสมอหลงการกระทำาการตอกนและจำาเปนทสวนตางๆ ทเปนสวนยอยจะตองการปรบตนเองให
เกดความดลยภาพตามมาในทสดเมอเกดความไมสมดล
3) การไมหรอขาดสมดลทสงคมมการเปลยนแปลงอาจมาจาก (1)ปจจยนำาเขา
ทเกดในระบบเองหรอเปนปจจยนำาเขาจากภายในระบบแตเปนปจจยนำาเขาจากนอกระบบจากระบบอนทเปน
สงแวดลอมเขามาเกยวของดวย(2)ภายนอกสงคมไมวาจะเปนขอมลสารสนเทศเทคโนโลยและนวตกรรม
ทสวนใหญมผลกระทบตอสงคมมากกวาปจจยนำาเขาทมาจากในระบบสงคมนน เชน เดมประเทศพมาเกอบ
เปนสงคมปด เมอเปนสงคมเปด การเปลยนแปลงทเกดจากปรากฏการณทงทางลบทางบวก โอกาส และ
ภาวะคกคามฯลฯทเขามากระทำาการกอใหเกดกระแสและแนวโนมการเปลยนแปลงทนำาความเจรญอยางม
อตราเรง และรบพลงทางสงคมเศรษฐกจทรนแรงและรวดเรวกวา จงตองบรณาการกนทงจากภายในและ
ภายนอกไมสามารถแยกออกจากกนอยางเดนชดเพราะสงคมโลกทเปนโลกาภวตนเปนอภระบบ(universe)
ทจะเกดผลตอระบบภายใน ในสภาพการปรบตวตอสงแวดลอม/บรบทภายในสงคมและนอกระบบทมอย
ตลอดเวลาและเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางตอเนองเพราะโลกเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-13ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
กระบวนการภายในระบบเองทเกดจากปฏสมพนธของสวนยอยภายในระบบ
สงคมมปฏสมพนธกนแลวยงเชอมโยงกบปจจยนำาเขาจากภายนอกดวยเชนถาเปนโครงสรางภายในระบบท
หลายหนวยทำางานไมประสานกนเพราะขาดการบรณาการ เชน การมจำานวนประชากรขนาดใหญ (เชน
ประเทศจน) อาจกอใหเกดความยากจนในชวงเรมตนกได (ประเทศดอยพฒนาสมยกอน) เพราะการผลตไม
เพยงพอแกความตองการแตในทางตรงขามเมอมการจดการระบบและกระบวนการพฒนาทเหมาะสมอาจจะ
ใชความไมสมดลนทำาใหเกดภาวะสมดลไดคอการใชแนวคด “วกฤตคอโอกาส” ทมการใช “จดแขง(จำานวน
ประชากรมาก)แสวงหาโอกาส(การพฒนาทเหมาะสม)” ดวยการเปลยนกระบวนทศนการมองจากนอกระบบ
เขามาเชนการใหระบบภายในกระทำาการทกอใหเกดการตอรองทางการตลาดกบกลมตางประเทศทจะมากอบ
โกยมาลงทนในประเทศและเกดผลสะทอนกลบในเรองของการเพมรายไดของคนจนโดยรวมมากขนกลาย
เปนตลาดภายในทมการเพมของการบรโภคและอำานาจในการซอ สามารถลดสภาวะการพงพาจากการสงออก
ใหนอยลงทำาใหการเจรจาตอรองมพลงมากกวาเดม
4) บางครงหรอหลายๆ ครงจำาเปนตองมกระบวนการทางสงคมเชนการควบคม
ทางสงคมและ/หรอการขดเกลาทางสงคมทเขามาจดการใหเกดดลยภาพไมวาจะเกดความขดแยงหรอเกด
การสมานฉนทใหเกดประโยชนรวมชนะ-ชนะทเกดประโยชนสงสด จงเปนโจทยทแตละสงคมตองแสวงหา
แนวทางเลอกทเปนไปไดมากทสดในการบรรลเปาหมาย เพอใหมการควบคมทางสงคมกระทำาการไดอยาง
เกดผลกระบวนการการปลกฝงจงตองกระทำาอยางตอเนองไมวาจะเปนกลมของกระบวนทศนคานยมสงคม
(socialvalues)วถชวตและระบบวฒนธรรม
การเตรยมพรอมตอการเปลยนแปลงเพอความเจรญของหนวยระบบแตละระบบ
กระทำาการหากมกระบวนการทำางานเชงรก(proactive)ตองมมมมองทมการมองจากภายนอกเขามาเปนหลก
ไมใชการมองจากภายในออกไปเปนกระบวนการการทำางานเชงรบ(reactive)เชน การใชการตลาด(การสนอง
ตอบความคาดหวงของกลมเปาหมาย/ลกคาในดานความตองการความพงพอใจและการสรางคณคา(value
creation)นำานวตกรรม คอตลาดภายนอกทคาดหวงเปนตวทำาใหเกดการเปลยนแปลงหนวยของโครงสราง
ดานนวตกรรม/เทคโนโลยทสนองตลาดการเปลยนแปลงทเกดขนอาจเกดขนเฉพาะหนวยหรอหลายหนวย
ทเกยวของหรออาจเกดขนทงโครงสรางของหนวยทงระบบกได
ดงนน จงจำาเปนตองทำาใหระบบสงคมหรอแตละหนวยยอยเกดดลยภาพดวย
การมการควบคมทางสงคมการขดเกลาทางสงคมและกระบวนการปลกฝง ทงเรองทเกยวของกบความม
เหตผล(ในเชงปรมาณเชนความเชอทเปน “belief”)และความไมตองมเหตผล(ในเชงคณภาพเชนอารมณ
ความรสกคานยมความเชอทไมตองใชเหตผลคอ “myth” ทตองกำากบโดยศรทธาฯลฯ)ทงตองวเคราะหตลอด
เวลาเกยวกบระบบภายนอกทกอใหเกดปรากฏการณทสงผลกระทบเขามาเปนปจจยนำาเขาเพราะระบบสงคม
เปนระบบปฏบตเปนแบบเปดไมใชระบบปดทปจจยภายนอกเขามาเกยวของนอยกวา
แตบางครงผลกระทบจากภายนอกทเขามาเปนทางลบเชนภาวะเศรษฐกจทซบเซา
ของสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปรวมทงการกาวไปสการทดลองทางปรมาณของประเทศอหรานทโครงสราง
ของระบบจะตองเขามาชวยทำาหนาทลดความรนแรงจากปจจยภายนอกโดยการยดเหนยวแนวคดทางศาสนา
2-14 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธความเชอ วถชวต วฒนธรรมและคานยมของสงคม เปนตวทำาใหสงคมมการรวมตวเขาดวยกนและเปนตว
ตานทานตอภาวะคกคามทจะมการเปลยนแปลงทางสงคมในเชงลบ
แตสงคมทมโครงสรางเปนระบบปดมากกวาระบบเปดเพยงใดกไมสามารถม
การกระทำาทขดตอกฎของธรรมชาตได คอระบบตองเปนระบบเปดตามธรรมชาต เชนสงคมพมาทตองเปด
ประเทศในทสดเพราะประชาชนไมสามารถทนการครอบงำาในคณคาความเปนมนษยทตองปลดปลอยได
1.2ทฤษฎโครงสราง-หนาททาลคอททพารสน (Talcott Parsons) โดดเดนในการนำาใน
ทฤษฎโครงสราง-หนาท(Structural-FunctionalTheory)ในระยะแรกเรมทถอวามรากฐานทสำาคญมาจาก
ทฤษฎระบบทางสงคมและตอมากมนกสงคมวทยาเดนๆมากมายมายในดานน ซงเนนการทำาหนาทของ
ระบบและกำาหนดแนวคด “โครงสราง-หนาททชดเจน” และม “ความหมาย” ทจะวดผลเชงปรมาณมากขน
ความชดเจนขององคประกอบและคณลกษณะในเชงปรมาณมมากขนเพอผลการตงสมมตฐานแลวทดสอบ
ทฤษฎทนาเชอถอไดมากกวา
การวเคราะหทางทฤษฎนจะวเคราะห(1)กระบวนการทางสงคมทสมาชกในกลมมปฏสมพนธ
กนการกอตงกลม/เครอขายความสมพนธของกลมกบกลมเครอขายกบเครอขายหรอระหวางกนและกน
ของกลม/เครอขายในสงคม (2) โครงสรางของสงคม รปแบบทางวฒนธรรม รวมทงวถชวตในชมชนและ
กลไกทางสงคมในเรองการควบคมทางสงคม การขดเกลาทางสงคม และกระบวนการปลกฝง ดงนน ยง
โครงสรางสงคมโดยรวมทงหมดมความแปลกแยกมาก(differentiation)สงคมนนยงมการพฒนามากกวา
สรปสาระสำาคญของทฤษฎนไดแก
1.2.1 การมองสวน (parts) เพอการวเคราะหสงคมทฤษฎนจะอธบายดวยการคาดการณ
และทำาความเขาใจมากขนเกยวกบ(ก)ปฏสมพนธของสวนยอยๆในระบบทเกดดลยภาพและขาดดลยภาพ
(ข)การทำาหนาทของหนวยในสงคม
1.2.2 แนวคดพนฐานของทฤษฎโครงสราง-หนาท มประเดนสำาคญไดแก
1) สงคมทงหมดเปนเสมอนหนวยทมชวต (social organism) เปนระบบหนงท
มสวนตางๆ(parts)หรอหนวย(unit)
2) องคประกอบของการบรณาการ (integration) ของหนวยหรอสวนตางๆท
แตละหนวยแตละสวนจะมดงน
(1)การรวมตวกนทไมใชการยบเปนหนวยเดยวกน(consolidation)ทม
คณลกษณะของ(1)ความเทาเทยมกนความเสมอภาคของแตละหนวย/สวนทกระทำาการตอกน(2)ความ
เปนอสระตอกนของหนวย/สวนทกระทำาการตอกน
(2)ความสมพนธ(relationship)เชงบวกระหวางกนของสวนตางๆใน
รปแบบของ(1)สนบสนนซงกนและกนในการทำาหนาทใหเกดประโยชนสงสดของสวนตางๆคอมปฏสมพนธ
ระหวางกนของปจเจกชนกบปจเจกชนปจเจกชนกบกลม และกลมกบกลมในสงคม เพอสนองตอบความ
ตองการความพงพอใจและการเพมคณคาของกนและกนรวมทง(2)การมกลไกในการขจดความตงเครยด
และม(3)การควบคมทางสงคมการขดเกลาทางสงคมและกระบวนการปลกฝงทางสงคมเขามาเกยวของ
ในปฏสมพนธน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-15ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
(3)กลไกทสำาคญของการบรณาการสงคมทกสงคมคอความเชอ(belief
andmyth)คานยมของสงคมบรรทดฐานขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมในสงคม
โครงสรางตาง ๆ หรอสวน/ระบบตาง ๆ จะทำางานเชอมโยงกน ทำางานรวมกน
สอดคลองสนบสนนกนและเกอกลซงกนและกนในรปแบบของการบรณาการเพอใหระบบทงระบบมชวตดำารง
อยไดคออยรอดและสามารถทำาหนาทของตนไดอยางตอเนองยงยนเพราะปฏสมพนธของมนษยจะเกยวของ
กบ (1)ความคดนำาการกระทำา (2)การรบผลประโยชนทกำาหนดจากความคาดหวงวาจะไดรบการตอบสนอง
ความตองการความพงพอใจและคณคาและ(3)การใหดวยพฤตกรรมทเปนการกระทำาทางสงคมทเปนการ
เคลอนไหวทางสงคม(socialmovement)ของบคคลกลมชมชนในแตละสงคม
3) หนาทหลกและบทบาทของสงคม การวดผลในองคกรชมชนสงคมวามความ
เขมแขงจากการทำาหนาทอยางครบถวนเพยงใดปฏบตหนาทอยางเตมศกยภาพเพยงใดมความสมานฉนทท
เกดจากความเตมใจมสายสมพนธทประสานสามคคกนในการเกดความมนคง
ดงนน หนาทหลกของสงคมทจะตองกระทำาอยางตอเนองและแบงหนาทกนใน
การขบเคลอนอยางมประสทธภาพมประเดนสาระสำาคญสรปไดในเรองตอไปน
(1)การปรบตว(adaptation)ใหเกดความสมดลในอนทจะสนองตอบการ
เปลยนแปลงทงภายในภายนอกสงคมทงการสนองตอบความคาดหวงตอความตองการความพงพอใจการ
เพมคณคาคอการปรบใหเขากบ(ก)ความตองการของสงคมและ(ข)การปรบใหเขากบบรบททเกยวของ
(2)การบรรลเปาหมาย (goal attainment) รวมทสงคมตองกำาหนดใน
การตอบโจทยตอเปาหมายหลกดวยการปรบเปาประสงคของหนวย/สวน ใหสมดลตอการเปลยนแปลงใน
การสรางความเจรญ
(3)การบรณาการ(integration)เพอใหหนวยหรอระบบกำาหนดขอบเขต
การทำางานรวมกนดวยความเทาเทยมกนการสนบสนนเกอกลกนอยางมระบบเพอ(ก)ผลประโยชนรวมและ
(ข)ความสมานฉนทในการมปฏกรยาและความสมพนธทดตอกน
(4)การรกษาแบบแผน(patternmaintenance)ทสงคมกำาหนดปรบเปลยน
ตอยอดดวยรปแบบทเหมาะสมเชนวฒนธรรมวถชวตคานยมสงคมและบรรทดฐานทางสงคมฯลฯเพอ
ใหเกดการฟนฟและรกษาแรงจงใจ(motivation)อนจะเปนพลงการเคลอนไหวทเกดแรงขบดนภายในของ
การกระทำาการ
หนาทของบางโครงสรางของสงคมอาจมประโยชนตอคนสวนใหญแตขณะเดยวกน
คนบางสวนอาจไดรบประโยชนเพยงนอยนดหรออาจไมไดรบประโยชนเลยซงรวมไปถงอาจจะมคนบางกลม
หรอบางสวนของสงคมไดรบผลเสยจากทำางานของโครงสรางของสงคมนนกได
ทงน จะมบทบาทของสงคมทเกยวของกบการควบคมทางสงคมการขดเกลาทาง
สงคมและกระบวนการปลกฝงทางสงคมในดานการบรณาการระเบยบแบบแผนทเหมาะสมการปรบเปลยน
ใหเกดดลยภาพเพอใหการทำาหนาทในการบรรลเปาหมายรวมทางสงคม
2-16 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ4) ลกษณะสำาคญอน ๆ ทเกยวของในระบบ/โครงสราง ลกษณะสำาคญอนๆท
เกยวของในระบบ/โครงสรางไดแก(กตพฒนนนทปทมะดลย2553:68-81)
(1)สงคมอาจเปนระบบเปด(opensystem)หรอระบบปด(closedsys-
tem)กไดโดยทกระบบยอยจะมปฏสมพนธกนแตทกระบบจะมเสนเขตแดนการแลกเปลยนจากภายนอก
และแลกเปลยนจากภายในทเปนกระบวนการเปลยนผาน (throughput) การเปลยนผานนมกกระทำาเพอ
ลดสภาวะการเสอมถอย(entropy)ของระบบกระทำาการหรอเสรมใหเกดการพฒนาระบบทมกระบวนการ
สะทอนกลบ(feedback)เขามารวม
(2)สภาวะสมดล (homeostasis) หรอสภาวะดลยภาพ (equilibrium)
จะตองเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลาอยางตอเนอง ซงจะเกดผลอาจเปน (ก) สภาวะสดทายทคงเดม
(equi-finality)หรอ/และ(ข)สภาวะสดทายทแตกตาง(multi-finality)
(3)ความสมพนธระหวางบคคลกบโครงสรางทางสงคม เชน การควบคม
ทางสงคม จะทำาใหบคคลปรบปรงสมรรถนะ (competence) และกระบวนการประกอบการ ในสงคมม
ความสมพนธกบทรพยากรตาง ๆ ทำาใหเกดการสงสมทรพยากร ซงสมพนธภาพมทงแบบรวมมอรวมใจ
(collaborative)แบบตอรองตกลง(bargaining)และแบบขดแยง
(4)สงคมสามารถสงเคราะหกระบวนการพลงรวม(synergy)ของทงระบบ
ดวยตวของระบบเองทเปนการรวมตวกนผกพนกนอยางเหนยวแนนทสรางสภาวะคณคาองครวมแตถา
กลมไมเขมแขงพอทจะสรางพลงรวมกจะพงพาพลงนอกระบบมากเกนไป อาจเกดสภาวะความเสอมถอย
ทำาใหกระบวนการสรางพลงรวมปฏเสธความเสอมถอยของระบบซงอาจจะสลายตว หรออาจจะเกดขนมา
ในรปใหมททำาหนาทสนองความตองการของระบบยอยสงคมอยางแทจรง
(5)ระบบผนำาการเปลยนแปลง (ไมควรใชคำาวาเปนผกระทำาการเปลยน-
แปลง) (change agent system)มกจะเกยวของกบระบบคนภายนอก (ตามทฤษฎ “Developmental
Theory”)โดยทกลมเปาหมาย(clientsystem)(ทเปนผกระทำาไมใช‘changeagent’เปนผกระทำาเพราะ
เปนเพยงผสนบสนนในการกระตนเรงปฏกรยาบอกแหลงขอมลและการกอตงองคกร)
(6)ระบบยอยตอระบบยอยทกระทำาการหรอมปฏกรยาตอกนของ
ปรากฏการณทเกดอยางตอเนองตลอดเวลาระหวางสงคมทเคลอนไหวเปลยนแปลงเพราะโลกไมเคยหยดนง
ทงทางบวกและทางลบทมผลตอมนษยและโครงสรางทางสงคมทเปนระบบยอยคอปฏสมพนธระหวางบคคล
กบกลม กลมกบกลม ในสงคมเดยวกน หรอสงคมโลกทมการเปลยนแปลงทกอใหเกดการขาดดลยภาพ
ซงอาจจะเกดจาก(ก)ปรากฏการณทควบคมไดเชนการกำาหนดทศทางและแนวโนมการควบคมทางสงคม
การขดเกลาทางสงคมการปลกฝงทางสงคมหรอจาก(ข)ปรากฏการณทควบคมไมไดเชนจากภยธรรมชาต
การขดเกลาทางสงคม จะมสวนในการเกดดลยภาพ ซงการขาดดลภาพและการเกดดลยภาพนนจะเกด
อยางตอเนองตลอดเวลา
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-17ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
5) แนวคดพนฐานทเกดจากการวจย และประยกตในการพฒนาทางสงคมสาระ
สำาคญสรปไดดงน
(1) การมองปจจยนำาเขาจากนอกระบบเขามามากกวาปจจยนำาเขาจาก
ภายในระบบเอง
นกวเคราะหใชแนวทางนเปนแนวทางพนฐานในการวเคราะห เพราะตอง
รบรวา ความถกตองไมใชวเคราะหจากรากฐานการวเคราะหดานโครงสรางและหนาท/ระบบเปนจดตงตน
แลววเคราะหวาเมอปจจยภายนอกเขามาความไมสมดลทเกดขนนนจะทำาใหเกดความสมดลทนำาความเจรญ
ไดอยางไรถามองภาพแบบนเปนการเนนมองจากภายในออกไปจงมขอจำากดในการศกษาการเปลยนแปลง
ทางสงคมเพราะไปเนนความสมพนธของสวนตางๆททำาหนาทเพอบรรลเปาหมายเกนไปเชนระบบสงคม
ไทยมรากฐานการเกษตรถามองแบบนกจะเนนการพงพาสงออกมากเกนไปและเนนการทดแทนการนำาเขา
เชนฝายถวเหลองขาวโพดมากเกนไปดวย
หลายคนบอกวาไมตองการเปน “เสอ” คลายเกาหลใตและสงคโปรทเปน
แลว หรอมาเลเซยทกำาลงจะเปน แตอยากเปน “พญาควาย” ทเนนรากฐานทางเกษตรเทานน โดยลมไปวา
อตสาหกรรมเกษตรทเปนการเพมคณคานนรอคอยอยไมวาการเขารวมทนบรษทตางชาตในจนในการรวม
ทนจนผลตมอรเตอรไซด ผลตรถแคตเตอรพลลาของเครอเจรญโภคภณฑในจนทงกอนและหลงป 2555
หรอการรวมทนไทยกบญปนในการผลตรถไถคโบตา หรอแมกระทงทนไทยในประเทศทลงทนผลตอะไหล
รถยนตเอง จากอะไหล (ปลอม) จนสงขายตางประเทศทำาเงนมากกวาการสงออกขาวทงหมดเพยงไมเกน
ปละสองแสนลานบาทหรอการทบรษทปตท.และบรษทในเครอเชน “ปตท.สฝ.” ไปลงทนตางประเทศดาน
พลงงานททำากำาไรแกประเทศปละแสนลานบาทและไปซอกจการบอนำามนทงออสเตรเลยองกฤษแคนาดา
หรอบรษทปลาทนากระปองไทยทใหญทสดในโลกทไปซอกจการตางชาตทวโลกหรอบรษทเบยรไทยทไป
รวมหนใหญเบยรระดบโลกทสงคโปรแมกระทงกจการบนราคาถกทขยายกจการฯลฯแตละหนวยการผลต
เหลานอนาคตจะมกำาไรทำาเงนของแตละหนวยการผลตมากกวาการสงออกขาวไทยทงประเทศเชนกนการท
ตองรบรวาการตลาดขาวตางประเทศเปลยนแปลงตอเนองทประเทศจนอนเดยเวยดนามสนองดวยการม
นวตกรรมการผลตขาวลกผสมทผลตไดไรละเกอบสองตน(เกวยนไทย)แตขาวหอมมะลของไทยผลตไดไม
ถงหาสบถงซงตองปรบไปผลตระดบพรเมยมโดยไมตองตดราคาแขงกบเวยดนามพมาเขมรลาวในอนาคต
(2)การมองภาพรวมทมองจากภายนอกเขามาภายในระบบเปนหลกเพอ
นำาการตลาดมาพฒนานวตกรรมทตอบสนองความตองการของตลาดเพอการปรบระบบลวงหนาในการทำางาน
เชงรก ทนาจะมองภาพเสมอนจนทเปน “มงกร” คอเปน “มงกรนอย” ทไมใชเปนพญาควาย เพราะจนม
บทเรยนจากความไมพรอมในการกาวกระโดดไกลจงตองเนนการพฒนาทงรากฐานคอการเกษตรแตเนน
การเพมมลคา การเพมคณคานน ไมใชขายวตถดบเกษตรแกโลกเหมอนประเทศลาวและกมพชา (รวมทง
ไทยสมยกอน)พฒนาควบคไปกบการอตสาหกรรมทสนองตอบการตลาดของโลก จากการเพมมลคาและ
คณคาสนคาเกษตรทำาใหพลงการบรโภคภายในประเทศของจนสงเกอบรอยละหกสบของรายไดคนจนรวย
ขนและพงการสงออกนอยลงไมถงรอยละหาสบขณะทไทยตองพงเกนรอยละหกสบหา
2-18 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธนนคอการมองจากภายนอกเขามา ดวยการมองความคาดหวงของตลาด
ตางประเทศคอตลาดจากภายนอกทตองการสนคาหลากหลายแบบใดกนำามาปรบระบบนวตกรรมกระบวน
การผลตของสงคมไทย
2. ทฤษฎความขดแยง (Conflict Theory) เปนแนวความคดทเนนการวพากษเรมตนจากคารลมาร
ก(KarlMarx)อธบายการเปลยนแปลงทางสงคมวาทกๆสงคมจะมขนตอนของการพฒนาทางประวตศาสตร
หลายขนมประเดนสำาคญไดแก
2.1ฐานคต (assumption)ของแนวคดน ไดแก สงคมมระบบทสลบซบซอนของความไม
เสมอภาคกนและความขดแยง (conflict)ซงจะนำาไปสการเปลยนแปลงทางสงคมดงมการแบงสงคมเปน
ชนชนในโครงสรางระดบสง (supper structure) ทมการจดระบบทด กบชนชนในโครงสรางยอย (sub-
structure)ควบคมครอบงำาโดยชนชนทเหนอกวา
ความขดแยงระหวางกลมตาง ๆ และบคคลตาง ๆ ในการเปนเจาของทรพยากรทมคาและ
หายากทำาใหพฤตกรรมของของคนในสงคมเปลยนแปลงไปคอใชแนวความคดวภาษวธ (dialectical)มา
สรปสาระวาเกดการตอสของชนชนในสงคมระหวางนายทนกบลกจางแรงงานทขดแยงกนและเมอมการตอส
ระหวางชนชนการเปลยนแปลงมกจะรนแรงเพราะตองเปลยนโครงสรางของอำานาจทนท
2.2แนวคดพนฐานเกยวของกบระบบการผลตทางเศรษฐกจแตละระบบมความขดแยง
ระหวางชนชนผเปนเจาของปจจยการผลตกบผใชแรงงาน ในดานการจดการทรพยากรและการสงสม
ทรพยากรการจดการดานแรงงานทนและเทคโนโลยทมตอกระบวนการทางสงคมของกระบวนการภายใน
ขององคกรมกกอใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมซงเปนโครงสรางสวนลางของสงคมขน
กอน
2.3ผลกระทบทเกดจะเปนลกโซเปนการเปลยนแปลงตอโครงสรางสวนบนของสงคม ซง
เปนสถาบนทางสงคมจากเลกสใหญเปนละลอกคลน เชน ทศนคต ไปสพฤตกรรมในสถาบนครอบครว
การศกษาศาสนาทกอใหเกดการเปลยนแปลงคานยมสงคมและการควบคมของสงคมและมผลกระทบ
ถงระดบผปกครองประเทศ
การขดแยงทเกดจะมกระบวนการทางสงคมในเรอง(ก)ความรทเกยวของ(ข)การเสาะแสวงหา
ความร(ค)การปลดปลอยจากการครอบงำาหรอปลดเปลองความเปนทาสแรงงาน
อยางไรกตามหากวเคราะหแลวอาจจะสรปความเหนโดยรวมวา
1)ความขดแยงเปนสวนหนงของกระบวนการขดเกลาทางสงคม ไมมกลมทางสงคม
กลมใดกลมหนงทมความสมานสามคคอยางสมบรณ เพราะความขดแยงเปนสวนหนงของมนษย ทง
ในความเกลยดและความรกตางกมความขดแยงทงสน (คดลอกจาก http://translate.google.com/
translate?tl=en&sourceid=ie8-activity&u)
2)แนวทางของมารกมความเหนทแตกตางกวา (http://translate.google.com/
translate?tl=en&sourceid=ie8-activity&u)
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-19ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
(1)แมกวเบอร(MaxWeber1864-1920)ขณะทมารกเสนอแนวคดทมพนฐาน
ของทฤษฎของทนนยม(TheoryofCapitalism)แตแนวคดของวเบอรอยบนรากฐานของทฤษฎกระบวนการ
ความมเหตผล (Theory of theProcess ofRationalization) ซงความมเหตมผลนนอธบายโดยกฎและ
ขอบงคบของสงคมทถกตองตามกฎหมายในสงคมปจจบนทแตกตางจากระบบดงเดม(traditional)ในสงคม
ทสบทอดกนมาจากจากรากเหงาของความคดความเชอทครอบงำาจากอำานาจทสบทอดกนมายดปฏบตตลอดมา
จนเปนขนบธรรมเนยมประเพณทระบบจะอยบนรากฐานของผนำาสงคมทมคณภาพเหนอธรรมดา
(2)ราลฟดาหเรนดอรฟ (RalfDahrendorf) กลาววาเพราะความไมเทาเทยม
กนในสงคมนนเกดจากความไมเทาเทยมกนในเรองของสทธอำานาจ(authority)เพราะกลมในสงคมสามารถ
แบงออกไดเปนสองประเภท ไดแก กลมทมสทธอำานาจกบกลมทไมมสทธอำานาจสงคมจงเกดกลมแบบไม
สมบรณทตางกมผลประโยชนแอบแฝง(latentinterest)อยเบองหลง
3)แมการอธบายถงกระบวนการเปลยนแปลงมผลทเปนไปไดของกระบวนการ
เปลยนแปลงแตกลบคาดการณถงผลลพธทแทจรงและการพฒนาทยงยน ไมเปนไปตามขนตอนทกำาหนด
เพราะความผนแปรและความขดแยงทเกดความประนประนอมนำามาสฉนทามต ทอาจจะเปนระบบทเปน
แบบงกนหางทตองปรบระบบมาสระบบเดมทดกวา ซงมการตกลงวามการพฒนาระหวางนายทนกบลกจาง
เนนความเปนเจาของรวม ผลประโยชนรวมมากขน และเคารพในความเปนปจเจกชนมากขนในความม
คณคาของมนษยทเทาเทยมกนมความยตธรรมความเสมอภาคของการรบโอกาสทเทาเทยมกนแตมความ
แตกตางกนในเรองการมองภาพรวมในอนาคตการทมเทการปฏบตความสามารถในการผนกกำาลงรวมเพอ
เกดการประสานประโยชนทมการแบงปนความเออเฟอเอออาทรเพมขน
4)มารกอาจจะใชการมองภาพทเปนภาพอนาคตเปนการขดแยงทนำามาซงการพฒนาก
จรงแตมารกมองภาพรวมอนาคตแบบ “theworstcasescenario” แตไมมภาพรวมอนาคตทาง “thebest
casescenario” ทระบบนายทนจำาเปนตองปรบเปลยนเปลยนแปลงเพอการอยรอดในสงคมและทำาหนาท
ทดกวาและการบงคบนอยกวาความมอสรภาพสงกวาดงทสงคมนยมรสเซยเปลยนโดยสนเชงในปจจบน
และสงคมนยมของจน เวยดนามฯลฯกตองปรบเปลยนใหสมพนธกบระบบทนนยมมากขน เพราะอำานาจ
เปนของประชาชนโดยประชาชนและเพอประชาชนความขดแยงยงอาจนำามาซงการลดความเปนปรปกษกน
เพราะการขดแยงอาจจะทำาใหเกดการแบงกลมเพอหาผสนบสนนเชนความขดแยงผลประโยชนระหวางจน
กบสหรฐอเมรกาสามารถพฒนาความซบซอนของโครงสรางกลมในดานความขดแยงกลายเปนความรวมกน
(บางทกแยงกน)สนบสนนประเทศทออนแอกวา
ผลทเกดจากความขดแยงจงมไดทงทางบวกและทางลบหากการปฏบตดานการจด
ระบบไมไดคำานงถง “คนในสงคมเปนศนยกลางการพฒนา”และเขาเหลานนตองการการเพมคณคาใน
ความเปนมนษยอยางตอเนอง เสมอภาคกบคนในสงคมประเทศอนทตนเองไดรบรผานระบบขอมล
สารสนเทศซงไมสามารถใช “ฝามอบงฟา” เพอยอมรบการครอบงำาทางสงคมไดตลอดไปดวยความเตมใจ
ทไมใชวฒนธรรมความเปนมนษย เพราะความขดแยงเปนสภาวะหนงของวถชวตมนษยทมความคดเหน
แตกตางกนเนองจากมมมมองทตางกนจงมเหตผลรองรบทแตกตางกนทกอใหเกดความขดแยง
2-20 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธการแสวงจดรวมสงวนจดตางจงเปนวถแหงความคดทจะนำาไปสการมฉนทามตทบรรล
ผลประโยชนรวมทใชกลไกของกลม เครอขาย สงคมจดการ ทำาใหความขดแยงกลายเปนการพฒนาใน
ทสด เพราะสมาชกในสงคมทเกดความไมพงพอใจตอปรากฏการณและเหตการณทครอบงำาทางสงคมของ
คนเหลานนจะเกดพลงรวมทจะเกดผลทวคณจากการรวมตวตามระบบเครอขายทมการบรณาการทเหมาะสม
กบกลไกการเคลอนไหวเพอนำาการเปลยนแปลง
โลกในปจจบนมขอมลสารสนเทศทวถงและศกยภาพของนวตกรรมและเทคโนโลย
ทำาใหการใชความรและการเสาะแสวงหาความรเปนเรองทงายกวาเดม สงคมโลกจงตองมการบรณาการกน
เพอผลประโยชนรวมทถอยทถอยอาศยกนในสถานการณชนะ-ชนะและลดการแขงขนเพอชวงชงทรพยากร
เหมอนสมยเดม และแสวงจดรวม สงวนจดตาง เพอลดการขดแยงทจะนำาผลทางลบ แตขดแยงเพอการ
เปลยนแปลงทางบวก
เมอสงคมดำารงอยดวยความขดแยงของผลประโยชนทมจำากดและชวงชงกนใหไดมา
ของชนชนยงขนอยกบอำานาจและตำาแหนงการรวมกลมกนเพอสรางพลงอำานาจเปนหนทางหนงทจะเปนการ
ตอรองในเรองของอำานาจและผลประโยชน
กลมแตละกลม ชมชนสงคมตองวเคราะหจดแขงจดออนของตนเพอรองรบโอกาส
และหลกเลยงภาวะคกคามเพอใหการพฒนาเกดผลแกสงคมตนเองในรปแบบของความยงยนการบรณาการ
กนในการบรรลผลประโยชนรวมทกำาหนดไว
การเปลยนแปลงนนไมจำาเปนตองเปลยนโครงสรางทางสงคมโดยสนเชงแตจะเรมจาก
กระบวนการทางสงคมในรปของเครอขาย/กลมทบรณาการกนในการมองภาพรวมอนาคตทพงปรารถนาและ
ควบคมขดเกลาการปลกฝงกระบวนการทางสงคมทเกดจากกระบวนทศนทเหมาะสมเพอกำาหนดความคด
ความเชอของคนในสงคมในการนำาการกระทำาทมปฏสมพนธกนทสมดล/ดลยภาพในหวงหนง ๆ ของการ
เปลยนแปลงใหเกดผลทางบวก
3. ทฤษฎวพากษ (Critical Social Theory)นมงสรางจตสำานกในการวพากษระบบเพอจะเปลยน
โครงสรางทางสงคม โดยมพนฐานของการมองสรรพสงเปนองครวมมระบบยอยทเชอมโยงระหวางกนทง
ระบบซงมหลกการพนฐานดงน
3.1การมองดวยการวพากษมกใชกรอบของความหลากหลายของสาขาของความร (multi-
disciplinary)หลากหลายแนวทาง(multi-approaches)ทเกยวของของสงตอไปน
1)ทฤษฎจงตองมความชดเจนของสมมตฐานทกำาหนดและทดสอบมความเขาใจอยาง
แทจรงดวยการรวามจดแขงจดออนในเหตปจจยและผลอะไรมตวแปรแทรกซอนอะไรความสมพนธทเกด
มรปแบบใดและปจจยสถานการณปรากฏการณอะไรบางทควบคมไดและควบคมไมได
2)เทคนคการวจยทการออกแบบการวจยมความนาเชอถอเพยงใด มความเทยง
ความตรงเพยงใดเพอการสรปสาระทมเหตผลหรอไมเพยงใด
3)เทคนควธการจดการบรหารตองรวาใชแนวคดพนฐานอะไรบาง การมองภาพมอง
จากขางนอกเขามาหรอมองจากขางในออกไปคอเนนการสนองกลมเปาหมาย/ลกคาในการตอบสนองความ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-21ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
คาดหวงเพยงใดทจะนำามากำาหนดนวตกรรมทเหมาะสมและปรบเปลยนกระบวนการภายในทตอบสนองเปน
สถานการณชนะ-ชนะแกผเกยวของผมสวนไดสวนเสย
4)วธคดทหลากหลายเพอใหมองเหนภาพรวมของกระบวนการมความสมพนธทพง
ประสงคในการบรรลจดประสงคตามกรอบของการวพากษครบถวน การมองภาพของความหลากหลายจง
ตองใชความสามารถในการรบรทหลากหลายทผกและเชอมโยงเกยวของเกยวพนกนไดดกวาซงตองใชความ
สามารถในเชงวพากษในเรองททำาการวพากษ
3.2 จดประสงคของการวพากษตองเกยวของกบการสรางจตสำานกดวยการหลกเลยงการ
ใชอารมณความรสก (emotion) ในการวพากษ หากเปนการสรางจตสำานกทตองอาศยความมเหตมผล
เขามาเกยวของในเรองตอไปน
1)การปลดปลอย(emancipation)ใหกลมเปาหมายหลดพนทางความคดของความม
อสระจากการผกพนตามกระบวนการทกอใหเกดความสญเสยอสรภาพ(การมการเปนการอยการทำา)หรอ
การไมยตธรรมไมเสมอภาคในสทธทพงไดพงม
2)การรบการถายโอนอำานาจ (empowerment) เพอสรางพลงอำานาจในการจดการ
สงคมชมชนของตนเองเพอประโยชนรวมและความรวมรบผดชอบตอสงคมชมชนดวยจตอาสาเพราะมนษย
มศกยภาพเมอไดรบโอกาส
3)การใชกระบวนการการแทรกแซงเพอใหกลมเปาหมายกำาหนดชวตตนเองได ดวย
ขอเสนอทมเหตผลและความเปนไปได และลดความเสยงมากทสดดวย (1) การเปลยนกระบวนทศนเพอ
ใชเปนตวนำาพฤตกรรมทพงปรารถนา เชน การเรยกรองประชาธปไตยในประเทศตาง ๆ ทอาจแลกดวย
เลอดเนอและชวตเพอใหไดมาซงกระบวนทศนของการปกครองประเทศทเปนการปกครองของประชาชนโดย
ประชาชน และเพอประชาชน (2) การกำาหนดทางเลอกหลายทางทมทศทางและแนวโนม (direction&
trend)ทมความเปนไปไดมากำาหนดยทธศาสตร/กลยทธทปรบเปลยนไดตามสถานการณปรากฏการณหวง
เวลาทแปรเปลยนไปของภาพรวมอนาคตของกระบวนการการทำางานรวมกนในรปแบบเครอขายทรวมกน
ระดมความคดระดมสรรพกำาลงการทำางานเชงบรณาการใหเกดประโยชนรวมสงสดจากจดแขงทมกบโอกาส
ทมาจากภายนอกระบบ เขามาเกยวของเพอเกดภาวะทสมดลของระบบยอยและคนในระบบทมปฏสมพนธ
กนททำาใหการขดแยงทเกดกลายเปนการพฒนาไปในทสดเพราะมการปรบเปลยนมมมองทแตกตางไปใน
เรองของการเรยนรการพฒนากระบวนการภายในการสนองตอบผมสวนไดสวนเสยและสนองความคาดหวง
ของกลมเปาหมาย/ลกคาขององคกรสงคม
4)การพฒนาทมผลลพธเนนคณภาพไมใชเนนปรมาณคอการเพมคณคาของทงกลม
เปาหมาย/ลกคา นอกเหนอจากการตอบสนองความคาดหวงในเรองของความตองการความพงพอใจการ
พฒนาจงตองเนนการเกดประสทธภาพ (efficiency) ทใหผลตามทพงปรารถนาอยางสงางาม (elegance)
จากการทมการทำางานรวมกนเปนหนงเดยวกน(solidarity)รวมรบผดชอบในการตดสนใจเพอความกาวหนา
ของเครอขายองคกรชมชนสงคมทยงยน
2-22 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ4. ทฤษฎการแลกเปลยน
พนฐานความคดของทฤษฎการแลกเปลยน(SocialExchangeTheory)ใชอธบายการกระทำาทาง
สงคมของบคคลในสงคมทเรมในชวงตงแตค.ศ.1960ซงมทมาจากทฤษฎทางเศรษฐศาสตรเพอการอธบาย
พฤตกรรมทางสงคมในเรองการแลกเปลยนเพอประโยชนรวมของผเกยวของ
ฐานคตคอคนแตละคนมความคาดหวงตอความตองการความพงพอใจการมคณคาในชวตอยาง
ตอเนองและสงขนไปเมอไดรบการตอบแทนในระดบทพงพอใจแตดวยตนเองไมสามารถจะไดสงทคาดหวง
จงตองอาศยผอนมาชวยสนบสนนสงเสรมจงตองมปฏสมพนธในรปแบบทเหมาะสมกบคนกบกลมองคกร
ชมชนสงคม เพอแลกเปลยนผลประโยชน หรอรบผลประโยชนรวมในกลม/เครอขาย องคกร ชมชนทม
พลงรวมในการทำางานและแบงปนอยางยตธรรม
กลมเครอขายองคกรชมชนสงคมหรอหนวยตางๆจงตองสรางกฎเกณฑหรอระเบยบแบบแผน
ในการแลกเปลยนทด มความยตธรรมในผลประโยชนรวมนน ๆ ซงหนวยระบบนนตองมกฎระเบยบใน
การควบคมการหลอหลอมการปลกฝงความคดความเชอคานยมพฤตกรรมทพงปรารถนาของสมาชก
ทมปฏสมพนธกนและกนภายในกลมระหวางกลมระหวางองคกรระหวางชมชนและสงคมทจะอำานวย
ประโยชนสงสดในการรกษาสมพนธภาพใหดำารงอยไดนานและมนคง ในการตอบสนองความตองการรวม
ความพงพอใจและการเพมคณคา
ทฤษฎเกานใชอธบายพฤตกรรมของกลมคนในกลมเครอขายหรอองคกรสงคมอนซบซอนในเรอง
การแลกเปลยนทางสงคมทเกยวของกบการครอบครองอำานาจ โดยเกยวของกบพนฐานของกระบวนการ
วเคราะหความสมพนธระหวางบคคล ในการแลกเปลยนตามกระบวนการและพฤตกรรมทเกยวกบการให
และการรบทเปนการลงทนและผลตอบแทนทสมดลกน ในการมปฏสมพนธทพงปรารถนาทจะกอใหเกด
การสรางพนธะผกพนและความไววางใจความคดเหนทศนคตและความเชอเชงบวกขององคกรมผลตอ
สมาชกในองคกรในการกำาหนดพฤตกรรมในกระบวนการกระทำาเนองานและเมดงานทดขน ซงจะนำาไปส
ประสทธภาพขององคการในการบรรลเปาหมายทกำาหนด
ผลประโยชนทมการแลกเปลยนของอำานาจเปนตวกำาหนดไมใชแตเพยง(ก)ผลประโยชนดานวตถ
(ข)ผลประโยชนทางดานจตใจเชนการไดรบการยอมรบยกยองและผลกระทบทางจตใจซงอำานาจไมใชสง
ทอยคงทหรอคงทนถาวรตดตวผหนงผใดจงเปนการแลกเปลยนทางสงคมททกคนเรยนรถงการแลกเปลยน
ทางสงคมตงแตยงไมเขาใจการปฏสมพนธทางสงคมและเกดการพฒนาการแลกเปลยนตามความคาดหวง
ของตนเองมากขน เพราะพนฐานทตองการความยตธรรมและความเสมอภาคมากขน การเพมและสญเสย
อำานาจเหมอนกบกระบวนการแลกเปลยนอทธพลระหวางผนำากบสมาชกทเกดขนตลอดเวลาในการอยรวม
กนและดำาเนนการผลประโยชนรวมอนอาจไดมาเพราะตำาแหนงทไดรบมอบหมายหรอครอบครองหรออาจ
ใชความสามารถเสาะแสวงหาสงสมใหเกดพลงของอำานาจขนมา
ความสนใจของนกสงคมวทยารนใหม จะเนนการเกยวของกบกระบวนการตอไปน
(ก)การเกดผนำาในกลมขนาดเลก เรมจากกลมธรรมชาตมารวมตวกน เนองจากความเปน
หนงเดยวกน (solidarity) ทเกดจากปญหารวมความตองการรวม รวมทงความสนใจรวม เมอมารวมตว
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-23ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
กนมระบบทเปนผลประโยชนรวมมากขนกปรบรปแบบกลมเปนกลมทเปนทางการขนาดเลกเชนวสาหกจ
ชมชน เครอขายขนาดเลก ทมการแบงงานกนทำาตามความถนด เพอเพมขดความสามารถในการประกอบ
การและเกดการถายโอนเทคโนโลยกนโดยมการแบงปนผลประโยชนรวมอยางยตธรรม
(ข)ผนำาขององคกรเครอขายชมชนทเกดจากการเปลยนแปลงไปตามสถานะและโครงสราง
ของกลมและมรปแบบทเปนแบบทางการในองคการตางๆมากขนสลบซบซอนและมหลากหลายเพมขน
การกำาหนดความรบผดชอบดานอำานาจกเดนชด ชดเจนกวากลมทมปฏสมพนธแบบไมสลบซบซอนในการ
แลกปลยนผลประโยชนกน
การยอมรบอทธพลและการตดสนใจยอมรบของสมาชก ในสถานภาพความเปนผนำาขององคกร
ยงยนหรอสญเสยอำานาจในการนำา หรอมกระบวนการเพมอทธพลหรอสงสมอทธพลของผนำา ขนอยกบ
ประเดนทเกยวของดงน
(ก)ความสามารถของผนำานนในกระบวนการจดการภายในดวยการมแนวทางใหมๆทศทาง
และแนวโนมทเปนทางเลอกทกาวขามความรเดม ทำาใหกลมประสบความสำาเรจ ความศรทธาและความไว
วางใจในสมรรถนะของผนำากจะยงมากและยดมนนานกวา
(ข)ขนาดของความคาดหวงทสมาชกมตอผนำา ในการยกยอง ไววางใจในความร ความคด
พฤตกรรมดานความสามารถทกษะความเชยวชาญตลอดจนคณธรรมของผนำา
(ค)สภาวะการไดมาซงอำานาจของผนำา ถามาจากการเลอกตงกจะคำานงถงการปกปอง
ผลประโยชนรวม รวมทงหาทางเปลยนแปลงทางบวกใหเกดผลดแกสมาชกในระบบชนะ-ชนะ ทชดเจน
มากกวาผนำาทไดรบการแตงตงหรอไดมาเพราะรากฐานของอำานาจเดมและสบทอดอำานาจจากการสบทอด
ของตระกลหรอเชอสายของอำานาจขนมา
การแลกเปลยนทางสงคมนน มองคประกอบทเขามาเกยวของดงน
(ก)การเขาใจทางบวกทดตอกนในการใหและรบทเปนการลงทนและผลประโยชน
(ข)การแสวงจดรวมสงวนจดตางทเนนการประสานประโยชน เปนพนฐานทนำามาซงการ
เรมตนของการลดความขดแยง และกอใหเกดปฏสมพนธเชงบวกตอกนและกน ทงนมความจำาเปนตองม
ผประสานงานมสมรรถนะดและมผลประโยชนรวมมาชวยเชอมความสมพนธเพอบรรลถงฉนทามต(con-
sensus)ทพงปรารถนาของผรวมประโยชน
(ค)มาตรฐานของการแบงปนผลตอบแทนของการลงทน (ทงวตถและคณคาทางจตใจ) ซง
กนและกน
(ง)กระบวนการทเกดการแลกเปลยนทางสงคมกอใหเกดสงตอไปน
(1)การบรณาการททกฝายเทาเทยมกนเสมอภาคกนและสนบสนนเกอกลและแบงปน
กนโดยเฉพาะกระบวนการแลกเปลยนการเรยนรและการพฒนาการถายโอนถายทอดนวตกรรม/เทคโนโลย
กนและกนซงจะมผลสะทอนกลบในการเพมการเกดความไววางใจนำาไปสการเกดโครงสรางใหมนำาไปสการ
ปฏบตตามบรรทดฐานทางสงคมและนำาไปสคานยมรวมกนในการประกอบการตามวถชวตในทางเลอกใหม
ทกาวขามความรเดมและเกดการสรางความเขมแขงแกชมชนสงคม
2-24 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ(2) การเปลยนแปลงทางสงคมทเกดจากระบบปฏสมพนธของคนในองคกร ชมชน
สงคมทมผลมาจากการจดระเบยบทางสงคมทกำาหนดการกระทำา และความสมพนธของคนทกอตงขนมา
จากสทธและหนาทขนบธรรมเนยมประเพณบทบาทและสถานภาพฯลฯทมการกำาหนดขนใหมตามอำานาจ
ทเปลยนแปลงไป
5. ทฤษฎจตวทยา-สงคม (ปรบจากhttp://www.huso.buu.ac.th/cai/Sociologyคนคนวนท
15กรกฎาคม2555ไมปรากฏชอผเขยน)
ความคดพนฐาน ตามแนวความคดดานจตวทยา-สงคม (Social-Psychological Theory) ใน
เรองตอไปน
5.1การพฒนาทางสงคมกอใหเกดการพฒนาสงตางๆภายในสงคม การทำางานของปจจย
ทางดานจตวทยาเปนแรงขบใหบคคลกลมองคกรมการกระทำามความกระตอรอรนมการประดษฐมการ
คนพบมการสรางสรรคมการกอสรางมการแยงชงชวงชงและเกดกระบวนการเปลยนแปลงขนดงน
5.1.1 ปจจยดานจตวทยา เปนสาเหตของการพฒนาในสงคมอตสาหกรรมสมยใหม
ตามลทธทนนยม การพฒนาของจตวญญาณแบบทนนยมทำาใหเกดลทธความมเหตผล (rationalism) ซง
ภายใตสงคมทใชความมเหตผลจะทำาใหบคคลมความนาเชอถอซอสตยสจรตยอมรบสงใหมและสามารถ
เปลยนแปลงเขาสสภาวะแวดลอมใหม ๆ และเชอวา อทธพลของความคดความเชอ และบคลกภาพของ
คนในสงคมภายใตสภาวะดงกลาว มผลทำาใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมตามมา ดงทนำาเสนอโดย
แมค เวเบอร (MaxWeber) นกสงคมวทยาคนแรกทใชหลกจตวทยามาใชในการอธบายการเปลยนแปลง
ทางสงคม ในผลงาน “TheProtestantEthic and theSpirit ofCapitalism” เสนอวา ปรากฏการณ
ทางสงคมทเกดขนหลงสมยศตวรรษท 16 ในยโรปตะวนตกมการแพรกระจายคำาสอนของศาสนาครสต
ลทธโปรแตสแตนท(Protestantethic)ทสอนใหศาสนกชนเกดจตวญญาณแบบทนนยม(spiritofcapi-
talism) เปนนกแสวงหาสงใหม มงสความสำาเรจเพอใหเกดการยอมรบทำางานหนกเพอสะสมความรำารวย
เกบออมเพอนำาไปใชในการลงทนสรางกำาไรอยางตอเนอง
5.1.2 ตวแปรดานแรงจงใจในความสำาเรจ (achievement motivation) ของบคคล เปนเหต
ปจจย ของความสำาเรจทางเศรษฐกจของปจเจกบคคล ในอดตและปจจบน เสนอแนวความคดโดยเดวดซ
แมกคลแลนด(DavidC.McClelland)
โดยแนวคดน ใหความสำาคญแกการทคนในสงคมมแรงจงใจในความสำาเรจมากกจะ
สงผลตอการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม ใหมความเจรญกาวหนาตามไปดวย รวมทงเสนอวธการสราง
แรงจงใจในความสำาเรจดวยการเรยนร (learning) โดยสรางแรงกระตนทงภายในและภายนอกดงนนใน
การจดการศกษาและการเลยงดเดก สงคมควรมการปพนฐานเพอเสรมสรางแรงจงใจในความสำาเรจของ
บคคลดวยโมเดลทใชปจจยตางๆทเกยวของคอแบบอยางของความสำาเรจจากผปกครองการสรางความ
อบอนการใหกำาลงใจและแรงเสรมหลกเลยงการครอบงำาและใชอำานาจของบดา
5.2 การเปลยนแปลงทางการพฒนาดานเศรษฐกจ กอใหเกดผลทางการเปลยนแปลงทาง
สงคมการเปลยนแปลงทมรากฐานจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ จะมผลตอการเปลยนจากสงคม
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-25ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ดงเดม (traditional) ไปสสงคมสมยใหม (modern) จะมผลทำาใหเกดการเปลยนแปลงในบคลกภาพของ
บคคล(personality)ทเสนอโดยเฮเกน(EverettE.Hagen)ดงน
1) สงคมดงเดมมลกษณะตายตวทกำาหนดโดยกลมสงคมมการสงการดวยการบงคบ
บญชาจงมกเปนการทำางานเชงรบไมมความคดรเรมสรางสรรคและไมมการประดษฐคดคนเพราะคนเหลา
นนมองโลกตามยถากรรมมากกวาทจะมองโลกแบบวเคราะหและตองการควบคมใหเปนไปตามทคดเปน
รปแบบการทำางานเชงบวกจงเปนผลทำาใหสงคมแบบดงเดมไมมการเปลยนแปลงมากนก
แตอาจจะเปลยนแปลงไปสสงคมสมยใหมไดโดยใชวธการถอดถอนสถานภาพ(status
withdrawal) ดวยการนำาปจจยดานสงคม วฒนธรรมและเศรษฐกจ จากสงคมสมยใหมเขาไปแทรกหรอ
แทนทในสงคมดงเดมหรอการเปลยนแปลงของสงคมอาจทำาไดจากการเปลยนแปลงบคลกภาพของคนใน
สงคมโดยเรมจากการพฒนาบคลกภาพตงแตวยเดก
2) สงคมสมยใหม บคลกภาพของคนมกมความสรางสรรคอยากรอยากเหนและเปด
รบประสบการณใหม ๆมองโลกทอยรอบตวเขาอยางมเหตมผลและมกตองการกำาหนดชวตของตนเองใน
รปแบบการทำางานเชงรกจงเปนปจจยทสนบสนนใหสงคมเกดการเปลยนแปลง
สรปในเรองท 2.1.1 น อาจจะสรปประเดนสำาคญทมองเหนในภาพรวมคอ ทฤษฎ เกดจากการสรป
สาระอยางมเหตผลทอาจจะกอตงจากความนาจะเปนและลดความเสยงในการประกอบการมากทสดอาจ
จะอาศยความจรงและกฎธรรมชาตเปนตวนำาความคด ทแสดงถงความเกยวของอยางมเหตมผลของเหต
ปจจยกบผลลพธ ซงกอตงโดยนกสงคมวทยาทเปนทยอมรบ แลวตามดวยการทดสอบในแตละพนทของ
นกวจยทเกยวของและสนใจดวยตวแปรทเปนสถานการณทจำาเปนและพอเพยง(necessary&sufficient
condition) วาเปนจรงเพยงใดหรออาจจะเรมจากสถานการณเฉพาะ (particular) สสากล (universe)
ดวยการตงและทดสอบสมมตฐาน เมอมการทดสอบทหลากหลายตวแปรทเปนเหตปจจยและผลลพธของ
สถานการณทจำาเปนและพอเพยงเกดผลสนบสนนกนความนาจะเปนและการลดการเสยงกมความเปนจรง
มากกวาและสามารถนำาไปเปนหลกคดในการปฏบตไดเพราะมาจากพนฐานของการปฏบตทมการทดลองท
นาเชอถอในระดบหนง
แตตองไมลมวาการอธบายแบบวทยาศาสตรเปลยนไปตามการคนพบใหมทางวทยาศาสตรจงไมใช
การอธบายทตายตวเสมอแตเกยวเนองกบปรากฏการณ (phenomena)ทางธรรมชาต และความเปนจรง
(facts)เสมอจงมความเปนไปไดสงกวาและลดความเสยงไดมากกวา
2-26 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเรองท 2.1.2 ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม
ปรชญาการพฒนาสงคมปรชญา (philosophy)หมายถง “หลกนำาในการคดการปฏบต” (ปรด พนมยงค อางถงในดเรก
ฤกษหราย2515:3)
ปรชญาการพฒนาคนจะเกยวของกบการพฒนาคนไดแก
1. ปรชญาพนฐานในการพฒนาสงคมไดแก
1.1 คนเปนศนยกลางของการพฒนาสงคมเปนของประชาชน โดยประชาชน (คอประชาชน
เปนผกระทำา) เพอประชาชน ไมใชประชาชนเปนผถกกระทำา ถกครอบงำา และไมถกปลดปลอย โดยผม
อำานาจทเปนชนชนสงทอางความเชอหรอคำาบญชาจากพระเจาหรอสวรรคมาครอบงำาหรอใชอำานาจหนาทมา
กดข(เชนกษตรยยโรปสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครอง)ใหอยในพนธนาการตลอดแมโลกปจจบน
กาวหนาและเปนโลกาภวตนไปแลว
มนษยตองมคณคาเพมขนในการมชวตทมคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน
(basicminimumneeds:BMN) ไมใชหนอนในโถอจจาระทมความสข เพราะ “อจจาระ” หลนมาใหกน
ทกวน (นทานเรองแรกในศาสนาพทธ)หรอไมใชสนขหนารานเซเวนอเลฟเวนทมความสขกบการไดรบแอร
เยนกพอเพยงแลว
มนษยมความเทาเทยมกนในความเปนมนษยตงแตเกด แตบางสงคมยงคงมการแบงชน
วรรณะเหลออย เชน ในอนเดยยงคงตกคางเรองวรรณะอย การแบงชนชนทางสงคมทมในประเทศพฒนา
แลว เปนการแบงชวคราวไมถาวร และกำาหนดโดยโครงสรางและหนาท ไมใชกำาหนดโดยการสบทอดสาย
เลอดจงทำาใหทกคนทเปนมนษยมความเทาเทยมกนในโอกาสของการเขาถงทรพยากรและการมอสรภาพ
ของความเปนคนในการม การเปนการอย การทำา ไมใชชนชนตำาทคอยรบใชชนชนสงในสงคมทมการแบง
ชนวรรณะอกตอไป
1.2มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสแมมนษยมความเทาเทยมกนในการเปนมนษย
แตกำาเนดกตามแตมนษยทเกดมาและอยบนโลกมนษยอาจจะมรปแบบทหลากหลายคอ “มามดไปมดมา
มดไปสวางมาสวางไปสวางมาสวางไปมด” ขนอยกบการดงศกยภาพมาใชใหเกดประโยชนสงสด
โลกไรพรมแดนทมเทคโนโลยสงทำาใหผคนทแสวงหาอสรภาพกระตอรอรนทจะสรางโอกาส
แสวงหาโอกาส ไขวควาโอกาส ในรปแบบความเทาเทยมกน เพอการดงศกยภาพมาใชใหเตมทเพอเกด
ประโยชนแกตนและสงคมคอในแตละสงคมตองมระบบททำาใหทกคนในสงคมมการอยดกนดมรายไดและ
คณภาพชวตพอแกอตภาพจากการมอาชพทเปนสมมาอาชวะ
ยงกระบวนทศนดานการปลกฝงทางสงคมเกยวของกบความเปนสงคม ซงเนนขอมล
สารสนเทศเปนตวกลางในการสอความคดการปฏบตทำาใหมนษยมความตระหนกในคณคาความเทาเทยมกน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-27ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ของตนกบมนษยอนทำาใหความเชอทเปน “myth&faith” ทอางคำาบญชาพระผเปนเจาและสรวงสวรรคม
อาจครอบงำาความเชอทกำาหนดโดยเหตผลทเปน “belief” ทเนนความเปนจรงของจกรวาลวามนษยกำาหนด
ชวตตนเองไดไมใชฟาสงมาเกดแตเปนกรรมดทกระทำาในชาตปจจบนเปนหลกทผสมผสานกรรมดในอดต
ชาตทเปนรองดวยการรบรกฎธรรมชาตทนวตกรรมใหมจะทำาลายลางนวตกรรมเกาทใชไมไดผลเพราะเหต
ปจจยเหลานนเกดขนหรอดบไปเพราะมเงอนไขการเกดและดบไปเพราะหมดเงอนไข
การไดรบโอกาสอยางเสมอภาคกนในสงคมในการเพมคณคาความเปนมนษยโดยเฉพาะ “การ
สรางปญญา” ทำาใหมนษยมองโลกในแงบวก(หรตามองเรองลบเบงตามองเรองบวกเชนความขดแยงทำาให
เกดความเจรญหรอการเปลยนวกฤตเปนโอกาสฯลฯ)ไมใชมองโลกในแงดแตไมรเทาทนโลกททำาใหมความสข
แมกระทงการไมยอมสลดหลดพนจากรากเงาของการครอบงำาดวยบญชาการของพระผเปนเจาและ
สรวงสวรรค เพราะพระพทธองคดำารสวา มนษยเจรญงอกงาม แมวามพระพรหมสงสดและมพระอนทร
ปกครองสวรรค(สมยพระพทธเจายงไมมตรมรตทแตกตวออกจากพระพรหมเปนพระอศวรและพระนารายณ
ศาสนาฮนดสรางความเชอวาพระพทธเจาเปนปางอวตารหนงของพระนารายณ)
ดวยปรชญานมนษยจงตองทำางานเชงรก(proactive)ทกำาหนดชะตากรรมกำาหนดชวตของ
ตนเองได โดยไมตองรอคำาสงจากสรวงสวรรค ดวยการคดถง “ภาพรวมอนาคต” ทสามารถสนองความ
คาดหวงของตนเองในดานความตองการความพงพอใจการมคณคาดวยหลกความคดในการนำาการกระทำา
ทเกยวของกบแนวทางกลยทธในการบรรลเปาหมายทแตกตางจากการทำางานเชงรบ(reactive)ทคอยแต
รอรบคำาสง (โดยเฉพาะบางคนทยอมรบการครอบงำาโดยดษฎ) และทำางานทแกปญหาปจจบนทเปนเสมอน
“ลงตดแห” และคดวามความสขแลวเพราะยอมรบแมกระทงสงทเลวรายท “คณคาความเปนมนษย” สญสน
ไปแลวได
จงอาจจะสรปประเดนของการเขาถงศกยภาพของตนเองของมนษย จะตองเกยวของกบ
คณลกษณะทสำาคญดงน
1)ความปรารถนาแรงกลายง (passion)[ทมากขนจากความตองการ(needs)ความ
ปรารถนา(desire)]คอเพอความเปนเลศเพราะรคณคาตนเอง
2)แรงบนดาลใจ(aspiration)ทเกดจากตนและแรงดลใจ(inspiration)ทเปนพลง
จากภายนอก
3)การมพลงไรขดจำากดทเกยวพนความเพยร
4)การใสใจและจดจอตอเปาหมายอยางลกซงใหจตวญญาณอยกบมนและดวยความ
สนกตนเตน
1.3ชวยเขาใหชวยตนเองได(helpthemtohelpthemselves)บคคลสามารถพงตนเอง(self
help)ไดในเรองของการคดเองเปนทำาเองเปนแกปญหาเองเปนและจดการตนเอง(selfmanage)ไดใน
กระบวนการทางสงคมสามารถกำาหนดชวตตนเองในเรองภาพรวมของชวต (scenario) ทเปนโมเดลของ
องคประกอบทพงปรารถนาและสามารถเพมระดบการพฒนาการพงตนเอง(selfreliancedevelopment)
(ศกษารายละเอยดของตวชวดเพอทราบองคประกอบสำาคญของประเดนทเกยวของ ในเรองท 2.2.2) ดวย
2-28 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธการเขารวมกลมกบกลมคนทมความเปนหนงเดยวกน (solidarity) ของการมความสนใจรวมปญหารวม
ความตองการรวมทจะรวมกนรบผดชอบในการทำางานรวมกนและแบงปนผลประโยชนรวมอยางยตธรรม
นนคอมนษยจะมพลงรวม (synergy)ทเกดผลทวคณ (multipleeffect)ดวยการเขารวม
เปนเครอขายทมรปแบบของการบรณาการ(ศกษารายละเอยดของการบรณาการในทฤษฎโครงสราง-หนาท)
ดงนนการกระตนการเรงปฏกรยา(catalyst)การชวยสนบสนนการตงองคกรและการบอกแหลงขอมลตาม
บทบาทของเจาหนาทรฐ/เอกชนจงตองทำาใหดใหครบถวนสมพนธกน
1.4การทำาไปเรยนรไป(learningbydoing)การกระทำากอใหเกดการเรยนรและการกระทำา
มบทสรปการปฏบตวาจะทำาอยางไร(how)ซงสวนมากไมเกยวของกบอะไร(what)ทำาไม(why)ตองทำา
กระบวนการทเนนเปลยนพฤตกรรมดวยกฎเกณฑขอบงคบของกลม แลวคอยเปลยน
คานยมความเชอทศนคตและความรจงตองทำาไปเรยนรไปไมใชไปเรยนรแลวเปลยนทศนคตความเชอ
คานยมพฤตกรรมเพราะกระบวนการนเปนกระบวนการของปจเจกชน/บคคลแตละคนไมใชการใชกระบวน
กลมทเปนกระบวนการทางสงคมเขามาเกยวของเมอบคคลเขาไปในกลมทมปฏสมพนธระหวางคนกบกลม
คนกบสมาชกทกคนของกลม จะโยงไปสการมปฏสมพนธของกลมกบกลม สงคมกบสงคมทมการควบคม
การขดเกลาการปลกฝงทางสงคมอยางมระบบอยแลวเชนการเปลยนพฤตกรรมของคนในประชาคมอาเซยน
ในป2557เปนตนไปจะตองทำาไมวาจะเหนดวยหรอไมกบกฎเกณฑของสงคมทกำาหนดขน
การเรยนรโดยไมปฏบตทสวนใหญเปนกระบวนการเรยนรในหองเรยน(in-schoolsystem)
เสมอนเปน “ปรยต” หลายครงยงเรยนยงรมากเพอใหคนอนสรรเสรญวารมากยงเรยนมากยงมทฐมาก
การทำาไปเรยนรไปในรปแบบนเปนระบบนอกโรงเรยน (outofschoolsystem)ทเนนการ
ปฏบตจากแนวคดมาเปนการกระทำาตามแบบทกำาหนดซงอาจจะเกดจาก(ก)เลยนแบบมาจากการไปดงาน
มาเหนภาพรวมมาแลวเกดภาพรวมในอนาคตของตนเองทถอเปนความคดนำาการกระทำาดวยการมาลองทำา
มาฝกฝนการปฏบตจนเกดความชำานาญหรอ (ข) นำามาตอยอดดวยการใชปญญาปรบใหสนองตอบความ
คาดหวงของตนชมชนสงคมดวยการทำาไปเรยนรตอยอดไปจนบรรลเปาหมายดวยตนเอง
การทำาไปเรยนรไปสวนมากเกดจากการสอนการถายทอดจากผรผมประสบการณดวยรปแบบ
ทตางกน (ก) ตามความเหมาะสมของคณลกษณะผจะเรยนรจากการปฏบตและความพรอมของผรบการ
ถายทอด (ข)คำานงถงกาละเทศะคอ เวลาและสถานททเหมาะสม (ค)หาวธแบบคอยเปนคอยไป (ง) แจง
เหตปจจยทชใหเหนวา เมอสงนเกด สงนนกเกดตามมา เพราะสงนม สงนนจงมตามมา เพราะการเขาถง
องคความรตองเกดจากการปฏบตทมทงรปธรรม(เชงปรมาณ)และนามธรรม(เชงคณภาพ)
ผทมทกษะแลวไมถายทอดสผอนทเหมาะสม เปนการไมอนเคราะหผอน ทงการอนเคราะห
ผทควรอนเคราะหจะตองรภมหลงรจดเดนจดดอยเพอกำาหนดเหตผลตามสภาวะใกลตวมาเปรยบเทยบ
ใหเหนภาพรวมโดยแจงเหตปจจยทเกยวของ
2. ปรชญาอน ๆ ทเกยวของกบการพฒนาสงคม
2.1ปรชญาของพทธศาสนากบการดำาเนนชวตการดำาเนนชวตของคนในสงคมทมปฏสมพนธ
กนระหวางบคคลกบบคคล บคคลกบกลม กลมกบกลม สงคมกบสงคมมแนวคดทสำาคญ เชน (ศกษา
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-29ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
รายละเอยดทเกยวของในการอธบายและใหความหมาย โดยพระพรหมคณาภรณ ป.อ.ปยตโต ในหนงสอ
ทเกยวของ)
1) หลกนำาความคดพรหมวหารส (เมตตา กรณามทตา อเบกขา) เพอการปฏบตใน
ดานการอยรวมกนดวยความสขตามกฎระเบยบของสงคมทรวมกนกำาหนดใชหลกการเนนความสมดลของ
กลมเมตตากรณากบอเบกขาโดยสรปสาระพนฐานของความคดคออเบกขาจะเนนกฎสวนเมตตากรณา
มทตาจะเนนสงคมทอยรวมกนอยางมความสขทตองสมดลกนระหวางพฤตกรรมทงสองกลมเสมอ
ถาหนกทางอเบกขาคอกฎขอบงคบมากมการจดการกฎหมายอยางเขมงวดสงคมแม
เปนสขแตกโดดเดยวเพราะขาดการอยรวมกนอยางมความสข
ถาหนกไปทางเมตตากรณามทตามากความไรระเบยบจะเกดตามมาแมวาจะเรมตน
จากการดำารงชวตทมความสขเขาใจกนและกนแตมากเกนไปกเปนผลเสย
ทางสายกลางของสองกลมนจงตองเขามามบทบาทใหสงคมอยกนภายใตกฎเกณฑและ
กฎระเบยบของสงคมทมการควบคมทางสงคมการปลกฝงทางสงคมและการขดเกลาทางสงคมแตทำาให
สงคมเออเฟอเอออาทรแบงปนกน
2) มนษยสามารถกำาหนดชวตของตนเองได การกำาหนดชวตของตนเองไดดวย “กรรม”
ในชวตภพปจจบนแมม “กรรม” ตดตวมาแตไมใช “พรหมลขต” ทมกถกอางเพอครอบงำาโดยชนชนปกครอง
ทมอำานาจมาจากดงเดมและอำานาจปจจบน(กลมทไมตองการปลดปลอยความมคณคาของมนษยทเทาเทยม
กน)
มนษยจงสามารถเพมคณคาของตนเองเมอไดรบโอกาส เพราะทกคนมศกยภาพท
ซอนเรนอยในการพฒนาการจดการตนเองการพงตนเองได การเพมพลงแหงอำานาจ และการตอรอง โดย
รวมกนเปนกลมเครอขายเพอปลดเปลองจากความเชอทอางคำาบญชาของสวรรค เพอเกดการครอบงำาโดย
จารตประเพณความเชอดงเดมทใชการอางองเชนการสบทอดจากสวรรคหรอคำาบญชาของพระผเปนเจาไม
ใหผคนมอสรภาพในการมการเปนการอยการทำาดวยการใชหลกทางสายกลางทไมเบยดเบยนใครสนโดษ
ในอกศลกรรมดวยอทธบาทส (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) ดวยการดำาเนนชวตอยางมเหตมผลภายใต
หลกการของการตอสกบปญหาดวยการแกทเหตของปญหาตามแนวทางอรยสจส(ทกข/ปญหาสมทย/เหต
แหงปญหานโรธ/โมเดลชวตทตองการมรรค/กลยทธทเปนการกระทำาทเปนกศโลบายอนชาญฉลาดภายใต
ทศทางแนวทางในการบรรลเปาหมาย)
2.2ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯทรงวางแนวทางใหสงคมไทย
ตองพฒนาจากรากฐานคอ การเนนรปแบบการบรหารจดการเชงคณภาพทเนนความสมดลและความยงยน
ไมใชเชงปรมาณทเปนเพยงตวเลขทนำาความเจรญมงคงมาสกลมคนเพยงไมกกลมของประเทศจดเนนตอง
เรมทเศรษฐกจระดบรากหญาดวยความเสมอภาคทนำามาซงความเปนธรรมทางเศรษฐกจแลวคอยๆตอเตม
ขนทงนพนฐานการปรบใชหลกความพอเพยงทเปนความพอดและการประมาณตนเปนการปกปองตนเองให
เตบโตอยางมนคงการยดหลกทางสายกลางเปนวถแหงความคดวถแหงการปฏบตวถแหงการดำาเนนชวตท
“ความพอด” ในแตละบคคลยอมแตกตางกนไปตามสถานภาพสถานการณและตามสงแวดลอมของแตละ
2-30 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธคนความพอดตองอยเหนอความโลภและเหนอความอยากทไรเหตผลความพอเพยงนนไมใชเปนการไมรบ
ความกาวหนาปฏเสธโลกาภวตน เพราะความคดการกระทำาการตางๆตองมเหตผลมความเหมาะสมม
ความชอบธรรมทจะรองรบการตดสนใจกระทำาการนน ๆ และตองไมกระทำาสงใดในการนำาพาสงคมนำาพา
ประเทศไปสความเสยงภย จงตองตงอยบนฐานทตองมความร มความเทาทนความเปลยนแปลงในกระแส
โลกาภวตนและตองตงอยบนจรยธรรมคณธรรมความซอสตยสจรตเปนสำาคญมฉะนนกนำาพาสงคมและ
ประเทศลมสลายไปดวยดงนนจงเปนวถแหงสากลทสามารถนำาไปใชไดทกระดบ ทงบคคลไมวาอาชพใด
ธรกจ สงคมและประเทศชาตทจะกาวไปขางหนาอยางมสต รจกประมาณตนอยางมการแสวงหายดความ
พอด โดยไมเบยดเบยนใครมความรบผดชอบตอตนเองครอบครว สงคมประเทศทถอเปนวถแหงการ
ประพฤตปฏบตทจะยงประโยชนสงสดแกตนเองผเกยวของและสงคม(สมคดจาตศรพทกษ2555:36)
ดงนน ถาวเคราะหแลวจะเหนวาแมเปนปรชญาทางเศรษฐกจโดยพนฐานหากแตกระบวนการท
เกยวของเปนกระบวนการทางสงคมทยดแนวคด “เกษตรทฤษฎใหม” ทเปนรากฐานของความคาดหวงใน
การชวยตนเอง(selfhelp)ของบคคลเปาหมายทไมใชเปนเพยงเกษตรกรในขนตอนท1เนนการยงชพดวย
การจดระบบการทำามาหากนทพงพาตนเองไดแตแรกดวยการคดเองเปนทำาเองเปนแกปญหาเองเปนแลว
จงเขาสขนตอนท2และ3เรมเปนกระบวนการกลมเครอขายทเรมการพฒนาการพงตนเองไดในการทำางาน
เปนกลมอยางมระบบและหลายเครอขายรวมกนเปนคลสเตอรเพอการทำางานเชงบรณาการอยางแทจรงท
เรมจากบคคลสกลมสเครอขายและสคลสเตอร(cluster)
เพราะไมวาเปนขนตอนใดในสามขนตอนของการพฒนาจะตองเขาสการจดระบบของ(ก)ความพอเพยง
ทเปนความพอดยดหลกทางสายกลาง (ข)ความมเหตผล (ค)การมภมคมกน โดยมรากฐานทกำาหนดคอ
การมความรคคณธรรม
แนวคดการพฒนาสงคมแนวคด (concept) หมายถงความคด แสดงถงความสมพนธของเหตปจจยทเกยวของกบความ
มเหตมผลทยงไมไดมการทดสอบแตกำาหนดขนจากพนฐานของการกระทำาของตนเองหรอจากการรวบรวม
สงเกตปรากฏการณทางสงคมหรอปฏสมพนธกนของคนกบคนคนกบกลม/สงคม กลม/สงคมกบกลม/
สงคมแลวประมวลดวยการสงเคราะหและวเคราะหในประเดนทสำาคญแลวสรปเปนความคดรวบยอดให
เหนภาพรวมทงรปธรรมและนามธรรม เพอใชในการนำาของการกระทำาในสภาวะทเกยวของอยางเหมาะสม
ทงกาลเทศะในการบรรลเปาหมาย
แนวคดทสำาคญในการพฒนาสงคมแนวคดดานปฏสมพนธของคนในสงคมไดแก
1. การรวมมอรวมใจดวยการอาสาสมคร (voluntary participation)ในสงคมเปนแนวคดพนฐาน
ทเกดจากการทสงคมมการหลอหลอมและปลกฝงแกคนในสงคมใหมการแบงปน(sharing)และการเออเฟอ
เอออาทร(caring)ทำาใหมนษยอยรวมกนโดยสมานฉนทและเกยวของกบพรหมวหารส(เมตตากรณามทตา
อเบกขา) ททำาใหมนษยอยดวยการไมเบยดเบยนกน แตสงเสรมสนบสนนกนใหอยรวมกนอยางมความสข
จงเปนหนาทของมนษยทควรจะกระทำาและกระทำาดวยอาสาสมครโดยไมหวงผลตอบแทน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-31ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
การรวมมอรวมใจเรมตนจากการสนองความคาดหวงในเรองความตองการความพงพอใจการเพม
คณคา ของตนเองใหบรรลไดกอนในระดบหนง แลวจงเขารวมอาสาสมครกระทำาการตอปญหารวมความ
ตองการรวมความสนใจรวมขององคกรชมชนสงคมดวยการเขารวมกลมทมรปแบบของการบรณาการ
เพอกระทำาหนาทไดเตมทและรบประโยชนรวมแบบชนะ-ชนะทมการจดสรรอยางยตธรรม
กจกรรมเขารวมกลมทเปน “จตอาสา” นนตองเกยวของกบการพฒนาสงคมทเกดผลในเรองการ
มรายไดเพม คณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.) การสรางการเขาถงโอกาสทเทาเทยมกน
การรกษาและทะนบำารงทรพยากรความมอสรภาพในการดำารงชวต
(ศกษาเพมเตมเรองนในเรองท2.2.1ในประเดนองคประกอบทสำาคญและพลงการขบเคลอนฯ)
2. แนวคดดานเครอขาย เนนการสรางเครอขายในกระบวนการทำางานรวมกนของกลมคนทมปญหา
รวมความตองการรวมความสนใจรวมและเกดกลมธรรมชาตแลวกลายเปนกลม/เครอขายทเปนทางการ
ทมผลประโยชนรวม
ไมใชการเนนเครอขายทางสงคม (social network) ดงเชน ในการเชอมการสอสารเครอขายการ
เรยนรทางอนเตอรเนตหรออเลกทรอนกสอนๆทมปฏสมพนธกนหรอสอสารกนอยางไมเปนทางการ
เครอขาย(network)ในการพฒนาสงคมจะเนนความหมายถง “การรวมตวของคน/กลม/องคกร/
เปาหมายในรปแบบของการบรณาการ ซงเนนสงตอไปน (ก) ความเทาเทยมกน (ข) ความมอสระปกครอง
ตนเองไมขนกบใคร (autonomous) (ค) การสนบสนนสงเสรมทเปนประโยชนตอกนในเรองการถายผาน/
ถายโอน (transfer) ททำาใหเกดการบรรลเปาหมาย (ง) การแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง ททำาใหเกดความ
สมานฉนทและทำาใหเกดฉนทามต/ขอตกลงรวม(consensus)ทเกดประโยชนรวมแกทกฝายอยางเทาเทยม
กนดวยการมผประสานงานทเหมาะสมในการดำาเนนการดานการระดมพลงสมอง และกำาหนดการปฏบต
การทเหมาะสม” ดงนนเครอขายทจะเนนนตองเปนการรวมตวแบบบรณาการเทานน
โครงสรางเครอขายเครอขายแบบทกลาวมานอาจจะมรปแบบไดดงน
1)เครอขายชนเดยว(singlelevel)กระทำาการทอาจจะไมมศนยกลางแตมผประสานงานท
ผลดเปลยนตามความเหมาะสมเชนสหภาพยโรปม27ประเทศเขามาบรณาการกนและประชาคมอาเซยน
ในป2558หรอเครอขายทางการเกษตรของบรษทเอกชนเชนเครอเจรญโภคภณฑหรอเครอขายมะมวงท
ฉะเชงเทราหรอเครอขายแตงแคนตาลปทพระนครศรอยธยาฯลฯ
2)เครอขายหลายชน(multiple levelnetwork) เสมอนหนงจบเปนสชนลกลงไปอยางไมม
ทสนสดดงเชนแมบานในชลทตอตานระบบสงคมนยมคอมมวนสตในชลททำาใหเกดการขาดแคลนเนอโค
ในการบรโภคในครวเรอนหรอเครอขายการตลาดหลายชน(multi-levelmarketingnetwork)ของบรษท
เอกชนขายตรง(directsale)เชนบรษทแอมเวยทมนกธรกจแปดสบประเทศทสนบสนนกนและกน
การกอตงเครอขายภายใน หรอการเชอมโยงกบเครอขายภายนอกจะเกดจากประเดนสำาคญทเนน
การบรณาการในประเดนสำาคญไดแก
1)เกดปรากฏการณททำาใหตองใชการกระทำาทใชความคดนำา(know-how)ทเปนเทคโนโลย
สง/กาวหนาเชน
2-32 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ(1)การสนบสนนในเรองนวตกรรมทสนองการตลาดการแลกเปลยนขอมลสารสนเทศ
ทจำาเปนและมคณคาการวจยและการพฒนา
(2)ความตระหนกในการรวมมอกนในเรองปจจยการผลตและเทคโนโลยทเหมาะสม
2) ความตองการรวมทเกดจากปญหารวม/ความสนใจรวม
(1)แนวคดการปฏบตเกยวกบผนำาทเหมาะสมผนำาสามารถกำาหนดสภาวะทเหมาะสม
ชดเจนของทศทางแนวโนมการควบคมจดการในการเปลยนแปลงสความเจรญงอกงาม
(2)ความสามารถในการเขาถงอปสงคของกลมเปาหมาย ลกคา/การตลาดทเนนใน
ดานคณภาพและคณคา
(3)การแขงขนและกลยทธทเหมาะสม
3)ความพรอมของสมาชกกอตง(มกเชอมโยงกลมอำานาจในชมชน)
ผลทพงประสงคของกระบวนการภายในของระบบเครอขายประกอบดวยประเดนทสำาคญไดแก
1)ระบบทเหมาะสมในการจดการตอบโจทยของผลลพธทตอบสนองผมสวนไดสวนเสย
และลกคาดวยการมเครอขายพนธมตรสนบสนนความเขมแขงทงบนและลางทมการลงทนดวยทรพยากร
ทเหมาะสมตนทนตอหนวยตำาและคมคาผลผลตทประกนคณภาพมสวนเกดผลทวคณมากกวา
2)องคกรเขารวมเครอขายมวสยทศนทสรางโอกาสมการประเมนคาศกษาความเปนไปได
ในการกำาหนดแบบจำาลองและนวตกรรมทตอบสนองการตลาดอยางเหมาะสมมการสรางคณคาเพมจากการ
มฉนทามต/ขอตกลงรวม(consensus)
วสยทศนทสรางโอกาสนนจะมเปาหมายเดนชด เพราะใชความคดนำาการกระทำา เรมตนจาก
การจนตนาการการมแรงบนดาลใจศรทธาการพงพาผรและพนธมตร
3)คนในองคกรมการเพมขดความสามารถ และเพมระดบความพรอมประกอบการ โดย
เฉพาะการมพนธะสญญาตอการมจดเนนในการเปลยนแปลงอยางสมดลในประเดนตอไปน (1) การสราง
ความเชยวชาญในแตละสายงานทมกจกรรมหลกของเครอขายอย(2)ความเขาใจมนษยทเปนกลมเปาหมาย
และผมสวนไดสวนเสยดวยความเฉลยวฉลาดและขดสามารถในการประยกต (3)การรวมรบผดชอบตอ
สงคม(CSR)ตามวฒนธรรมขององคกรทงมจตใจพรอมรบใชกลมเปาหมายและลกคา(ศกษารายละเอยด
เรองนในหวขอถดไป) โดยเฉพาะทำาในสงทจำาเปนตอความสำาเรจ (และเปลยนพฤตกรรมตามสถานภาพ
บทบาทหนาท)ดวยการจดลำาดบความสำาคญและความเรงดวน
4)ทำางานทมระบบชนะ-ชนะทำาใหเกดการสรางสรรคมออาชพ โดยเฉพาะความสามารถ
ของมออาชพในการถายทอดความคด และมพนฐานความคดแบบคนทมเงนคดกน คอใชเงนทำางานแทน
ความรความสามารถสรางเครอขายและพนธมตรท “ใชใจไมใชดาบ” ยอมรบความจรง แตตอสในการไม
ยอมรบภาวะเลวราย และประเดนทสำาคญของการทำางานเปนทมคอ การผลกดนใหแตละสายงานแสดง
ศกยภาพออกมาใหมากทสด ตามรากฐานของการมวสยทศนทด และทศนคตเชงบวกทจะนำาทางไปส
การแลกเปลยนความรทกษะระหวางสายงานของเครอขายในแตละองคประกอบโดยไมตองคดวาสายงาน
ตนเองสำาคญกวาสายงานอน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-33ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ปจจยแหงความสำาเรจของการพฒนาเครอขายวสาหกจ (คลสเตอร) (สถาบนคนนแหงเอเชย2549
จากhttp://www.nesdb.go.th/national/competitiveness)เกยวของกบประเดนทสำาคญไดแก
1)การมผนำาทเขมแขง มสมาชกทเขาใจกระบวนการมเปาหมายรวมมวสยทศนรวมและ
กลยทธรวมและมความเชอมนเชอใจไววางใจ
2)มการกำาหนดกลยทธการพฒนาการพฒนากลยทธทจะเพมขดความสามารถในการแขงขน
เรมกจกรรมจากสงทกอใหเกดประโยชนแกสมาชกโดยรวม
3)สมาชกเครอขายสมครใจเขาลงทนเพอพฒนาความสามารถของสมาชกเอง
4)มการประสานงานอยางใกลชดจากหนวยงานรฐ/เอกชนทสนบสนนอยางตอเนอง
5)ผทำาหนาทประสานงานกจกรรมสามารถผลกดนใหเปนไปตามแนวทางทสมาชกกำาหนด
ได
6)มการแลกเปลยนขอมลภายในเครอขายวสาหกจ(คลสเตอร)เพอยกระดบความสามารถ
ของเครอขาย
7)มการทำาหนาทครบตามบทบาททเหมาะสมของงานทไดรบมอบหมายในการผลกดนงาน
ใหเปนไปตามวสยทศนเปาประสงคทรวมกนกำาหนดไว
สรปสาระสำาคญในเรองนใหเหนภาพรวม ไดแก ปรชญาและแนวคดในการพฒนาสงคมเปนหลก
นำาในการคดการปฏบตทมการชทางไววาการปฏบตในเรองทเปนปรชญาแนวคดจะมหลกนำาในการปฏบต
ททำาใหเกดผลเตมทอยางไรเพราะการพฒนาคนนนตองมธงนำาการปฏบตวาจะมประเดนอะไรทเปนภาพรวม
องครวมในแตละประเดนเกยวของอยางไรเพอสรางความสมพนธระหวางปจจยทเกยวของระหวางเหตปจจย
กบผลลพธทพงปรารถนาและมงทศทางไปยงประเดนนนแมนยำาขนดวยทางเลอกใหมทกาวขามความรเดม
และเพอเพมความเขมแขงแกชมชนสงคมในทสด
2-34 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเรองท 2.1.3 แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม
แนวทาง (approach) การพฒนาสงคม เปนทศทางและแนวโนมทนาจะเปน ของเสนทางสการ
ตอบโจทยทกำาหนดในผลลพธทพงปรารถนา โดยอาศยรากฐานทางหลกคดทเกยวของในแตละทฤษฎ
ปรชญาและแนวคดมาหาหนทางทเปนไปไดในการปฏบตเพอปรบใชในการเนน(focus)การปฏบตวาอะไร
เปนประเดนทสำาคญดวยการนำามาวเคราะหวาจะกำาหนดประเดนสำาคญทบรณาการกนแลวสามารถตอบ
โจทยวา “จะทำาอยางไรในการบรรลเปาหมาย” เพอใชเปนการกำาหนดทางการพฒนาสงคมทเกดประสทธผล
และมประสทธภาพมากทสดในการตอบสนองความคาดหวงฯ ของกลมเปาหมาย เพอใชเปนระบบในการ
ควบคมตดตามดวยตวชวดงานทสำาคญ(keyperformanceindicator:KPI)ในการประเมนกระบวนการ
วาเมอเรมกระบวนการภายในมการประเมน (assessment)ปจจยนำาเขาทเปนทรพยากรสำาคญนำามาใชใน
กจกรรมทเปนเมดงาน(task)และเนองาน(performance)ของกระบวนการทมการประเมนคา(appraisal)
มาแลว วามความคมคาและมคณคาเพยงใดในการบรรลผลได (output) ทเปนผลลพธ (outcome) และ
ผลกระทบ (impact) ทมตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญ (key success factor: KSF) ในการ
ตอบโจทยทครบถวน
แนวทางพนฐานทสำาคญในการพฒนาสงคม1. แนวทางทางตรงและทางออม (direct & indirect approach)
แนวทางทางตรง (direct approach) เปนการ “สงการ” หรอการ “ชนำา” หรอการดำาเนนการท
เรยกวา แนวทางจากบนลงลาง (topdownapproach) โดยเจาหนาท อนเปนเรองไมพงปรารถนา เพราะ
กลมเปาหมายกลายเปน “ผถกกระทำา”ไมใช “ผกระทำา” แนวทางดงเดมทไมควรนำามาปฏบตน ทำาใหเกด
การ “แบมอขอ” จากกลม/ชมชนเปาหมายและการ “ให” จากเจาหนาทของรฐเหตทผดหลกการเพราะขาด
แนวคดการชวยใหกลมเปาหมายชวยตนเอง ในรปแบบนเจาหนาทไปคดแทนชาวบานวา เขาตองการอะไร
ทแทจรง(ชาวบานคดเองไมไดหรอก) ภายใตรากฐานความคดวากลมเปาหมายขาดกรอบของความคดและ
ประสบการณ (frame of reference) แลวยดเยยดให การแบมอขอเหมอน “กบคอยฝน” หรอ “รอคอย
การเคาะกะลาแลวคอยมา” จงเกดไมสนสดของการขาดการพฒนาการพงตนเองการพฒนาในประเทศไทย
ชวงกอนป พ.ศ. 2515 ยงคงมศนยอำานาจอยทกรงเทพมหานคร และกำาหนดพนทการพฒนาตามชนชน
ปกครองชนสงเสมอนการ “โยนเศษกระดกทเหลอ” ใหแลวใหพอใจในสถานภาพความดอยความมคณคา
มนษยจงไมเทาเทยมกน
แนวทางออม (indirect approach) เรมนำาเขามาใชโดยกรมการพฒนาชมชนของไทยในชวงตอมา
หลงป2515(ชวงนนการสงเสรมเกษตรไทยยงเนนการสงเสรมรายบคคลทเปนคนนำากระแส (innovators)
(มกลมกเพยงกลมธรรมชาต) เพอใหเกดการกำาหนดจากลางขนบน (bottom-up approach) มากทสด
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-35ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เนนรปแบบ “การชแนะ” เรมจากโครงสรางทเปลยนไปคอกลมเปาหมายเปนผกระทำา (กำาหนดปญหา ความ
ตองการ ความพงพอใจ การมคณคาขนเอง เพราะมนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาส)เจาหนาทมบทบาท
เปนผสนบสนน(ตามแนวทางชวยเขาใหชวยตนเองได)ตามกรอบของบทบาททสำาคญพนฐานสประการ(การ
กระตน การเรงปฏกรยา การชวยสรางองคกร การชแหลงขอมลสารสนเทศ)และเนนการพฒนาการพงตนเอง
เปนพนฐานดวยกระบวนการกลมทเสรมแรงการมพลงรวม(synergy)ทเกดผลทวคณ
ผถายทอด ไมวาเปนเจาหนาท หรอแกนนำากลมเปาหมายตองมพนฐานทม (1) คณสมบตสำาคญ
ของตนเอง ไดแก (ก) มความกระตอรอรนในการเรยนรอยางสมำาเสมอ (ข) ความจำาด (ค) มความเขาใจ
แจมแจงตอขอมลสารสนเทศ(2)คณสมบตในการถายทอดไดแก (ก)ฉลาดรในสงทเปนประโยชนและไม
เปนประโยชน(ข)รจกฟง(ค)รจกวธการทำาใหผอนฟงและยอมรบนวตกรรมดวยการสรางสายสมพนธของ
การเขาถงมการเปดใจและผกใจดวยการ “ซอใจได” และ (ง) ใหคน/ลกคาเปาหมายเขาใจประโยชนและ
คณภาพแจมแจง(จ)ไมชวนทะเลาะ(เชนพดวา “ใช” “ถก” “ด” นำาการโตแยงเสมอ)
คน/กลมเปาหมายผยอมรบการเปลยนแปลงจะกระทำาสำาเรจดวยความดงาม จะเกยวของกบ (ก)
การรอรยสจส นโรธคอเปาประสงค ทกขคอปญหาปจจบนและปญหาทคาดหวงจากอนาคตตามภาพรวม
อนาคตสมทยคอเหตของปญหาทคดสรรจากเหตรอยละยสบททำาลายปญหาไดรอยละแปดสบมรรคคอ
กลยทธทจะบรรลเปาหมายทกำาหนด(ข)การรเหตรผลรตนรบคคลอนรองคกรชมชนสงคมรเวลาและ
สถานทรประมาณ(ค)การปฏบตทถกตองตามทำานองคลองธรรมจรรยาบรรณ(ง)ความพากเพยรสมำาเสมอ
(จ)รวานวตกรรมใหมทำาลายลางนวตกรรมเดมทลาสมยไมเหมาะสมคอไมตดยดกบวถชวตเดมทถกครอบงำา
ไมตดยดกบขนบธรรมเนยมประเพณทเปน “คำาบญชาจากสวรรค” หรอชนชนสงทมาเกดอวตารมาจากเทพ
ในสรวงสวรรค และเมอตายไปกกลบขนสวรรค (ลมไปวากฎแหงกรรมมควบคมอยกบคนททำากรรมเลว
เชนชนชนปกครองสมยเสยกรงศรอยธยาแกพมาครงทสองเพราะความลมหลงมวเมาของชนชนสงและการ
ทรยศจากคนทอยากมอำานาจ)ระบบในแนวทางนตอมาววฒนาการมาเปน “การพบกนครงทาง”
2. แนวทางการพบกนครงทาง (interparticipatory approach: among top -down & bottom
-up approach) จากรากฐานของแนวคดกลมคนทเปนชนชนนำาในแตละสงคมควรทำาตนใหเปน “ศนยรวม
ทางจตใจ” เปนกลยาณมตรทดคอยชวยชแนะไมใชชนำาหรอ “คมอำานาจสงการ” ทเปดโอกาสใหประชาชน
วพากษวจารณตรวจสอบไดไมเปนการตดตวบคคลมากกวาแนวคดทำาใหเกดความตระหนกในคณคามนษย
มากขนกวาเดม
การไมใชคดแบบคนลาหลงในปจจบนบางกลมทเปนชนชนปกครองแบบลาหลงยงคงมหลง
เหลอมากมาย ทตองการครอบงำาประชาชนใหมวถชวตดงเดมตามขนบธรรมเนยมประเพณตามแนวทาง
กำาหนดโดยสรวงสวรรค และคดวาคนในทองถนชนบทมคณคาความเปนคนทแตกตางจากคนเมองใหญ
เชนกรงเทพมหานคร เชน คดวา “คนตางจงหวดแมมจำานวนเสยงมากกวาคนในเมองทเจรญแลวโดย
เฉพาะกรงเทพมหานครไมสามารถถอเปนตวแทนประเทศไดเพราะดอยการศกษาและยากจน”หรอคดวา
“เสยงสวนมากจากการเลอกตง (majority vote) เปนเสยงพวกมากลากไป เมอมเสยงทางรฐสภามากกเปน
เผดจการทางรฐสภา”
2-36 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธการพบกนครงทางนหมายความวา เรองใดทเปนนวตกรรมใหม กมการชแนะจากขางบนลง
มาดวยจดประสงคการพฒนาการชวยกลมเปาหมายใหพฒนาการพงตนเองไดและไมไดหมายความวาตอง
พบกนทครงทาง(50:50)เสมออาจจะเปน80:2060:4040:6015:855:95ฯลฯขนอยกบความสมดลของ
สภาวะทกำาหนดการตดสนใจพนฐานจากกลมเปาหมายในชมชน
แนวทางนเกดผลในการกระจายอำานาจไปสทองถนมากขน ดวยงบประมาณทไมรวบอำานาจทสวน
กลางมากเหมอนเดมเพอเปนการถายโอนอำานาจทเปน “ของประชาชน” (ไมใชของชนชนสงในสงคม)ไปกระทำา
“โดยประชาชน” และ “เพอประชาชน” เปนสำาคญ” ในการยกระดบคณคาความเปนมนษยใหเทาเทยมกน
มากขน สนองความคาดหวงของประชาชนในเรองการมเสรภาพในการเปนการอย การทำา ในฐานะทความ
เปนคนเทาเทยมกนกบมนษยชาตของประเทศทเจรญแลว เพราะการพฒนาอาจจะมอตราเรงทสงกวาได
ในการแขงขนเพอกำาหนดอนาคตสงคมของตนเอง เชน เกาหลใตไมตองกลววาจะลมเหลวแบบการ “กาว
กระโดดไกล” ของจนชวงปค.ศ. 1945-1950อนเปนคำาบญชาของผนำาอยางเหมาเจอตงทขาดความเขาใจ
และขาดพนฐาน ไมเหมอนผนำารายตอมาคอ เตงเสยวผง ทยดรากฐานจดเดนของสงคม เปนการพฒนา
ควบคกนระหวางเกษตรกบอตสาหกรรมทสมดลกน และคำานงถงความเทาเทยมกนของความเปนคนมาก
ในทางเศรษฐกจสงคม
3. แนวทางการพฒนาคณภาพชวต (quality of life approach) แนวทางนเนนการมและเพมคณคา
ของมนษยทเทาเทยมกนอยางนอยตองบรรลความจำาเปนพนฐาน(BasicMinimumNeeds:BMN)ตาม
แนวทางของธนาคารโลกและของสหประชาชาต
แนวทางนแตกตางจากแนวทางการสรางความสขซงกำาเนดทประเทศภฐานมแนวคดพนฐานวาความ
เปนมนษยตองวดดวยความสข และตองการใหประเทศไทย (ในป 2555) สนบสนนในการเขาไปสแนวทาง
ของสหประชาชาต แนวทางความสขนนำาตวชวดดดแปลงไปจากแนวทางความจำาเปนพนฐานแนวทางนคง
ลมนทานพนฐานสองเรองทพาดพงถง “ความสข” คอนทานเรอง “ความสขของหนอนโถอจจาระ” กบนทาน
พระราชาถามมหาดเลก (วา “ทำาไมเรามทกอยาง ทำาไมไมมความสขเหมอนหลายคน ใครหนอทมความสข
ทสดมหาดเลกพาไปสวนใหดคนทมความสขทสดในโลกคอคนบาในสวนทกำาลงรองเพลง/กบคนทหมด
เวรหมดกรรมขนสวรรคไปแลว)
แนวคดของธนาคารโลกในดานการพฒนาคณภาพชวตนประเทศไทยโดยสกระทรวง(เกษตรและ
สหกรณมหาดไทยสาธารณสขและศกษาธการ)รวมกนโดยมสำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ
และสงคมแหงชาตเปนตวประสานงานภายใตระบบการพฒนาชนบทแหงชาต(กชช.)ในรปแบบของแนวทาง
หลายสาขา (interdisciplinaryapproach)ทำาการวจยและพฒนาชวงปพ.ศ.2523-2530 เพอตอบโจทย
สองประเดน ไดแก (ก) พฒนามรายไดเฉลยตอหวเพม แลวเกดผลดานการพฒนาคณภาพชวตอยางไร
มคำาตอบดวยการสำารวจสำามะโนประชากร (census) รายป ของแกนนำาชาวบานเอง (ข) เกณฑมาตรฐาน
ขนตำาของคณภาพชวตของคนชนบทควรอยระดบใดโดยไมยดเยยดความตองการใหชาวบานเพราะประชาชน
เปนปจจยชขาด (ค) การดำาเนนการทเนนการพฒนาคน (เพอเปนแนวทางการพฒนาคนในแผนพฒนาฯ
ฉบบทหา (2525-2529)ทเรมตนการพฒนาคน เนนการแสวงหารปแบบการพฒนาคนของไทยทเหมาะสม)
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-37ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ดวยการไมเรยกรองงบประมาณแผนดนทอาศยรากฐานของการมจตอาสาของคน/กลม/ชมชนเปาหมายท
มการพฒนาการพงตนเอง (ง) การเรมตนรากฐานของการคดเองเปนทำาเองเปน ในการกำาหนดปญหารวม
ความตองการรวมความสนใจรวมและยด “คำาตอบอยทหมบาน” เปนพนฐาน
โครงการคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน(จปฐ.)สรางผลงานทำาใหเกดการเกบขอมลทกชมชน
ชนบทแบบสำารวจสำามะโนประชากรทกปตงแตปพ.ศ.2530เปนตนมาทกปจนปจจบนทดลองในหลายพนท
โดยเฉพาะในพนทตามโครงการ “โคราชพฒนาทงจงหวด” ตงแตป2425-2528โดยใชงบประมาณจงหวด
ทมเพยงงบสนบสนนเลกนอยในการจดประชม
โครงการคณภาพชวตฯ กำาหนดโมเดลคณภาพชวตตามเกณฑ จปฐ. จากการระดมสมองของส
กระทรวงแลวทดสอบทชมชนจากเดมทตวชวดเสนอมาประมาณมากกวา 230ตวชวด เมอใชเกณฑสาม
เกณฑคดสรร อนไดแก (ก) เปนปญหาทแทจรงของชมชน และเปนปญหาหลกทเชอมโยงปญหาอน (ข)
สามารถเกบขอมลเชงปรมาณไดโดยชาวบาน(ค)แกปญหาไดเองโดยชมชนทำาใหไดตวชวดทคดกรองแลว
เหลอ 57 ตว นำาไปทดลองทโครงการโคราชพฒนาทมเพยงผนำาสองคนร เพอใหเกดความรสกความเปน
เจาของของผปฏบตการโครงการโคราชพฒนา ตอมามเกณฑการตดสนเพมคอ ไมเรยกรองงบประมาณ
แผนดน อนทำาใหตวชวด 35ตว เหลอตวทนำาไปใชทวประเทศในป 2530 และกำาหนดวาจะตองปรบตวช
วดทกหาป(ตวชวดรนแรกจากเกณฑพนฐานในเรองอาหารดมทอยอาศยศกษาอนามยถวนทวครอบครว
ปลอดภยไดผลผลตดมลกไมมากอยากรวมพฒนาพาสคณธรรมตอมาภายหลงมการเพมเกณฑดานความ
ยากจนเขาไปมตวชวดเปนการมรายไดไมตำากวาเสนแหงความยากจน(povertyline)
โครงการคณภาพชวตฯนกำาหนดกลยทธสำาคญทเปนพนฐานในการปฏบตงาน ไดแก (ก) ความ
รสกรวมเปนเจาของทงเจาหนาท ชมชนทำาใหชมชนมการรวมเครอขายดวยการบรณาการกนเอง เจาหนาท
รวมกนสนบสนนในรปแบบการพฒนาเชงบรณาการ (integrated development) ในดานทเกยวของกบ
การพฒนาคณภาพชวต(ข)ประชาชนเปนปจจยชขาดเพราะคำาตอบอยทหมบานคอการกำาหนดปญหารวม
ของชมชนตามการพฒนาคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน(จปฐ.)แตประชาชนเปนปจจยชขาด
วาจะกำาหนดระดบความสำาคญเพยงใดถาเหนวาปญหารวมทตกเกณฑมากเปนเรองไมสำาคญเจาหนาทตอง
เปลยนระบบการเขาถงดานการถายทอดใหม เชน การไมมสวมซมทำาใหเจาหนาทสาธาณสขตองใหความร
ดานเชอโรคทจะถายทอดผานทางไขของพยาธดวยอจจาระคนเมอเขาไปในสมองพยาธนนจะฟกเปนตวออก
มาไดทำาใหเมอเขาตาตาจะบอดเขาสมองกชอนไชไปเรอยตามประสาทตางๆ(ค)การแกไขปญหารวมของ
ชมชนควรจะใชเงนจากกองทนกลางทไดกำาไรมาทำาการพฒนา ไมใชตงงบคอยรฐ (ง) การสรางเครอขายท
บรณาการระหวางหมบานตอหมบานในแตละอำาเภอในการแลกเปลยนเทคโนโลย
4. แนวทางการพฒนาทยงยน (sustainable development approach) การพฒนาทยงยนการให
ความหมายในเรองนมความแตกตางกนสวนใหญจะเนนสงแวดลอมทเปนเพยงเสยวเดยวของผลการพฒนา
ทมกเนนแนวทางความรวมรบผดชอบตอสงคม(ขอถดจากหวขอน)แลวยงไปกลาวถงการสรางความเขมแขง
แกชมชนแลวนำามารวมกนอก
2-38 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธดงนนตามกรอบของการอางองนการพฒนาทยงยนจงควรมองคประกอบของพนฐานของแนวคด
ประกอบดวยความสมดลของ
(ก)การเขาใจความหมายของการพฒนาทแตกตางจากการเจรญเตบโต
(ข)เงอนไขการบรรลการพฒนาใหเกดความยงยน
ความหมายการพฒนายงยน จงเกยวของกบ “ความสมพนธของระบบยอยทเปนองคประกอบสำาคญ
ทเชอมโยงกนอยางมระบบและเกดความสมดลกน” ของสงตอไปน
1) โมเดลการพฒนาและการจำาลองแบบ(simulation)ทำาใหเปน “ตนแบบ(prototype)” ท
เนนการเสมอภาคในการกระจาย (equity in distribution)ความเปนธรรมของการมรายได การกระจาย
รายได คณภาพชวต (quality of life) ตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.: basicminimumneeds)
การรกษสงแวดลอมการเพมโอกาสและคณคา(values)ของคนในสงคม
2)มการควบคมจดการ(manipulate)ไดดวยการมยทธศาสตร/กลยทธทเหมาะสมทมการ
ทดลองทดสอบมการวดผลไดทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ
3)การมประชาชนเปนศนยกลางทไดรบการมอบอำานาจ(empower)ในการดงศกยภาพของ
ตนเพอสรางพลงในดานการสงสมทรพยากรทนดานตางๆการบรณาการ(integration)ของเครอขายทจะ
รองรบการสนบสนนเชงบรณาการ(integrateddevelopment)
4)มนวตกรรมทสอดคลองกบวถชวตปจจบนและภาพรวมอนาคตของคนในสงคมรบการ
ถายทอดอยางมระบบและเกดผลทกำาหนดเปนโมเดลและใชเปนตนแบบได
5)การมวฒนธรรมขององคกรในการทำางานเชงบวก (proactive)คนในสงคมทสรางสรรค
ความสมพนธและความรบผดชอบทดงามตอสงคม ในอนทจะอยรวมกนแบบแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง
ไดอยางมความมงคงทางจตใจ(spiritualwealth)
จากความหมายดงกลาวนมสงเกยวของมากมายเปนแนวทางในการบรรลเปาหมายทมนษยสามารถ
กำาหนดชวตตนเองไดตามปรากฏการณ (phenomena) และสถานการณทเปลยนแปลง และมความสลบ
ซบซอนมากยงขน
ตวอยาง การนำา “การพฒนาอยางยงยน” ไปใชในการกำาหนดความหมายในเชงธรกจโดยเครอ
ปนซเมนตไทย(SCG)
“เปนการดำาเนนธรกจทมการคำานงทงผลกำาไรควบคไปกบการปลกฝงสรางความรบผดชอบทาง
ดานสงแวดลอม สงคมและคณภาพชวตดวย มการใชกลยทธความเปนเลศทางดานธรกจ (business
excellence)เปนวธปฏบตทโดดเดนในการบรหารจดการเพอใหเกดสมฤทธผลและกลยทธการตลาดทใสใจ
ในคณคาของมนษย(humanvaluemarketing)ทำาใหเกดการพฒนาอยางยงยนซงนอกจากจะขยายธรกจ
ยงคงมการประเมนตนเองเพอรจดแขงและสรางแนวคดในการพฒนาตนเองในอนาคตดวยการใชเครองมอ
เทคนคหลากหลายซงเลอกใหเหมาะสมตามแตละองคกรทสามารถผสมผสาน(integration)ความหลากหลาย
เพอความยงยนอยางมความเปนเลศเนองมาจากความเขาใจลกคา(customerunderstanding)ดวยการ
(ก)มผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม(ข)นวตกรรมตองสอดคลองกบความยงยน(ค)การสรางสรรค
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-39ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
รวม (co-creation) ดวยการนำาขอมลสะทอนกลบมาวจยจนไดสนคาทสนองความตองการและความพง
พอใจของลกคา/กลมเปาหมาย(ปรบจากแนวคดของชลธรดำารงศกด2554ประชาชาตธรกจ14-16มนาคม
2554:33-34)
นนหมายความวาการพฒนาอยางยงยนเปนการเปลยนมมมองจากการทำาธรกจทแสวงหากำาไรเพยง
อยางเดยวใหควบคไปกบความรบผดชอบทางดานสงแวดลอมสงคมและคณภาพชวตดวยซงเปนการทำา
ธรกจใหเกดมลคาเพมในระยะยาวขององคกรและทำาใหผมสวนไดสวนเสยขององคกรมความเชอมนมการ
ทำางานทมประสทธภาพมากขนกาวแรกของการทำาการพฒนาอยางยงยนตองเรมตนจากทศนคตและความ
คดเชงบวกของผบรหารในเรองนและการกระจายทศนคตและความคดเชงบวกแกบคลากรและผมสวนได
สวนเสยใหกลายเปนดเอนเอขององคกรและผเกยวของขององคกร(ชลธรดำารงศกด2554)
(ศกษาเพมเตมในตวชวดการพฒนาแบบยงยนในตอนท2.2เรองท2.2.2)
5. แนวทางความรวมรบผดชอบตอสงคม (corporate social responsibility approach: CSR)ม
แนวคดพนฐานทมาเปนแนวทางในการปฏบตดงน
5.1ฟลปคอตเลอร จำาแนกCSR ไวเปน 7 ชนด (type)กจกรรมทเปนกจกรรมหลกสอง
ประเดนเปนความรบผดชอบรวมขององคกรเอกชนททำากำาไรจากการประกอบการโดยองคกรธรกจสามารถ
ดำาเนนการเองหรอเลอกทจะรวมมอกบพนธมตรภายนอกกได(Kotler,Philip,Lee,Nancy,2009:294,
Kotler,PhilipandLee,Nancy,2005:23อางถงในสถาบนไทยพฒนมลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยฯ
2555)ไดแก
5.1.1ประเดนดานการสอสารมสามกจกรรมไดแก
1) การสงเสรมการรบรประเดนปญหาทางสงคม(causepromotion)เพอขยาย
การรบรและความหวงใยตอประเดนปญหาทางสงคมขององคกรดวยการสนบสนนการระดมและจดหาเงนทน
วสดสงของหรอทรพยากรอนขององคกรในการสรางสรรคการมสวนรวมหรอการเฟนหาอาสาสมครเพอการ
ดงกลาวในการตอบสนองแกชมชนสงคมในรปแบบของการคนกำาไรสสงคม
2) การตลาดทเกยวโยงกบประเดนทางสงคม (cause-relatedmarketing)
เปนการอดหนนหรอการบรจาครายไดสวนหนงจากการขายผลตภณฑ เพอชวยเหลอหรอรวมแกไขประเดน
ปญหาทางสงคมเฉพาะหนง ๆ ซงมกมชวงเวลาทจำากดแนนอนหรอดำาเนนการแบบเฉพาะผลตภณฑ หรอ
ใหแกการกศลทระบไวเทานนดวยวธการเพมยอดขายผลตภณฑ เพอนำาเงนรายไดไปสนบสนนกจกรรมการ
กศลนนๆในขณะเดยวกนเปนการเปดโอกาสใหผบรโภคมสวนรวมในการชวยเหลอการกศลผานทางการซอ
ผลตภณฑโดยไมตองเสยคาใชจายอนใดเพมเตม
3) การตลาดเพอมงแกไขปญหาสงคม(corporatesocialmarketing)เปนการ
สนบสนนการพฒนาหรอการทำาใหเกดผลจากการรณรงคเพอเปลยนแปลงพฤตกรรมในดานสาธารณสขดาน
ความปลอดภยดานสงแวดลอมหรอดานสขภาวะความแตกตางสำาคญระหวางการตลาดเพอมงแกไขปญหา
สงคมกบการสงเสรมการรบรประเดนปญหาทางสงคมคอ การตลาดเพอมงแกไขปญหาสงคมจะเนนการ
เปลยนแปลงพฤตกรรม(behaviorchange)เปนหลกในขณะทการสงเสรมการรบรประเดนปญหาทางสงคม
2-40 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธจะเนนการสรางความตระหนก(awareness)ตลอดจนการสนบสนนทรพยากรดานทนและอาสาสมครเพอให
รบรถงประเดนปญหาดงกลาว
5.1.2 ประเดนเกยวของกบพฤตกรรมทางการกระทำากจกรรมขององคกรโดยใช
ทรพยากรทมอยภายในองคกรเปนหลก(corporate-driven)ไดแก
1) การบรจาคเพอการกศล(corporatephilanthropy)โดยมงการชวยเหลอไป
ทประเดนปญหาทางสงคมโดยตรง ในรปของการบรจาคเงนหรอวตถสงของควรจะเกดจากการวางแผนหรอ
ออกแบบกจกรรมจากภายในองคกรเองทำาใหเกดการเชอมโยงเขากบเปาหมายหรอพนธกจขององคกรมากกวา
การตามกระแสความตองการจากภายนอกหรอมผเสนอใหทำา
2) การอาสาชวยเหลอชมชน (community volunteering) เปนการสนบสนน
หรอจงใจใหพนกงานคคาผมสวนไดสวนเสยรวมสละเวลาและแรงงานในการทำางานใหแกชมชนทองคกรตง
อย และเพอตอบสนองตอประเดนปญหาทางสงคมทองคกรใหความสนใจหรอหวงใยหรอใหพนกงานเปนผ
คดเลอกกจกรรมแลวนำาเสนอตอองคกรเพอพจารณาใหการสนบสนน โดยพนกงานสามารถไดรบการชดเชย
ในรปของวนหยดหรอวนลาเพมเตม
3) การประกอบธรกจอยางรบผดชอบตอสงคม(sociallyresponsiblebusiness
practices)เปนการดำาเนนกจกรรมทางธรกจอยางพนจพเคราะหทงในเชงปองกนดวยการหลกเลยงการกอให
เกดปญหาทางสงคมหรอในเชงรวมกนแกไขดวยการชวยเหลอเยยวยาปญหาทางสงคมนนๆ ดวยกระบวนการ
ทางธรกจเพอการยกระดบสขภาวะของชมชนและการพทกษสงแวดลอม
4) การพฒนาและสงมอบผลตภณฑและบรการตามกำาลงซอของคนในระดบ
ฐานราก(developinganddeliveringaffordableproductsandservices) เปนการใชกระบวนการทาง
ธรกจในการผลตและจำาหนายสนคาและบรการสตลาดทเรยกวา “TheBottomofthePyramid(BoP)” ใน
ราคาทไมแพงเหมาะกบกำาลงซอของผบรโภคในระดบฐานรากใหสามารถเขาถงสนคาและบรการเพอการพฒนา
คณภาพชวตพรอมกนกบเปนโอกาสสำาหรบธรกจในการเขาถงตลาดปรมาณมหาศาล
5.2 M.E.Porter (2012) เมอเปนKeynoteSpeakerของHarvardBusinessSchool
มแนวคดพนฐานในการดำาเนนการในกจกรรมCSRในการตอบสนองแกสงคมของภาคธรกจและโอกาสการ
สรางคณคารวมโดยมแนวคดการสรางคณคารวม(CreatingSharedValues:CSV)สามระดบ(ปราโมทย
ศภปญญา2555:20)ไดแก
5.2.1ระดบการตอบสนองตอประเดนสงคมของธรกจและโอกาสการสรางคณคารวม
ของภาคธรกจกบภาคสงคมทมสามระดบคอ(ก)การทำาบญ(philanthropy)หรอการทำาความด(dogood
deed) เชน การคนกำาไรบางสวนของบรษทใหแกสงคม อาจเปนการสรางหองสมด ทนการศกษา ฯลฯท
เปนการถมไมเตม(ข)การทำากจกรรมดานCSRและการไมทำาลายสภาพแวดลอม(donoharm)เชนการ
ปฏบตตามกฎระเบยบมาตรฐานของอตสาหกรรมการเปนองคกรทหวงใยสงคม(goodcorporatecitizen-
ship)การปฏบตตามมาตรฐานการพฒนาทยงยน(ค)CSVเปนโมเดลทางธรกจอนาคตทจะนำาเอาทนนยม
มาประยกตในกระบวนการแกปญหาสงคมทสามารถสรางคณคาหรอกำาไรแกภาคธรกจ และสรางคณคา
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-41ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
แกสงคมทสามารถวดได (scalable)และมความยงยนแตCSVไมใชการบรหารความสมดลของ “triple
bottomline” ระหวางกำาไรสงแวดลอม(planet)และสงคม(people)
5.2.2บนไดสามขนในการสรางคณคารวม (CSV) เพอใหเกดนวตกรรมใหม ไดแก
(ก) การผลตสนคาและการบรการทตอบสนองความจำาเปนของสงคม (social needs) หรอสวนตลาดทม
ลกคาจำานวนมากซงธรกจทวไปอาจละเลยหรอมองขามไป (ข) การเปลยนโครงสรางหวงโซคณคา (value
chain) ทเปนการเพมกำาลงความสามารถของคนในองคกร คนในชมชน ในดานการจดหาวตถดบปจจย
การผลตกระบวนการผลตการขายและการตลาดทจะสงผลบวกแกผลตภาพของธรกจและสามารถตอบ
โจทยดานสงคมและสงแวดลอมดวย(ค)การเปลยนกรอบความคดหรอมมมองของผบรหารภาคธรกจใหม
ใหมองสงคมเปนปจจยภายใน ไมใชมองเปนปจจยภายนอกเหมอนเดม เสมอนอยในระบบนเวศเดยวกน
ทมความสมพนธเกอกลกน (ecosystem) ทงรวมกนคนหาคำาตอบและกำาหนดกลยทธรวม เพอปองกน
แกไขประเดนทาทายทางดานสงคมและสงแวดลอมของชมชน ในการทำาใหทงภาคธรกจและภาคสงคมได
รบประโยชนรวมและยงยนทำาใหธรกจดำาเนนไปอยางมความรสกตามความมงหมาย(senseofpurpose)
มากยงขนทำาใหเปนบอเกดของนวตกรรมสงผลใหธรกจและสงคมเจรญเตบโตไปพรอมกน
ในประเทศไทยมโรงงานอตสาหกรรมทงหมดประมาณเกอบสองแสนแหง และมการ
ตงโรงงานเพมชวงป 2554-2555ประมาณปละ 4-5พนแหง ซงกรมโรงงานอตสาหกรรมตองการใหมการ
ปลดปลอยของเสยเปนศนย โดยการใหโรงงานตอบโจทยดวยการเขาสการสงเสรมอตสาหกรรมเชงนเวศ
ซงมแหลงเงนทนกำาจดของเสยดวยดอกเบยตำาเขามาชวยรวมทงการไหลของของเสยจากโรงงานหนงไปอก
โรงงานหนงในเครอขายของตน(กรงเทพธรกจ9สงหาคม2555:02)
ตวอยางนเปนเพยงองคประกอบเดยว แตเปนพนฐานทางความคดของแนวคดความ
รบผดชอบตอสงคมทเปนแนวทางความรวมรบผดชอบตอสงคมดวยการปฏบตตามมาตรฐาน ISO 14001
รวมรบผดชอบตงแตตนนำาถงปลายนำาในการเปนองคกรสเขยวดงอกตวอยางของบรษทโตโยตา เครอขาย
และพนธมตรกระทำาการลดเกยวกบ(ก)ลดผลกระทบตอสงคมดวยการใชพลงสะอาด(ข)ลดการใชพลงงาน
เพอลดการนำาเขาเชอเพลงของประเทศ(ค)บำาบดนำาดวยวธทเหมาะสมเพอนำามาใชอกและมกากตะกอนนอย
ทสดในการกำาจด(ง)ลดปรมาณขยะดวยการคดสรรวตถดบเพอการผลตทคมคาทสดและสามารถนำากลบ
มาใชไดอกดวยการยกเลกการนำาขยะไปฝงกลบ(กรงเทพธรกจ9สงหาคม2555:07) ซงแนวทางนทำาให
เกดการตอยอดทำาใหคนในชมชนของไทยเกดรายไดจากการกำาจดขยะและมสงแวดลอมทด
โครงสรางแนวคดCSRของเครอซเมนตไทย(SCG)ซงนำาไปสแนวทางในการปฏบต
ทเหนผลในประเดนสำาคญไดแก(ฐานเศรษฐกจ9สงหาคม2550:01)
1) การรวมรบผดชอบตอสงคมผประกอบการอตสาหกรรมจะตองมความรบผด
ชอบและตองถอวาCSRเปนสวนหนงของการทำาธรกจไมใชตนทนทเหนวาเมอไมทำาแลวบรษทจะไดประโยชน
เพราะเหนวาหนาทนเปนของภาครฐหรอเปนเรองของบรษทใหญทจะตองรบภาระไปแตสดทายแลวไมวาจะ
เปนรายเลกรายใหญกจะทำาธรกจไมไดเพราะจะไปเนนการพฒนาเศรษฐกจดานเดยวไมไดตองพฒนาสงคม
ควบคกนไปดวยเพราะพนฐานของทกองคกรมความตองการใหคนภายในองคกรมคณลกษณะเปนทงคนเกง
2-42 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธและดมความสามารถภายใตฐานความคดวาองคกรตองมความรบผดชอบตอสงคมมความยตธรรมมความ
โปรงใสซงถอวาเปนพนฐานทสำาคญในเชงของการทำาธรกจ
2) การมสวนรวมในการปฏบตเปนผกระทำารวมทงเจาหนาทขององคกรและคนใน
ชมชนดงนนการเขาสการปฏบตตองกำาหนดบทบาทใหทกคนในทมทำางานเขาไปมสวนรวมเรมจากคนรอบขาง
ในททำางานดานตางๆ ตองอาศยคนในองคกรชวยกนผลกดนใหเกดขนและสรางความสมพนธกบคนในชมชน
ทตนทำางานอยซงจะนำามาสการสรางสรรคกจกรรมเพอสงคมรวมกนในลกษณะทเปนการทำางานและรวมรบ
ผดชอบสงคม(workandCSRtogether)พรอมกน
3) ยดองคประกอบหลกๆ อยดวยกน4ประการCSRเปนกรอบเกยวของกบการ
ทำางานดงตอไปน(1)การดแลรกษาสงแวดลอม(2)การพฒนาศกยภาพของบคลากรซงครอบคลมผมสวน
เกยวของกบองคกรทงภายในและภายนอก(3)การชวยเหลอสงคมในดานตางๆ(socialcontribution)อาท
เรองของการศกษาและการกฬา เปนตน ซงทงสามประการขางตนเกดขนภายใตกรอบแนวคดและนโยบาย
หลกของคำาวาบรรษทภบาล(4)มการเชอมโยงวฒนธรรมองคกรกบCSR
4) การเรมตนจากการตอบโจทยความตองการรวมของชมชนวาชมชนททำางานอย
ดวยมอะไรทอยากจะทำาหรอตองการใหชวยเหลอในเรองใดดานใดบางแลวจงนำาสงตางๆเหลานนมาชวย
กนคดมาระดมสมองรวมกนทงคนในทมและคนในชมชนวาอะไรทสามารถจะชวยกนปรบปรงแกไขไดบาง
ซงอาจจะเปนเรองของความสะอาดในบรเวณชมชนหรออนๆขนอยกบความตองการทเกดขนในชวงนน
ความสำาเรจในการทำาCSRตองใชเวลาความอดทนและความตงใจในการสราง ซง
เครอSCGยดหลกปฏบตเหมอนกบการฝกพนกงานทตองตรงกบสายงานและความตองการทจะนำาไปใช
ดงนน การทำา CSR จะเกดประสทธผลไดเรว หากตรงกบความถนดและความตองการของพนกงานดวย
และมการกำาหนดตวชวดงานทสำาคญในการประเมนกระบวนการ ซงมงไปสตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจ
ทสำาคญดวย
6. แนวทางการสรางความเขมแขงแกชมชนกระบวนการสรางความเขมแขงแกชมชนอยางตอเนอง
จะเนนประชาชนเปนศนยกลางทไดรบการมอบอำานาจในการดงศกยภาพของตนเพอสรางพลงในการสงสม
ทรพยากรทนดานตางๆการบรณาการของเครอขายทจะรองรบการสนบสนนเชงบรณาการแนวทางนถอวา
แตกตวมาจากแนวคดทเปนการพฒนาแบบยงยน
แนวทางการพฒนาการสรางความเขมแขงแกชมชน(strengtheningcommunitydevelopment
approach)นมองคประกอบทเกยวของในการสรางความเขมแขงแกชมชนไดแก
1) การมโครงสรางทพงประสงคดานสงคมทมกระบวนทศนทเหมาะสมดวยการเนนการ
สรางความเขมแขงแกชมชนดวยทรพยากรทน โดยเหตทคานยมคนไทยแมมนำาใจไมทอดทงกน แตยง
มองตนเองเปนหลกโดยไมสนใจสงรอบขาง ไมสนใจวาสงคมจะมระเบยบวนยอยางไร ไมเหนวาการทจรต
เปนเรองสำาคญ ยงนยมชมชอบคนมหนามตา “ไฮโซ” ยกยองดาราคนรำารวยทถอกระเปาใบละสลานบาท
(ราคาเทากบชาวนาทำานาขาว 15 ไร รวม 20 ป) โดยไมละอายตอการชทางผดแกสงคม เพราะคดวาเปน
ความพอประมาณของคนรวย
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-43ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ในประเทศจนการโออวดฐานะเปนสงถกโจมตอยางหนกเหลาผนำาทางการเมองระดบสงบาง
รายใสเขมขดแบรนดเนม (มชอดงเปนทนยม) ทราคาเทากบรายไดชาวนาทงป เสมอนเศรษฐใหมของจน
รนเกอบสบปทผานมาทยงมคนรวยไมมาก แตตอมาเปลยนคานยมลดการซอของแบรนดเนมเหมอนเดม
เพราะสงคมจนปจจบนถอวาความโดดเดนไมใชเรองโกเกอกตอไปเพราะสนคาหรกลายเปนสญลกษณของ
การคอรปชนและตอกยำาชองวางความมงคงของผคนในประเทศรวมทงเปลยนรสนยมมาเปนสนคาแลดด
มสงา(กรงเทพธรกจ “ธรกจการตลาด”14สงหาคม2555:29)
คนไทยนยมรกความสนกสนานและหาความสขจากสงรอบขางไดเสมอยอมรบการครอบงำา
จากชนชนปกครองแมกระทงชวตทคณคาความเปนมนษยดอยกวาสากลยงคดวามความสขไดแยกไมออก
ระหวางชวตทตอง “ไมสนโดษในกศลกรรมและสนโดษในอกศลกรรม” กบความเขาใจผดคดวา “ชวตตอง
สนโดษแบบพระ” บางคนคดดวยซำาวาชวตเทานกพอเพยงแลวทงๆทคนไมใชหนอนในโถอจจาระในขณะ
ทพระสงฆยงคงไมสนโดษในกศลกรรมยงตองการบรรลอรหนต เพราะยงไมสนอง “ตณหา” ศาสนาพทธ
สอนใหคนมเปาหมายชวตดวยการม “ฉนทะ” ไมใชนำามาบำาเรอตนเองแบบตณหา
คณลกษณะของคนไทยเหลาน คงลมไปวา “มนษยกำาหนดชวตตนเองได ไมตองรอสวรรค
สงการ” ทำาใหไทยยงลาหลงในเศรษฐกจโลกและตองเผชญกบคแขงทเขมแขงและไตเตาขนมาแซงไปอยาง
เกาหลมาเลเซยอนโดนเซย(อนาคตคงแซงดวยเวยดนามพมาเขมร)แลวยงคดวาไมตองเปน “เสอ” ตว
ทหกหรอกคอยๆ ไปดกวา (รอใหภฐานลาวตามทนกไมเปนไร ขอใหมความสขกแลวกน) ทำาไมไทยไม
เปน(ลก)มงกรแบบจนทำาใหชะลาใจไมทำาในสงทควรทำาเอาเกยรตภมดงเดมมาอางเชนไทยสงออกขาว
มากทสดในโลก (กำาลงโดนเวยดนามกบอนเดยแซงแลว) ไทยมขาวคณภาพสงคอขาวหอมมะลทดทสดใน
โลก(ขาวพมาประกวดชนะหอมมะลในการประกวดขาวโลกทเวยดนามป2554)ความจรงขาวสงออกไมเกน
สองแสนลานขณะทยางพาราสงออกเกนหาแสนลานตงแตป2554และแซงทำาเงนมาเปนอนดบหนงแทนขาว
มาตงแตกอนป2548
“หากโลกไมมความคดใหมนบวนจะมแตความถดถอยประเทศใดทยามรงเรองบานเมอง
สมานฉนทอดมดวยปญญาประเทศนนจะเจรญอยางไรขดจำากดเชนความสำาเรจของจนการพงทยานของ
เกาหลใตการปรบฐานเศรษฐกจของบราซลการกาวเขาส “globalcity” ของสงคโปรลวนเรมตนจากความ
คดเชงยทธศาสตรทตองการความเปลยนแปลงและปรบปรงประเทศใหดขนแตในประเทศทแตกราวความ
คดไมมปญญาไมปรากฏหมกมนงมงายลมหลงในผลพวงแหงความสำาเรจในอดตวนวายอยกบปญหาและ
ผลประโยชนเฉพาะหนาประเทศเหลานนกหยดนงและถดถอยดตวอยางฟลปปนสดความตกตำาของยโรป
ดความวนวายในตะวนออกกลางทอดมดวยทรพยากรนำามนดความยงใหญของอเมรกาแลวดความตกดบ
ของญปน” (สมคดจาตศรพทกษ2555:18)
2)การมแนวคดทนำาการประกอบการทเหมาะสมแมวาเอกชนไทยแทบไมตองพงพารฐแต
ในชนบทยงคงตองสนบสนนในรปแบบทถกตองซงเกยวของกบประเดนสำาคญตอไปน
(1) กำาหนดโครงสรางทเหมาะสม รฐบาลป 2555 ขนคาแรงเพอปลดเปลองจากการม
รายไดนอย ใหเกดการพงพาจากการสงออกนอยลงการลงทนมหาศาลในการสรางและซอมแซมโครงสราง
2-44 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธพนฐานทางเศรษฐกจ (infrastructure) ทเหมาะสม การสนบสนนโอกาสการเขาถงอยางเทาเทยมกนใน
เครอขายอนเทอรเนตความเรวสงดวยเทคนคไวไฟทไมคดคาใชจายเกนสองแสนจดการมทวระบบดจตอล
ทมชองโทรทศนเกนหาสบชองทเปดกวางใหประชาชนบรโภคตามทเหนวาเหมาะสำาหรบตน และเปนของ
หนวยราชการ10-15ชองซงทำาใหการแขงขนสงการจดโครงสรางกองทนหมบานใหเปนกองทนแหงชาตทม
เครอขายตงตนเปนธนาคารหมบาน (วแบงก) ทหมนเงนเหมอนธนาคารพาณชย ดอกเบยฝากสงกวาแต
ดอกเบยกตำากวา ตงแตเดอนกรกฎาคม 2555 เปนตนมา เรมตนจากสามหมนหมบานจากแปดหมน
หมบานและการตอยอดโอทอป(OTOP)เพอเรงปฏกรยาของSMEsในการรวมเปนเครอขายททรงพลงใน
การบรณาการเขาดวยกน ฯลฯ ซงเปนการเรมทถกทางแลว แตจะตองบรณาการเพมเตมดวยนวตกรรม
เชงคณคา มลคาเพมสรางสรรคคณคา ลดตนทนตอหนวยและแขงขนไดในดานคณภาพ รวมทงผลลพธ
ทสนองความตองการจากการรวมมอของชมชนทเกดการคดบวกและปฏบตไดจรง กจกรรมพนฐานทาง
โครงสรางเหลานจะสนบสนนการรวมตวกนของอาเซยนกลายเปนขนาดเศรษฐกจทใหญกวาอนเดยไปแลว
ทำาใหเกดการกระตนการจางงานการลงทน และดงดดใหบรษทยกษใหญขามชาตในระดบโลกเขามาลงทน
มากขนเพราะการบรโภคทขยายตวมากขน
(2)สรางเครอขายอาชพ ในรปเครอขายวสาหกจ (คลสเตอร) ซงมเกนกวารอยหาสบ
คลสเตอรแลวททำาใหเกดผลระบบชนะ-ชนะมากขนเพราะอาเซยนกบคเจรจาทงหกคอจนเกาหลใตญปน
อนเดยออสเตรเลยและนวซแลนดในป2556เปนขอตกลงเขตการคาเสรยคใหมทพฒนาจากอาเซยนกบ
คเจรจาแตละประเทศ ซงมผลกระทบทไทยตองเตรยมการรบมอมากขน อาเซยนจะกลายเปนกลไกการ
เตบโตสำาหรบกลมเศรษฐกจใหมในเอเซย ขนาดของการใชจายของผบรโภคจะขยายตวรวดเรว เพราะการ
ปรบโครงสรางครงใหญของบรษทขามชาตจากสหรฐอเมรกาและยโรปทเปลยนกลยทธอยางรวดเรวโดยพง
มาทตลาดเอเซยแปซฟก
“ประเทศไทยมอนาคตถารวมกนคดรวมแนวคดเกาผสมแนวคดใหมเปน “คลนใหม
ของความคดของอนาคตของไทย” ถานกธรกจรวมตวกนแลวพลงการขบเคลอนจะแรงมาก เสยงจะดง สง
ทเรยกรองกจะไดรบการตอบสนอง ไมมรฐบาลใดจะอยได ถาภาคเอกชนมพลงการขบเคลอนแขงแรง แต
ถาตางคนตางอยกจะเปนผถกกระทำาตอไป เพราะภาคเอกชนคอกำาลงสำาคญอยางยงสำาหรบประเทศไทย
ขณะน(สมคดจาตศรพทกษ2555:18)
(3)การเนนเทคโนโลยทเหมาะสม ทำาใหมการบรณาการภมปญญาทองถนเขากบ
เทคโนโลยสงไมใชเนนแต “เกษตรธรรมชาต” สมยพอขนรามคำาแหงทำาอยแตทง “เกษตรอนทรยและเกษตร
เทคโนโลยสงทไมทำาลายสงแวดลอมจงเปนเรองทเหมาะสม”
(4)การสรางจตสำานกในการรวมรบผดชอบตอชมชนดวยการรวมกนทำาวจยพฒนา
ในระดบหมบาน ใชรากฐานภมปญญาทองถนผสมผสานกบเทคโนโลยกาวหนา จะทำาใหเกดนวตกรรมท
กาวขามความรเดมเปนทางเลอกใหมกจะเปนอกหนทางหนงในการสรางความเขมแขงแกชมชน
(ศกษาเพมเตมในตวชวดความเขมแขงของชมชนในตอนท2.2เรองท2.2.2)
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-45ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
กลยทธการพฒนาทางสงคมทสำาคญกลยทธ (strategy) หมายถงเสนทางและทศทางทเปนแนวโนมอนเกดจากกศโลบายทชาญฉลาด
ซงกำาหนดจากวสยทศนทกวางไกลพนธกจทกาวหนาชดแจงเพอสนองโจทยในการบรรลเปาหมายทกำาหนด
ตามสถานการณและภาพรวมอนาคตทเปลยนแปลงไป
กลยทธกำาหนดตามประเดนยทธศาสตร (strategic issues) กำาหนดในแตละระบบการทำางาน
(worksystem)ทงตองมตวชวดเนองานสำาคญโดยวดกระบวนการทำางานภายในขององคกรและตวชวดท
เปนปจจยสำาคญของความสำาเรจ (ศกษารายละเอยดของตวชวด ในตอนท 2.2 เรองท 2.2.2)
กลยทธตองมมาตรการ (measure) และกลวธ (tactics) รองรบ เชน กลยทธ “การใชกำาลงสวน
นอยทำาลายกำาลงสวนใหญ” (คงไมมกอการรายใดยกกำาลงกองโจรไปตคายทหารหนวยรบพเศษทมกองกำาลง
เกนสองรอย ดวยกองโจรเพยงหาสบ) มาตรการทสำาคญคอ “แบงกำาลงศตรออกเปนสวนยอยแลวทำาลาย
จดทออนแอทสดกอน” กลวธทตามมาคอ “การใชกำาลงสวนใหญทำาลายสวนยอยทแบงแยกมาซงนอยกวา
ออนแอกวา” เชนยทธวธของคอมมวนสตในไทยชวงป2509-2515ใชกำาลงหาสบทำาลายอาสาสมครหมบาน
ไทยทมกองกำาลงไมเกน20คน
กลยทธหลก (generic strategies) ทจะใชในการพฒนาสงคมตองมความไดเปรยบสงใน
การแขงขน ใชประโยชนไดสงสด ถาองคกรมการคดสรรกลยทธดวยความรอบคอบเหมาะกบตนเอง
สถานการณ เวลาทงสนองตอบความคาดหวงแกกลมเปาหมาย ในดานความตองการความพงพอใจและ
การเพมคณคาฯลฯทงนการปรบและพฒนากลยทธอยางตอเนองเปนเรองจำาเปนและตองมงเนนไปทปจจย
สำาคญตอความสำาเรจ(keysuccessfactors:KSF)ซงตองทมเทใหกบตวชวดกลมน
ดงนนกลยทธการพฒนาสงคมทสำาคญไดแก
1. คนเปนศนยกลางการพฒนามนษยเทานนทกำาหนดชวตของตนและมสทธความเปนมนษยใน
การกำาหนดวถชวตทเหมาะสมจงตองมการพฒนาใหเปนมนษยทมความเสมอภาคในความมคณคาในการ
เปนมนษยดวยการเพมคณคาและการสรางสรรคคณคาโดยเนนประเดนตอไปน
1)การพฒนาทงความร ทศนคตและความเชอทางบวกททำาใหชวตดขนทงตอตนเองและ
สงคมการมคานยมทเหมาะกบการพฒนาสงคมการมพฤตกรรมเชงบวกทสรางโอกาสใหแกตนเองและเพอน
มนษยในการเขาถงการมวถชวตทแบงปนเออเฟอเอออาทรกนและกนในระบบชนะ-ชนะเพอสรางโลกและ
สงคมใหนาอยและปลอดภย
2)มนษยเปนผกำาหนดวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณขนมาซงตองมนวตกรรมใหมเขา
มาแทนทสงทลาหลงทางวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมซงคนชนสงในสงคมถอโอกาสนำามา
เปนตวควบคมทางสงคมดวยการปลกฝงครอบงำาทางความคดและการเขาถงโอกาสของอสรภาพทจะตอง
ปลดเปลองใหมดวยนวตกรรมทเนนความเสมอภาคกนในความเปนมนษยไมใชเพราะฟาสงมาเกดและม
ความชอบธรรมในการครอบงำารวมทงปลกฝงสงทปลดเปลองไดยากวาเปนบญชาสวรรคหรอพระผเปนเจา
มนษยจงตองเปนผสรางนวตกรรมใหมทมความเหมาะสมในการเพมคณคาความเปนมนษย
ปลดเปลองจากการถกครอบงำาดวยความชอบธรรมมาหลายศตวรรษ และมนษยจงตองสรางระบบและ
2-46 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธโครงสรางทมการหลอหลอมปลกฝงในการเปนมนษยพนธใหมทเทาเทยมกนในการเขาถงอสรภาพและ
โอกาสตางๆรวมถงวถชวตทอยรวมกนแบบตระหนกในคณคาความเปนมนษย
2. ประชาชนเปนปจจยชขาด/คำาตอบอยทหมบาน (ในการเลอกและกำาหนดชวตของตนเอง) ม
องคประกอบทสำาคญไดแก
2.1กลมเปาหมายตองเปนผกระทำาไมใชผถกกระทำาจงตองเปนผทคด (ชอบ) เองเปนทำา
(ชอบ)เองเปนแกปญหา(ชอบ)เองเปนไมใชเจาหนาทมาบงการหรอชนชนปกครองมาครอบงำา
2.2คำาตอบอยทหมบานและประชาชนเปนปจจยชขาด พนฐานคอใชแนวทางการกำาหนด
ปญหาจากขอมลกลางของรฐเชนขอมลกชช.2.ค.ขอมลจปฐ.เปนกรอบปญหาแตแกนนำาทเกยวของจะ
เลอกเองวาแมปญหารนแรงแตชาวบานกลบคดวาไมใชปญหาทแทจรงเพราะความหมายของปญหาทแทจรง
(real problem) จะเกยวของกบ (ก) เปนปญหาทคนสวนใหญไดรบผลกระทบ (ข)คนในชมชนกำาหนดใช
คานยมสงคมตดสน เชนคนนบถอศาสนาอสลามสามารถมภรรยาไดหาคนและยอมรบจากคนแรกๆ ไป
ตามลำาดบ (เพราะสมยกอนคนมสลมทำาสงครามยดอาณาจกรตาง ๆผชายเสยชวตมาก) (ค) มผลกระทบ
ตอปญหาอนๆ
2.3ผลทปรารถนาของกลยทธตองทำาใหเกด (ก) การพฒนาการชวยตนเองได การจดการ
ตนเองไดการพฒนาพงตนเอง(ในการทำางานเปนกลม)หมบานมการจดการตนเองได(ข)การเพมสมรรถนะ
โดยเฉพาะทกษะในการกำาหนดชวตของตนเองในการมอสรภาพทเลอกสรรตามคณคาแหงความเปนมนษย
ของตนในการมการเปนการทำาการอยทเปนวถชวตแหงอนาคตตามภาพรวมอนาคตของคน/กลม/เครอ
ขาย/องคกรเปาหมาย ทำาใหเกดภมปญญาทองถนทสมพนธกบเทคโนโลยสง และการเพมคณคาในการ
ประกอบการ(ค)การปลดปลอยตนเองและสงคมชนบทใหหลดพนจากการครอบงำาของชนชนสงในสงคมท
ตกรอบใหคดใหทำาใหพงพอใจกบชวตแมเลวรายตำากวามาตรฐานความเปนมนษยในสงคมเสมอนหนอน
ในโถอจจาระ
3. การเรมตนจากสงทมอยในชมชน (start from where they are) สงทมอยในชมชนจะเนน
ประเดนความพรอมทเกยวของไดแก
1)วถชวตในชมชน (way of life) ทมกลมคนแกนนำาทปรารถนาความมอสรภาพท
ปลดเปลองตนเองใหหลดพนจากการครอบงำาของชนชนปกครอง และตองการมชวตทมคณคาความเปน
มนษยทเทาเทยมกบอนาอารยะประเทศไมตดยดกบขนบธรรมเนยมทลาหลงททำาใหประเทศกาวหนาไมทน
การแขงขนกบเพอนบานอาเซยนไมใชยอมรบชตากรรมแมสภาวะทเลวราย
2)แกนนำายอมรบเทคโนโลยทเหมาะสมซงบรณาการกบเทคโนโลยกาวหนาและทรพยากร
ทจดหาไดเพอเพมและสรางสรรคคณคา(valueaddedandvaluescreation)
3)คนสวนใหญในชมชนมปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวมทกอใหเกดความ
เปนหนงเดยวกน(solidarity)
4)ระดบความพรอมของแกนนำาเครอขายและทรพยากรคนทเปนระดบผสรางกระแส (in-
novators) และผยอมรบเรว (earlymajority) ทสามารถผลกดนใหเกดกลไกการขบเคลอนใหเกดขนใน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-47ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ชมชนจงจำาเปนตองหาองคกร/พนททมความพรอมในองคประกอบทงหมดนมากทสดเพอเปนโมเดลซงจะ
กลายเปนตนแบบ(prototype)ทจะเปนหมบานแกนนำาของเครอขายไมใชไปเรมตนท “บวใตนำา” กยากท
จะสำาเรจเปนแกนนำาได
4. การสรางพลงรวมจากการรวมตวเปนเครอขาย การตอบโจทยลกษณะนมาจากแนวคด
พลงรวม (synergy) และผลทวคณ (multiple effect) เพราะเครอขายหมายถง กลมของคนหรอสงของ
เกยวพนเชอมโยงกนอยางมระบบทสมดลในหวงเวลาหนงๆทมการรวมกนแบบบรณาการ
การรวมกนยงหลายเครอขายทมวตถประสงครวมและมความเปนหนงเดยวกนดานปญหาความ
ตองการความสนใจทไมใชยบรวมกนเปนหนงเดยวแตละเครอขายยงคงมอำานาจความเปนอสระสงทมา
บรณาการมกเนนสงตอไปน
1) ขอมลสารสนเทศทางการตลาดและนวตกรรมทสนองตลาด เพอเพมขดความสามารถใน
การแขงขน
2)การเปนพนธมตรกนในเรองของการตลาดและนวตกรรม
3)การแลกเปลยนทกษะในการประกอบการ
4)การมทรพยากรทนกลางทรพยากรเทคโนโลย
5)การรวมกนหาแนวทางสนองความคาดหวงของลกคาในดานความตองการความพงพอใจ
และการเพมคณคาและผลกระทบจากผลสะทอนกลบทเปนการสงสมทรพยากรทนคนฯลฯ
ดงนนจงเกดผลทมความเปนทวคณมากกวา และสรางความชอบธรรมในการพฒนามากกวาสมย
เดม ซงมการพฒนาเปนรายยอยทมความพรอมกอใหเกดการเพมความแตกตางของชวงชนทางเศรษฐกจ
เสมอนยงพฒนาคนรวยยงรวยคนจนยงจนลงแลวจะพฒนาไปทำาไม
5. การพฒนาแบบบรณาการ (integrated development) มองคประกอบทสำาคญไดแก
1)การเรมตนตองเรมจากการรวมเครอขายแบบบรณาการ (integration) ตามแนวคด
เครอขายทกลาวมาแลว เพอรองรบการสนบสนนจากหนวยงานรฐ/เอกชนดวยการพฒนาแบบบรณาการท
เนนดานการตลาด(นำา)นวตกรรม
2)เครอขายแบบนจะเปนตวกระจายของการถายทอด (dissemination) เทคโนโลยซงจะ
เกดเครอขายระดบชมชนขนมา บรณาการรวมกบเครอขายวสาหกจกลายเปนคลสเตอรในระดบประเทศ
เชอมโยงกบเครอขายวสาหกจชมชนตาง ๆ อยางมระบบ เพอสรางสมรรถนะในการแขงขนดานการตลาด
และนวตกรรมไดเปนอยางด รวมทงยกระดบการพฒนาตนเองมากขนอยางตอเนอง ในการเพมมลคาของ
สนคาทผลตสนองความคาดหวงของตลาด/กลมลกคาเปาหมาย ในดานความตองการความพงพอใจและ
การเพมคณคา
3)กลยทธการพฒนาแบบนจะทำาใหเกดผลสะทอนกลบ (feedback) ซงเปนผลกระทบ
(impacts)ทสำาคญขององคกรชมชนสงคมไดแก
(1)การเปลยนแปลงแบบเปลยนพฤตกรรมเลยไมตองผานการเปลยนความรทศนคต
(ศกษาคำาอธบายในตอนท2.3เรองท2.3.3)
2-48 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ(2) การสงสมทรพยากรทนทรพยากรคนทรพยากรเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศ
ทรพยากรสงคมฯลฯ
(3) การเกดความสมานฉนททเกดจากความเทาเทยมกน ความอสระในการจดการ
ตนเอง(autonomous)ของแตละองคกรในเรองทไมใชขอผกพนในการบรณาการผลประโยชนรวมทเปน
ระบบชนะ-ชนะ การระดมพลงสมอง การมขอตกลงรวม/ฉนทามต (consensus) ทเกดจากรากฐานของ
การแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง
6. การสรางวฒนธรรมองคกรเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนคณลกษณะทพงปรารถนา
ในการสรางวฒนธรรมขององคกรไดแก
1)การทำางานเชงรกเพอเพมศกยภาพในการกำาหนดภาพรวมอนาคตดวยการมวสยทศนท
คนทวไปมองไมถงและไลลาเปาประสงคขององคกรรวมกนดวยกลยทธทเหมาะสม
2)การเผชญหนากบความทกขยากดวยการมองโลกแงบวก (คดทงบวกลบแตเบงตามอง
เรองบวกหรตามองเรองลบ)มงมนแตผอนคลายเพราะเปนการเพมพนวงจรแหงความพากเพยร
3)ความสามารถในการแขงขนดวยการแกปญหาอยางมระบบ เชน (ก) ความสามารถใน
การวเคราะหปญหาวามปญหาอะไรทขดแยงหรอขดกบความตองการ (ข) ขอขดแยงอะไรทเกดจากการ
ปรบปรงแกไข (ค) จะลด/เพม โครงสราง-หนาท ซงจะทำาใหเกดประโยชนโดยรวมควรลด/เพมทรพยากร
อะไรหรอใชทรพยากรแบบใดซงทำาใหเกดผลในการบรรลเปาหมายไดดกวาเรวกวา(ง)การไดมาซงนวตกรรม
ทเกดจากกระบวนการคดอยางมระบบหรอมองปญหาอยางเปนระบบ
4)การสรางคณคาในการทำางานขององคกรดวยการ(ก)มโมเดลการประกอบการทเหมาะสม
ซงเชอมโยงจดแขงกบโอกาส(ข)ตอบโจทยในการสนองความคาดหวงคอตลาด/กลมลกคาเปาหมายดวย
ความเขาใจทงผลลพธและผลกระทบ(ค)สรางแบรนดสนคาเพอความภาคภมใจและการมลกคาทภกด
7. การใชเทคโนโลยทเหมาะสม (appropriate technology) เทคโนโลยทเหมาะสม หมายถง
ความสมดลกบองคประกอบตอไปนใหมากทสด
1)สภาวะการประกอบการทตองอาศยความเรงดวนการเกดประโยชนสงสด
2)คณคาของสนคาทพงปรารถนาจากตลาดกลมลกคาเปาหมาย
3)คณภาพของสนคาทเกยวของกบ(1)พนธพชพนธสตว(2)มาตรฐานของผลผลตตาม
เกณฑของสขอนามยและอนๆ(3)กระบวนการผลตทเหมาะสม
4)ความพรอมและขดความสามารถดานแรงงานเชนหากแรงงานปลกและเกบเกยวพชไมพอ
กตองใชรถปลกเกบเกยวทงออยขาวฯลฯ
5)การยอมรบนวตกรรมเกดไดเรวและตอเนองเพราะไมยงยากสลบซบซอนแบงแยกปฏบต
ไดหาปจจยการผลตไดไมยากฯลฯ
ในชวงเวลาทผานมามการปลกฝงความเขาใจผดในเรองสารเคม อาจจะจรงถาใชยากำาจดศตรพช
สตวผดวธ แตไมใชเพราะการใชปยเคม หากใชสารเคมใหถกตองกไมใชปศาจรายเพราะปยไนโตรเจนเปน
อนภาคทเลกทสดของกรดอะมโน กรดอะมโนรวมกนเปนโปรตน จะเหนวาการใสปยยเรยในกองปยหมก
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-49ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เพอเปนอาหารของจลนทรยใหยอยกองปยหมกไดเรวกวาปกต เพราะเมอจลนทรยยอยปยจะใชไนโตรเจน
ทำาใหเกดการแตกตวทวคณมายอยกองปยหมก การมปยสงตดชวยใหเขาใจวาไมใชปศาจรายเหมอนอดต
เพยงแตตองใชรวมกบปยพชสดทไมตองซอ เหมอนปยอนทรยทตงโรงงานแลวลมหมดเงนหลายรอยลาน
การไมใสอนทรยวตถใหดน ดนกแขงเปนธรรมดา เพราะจลนทรยเขมอบอนทรยวตถหมดแลวไมมการ
เตมใหอก เพราะการเพมแบบทวคณของจลนทรยจะยอยทรากพชสตวในดน เพราะไดแรงจากไนโตรเจน
มาขยายลกหลานเหลน
เรองท 2.1.3 น หลายคนอาจยงแยกแยะไมออกระหวางแนวทางกบกลยทธทมองคประกอบ
คลายคลงกนสรปโดยรวมไดดงน
แนวทางเปนกรอบทกวางกวาทชวาโดยหลกการทเปนทฤษฎปรชญาแนวคดนนจะมทศทางหรอ
เสนทางทกระชบเขาสเปาหมายไดมากกวาดวยการมแนวทางการปฏบตทแตกตางกนขององคกรทเกยวของ
ในการบรรลปรชญา แนวคดทฤษฎทกำาหนดแมนำาหลกการคดมาใช กไมจำาเปนทตองเหมอนกน เพราะ
เปนการขยายจาก “อะไร” “ทำาไม” ของแนวคดทฤษฎปรชญามาสการทำา “อยางไร” “โดยโคร” “เพอใคร”
ในการปฏบตทเกดผล
สวนกลยทธเปนทศทางแนวโนมทเปนกศโลบายนำาทางสความสำาเรจของกระบวนการภายในทมตว
ชวดเขามาชวย เพอวดผลตวชวดของเนองานทสำาคญ (KPI) และตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญ
(KSF)มาทำาการทดลองทดสอบเพอปรบกลยทธในการบรรลโมเดลทกำาหนดและมกมความจำาเพาะเจาะจง
ทพนฐานเกดจากความคดเชงยทธศาสตร
หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 2.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.1
ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.1
2-50 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธตอนท 2.2
องคประกอบ ตวชวด และการสนบสนนการพฒนาสงคม
โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท2.2แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน
หวเรองเรองท2.2.1องคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคม
เรองท2.2.2ตวชวดการพฒนาสงคม
เรองท2.2.3บทบาทการสนบสนนของภาครฐและเอกชนในการพฒนาสงคม
แนวคด1.องคประกอบทสำาคญในการเปนพลงขบเคลอนทางการพฒนาสงคมจะเนนการพฒนาคน
และคณภาพชวตการเปลยนแปลงพฤตกรรมดวยความมคณธรรมและการมจตอาสารวม
รบผดชอบตอสงคมกระบวนการทำางานของเครอขายความสมดลของการพฒนาความ
ยตธรรมและประชาธปไตยการสรางความเขมแขงแกชมชนดวยกระบวนการเครอขาย
และการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด องคประกอบนจำาเปนตองมกลไกของพลง
การขบเคลอนเขามาเกยวของ เพอใหเกดผลในกระบวนการกระทำามากทสดในการเพม
ความเปนไปไดและลดความเสยงในการประกอบการ ทงผกระทำาทเปนกลม/เครอขาย
เปาหมายในชมชนและการสนบสนการพฒนาเชงบรณาการจากเจาหนาทรฐ/เอกชน
2.ตวชวดมทงตวชวดเนองานทสำาคญและตวชวดทเปนปจจยสำาคญของความสำาเรจรวมทง
ตวชวดการพฒนาการพงตนเองของบคคล กลม/เครอขาย/ชมชนเปาหมาย ในการ
พฒนาการพงตนเองและการจดการตนเองได ตวชวดเหลานเกดจากการทจะประเมน
ในมมมองทเกยวของวาความสำาเรจของโมเดลตองมการทำาจำาลองแบบ (simulation)
เพอกำาหนดวามปจจยอะไรทสำาคญทกำาหนดความสำาเรจของโมเดลนน ๆ รวมทงเพอ
การกำาหนดและทดลองกลยทธของกระบวนการ วามอะไรทเกยวของบางในการกำาหนด
เพอการประเมนใหเหนภาพรวมของความสำาเรจของกลยทธวาจะปรบเปลยนอยางไรใน
สถานการณทกำาหนด
3.การสนบสนนของภาครฐและเอกชนตามบทบาทมประเดนสำาคญททำาใหเกดการสนบสนน
การพฒนาสงคมในภาพรวม เพอเพมนำาหนกใหบคคลและเครอขายเปาหมาย และเพม
แรงการขบเคลอนทางสงคมไดมากกวาเดม โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการเขาถง
โอกาสและทรพยากรตางๆอยางเทาเทยมกน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-51ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
วตถประสงคเมอศกษาตอนท2.2จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายองคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคมของแตละองคประกอบได
2.อธบายตวชวดการพฒนาสงคมได
3.อธบายบทบาทการสนบสนนของภาครฐและเอกชนในการพฒนาสงคมได
2-52 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเรองท 2.2.1 องคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคม
องคประกอบทสำาคญและกลไกของพลงการขบเคลอนของการพฒนาสงคมเมอกำาหนดเปนโมเดลทางยทธศาสตร(strategicmodel)แลวองคประกอบสำาคญของการพฒนา
สงคมและกระบวนการทเปนกลไก(mechanism)ของ “พลงขบเคลอน(movement)” ทสำาคญจะประกอบ
ดวยประเดนสำาคญดงตอไปน
1. คนในชมชนเปนศนยกลางการพฒนาและเนนการพฒนาคนและคณภาพชวต
1.1พฒนาคนชวยเขาให (ก)ชวยตนเองได (selfhelp) (ข)จดการตนเองได (selfmanage)
(ศกษารายละเอยดของตวชวดในเรองตวชวดถดไป)
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในเรองนคอการเรยนรจากการกระทำา(learning
by doing) หรอการเรยนรทเกดจากการปฏบต หรอการทำาไปเรยนรไป การปฏบตในรปแบบนอาจจะเรม
ตนจากขอ1)หรอขอ2)(ศกษารายละเอยดคำาอธบายความแตกตางเรองความหมายของความเชอในตอน
ท2.3)กอนแลวแตความพรอมและวฒภาวะ(maturity)
1)การปฏบตเลยเนองจากการเขารวมกลมมกฎเกณฑของกลมกำาหนดไว(มกเกดกบ
บวเหลาทสองและสามคอบวปรมนำาและบวใตนำา)แลวสงทเกดตามมาคอการตระหนกรถงคณคา(values)
และตามมาดวยความเชอ เปนความเชอทมเหตผล (belief)หรอความเชอทไมตองอาศยเหตผล (myth+
faith/ศรทธา)และการเปลยนองคความร
2)การปฏบตเลยทเรมจากการมกรอบความรประสบการณ (frame of reference)
เรองนนอยแลว(มกเกดกบกลม “บวเหนอนำา”)แลวตามมาดวยความเชอคณคา(values)ของตน(ตอมา
เปนคานยมทางสงคมหรอsocialvaluesเมอมคนปฏบตตามมากขน)
1.2กระบวนการทำางานกลมจะเกดเพราะการสรางพลงอำานาจของกลมคนทมความเปนหนง
เดยวกน(solidarity)คอมปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวม
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในเรองนคอการเขามารวมกลมกนทเกดจาก
ประเดนสำาคญตอไปน
1)ปญหารวมความตองการรวม และความสนใจรวม เพอจะไดบรรลการตอบสนอง
ความคาดหวงในเรองทงสามดงกลาวดวยความพงพอใจและการเพมคณคาทงมลคาเพมและการสรางสรรค
คณคา
2)การเกดความรสกขนเอง หรอไดรบจากการกระตน (stimulation) เรงปฏกรยา
(catalyst) จากแกนนำา (core person) การเปลยนแปลงวถชวต (way of life) ในเรองของ (1) การรบร
ตระหนกรคณคาความเปนมนษยทเทาเทยมกน ไมใชพงพอใจในชวตทเลวรายเพราะตำากวาคณภาพชวต
ตามมาตรฐานเกณฑความจำาเปนพนฐาน หรอพอใจในชวตทโดนครอบงำาและกำาหนดชวตตนเองไมได
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-53ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เสมอน “หนอนในโถอจจาระ” หรอแมกำาหนดชวตไดระดบหนงเชนสนขทพอใจแมเศษอาหารหรอกระดก
ททงแลวหรออากาศเยนจากเครองปรบอากาศหนารานเซเวนอเลฟเวนและ(2)การรบรตระหนกรวาพลง
ของกลมนนสรางพลงรวมในการตอรอง และพลงกลมทมรากฐานของ “ความเออเฟอเอออาทร” ทเกด
การแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง การสมานฉนทเทานนทนำามาถงการระดมพลงสมองเพอใหเกดฉนทามต/
ขอตกลงรวมหรอเกดผลประโยชนรวมทมการแบงปนแบบชนะ-ชนะ
1.3การรวมกระบวนการกลมทมระบบทำาใหบคคลเกดการพฒนาการพงตนเอง (self reli-
ancedevelopment)ได
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมเรองนจะเนนประเดนสำาคญดงตอไปน
1)การพฒนานวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสมขนเองในพนท ดวย (ก) การวจยและ
พฒนาอยางงาย ๆ (ข) การหยบยมจากแหลงอนทมโครงสรางขององคกรชมชนทคลายคลงกน (ค) การ
ประยกตและการตอยอด
2)การสรางความพรอมเพอรบการเปลยนแปลงทางบวก โดย (1) มมมมองวาการ
เปลยนแปลงทางบวกเปนเรองทจำาเปน (2) ใสใจคนทมแววเปนแกนนำา เพอการนำาการเปลยนแปลงทาง
บวกของพฤตกรรมมมมอง ทศนคต ความเชอ (3) ปฏสมพนธทดภายในกลม/เครอขายเปาหมาย เพอ
ความสมานฉนทและเกดฉนทามต(consensus)ไดงายกวา(4)วธการจดการความรความเขาใจและทกษะ
(ความคดบวกการฝกฝนจนชำานาญ) (5) กำาหนดความสมดลระหวางงานของแตละบคคลเปาหมายตอการ
เปลยนแปลงการยอมรบนวตกรรมทเหมาะสม
1.4การรวมกลมเพอการมสวนรวมโดยอาสาสมคร(voluntaryparticipation)
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมจะเกยวของกบกระบวนการของสงตอไปน
1)ใชแนวคดการบรณาการ(integration)เนนความเทาเทยมกนการแสวงหาจดรวม
สงวนจดตางการระดมพลงสมองดวยพนฐานความสมานฉนทในการคดและตดสนใจมการสนบสนนเกอกล
แบงปนกนอยางยตธรรมทมเปาหมายรวมเพอเพมพลงการตอรอง
2)การทำางานเปนกลมอยางมระบบดวยแนวคดเชงบรณาการ กลมตองรวมกนคด
กลยทธ ทเปนทศทาง แนวโนม ของการกระทำาเปนกศโลบายทแยบยลในการบรรลเปาหมายดวยตนเอง/
องคกร/ชมชนของตนเอง เพราะไมมใครรถง “ความรสก” เทาคนในสงคมแตตองอาศยการสนบสนนดาน
ขอมลสารสนเทศทมเหตมผลและจำาเปนตอการตดสนใจขององคกร/ชมชน/สงคมแตตองเขาใจวากลยทธ
บางกลยทธเหมาะกบบางสถานการณและสถานการณตางๆแปรเปลยนเรวมาก
ดงนนกลม/เครอขายเปาหมายเทานนทจะทราบดและตดสนใจเลอกเองไดวา กลยทธอะไรทเนน
การพฒนาทพงปรารถนาในการเนนการตอบสนองตอกลม/เครอขายของตน เพราะตนเองเปน “ผกระทำา”
ไมใช “ผถกกระทำา”
2. ความสมดลของการพฒนาสงคมความสมดลในประเดนสำาคญทเกยวของไดแก
2.1ความสมดลของการเพมและกระจายความเปนธรรมของ (ก)รายได (ข)คณภาพชวต
(ค) การสรางคณคา (ง) การเขาถงโอกาสและทรพยากรตาง ๆ และเทคโนโลย (จ) การรบผดชอบและม
จตอาสาตอชมชนและสงคม
2-54 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธกลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในเรองน ไดแก กระบวนการทำางานของความ
สมดลท(ก)ตองเปนความรบผดชอบทอธบายได(accountability)วดผลไดในเชงปรมาณโดยการพจารณา
จากผลลพธซงเปนตวชวดของ “ปจจยแหงความสำาเรจทสำาคญ” (ข) การวดกระบวนการเพมคณคา เพม
คณภาพจากการวดโดยตวชวดทเปน “ตวชวดเนองานทสำาคญ”
2.2ความสมดลของบคลากรทเปนนกพฒนาสงคมของรฐ/เอกชนเปนไปตามแนวทางหลาย
สาขา(multi-disciplinaryapproach)
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมประเดนนประกอบดวย
1)ความสมดลของกลม/เครอขายเปาหมายทมความหลากหลายในดานกรอบของความ
รประสบการณและทกษะทตางกนไป เพอการมองภาพในมมมองขององครวมครบถวนในสถานการณและ
ปรากฏการณทจะเกดในภาพรวมอนาคตทกำาหนดไวทนาจะเปนและมความเปนไปได
2)ความสมดลของการสนบสนนแบบบรณาการ (integrated development) แก
กลม/เครอขายเปาหมาย จากความหลากหลายของหนวยงานตามแนวทางตางสาขาหลายองคกร (inter-
disciplinaryapproach)เพราะผลลพธทพงประสงคเกยวของกบหลายสาขาของความรความเขาใจในการ
สนบสนนกลม/เครอขายเปาหมายโดยเฉพาะดานการตลาดและนวตกรรม
2.3ความสมดลสเสาไดแก(1)กลม/เครอขายเปาหมายทเปนผกระทำาไมใชผถกกระทำา(2)
ภาครฐ(3)ภาคเอกชนบรณาการสนบสนนกลม/เครอขายเปาหมายซงกรอบของบทบาททเหมาะสมเนนการ
ตลาดนำานวตกรรม(4)การสนบสนนของภาครฐทเกดประโยชนแกกลมลกคาเปาหมาย/ตลาดทบงถงความ
คาดหวงตอการสนองความตองการความพงพอใจ และการเพมคณคาของตน ในเรองของ (ก) โครงสราง
พนฐานการจดการระบบเกษตรของสถาบนรฐ (ข) โมเดลเชงกลยทธทเหมาะสมในการเพมทางเลอกแก
เกษตรกร/เครอขายเปาหมายในการตอบสนองความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมาย
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-55ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
4.1โครงสรางพนฐานการจดการ
ระบบเกษตรสถาบนรฐ
4.2Strategicmodelทเหมาะสม
2. สถาบนรฐ/เอกชน
ดานR&Dการถายทอด
3. สถาบ
นเอกชน/รฐ
ดาน
การตลาด
1.เครอขาย
เกษตรกรเปน
ศนยกลาง
การเพมคณคาการสงสมทรพยากร
การเพมโอกาสทางเลอกใหม
นวตกรรม การตลาด
ภาพท 2.1 การพฒนาสเสาทางการพฒนาสงคมดานการเกษตรทมา: ดเรก ฤกษหราย.การพฒนาสเสาทางการพฒนาสงคมดานการเกษตร. บรรยายท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนกศกษา
ปรญญาโท8สงหาคม2555
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในเรองนไดแก
1)กระบวนการการพฒนาสงคมทสนองตอบการพฒนาคน ใหเพมและกระจายความ
เปนธรรมในดานการเพมรายไดคณภาพชวตสงแวดลอมและความเทาเทยมกนในการเขาถงโอกาสและ
ทรพยากรและความยตธรรมในการแบงปนประโยชนรวมอนๆ
2)การควบคมตดตามอยางมระบบเพอใหเปนไปตามทศทางของทางเลอกทเลอกไวใน
การเพมความเขมแขงแกกลม/เครอขาย/องคกร/ชมชน/สงคมตลอดจนเปนการพฒนาทยงยน
2.4ความสมดลทเกดจากการกอใหเกดความไมสมดล (ตอสงทมมาตรฐานนอยกวาคณคา
นอยกวา)และเปลยนไปเปนความสมดลทดกวาเจรญกวาของวถชวตทเพมคณคาความเปนมนษย
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในเรองนเกยวของกบการอาศยแนวคดการสราง
พลงเครอขายเรมตนจากการเขาไปทำางานกบคนทมแววเปนแกนนำาของกลม/เครอขาย(ธรรมชาต)เพอการ
กระตนการเรงปฏกรยาการชแนะแหลงขอมลสารสนเทศและการสนบสนนการสรางองคกรทเชอมโยงกบ
องคกร/สถาบนในชมชนทม
โดยพนฐานแลวในการยอมรบนวตกรรมหนงๆจะมกลมของ(ก)คนทชอบสงใหมๆ(in-
novators=2.5%) (ข)กลมยอมรบเรว (earlyadopters=13.5%) (ค)พวกตามกระแส(earlymajority=
2-56 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ34%)(ง)พวกยอมรบชา(latemajority=34%)(ง)พวกลาหลง(laggards=16%)ซงกำาหนดตามลกษณะ
ของการกระจายปกต(normaldistribution)
แตในทางพทธศาสนาจะใชกฎของธรรมชาตกำาหนดเปนพนฐาน โดยมกลมแรกเปนบวพน
นำา(รวมประมาณรอยละ20ทมแววเปนแกนนำา)กลมทสองเปนบวปรมนำา(รวมประมาณรอยละ60)และ
กลมทสามเปนบวใตนำา (ประมาณรอยละ 20) (ศาสนาพทธไมไดกำาหนดวาม “บวเหลาทส ทจะปลอยให
เตาปปลากนไป หรอมาเหลาทสทตองปลอยใหเขาโรงฆา” พระเถรจารยรนหลงมการเตมเองในภายหลง
เพราะพระพทธองคยดพนฐานวา มนษยพฒนาไดเพราะทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาส และสามารถ
กำาหนดชวตตนเองได เมอมความเชอและศรทธา/เลอกสงทมคณคาและมพฤตกรรม (ศกษารายละเอยด
เพมเตมในหวขอ “ความเชอ”)ดวยการปฏบตตามทางเลอกทถกตองดวย“ทางสายกลาง”
ตวอยางในเรองนคอ พระพทธองคตองเดนทางกวาสามรอยกโลเมตรไปเรมตนเครอขาย
พทธศาสนาทเบญจวคคยเคยอยรวมกนหกปแลวทงทานไป ไมไดไปเรมประกาศศาสนาทกรงกบลพสด ท
ทกคนคดวาทำาไมจะเปนกษตรยอยแลวกลบไปโกนผมและใชชวตดวยการบณฑบาต ซงตอมาเครอขาย
ของพระองคตามมาหลงจากนนระยะหนง ดวยพระอครสาวกขวาซายพระอรหนต และพระอรยสงฆทเกง
เฉพาะทางมากกวานนเบญจวคคยและเครอขายกขยายขามประเทศในทสด
3. ความยตธรรมและระบบประชาธปไตยความยตธรรมในกระบวนการทำางานภายในสรางพลง
การทำางานรวมทเกดมาจากความสมานฉนทของสมาชกในกลม/เครอขายโดยเฉพาะการเกดฉนทามตของ
องคกร
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในเรองนเกยวของกบการสรางพลงทางความคดและ
การกระทำาทถกตองของสงตอไปน
1)การมกฎเกณฑของกลมในการแบงปนอยางยตธรรม เมอมประโยชนรวมภายใตความ
สมานฉนทความสามารถและคณคาของงานทเกดการบรรลเปาหมาย
2)การเคารพเสยงสวนนอยของเสยงสวนใหญทเกดจากพนฐานความคดของการแสวงหา
จดรวมสงวนจดตางในการรวมคดรวมทำาและยอมรบความคดทแตกตางไดเพราะความคดเหนทแตกตาง
อาจทำาใหเกดสงใหมๆทเจรญกวาไดหากมเหตมผลพอเพยงทกลมจะตดสนใจและตองไมใชพวกกลมนอย
ทตอวาเสยงสวนใหญวาเปนเผดจการทางความคด โดยคดวาเสยงสวนใหญไมใชตวแทนของกลม เพราะ
ลาหลงทางความคดและการกระทำากวาอยในชนบทและไมคอยรเรองอะไร
ความจรงแลวไมมฝายใดถกทงหมดเพราะพวกทเหนตางบางทกเปนชนกลมนอยทครอบงำาสงคม
ครอบงำาชนกลมใหญทดอยความคดกวา โดยไมยอมปลอยการครอบงำาทสบทอดจากชนชนปกครองตอๆ
กนมาฝายทมากกวาหรอเสยงสวนใหญแตดอยกวา กตองการความเทาเทยมกนของมนษย และหลดพน
จากการครอบงำาจงจำาเปนตองสมานฉนทและแบงปนกนในผลประโยชนรวม
4. กลม/เครอขายเปาหมายมจตอาสารวมรบผดชอบตอชมชนและสงคม
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในประเดนนไดแก
1)มนษยเปนระบบ/สวนยอยหนง ๆทางสงคมมหนาทความรบผดชอบทสำาคญคอ การ
ทำาใหสงคมเพมพลงสมานฉนทฯลฯในการดแลสงแวดลอมดวยการใชเทคโนโลยทไมทำาลายสงแวดลอม
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-57ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ดวยการใชกระบวนการทางสงคมในการควบคม ขดเกลาปลกฝง เพอใหเกดการรกษาและทนบำารงฟนฟ
ทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชนเตมทและเกดความสมดลของธรรมชาตกบมนษย
2)การรวมกนเฝาระวงผลประโยชนรวมของกลมและชมชนใหเกดประโยชนสงสดและลด
ความเสยงในการประกอบการททำาใหชมชนและสงคมสญเสย
3)ความมระบบในการยอมรบนวตกรรมการสงผาน/ถายโอน(transfer)และการถายทอด
(dissemination)เทคโนโลยทเหมาะสม
5. การเปลยนแปลงพฤตกรรมและการมคณธรรมและความสมานฉนท
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในประเดนนจะเนนแนวคดพนฐานทเกยวของกบสง
ตอไปน
1)การแบงปน(sharing)และเออเฟอเอออาทร(caring)ทเปนหลกการทงศาสนาพทธและ
ศาสนาครสตทางศาสนาพทธเนนการไมเบยดเบยนกนละเวนความชวดวยการมศลหาเปนพนฐานมพรหม-
วหารส(เมตตากรณามทตาอเบกขา)การประกอบแตคณงามความดทเนนอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะ
วมงสา) และการไมสนโดษในกศลกรรม การทำาบญทำาทาน สวนศาสนาครสตเนนการแบงปนดวยการให
โอกาสการเขาถงโอกาสและทรพยากร และเนนการเออเฟอเอออาทรแกมนษย การมองมนษยทกคนดวย
ความเทาเทยมกนในความเปนมนษยและความเปนพนอง(brotherhood)รวมโลก
2)การทำาหนาทของมนษยตามความสามารถและความรบผดชอบตอสงคมดวยการแขงขน
ในสถานการณชนะ-ชนะในการบรรลเปาหมายชวตและสงคม
6. การสรางความเขมแขงแกชมชนดวยการปรบกระบวนการภายในอยางมระบบของกลม/เครอ
ขายเปาหมาย
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในประเดนนจะเกยวของกบสงตอไปน
1)สนบสนนกระบวนการการใชกลยทธและตวชวดของผลลพธและกระบวนการทเหมาะสม
และวดผลไดโดยเนนการใช(1)กระบวนการการสนทนากลม(focusgroupdiscussion)ในการกำาหนด
ปญหาภาพรวมอนาคตและ (2) กระบวนการการระดมสมอง (brainstorming) เพอความหลากลายของ
ความคดเหน เพอตอบโจทยใหครบองครวม และจดเนนทพงปรารถนาในการลำาดบความสำาคญและม
ความเปนไปไดการลดความเสยงในการประกอบการ
2)สนบสนนการเนน(focus)นวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสมทสามารถตอบโจทยการตลาด
/สนองความคาดหวงกลมเปาหมายลกคา กลม/เครอขาย/ชมชนเปาหมายจะวเคราะหทมาของนวตกรรมท
มองไปจากภายนอกเขามาภายในคอจากการตลาด/ความตองการตามสายโซแหงอปสงค(demandchain)
ของกลมลกคาเปาหมายเพอทราบวาตลาดเปาหมายมความคาดหวงในการตอบสนองตองการความพงพอใจ
การมคณคาจงสามารถผลตดวยคณคา(ตาม “valueschain”)ตามกระบวนการผลตตงแตตนนำากลางนำา
ปลายนำา ของสายโซแหงอปทาน (supplychain)ทำาใหไดราคาลดตนทนการผลต เพราะผลตพอดและม
คณภาพตามความตองการของตลาด
ดงนนจงดกวาการหยบยนจากภายนอกโดยตรง หรอตามแนวทางแบบสงการ (top-down
approach) หรอแมกระทงการมองตวเองโดยการมองจากภายในออกไปภายนอกคอ กำาหนดทางเลอก
2-58 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธนวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสมในภาคการผลตดวยการไมสนใจภาคการตลาดสงผลตามมาคอผลตจน
ลนตลาดแลวถกกดราคาจากพอคาหรอขายตดราคากนเอง
กระบวนการดงกลาวเปนการมองจากภายนอกเขามาภายในคอการตลาดนำานวตกรรมนกลมเปาหมาย
จะรดกวาวา(ก)นวตกรรม/เทคโนโลยอะไรทเหมาะสม(appropriateinnovations/technology)(ข)ความ
ขดแยงหรอวกฤตทเกดจะเปลยนเปนโอกาสหรอการพฒนาอยางไร(ค)ปฏสมพนธในกลมแบบใดจงจะแพร
กระจายนวตกรรมไดเตมท(ง)กระบวนการอะไรทจำาเปนในการยอมรบนวตกรรมหรอสรางขนมาเองเพอจะ
ไดบรรลตามทตลาดหรอกลมลกคาเปาหมายตองการ
นกพฒนา/นกสงเสรมภาครฐและเอกชนจำาเปนตองสนบสนน (ก) กรอบของความร ขอมล
สารสนเทศดานการตลาดแกกลมเปาหมายในชมชน (ข) การเปลยนมมมองดวยการใหกลมเปาหมายม
การกำาหนดภาพรวมอนาคตเอง(เชนจากการเรมตนดวยการไปดงาน)(ค)ใหขอมลและกระตนใหรบรวากลม
เปาหมายจะสรางนวตกรรมเองอยางไรในการวจยและพฒนา(researchanddevelopment)อยางงายๆ
ในการสนองความตองการของกลม/เครอขาย
7. การเรมตนจากสงทสอดคลองกบวถชวตทพงปรารถนาดวยการกำาหนดภาพรวมอนาคตทไมใช
เพยงการแกปญหาปจจบนซงอยในวงวนของการกระทำาเชงรบแตจะกำาหนดภาพรวมอนาคตเพอคาดการณ
ปญหาทนาจะเกดและปองกนหรอลดปญหานนดวยการวางแผนไวลวงหนาในการกำาหนดทางเลอกตามแต
สถานการณดวยกลยทธทเหมาะสมทเปนการทำางานเชงรก
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในประเดนนจะเกยวของกบ
1)การทำางานเชงรกเพอกำาหนดชวตทเจรญกวาของกลม/เครอขายเปาหมายเอง ดวยการ
กำาหนดภาพรวมอนาคตดวยการมองจากภายนอกคอการตลาด/กลมลกคาเปาหมายเขามาภายในขององคกร
ชมชนสงคม
2)เนนกระบวนการปรบเปลยนเพฤตกรรมและทกษะ(การฝกฝนการปฏบตใหชำานาญดวย
การนำาของความคดบวก)เชงบวกและความสมพนธทสมดลของกระบวนการกลมกบการจดองคกรของชมชน
8. กระบวนการถายทอดนวตกรรม/เทคโนโลยทเกดผลในทางแพรกระจาย
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมทเกยวของการถายทอดเทคโนโลย(dissemination)
และการแพรกระจายนวตกรรม(diffusionofinnovation)จะเกยวของกบ
1)การถายทอดเทคโนโลยนนเปนการบรณาการระหวางการถายโอน/การสงผาน(transfer)
กบการสาธต(demonstration) เพอใหนวตกรรม/เทคโนโลยขายตวมนเองได และเกดการแพรกระจาย
เทคโนโลย
2)การถายทอดนวตกรรมเรมจากผนำาการเปลยนแปลง (change agdent) ตามทฤษฎ
การพฒนา (Developmental Theory) ทมกจะอยภายนอกสงคมคอเปนเจาหนาทรฐ/เอกชน ไปยงกลม
เปาหมายในชมชนคอ “innovators” และ “early adopters” ไปยงกลม “early adopters” และสงผาน
ไปยงกลม “laggards” ในทสด
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-59ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
9. การใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด
กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในประเดนนจะเกยวของกบ
1)การมองภาพจากภายนอกเขามาภายในเพอเนนการใชจดแขงสราง/แสวงหาโอกาส และ
กำาหนดนวตกรรมทเหมาะสมภายในองคกรทสนองตอบตอกลมเปาหมาย/ลกคาทคาดหวงในการสนองความ
ตองการความพงพอใจและการเพมคณคา
2)การสรางผลลพธดวยการ (ก) ม 4 มมมองตามกรอบของ “Balanced ScoreCard:
BSC” เพอการประเมนตามมมมองทครบถวน(ข)มตวชวดทเปนปจจยสำาคญตอความสำาเรจ(KeySuccess
Factors:KSF)ดวย(ค)กลยทธและตวชวดเนองานทสำาคญ(KeyPerformanceIndicators:KPI)และ
(ง)การเกดผลกระทบตามมาดวยการเกดการกระบวนการสงสมทรพยากรคนทนสงคมฯลฯเพอเพมพน
ความเปนไปไดและลดความเสยงในการประกอบการ
สรปองคประกอบการพฒนาจะเนนเรองของคนโดยเนนกลม/เครอขายเปาหมายเปนผกระทำาไมใชผ
ถกกระทำาจงสามารถทำาใหเกดพลงรวมและผลทวคณไดในการพฒนาสงคมเพราะมนษยอยรวมกนในสงคม
การบรณาการในรปแบบกลมเทานนททำาใหเกดกลไกของพลงการขบเคลอนทสมบรณไดเตมทเพราะเกดจาก
ความสมานฉนท การระดมพลงสมองเพอใหเกดขอตกลงรวม/ฉนทามต เกดจากรากฐานของการแสวงหา
จดรวมสงวนจดตางทำาใหประโยชนรวมทเกดเปนสถานการณชนะ-ชนะสรางพลงขบเคลอนตอไปอยางไม
หยดยงทำาใหเกดภาวะไมสมดลและภาวะสมดลตามมาอยางตอเนอง ในการทำาใหวกฤตเปนโอกาสปญหา
เปนปญญา ดวยการสรางโอกาสทมการมองออกจากระบบเพอผสมผสานกบจดแขงของระบบ ทำาให
ความขดแยงเปลยนแปรไปเปนการพฒนาททกคนมสวนรวมในการเปนเจาของ มการเพมคณคาในความ
เปนมนษยอยางตอเนองยนนาน เพราะมนษยไมใชหนอนในโถอจจาระทรบรความพงพอใจตามทคาดหวง
จากมลทถายลงมา
2-60 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเรองท 2.2.2 ตวชวดการพฒนาสงคม
ตวชวดตวชวดหมายถงคณลกษณะ (characteristics)ทพงปรารถนาอนเปนองคประกอบของเกณฑ
(criteria) ในการบงชวาเปนตววด (measurement) ทกำาหนดขนมาจากมาตรฐาน (standard) รวมของ
คนในสงคมในการบรรลเปาประสงคและตองเปนเชงปรมาณ(quantitative)ทวดผลได
ตวอยางเกณฑ(criterion)กำาหนดวา“อาหารด”กมตววดทเปนตวชวดไดแก(ก)คนทกคนทอาย
เกน18ปถานำาหนกตำากวา45กโลกรมทงชายหญงไมวาสงเทาไรถอวาขาดอาหาร“ระดบ1”(ข)เดกอาย
ขนาดนตองมนำาหนกระดบทกำาหนด (ค)มารดาทสมบรณ คลอดเดกแรกเกด ตองหนกเกน 2,400กรม
(ปรบจากมาตรฐานโลกเพอใหเขาสระดบเดยวกบมาตรฐานสากล)เปนตน
เมอตวชวดกำาหนดเปาหมายทตองบรรล เรยกตวชวดนวา ดชน (index) เชน (ก) การออกออก
เขยนไดตอง100%(ข)เพมความสามารถในการสรางจดพ(GrossDomesticProduct:GDP)ทเกดจาก
การบรโภคภายในประเทศใหเปนรอยละ 60 (จากเดมรอยละ 40)หมายความวา ไมใชสงออกนอยลง (คอ
อตราการเจรญเตบโตคดเปนรอยละไมแตกตางจากเดม) แตเนนการสรางพลงอำานาจในการบรโภคภายใน
ประเทศทเกดจากคนในประเทศมรายไดทสามารถจบจายไดมากขน[เชน(ก)การมรายไดเพมเชนคาแรง
งานวนละสามรอยบาทจบปรญญาตรรบเงนเดอนหมนหาพนบาทประกนราคาขาวเกวยนละหมนหาพนบาท
(ข)การลดการจายทจำาเปนตอการดำารงชพเชนบตรทองสามสบบาทรกษาโรครวมทง (ค)การสรางปจจย
พนฐาน(infrastructure)ทสามารถประหยดตนทนไดดกวาในการขนสงทางรถไฟความเรวสงและรางคท
ใชไฟฟาทางนำาทตนทนถกกวารถบรรทกการประกอบการทมแหลงนำาการกกเกบนำา]จากเดมเพยงรอยละ
สสบเปนรอยละหกสบ ในขณะทการสงออกยงเตบโตอตราทด แตการพงพาลดลงเมอภาวะวกฤตเกดกบ
กลมสหภาพยโรปจนกลบไมถกกระทบมากเพราะมระบบดงกลาวนนนคอประเทศไทยควรเอาอยางไมใช
การลดระดบความเปนอยเกนไปซงไมถอวาเปนการประหยดแลวแตเรยกวาคณคาความเปนมนษยลดลงตำา
กวาระดบคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน(จปฐ.)แลวจะใหม “ความสข” ตามประเทศภฐานทกำาหนด
ระดบความสขวดประชาชนแลวใหไทยสนบสนนมาตรวดนเพอใหสหประชาชาตรบรความสขนนศาสนาพทธ
กำาหนดวา “ตองไมพอใจในสงทเปนความเลวรายการกดขครอบงำาเพราะมนษยกำาหนดชวตตนเองไดเพราะ
มนษยไมใช “หนอนในโถอจจาระทอจจาระหลนมาใหกนทกวนกยงรบไดมความสขไดด” เพราะมนษยตอง
พฒนาคณคาความเปนมนษยตลอดเวลา
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-61ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
กลมตวชวด (indicators) ทสำาคญและกลไก (mechanism) ทเปนตวขบเคลอนการพฒนาสงคมกลมตวชวดทสำาคญ6กลมไดแก
1. ตวชวดการพฒนาคนทสำาคญประกอบดวย4ดานดงน
1.1 ดานการพฒนาตนเอง (self-help) ประกอบดวยเกณฑสำาคญ 3ตว และแตละเกณฑม
ตวชวดทสำาคญไดแก
1.1.1 เกณฑวดดาน “คดเองเปน” (คอคดอยางถกตองทมคณคาแกชวต) ตวชวดท
สำาคญตามเกณฑนไดแก
1) รวาตนเองกำาหนดชวตเองไดดวยการกำาหนดหรอจนตนาการภาพรวมอนาคต
ไดเองวาเกดมาเพอเพมคณคาการเปนมนษยของตนเองดวยกรรมดดวยการสนโดษในอกศลกรรมไมสนโดษ
ในกศลกรรมไมใชรอพรหมลขตไมใชเกดมาเพอชดใชกรรม
2) ความเชอดวยเหตดวยผลเปนการนำาทางชวตใหทางเลอกทมอสรภาพ(การม
การเปนการอยการทำา)
3) ทกเรองทำาสำาเรจไดถามงมนยนหยดในเปาหมายทชดเจน
1.1.2 เกณฑวดดาน “ทำาเองเปน” ตวชวดทสำาคญตามเกณฑนไดแก
1)ทำาในสงทมเหตมผลและกำากบดวยปญญา
2)ประเมนตรวจสอบการกระทำาวาเปนไปตามทศทางแนวทางทกำาหนดไวลวงหนา
3)ทำาเนองาน(performance)และเมดงาน(task)ในสงทจำาเปนตอความสำาเรจ
ทกำาหนดเปาประสงค(goal)ไว
1.1.3 เกณฑวดดาน “แกปญหาเองเปน” ตวชวดทสำาคญตามเกณฑนไดแก
1) รวาคณภาพชวตตามเกณฑจปฐ. ของครอบครวปปจจบน ขาดหรอไมบรรล
เปาในเรองอะไรบาง
2) มการนำาขอผดพลาดททำาทกครงมาปรบการทำางานใหมใหดขน
3) การแกปญหาดวยการเรมตนจากงายไปยากมหลกการจากมผชทาง(mentor)
ทด เชนการใชแนวคดอรยสจสเขามาปรบใชงายๆเชนนโรจคอการมเปาหมายชวตและการงานทกขคอ
ปญหาทเกดยงมความสามารถมากขนปญหายงสลบซบซอนมากขนจงตองมสมทยคอการคนหาสาเหตของ
ปญหาทเปนเหตปจจย(cause)ของปญหาและแกทเหตรอยละยสบทสามารถทำาลายปญหาไดรอยละแปดสบ
การแกเหตของปญหาใช “มรรค” คอกลยทธทเปนทศทางแนวปฏบตทเปนกศโลบายในการบรรลเปาหมาย
(นโรจ)
กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาตนเองนนไดแก
1) การเรยนรเรองความมเหตและผล มความเชอทไมงมงาย ไมยอมรบการ
ครอบงำาจากสภาพชวตทเลวรายเสมอนหนอนในโถอจจาระ
2) ดำาเนนชวตพนฐานดวยการแบงปนและความเออเฟอเอออาทรไมเบยดเบยน
กน
2-62 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ3) มเปาหมายชวตทกำาหนดเปนภาพรวมอนาคตทสามารถเปนแรงบนดาลใจใฝ
สมฤทธได ในการเพมการพฒนาขดความสามารถในการดงศกยภาพของตนเองมาใชอยางตอเนองดวยการ
สรางโอกาสแสวงหาโอกาสดวยการใช “จดแขง” ของตนเองเปนตวใชโอกาสใหเกดผลเตมทเพราะมนษยเกด
มาเพอเปลยนแปลงตนเองในทางทเจรญกวา
1.2ดานการจดการตนเอง (self-manage) เกณฑวดทสำาคญคอ “การวดผลความเจรญของ
ชวตได” ซงตวชวดทสำาคญของความสำาเรจในการจดการตนเองตามเกณฑไดแก
1)ทำาบญชครวเรอนได
2)ทำาบญชการประกอบการไดอยางมระบบ
3)ทอนยอยเปาหมายระยะยาวมาเปนเปาหมายระยะสนได และกำาหนดงานและเมด
งานทจำาเปนตอความสำาเรจไวอยางนอย5เมดงานทสำาคญและเรงดวน
กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการจดการตนเองนนไดแก
1)การใช “แนวทางสายกลาง” กำากบการประมาณตนในการใชชวตตามวถชวต คอ
ไมใชลดคาใชจายจน “ขาดความเปนมนษย” ทมคณคา แตตองหารายไดเพมมาจนเจอคาใชจายทถงระดบ
การประหยดทเหมาะสมตามฐานะภาพแหงตน
2)ตดทอนงานทไมสำาคญไมจำาเปนตอความสำาเรจและมความสขกบการทำางานไมใช
เครยดเพราะหาเงน (ใชสมองซกซายมากเกนไป) แตมความสขกบการใชจนตนาการ (สมองซกขวาดวย
รปแบบการพกผอน)ดงศาสนาพทธ(พระพรหมคณาภรณ/ปยตปยตโต2555เทปรายการธรรม)กลาววา
“เงนเปนเหตปจจยททำาอะไรในชวตใหดขนได” คอเงนนนตองไมมาจากการเบยดเบยนและเปาหมายไมใช
สนอง “ตณหา” ตนแตมเปาหมายเปน “ฉนทะ” ทเปนตวนำาของอทธบาทสตวอน ๆคอ วรยะ (ความมง
มนตองาน) จตตะ (ใจทมการจดจอกบงานททำา จดจอกบเปาหมายทกำาหนด ไมปลอยวาง) วมงสา (การใช
สตปญญาในการทำางานและแกปญหา)
3)ความรบผดชอบในการหาเลยงครอบครวไมใหเดอดรอน อยางนอยทสดใหเทา
เทยมกบความเปนมนษยและมสวนรวมรบผดชอบตอสงคมในรปแบบของความรบผดชอบตอสงคมดวย
การรวมมอกน(CorporateSocialResponsibility:CSR)
1.3ดานการพฒนาการพงตนเอง(self-reliancedevelopment)ตวชวดทสำาคญไดแก
1)เขารวมกลม/เครอขายดวยการมความเปนอนหนงอนเดยวกน(solidarity)คอการ
มปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวม
2)รบผดชอบการแบงงานกนทำาตามความถนด เพอเพมทกษะและปลกฝงวฒนธรรม
องคกรในการถายโอนเพอแพรกระจายเทคโนโลยใหกบคนใหมๆไดด
3)มการแบงผลประโยชนรวมของกลม/เครอขาย/องคกรอยางยตธรรมซงมการสงสม
ทรพยากรทนคนฯลฯอยางตอเนอง
กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาการพงตนเองนนไดแก
1)การเขารวมกลม/เครอขายทมรปแบบการบรณาการตามทกำาหนดและกระทำาหนาท
ความรบผดชอบตามทไดรบมอบหมายไดด
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-63ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2)กระบวนการภายในขององคกรจะเกยวของกบความสมานฉนท ดวยการเนน
แสวงหาจดรวมสงวนจดตางมการใชฉนทามตหรอขอตกลงรวม(consensus)ในการระดมความคดกำาหนด
เปาหมาย รวมกนตดสนใจ เพอการแยกยายกนไปทำา ใหเกดผลในการสรางความเขมแขงแกองคกรและ
การพฒนาทยงยน
3)การใชกลยทธการทำางานอยางงายๆเพอกำาหนดทศทางของทางเลอกในสถานการณ
ตางๆไวลวงหนามการใชมาตรการ(measure)ทเหมาะสมตามเกณฑมาตรฐานโดยเฉพาะดานคณภาพของ
งานทกำาหนด
1.4ดานการพฒนาองคกร/หมบานใหจดการตนเองได (self-manage villages)ตวชวดท
สำาคญไดแก(ปรบจากอมรนนทสต2527อางถงในดเรกฤกษหราย2553:79)
1)องคกร/หมบานสามารถกำาหนดอนาคตตนเองโดยเฉพาะการแกปญหาสนองความ
พงพอใจในเรองความตองการเองไดและสามารถเพมคณคาของหมบาน (เชน การมอตลกษณ (identity)
คอมคณลกษณะของภาพรวม โดยเฉพาะวถชวตทบงชถงความแตกตางจากกลมอน และการมเอกลกษณ
(uniqueness) คอการมคณลกษณะสำาคญทตางจากทอน เหนรไดชดเจน เชน เมอกลาวถงแพทยจาก
จฬาลงกรณมหาวทยาลยจะเนนหนกแนวคดทฤษฎแตถาแพทยจากศรราชจะเนนการปฏบต)
2)องคกร/หมบานมกระบวนการแลกเปลยนเทคโนโลย (Technical Corporation
AmongDevelopingVillage:TCDV)กนในระหวางเครอขายองคกร/หมบานเพอถายโอนแพรกระจาย
เทคโนโลยตามระบบการแลกเปลยนนวตกรรม/เทคโนโลย (เพราะแตเดมมามกพาไปดงานหมบานพฒนา
แลวคนไปดงานมกคดวาหมบานนเกงหาเงนทนรฐมาสนบสนนไดถงทำาอยางนไดแตเมอไปดงานหมบาน
ทลาหลงดวยกนแตแฝงดวยจดแขงทเปนความกาวหนา กไดคดวา มนกแยเหมอนเรา มนยงทำาได ทำาไม
เราจะทำาไมได ดงนนการไปดหมบานเจรญเพอกำาหนดภาพรวมอนาคตการไปแลกเปลยนระหวางองคกร/
หมบานเครอขายทขาดความพรอมเพอกระตนพลงขบดนภายในใหเกดขนวาเขาทำาไดทำาไมเราจะทำาไมได)
3)การมกองทนกลางขององคกร/หมบานทเกดจากกำาไรในการพฒนาของตนเองนำามา
สงสมไวใชเมอจำาเปนและเรงดวนในการลงทนเครองมอเครองใชอปกรณสำาคญทเงนงบประมาณของรฐไมม
สนบสนน
กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานองคกร/หมบานจดการตนเองไดนน
ไดแก
1)องคกร/หมบานใชระบบการมองจากขางนอกเขามาภายในนนคอการเนนการตลาด/
กลมลกคาเปาหมายเปนหลกในการกำาหนดนวตกรรมการผลตตงแตตนนำา กลางนำา ปลายนำา สนองตอบ
ความคาดหวงดานความตองการความพงพอใจและการเพมคณคา
2)กระบวนการภายในจะมการมสมมมองตาม “BalancedScoreCard:BSC” เพอ
การประเมนทครบถวนการทำา “Focusgroup” เพอวเคราะห “SWOTanalysis” และ “TOWSmatrix”
เพอกำาหนดยทธศาสตร/กลยทธทเหมาะสม
3)กอนมมมองกระบวนการภายใน ตองเรมจากมมมองการเรยนรและการเตบโต
2-64 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ(พฒนา)และเมอผานกระบวนการภายในแลวตองมมมมองทสนองตอบดานการเงนและผมสวนไดสวนเสย
และมมมองสดทายคอการตอบสนองความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมาย
2. ตวชวดคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.) มเกณฑสำาคญ 9 ตว ไดแก
(1)อาหารด (2)มทอยอาศย (3)ศกษาอนามยถวนทว (4)ครอบครวปลอดภย (5) ไดผลผลตด (6)มลก
ไมมาก (7) อยากรวมพฒนา (8) มงสคณธรรม (9) มรายไดเหนอเสนแหงความยากจน (poverty line)
และแตละเกณฑตวชวดทสำาคญรวมแลวประมาณ35ตวชวด (สามารถเปดเวบศกษาเรองนได เพราะตวช
วดเมอเกบขอมลบรรลเปาหมายแลวหรอหาปผานไปมสถานการณเปลยนแปลงกตองปรบเปลยนตวชวด
ตามความเหมาะสม)
กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาคณภาพชวตตามเกณฑจปฐ.นน
ไดแก
1)เขาใจพนฐานกอนวาเมอพฒนาดานเศรษฐกจแลวนนรายไดเฉลยตอหวตอปสงขนแต
อาจจะไมไดหมายความวาสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตตามเกณฑจปฐ.
ดงนน การเกบขอมลทกครวเรอนทกปในชมชนนอกเขตเทศบาลเปนการสำารวจสำามะโน
ประชากร (census) จะทำาใหสงคมรบรวา เมอรายไดเพม มผลตอการพฒนาคณภาพชวตหรอไมเพยง
ใด กรอบความคดนสกระทรวงหลก ไดแก กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทยกระทรวง
สาธารณสข และกระทรวงศกษาธการ รวมกนกำาหนด โดยมสำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ
และสงคมแหงชาตเปนตวประสานงานดำาเนนการภายใตระบบกชช. ในชวงทมการวจยและพฒนาคอป
พ.ศ.2523-2529และเรมมการเกบขอมลทงประเทศเมอป2530 เปนตนมาจนปจจบนภายใตระบบกชช.
ททำาควบคไปกบกชช.2ค.
2)กระบวนการนเนนการพฒนาคณภาพชวตของกลมเปาหมายในชมชนนอกเขตเทศบาล
ดวยความรสกรวมเปนเจาของและรวมรบผดชอบตอสงคมซงเรมจากการพฒนาคณภาพชวตของครอบครว
ตนเองทเปนหนวยเลกทสดกอน แลวรวมกนทกบานกลายเปนชมชนโดยรวม โดยไมเรยกรองงบประมาณ
แผนดนกระบวนการนมองคประกอบสำาคญคอการรบรปญหารวมความตองการรวมของชมชนในแตละป
เพอนำาไปกำาหนดรวมในแผนพฒนาตำาบล/หมบานทเปนแผนหาป ประชาชนจะฝกฝนการแกปญหาเองเปน
ดวยการรวมตวเปนเครอขายมการประสานเครอขายกนในการถายทอดนวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสม
และประชาชนเปนผตดสนใจเอง เพราะเปนการเพมทกษะในการถายโอนอำานาจไปยงระดบชมชนทเปน
ระดบรากหญาเพอเพมคณคาความเปนมนษยทมคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน(BasicMinimum
Needs: BMN)ตามแนวทางพนฐานของธนาคารโลกในเรองคณภาพชวตของมนษย ในขนตำาทสดในการ
เปนมนษยในระดบมาตรฐานของโลกสากล
3)การใชองคประกอบของเครอขายเขามากระตนใหมการรวมกลมในเชงบรณาการเทานน
จงสามารถตอบโจทยความรสกรวมเปนเจาของ การมความสมานฉนทแมคดตางกนและคดแปลกแยก
หลายแนวทางแตกมฉนทามต/ขอตกลงรวมทสมาชกในกลมยอมรบไปปฏบตเพราะมผลประโยชนรวมแบบ
ชนะ-ชนะ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-65ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. ตวชวดความสำาเรจขององคกร/ชมชน
3.1ความสำาเรจของการบรรลเปาประสงค(goal)มการกำาหนดตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจ
ทสำาคญ (Key Success Factors: KSF) เพอวดผล/ประเมนวาเปาประสงคจะบรรลเพยงใดการกำาหนด
ตวชวดกลมนมกใชเกณฑทเปนสมมมองของ “BSC” เปนกรอบกำาหนดหรอกำาหนดเฉพาะลงไปวา หาก
ตองการโมเดลนมองคประกอบ/คณสมบตอะไรทจะระบวาเมอบรรลแลวเปนความสำาเรจของโมเดลน คอ
บรรลเปาประสงคอะไรทวดผลในเชงปรมาณไดของผลลพธ(outputs)ทเปน(ก)ผลได(outcomes)และ
(ข)ผลกระทบ(impact)
เชน ปจจยความสำาเรจทสำาคญของการผลตสนคาชนดหนง คอ สามารถสนองตอบความ
คาดหวงของผบรโภคไดในเรอง(ก)ความตองการ(ข)ความพงพอใจ(ค)การเพมคณคาทงสามนเปนตวชวด
ทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญของการผลตสนคา
อาจจะมตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญทนำาผลกระทบเขามาเกยวของดวยในการ
กำาหนดเปนตวชวดนเชนผลประโยชนทเปนกำาไรตองนำามาสงสมทรพยากรเชนกอตงกองทนกลางฯลฯ
3.2ตวชวดการดำาเนนงาน(KeyPerformanceIndicators:KPI)ตวชวดการดำาเนนการหรอ
ตวชวดเนองานทสำาคญเปนมาตรการวดผลเพอใชในการประเมนเพอการควบคมตดตาม(monitoring)ใน
การทำางานเพอบรรลเปาหมายทมการกำาหนดลวงหนาวาเปาประสงคนนตองมอะไรเปนเกณฑวดวา “เนองาน
(performance)เมดงาน(task)ทจำาเปนตอความสำาเรจเปนอยางนอยางนน” กทำาใหบรรลเปาประสงคตาม
ทกำาหนดไว
กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการดำาเนนการนนไดแก
1)การกำาหนดองคประกอบของเปาประสงค จะชดเจนตองกำาหนดเปนแบบจำาลอง
(model) ทมการจำาลองแบบ (simulation) มากอนตามวธการเบองตนของการวเคราะหปจจย (factors
analysis) ทมการแยกแยะ ลดความซำาซอนของเหตปจจยททำาใหเกดผลตามองคประกอบของโมเดล จะ
ทำาใหรบรนำาหนกและลำาดบความสำาคญของเหตปจจยวา มความจำาเปนเพยงใดตอการเกดผลลพธเฉพาะ
ตามทกำาหนดเนองานเหลานน แลวนำามากำาหนดเปนตวชวดเนองานทสำาคญองคประกอบของโมเดลนำามา
กำาหนดเปน “ปจจยความสำาเรจทสำาคญ”
2)การประเมนตวชวดเนองานทสำาคญ ตองกระทำาอยางมระบบเพอจะปรบเปลยน
กระบวนการภายใน(internalprocess)ใหเหมาะสมตามสถานการณทแปรเปลยนไปหากมการเปลยนแปลง
กลยทธตามสถานการณใหม
3) เมอจะมการปรบเปลยนกระบวนการภายในกระบวนการเรยนรและการเตบโตตอง
กำาหนดขนใหมอยางมระบบในการตอบสนองความเปลยนแปลงของกระบวนการภายใน เพอตอบสนองตอ
ผมสวนเกยวของ(stakeholders)และผลลพธทางการเงนและทสำาคญสนองความคาดหวงของตลาดและ
กลมลกคาเปาหมาย
4. ตวชวดความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคม เกณฑทสำาคญและแตละเกณฑของตวชวดท
สำาคญอนทำาใหเกดความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคมไดแก
2-66 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ4.1เกณฑ “มการเปลยนแปลงทางดานวสยทศนความคดความเชอและอนๆทเกยวของ”
มตวชวดทสำาคญไดแก
1)มการพฒนากระบวนทศน (paradigm shift) ของ (1) การทำางานรวมกนของ
กลม/เครอขายทหลากหลายของคานยม/คณคาทงทเหมอนกนและแตกตางกนและทงทมการสบทอดจาก
การตอยอดขนไป ตลอดจน (2) จตสำานกความรบผดชอบและมความรกตอองคกร/ชมชน/สงคม และ
จตสำานกดานความเออเฟอเอออาทรและการแบงปน แลวกตามมาดวย (3) การกำาหนดภาพรวมอนาคต
ทศทางการพฒนาทกอใหเกดประโยชนแกองคกร/ชมชน/สงคมและ(4)การระดมทรพยากร
2)มการจดลำาดบความสำาคญของเนองานทจำาเปนตอความสำาเรจอนเปนกจกรรมของ
กลมทเนนการเปนกลไกของการขบเคลอนในการบรรลเปาหมายและการขจดความขดแยงภายในขององคกร/
ชมชน/สงคม
3)การสรางแรงจงใจแกบคคล/กลมเปาหมายทจะเขามารวมมอกนทำางาน
4)การรยนรถงความเชอมโยงและระบบการจดการระบบการตดตอสอสารของกลม/
เครอขายกลม/เครอขายทรวมกนทำางานมอำานาจและหนาททกำาหนดไวชดเจนในการสรางความเปลยนแปลง
และการมอบหมายความรบผดชอบ
5)มเปาประสงครวม และมผลประโยชนรวมในระบบชนะ-ชนะทตอบสนองอยาง
ยตธรรม(ไมใชเทาเทยมกน)ของผเกยวของทเขารวม
4.2เกณฑ “มการเปลยนพฤตกรรมทเกดจากการสรางคณลกษณะ (characteristic)ทจะ
กลายเปนอปนสยทจำาเปนตอการสรางความเขมแขงแกองคกร/ชมชน/สงคม” มตวชวดทสำาคญไดแก
1)การรวมมอกนในการทำางาน(collaboration)ของกลม/เครอขายของตางกลม/ตาง
เครอขายในเชงบรณาการ(อยางเปนทางการหรอไมเปนทางการ) เพอการเพมพลงรวมในการดงศกยภาพ
มาใชในการเกดผลทวคณ(multipleeffect)ใหมากทสด
2)มพฤตกรรมทมการควบคมการขดเกลาทางสงคม และการปลกฝงขององคกร/
ชมชน/สงคมอนเปนคณลกษณะทจะกลายเปนอปนสยเปนวฒนธรรมขององคกร/ชมชน/สงคมในประเดน
ทสำาคญไดแก(1)กระบวนการ “รวมกนเรยนร” (2)กระบวนการแลกเปลยนความรทกษะทเกยวของกบ
การตดสนใจสำาหรบตอบโจทยทกำาหนด
3)มการสงสมทรพยากรในเรองคนทน ฯลฯททกคนในองคกร/ชมชน/สงคมไดรบ
ประโยชนรวม
กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคม
นนทสำาคญไดแก
การคดสรรคผนำาทเหมาะสมกบโครงสรางขององคกร เพราะผนำาทมภาวะผนำาตางกนจะม
คำาตอบตอโจทยในเรองของการเปลยนแปลงและการถายโอนสงผานองคกร/ชมชน/สงคมทตางกน
เพราะการมทางเลอกทกาวขามความรเดมและพฤตกรรมเดมแตกตางกนไป
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-67ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
5. ตวชวดความรบผดชอบรวมทางสงคม (Corporate Social Responsibility: CSR) เกณฑวด
ในเรองนคอ ระดบความรวมมอรวมใจในการพฒนาของสมาชกองคกรทเปนโรงงานอตสาหกรรม/ชมชน/
สงคมตอการรบผดชอบตอระบบและสงคมมตวชวดทสำาคญในเรองนไดแก
1) ชมชน/สงคมมการเฝาระวงโรงงานอตสาหกรรมในการกอใหเกดผลเสยทางดานมลพษ
สงแวดลอมและมความเขาใจรวมวาเปนหนาทของโรงงานอตสาหกรรมเหลานนตองทำาหนาทคนกำาไรสสงคม/
ชมชนคอโรงงานอตสาหกรรมตางๆทงดานการเกษตรและอตสาหกรรมอนทกอใหเกดภาวะมลพษกบนำา
อากาศและบรรยากาศตนไมและสงมชวตอนๆฯลฯตองมมาตรการในการกำาจดของเสยใหเปนศนยและ
มการบรจาคกำาไรสวนหนงทสมดลคนกลบชมชน/สงคม
2)องคกรเอกชนทเกยวของกบการทำากำาไรจากการมสวนทำาใหเกดมลพษของสงแวดลอมม
วฒนธรรมขององคกรทไมเนนกำาไรเพยงอยางเดยวแตสมดลกบการคนกำาไรสชมชน/สงคมคอมแนวโนม
ทเหมาะสมของทศทางของ(1)วฒนธรรมขององคกรในการกำาจดของเสยเปนศนย(2)มการทะนบำารงและ
ปลกฝงสงสมรกษาทรพยากรทจำาเปนตอการพฒนาไมวาเรองคนทนความรและเทคโนโลยฯลฯดวย
การบรจาคกำาไรคนสสงคม/ชมชนนนๆ
3)มมาตรการทสำาคญรวมในการรกษาสงแวดลอมทกรปแบบทงการควบคมและการขดเกลา
ทางสงคม รวมทงการปลกฝงวฒนธรรม เชนการปลกปาชมชนการดแลสรางปาชายเลนการกำาจดนำาเสย
ฯลฯ
4)มการดำาเนนการทเปนความรวมมอกนรบผดชอบตอสงคมเหมอนกบทบรษทปนซเมนตฯ
(SCG)ไปสรางฝายทดนำาสามหมนแหง(เปาหมายหาหมนแหง)ในชมชนเพอการคนกำาไรสสงคม
6. ตวชวดการพฒนาทยงยน (sustainable development) อนทจรงแลวไมมอะไรทจะยงยนตลอด
ไปตอเนองยาวนานแตทำาใหเกดการยงยนทสดในการมผลการพฒนาทตอบโจทยความคาดหวงในดานความ
ตองการความพงพอใจและการเพมคณคาของกลมเปาหมายทเปนองคกร/ชมชน/สงคม
ตวชวดทสำาคญไดแก
1)การพฒนาดานสงคมตองเปนกระบวนการในการควบคมจดการ(manipulate)ใหเปนไป
ตามทศทางทเนนการพฒนาการเพมและการกระจายความเสมอภาค(equity)ในเรองรายไดคณภาพชวต
ลดมลพษสงแวดลอม โอกาสการเขาถงการเพมคณคาความเปนมนษย และอสรภาพ (ดานการม การเปน
การอยการทำาในระดบทเหมาะสม)
2)การพฒนามศนยกลางทคนทำาใหเกดเครอขายรปแบบตางๆทเปน “การบรณาการ” เพอ
สรางความเขมแขงแกชมชน/สงคมและรฐสามารถสนบสนนดวยการพฒนาแบบบรณาการทเหมาะสมเนน
การตลาดและนวตกรรมเปนรากฐาน
3)ชมชน/สงคมมการเฝาระวงดานมลพษสงแวดลอมทโรงงานอตสาหกรรมกอขนโรงงานม
วฒนธรรมองคกรในการกำาจดของเสยเปนศนยและคนกำาไรสสงคมในระดบทสมดล
4)คณคาความเปนมนษยสงขนเรอยๆดานการสรางมลคาเพม(valuesadded)และการ
สรางสรรคคณคา(valuecreation)
2-68 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธกลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาทยงยนนนไดแก
1)ชมชนเปนของคนในชมชนทตองมการควบคมทางสงคมขดเกลาคนในสงคมและปลกฝง
ใหเกดการสรางจตอาสาทเรมจากคนในชมชนดวยการรวมมอกนเพอเฝาระวงในดานมลพษของสงแวดลอม
การทำาลายลางทรพยากรและการพฒนาทสมดล
2)องคกรเอกชนทเขามาเกบเกยวทรพยากรตองยดหลก (1) ความสมดลของกำาไรกบการ
คนกำาไรสสงคม (2)ตองมวฒนธรรมขององคกรในการ (ก)ทำาตามระเบยบขอบงคบของการกำาจดของเสย
ใหเหลอศนยโดยมการมองภาพรวมเสมอนจรงวาโรงงานทตงเปนระบบยอยหรอสวนหนงของสงคม/ชมชน
นนและ (ข)มสวนสนบสนนคณภาพชวตของคนในชมชนโดยเฉพาะเดกใหดขน เพอประโยชนรวมซงกน
และกน
สรปตวชวดเปนสงจำาเปนโดยเฉพาะรากฐานของเครอขาย/องคกร/ชมชน ทจำาเปนตองมโมเดลเปน
ภาพรวมอนาคตทพงปรารถนามกลยทธทเหมาะสมในการบรรลเปาหมายการประเมนจำาเปนตองกำาหนด
เกณฑและตวชวดขนมา เพอการประเมนกระบวนการทเปนการใชตวชวดเนองานทสำาคญตอความสำาเรจ
(KPI) และตวชวดประเมนผลลพธ คอ “ปจจยความสำาเรจทสำาคญ (KSF)” เพราะการกำาหนดตวชวด
“ปจจยความสำาเรจทสำาคญ” นนตองมการทำาการจำาลองแบบ เพอทดสอบและปรบโมเดลเพอเปนตนแบบ
(prototype)ใหเหมาะสมทงกลยทธทจะบรรลเปาหมายในแตละสถานการณตองมการทดลองทดสอบเพอ
ปรบเปลยน/ยอมรบกลยทธทเกดผลตามสถานการณหลกสำาคญทแปรเปลยนไป
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-69ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.2.3 บทบาทการสนบสนนของภาครฐและภาคเอกชนใน
การพฒนาสงคม
กรอบการสนบสนนของรฐทจำาเปน กรอบการสนบสนนของรฐทจำาเปนประกอบดวยโครงสรางทสำาคญ4ประการในการเปนรากฐาน
ททำาใหเกดการพฒนาคนใหบงเกดผลเตมทไดแก(ก)โครงสรางพนฐานทสำาคญเพอใหเทาเทยมกนในการ
เขาถงโอกาสทสำาคญในสงคมในการปลดเปลองการครอบงำาจากคนชนสง (ข) การพฒนาสงคมของรฐเพอ
ใหการเขาถงบรการของรฐในการพฒนาคณคาความเปนมนษยอยางตอเนอง (ค) การจดการระบบเกษตร
เชงบรณาการททำาใหกระทรวงอยางนอย 6 กระทรวง เขามารวมการพฒนาเชงบรณาการในการสนบสนน
การบรณาการของเครอขายในชนบททงการผลตแปรรปและการตลาด(ง)การจดระบบการกระจายอำานาจ
ถายโอนอำานาจเพอเพมอำานาจการตดสนใจ “โดยประชาชนเพอประชาชนเพราะประเทศเปนของประชาชน”
สรปสาระสำาคญในการพฒนาสงคมในชวงตงแตป2555เปนตนไปในประเดนสำาคญดงน
1. ดานโครงสรางพนฐานทสำาคญเชนขอมลสารสนเทศการสรางแบรนดประเทศดวยโครงสราง
พนฐานการวจยและพฒนานวตกรรมฯลฯเชน
1.1การเพมอนดบความพรอมดานไอซททงภมภาคและระดบโลกปญหาของประเทศตอน
นคอการมขอมลสารสนเทศกระจดกระจายอยแตละกระทรวงความตองการการเชอมขอมลเขาดวยกนเพอ
ใชประโยชนในการแกปญหาประเทศไดจงตองเรงทำาอยางรบดวนเรมจากขอมลแหลงนำาทเกยวกบอทกภย
หากทำาไดชดเจนจะเปนการสรางโอกาสทเทาเทยมกนในการเขาถงและใชบรการอนเทอรเนต ดวยการลด
ความเหลอมลำาในการเขาถงขอมลสอสารโดยไมเสยคาใชจาย ครอบคลมทกจงหวดในโครงการนโยบาย
สมารตไทยแลนด โครงการบรการอนเทอรเนตความเรวสงดวยเทคโนโลยไมเสยคาใชจาย (ฟรวายฟาย)ท
ไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหง
ชาต(กสทช.)และกลมบรษทเครอขายผประกอบการมอถอทง6คายรวมกระจายสญญาณไอซทวายฟาย
(wifi)ซงกระจายไปแลวในป2555รวมมากกวาสองแสนจดทวประเทศทงยงเรงการบรณาการขอมลศนย
เตอนภยแหงชาต เนนการเขาถงของประชาชนทมประสทธภาพและทวถงเตมท ในการรบทราบขอมลแจง
เตอนภยอยางรวดเรวและมประสทธภาพทกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารรบผดชอบ(ไอซท)
(กรงเทพธรกจ4สงหาคม2555:15)
ในเรองขอมลสารสนเทศทผานทางวทยชมชนมเกนสองพนแหงแลว และในเรองโทรทศน
ป 2558 เขาสระบบดจตอลมชองโทรทศนประมาณ50ชอง เปนของหนวยราชการประมาณ15ชองทเปน
ฟรทวชองหลกปจจบนอาจหายไปจากระบบหากไมมการเปลยนแปลงตนเองงานหนกของสถานวทยขณะน
คอการสรางตนเองและศกยภาพใหแขงแรงหรอไมกเหมอนวทยเอฟเอมถาชองใดไมดกหายไปเลยบรษทท
2-70 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธอยตลาดหลกทรพยแมเปนของรฐถอหนใหญถาความสามารถนอยหนกตกเพราะการแขงขนมสงและสง
ทตองปรบเปลยนยงกคอ ขาวสารขอมลตองเรวและเรองเกยวของกบประโยชนของประชาชน เชน สขภาพ
อาชพ และเปนตวแทนในเรองสาธารณะ เชนนำาทวม ฯลฯซงตองมรปแบบทเปดกวางดงเชนตางประเทศ
เพอใหประชาชนบรโภค และมความหลากหลาย โดยประชาชนจะคดสรรคตามทเหนวาเหมาะสมสำาหรบ
ตนเองและตองมเรองเกยวกบกฎหมายซงเปนหนาทของกสทช.ตองเขาไปดแลโดยปลายป2555มการ
ทดลองใหใบอนญาต (license) แตปญหาคอเมอทำาแลว ชาวบานกตองมกลองรบสญญาณดงนนกสทช.
จงนำาเงนสวนหนงจากการจายคาใบอนญาตมาซอกลองใหชาวบานซงคงตองใชเวลาประมาณสบปเหมอน
ดงทประเทศองกฤษเคยทำามา(นวฒนธำารงคบญทรงไพศาล2555:2)
1.2การเปลยนแปลงอตลกษณของไทยดวยพนฐานนโยบายและยทธศาสตรในดานโครงสราง
พนฐาน(พนศกดวญญรตน2555:5)
1.2.1 รฐบาลตงแตป 2555-2559 มการลงทนระบบโครงสรางพนฐาน (infrastructure)
ขนาดใหญมลคากวา 2.4 ลานลานบาทการสนบสนนดานโครงสรางจำาเปนตองกระทำาอยางมระบบ เพอให
หนวยระบบยอยของโครงสรางพนฐานทสำาคญเชอมโยงกน และสนบสนนกนและกน และเกดความสมดล
ความยงยนและความเขมแขงของชมชน
1.2.2 การสรางภาพลกษณใหมจดเดนเนนความเปนโมเดรนไทยแลนด โดยจะสอสาร
ใหกลมนกลงทนตางชาตเหนภาพรวมของโอกาสและศกยภาพของไทยดานทตงทางภมศาสตรเปนจดเชอม
ตอทกประเทศในอาเซยนไปสอนเดยและมหาอำานาจทางเศรษฐกจคอจน ซงจะเปนโอกาสแหงความมงคง
จากจดขายเดมๆโดยเนนในเรองตอไปน
1)การสรางรถไฟความเรวสงเชอมโยงเหนอจรดใตดวยเวลารวดเรวแทนทการบนไทย
และชวยใหการขนสงสนคาสะดวกกวาเดมมากทำาใหโอกาสทางธรกจมเพมมากขน
2)การลงทนเชอมโยงดานอตสาหกรรมกบการคาและการทองเทยวคอจดเนนในฐานะ
แหลงปอนอาหารสโลกหรอครวโลกกลมอาหารทำาเงนเขาประเทศสงถงรอยละ 40 ของจดพ เขาเชอมโยง
กบการผลตสนคาทเพมมลคาของกลมโอทอปนอกจากอาหารแลวไทยยงมศลปะวฒนธรรมและการทอง
เทยวและรถไฟในการจะใชประโยชนรวมกนทจะสะทอนวาไทยไมไดเปดรบเพยงการพฒนาเศรษฐกจและ
สงคมเทานน ยงเปดโอกาสใหธรกจชนนำาระดบโลกเขามาลงทนในไทยได ดงนนแมวาไทยมปจจยดานลบ
หลายประการแตจะไดรบการมองขามจากนกลงทนทเขาใจเนอหาดงกลาวแลวและไทยกไดพสจนมาแลววา
ยงมอตราการเตบโตและขยายตวทางเศรษฐกจทนาทงรวมทงการยกระดบการลงทนไมวาจะเปนการเชอม
ตอแหลมฉบงมาบตาพดและทวายเพอเสรมศกยภาพทางธรกจระหวางไทยพมาและภมภาคนพรอมทงจะ
ลดคาใชจายมหาศาลในการขนสงทางเรอและจะเปลยนโฉมประเทศไทย ใหสนคาไทยทมคณภาพสามารถ
สงออกไปสทวโลก
1.3การเพมขดความสามารถของการเดนเรอทางแมนำา โดยการเพมอำานาจทองถนขดลอก
แมนำา การ “ปอง” อทกภยของกรมเจาทา ตามนโยบายของรฐบาล (กรงเทพธรกจ 4 สงหาคม 2555: 05)
ดงน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-71ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
โครงการขนาดใหญทกำาลงศกษาผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพ ในโครงการเขอน
ยกระดบนำาเพอการเดนเรอในแมนำาเจาพระยาและแมนำานาน วงเงน 1.44หมนลานบาทมการกำาหนดเปน
จดสองแหงไดแก เขอนตวบนทหลกกโลเมตรตำาบลนำาทรงอำาเภอพยหะครจงหวดนครสวรรคและเขอน
ตวลางทหลกกโลเมตรท 205ตำาบลบานพระงามอำาเภอพรหมบร จงหวดสงหบร และสงกอสรางอน ๆท
เกยวของ ซงเมอสรางเสรจจะเพมขดความสามารถในการเดนเรอในแมนำาเจาพระยาและแมนำานาน เรอกน
นำาลกไดสามเมตรและใชงานไดตลอดปตงแตปากแมนำาเจาพระยา จงหวดนครสวรรคขนไปตามลำานำานาน
ถงอำาเภอตะพานหนจงหวดพจตรสามารถใชเปนแหลงนำาในการอปโภคบรโภคอตสาหกรรมเกษตรกรรม
ของพนทแถบนนตลอดจนการผลตไฟฟาพลงงานนำา
การสงเสรมพาณชนาวตามนโยบายกระทรวงคมนาคมในการศกษาเสนทางเดนเรอเชอมอาว
ไทยคอเสนทางชะอำาหวหนพทยาระยะทาง100กโลเมตรเพอกระตนการขนสงสนคาและการทองเทยว
สวนการกระจายอำานาจให9จงหวดตามเสนทางแมนำาเจาพระยาทกฎหมายกำาหนดหนาทให
เปนของกรมเจาทาทไดรบงบประมาณนอยเพยงปละพนลานบาททตองดำาเนนการขดลอกแมนำาทวประเทศ
จงหวดเหลานนสามารถใชงบทองถนทตงเองไดในการทำางานเรงดวนและฟนฟระยะยงยน และยงสามารถ
นำาดนและทรายทลอกออกไปขายทำารายไดชดเชยการใชงบทองถนอกดวย
1.4การวจยและพฒนาทางดานเทคโนโลยประเทศไทยมการสงเสรมใหมทรพยสนทาง
ปญญา เพราะยงคงลาหลงจงตองเรงปรบปรง โดยสำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต
สงเสรมใหหนวยราชการและบรษทตาง ๆ แบงเงนงบประมาณรอยละ 3 ของเงนลงทนทงหมดแกการวจย
และพฒนาเนองจากเศรษฐกจของแตละประเทศสมพนธกบจำานวนนกวจย
แตงบนทจายในป 2544 เพยงรอยละ 0.2-0.5 ของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (จดพ)
ทางรฐบาลป2555กำาหนดนโยบายใหเพมงบวจยสระดบรอยละสองของจดพคอประมาณสามแสนลานบาท
ดานวทยาศาสตรเทคโนโลยการวจยและนวตกรรมเพอสอดรบการการสรางประเทศใหเปนประเทศพนฐาน
ความร(knowledgebasedcountry)และยงประกาศถงความสำาคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทจะ
นำาไทยสทศวรรษของเศรษฐกจนวตกรรม (innovativeeconomy)ทมงสรางนกวจยและนกวทยาศาสตร
ในสาขาตางๆใหเพมมากขน(กรงเทพธรกจ14สงหาคม2555:09)
เนองจากประเทศทประชากรกนดอยด มกมนกวจยในสดสวนทสง เชน สดสวนนกวจยตอ
จำานวนประชากรหนงหมนคนเชนสงคโปรม58คนญปนม53คนเกาหลใตม44คนมาเลเซยม4คน
ไทยม3คนเกาหลใตเตบโตเรวเพราะเนนดานนภายใตแผนปฏรปอตสาหกรรมเทคโนโลยและวทยาศาสตร
ผานโครงการวจยและพฒนาในระดบทเขมขนพรอมกบการปฏรปการศกษาทวประเทศโดยเนนการศกษา
ดานวทยาศาสตร ทงเอกชนดงเชนบรษทซมซงกเปดมหาวทยาลยเอง เนนทางดานเทคโนโลยการสอสาร
ซงตอมาสามารถแขงขนไดกบยกษใหญ เชน แอบเปล และเกาหลใตเมอป 2506มรายไดตอหวเฉลย 87
ดอลลารสหรฐ เพยงสามสบป คอป 2536 มรายไดกาวกระโดดเปน 16,500 ดอลลารสหรฐ (ไทยในชวง
เดยวกนจาก320ดอลลารสหรฐในป2506มาเปนเพยง2,000ดอลลารสหรฐในป2536)(กรงเทพธรกจ
4สงหาคม2555:04)
2-72 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธญปนเปนตนแบบการคด “คณภาพคอหนทางสความสำาเรจ” คอ การทำาใหสนคามคณภาพ
ไปพรอมกบการเพมขดความสามารถในการผลต ซงมการเปลยนแปลงอยางถอนรากถอนโคนในกระบวน
การผลตทมการตดทอนกระบวนการทไมจำาเปนออกไปวฒนธรรมองคกรของญปนทเปนหวใจคอการพฒนา
ในสวนของทรพยากรคนทบคคลตองพฒนารวมกนและสงตอวฒนธรรมนนสรนหลงเสมอนการถายทอด
ดเอนเอมกระบวนการคดทตงอยบนพนฐานการเรยนรและหาขอผดพลาดรวมกนมวธรวมกนคดไปขางหนา
ไมวาอยทสวนใดของโลกเพอทำาการพฒนาดวยกระบวนการวจยและพฒนาอยางตอเนอง และรกษาความ
เปนผนำาทางเทคโนโลยไดตลอดเพราะการคำานงถงวาเทคโนโลยเปรยบเสมอนหวใจทคอยสบฉดเลอดของ
ประเทศญปนเองเคยวจยและพฒนาตอยอดมาจากเทคโนโลยตะวนตกมความหลากหลายของเทคโนโลยทม
ศกยภาพในการผลตและคดคนสนคาไดอยางหลากหลายลกษณะพนฐานของญปนมการแขงขนมากมพนท
จำากดลกษณะทางภมศาสตรทลอแหลมจากภยคกคามของจนทางใต รสเซยทางตะวนตกเฉยงใต อเมรกา
ทงเหนอและใต ยโรปและตะวนออกกลางทางตะวนออกทำาใหญปนสมยปจจบนไมเปนศตรกบชาตใดใน
โลกมแตจะแสวงหามตรภาพและความรวมมอจากทกประเทศนนหลอหลอมใหคนในสงคมเปนคนอดทน
มมานะละเอยดรอบคอบมกระบวนการคดและกระบวนการวางแผนเปนระบบทสรางสรรค ปลกฝงมาใน
สงคมททำาใหเปนพนฐานของหลกการคดไปขางหนาเพอใหสามารถอยรอดได
2. การพฒนาสงคมของรฐ การพฒนาสงคมของรฐเนนกระทรวงศกษาธการทไดรบงบประมาณมาก
ทสดเปนอนดบสองของประเทศ(เพราะไทยพยายามทมเทดานการศกษาแกเดกและเยาวชนดวยการเลยน
แบบญปน)รวมทงดานสาธารณสขกระทรวงสาธารณสขกำาหนดยทธศาสตรหาป (2555-2559)พฒนาไทย
เปนศนยกลางสขภาพเอเซยและนานาชาตเพอนำารายไดเขาประเทศ โดยเนนการพฒนาและสงเสรมการจด
บรการสขภาพแบบนานาชาต(MedicalHubandWellness)ทมมาตรฐานระดบนานาชาตทเปนมาตรฐาน
“JCIA” โดยเนนการรกษาพยาบาล เชน ทนตกรรม การรกษาโรคเฉพาะทาง การสงเสรมสขภาพ เชน
สปานวดเพอสขภาพฯลฯบรการทเปนการตอยอดชวงแรกททำาตงแตป2547ถงป2554มรายได9.7หมน
ลานบาทอยแลวซงมชาวตางประเทศเดนทางเขามารบบรการดานน2.2ลานคนดวยการพฒนาโรงพยาบาล
มาตรฐานนานาชาตบรการครบสตรทงลามทงตอวซาพรอมขยายเวลาพำานกรกษาผปวยหาประเทศกลม
อาหรบ90วนพรอมตออายไดไมเกนหนงป(กรงเทพธรกจ4สงหาคม2555:16)
การพฒนาสงคมของประเทศไทยเนนชดเจนเรมตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต
ฉบบทหา(พ.ศ.2525-2529)เนนการพฒนาคนเรมจากการพฒนาคณภาพชวตซงอาจจะสรปภาพรวมดาน
การพฒนาสงคมเพอกระตนและเรงปฏกรยาการพฒนาคนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทสำาคญ
ดงน(สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต2552:1-4ถง2-25)
1)แผนพฒนาฯฉบบท5(2525-2529)เนนการกระจายการกระจกตวจากการผลตพชเปน
หลก(รอยละ63)
2)แผนพฒนาฯฉบบท6(2530-2534)เนนการใชปจจยการผลตและใชการผลตทมอยเพอ
ลดตนทนการผลตเรงรดการกระจายการผลตและการตลาดเพอลดความเสยงของรายไดเกษตรกรและราย
ไดจากการสงออก
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-73ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3)แผนพฒนาฯฉบบท 7 (2535-2539) เนนมาตรการเพมประสทธภาพการผลตและเพม
ปรมาณการผลตสนคาเกษตรขยายพนทพชเศรษฐกจเพอสงออก
4)แผนพฒนาฯฉบบท 8 (2540-2544) เนน (1) ปรบโครงสรางภาคเกษตรทมปญหาดาน
การตลาดและราคาเกษตรแบบผสมผสานตามแนวคดทฤษฎใหมการกยมดอกเบยตำา(2)เขาสอตสาหกรรม
เกษตรอยางครบวงจรวจยและพฒนาการแปรรปสนคาสำาหรบอตสาหกรรมระดบโรงงาน(3)การพฒนาเพอ
สรางความเขมแขงแกองคกรเกษตรเพอพฒนาเศรษฐกจและสงแวดลอมดวยการเพมบทบาทใหชมชนมสวน
รวมและเพมโอกาสการพฒนามากขนดวยการสนบสนนปจจยการผลตการตลาดและการแปรรป (4)การ
วจยและพฒนาเทคโนโลยการเกษตรในการกำาจดศตรพชและลดการใชสารเคมการยกระดบคณภาพสนคา
การเพมประสทธภาพและมลคาการผลตเรงวจยและพฒนาดานประมงและปศสตว(5)การสนบสนนสนเชอ
เพอการเกษตร
5)แผนพฒนาฯฉบบท9(2545-2549)เนน(1)แนวคดคนเปนศนยกลางการพฒนาและ
การพฒนาทเกดความสมดลทงตวคนเศรษฐกจสงคมสงแวดลอมททำาใหเกดการพฒนาทยงยน(2)การ
กำาหนดยทธศาสตร/กลยทธทเหมาะสมใน (ก) การเพมขดความสามารถในการแขงขน (ข) การสรางสรรค
คณคาจากหวงโซการผลตเพอเพมรายได(ค)การสรางความเขมแขงแกเศรษฐกจรากหญา(ง)การวจยและ
พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ
6)กรอบการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมดานการเกษตรระยะสป(2548-2552)ท
เนนประเดนสำาคญไดแกการสรางสรรคคณคา(valuecreation)ใหเกดตลอดหวงโซการผลตการแขงขน
เพอเพมขดความสามารถการรกษาเสถยรภาพของราคาและคณภาพชวตของเกษตรกรการเสนอประเดน
กลยทธกลมจงหวดทมแนวทางการผลตสนคาเกษตรทใหผลตอบแทนสงการใชและการพฒนาแหลงนำาการ
จดตงศนยวจย-เรยนรและศนยเครองจกรชมชน
3. การจดการระบบเกษตรเชงบรณาการ เนนเรองการตลาดและนวตกรรมทกระทำาตอกลม
เครอขายและคลสเตอรเพอเกดผลสะทอนกลบ(feedback)ในเรองการสงสมทรพยากรทนบคคลฯลฯท
มการกระทำามาตอเนอง แตไมเหนผลความกาวหนาทชดเจน เพราะตองเชอมโยงกบความกาวหนาทางดาน
ขอมลสารสนเทศทผานทางอนเทอรเนตเปนรากฐานสำาคญ นอกจากนนการรวมตวกนอยางเปนระบบใน
รปของเครอขายวสาหกจยงหยงรากฐานไมชดเจน แมขณะนมกลม/เครอขายทเปนรากฐานของคลสเตอร
ทางการเกษตรมากกวารอยแหงแตมระดบทรวมตวกนจรงจงในรปแบบการบรณาการนอยทำาใหเกดผลใน
การรบการสนบสนนการพฒนาเชงบรณาการไดไมเตมทเพราะกลม/เครอขาย/เครอขายวสาหกจ/คลสเตอร
เปาหมายยงขาดความพรอม
ทงนเพราะพนฐานของคนไทยคดวา ทำากนนอย ๆ กพอเพยงแลว ทงททฤษฎใหมของพระบาท
สมเดจพระเจาอยหวมขนตอนทสองของการรวมกลมและเปนเครอขาย แตคนเหลานนกลวการลงทนท
กลายเปนการตดหนไปเหมอนดงอดต และมองเหนวาสารเคมทแมกระทงปยเคมเปนตวราย แลวสงเสรม
ปยอนทรยแบบผดวธดวยการใชงบประมาณมหาศาลจดตงโรงงานผลตกวาสองรอยโรงแลวขาดทนเหลอไม
ถงสบโรงแทนการทจะแนะนำาใชปยอนทรยฟรจากการใชปยพชสดแลวใชรวมกบปยเคมทงๆทพระบาท
สมเดจพระเจาอยหวฯทรงมโครงการกบชาวไทยภเขาทใชเทคโนโลยสงใชปยเคมใชสารกำาจดศตรพชอยาง
2-74 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธถกตองอยางมระบบมาแลวตงแตตนนำา กลางนำา จนถงปลายนำา ทมการแปรรปเปนอตสาหกรรมเกษตรท
มคณภาพจนกระบวนทศนเพงเปลยนกลบดานนในเรองปยเคมทมการเปลยนแปลงในป 2554ดวยการ
มระบบ “ปยสงตด” ทมการตรวจดนอยางงายๆแลวใชปยเคมทถกตองเพอลดคาใชจายดวยการใชควบค
กบปยอนทรยทไดฟรจากปยพชสด
การมเครอขายมวสาหกจทำาใหเกษตรกรทเปนสมาชกเกดการเปลยนพฤตกรรม (ศกษาคำา
อธบายเรองนในตอนท 3 หวขอพฤตกรรมความเชอ) อยางไรกตามการสนบสนนของเจาหนาทรฐ/เอกชน
ตามการพฒนาแบบบรณาการเจาหนาทตองเปนผสนบสนนเกษตรกรกลมเปาหมายเปน “ผกระทำา” ไมใช
“ผถกกระทำา”
ดงนนการสนบสนนของเจาหนาทพงกระทำาตามบทบาท (role) นกพฒนา/นกสงเสรมการเกษตร
ทสำาคญไดแก
1)กระตน (stimulate) ใหกลมเปาหมายมภาพรวมอนาคต (5-10ป) ทพงปรารถนา เพอ
เปนเปนแรงจงใจใฝสมฤทธ(achievementmotivation)ทเปนพลงผลกดน(drive)
2)การเรงปฏกรยา(catalyst)ดวยการเขาไปมสวนรวมในการกระทำากบกลมเปาหมายเชน
เปนผประสานงาน เปนผดำาเนนการรวมในการนำาทางแกกลมเปาหมาย ในการทำาการระดมพลงสมองการ
อภปรายกลม(focusgroupdiscussion)การวางแผนภาพรวมอนาคต(scenarioplanning)ฯลฯ
3)การสนบสนนการตงและจดองคกร (organizer) ดวยการนำาภาพรวมของการรวมกลม
มากระตน เรงปฏกรยาพาไปดงานกลม/เครอขายทประสบความสำาเรจ ฯลฯทเปนตนแบบ (prototype)
ของการดำาเนนการวาเกดผลลพธทงดงามตอการทำางานรวมกนในเชงบวกทระดมพลงแบบสมานฉนทในการ
เกดพลงรวมททกคนเปนเจาขององคกรทำาโดยคนในองคกรและเพอคนในองคกรในการรบผลประโยชน
รวมอยางยตธรรมจากความเปนอนหนงเดยวกนของปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวมทรวม
รบรความตองการของตลาด/กลมเปาหมายลกคา ทเปนตวนำาในการกำาหนดนวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะ
สมสนองตอบ
4)การบอกแหลงของขอมลและขอมลสารสนเทศทจะนำาไปใชประโยชนไดอยางถกตองใน
การสรางความเขมแขงแกองคกรและการพฒนาทยงยน
4. การจดระบบการกระจายถายโอนอำานาจ เพอเพมพลงอำานาจแกระดบรากหญานน ถอวาการ
มกองทนหมบานเปนจดเรมตนสำาคญของการมทนประกอบการทไมตองมดอกเบยเงนกสง ทงเศรษฐกจ
รากหญากเรมตนมการกอตงธนาคารหมบานและเชอมโยงการประกอบการของชมชนซงนบวาเปนกระบวน
การหนงทมการถายอำานาจแกปวงชนททำาใหชมชนเขมแขงและเกดการพฒนาทยงยน
คณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนอนมตการจดตงกองทนแหงชาตขนมาเพอทำาหนาทกำากบ
ดแลการจดตง “ธนาคารหมบาน หรอวแบงก” โดยมคณะกรรมการเชนเดยวกบระบบธนาคารพาณชยทง
การฝากเงนและกยมเงนโดยมธนาคารออมสนชวยจดทำารายละเอยดตางๆใหในชวงแรกในเดอนกรกฎาคม
2555เรมทำากอน30,000แหงใน80,000หมบานดงนนหมบานทมการตงวแบงกขนแทนทจะมการบรหาร
ในวงเงนสองลานบาทกสามารถกยมเงนจากหมบานอนทเงนเหลอมาไดเสมอนการหมนเงนในระบบธนาคาร
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-75ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เพราะการมเครอขายทวประเทศดอกเบยเงนฝากจะกำาหนดใหสงกวาธนาคารพาณชยทวไปและดอกเบย
เงนกจะถกกวากำาไรทเกดขนจะเปนประโยชนแกหมบานและชาวบานซงการตงธนาคารหมบานนจะรองรบ
ผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจยโรปทอาจรนแรงขนและเกดปญหาในไทยทธนาคารพาณชยไทยเนนการใช
หลกทรพยคำาประกนทำาใหการปลอยสนเชอยากขนกวาเดม ชาวบานรายยอยจงกยากขนมากการปลอยก
ของธนาคารหมบานเปนเรองของหมบานบรหารจดการกนเองเพอสรางเสถยรภาพแกหมบาน เพราะทผาน
มากองทนหมบานมหนสญตำามากเพราะเนนทคนดทำางานดตงใจจรงผอนเงนคนสมำาเสมอตอเนองจะได
รบเงนกทนท ทงนจะมการแกไขระบบเดมทมปญหา และจะเชอมโยงเขาสการพฒนาศกยภาพของหมบาน
และชมชน(เอสเอมแอล)(เดลนวส14กรกฎาคม2555:7)
สรปการสนบสนนจากภาครฐทงสประเดนสำาคญนจะเหนวาเกดความสมดลระหวาง(1)การสนบสนน
ทางกจกรรมสงคมทใหเกดการรวมกลมในรปแบบเครอขาย วสาหกจชมชน สหกรณ ฯลฯ ซงถอเปน
การเรมตนของการถายโอนอำานาจแกองคกร/ชมชนในชนบท รวมทงการใหสนเชอ การปรบโครงสราง
การเกษตร การพฒนาเชงบรณาการ การวจยและพฒนาดานตาง ๆ ตลอดจนขอมลสารสนเทศ (2) การ
สนบสนนทางดานเศรษฐกจเกยวกบการสรางสรรคคณคาของสายโซแหงคณคา การเพมมาตรการในการ
สรางคณภาพสนคาเพอตอบสนองการตลาด (3)การดแลสงแวดลอมใหลดการปลดปลอยของเสยทเนนให
อนาคตเหลอศนยโดยการสรางจตสำานกความรบผดชอบรวมตอสงคมขององคกรทเปนโรงงานและองคกร
ในชมชนทเฝาระวง (4) คนแตละคนในระดบเศรษฐกจรากหญา ใหมระบบการศกษา สาธารณสข ฯลฯท
เหมาะสมกบคณภาพชวตเพอการเพมคณคาความเปนมนษยทจะสามารถปลดเปลองการครอบงำาจากชนชน
สงได
หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 2.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.2
ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.2
2-76 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธตอนท 2.3
กระบวนทศน ความเชอ และพฤตกรรมกบการพฒนาสงคม
โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท2.3แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน
หวเรองเรองท2.3.1 กระบวนทศนกบการพฒนาสงคมเรองท2.3.2ความเชอกบการพฒนาสงคมเรองท2.3.3พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม
แนวคด 1.กระบวนทศน เปนเหตปจจยพนฐานทกำาหนดความเชอและพฤตกรรมของคนในสงคม
เพราะเปนกลมของความคดกบความเชอทรวมเปนหนงเดยวกนทจะชนำาการกระทำากระบวนทศนหนงทกำาหนดอาจผสมผสานหรอแยกสวนกไดระหวาง (ก) ความเชอทมเหตผล กบ (ข) ความเชอ (ทไมตองมเหตผล) ทผนวกดวยศรทธา ซงถาขาดปญญากำากบกกลายเปนงมงายถาเกยวของกบความมเหตผลเนนเชงปรมาณไดแกนวตกรรมและเทคโนโลยทเปนขอมลสารสนเทศและเปนวตถฯลฯหรออาจจะเปนกระบวนทศนทรากฐานมาจากศาสนากไดการปรบเปลยนกระบวนทศนอาจจะเรมจากโครงสรางภายในสงคมเองหรอมาจากภายนอกระบบสงคมดวยการเผยแพรถายทอดรวมทงการรกรานครอบครองถาเปนในระบบสงคมเกดจากการนำาทางความคดโดยผชทางผเปนทยอมรบในสงคมหรอเกดจากการทสงคมยอมรบการเปลยนแปลงของวถชวตจากสงคมอน ซงมกเรมโดยกลมคนทนำากระแส(innovators)กลมแรกโดยสงคมถอเปนทางเลอกทคดวามคณคาและยอมเลอกหรออาจนำาทางเปนวถชวตทเกดจาการครอบงำาของชนชนสง/ชนชนปกครองกได
2.การเปลยนความเชอเกดไดทงจากความมเหตผล (สมองซกซาย) ทมกเนนกฎเกณฑธรรมชาตและเชงปรมาณทเปน “จตสำานก” กบการไมตองการเหตผล (สมองซกขวา) ทกำาหนดจากจตทมการจนตนาการ โดยไมตองม “หนาตก” ททำาใหเกด “จตใตสำานก” ทเชอมโยงใหเกดแรงบนดาลใจ แรงดลใจ แรงจงใจใฝสมฤทธ ความปรารถนาแรงกลาความสมดลของความเชอทงสองและการประสานกนบรณาการกนในการทำางานทำาใหเกดการดงศกยภาพของมนษยในการเพมขดความสามารถมากทสดความเชอทควรจะเปนจงตองกำาหนดเปนแนวทางทมเหตผลไมงมงายเพราะขาดปญญาทจะนำาพาพฤตกรรมใหเกดไปในทางทเจรญความเชอเปลยนงายกวากระบวนทศน แมวาการเปลยนกระบวนทศนบางอยางอาจจะเรวมาก
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-77ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3.การเปลยนพฤตกรรมนนอาจจะเรมตนจากรากฐานไตขนบนไดทละกาว จากความรไป
ทศนคต ไปความเชอ ไปคานยมแลวสพฤตกรรมหรออาจจะเปลยนจากพฤตกรรมลง
มาทละขนเสมอนการลงบนไดอนเกดจากการควบคมการขดเกลาการปลกฝงของสงคม
ทกำาหนดคณคาความเปนมนษยไวแลวของแตละสงคมหรออาจเกดจากการเปนสมาชก
กลมเครอขายองคกรทมกฎเกณฑกำาหนดครอบงำาไวซงอาจจะถอไดวาไมใชการบงคบ
กไดแตกไดรบความนยมยกยองเปนการตอบแทน
วตถประสงคเมอศกษาตอนท2.3จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายกระบวนทศนกบการพฒนาสงคมได
2.อธบายความเชอกบการพฒนาสงคมได
3.อธบายพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมได
2-78 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเรองท 2.3.1 กระบวนทศนกบการพฒนาสงคม
กระบวนทศน (paradigm) คอ “กลมของกรอบของความคด (frame of thought) กรอบของ
ความเชอ(belief&myth+faith)กรอบของคณคา(values)ทมการคดอยางเปนระบบในการชนำาทศทาง
และแนวโนมในการกำาหนดภาพรวมอนาคตและแนวทางปฏบตทมนษยเสาะแสวงหาเพอสงคมใชเปนตวจด
ระเบยบสงคมแบบแผนชวตกำาหนดเปนกฎกตกาและการสรางโอกาสของกรอบพฤตกรรมใหสอดคลองกบ
คณคาในความเปนมนษยทเกยวของกบวถชวตปจจบนและภาพรวมอนาคตการขดแยงเกดจากกระบวนทศน
ในสงคมและกระบวนการจดการเพอบรรลการพฒนาตองคำานงถงการแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง”
ความเชอ (belief) เปนความเชอทตองอาศยเหตผลมากำาหนด และเปนความเชอทใชสมองดาน
ซายทตองใชเหตผลซงมกมเหตผลตางกน ถามมมมอง (perspective) ทตางกน และมกไมลงตวในการ
“เถยงกน” หรอสรปสาระจงตองอาศยเสยงขางมากมาตดสนแตตองเคารพเสยงสวนนอยดวย
ความเชอทเรยกวา “myth” นนมกเปนความเชอทตองอาศยศรทธา(faith)เขามากำากบซงสมอง
ซกขวาทเนนการจนตนาการการสรางสรรคของมนษยทำาหนาทนโดยไมคำานงวาจะมเหตผลเหมอนทสมอง
ซกซายตองการหรอไมแตตองควบคมดวยปญญาความเชอและศรทธาจงจะไมกลายเปนความงมงาย
ความสำาคญของการเปลยนถายกระบวนทศนการเปลยนถายกระบวนทศน (paradigm shift) เปนการปรบเปลยนกระบวนความคดทอาจคด
สรางสรรคคดนอกกรอบทเชอมโยงประสานความเชอแลวเกดเปนนวตกรรมใหม
การเปลยนถายกระบวนทศนนนความเปนหนงเดยวของกรอบของความคดความเชอและคณคาท
กำาหนดขนใหมจะเปนตวนำาทกอใหเกดการเปลยนแปลงในการสนองตอบความคาดหวงในเรองความตองการ
ความพงพอใจการเพมคณคาของแตละสงคมในเรองตอไปน
1.ทศทางและแนวโนมของโมเดลในการดำารงชวตตามภาพรวมอนาคตวถชวตทกำาหนดใหมของ
แตละองคกรและคนในสงคมในรปของวสยทศนทมของสงคมองคกรและบคคล
2.พฤตกรรมกระบวนการปฏบตกระบวนการจดการตามโครงสรางทเกยวของกบระบบโดยรวม
อาจจะจะถกกำาหนดโดยสงคมหรอกำาหนดโดยตนเองทคาดหวงวาจะสำาเรจทงในเชงชวตในเชงการประกอบการ
สวนตน องคกร และสงคม ซงมพนฐานของความคดเชงคณธรรมเปนรากฐาน เพราะศรทธานนมกจะ
เกยวของกบแนวคดทางศาสนา
ตวอยางการเปลยนกระบวนทศนครงสำาคญของไทยในชวงรอยปทผานมา ไดแก (ก)การเลกทาส
สมยร.5(ข)การเปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมขเมอป
2475เนนอำานาจเปนของประชาชนปกครองโดยประชาชนและเพอประชาชน(ค)การเสรมสรางการถายโอน
พลงของประชาชนทเนนการพฒนาคนในระดบรากหญาในการเพมอำานาจการตอรองดวยการบรหารจดการ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-79ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ระบบ โดยมการวางแผนเชงกลยทธ (strategic planning) ในป 2545สงผลตามมาในการเพมรายไดใน
ทองถนทเพมขดความสามารถในการบรโภคภายในประเทศการสรางโครงสรางพนฐาน (infrastructure)
ทางเศรษฐกจครงใหญหลงอทกภยของประเทศในป 2554 การใชเครอขายทางสงคม (social network)
และการใชขอมลสารสนเทศจำานวนมากในชวงป 2554 เปนการปฏวตดานการถายโอนขอมล เทคโนโลยใน
ชองทางอนเทอรเนตเปลยนวถชวตคนไทยในการลดการครอบงำาทางความคดความเชอพฤตกรรมในการ
กำาหนดชวตและวถชวตจากชนชนสง
ตวอยางใกลตวเขามาในวงการแพทยนนกระบวนทศนเดมคอการรกษาทผานการวนจฉยกอนและ
ตามมาดวยฟนฟแตกระบวนทศนใหมคอการลดความเสยงดวยการหาทางปองกนลดการเปนโรคดวยอาหาร
ด การออกกำาลง การมจตใจทสดใส อาจจะลกกวานนดวยการนำาเลอดไปตรวจดเอนเอ เพอดวารางกาย
ขาดธาตอาหารกลมใดอะไรบางและมแนวโนมจะเปนโรคอะไรตามมาบางเพอจะเสรมอาหารใหครบตามท
รางกายขาดเพอลดความเสยงตอการเปนโรค
กระบวนทศนทเกดผลตอการพฒนาเชงบวกกระบวนทศนทเกยวของกบความสำาเรจ(successparadigm)อาจสรปประเดนทเปนสาระสำาคญ
ไดแก
1. มนษยเปนศนยกลางการพฒนา เพราะมนษยทกคนมคณคาเทาเทยมกนในความเปนมนษย
และความมคณคาตองเพมเตมมากขนเรอยๆอยางนอยตองมคณภาพชวต (quality of life) ตามเกณฑ
ความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.) และคณคานจะเพมขนอยางตอเนอง เนองจากมนษยเปนสตวสงคมทจะรวม
มอกนเพอเพมพลงรวม
2. คนทกคนมอสระภาพในการกำาหนดและเลอกชวตของตนเอง (การมการเปนการอยการทำา)
เมอไดรบโอกาสทจะดงศกยภาพมาใชใหเตมทและมวฒนธรรมทถายทอดกนมากขนในการสรางประโยชน
แกมวลมนษยชาตดวยกน
3. การรวมรบผดชอบตอสงคมไมเบยดเบยนกนอนเปนหนทางทมนษยอยรวมกนดวยความสข
แมจะมระดบสตปญญาทแตกตางกนดวยกฎเกณฑทางสงคมทปรบเปลยนได
มนษยใชพรหมวหารส (เมตตา กรณามทตา อเบกขา) รจกเออเฟอเอออาทร และแบงปนความ
รสกทดตอกนเคารพยกยองกนและกนชวยเหลอกนและกนใหชวยตนเองไดและยงคำานงถงกฎเกณฑทาง
สงคมทตองมความสมดลของกลมของเมตตากรณามทตากบกลมของอเบกขาคอไมแขงเกนในการรกษา
กฎเกณฑจนขาดความเปนมนษยและกไมใชความรสกทางบวกในสามเรองจนทำาใหเกดภาระทางสงคมถา
สมดลไดกทำาใหมนษยอยรวมกนอยางมความสขและมการควบคมการขดเกลาทางสงคมและมการปลกฝง
สงทงดงามของชวตแกสมาชกของสงคมการใชอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะวมงสา)ทำาใหเกดเปาหมาย
ชวตในเรองทชอบไมใชเปน “ตณหา” ทนำามาปรนเปรอตนเองฯลฯ(ศกษารายละเอยดในตอนทกลาวมาแลว)
4. การสงสมทรพยากรคน ทน สงคม เปนการนำามาเพอใหเกดการเพมคณคาในการดำาเนนชวต
และการงานขององคกรเพอเกดการแขงขนแบบสถานการณชนะ-ชนะ
2-80 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธแนวทางการเปลยนถายกระบวนทศนใหมในการพฒนาสงคมดานการเกษตร
การเปลยนถายกระบวนทศนจะเนนประเดนการตลาดนำานวตกรรมเพราะกระบวนการทสรางสรรค
ในการคดแบบระบบคอมองจากภายนอกเขามาในระบบ เพอตอบสนองความคาดหวงความตองการและ
ความพงพอใจการเพมคณคาจากนอกระบบทเปนกลมลกคาเปาหมายดวยการปรบเปลยนนวตกรรมภายใน
ระบบทเปนสายโซแหงคณภาพใหสอดคลองสมดลตงแตตนนำากลางนำาจนถงปลายนำาคอตงแตนวตกรรม
ปจจยการผลตนวตกรรมกระบวนการภายในและนวตกรรมทเปนผลผลตไมใชมองจากภายในระบบออก
ไปนอกระบบเหมอนเดมซงอาจจะมนวตกรรมสรางสรรคแตอาจตอบสนองในอกสบปขางหนาทกลมลกคา
เปาหมาย/ตลาดยงไมเขาใจและไมรคณคา เชนสงสยวาทำาไมมะมวงอกรองทอรอยทสดมะมวงนำาดอกไม
สทองทสกสวยเนอแนนรสชาตดทำาไมขายสมะมวงคาราเบาของฟลปปนส(เหมอนมะมวงกะลอนของไทย
สมยกอนทคงสญพนธไปแลว)ในตลาดญปนไมได
การเปลยนถายกระบวนทศนจงตองมการเปรยบเทยบกระบวนทศนการพฒนา (development
paradigm) กบกระบวนทศนเดมในประเดนสำาคญและเรงดวนดงตอไปน
1. การพฒนาการเกษตรเปนรากฐาน
1.1กระบวนทศนการพฒนาพนฐานเนนสงตอไปน
1) การตลาดนำานวตกรรมเพอเพมคณคา (value added) และสรางสรรคคณคา (values
creation)ทเนนสายโซแหงอปสงค (demandchain)เพมขนจากผบรโภคภายในประเทศในการสรางฐาน
การบรโภคภายประเทศ(ดวยการเพมคาแรงงานเชนเปนสามรอยบาทและเพมใหกบวฒการศกษาอกเกอบ
เทาตวฯลฯ)คอการขยายตวการบรโภคภายในประเทศใหอยระดบการพงตนเองไดประมาณรอยละ50-60
ของรายไดประเทศอนสามารถทำาใหการพงพาการสงออกนอยลงได(แมการสงออกมความสำาคญมากสำาหรบ
ประเทศกำาลงพฒนาเชนไทย)และการขยายตวดานอตสาหกรรมเกษตรและยงเกยวของกบการเสรมแรง
กนในประเดนสำาคญตอไปน
(1)เพมและปรบความเปนธรรมในการกระจายรายได คณภาพชวต และโอกาส
ฯลฯ
(2)การลงทนสรางโครงสรางพนฐานทสนบสนนการพฒนาอยางพอเพยง (เชน
รถไฟความเรวสงระบบระบายนำาและฝายชะลอนำาชมชนฯลฯ)เพอลดตนทนการผลตทเปนธรรมและหาทน
ทเกดสงสมจากชมชนเองอยางกวางขวาง(เชนธนาคารหมบานปจจบนมรากฐานจากกองทนหมบาน)
(3)การบรณาการการรวมเครอขายวสาหกจชมชนเพอสการเปนคลสเตอร เพอ
รองรบการสนบสนนการพฒนาเชงบรณาการจากรฐ/เอกชน ในการกาวสอตสาหกรรมเกษตรใหเปนครวโลก
เครองจกรกลการเกษตรเครองมอการเกษตรไฮเทคโดยวศวกรฯลฯ
(4)สมคด จาตศรพทกษ (กรงเทพธรกจ 2555: 02, โพสตทเดย 23 สงหาคม
2555:A11)ชวาป2555โลกอยภาวะเสยงในสบปถดไปถาเศรษฐกจไทยพงพาการสงออกเพอการขบเคลอน
ทางเศรษฐกจอยางเดยวซงถอวากำาลงกาวสวงจรขาลงจงตองหนมาเนน(1)เรงสรางความสมดลการสงออก
กบการเตบโตของเศรษฐกจภายในประเทศไมใชการพงพาการสงออกแบบเดม เพราะแรงงานทยากจนอยใน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-81ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ภาคการเกษตรทสรางการผลตไมถงรอยละสบของจดพ ซงกลมนเปน “ภาระ” ในขณะน ไมใชสนทรพย แม
จะพฒนาอตสาหกรรมเพยงใดหากกลมนไมเปนสนทรพยกยากทจะพฒนาไทยไดอยางยงยน (2) รฐตอง
เปลยนวธคด เพราะการรบจำานำาขาวการประกนราคาขาว เปนเพยงการแกไขปญหาชวคราว ไมไดเปลยนให
เปนพลงการผลตเพอสรางมลคาเพมบราซลเคยทำาแลวหยดดวยการนำาเงนสวนนนไปลงทนพฒนาดานการ
วจยการปฏวตการเกษตร จงเปลยนจากประเทศยากจนเปนประเทศสงออกสนคาเกษตรรายใหญของโลก
ทสรางมลคาเพม โดยอาจารยทรบทนวจยตองมความรวมมอกบเอกชนมากกวาเดมการเรยนการสอนตอง
ตางจากอดต(3)ปรบระบบการสนบสนนจากรฐเปนขนตอนตงแตระดบชมชนเชอมตอโลกซงตองพฒนาให
กลมยากจนเหลานสามารถบรหารจดการตนเองได (4)ทำาใหชมชนเขมแขงโดยรฐเปนพเลยงกระจายอำานาจ
บรหารแบบจนทมมหานครยกษตดอนดบโลกถง39แหง (สหรฐม13แหง)กระจายงบประมาณไมใชรวม
ศนยกระจกอยทกรงเทพมหานครอนเปนศนยกลางของทกอยางเพยงแหงเดยวกระจายการบรหารประเทศ
โดยการทำาเปนคลสเตอรและวางโครงสรางพนฐานเชนการเปนศนยกลางการศกษาการทองเทยวการลงทน
(5)ตองมกลไกการสนบสนนบรษทขนาดกลางและเลกโดยเฉพาะดานสนเชอทมกตองวงหาเองไมใชสนเชอ
สวนใหญตกในมอบรษทใหญเพยงไมกแหงจงตองหาทางแบบสหรฐอเมรกาทสนบสนนผประกอบการใหมๆ
ขนาดกลางและเลกโดยสงเงนทนเขาไปเพอคดคนสงใหมๆ เพอทำาใหเกดการจางงานจากกลมนรอยละ40ซง
สมควรทำาแบบนใหแกกลมเอสเอมอ (SME) ใหมการเตบโตและยงยนครบวงจรเพอเปนแหลงสรางงานและ
รายไดทสำาคญของประเทศ(6)ดานเศรษฐกจตองมยทธศาสตรและเปาหมายชดเจนวาจะสงเสรมอตสาหกรรม
ใดทเปนอตสาหกรรมเปาหมายทตองมนวตกรรมเพราะสนคาไทยปจจบนเปนระดบกลางๆไมโดดเดนอะไร
เทคโนโลยไมสงไมใชเพยงการผลตรบจางอยางปจจบน
2) กรอบของกระบวนทศนการพฒนาทถอเปนความทาทาย 8 ประการ ไดแก(ศภชย
พาณชภกดฐานเศรษฐกจ2-5ธนวาคม2554:8)
(1)เราไมไดอยโดดเดยวในโลกน เราถกไลหลงตลอด จงตองพฒนาแบบ
กาวกระโดดตองปรบตวดานธรกจการเกษตรไฟฟาและการลงทน
(2)อคอมเมรช(e-commerce)มการขยายตวเรวมากประเทศจนในป2553มใช
เพยง2ลานคนอก10ปมากกวา200ลานคนทวโลกตอเชอมกนไดจงเปนเรองจำาเปน
(3)การแขงขนใหมๆเชนการรวมกลมคคาเชนสหภาพยโรปอาเซยนFTAA
หรอเขตการคาเสรสองฝาย
(4)การปรบตวของจนอยางรนแรงเปนเรองททำาใหไทยตองตนตว ซงถอเปน
“wake-upcall” แตจนตองแปรรปรฐวสาหกจมากกวา3แสนแหงคนจนจะตกงานอก25-30ลานคนแตอก
20ปหนาจนจะโตเปนอนดบสองและขอมลสารสนเทศเปนอบดบสาม
(5)กระแสโลกาภวตนทำาใหตองปรบธรกจใหม ระบบราชการตองปรบเปน
“e-government”
(6)กระบวนการเปลยนแปลงใหมถาปรบไมทนกลาหลง เชน รสเซย จงตองเปน
ระบบ “earlywarning”
2-82 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ(7) เขตการคาเสรอาเซยนและAFTAยงพการอย แตญปนยงมองเหนไทยม
ศกยภาพการลงทนจงเปนการทาทายประเทศจนดวย
(8)จดการหนสาธารณะอยางมระบบ
1.2กระบวนทศนเดมทตองเปลยนแปลงเนนสงตอไปน
1)การพงพารายไดหลกมาจากการสงออกทตองพงพาอปสงคของประเทศอน จงตอง
มการเบยดเสยดแยงชงการสงออกกบประเทศทพฒนาระดบเดยวกนและสงกวา (เชน เวยดนามขายขาว
ตดราคาไทยทำาใหไทยทมโครงการรบจำานำาราคาขาวตองนำาภาษมาหลอเลยงเพราะขาดทนและผลตามมาคอ
การปลกขาวมากขนเพราะราคาสงกวาตลาดโลกทงๆทผลผลตตอไรไดนอยกวาเวยดนามเทาตวแตทำาเปน
ภมใจวาสงออกอนดบหนงของโลก)ทำาใหการผลตลนเกนกวาตลาดตองการจงขายไดราคาตำากวาความเปน
จรง
2)งบประมาณประชานยมทำาใหเกดการ “แบมอขอ” ทไมเนนการพฒนาการพงตนเอง
ของสงคม
3)เนนความพงพอใจในชวตทขาดปญญา (ไมใชหลกการไมสนโดษในกศลกรรมแต
สนโดษในอกศลกรรม)ดานภาพรวมอนาคตของคณคาความเปนมนษยของมาตรฐานโลกไรพรมแดนเพราะ
มนษยยอมเทาเทยมกนในดานโอกาสและการกำาหนดชวตของตนเอง(โดยไมเบยดเบยนใคร)
4)การพฒนาทเนนโครงสรางของสงคมสงแวดลอมแบบไทยๆ ทยดการพงพาภาค
เกษตรในระดบสงการตงอยบนฐานความรของตนเองคนหาวธเรยนรทเหมาะสมวธการสรางจากภมปญญา
ทองถนประสานการเลอกเทคโนโลยภายนอกประยกตเพอนำาไปสการพฒนาแบบยงยน
หลายครงมการบดเบอน (distortion) ในตลาด (เชน การประกนราคาขาวแทนทจะเปลยน
เปนการลดตนทนการผลต) เชน กลยทธการผลตทดแทนการนำาเขา (เชน จะนำารถยนต รถไถนาไปขาย
ประชาคมอาเซยนแตไมอยากซอขาวโพดถวเหลองฯลฯทตนทนถกคอคดจะกอบโกยไมยอมเสยลมไป
วาการบรณาการขนอยกบความเทาเทยมและการสนบสนนกนและกน)
2. เสรภาพในการรวมตวของกลม/เครอขายเพอมาตรฐานแรงงานทด คอสนบสนนการสราง
พลงชมชนโดยการมอบอำานาจแกทองถนใหมากกวาเดมในการสนองความตองการของชมชน
2.1กระบวนทศนการพฒนา ดวยการสรางพลงชมชนทดำาเนนการมาแลวในเรองกองทน
หมบาน ธนาคารหมบาน การเพมมลคาดวยการมโครงการ “โอทอป” ทเนนการแขงขนกนสรางนวตกรรม
“หนงอำาเภอหนงผลตภณฑ” เพอใหวสาหกจชมชนขนาดกลางและขนาดเลกกอตงสานกนเปนวสาหกจขนาด
ใหญ
2.2กระบวนทศนเดม(ทยงหลงเหลออย)รฐยงมบทบาทสำาคญอยในการจดระบบเศรษฐกจ
มหภาคทขาดความสมดลโดยชนชนปกครองเดมนายทนใหญเดมยงคงครอบงำาอยแมพยายามทำาในเรอง
การยกระดบการบรโภคภายในประเทศดวยการขนคาแรงสามรอยบาทและเพมเงนเดอนผจบการศกษาระดบ
ปรญญาตรกโดนโจมตวาประชานยมแตควรปรบปรงการพฒนาตามกลไกการตลาดทยงคงบดเบอนดวย
ประชานยม เชน การจำานำาขาวทควรทดแทนดวยการสนบสนนการลดตนทนในการผลตทกำาลงทำาอย เชน
การเพมงบในการสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสงคม
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-83ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. การพฒนาทเนนความสามคคทางการเมองทไมแยกส แยกเหลา แยกชนชน
3.1กระบวนทศนการพฒนาความสามคคของกลมสเสอตางๆ สามารถตอสกบวกฤตตางๆ ได
ตองเขาใจวา การเปลยนแปลงในสงคมไทยตองการความประนประนอม ไมใชการปฏวตโครงสรางทนท
ทนควน กลมอำานาจใหมทนใหมอาจจะเขามาครอบงำาแทนทดวยรปแบบทเสมอนจรงทอาจจะครอบงำา
โดยสนเชงเหมอนหนเสอปะจระเขคอแยยงกวาเดมเสมอนฟลปปนสสมยประธานาธบดเฟอรดนาลมาคอส
ททำาใหประเทศตกตำาจนทกวนน
3.2กระบวนทศนเดม การแบงสเสอทไมยอมการเจรจาปรองดองสรางความแตกแยกทาง
ความคดแมกระทงในแตละครอบครวเหมอนกรงศรอยธยาทพมาเขามายดครองสองครง
อยางไรกตามกระบวนทศนการพฒนานนสงคมไทยไมนยมการเปลยนแปลงแบบรนแรง(shock
therapy) แตนยมแบบทคอยเปนคอยไป (gradualist) ในอตราการเปลยนแปลงทเหมาะสมดวยการจด
ลำาดบความสำาคญและความเรงดวนทสงคมยอมรบไดเพราะการเปลยนแบบคอยเปนคอยไปเปนการทำาลาย
เพอสราง(creativedestruction)ในการสรางกระบวนทศนการพฒนาเพราะการคาดการณแบบคอยเปน
คอยไปมกมความแมนยำาและลดความเสยงมากกวา ในขณะทการเปลยนแบบรนแรงดวยการปฏรป การ
คาดการณมกผดหมด
สรปกระบวนทศนใหมทเหมาะสมกบโครงสรางทางสงคมเปนเรองทพงปรารถนา เชน คนอนเดยชวง
พระพทธเจาประกาศศาสนามความไมเทาเทยมดานวรรณะและการครอบงำาของฮนดเมอพระพทธองคทรง
กอตงกระบวนทศนใหมวา มนษยกำาหนดชวตภพนไดดวยกรรมดในภพน ไมตองออนวอนเทพบนสรวง-
สวรรค เพราะมนษยทดแมแตพระพรหมพระอนทรสงสดขณะนน (มตรมรตทแตกตวเปนพระศวะพระ
นารายณรนหลง) ยงตองกราบไหวพระพทธเจาและอรหนตเจา เพราะมนษยทกคนเกดมาเทาเทยมกนใน
ความมคณคาของความเปนมนษยแมเลอกทเกดไมไดแตมนษยดกวาเทพตรงทวาสามารถสรางบญบารม
ไดเทพจะสรางตองลงมาเกดเปนมนษยเทานนกระบวนทศนนเรมจากเครอขายแรกคอกลมเบญจวคคยไม
ไดเรมทกรงกบลพตร เพราะทานทรงใชกศโลบายทเปนกลยทธไดด ไมใชมเพยงกระบวนทศนกสำาเรจแลว
และทสำาคญพระองคประกาศศาสนาทเมองพาราณศรซงกลมโยคมฤทธเดชชมนมอยเนองแนนเพราะทาน
ไมตองการแยงชงศษยผใด แตแลวคนทเชอและศรทธาทมองภาพรวมอนาคตเฉกพระพทธองคในการชวย
เหลอเพอนมนษยใหหลดพนจากความทกขดวยอรยสจสทางสายกลางฯลฯนนหมายถงความพรอมทจะส
กนดวยเหตผลดวยกระบวนการความคดความเชอและคณคาในความเปนมนษยทประเสรฐอยางแทจรง
มนษยจงเปนผนำากระแสทสนใจและตรวจสอบได ดงนนแนวทางการนำากระบวนทศนใหมไปใช นอกจากม
กลยทธหาเครอขาย ยงตองสามารถเปดเผยในทกเรองทเกยวของไดอยางแทจรง แตปราศจากการทาทาย
และปราศจากความอยากได นอกจากการตดสนใจเองของผประสงค และทกคนสำาเรจอรหนตไดดวยการ
ปฏบตไมใชเพราะชนชนวรรณะเปนตวตดสน
2-84 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธเรองท 2.3.2 ความเชอกบการพฒนา
ความสำาคญของความเชอโดยพนฐานความเชอมกนำาไปใชในทางทผดดวยความไมรบผดชอบดวยความโลภดวยความ
ไมรจกพอดวยการขาดการควบคมระบบทเหมาะสมทจะนำาไปสการพฒนากจะกอใหเกดปญหาทางสงคม
(สมคดจาตศรพทกษ2555:36)
รปแบบของความเชอประกอบดวยสองรปแบบหลกไดแก(ก)ความเชอของมนษยทใชเหตผลเปน
ความเชอทเรยกวา “belief” เปนการเชอทใชสมองซกซาย(ข)ความเชอทไมตองใชเหตผลทเรยกวา “myth”
จะตองมศรทธา(faith)เขามาเตมเตมความเชอแบบนเปนความเชอของสมองซกขวาความเชอและศรทธา
แบบนถาไมใช “ปญญา” กำากบกกลายเปนความงมงาย
การเปลยนแปลงความเชอใหถกตองเกยวกบการพฒนาปญหาดานความเชอทยงใหญคอ “ไมเชอในสงทควรเชอ” จงตองฝกฝนดานความเชอจากทเคยเชอ
วา “อะไรทควรเชอ” มาเปน “เชออะไรทมผลดตอชวต”
ความเชอทผดพลาดทสำาคญจำาเปนตองเปลยนแปลงไดแก
1)ไมเชอวาชวตตนเองและครอบครวจะดขนได
2) ไมเชอในการพฒนาตนเองไดในเนองานและเมดงานทจำาเปนตอความสำาเรจและการรวมรบผดชอบ
ตอสงคม
3)ไมเชอในการสรางคณคา ความชอบธรรมในการมวถชวตทเหมาะสม และเดนทางผดในการ
สรางสรรคสงทมคณคา
4)ไมเชอในการทำางานหนกและมมานะตองการเพยงจะรวยอยางรวดเรวรวยทางลด
ความเชอทางบวกจะเออตอการพฒนาสงคม ประกอบดวยความเชอทจะตองสรางขน ไมใช
แสวงหาหรอรอคอยเพราะความเชอเสมอนกระแสลมทมองไมเหนแตกสมผสไดความเชอทสรางขนมานน
ตองทำาใหมผลสะทอนกลบ (feedback) ในประเดนทสำาคญ แมจะมความยากลำาบากในการปฏบตแตกม
ความเปนไปไดสงในเรองตอไปน
1)ในการเกดความคดเชงบวก และเกดทศนคตเชงบวก โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการ
กำาหนดภาพรวมอนาคตจะตองมการสงผานไปเปนความตองการทเปนความปรารถนาแรงกลา
2)การสรางสรรคโอกาสใหกบตวเราครอบครวรวมทงองคกรชมชนสงคม
3)เกดผลทางบวกในการตดสนใจในกระบวนการกำาหนดชวตและกระบวนการทำางานทเกยวของ
เปนการสงสมความรประสบการณและทกษะของการตอบโจทยของตนเองและประโยชนแกกลมเปาหมาย
4)เกดผลทางบวกกบกลยทธทกำาหนดขนในสถานการณตางๆททมงานรวมกนตกลงยอมรบ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-85ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
5)การสรางความสมดลใหเกดในทางบวกดวยการไมกลวตอการกระทำาทเกดจากความเชอทสราง
ขนมา
ประเดนสำาคญของความเชอทตองสรางขนมาจะเกยวของกบประเดนทสำาคญดงตอไปน
1. ความเชอทถกตองดวยการใชปญญาตอหลกของศาสนาความเชอทไมถกตองและทำาใหขดตอ
การพฒนาทควรปรบเปลยนในเรองตอไปน
1.1ผกำาหนดชะตากรรมมนษย
ความเชอเดมทผดเชอวา “ผลขตชวตคอพรหมลขต” จงตองสวดออนวอนขอพรใหชวตดขน
ความเชอใหมทควรเปน มนษยลขต/กำาหนดชวตของตนเองไดดวย “กรรม” ในภพน คอ
ทำาดไดดทำาชวไดชวเสมอนปลกถวไดงาไมใชปลกถวไดทองคำา
แตกรรมดกรรมชวจะตอบแทนเรวชาเพยงใดเสมอนขนอยกบการปลกไมผล(เชนทเรยน)
หรอไมลมลก(เชนตนทานตะวน)หรอไมกนเรว(เชนผกบง)ชาตภพปจจบนสำาคญทสดทจะประกอบการ
เชนองคลมารแมเกดมาโดนอาจารยหลอกใหฆาคนมาแลวเปนพนยงบรรลเปนอรหนตไดนอกจากนนตอง
ไมลมวา มนษยเทานนทประกอบกจกศลกรรมสรางบญได เทวดาจะสรางบญตองจตลงมาเกดเปนมนษย
เสยกอนมนษยจงประเสรฐสด
1.2พงพอใจในชวตทเปนอย
ความเชอเดมทไมถกตองคอมนษยควรพอใจในสงทมอยพอใจและทนไดแมกบสงทเลวราย
เพราะตองยอมรบชะตากรรม(ความเชอทำานองนไดรบการครอบงำาจากชนชนสง/ชนชนปกครองทตองการ
ใหรากหญาไมสามารถปลดเปลองพนธนาการของชวตได)
ความเชอใหมทควรเปนคอศาสนาพทธเนนนทานในพระไตรปฎกเรอง “หนอนในโถอจจาระ
พอใจแลวทมอจจาระหลนมาใหกนทกวนไมตองรองขอ” เพราะมนษยไมใชหนอนในโถอจาระทพอใจชวต
ไมใชสนขหนารานเซเวนอเลพเวนทมความสขตามประสาสนขทไดรบแอรเยน
เพราะมนษยเปนสตวสดประเสรฐตองไมทนตอสงทเอารดเอาเปรยบการครอบงำาความเปน
มนษยเสมอนทาสทางความคดการกระทำาขาดอสรภาพในการมคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐานการ
เปนมนษยมคณคาของความเปนคนทเทาเทยมกนการอยอยางสมควรตามสตปญญาตามความสามารถและ
การรบโอกาสทเทาเทยมกนการทำาในสงทไมเบยดเบยนกนและกนดวยการทำาด ละเวนความชว และมจต
บรสทธ
ดงนน ความเปนมนษยทสมบรณตองสนโดษในอกศลกรรม และตองไมสนโดษในกศล
กรรมในเรองททำาดเออเฟอเอออาทรและแบงปนทงตองใชอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะวมงสา)เพราะ
ฉนทะเปนการตงเปาหมายในเรองทเราชอบและการทำาเพอผคนและสงคมทตางกบ “โลภะ” ทตงเปาหมาย
เพอสนอง “ตณหา” ของตนเองทรพยสนอำานาจบารมไมตองละทงเพราะทนบำารงสงคมไดเสมอนพระเจา
อโศกมหาราชทฟนฟศาสนาพทธหลงสนพระพทธองคกวาสองรอยป
2-86 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ1.3เชอในศกยภาพความเปนมนษย
ความเชอเดม เชอวาทำาบญนอยแตชาตกอนๆจงตองมามชวตแบบนตกตำาเพราะไมฉลาด
ขาดความสามารถ
ความเชอทควรเปน คอ มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสทเทาเทยมกน เสมอน
บวสามเหลามาสามเหลา(ไมมเหลาทสทเถราจารยตอเตมมาเอง(เสถยรพงษวรรณปก)
เพราะมนษยพงตนเองไดจดการตนเองไดและเมอบคคลตองการพลงรวมทวคณกจะรวมกน
แบบบรณาการเปนองคกร/ชมชน/หมบานทจดการตนเองไดไปจนถงกลมประเทศเชนประชากรอาเซยนใน
ป2558และสหภาพยโรป27ประเทศทเทาเทยมกนในการรวมมอกนเปนหนงเดยว(solidarity)เพราะม
ปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวมทไมจำาเปนตองยบรวม(consolidation)เพราะแตละประเทศ
ยงคงมการปกครองตนเอง(autonomous)อย
2. ความเชอในทฤษฎแนวคดทถกตองมเหตมผล เกณฑวดความถกตองจะตองมตวชวดในเรอง
ตอไปน
1)สนองตอบ (1) ความคาดหวงในเรองความตองการความพงพอใจการเพมคณคาของ
กลม/เครอขาย/ชมชน/สงคมเปาหมายและ(2)กอใหเกดจนตนาการภาพรวมอนาคตทดยงขนการอยรวมกน
ดวยความสงบสขแขงขนกนแตสนบสนนกนดานการทำาความงอกงามในสถานการณชนะ-ชนะ
2)เรองททำาไดเองโดยกลมเปาหมายเหลานนแลวยงสะทอนกลบ(feedback)ในเรองของ
การสงสมทรพยากรคนทนเทคโนโลยสงคมฯลฯ
3)ไมยงยากสลบซบซอนงายๆเหมาะสมไมขดแยงกบสงทมอยทำาไดในระยะเวลาทเหมาะ
สมรวมกนคดและแยกกนทำาไดฯลฯ
3. ความเชอททำาใหเกดการเปลยนแปลงปรบเปลยนโครงสรางทางสงคมแบบคอยเปนคอยไป
ความเชอใหมทควรเปนตองยอมรบวา มนษยสรางกฎเกณฑทางสงคมมา แตตองไมใหกฎเกณฑเหลานน
มาเปนนายของมนษย ครอบงำาตลอดชวชวต เพราะนวตกรรมทดกวาเหมาะสมกวา ตองออกมาทำาลายลาง
นวตกรรมเดมทดอยกวา โลกจงกาวหนา กฎเกณฑทเปนวนยทางศาสนาพทธเปนตวอยางททยอยสรางขน
มา เชนพระสงฆองคหนงคอพระอททาย ทำาใหพระพทธเจาตองทรงบญญตกฎวา หามอยสองตอสองกบ
สกาหามถกตวเพศหญงฯลฯแมกฎเกณฑทไมเหมาะสมกเลกได เชน เดมหามเณรจำาวดรวมกบพระสงฆ
เพราะไมอยากใหเสอมศรทธาจากการนอนนำาลายไหลยด แตเมอมหลายสถานการณ ทพกไมพอเพยงก
เลกกฎนได ไมใชตองอยคำาฟาคำาแผนดน และเมอมนวตกรรมทเหมาะสมกมการกำาหนดการควบคมทาง
สงคมการขดเกลาทางสงคมและการปลกฝงทางสงคม เพอถายทอดสงผานใหแพรกระจายไปอยางทวถง
เพอประโยชนรวมของสงคม
กระบวนการเหลานจะเกดอยางสมดลเพอเปลยนวกฤต/ภาวะคกคามใหเปนโอกาส เปลยนความ
ขดแยงใหเปนการพฒนาลด/เปลยน จดออนใหเปนจดแขง ฯลฯซงจะทำาอยางคอยเปนคอยไปทำาใหการ
คาดการณอนาคตมกใกลเคยงความเปนจรงมากกวาการปฏรปเปลยนแปลงอยางรวดเรวทมกคาดการณผด
เพราะมองสถานการณทจำาเปนและพอเพยงไมครบองครวมอยางแทจรง
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-87ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
4. การเปลยนความเชอเพอเพมสมรรถนะ (competence) การพฒนาความเชอเดมคอการทำางาน
เชงรบเพอรอคำาสง รอการชวยเหลอในลกษณะ “ผถกกระทำา” ทโดนครอบงำาจนเคยชน จนยอมรบไดแม
สงทเลวรายเสมอนสนขทรองรบกระดกตดเนอดวยความสขเพราะไดดกวาเดม
ความเชอใหมทควรเปน คอ มนษยมคณคาความเปนมนษยเทาเทยมกน แมมนษยแตกตางกน
ดานความคดพฤตกรรมทเปนเสมอนบวสามเหลา แตมนษยกตองเทาเทยมกนในความเปนมนษยทจะม
ชวตอยางนอยเหนอเสนความยากจนและมคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน/จปฐ.(BasicMinimum
Needs forQualityofLife)มนษยจงตองผกำาหนดชวตเอง เปนผกระทำาแกปญหาเองทำาเองเปนดวย
การสนบสนนของเจาหนาทรฐ/เอกชนตามบทบาททกำาหนดมาในการสนบสนน
การเพมสมรรถนะตองเกดจากการสรางพลงรวมดวยการรวมกลม/เครอขาย เพราะตองอาศย
การบรณาการในการรองรบการบรณาการจากเจาหนาทในการพฒนาเชงบรณาการเพอการเปลยนความเชอ
วามนษยมศกยภาพเมอไดรบโอกาส ในการทมความเชอนจะมบทบาทนำาในการเพมทกษะในการประกอบ
การในกลม/เครอขายอยางมระบบทกษะในเรองทสำาคญดงตอไปน
4.1 ความเชอทจะฝกฝนความเปนไปไดในการกำาหนดกลยทธและทเกยวของ คอ เชอใน
ประเดนสำาคญตอไปน
1)กลยทธเปนการการทำางานเชงรกทเปนการจดการกบความไมแนนอนในการสราง
โอกาสไวลวงหนา จากการทจะมการใชทรพยากรอยางเกดประโยชนสงสด เพราะการรกกคอการตงรบทด
ทสดเนองจากมระบบทกำาหนดภาพรวมอนาคตลวงหนา
2)กลยทธกำาหนดมาจากกรอบขอมลพนฐานอยางกวางๆของ(1)ภารกจ(mission)
และเปาประสงคทสรางได(2)พนทสถานท(ground)ทคนทวไปเกยวของมปฏสมพนธกนอยางมระบบอาจ
จะควบคมไมไดแตปรบเปลยนได (3) การเกยวโยงสมพนธภาพของแนวคดและทฤษฎของแตละระบบ (4)
ระบบททำางานรวมกบระบบอนทงนเพอใชกลยทธในสภาพการแขงขน
4.2การเปลยนความเชอเพอการเปลยนมมมองทเปนปจจยในการหาคำาตอบตอโจทย
1) เปลยนความเชอเพอเกดมมมองใหมทางดานโมเดลและการจำาลองแบบในทางการ
พฒนาสงคมคอตองเชอวา (1) โมเดลและการจำาลองแบบเปนปจจยในการคนหาคำาตอบหรอการประเมน
สถานการณอดต ชปจจบน ทำานายอนาคตคำาตอบเปนการประมาณการททำาใหพอเหนทางเลอกและเหน
ภาพรวมขององคประกอบทจะทำา และการประเมนการวดความสำาเรจอยางมระบบ (2) เปนการสรางความ
คดใหม ในลกษณะทโจทยกำาหนดวามปจจยอะไรทเกยวของ กระบวนการนกอใหเกดพลงจากหลากหลาย
สาขาวชาการทเกยวของ ของการจำาลองแบบในการทำานายสถานการณทมมตของเวลาเขามาเกยวของดวย
(3) การจำาลองแบบเปนการตรวจสอบคณคาของเหตปจจยทกำาหนดชดเจนและทเกยวของจากการศกษา
ทงระบบและกระทำาการวเคราะหอยางมระบบ เชนตามระบบของการวเคราะหปจจย (factors analysis)
ทหาคาวาปจจยอะไรทเปนเหตปจจยของผลลพธทพงปรารถนา แลวสงเคราะหแยกตวทแทนกนไดออก
ใหเหลอเหตปจจยทนอยทสด คลายกบการคดสรรคเหตปจจยรอยละยสบททำาลายปญหาไดรอยละแปด
สบ แตมระบบมากกวาเพราะตองใหนำาหนก กำาหนดความสำาคญจากคาความสมพนธของตวแปร (4) การ
2-88 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธทดสอบการจำาลองแบบของปรากฏการณทเปนจรง เพอการตรวจสอบทถกตองวามความเปนไปไดสงและ
ลดความเสยงไดแนนอนไมใชการจนตนาการ(5)มการคำานวณผลสรปออกมาเพอใหผบรหารกลม/เครอขายใช
ในการตดสนใจและรวมกนดำาเนนการอยางมประสทธภาพ
2)ความเชอทจะฝกฝนความเปนไปไดในการวจยและพฒนา(research&develop-
ment)อยางงายๆเพอสนองความตองการในการประกอบการของตนกลมและสงคม
เนองจากมนษยกำาหนดชวตตนเอง จงตองคดเองเปน แกปญหาเองเปน ยงเมอผนกกำาลง
กนเปนวสาหกจชมชน เครอขายทเกดจากการเปนหนงเดยวกนในเรองของปญหารวมความตองการรวม
ความสนใจรวม ทำาใหรวมกนตงโจทยเพอแสวงหาคำาตอบทพงปรารถนาได งานวจยและพฒนาสำาหรบ
ชาวบานกเพยงการตงโมเดลทเปนภาพรวมอนาคตในเรองหนงๆทพงปรารถนาขององคกรวามองคประกอบ
ยอยอะไรทรวมกนเปนความสำาเรจบาง (ไมวาเปน”software” หรอ “hardware”) แลวหาคำาตอบวาอะไร
เปนปจจยสำาคญวดความสำาเรจ (KSF) ของแตละองคประกอบนน ๆ แลวปรกษาหารอกนวาจะมกลยทธ
(กศโลบายอะไรทเปนตวชทศทางแนวทางสความสำาเรจ)มตวชวดสำาคญของเนองาน(KPI)อะไรทจะนำาทาง
ไปสเปาหมายตามองคประกอบของโมเดลทกำาหนดไวในแตละระบบการทำางาน(worksystem)ดวยการใช
ทรพยากรอะไรทมประสทธภาพประสทธผล
สรปความเชอ ไมวารปแบบทมเหตมผลอยาง “belief” กบความเชอทไมตองมเหตมผลแบบ “myth”
แตตองมศรทธา “faith” คมและกำากบดวยปญญาจงไมเปนความเชอทงมงายนนหากทำาใหเกดความสมดล
ของสมองซกซายทเนนเหตผล สมองซกขวาทมจนตนาการเปนตวตง จะทำาใหมนษยมความมนษยเตมท
คอมคณคาสมกบเปนมนษยทแทจรงทไมมใครมาครอบงำาได หรอหาทางหลกเลยงจากความครอบงำาดวย
การมแนวคดอสรภาพ (freedom) และเสรชน เมอนนมนษยจะมสภาวะของการสรางสรรคคณคา และม
วถชวตทเรยบงายแมมทรพยสนมากมายทไดมาดวยการไมเบยดเบยนใคร และดวยการมคณธรรมความ
เปนมนษย ความเชอพนฐานททำาใหพลกชวตผคนจะเรมจากความเชอทมนษยกำาหนดชวตตนเองได ไมใช
โดยลขตของเทวดาหรอไปบชาแมกระทงสงฆทปลกเสกชชกความเชอนจะโยงไปสการแบงปนคนอนทเรา
เชอวามนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสการเขาถงผลประโยชนทมนษยพงจะไดรบมนษยจงสามารถ
สงผานถายโอนการพฒนาตนเองสผอน ยงการเขารวมเปนเครอขายดวยระบบทเปนการบรณาการยงเพม
พลงในการกระจายโอกาสทเทาเทยมกนของมนษยและการเพมขดความสามารถในการแขงขนแลวยงสามารถ
ขยายไปยงแตละประเทศ เชนประชาคมอาเซยนในป 2558ทบางคนอาจจะคด “ไปเอา” มากกวา “ไปให”
คอตองสมดลกนทงการใหและการรบ จงเปนสงคมมนษยทอยในวถชวตดวยถอยทถอยอาศยกนแบงปน
และเออเฟอเอออาทรกนและกน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-89ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.3.3 พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม
พฤตกรรมคอการกระทำาทแสดงออกมทงพฤตกรรมเปดเผย(overtbehavior)และพฤตกรรม
ปกปด (covertbehavior)ซงพฤตกรรมจะเปลยนแปลงไปตามปจจยสำาคญทเกยวของโดยในการพฒนา
สงคมมทศทางการเปลยนพฤตกรรมและพฤตกรรมทพงปรารถนาดงจะกลาวในรายละเอยดตอไป
ปจจยสำาคญทเกยวของสมพนธกบการเปลยนพฤตกรรมปจจยสำาคญประกอบดวยประเดนโครงสรางทางสงคมทสำาคญ กลมของปจจยพนฐานพลงและ
กระบวนการกลม/เครอขายและกระบวนการทางปญญาทมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมเชงบวกดง
รายละเอยดตอไปน
1. โครงสรางทางสงคมทสำาคญ ไดแก
1.1กลมของวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ วถชวต ฯลฯ ทจะตองเคลอนไหว
เปลยนแปลงปรบเปลยนอยตลอดเวลาอยางสมดลเพอการอยรอด และการทำาหนาทเพอบรรลเปาหมายท
กำาหนดขององคกรชมชนสงคมและสงผลใหพฤตกรรมของมนษยในสงคมตองปรบเปลยนใหสมดล
ความสมดลเชน(ก)ความสมดลของธรรมชาตเชนไกกนตะขาบตะขาบชนะงงกนไก(ข)
ความสมดลของสงคมคอเมอมการเปลยนแปลงนวตกรรมเพอทำาลายสภาพปจจบนทดอยกวาดวยนวตกรรม
ใหมทสรางสรรคกวา มประโยชนกวา ทำาหนาทไดดกวา (ค)ความสมดลของรางกาย เชน เซลลหกสบลาน
ลานเซลลในอวยวะทตางทำาหนาทกนอยางอสระเปนเอกเทศและทำาหนาทตามดเอนเอทกำาหนดการเชอมโยง
สนบสนนกนและกน
พฤตกรรมมนษยในสงคมทฝกไฝดานการสรางโอกาส แสวงหาโอกาส แมกระทงกลมฉวย
โอกาสเชงสรางสรรคจงปรบเปลยนแปลงไปตามระบบแบบแผนใหมของการควบคมทางสงคมการขดเกลา
ทางสงคมการปลกฝงทางสงคมทเปลยนแปลงใหม ดงนน อะไรทไมเหมาะสมกตองสญหายไป เชน ลทธ
การบชายญบชาไฟการกราบไหวเพอการขอแมกระทงไหวชชกทพระสงฆไทยเองสรางขนมาเพยงเพอลทธ
หวงพงแมกระทงจากการบชาชชก ไหวสกการะสกรสามหว งหาหว ฯลฯ ใหเปนมนษยทเปนคนด แมแต
พระพรหมพระอนทรยงตองไหวกราบ
สงทควรยกเลกปรบเปลยนในกลมนเชน(ก)พฤตกรรมททำาใหคณคาความเปนมนษยทไม
เทาทยมกนตามจารตประเพณ(ข)วถชวตทเลวรายแตกยงไมยอมตอสดนรนเพราะคดวาเปนกรรมแตชาต
ปางกอนและยนยอมใหครอบงำาอยางศโรราบเพราะคดวาเปนบญชาสวรรค
1.2กระบวนการทางสงคมทสำาคญไดแกการควบคมทางสงคมการขดเกลาทางสงคมการ
ปลกฝงทางสงคมคานยมสงคมบรรทดฐานทางสงคมกระบวนทศน
2-90 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธการควบคม การขดเกลา การปลกฝงคนในสงคมตองเนนการแขงขนแตรวมมอกนความ
เปนมนษยทเทาเทยมกน เสมอนหวหนาโจรโพกผาเหลองผเคยเปนชาวนาอดอยากกกลายเปนฮองเตจนท
รวมประเทศจนคนแรกจากการมเจาผครองนครมากมายได หรอชนชนปกครองของประเทศตาง ๆ รดนา
ทาเรนแตสรางภาพเปนมหาวรบรษกหลดจากตำาแหนงไดโดยประชาชนเชนในประเทศยโรปบางประเทศ
คานยมทนบถอเงนคอพระเจา ควรเปลยนเปน “เงนทไดมาจากการไมเบยดเบยนใคร เปน
เหตปจจยททำาใหชวตดขน” และการไมสนโดษในกศลกรรมฯลฯชวยเปลยนกระบวนทศนวาชวตขนอยกบ
“พรหมลขตชวต” และตองสวดออนวอนพระเจาเพอขอพรกเปลยนเปน “มนษยสามารถกำาหนดชวตตนเอง
ไดดวยกรรม” และอธษฐานไมใชขอเพอใหไดชวยเหลอตนเองและผคนชมชนสงคมและโลกใหเปลยนแปลง
ทางบวกและมการพฒนาอยางตอเนองในทศทางทเปนผลประโยชนรวมแบบสถานการณชนะ-ชนะ
2. กลมของปจจยพนฐาน กลมของปจจยพนฐานทเปนประเดนสำาคญและจำาเปน ไดแก (ก)
นวตกรรมและเทคโนโลย(ข)ระบบขอมลสารสนเทศทเขาถงโอกาสไดดระบบขอมลสารสนเทศในยคโลกา
ภวตนเพมโอกาสใหคนยากดมจนเขาถงขอมลวาโลกโดยรวมมคณภาพชวตอยางไรชวตเพมคณคาอยางไร
การตอตานการครอบงำาดานอสรภาพในอยปตซเรยฯลฯมการตอสของประชาชนอยางไรในการโคนลมระบบ
เผดจการเพอแสวงหาอสรภาพและคณคาความเปนคน จากเผดจการทรราชทกมอำานาจเกนกวาสามสบป
โดยสรางภาพหลวกลวงครอบงำาประชาชนวาเปนวรบรษจอมปลอมเยยงอยางโมหะหมด กดดาฟ หรอ
คนอน ๆทปลกฝงควบคมสงคม โดยอางวาวาเปนบญชาของพระผเปนเจา บญชาของฟาดนทสวรรคและ
ฟาสงผมบญญาธการมาเกดตามสวรรคบญชา แมจะแลกดวยเลอดเนอและหยาดนำาตาเพออสรภาพใน
การมการเปนการอยและการทำากตองยอมเพอการเพมคณคาความเทาเทยมในการเปนมนษย
นวตกรรมและเทคโนโลยมการปรบปรงใหกาวหนาตลอดเวลาอนทำาใหตองเฝาระวงตอสงแวดลอมท
นบวนจะรนแรงในภยธรรมชาตตางๆจงทำาใหเกดการควบคมขดเกลาปลกฝงในเรองของการรวมรบผดชอบ
ตอสงคม(corporatesocialresponsibility)ในการปองกนโลกรอนเฝาระวงและรวมมอปลกปาดแลตน
นำาลำาธารฯลฯรวมทงการเฝาระวงดแลผบรโภคดวยมาตรฐานการผลตมาตรฐานทางสาธารณสขมาตรการ
ตางๆฯลฯ
ดงนนเทคโนโลยสารสนเทศกบพฤตกรรมทเปลยนแปลงในองคกรทำาใหผนำาในการพฒนาสงคม
ตองมพฤตกรรมสนบสนนการใชเทคโนโลยสารสนเทศใหชวยเสรมสรางประโยชนและความไดเปรยบใน
การพฒนาสงคม
3. พลงและกระบวนการกลม/เครอขาย กระบวนการกลม/เครอขายทตองการพลงรวมจาก
การบรณาการกนแลวเกดการสมานฉนทและเกดผลทวคณ(multipleeffect)เพอผลในการเจรจาตอรอง
ในเรองการตลาดและนวตกรรม (ศกษารายละเอยดในหวขอเรองการเปลยนพฤตกรรมโดยพลงกลมทไม
ตองผานการเปลยนความรทศนคตความเชอคานยมมากอน)
4. กระบวนการทางปญญา (wisdom) ทเนนดานเหตผล (rationalism) และอารมณความรสก
(emotion) ของบคคลในสงคมแนวคดในเรองนมประเดนสำาคญทเกยวของทเปนทยอมรบดงน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-91ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
4.1สมองซกซายของคนเนนการใชเหตผล ซงตองการความสมพนธของเหตปจจยกบ
ผลลพธวามความสมพนธเชอมโยงกนและกนคอเปนแหลงของจตสำานกมนษยมความแตกตางกนเพราะ
การสงสมการเรยนรและเขาใจความหมาย(meaning)เพอการเปลยนพฤตกรรมดงนนการใชเหตผลกมก
มการโตแยงกนเพราะมมมมอง(perspectives)คนละมมกนและใชเหตการณทตนพบมาในการตดสนใจ
ทงๆทเหตปจจยนนอาจเปนเพยงสถานการณทจำาเปน(necessarycondition)คอปจจย
ทมความสำาคญรอยละยสบททำาใหเกดผลลพธรอยละแปดสบ แตไมใชสถานการณทพอเพยง (sufficient
condition) ทมองแบบองครวม (holistic) คอไมรถงรายละเอยดวา ตองเปนสถานการณทจำาเปนและ
พอเพยง (necessary and sufficient condition) คอมองเหตปจจยครบถวนแลวรวา เหตปจจยอนใด
สำาคญมากกวาในการทำาใหเกดผลลพธทพงปรารถนาและอะไรเปนปจจยแทรกซอนทไมไดมการควบคมฯลฯ
4.2สมองซกขวาทเชอมโยงกบเซลลประสาททมมากทหวใจเนนอารมณความรสกเกยวของ
กบจตใตสำานกและจตเหนอสำานกททำาตามคำาสงของเจาของอารมณความรสกไมตองใชความมเหตผลเขาไป
สนบสนนเพราะเปนเรองของการจนตนาการสรางสรรคสงใหมทมนษยทกคนมเทาเทยมกนเพยงแตตองการ
ความฝกฝนในการใชและรจกควบคมใหกระทำาตามใจปรารถนาไมตองการวามหนาตกเดมทเปนเหตผลอย
เทาใด
การควบคมอารมณความรสกในระดบหนงไดจะเกดผลดานการใชสมองซกขวาทเรยกวาจต
เชอมโยงกบ “ใจ” เกดการจนตนาการของคนถงภาพรวมอนาคตทไมจำาเปนตองใชเหตผลมารองรบไมจำาเปน
ตองม “หนาตก” พอเพยงตามเหตตามผลทจะกอใหเกดแรงบนดาลใจ(inspiration)ในตวตนขนมาหรอ
อาจะเกดจากการรบรคนทเปนโมเดลทางชวตหรอคนทเปนผชทาง(mentor)กจะเกดเปนแรงดลใจ(aspira-
tion)อยากมภาพรวมอนาคตแบบนนบางจงเกดเปนแรงกระตน(motivation)เกดเปนแรงขบ(drive)ให
เปลยนพฤตกรรมดวยการเรมสงสมคณลกษณะทพงปรารถนา (characteristic) ทจำาเปนตอความสำาเรจ
แลวทำาบอยๆจนกลายเปนอปนสย
ในสมยปจจบนไมเนนในเรองบคลกภาพดงเชนนกจตวทยาในอดต เพราะผนำาเกดจาก
โครงสรางหลายรปแบบ เปนพระกตองนานบถอ เปนดารากอกรปแบบหนง เปนเศรษฐทดกอกรปแบบ
หนง นกประชาสมพนธกอกรปแบบหนง โจรผดกอกแบบฯลฯ ไมใชเปนบคลกภาพรวมทกำาหนดแตเนน
การสงสมอปนสย (habit)ทดทจำาเปนตอความสำาเรจในเนองานซงเมดงานมโครงสรางแตกตางกนไปตาม
โครงสรางของการประกอบการ
ทศทางการเปลยนพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมทศทางการเปลยนพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมมรปแบบพนฐาน2แบบไดแก
1. การเปลยนพฤตกรรมเลยโดยไมตองผานการเลยนความร ทศนคต ความเชอกอน องคประกอบ
สำาคญของการเปลยนแปลงพฤตกรรมในองคการทางการพฒนาทเนนกระบวนการทางดานสงคมจะเนนการ
เปลยนพฤตกรรมตอไปน
2-92 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ1.1การมผนำาทมภาวะผนำา(leadership)ทเหมาะสม
1)มการเนนกลมเปาหมาย/กลมลกคาเปนศนยกลางดวยการมองจากภายนอกเขามา
ภายในเพอจะสนองความคาดหวงทยกระดบขนตลอดเวลาตามความตองการความพงพอใจและการเพม
คณคาเพราะถอวาสงเหลานเปนหวใจสำาคญทตองทมเทใหดวยการเปลยนแปลงกระบวนการภายในองคกร
ไมวาจะเปนหลกการ รปแบบวธการทำางานทงในเรองนวตกรรมกลยทธ กระบวนการทำางานทบรรลตาม
ทศทาง และแนวโนมทพงปรารถนาทกำาหนดไวในวสยทศน และเปนพนธกจทจะตองบรรลการสรางสรรค
อนาคตในรปแบบภาพรวมอนาคตขององคกรในทสด เพราะโลกและสงคมมความยงยากสลบซบซอนมาก
ขนมความเสยงมากขนในการแขงขนเพราะไมมวธการแกไขทตายตวตามธรรมชาตและไมมแนวโนมคงท
ททำาตามแลวจะเกดผลเยยงทเคยเปนมาแตดงเดม เพราะองคกรตองปรบเปลยนการทำางานไปตามผลลพธ
ทตามมาทมการเปลยนแปลงตลอดเวลาเปนวนเปนเดอน ไมใชรายสามเดอน หกเดอน ปเหมอนเดมอก
ตอไป
2)มผนำาทสามารถคดใหมทำาใหมในการทำางานเปนทม และสรางการมสวนรวมไดใน
ระดบสง เพอเกดผลในการดงศกยภาพเพอใหเพมสมรรถนะ (competence) ในการบรณาการและการ
แขงขนไดมากกวา และมคณลกษณะทสมดลกนของสมาชกในองคกรระหวางการมเมตตา กรณา มทตา
รวมกน(ทเนนถงการอยรวมกนอยางมความสขในฐานะทเปนมนษยทดทยมกน)สมดล(และยดหยน)กบ
อเบกขา (การเนนการรกษากฎเกณฑ) โดยคำานงถงขวญและกำาลงใจในการผลกดนใหทมเทกบการปฏบต
มากกวารวมทงการมคณลกษณะทสำาคญคอการจดการตนเอง(selfmanage)ทสามารถวเคราะหจดแขง
จดออนของตนเองไดและสามารถสรางโอกาสหรอแสวงหา/ไลลาโอกาส(ไมใชรอโอกาสหรอฉกฉวยโอกาส)
ได
1.2การเปลยนแปลงสมาชกในองคกรดวยการกระตน (stimulate) ทางความคดและเรง
ปฏกรยา (catalyst) ในการเขารวมกระทำาการเสรม/แทรก/สนบสนน ไมใชการหยบยนการเปลยนแปลงให
เพราะตองการความรสกรวมเปนเจาของทจะเกดการอทศตนในการหาความคดในการทำางานเชงรก และม
สวนรวมในการตดสนใจทมพลงรวม (synergy) ทำาใหเพมความเชอวาจะบรรลวสยทศน/ภาพรวมอนาคต
ขององคกรตามความเปนจรงทเรวขน และรวมรบรวาทรพยากรอะไรทเปนการลงทนเพออนาคตและเพอ
ความเปนเลศในการปฏบตการขององคกรคอ การกระตนเนนทงสมองซกซายและซกขวา ซกซายเปนการ
ใชสมองทางตรรกะหรอเชงเหตเชงผล เกยวของกบความจำาทอยไดนานคงทน การคำานวณและการคด
เชงปรมาณฯลฯ รวมทงความเครยดสมองซกขวากำาหนดความรสกอารมณทเกยวของกบการจนตนาการ
ความชอบความคาดหวงความคดรวบยอดฯลฯรวมทงการผอนคลาย(เชนการฟงดนตรทมจงหวะดนตร
ไมเกนหกสบครงตอนาทจะเกดการผอนคลายถาจงหวะเกนแปดสบครงตอนาทมกจะกระตนสญชาตญาณ
สตวปา)
1.3สรางการขบเคลอนองคกรอยางเปนเลศจะเนนการรวมตวกนของสมาชกในองคกรดวย
ความสามารถการยนหยดและการตระหนกในคณคาของมนษยเพอทจะสนองตอบความคาดหวงของกลม
เปาหมาย/กลมลกคาทเปลยนแปลงตลอดเวลา จะเนนการบรณาการใน เชงคณภาพ ไมใชเชงปรมาณคอ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-93ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
การบรณาการทงระบบยอยทเกยวของเชอมโยงกนในโครงสรางขององคกร และบรณาการทงกระบวนการ
ของขนตอนตางๆอยางมระบบคอเสาะแสวงหานวตกรรมทเปนขอมลในเชงปฏบตในกระบวนการทกำาหนด
ตวชวดเนองานทสำาคญ(KeyPercformanceIndicators:KPI)ทเนนวฒนธรรมขององคกรในเรองการแบงปน
และเออเฟอเอออาทร ดวยการปลดปลอยสมาชกในองคกรใหเปนอสระทางความคด และยกระดบความ
มงหวงของแตละคนใหสงขน รวมทงความเชอทคมดวยปญญาเพมขน เพราะการจดการภายในองคกรนน
ความสำาคญเนนเรองทตองทำากบคนไมใชกบเครองจกรหรอเทคโนโลยทจะตองเนนใหสมาชกตระหนกวา
องคกรของเราคออะไร ใครเปนกลมเปาหมาย/ลกคาขององคกรเรา อะไรเปนเรองทเปนความคาดหวงของ
ความตองการความพงพอใจและอะไรเปนคณคา
1.4การเปลยนพฤตกรรมคนในองคกรในกระบวนการภายใน จะตองเนนการพฒนาคนใน
แนวทางการทำาไปเรยนรไป(learningbydoing)หรอการเรยนรทมาจากการกระทำาคอการพฒนาพฤตกรรม
ทเนนผลลพธโดยกฎขอบงคบขององคกรเลย(ไมใชการบงคบ)ตอมาจะเกดการเรยนรตามมาในรปแบบของ
ขอมลสะทอนกลบ(feedback)ทวดผลไดจากการควบคมตดตาม(monitoring)ในกระบวนการปฏบตตาม
ทศทาง และแนวทางในการบรรลเปาหมายทนำามาปรบปรงระบบใหมอนเกดจากการมสวนรวมของผปฏบต
อยางแทจรงในสถานการณทกำาหนดคอทำาทกวถทางในการเพม “ปญญา” แกคนในองคกรทจะไปสนบสนน
“ความเชอ” ดวยปญญาทม หรอหลายครงการเรยนรกเรมจากการฝกฝนปฏบตตามแนวคดทม เพอเพม
ความมทกษะทเกยวของทงความสามารถในเนองานและเมดงานทแตละคนทำารวมทงการฝกอบรมในการ
เขาใจคนการตดตอกบคนในการทำางานเปนทมฯลฯ
กลมเปาหมายตองรจกคดและพลกแพลงแกปญหาสนองความตองการดวยตนเองทง (ก)
ปญหาทเกดแลวตองยดสภาพปจจบนใหเออตอการทำางานเชงรกในการนำาไปสปญหาอนาคต (ข) ปญหา
อนาคตทจะเกดตามภาพรวมอนาคตทตองปองกนไมใหเกดหรอลดความเสยงมากทสดทงนทงสองรปแบบ
ปญหาตองวเคราะหหาสาเหตหลก คนใหพบสาเหตทสำาคญจรง ๆทมรอยละยสบทำาใหเกดปญหารอยละ
แปดสบวฒนธรรมองคกรจะเปนปจจยหลกในการเปลยนพฤตกรรมคนในองคกรทนท โดยไมตองเปลยน
ความร ทศนคต คานยมไป แตเปาหมายของวฒนธรรมองคกรตองเนนการพฒนาทรพยากรมนษยเปน
แกนกลาง
1.5การยอมรบดานการตลาดและนวตกรรมทำาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไมตอง
ผานการเปลยนแปลงความรกอน เพราะการรบรวาถาไมผลตตามทตลาดตองการแลวจะตองโดนสงกลบ
เสยคาปรบเสยคาขนสงเสยเครดตเสยลกคาฯลฯกตองเปลยนพฤตกรรมททำาไปแลวเพราะผลตอบแทน
ดกวาทคาดหวงเชนเรามกคดวาทำากำาไรมากๆไวกอนแตความจรงคแขงรจะรบเขามาแยงชงแตถาเราคด
วากำาไรนอยกมคแขงนอยเพราะคณภาพผลตดวยตนทนตำายากทจะทำาได
ความคดของคนมเงนจะคดตางกบคนรวยเชนสกรราคาตกคนจนรบขายเพราะกลวยงตก
คนรวยขายเฉพาะทไมใชพอพนธไมใชแมพนธแลวรบผลตลกสกรขายขณะทคนจนขายเกลยงคอกเพราะ
สายปานสนทนรบชะตากรรมไมได เมอลกสกรขาดตลาดกแยงกนซอ คนรวยขายลกสกรราคาแพงได จน
สกรทซอไปออกลกลนตลาดราคากตกอกคนจนกขายอกเปนวฏจกรเยยงนตลอดทคนจนไมจำา
2-94 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ2. การเปลยนแปลงพฤตกรรมเรมจากการเปลยนความรกอน นนจะเกดกบบคคลเปาหมายทยง
ไมไดเขากลม/เครอขายหรอเขาแลวแตโดยสวนตวไปรบนวตกรรมใหมเขามาเองกจะเกดการเปลยนแปลง
จากความรความเขาใจความคดบวกความเชอทางบวกการเลอกคณคาทตนเองปรารถนาจงเปลยนแปลง
พฤตกรรมโดยในทสดใชทฤษฎการแพรกระจาย
หากมองอกมมมองทมการสนบสนนจากนกพฒนาควบคไปกบหาขนตอนของทฤษฎแหงการแพร
กระจายโดยโรเจอร(Rogers,EM1983,Rogers,EMandFFShoemaker,1971)นนกอนทคนแตละคน
จะรบความคดใหมไปสการปฏบตนนจะมหาขนตอนทเกดกบบคคลเปาหมายและดานทนกพฒนารฐ/เอกชน
ตองไปสนบสนนเพอเปลยนจากความรไปสการเปลยนพฤตกรรม ไดแก (1) การใหความร (knowledge)
กระตนใหเกดความตนตว(awareness)(2)การจงใจ(persuasion)กอใหเกดความสนใจ(interest)(3)
การตดสนใจ (decision) จะเกดจากการประเมน (evaluation) วาผลประโยชนของผลลพธจะสอดคลอง
กบความตองการหรอไมและนวตกรรมเหมาะสมเพยงใด(นกพฒนาจะเขาไปมสวนรวมในการเรงปฏกรยา
(catalyst)เพอใหมนใจวาทำาไดจรงอาจพาไปดงานฯลฯเพอยอมรบความเปนไปไดทางปฏบตและมตลาด
รองรบตนทนตำาทำากำาไรได (4)การนำาไปปฏบต (implementation)จะทำาใหเกดการทดลอง(trial)ลอง
ทำาดวาไดผลจรงไหม(นกพฒนากจะสนบสนนในการรวมกระทำาเพอเรงปฏกรยา)(5)การรบรผลลพธ(out-
comes)จะมการยอมรบไปปฏบต(adoption)หรอเลกปฏบต(นกพฒนาจะสนบสนนใหเกดการยอมรบท
ยงยนจนกวาจะมนวตกรรมทดกวาเขามาแทนทหรอสามารถตอยอดนวตกรรมนนดวยการประยกตอยาง
เกดผลทางปฏบต)ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของแตละคนในกระบวนการนจะเรมตนจากผนำาทางความ
คด(opinionleader)กอนแลวถายโอน/สงผานตามลำาดบขนตอนไปยงผนำากระแส(innovators2.5%+
earlyadopters13.5%)ทจะถายโอน/สงผานไปยงผตามกระแส(earlymajority34%+latemajority
34%)ตามลำาดบและสงตอกลมสดทายคอกลมลาหลง(laggard16%)
พฤตกรรมทพงปรารถนากบการพฒนาสงคมพฤตกรรมทพงปรารถนากบการพฒนาสงคมประกอบดวยพฤตกรรมทจำาเปนดงน
1. การสงสมทนทรพยากรมนษยทอาสาสมครรวมมอรวมใจกนทำางาน ความรวมมอรวมใจกน
ทำางาน(voluntaryparticipation)ทแบงปนและเออเฟอเอออาทรจะกอใหเกดระดบการเพมพลงในเรอง
ตอไปนไดแกทกษะขดความสามารถ(competence)และการเรยนรของบคคลและเครอขายเปนทนอนาคต
ทเตรยมพรอมตอการยอมรบความเปลยนแปลงขององคกรและสมาชกในการเพมคณคาและการสรางสรรค
คณคาโดยเฉพาะการถายทอดทางวฒนธรรมนนตองยอมรบภมปญญาในอดตของสมาชกในองคกรเพอเกด
การประยกตหรอดดแปลงหรอตอยอดเทคโนโลยทมอยแลวหรอทำาใหเกดการดดแปลงทกาวขามความร
เดมและเปนทางเลอกใหมทผสมผสานกบทนทางปญญาเดมทมอยของสมาชกในองคกรไมใชตองมาเรมตน
ใหมทงหมดหรอเรมใหมสวนใหญเพราะการแขงขนจะมพนฐานทลาหลงกวา
การดำาเนนการสงสมทนทรพยากรมนษยนเนนการเพมขดความสามารถในการแขงขนไดจงตองเนน
ความสำาคญของการสรางเครอขายตางๆเพอการสรางสรรคและเพมคณคาจากการทำางานและมสวนรวมเปน
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-95ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ทมทมลกษณะขามสายงาน(crossfunctional)การมคานยม/คณคารวมของการเปนผประกอบการการม
วสยทศนทมมมมองครบถวนตามองครวมและขบเคลอนโดยเปาประสงคขององคกร
2. ความสามารถในการสรางสายสมพนธการเขาใจมนษย การสรางสายสมพนธดวยการเนนความ
เออเฟอเอออาทรและแบงปนตองเนนและใหเวลารอยละแปดสบกบกลมทหนงคอคนทดงศกยภาพมาใชได
และมความพรอมเสมอนมาหรอบวเหลาทหนงคอบวพนนำา(innovators&earlyadopter20%แรกของ
กลม)เพอการฝกอบรมคนทจะเปนผอบรมกลมของเขาตอไป(trainingthetrainer)เพราะกลมถดไปทยง
ดงศกยภาพไมไดเตมทความพรอมตอการเปลยนแปลงตองถกกระตนโดยกลมทดงศกยภาพไดเตมทคอ
ทำาหนาทสบทอดเจตนารมย ถายโอนถายทอดนวตกรรมทเหมาะสม ในการนำาการเปลยนแปลงตอกลมท
เหลอ ในบทบาทของผนำาการเปลยนแปลง (change agent) ของรฐ/เอกชนและใหเวลากบกลมทสองคอ
กลมคนทยงไมพรอมคนทยงดงศกยภาพมาใชไดไมเตมทเหลาทสองนเสมอนบวปรมนำา(earlymajority
andlatemajority60%)ถดมาของกลมนคอบวใตนำา(laggard20%)กยงตองเออเฟอเอออาทรและแบง
พนทคอมพนทใหอยเพอรอการดงศกยภาพทชากวาคนอน
ความเออเฟอเอออาทร (caring)มองคประกอบของ (ก) การยอมรบ (acceptance) (ข) การให
ความสนใจ (attention) (ค) เหนชอบดวย (approval) วาใชถกตองด (ง)ชนชมเลอมใส (admiration)
(จ)ซาบซงและรคณคา(appreciation)
การแบงปน(sharing)โอกาสทเปนไปไดและการกระทำาตามบทบาทผนำาการเปลยนแปลง(change
agent)ทงนในการปฏสมพนธจะตองใชหสองขางใหมากปากใชนอยเพยงรอยละสบดวยการตงคำาถามเชง
ชนำาและชแนะ เวลาทเหลอรอยละเกาสบดวยการทำาความคนเคยเรองครอบครว อาชพ งานอดเรก เนน
ประเดนความเออเฟอเอออาทร
3. ความสามารถในการวนจฉยปญหา ความตองการ ฯลฯ และกำาหนดคำาตอบ ดวยการปรบใช
กระบวนการของระบบทางวศวกรรม (SystemEngineering Process: SEP) ขององคการการบนและ
อวกาศแหงชาตของสหรฐอเมรกา(NASA)(ศกษารายละเอยดเพมเตมในKatsumiNishimura2006แปล
โดยรงสรรคเลศในสตย2551:146-155)ซงเนนประเดนสำาคญดงน
3.1การวเคราะหเพอตรวจสอบวตถประสงคเนนสงตอไปน
1)การกำาหนดประเดนสำาคญ กรอบของการบรรลเปาหมายวาจะมกรอบการกระทำา
อยางไร
2)การรวบรวมแนวคดทศทางแนวโนมทเกยวของรวมทงความสำาเรจขององคกรอน
ทเคยทำามากอนเพอตรวจสอบความเปนไปไดการลดความเสยง
3.2การวเคราะหสงเกยวของไดแก
1)สถานภาพโดยรวมขององคกรในปจจบนและภาพรวมอนาคตทพงปรารถนา
2)การวเคราะหความคาดหวงในการสนองความตองการของปญหาทเกด ความ
พงพอใจและการเพมคณคา
2-96 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ3)การวเคราะหทศทางแนวโนมจากแนวคดและปรากฏการณทเกยวของอยางมระบบ
เพอกำาหนดกลยทธ (strategy)ทเปนกศโลบายอนชาญฉลาดและสงผลทางบวกตอการบรรลเปาหมายใน
สถานการณทกำาหนดและมาตรการ(measure)ในการแกไขปญหาสนองความตองการ
3.3การประมวลขอมลเกยวของ โดยการประเมนสรปของผเกยวของ และปรกษากบผร
ผชำานาญการ เพอกำาหนดทางเลอกทเปนไปได และลดการเสยงใหนอยทสดในการสรางการยอมรบจาก
ทกฝายทเกยวของ
3.4การประเมนสรปเพอการตดสนใจดวยการสรปทางเลอกตางๆในสถานการณอยางนอย
ทงทางด(thebestcasescenario)และเลว(theworstcasescenario)ในหลายทางเลอกทมความเปน
ไปไดจากการระดมความคดททกคนมสวนรวมมการอธบายชดเจนถงเหตผลและแนวคดทเกยวของกบการ
ตดสนใจเลอกเพอประเมนสรปทางเลอกทดทสดซงมาตรการทเหมาะสมทสดในการบรรลเปานหวหนาระดบ
สงตองยนยอมดวย
3.5การจดระเบยบขอมลสารสนเทศอยางเปนระบบ เพอการกระจายความคดใหเปนท
ยอมรบและเขาใจในทางกวางของคนในองคกรในการเตรยมตวดานความพรอมในการปฏบต
4. ทกษะในการทำาใหกจกรรมควบคมคณภาพมองเหนได คอ กลมเกษตรกรเปาหมายมความ
จำาเปนในการเขาสระบบคณภาพเชนGAPGMPHACCPฯลฯซงจะตองมการดำานนการตอไปน
1)การรวบรวมขอมลดานคณภาพ รวมทงการรองเรยนอยางมระบบจากภายนอก (โดย
เฉพาะจากตลาด/กลมลกคาเปาหมาย)และภายในองคกรทเกยวของกบการสนองความตองการทเปนทศทาง
และแนวโนมของการตลาดนวตกรรมทสอดคลองกบการตลาดของกลมเปาหมายทเปนลกคาสงคมและ
กฎหมายจะตองเปนขอมลสารสนเทศทนำามาใชประโยชนไดจรงดวยการสงเคราะหกอน
2)การรายงานผเกยวของ เกยวกบ (1) สาเหตหลกของปญหาเพอสนองความตองการ (2)
ยอดของเสยจำาแนกตามรายวน อาทตย เดอนป รวมทงคาเฉลย และแสดงดวยกราฟของการเคลอนไหว
เปลยนแปลงทเหนภาพรวมอยางชดเจนชดแจง (3) มาตรฐานและตามการแกไขทองคกรอนเคยทำามากอน
และมาตรฐานทนาจะเปนและแนวทางทนาจะเปนเพอการพจารณาตดสนของกลม
3)การวเคราะหสรปจากผลการระดมพลงสมองหาแนวคดและการปฏบตการระดมความคด
เนนการรวบรวมวตถดบเพอการเชอมโยงปญหาสาเหตกลยทธมาตรการการแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง
ซงตองงดเวนการถกเถยงการวจารณการอธบายยดยาวเกนเหตอนควรมการบรณาการทางความคดดวย
จตสำานกตอปญหารวมความตองการรวมฯลฯเพอบรรลฉนทามต เปนความคดเหนทตรงกนและยอมรบ
ดวยกระบวนการทรบรดวยกนการขายความคดการสรปโดยรวมการสรปการตดสนแลวสรปความคดจาก
การระดมความคดของกลมใหเปนภาพทมองเหนไดของกลยทธมาตรการทเหมาะสมและการประมวลผล
ใหกำาหนดเปนทางเลอกในสถานการณทงทางบวกและทางลบ
4)การประมวลผลเนนการปรบระดบความสามารถของสมองทงสองซกใหเพมพลงสมอง
ดงน (1) สมองซกซายคนหาปญหาระดบจตสำานก เนนเทคนคและระเบยบการจดเกบขอมลใหใหญขนได
โดยเฉพาะขอมลหลกทเกยวกบเหตและผลคอถกตองตามหลกเหตและผล(validity)ทเปนความถกตอง
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-97ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ตามความเปนจรงตามสมมตฐานทกำาหนดเชงปรมาณและเปนการทำาลายจตสำานกเดมทลาหลงขาดคณคา
ทดแทนดวยระบบชนะ-ชนะดวยการประมวลผลขอมลไดสงและเรวขน(2)สมองซกขวาเปนการปฏบตทาง
จตใจคนหาปญหาระดบจตใตสำานกทเนนการตอบสนองดวยการสรางสรรค ความสามารถในการวนจฉย
และจตเหนอสำานก ใหเนนความรสกทเปนความถกตองแบบแลดด (soundness) ประกายความคดของ
การสรางสรรคคณคา และประสาทสมผสเพอสรางสรรคสงทดกวาขนมาแทนทของเดมดานความเชอทเปน
“myth” ทกำากบดวยศรทธาตรวจสอบดวยปญญา
สรปการเปลยนพฤตกรรม ไมวาเรมตนจากการเปลยนทงหมดเลยหรอเปลยนทละขนจากการเปลยน
ความรขนมาพฤตกรรมหรอการกระทำานนเมอกระทำาบอยครงสมำาเสมอตอเนองกจะกลายเปนคณลกษณะ
(characteristic) เมอมหลายคณลกษณะทเกยวของเปนชด (package) กจะกลายเปนอปนสย (habit)
หรอเปนการปฏบตทเคยชนทไมคอยสนใจทมาทไปนก แตกระทำาโดยอตโนมตเหมอนการขบรถ คนทม
คณคาจะเลอกการสรางอปนสยทดแลวกลายเปนทาสของมนอะไรทเปนเกณฑการตดสนพฤตกรรมทดเพอ
การคดสรรคมาขดเกลาปลกฝงตนเองเปนเรองทจะตองเกยวของกบการเพมและสรางสรรคคณคาในความ
เปนมนษยทสมบรณอนมประเดนของการมอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะวมงสา)เพอการสรางโอกาสให
ตนเองสามารถกำาหนดชวตของตนเองไดดวยกรรมดในชาตปจจบนดวยการมกลยาณมตรและสงคมทดดวย
การไมเบยดเบยนคนและสตวกำาหนดจตใหบรสทธทำาแตกรรมดละเวนความชวมการแบงปนเออเฟอเออ
อาทรแกคนทยากไรตามสถานการณชนะ-ชนะหลดพนจากการครอบงำาดวยการไมตกเปนเหยอเพราะตณหา
โลภะโมหะโทสะมพรหมวหารสทสมดลระหวางกลมของเมตตากรณามทตากบกลมอเบกขาฯลฯชวต
นกจะมการพฒนาตนเอง แลวถายทอดถายโอนเผยแพรแกคนทยงอยในบวงกรรม และการครอบงำาของ
ชนชนทไมคดวาตนมความเปนเทวดาลงมาจต โดยไมคดวาเทวดากตองมาสรางบญบารมดวยพนฐานวา
มนษยมเกยรตและศกดศรความเปนมนษยทเทาเทยมกนมนษยทดพระพรหมพระอนทรยงตองกราบไหว
เชนพระพทธเจาและพระอรยสงฆทมวรรณะจณฑาล
หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 2.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.3
ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.3
2-98 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธบรรณานกรม
กตพฒน นนทปทมะดล. (2553).ทฤษฎสงคมสงเคราะหรวมสมย. กรงเทพมหานคร: สำานกพมพมหาวทยาลย
ธรรมศาสตร.หนา68-81.
เครทเลวนอางจากStuartCrainer. (1998). Key Management Ideas. เรยบเรยงโดยชจจนนตธรรมจนดา.
กรงเทพมหานคร:โรงพมพซเอดยเคชนจำากด(มหาชน)2551.หนา10.
นวฒนธำารงคบญทรงไพศาล. (21สงหาคม2555).สอตองเปลยนแปลง. สมภาษณพเศษโดยธรรมสถตผลแกว
โพสตทเดยสดสปดาห.หนา2.
ปราโมทยศภปญญา.(28สงหาคม2555).โมเดลธรกจยคCSRสCSV.HR&Management.กรงเทพธรกจ.
หนา20.
ปรดพนมยงค.(2515).อางถงในดเรกฤกษหรายหลกการสงเสรมการเกษตรโรงพมพกรงสยามการพมพ.หนา3.
พนศกดวญญรตน.(14กรกฎาคม2555).ไทยแลนดแบรนดงชบวกวกฤตชาต.นสพ.ไทยรฐ หนา5.
ไมปรากฏชอผแตง. (4 สงหาคม 2555). กรมเจาทาเพมอำานาจทองถนฯ. เศรษฐกจ-อตสาหกรรม.กรงเทพธรกจ.
หนา04.
.(14กรกฎาคม2555).ตงแบงกหมบานสามหมนแหง.เศรษฐกจเดลนวส. หนา7.
.(19กรกฎาคม2555).เรงแผน3ปพฒนาคนสอาเซยน.ขาวสด.หนา23.
.(4สงหาคม2555).ชหาปไทย “ฮบสขภาพ” ดงรายไดแสนลาน.กรงเทพธรกจ. หนา16.
.(4สงหาคม2555).นายกฯจไอซทดระบบเตอนภยฯ.ไอท-อนเทอรเนต. กรงเทพธรกจ.หนา15.
.(4สงหาคม2555).ปตท.ผดไอเดยฯ.เศรษฐกจการเมอง.กรงเทพธรกจ. หนา04.
.(9สงหาคม2555).ตงเปาหาปคมกากของเสยอตสาหกรรม.Greenreportกรงเทพธรกจ. หนา02.
.(9สงหาคม2550).KPIดชนวดความสำาเรจCSRของSCG.ขาวเศรษฐกจฐานเศรษฐกจ.หนา01.
.(14สงหาคม2555).นกชอปเปลยนแนวหรฯ.ธรกจการตลาด.กรงเทพธรกจ.หนา29.
. (14 สงหาคม 2555).วทยาศาสตรนโยบายเรมสวนทางปฏบต (creative idea design innovation).
กรงเทพธรกจ.หนา09.
.ทฤษฎจตวทยา-สงคม (Social-Psychological Theory).(ออนไลน).เขาถงไดจากhttp://www.huso.
buu.ac.th/cai/Sociologyคนคน15กรกฎาคม2555
ศภชยพาณชภกด.(2-5ธนวาคม2554).ความทาทายแปดประการ.ฐานเศรษฐกจ.หนา8.
สถาบนคนนแหงเอเชย.(2549).(รายงานการวจย).เครอขายวสาหกจ(คลสเตอร)เพอยกระดบความสามารถในการ
แขงขน.คนคนวนท11สงหาคม2555จากhttp://www.nesdb.go.th/national/competitiveness/
attach/data47.pdf
สมคดจาตศรพทกษ.(16-18มนาคม2555).ชนำาเศรษฐกจดวยปรชญาเศรษฐกจพอเพยง.เปดมมมองบทความ
ประชาชาตธรกจ.หนา36.
.(11-17สงหาคม2555).สมคดกนซอมออาชพฯ.รายงานพเศษมตชนสดสปดาห หนา18.
มสธ มสธ ม
สธมสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
2-99ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
สมคดจาตศรพทกษ.(23สงหาคม2555).สมคด แนะสรางสมดลเศรษฐกจ หมดยคพงพาการสงออก. กรงเทพ-
ธรกจหนา02.
.(23สงหาคม2555).หนทางสรางความมงคงใหแกประเทศฯ. โพสตทเดย. หนาA11.
อมรนนทสต. (2527). บรรยายสรปในการประชมสมมนาการวจยและพฒนาในโครงการคณภาพชวตตามเกณฑ
ความจำาเปนพนฐานของสกระทรวง เมอวนท 1 พฤษภาคม 2527 อางถงใน ดเรก ฤกษหราย เทคนค
การวจยและพฒนา. คำาสอนนกศกษาปรญญาเอก สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏ
นครสวรรค2553หนา79
Kotler,PhilipandLee,Nancy. (2009).Up and Out of Poverty. WhartonSchoolPublishing.p.294.
อางจากสถาบนไทยพฒน มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยฯ 2555 จากhttp://thaicsr.blogspot.
com/2008/01/blog-post_07.html
Kotler,PhilipandNancyLee. (2005).Corporate Social Responsibility. NewJersey:JohnWiley&
Sons.p.23.อางจากสถาบนไทยพฒนมลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยฯ2555(ออนไลน).เขาถงได
จากhttp://thaicsr.blogspot.com/2008/01/blog-post_07.html
Nishimura,Katsumi.(2006). SHIGOTU NO NORYOKU GA OMOSHIROI HODO MINI TSUKU HON
แปลโดย รงสรรค เลศในสตย “เกงงานไดทงงายทงสนก” สำานกพมพสมาคมสงเสรมเทคโนโลยไทย-
ญปน2551หนา146-155
Rogers,E.M. (1983).Diffusion of Innovations. (3rded.).NewYork:TheFreePress.ADivisionof
MacmillanPublishingCo.,Inc.London:CollierMacmillanPublishers.
Rogers,E.M.andF.F.Shoemaker.(1971).Communication of Innovations: A Cross – Cultural Approach.
(2nded.)NewYork:TheFreePress.
http://translate.google.com/translate?tl=en&sourceid=ie8-activity&u,conflict theory คนคนวนท
9พฤษภาคม2553