วาทกรรมประชาธิปไตยในสุนทรพจน์ของจอมพล...

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 34(2) : 109-130, 2557

วาทกรรมประชาธปไตยในสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม

Discourse about Democracy in

Field Marshal Plaek Pibulsongkram’s Speeches

ศภรตน แสงฉตรแกว1

Supparat Sangchatkaew

บทคดยอ

บทความเรอง “วาทกรรมประชาธปไตยในสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม”

มวตถประสงคเพอศกษาวาทกรรมประชาธปไตยในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม โดย

วเคราะหจากกลวธทางภาษาทใชในสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม ตาม

แนววาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ ผลการศกษาพบวาม 1) การใชกลวธทางศพท

2) กลวธทางวจนปฏบตศาสตรและวาทกรรม และ 3) กลวธทางวาทศลป กลวธตางๆ

ดงกลาวสะทอนใหเหนความแตกตางระหวางการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชย

กบการปกครองระบอบประชาธปไตย โดยเฉพาะการมรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสด

ในการปกครองประเทศ รวมทงสทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของประชาชน

นอกจากน ยงสะทอนใหเหนอดมการณชาตนยมของจอมพล ป. พบลสงคราม อกดวย

ค�าส�าคญ: 1. วาทกรรม. 2. ประชาธปไตย. 3. จอมพล ป. พบลสงคราม.

1 นกศกษาระดบปรญญาเอก ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร

วาทกรรมประชาธปไตยในสนทรพจนของจอมพลป. พบลสงคราม

110

ศภรตน แสงฉตรแกว

Abstract

This article aims to study the discourse about democracy in the speeches

of Field Marshal Plaek Pibulsongkram. The linguistic techniques were analyzed

based on Critical Discourse Analysis (CDA) approach. Three linguistic techniques

found are: 1) lexical technique, 2) pragmatic and discourse technique, and 3)

rhetorical technique. These techniques reflect the differences between absolute

monarchy and democracy, especially the concepts of constitution as the supreme

law of the country, rights, liberty, and equality. Nationalism was also found as a

key ideology of Field Marshal Plaek Pibulsongkram.

Key words: 1. Discourse. 2. Democracy. 3. Field Marshal Plaek Pibulsongkram.

111

ปท 34 ฉบบท 2 พ.ศ. 2557วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

บทน�า

จอมพล ป. พบลสงคราม เปนผทมบทบาทในคณะราษฎรฝายทหารซงได

เปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตย

เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 และด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตร รวมทงสน 8 สมย

“จอมพล ป. พบลสงคราม ไดรบฉายาวาจอมพลกระดกเหลก เพราะเคยถกลอบสงหาร

3 ครงเมอเขามาท�างานการเมอง” (กองบรรณาธการฝายการเมอง ส�านกพมพบคส ทย,

2556 : 63) ในสมยของจอมพล ป. พบลสงคราม ไดมการปรบเปลยนวฒนธรรมหลาย

อยางเพอแสดงออกถงการเปนชาตทมอารยธรรม และการเปลยนแปลงการปกครองเปน

ระบอบประชาธปไตยกถอวาเปนสวนหนงทบงบอกวาชาตไทยทมอารยธรรมและเจรญ

กาวหนาทดเทยมนานาประเทศ

บทความเรอง “วาทกรรมประชาธปไตยในสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม”

เปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง“วาทกรรมเกยวกบประชาธปไตย : กรณศกษา

สนทรพจนของนายกรฐมนตรไทย” ส�าหรบในบทความนมวตถประสงคเพอวเคราะห

กลวธทางภาษาทเกยวกบประชาธปไตยในชวงทจอมพล ป. พบลสงคราม ด�ารงต�าแหนง

นายกรฐมนตรสมยแรกคอวนท 16 ธนวาคม 2481 ถง 6 มนาคม 2485 โดยวเคราะห

จากสนทรพจนซงกรมโฆษณาการเปนผพมพเผยแพร จ�านวน 7 ตวบท และใชการ

วเคราะหวาทกรรมทางดานภาษาศาสตรซงเปนผสมผสานระหวางการศกษาภาษากบ

การวพากษมาเปนแนวคดทเรยกวา วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ (Critical Discourse

Analysis)

วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ (CDA) เปนการวจยในลกษณะเชงสหสาขาวชา

ทตองบรณาการความรจากหลายศาสตรมาอธบายประเดนทางสงคมหรอปรากฏการณ

ตางๆ ทมความเชอมโยงมความสมพนธกนระหวางภาษากบกระบวนการทางสงคม เพอ

แสดงใหเหนวาภาษากบสงคมตางมอทธพลและมผลกระทบตอกน ดงท กฤษดาวรรณ

หงศลดารมภ (2543 : 17) กลาวไววา “วตถประสงคหลกของวาทกรรมวเคราะหเชง

วพากษไมใชเพยงการท�าความเขาใจตวภาษา แตเปนการอธบายสงคมเพอท�าใหคนใน

สงคมไดตระหนกถงสงทอยเบองหลงการใชภาษา” วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษจงเปน

แนวทางการวเคราะหทตองการแสดงใหเหนวา การใชภาษามความสลบซบซอนมากกวา

เปนการน�าถอยค�าหรอตวอกษรมาเรยงรอยกนตามกระบวนการทางภาษา แตเปน

ผลผลตของกระบวนการทางวาทกรรมทถกหลอหลอมจากความคด ความเชอ โครงสราง

และความสมพนธตางๆ ทเกดขนในบรบทสงคมและวฒนธรรมในลกษณะทเรยกวา ความ

สมพนธเชงวภาษวธ ดงท Fairclough (2004 : 63 - 64) กลาววา “it implies that there

is a dialectical relationship between discourse and social structure, the being


112


more generally such as a relationship between social practice and social structure”

ทส�าคญคอความคดความเชอซงเปนพนฐานทคนกลมตางๆ มอย แสดงรวมกน และม

การผลตซ�าในสงคมนนถอวาเปนอดมการณตามค�าจ�ากดความของ van dijk (2006 :

116) “ideologies consist of social representations that define the social identity

of a group, that is, its shared beliefs about its fundamental conditions and ways

of existence and reproduction”

การวเคราะหกลวธทางภาษาถอวาเปนพนฐานส�าคญในตววเคราะหตวบท “the

text dimension attends to language analysis of text” (Fairclough, 2004 : 4) หรอ

ท ณฐพร พานโพธทอง (2556 : 56) กลาววา “การวเคราะหภาษาในตวบทอยางละเอยด

จะท�าใหมองเหนความคดเกยวกบความสมพนธทางสงคมทแฝงอย” นอกจากนน ตวบท

ยงเปนผลตผลของกระบวนการในภาคปฏบตการทางวาทกรรมและเปนแหลงขอมลส�าคญ

ทมปฏสมพนธเกยวของกบบรบททางสงคม ภาษาทใชในตวบทเปนสงทสามารถบงบอก

ไดถงความหมาย ความสมพนธ ความคด ความเชอของผผลตตวบททแอบแฝงอยได

สนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม ทน�ามาวเคราะห จ�านวน 7 ตวบท

ไดแก สนทรพจนทกลาวหลงจากไดรบโปรดเกลาฯ ใหด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตร

สนทรพจนทกลาวในอภลกขตสมยเถลงศก สนทรพจนทกลาวในวนปดสมยประชมสามญ

สนทรพจนทกลาวในอภลกขตสมยวนฉลองรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยสนทรพจน

ทกลาวในพธเปดอนสสาวรยประชาธปไตย สนทรพจนทกลาวในอภลกขตสมยแหงงาน

เฉลมฉลองวนชาต และสนทรพจนทกลาวแกประชาชนชาวจงหวดปทมธาน อยธยา

สระบร ลพบรนนสวนใหญจอมพล ป. พบลสงคราม กลาวกบประชาชนผานทางวทย

กระจายเสยงของกรมโฆษณาการ เนองในโอกาสวนส�าคญทางการเมอง เชน วน

รฐธรรมนญและวนชาต โดยเฉพาะวนท 24 มถนายนไดมเปนประกาศใหเปนวนชาตใน

สมยพระยาพหลพลพยหเสนา เมอป พ.ศ. 2481 แตไดมการจดงานเฉลมฉลองในสมย

จอมพล ป. พบลสงครามวนท 24 มถนายน 2483 แสดงใหเหนวาจอมพล ป. พบลสงคราม

ใหความส�าคญกบวนชาตซงถกก�าหนดขนใหเปนวนส�าคญทมความสมพนธเชอมโยง

ถงการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนการปกครอง

ระบอบประชาธปไตยจงเปนการผลตซ�าความคดความเชอของคณะราษฎร นอกจาก

นน กยงตอกย�าถงบรบททางสงคมและการเมองในเรองปญหาความยากจน เศรษฐกจ

ตกต�า และความแตกตางทางชนชนไดถกน�ามาประกอบสรางเขากบการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยเพอแสดงใหเหนวาการปกครองระบอบประชาธปไตยเปนระบอบการ

ปกครองทชวยสรางความเจรญกาวหนาใหแกชาตบานเมองและตองอาศยความรวมมอ

จากบคคลหลายฝาย โดยเฉพาะความเปนน�าหนงใจเดยวกนระหวางราษฎรกบรฐบาล

113


จงเทากบวาเปนการโตตอบความคดความเชอทแตกตางไปจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย

ซงพระมหากษตรยมอ�านาจในการปกครองประเทศ

ผลการศกษา

บรบทสงคมเปนปจจยส�าคญทมผลตอระบบความคดความเชอของผผลตตวบท

ในการผลตตวบทตางๆ ใหเหมาะสมสอดคลองกบปจจยแวดลอมในชวงเวลานนเพอ

ใหการผลตสรางความหมาย การสรางความจรงมเหตผลนาเชอและเกดประโยชนสงสด

ตอผผลตตวบท สบเนองจากความขดแยงเรองเคาโครงเศรษฐกจจงท�าใหรฐบาล

พระยามโนปกรณนตธาดาออกพระราชกฤษฎกาวาดวยการกระท�าอนเปนคอมมวนสต

พ.ศ.2476 ตอมาในวนท 20 มถนายน 2476 พระยาพหลพลพยหเสนาจงยดอ�านาจจาก

รฐบาลพระยามโนปรณนตธาดา สวนเหตการณทางการเมองและความเปลยนแปลง

ตางๆ ทเกดขนในสมยรฐบาลพระยาพหลพลพยหเสนา เชน เกดกบฏบวรเดช มการ

ประกาศใชกฎหมายการปกครองสวนทองถน การจดตงกรมโฆษณาการ และในวนท 15

พฤศจกายน พ.ศ.2476 ไดจดใหมการเลอกตงทวไปครงแรกดวยวธการเลอกตงทางออม

“โดยใหราษฎรเลอกผแทนต�าบลและผแทนต�าบลเลอกสมาชกสภาผแทนราษฎร การ

เลอกตงครงนมผแทนราษฎรทไดรบเลอกตงเขามาจ�านวน 78 คน เรยกวาผแทนราษฎร

ประเภทท 1 และแตงตงผแทนราษฎรประเภทท 2 อก 78 คนเพอเขามาท�าหนาทรฐสภา”

(สธาชย ยมประเสรฐ, 2551 : 38) นอกจากน ยงประกาศยบสภาผแทนราษฎรเปนครง

แรก ในวนท 11 กนยายน พ.ศ.2481 และไดจดการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร

ประเภทท 1 ขนในวนท 12 พฤศจกายน พ.ศ.2481 ซงเปนการเลอกตงทางตรงโดยให

ราษฎรเลอกผแทนราษฎรเองดวยการวธการแบงเขต แตในครงนนพระยาพหลพล

พยหเสนาประกาศไมรบต�าแหนงนายกรฐมนตร สภาผแทนราษฎรจงไดลงมตไววางใจ

ให จอมพล ป. พบลสงคราม ด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตร เปนคนท 3 (กองบรรณาธการ

ฝายการเมอง ส�านกพมพบคส ทย, 2556 : 55)

ในสมยแรกทจอมพล ป. พบลสงคราม ด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตรจงเปนชวง

ระยะเวลาทบานเมองเพงเปลยนมาปกครองดวยระบอบประชาธปไตยไดเพยง 6 ป ดงนน

จอมพล ป. พบลสงคราม ซงเปนบคคลส�าคญในคณะราษฎรผกอการเปลยนแปลงการ

ปกครองจงจ�าเปนทตองเรงสรางความรความเขาใจและสรางการยอมรบใหเกดขนกบ

การปกครองระบอบประชาธปไตยดวยวธการตางๆ เพอใหประชาชนเขาใจคณลกษณะ

และตระหนกถงคณประโยชนของการปกครองระบอบประชาธปไตยซงเปนระบอบใหม

วาแตกตางกบการปกครองสมบรณาญาสทธราชยซงเปนระบอบเกา ดงจะเหนไดจาก

กลวธทางภาษาทจอมพล ป. พบลสงคราม เลอกใชในตวบทสนทรพจนตางๆ นนพบวา


114


เนอหาสาระสวนใหญสอความหมายและสะทอนใหเหนถงความคดความเชอทแตกตาง

กนและขดแยงกนอยางชดเจนระหวางการปกครองระบอบประชาธปไตยกบการปกครอง

ระบอบสมบรณาญาสทธราชย ดงรายละเอยดในผลวเคราะหกลวธทางศพท กลวธทางวจนปฏบตศาสตร

และวาทกรรม และกลวธทางวาทศลป

1. กลวธทางศพท

การเลอกใชค�าศพทเปนสวนส�าคญในการสรางความหมายเกยวกบสงใดสงหนง

ทมอยในตวบทหรอการสอสารรปแบบตางๆ ใหชดเจนขน ดงท จนทมา เอยมานนท

(2549 : 107) อธบายถงลกษณะและความส�าคญของกลวธทางศพทไววา การเลอกใช

ค�าศพทกลวธนเปนการเลอกใชค�าศพทเพอแสดงความหมายโดยทไมจ�าเปนตองอาศย

บรบทในการตความนก แตเปนกลวธทมผลตอการสรางความหมายและตอกย�าความคด

เกยวกบเรองใดเรองหนงใหชดเจนขนตามประสบการณและความคดทผเขยนหรอผสงสาร

หรอท ณฐพร พานโพธทอง (2556 : 58) อธบายความส�าคญของค�าศพทตามแนวความ

คดของไวยากรณระบบและหนาทไววา “การเลอกรปภาษาหนงจากชดทประกอบดวย

ตวเลอกทเปนไปไดหลายตวยอมสมพนธกบความหมายทผเลอกตองการสอ” กลวธทาง

ศพทเกยวกบประชาธปไตยทพบ เชน การเรยกชอประชาธปไตย หลกการปกครอง

ระบอบประชาธปไตย ความเจรญกาวหนา และการสรางชาต

1.1 การเรยกชอประชาธปไตย

การเรยกชอเปนกลวธทางภาษากลวธหนงทแสดงใหเหนมมมองและ

ความคดเหนเกยวกบสงทกลาวถงได ดงท จนทมา เอยมานนท (2549 : 108) อธบาย

วา “การเลอกหรอไมเลอกใชชอเรยกอยางใดอยางหนงสะทอนทศนคตทเปนดานลบหรอ

ดานบวก และมมมองเกยวกบเรองจดกลมเกยวกบสงทกลาวถงของผใชภาษา ค�าศพท

ทน�ามาใชเปนชอเรยกจงมใชเปนเพยงลกษณะทางภาษาเทานน แตยงแฝงดวยทศนคต

และความคดทางสงคมบางอยางทบคคลมตอสงทกลาวถง” การเรยกชอประชาธปไตย

ทพบในสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม พบวามอย 2 ลกษณะคอ “ระบอบ

ประชาธปไตย” และ “การปกครองระบอบประชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ” ตวอยางเชน

(1) ขาพเจามความตงใจจะขอปรบความเขาใจทงในความคดและทาง

ปฏบตบางประการซงมความเกยวพนกนระหวางรฐบาลกบประชาชนใหกลมกลน

กนไปดวยด โดยอาศยการสมครสมานสามคคธรรม ความเปนน� าหนง

ใจเดยวกนเปนหลก อนรฐบาลของคณะราษฎรทกรฐบาลในระบอบ

ประชาธปไตย (วนเถลงศก 31 ม.ค. 2481)

(2) เราจงกลาวไดสนทวา การเปลยนการปกครองมาเปนระบอบ

ประชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญดงทเปนอยทกวนนเปนการเปลยนตามมต

115


มหาชนแททเดยว (วนฉลองรฐธรรมนญ 10 ธ.ค. 2481)

จากตวอยางท (1) การเรยกชอแสดงใหเหนวาเปนการปกครองระบอบอนไมใช

การปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชย สวนตวอยางท (2) แสดงใหเหนวา การ

ปกครองระบอบประชาธปไตยนนมรฐธรรมนญเปนสงทส�าคญสงสด ดวยการระบวาเปน

ระบอบการปกครองทอย “ภายใตรฐธรรมนญ”

1.2 หลกการปกครองระบอบประชาธปไตย

หลกการปกครองระบอบประชาธปไตย เปนเนอหาสาระทบงบอกถง

ลกษณะหรอแนวทางการปกครองระบอบประชาธปไตยทน�ามาใชในการบรหารบานเมอง

พบวา หลกการปกครองทจอมพล ป. พบลสงคราม มกจะกลาวถงอยเสมอ ไดแก

รฐธรรมนญ สทธ เสรภาพ สมภาพ ภราดรภาพ มตมหาชน และหลก 6 ประการ ตวอยาง

เชน

(3) รฐบาลนถอตนเปนราษฎรท�างานเพอราษฎร เพอใหบงเกดผลด

แกราษฎร ฉะนน กเปนของธรรมดาอยเองทรฐบาลจะตองพยายามท�ากจการ

ใดๆ ใหเปนทสพใจราษฎรสวนรวมหรอทเรยกกนวาท�าตามมตมหาชนอาศย

มตมหาชนเปนหลกเปนแนวบรหารราชการ…ขาพเจาใครขอยกอทาหรณเชน

ทวาประชาชนไดรบสทธเสรภาพ, สมภาพ, ภราดรภาพ ยงขนกวาสมยกอน

มากมายนน (วนเถลงศก 31 ม.ค.2481)

(4) อกสงหนง ทพ นองชาวไทยไดรบมาจากระบอบการปกครองท

เปลยนใหมนคอ สมภาพ ไดแก ความเสมอภาคในบรรดาชาวชนคนไทยเสมอ

กนหมด ทกคนมสทธตามกฎหมายเทาเทยมกนโดยรฐธรรมนญ ไมมใครเปน

เจาเปนขาเปนนายเปนบาว ท�างานเพอประโยชนแกตนและครอบครวของตน

ดวยน�าพกน�าแรงของตน...อกประการหนงซงขาพเจาจะชใหเหนชดกคอเวลา

น เราปกครองกนฉนทญาตพนอง เปนภราดรภาพอยางจรงจง (วนฉลอง

รฐธรรมนญ 10 ธ.ค.2482 )

(5) หากเกดการบกพรองหรอเกนเลยไปบางกขอใหทานทรกนบถอ

ไดโปรดอภยแกขาพเจาดวยเถด อนงานทขาพเจาจะสนองคณเพอนรวมชาต

ในขางหนานนยอมจะตองด�าเนนเจรญรอยหลก 6 ประการนนเอง (18 ธ.ค.

2481)

จากตวอยางท (3) (4) และ (5) กลาวไดวา จอมพล ป. พบลสงคราม

ไดน�าเอาหลกการปกครองระบอบประชาธปไตยแบบตะวนซงใหความส�าคญกบรฐธรรมนญ

สทธ เสรภาพ สมภาพ ภราดรภาพ และมตมหาชนมาเปนหลกในการบรหารประเทศ

รวมกบหลก 6 ประการของคณะราษฎร เพอใหการปกครองระบอบประชาธปไตยเปน


116


ไปตามแนวทางทคณะราษฎรเหนวา ตองปรบปรงแกไขใหประเทศชาตมความมนคง

และเหมาะสมกบยคสมย เชน การรกษาเอกราชทางการเมอง การศาล และทางเศรษฐกจ

การใหราษฎรมสทธเสมอภาคกน มเสรภาพ และมการศกษา เปนตน

1.3 ความเจรญกาวหนา

ความเจรญกาวหนา พบวาเมอกลาวถงการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยนนจอมพล ป. พบลสงคราม มกจะน�าไปเชอมโยงเขากบความเจรญ

กาวหนาวา การปกครองระบอบประชาธปไตยเปนสวนหนงทบอกถงความเจรญกาวหนา

ของชาตและเปนระบอบการปกครองของประเทศทเจรญแลว ดงศพททส อความหมาย

เกยวกบความเจรญกาวหนา เชน “วฒนาถาวร” “ความสขความเจรญ” “ความเจรญใน

หลายทาง” และ “ความเจรญกาวหนาอยางกวางขวาง” อยางเชน

(6) พงตระหนกไววา ระบอบการปกครองปรตยบนของเรานอยางหนง

ประมวลกบความรวมมอของรฐบาล บรรดาขาราชการพรอมดวยองคพระประมขแหงชาต

คณะผส�าเรจราชการแทนพระองค สภาผแทนราษฎรและประชาชนอกอยางหนง

เปนองคกรณส�าคญทจะสรางชาตใหวฒนาถาวรบรรลถงซงความสขความเจรญ

สบไปขางหนาโดยมเสอมคลาย (วนรฐธรรมนญ 10 ธ.ค. 2481)

(7) การทชาตไทยมรฐธรรมนญนนกระท�าตามมตมหาชนเปนใหญจง

เปนเหตใหการปกครองระบอบรฐธรรมนญมรากฐานมนคงและสามารถ

ประสทธประสาทความเจรญกาวหนาอยางกวางขวางใหแกประเทศชาต

ทกวถทาง (พธเปดอนสสาวรยประชาธปไตย ณ วนชาต 24 ม.ย.2483)

1.4 การสรางชาต

การสรางชาต พบวาเปนศพททมปรากฏซ�าอยเสมอในสนทรพจนของ

จอมพล ป. พบลสงคราม กลาวไดวาเพอเนนย�าใหประชาชนรบรและเขาใจวา การ

ปกครองระบอบประชาธปไตยเปนสวนส�าคญของการสรางชาตใหมอารยธรรมเชนเดยว

กบตางประเทศ ดงจะเหนไดจากศพทตางๆ เชน “อารยประเทศ” “อารยชาต”

“อารยชน” “อารยธรรม” งานสรางชาต” “การสรางชาต” “การกอสรางชาต” และ “สราง

ชาต” ตวอยางเชน

(8) งานสรางชาตนนเปนงานใหญ-ใหญยงสงใดๆทงสน เพราะเปน

แมบทของการครองชพแหงประชากรในสวนรวม ฉะนน จงจ�าเปนยงทจะตอง

ไดมการรวมมอกนอยางแนนแฟนระหวางรฐบาลกบราษฎร ไดแก พนองชาว

ไทยทกๆคน...ฉะนน เพอจะใหงานสรางชาตส�าเรจผลจ�าจะตองแยกกนท�าเปน

สองทางคอ ดานประชาชนทางหนง กบดานรฐบาลและขาราชการ อกทาง

หนง...อนการปฏบตงานเพอสรางชาตดงกลาวมาน ขาพเจามความยนดทจะ

117


กลาววา เราท�าไดส�าเรจเปนอยางดทงทางรฐและราษฎรอยแลว...ขาพเจาได

พดถงเรองการสรางชาตตลอดมาโดยปรยายแลว...เราจะไมพดวาเราตองชวย

กนสรางชาตใหถงอารยประเทศชาตนนชาตนอกตอไป ทงนเพราะไทยเปน

อารยประเทศแลว ตงแตวนน ตงแตนาทน เราตองถอวา ไมมชาตไทยทเปน

คนอนารยชน...ในโอกาสส�าคญของชาต ณ บดน ขาพเจาขอใหทกทานจงสงบ

จตตรวมกบขาพเจาระลกถงอนสสาวรยของเราซงเปนหลกชยแหงความรวม

รกสามคคแหงความสถาพรของชาต แลวและเปลงอทานออกมาเปนปฐมฤกษ

ทวทกดวงใจวา ไทยเปนอารยชาต ไทยเปนอารยประเทศ ไทยเปนอารยชน

แลว เราจะรวมมอกนสรางตวเรา-สรางประเทศเรา-สรางชาตของเราใหวฒนา

ถาวรตามหลกไทยอารยธรรมในเอเชยนตลอดไปชวฟาดนสลาย (งานเฉลม

ฉลองวนชาต 24 ม.ย.2483)

การสรางชาตในสมยจอมพล ป. มอยหลายวธ เชน การสรางชาตดวย

สงเสรมการท�างานและสงวนอาชพไวส�าหรบคนไทย การสรางชาตดวยการสนบสนน

สนคาไทย และการสรางชาตดวยการเพมแสนยานภาพของกองทพใหเขมแขงขนพรอม

ทจะเผชญหนากบสงครามจากตางประเทศและปองกนภยอนตรายจากภายในประเทศ

ทส�าคญกคอ การประกาศ “รฐนยม” มาควบคม บงคบใช และหลอมหลอมความคดความ

เชอเกยวกบการสรางชาตใหเปนไปในแนวทางเดยวกน ตวอยางเชน

(9) ขาพเจาจงใครชกชวนพนองทงหลายอยางจรงใจวาขอใหชวยกน

คนละไมคนละมอ คนละเลกละนอยรวมแรงรวมใจกนสรางชาตของเราใหเจรญ

กาวหนากนอยางเหนจรงสกครงหนงทหมายอนเปนยอดปรารถนาของพวกเรา

อยทการมความสขสมบรณของทกๆคนและทกๆครวเรอนคอ มการทรงชพ

และครองชพดใหพอใจของเรา แตการจะท�าใหส�าเรจถงอดมคตดงวาน ขาพเจา

ไดไตรตรองโดยถวนถแลว เหนวายงมอยหนทางเดยวเทานน คอ ทกคนจะ

ตองลงมอท�างาน ผใดไมท�างานเราตองถอวาผนนไมรกชาต…แตกอนน อาชพการขบยานพาหนะเมองเราเตมไปดวยคนตางดาว ครนบดน รฐบาล ทราบวาพนองชาวไทยสวนมากตองการจะไดอาชพชะนดนไวเปนของพวกเรา รฐบาลกเสนอสภาผแทนราษฎรขอออกกฎหมายสงวนงานอนนไวส�าหรบพนอง ชาวไทยโดยฉะเพาะดงกลาวมานเปนตวอยางเรองเดยวของอกหลายสบเรอง ทรฐบาลไดก�าหนดขนเปนเอกสทธส�าหรบประชาชนคนไทย…รฐบาลน�าให

ใชของไทยใหใชวตถทมก�าเนดขนในประเทศไทย พนองทงหลายกพยายาม

ด�าเนนตามความเหนนคอนยมของไทยและอดหนนไทยกนอยางจรงจง...ถงจะ

ไมสวยงามเทาของตางประเทศกชางประไร เราใชของไทย-ไทยท�า-ไทยใช เรา


118


กรสกพมใจเปนเกยรตและทงเปนการประหยดในตวดวย (วนฉลองรฐธรรมนญ

10 ธ.ค. 2482 )

(10) เพราะอยางไรเสย มรสมแหงความอลเวงของโลกทก�าลงปรากฏ

ในยามนจะตองกะทบกะเทอนมาถงประเทศไทยอยางไมตองสงสย เหนวาม

ทางแกไดอย 2 ทางคอประชาราษฎรชวยกนกอใหเกดผลผลตตางๆ ภายใน

ประเทศและชวยกนใชของไทยเราเองตามรฐนยมไดประกาศเปนแนวปฏบต

ไวแลว (วนชาต 24 ม.ย. 2483)

จากตวอยางกลวธทางศพททง 4 ลกษณะขางตนสอความหมายให

เหนถงหลกการ ลกษณะ และความส�าคญของการปกครองระบอบประชาธปไตย ทส�าคญ

กคอ จอมพล ป. พบลสงคราม ไดเนนย�าการสรางชาตควบคไปกบการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยเพอตองการใหประชาชนชวยกนสรางชาตใหมความมนคง มความเจรญ

กาวหนา มอารยธรรม และภาคภมใจในวฒนธรรมของชาต

2. กลวธทางวจนปฏบตศาสตรและวาทกรรม

กลวธทางวจนปฏบตศาสตรและวาทกรรมเปนกลวธทางภาษาทแสดงใหเหน

ความสมพนธเชอมโยงกนระหวางภาษาในตวบทหนงกบตวบทอนๆ เปนการวเคราะห

ทตองอาศยการตความจากบรบทสงคมรวมกบการวเคราะหภาษา กลวธทางวจนปฏบตศาสตร

และวาทกรรมลกษณะตางๆ ทแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางภาษา บรบทสงคม

และความคดความเชอของจอมพล ป. พบลสงคราม เชน มลบท เรองเลา การปฏเสธ

การใชสหบท และการใชวจนกรรม

2.1 มลบท

มลบทเปนการแสดงออกผานรปภาษาทส อความหมายใหเขาใจได

โดยนยวามความคดทเกดขนกอนหรออยเบองหลงถอยค�าทกลาว หรอมเหตการณบาง

อยางเกดขนกอนหนาเหตการณนน รวมทงมเจตนาบางอยางแอบแฝงอยเพอแสดงให

เหนถงความเชอทมอย พบวามลบทสวนใหญในสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม

เชอมโยงถงวกฤตปญหาทางเศรษฐกจและความขดแยงทเกดขนในชวงกอนทจะมการ

เปลยนแปลงการปกครอง ตวอยางเชน

(11) เราทงชาตจงไดพรอมกนรบเอาวนท 24 มถนายนเปนวนชาต

เพราะถอเสมอนหนงวาเปนวนทใหก�าเนดการพนฟชวตจตตใจของชาตขนใหม

ใหด�าเนนเสมออารยประเทศ...รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดเทอดพระ

มหากษตรยไวในฐานททรงเปนประมขของชาต เปนทเคารพสกการเหนอการ

ลวงละเมดและเปนทรวมขวญของประชาชนชาวไทย ทงนกเพอเปนปจจยให

คนไทยทงชาตสมครสมานสามคคเปนน�าหนงใจเดยวกน เพออนวรรตนตาม

119


รฐธรรมนญ พระมหากษตรยจงทรงปฏบตในทางอนทเปนพระคณแกชาต ทรง

เวนการปฏบตพระองคในทางอนเปนพระเดช และทรงเวนจากพระราชจรยาวตรใดๆ

อนจะเปนทางน�ามาซงความลมจมของประเทศหรอกอใหเกดการเกลยดชง

ในพระองคทานขนได (งานเฉลมฉลองวนชาต 24 ม.ย.2483)

ตวอยางท (11) การใชถอยค�าแสดงใหเหนการกระท�า ความ

เปลยนแปลง หรอความแตกตางทเกดขนระหวางสงทเคยมอยกอนกบสงทจะเกดขนใหม

เชน “ฟนฟ” “ขนใหม” “เสมอ” ถอยค�าเหลานนสอความหมายใหเหนวาสภาพสงคมไทย

ในชวงกอนทจะมการเปลยนแปลงการปกครองนนตกอยในสภาพทย�าแยจนตองฟนฟ

ขนมาใหมเพอใหสามารถบรหารประเทศใหเจรญกาวหนา ไมออนดอยไปกวานานา

ประเทศ และทส�าคญกคอพระมหากษตรยถกมองวาเปนสวนหนงทท�าใหเกดปญหาขน

ในสงคม การใชถอยค�าวา “เวน” “น�ามาซงความลมจมของประเทศ” และ “กอใหเกดการ

เกลยดชง” นนสอความหมายใหเหนถงสงทพระมหากษตรยไดเคยกระท�าหรอท�าใหเกด

ปญหาขนนนตองเวน คอตองงดหรอไมเขาไปยงเกยวใดกบการบรหารประเทศอกซงจะ

ท�าใหประเทศชาตเสยหายหรอท�าใหเกดความรสกทไมดตอพระมหากษตรย แสดงให

เหนวาพระมหากษตรยในระบอบประชาธปไตยในทศนะของคณะราษฎรจงมสถานะเปน

ประมขของประเทศ พระมหากษตรยไมมอ�านาจทางการเมอง ไมยงเกยวกบการเมอง

หรออาจจะกลาวไดวาอยเหนอการเมองอยางแทจรง

2.2 เรองเลา

เรองเลาเปนกลวธอยางหนงทแสดงใหเหนถงความรสกและประสบการณ

ทผพดตองการบอกใหผฟงเขาใจดวยวตถประสงคอยางใดอยางหนงดวยการเลายอนถง

เหตการณทเคยเกดขน พบวาจอมพล.ป พบลสงคราม มกจะเลาถงเรองการพระราชทาน

รฐธรรมนญและความส�าคญของการเปลยนแปลงการปกครอง ตวอยางเชน

(12) วนเดยวกนนเมอ 7 ปมาแลวคอ วนท 10 ธนวาคม พทธศกราช

2475 ในทามกลางพระบรมวงศานวงศ คณะทตานทต ขาราชการทงทหาร

พลเรอนและประชาชนชายหญงซงเฝาทลละอองธลพระบาท ณ พระทนงอนนตสมาคมนน

เจาพนกงานฝายอาลกษณไดอานค�าประกาศพระราชทานรฐธรรมนญแด

อาณาประชาชนชาวไทย ไดยนเสยงกระจายออกไปทวประเทศไทย ณ บดนน

องคพระมหากษตรยผทรงเครองตนประทบบนพระราชอาสนภายใตมหาเศวต

ฉตรนพปดล กไดทรงยกพานทองรองรบรฐธรรมนญฉะบบถาวรซงประดษฐาน

อย ขนสาธการเหนอพระเศยร แลวทรงมอบใหประธานสภาผแทนราษฎร ใน

ขณะเดยวกนกบปนใหญของกองทพไทยไดยงซงทงนยอมเปนอาณตแหงการ

ทไดทรงหลงความสขสมบรณพระราชทานแดพนองชาวไทยในทามกลางความ


120


ปลาบปลม ความปตยนดอยางยงลนของมวลชนซงตางพากนโหรองซรอง

สาธการรบพระมหากรณาธคณดวยความราเรงบรรเทงใจ เราทงหลายยอมจะ

ยงจ�าภาพอนซาบซงใจนอยมรหาย เรายงคงระลกนกถงวนมงขวญของเรานน

ตลอดมา เพราะฉะนนเราจงรบเอาวนนนเปนอภลกขตสมยมาจดงานฉลอง

ทกๆป (วนฉลองรฐธรรมนญ 10 ธ.ค. 2482)

(13) ขาพเจาไดกลาวใหทานฟงแลวถงมลเหตทเราไดเลอกเอาวนท

24 มถนายนเปนอภลกขตสมยทจะท�างานเฉลมฉลองและรนเรงเปนงานประจ�า

ปตลอดไป เพราะวนท 24 มถนายนเปนเรมกอรางสรางการปกครองใหมใน

ระบอบประชาธปไตยโดยมรฐธรรมนญเปนหลกบรรทดฐาน และยงกวานนวน

นเปนวนทพนองทงหลายรวมทงขาพเจาผพดนดวยไดรบสทธเสรภาพ สมภาพ

ในสวนตว และมสทธมเสยงในการปกครองบานเมองของไทยเรารวมกบรฐบาล

และอยางฉนทญาตพนองกนดวย เมอวนท ๒๔ มถนายนคอวนชาตเปนวนเรม

น�ามาซงความพอใจและความสขส�าราญมาสเราทงหลายดวยประการฉะน

(งานเฉลมฉลองวนชาต 24 ม.ย. 2483)

จากตวอยางท (12) ขอความทบอกวา “วนเดยวกนนเมอ 7 ปมาแลว

คอ วนท 10 ธนวาคม พทธศกราช 2475” และตวอยางท (13) “ขาพเจาไดกลาวใหทาน

ฟงแลว” เปนการเลายอนถงเหตการณทเกดขนแลวและไดน�ามาเลาซ�าอกครงในโอกาส

วนส�าคญทเกยวของกบรฐธรรมนญและวนชาตจงเทากบวาเปนการตอกย�าถงความส�าคญ

ของเหตการณเหลานนทเชอมโยงถงความคดความเชอเกยวกบประชาธปไตย สวน

บรรยากาศทเปนพธการ ความยงใหญอลงการในการพระราชทานรฐธรรมนญ และการ

จดงานเฉลมฉลองวนชาตนนจงเทากบวาเปนชวงระยะเวลาแหงความสขทเกดขนใน

สงคมไทยภายหลงจากเปลยนแปลงการปกครองแลว

2.3 การปฏเสธ

การปฏเสธเปนการใชค�าเพอแสดงความขดแยงหรอไมเหนดวยกบ

มลบทหรอสงทเคยเกดขนมากอนหนานน การปฏเสธชวยเนนย�าไดถงความเปลยนแปลง

และความแตกตางทเกดขนไดชดเจน มน�าหนก และนาเชอถอมากขน ตวอยางเชน

(14) ระบอบการปกครองปรตยบนน ราษฎรมเสยงทจะพดขอรองให

ปรบปรงกจการใดๆ ของราชการของเขาไดทกอยาง เราไมไดหาม ไมมอ�านาจ

ใดๆ มาหามใหครามกลวเหมอนแตกอน...ซงทงนยอมจะกอใหเกดความรกใคร

และความสามคคซงกนแลกนในหมคนไทยทงมวล ทงเกดผลคอ ความสข

สมบรณในการครองชพตอไปดวย ในทสดเรากจะไมไดยนวา “แกเปนบาว-ฉน

เปนนาย” ดงนอกตอไป (วนฉลองรฐธรรมนญ 10 ธ.ค.2482)

121


ตวอยางท (14) การใชถอยค�าปฏเสธวา “ไมไดหาม” “ไมมอ�านาจ

ใดๆ” และ “ไมไดยน” เปนปฏเสธทขดแยงกบมลบทเดมทแสดงใหเหนสภาพสงคมใน

สมยสมบรณาญาสทธราชยวามการหามวพากษวจารณการท�างานของรฐบาล มอ�านาจ

บางอยางทท�าใหประชาชนไมกลาแสดงความคดเหน และเปนสงคมทมการแบงชนชน

กนอยางชดเจนระหวางคนทเปนเจานายและเปนบาว การทจอมพล ป. พบลสงคราม ใช

การปฏเสธจงเปนการเนนย�าใหรวาในสมยจอมพล ป. ซงปกครองดวยระบอบ

ประชาธปไตยแลวนน ราษฎรมเสรภาพทจะแสดงความคดเหนเกยวกบการบรหารบาน

เมองได ทกคนมความเทาเทยมกนทางสงคม การปฏเสธจงแสดงใหเหนมมมองความ

คดทแตกตางกนและเปนการโตตอบกนระหวางความคดของกลมคณะราษฎรกบความ

คดเดมทมอยในระบอบสมบรณาญาสทธราชย โดยเฉพาะการโตตอบกบกลมชนชน

เจานายอยางพระมหากษตรย

2.4 การใชสหบท

การใชสหบทเปนการใชถอยค�าทใชเปนผลผลตของการปฏสมพนธ

ระหวางบคคลทมความคดเหนทางสงคมบางอยางแฝงอย ถอยค�าทเราใชจงไมใชเปน

ถอยค�าของเราคนเดยว แตเปนถอยค�าทมความคดความเหนของผอนแฝงอย มการ

โตตอบอยในความนกคดของคนเราทตระหนกรและแสดงออกในรปแบบตางๆ ดงท

Bakhtin (1986 : 89 อางถงใน Fairclough, 2004 : 102) กลาวไววา “All utterances

are populated, and indeed constituted, by snatches of others utterances, more

or less explicit or complete : our speech…is filled with others word, varying

degrees of otherness and varying degree of “our-own-ness”, vary degrees of

awareness and detachment. ตวอยางเชน

(15) ขาพเจาไดทราบ, ไดพบ, และไดเหนตลอดมาวา มความตงใจ

ทจะบ�าเพญใหเปนรฐบาลทประกอบดวยราษฎร ท�างานเพอราษฎร และเจตนา

อนแรงกลาทจะใหบงเกดผลดแกราษฎรอยเนองนตย ขาพเจายนยนไดวา

เจตจ�านงอนนเปนอดมคต เปนดวงใจ เปนดวงวญญาณของรฐบาลคณะน

(วนเถลงศก 31 ม.ค. 2481)

ตวอยางท (15) การใหสหบทดงกลาวเปนการดดแปลงมาจากค�าพด

ของประธานาธบดลนคอลน แหงประเทศสหรฐอเมรกา กลาวไวหลงจากสหรฐอเมรกา

แยกตวออกจากประเทศองกฤษและเกดสงครามกลางเมอง (Civil War) เปนเหตใหม

ประชาชนตายเปนจ�านวนมากและในการประกอบพธไวอาลยใหกบผเสยชวต ณ เมอง

เกตกสเบอรกในมลรฐเพนซลวาเนย ในวนท 19 พฤศจกายน ค.ศ.1869 สนทรพจนตอน

หนงทประธานาธบดลนคอลนไดกลาวไววา รฐบาลของประชาชน โดยประชาชน เพอ


122


ประชาชนนน การใหสหบทของประเทศตนแบบของการปกครองระบอบประชาธปไตย

แสดงใหเหนถงความรความคดเกยวกบการปกครองระบอบประชาธปไตย รวมทง

แสดงออกถงน�าเสยงมงมนทจะบรหารประเทศตามแนวทางดงกลาว

(16) ในสวนทางรฐบาลนนเลากมกรณหลายประการทเปนเหตผล

สนบสนนใหเกดระบอบใหมของการปกครองนขนอยในตว ขาพเจาขออางค�า

กราบบงคมทลและค�าชแจงของเสนาบดกระทรวงกลาโหมสมยนนคอ นายพล

เรอเอก พระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงสงหวกรมเกรยงไกร ซงกลาวในการ

ประชมขาราชการกลาโหม เมอวนท 5 กมภาพนธ พ.ศ. 2475 ประมวลลง

เปนใจความส�าคญวา ประเทศเราฝดเคองคบขนในทางเศรษฐกจ ไมมวแวว

และชองทางใดจะแกไขโดยเรวเลย นอกจากจะตองปลดขาราชการเพอใหเบา

ภาระรายจายและใหชวยกนกดฟนทนตอไปและทงหาใชจะตดคนเทานนไม ซ�า

ยงจะตองตดงานลงไปดวย เสนาบดพระองคนนทรงกลาวชแจงแนวทางปฏบต

ส�าหรบราชการตอไปคอยอมใหถอยหลง เพราะแมแตจะเพยงใหคงทอยกทรง

เหนวาไมสามารถจะท�าได (วนฉลองรฐธรรมนญ 10 ธ.ค. 2482)

ตวอยางท (16) เปนการใชสหบททมการอางถงค�าพดของบคคล

ส�าคญดวยการสรปสาระส�าคญวา พลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงสงหวกรม-

เกรยงไกร ซงเปนขาราชการชนผใหญในสมยนนมความคดเหนตอปญหาเศรษฐกจของ

บานเมอง การอางถงค�าพดดงกลาวนนเปนการชวยยนยน สรางความนาเชอถอ ชวย

สนบสนนใหการเปลยนแปลงการปกครองของกลมคณะราษฎรไดอกทางหนงวาเปนสง

ทเหมาะสม สมควรแกกาลเวลา และสามารถจะแกไขปญหาทเกดขนไดดกวาการ

ปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชยทไมสามารถจะแกปญหาได

2.5 การใชวจนกรรม

การใชวจนกรรม เปนการใชภาษาเพอแสดงออกถงเจตนาทผพด

ตองการสอสารใหผฟงเขาใจและน�าไปสการกระท�าอยางใดอยางหนงตามทผพดตองการ

โดยเฉพาะการใชวจนกรรมยนยนและวจนกรรมขอรอง พบวาจอมพล ป. พบลสงคราม

ใชวจนกรรมยนยน เพอแสดงใหเหนถงขอดของการปกครองระบอบประชาธปไตยดวย

การยกเหตผลตางๆ มาสนบสนนใหเหนวาความเปลยนแปลงทเกดขนนนเปนไปในทาง

ทดข น สวนวจนกรรมขอรอง มกจะเปนการขอรองหรอขอความรวมมอจากประชน โดย

เฉพาะเมอตองการใหทกคนชวยกนสรางชาตใหเจรญกาวหนา มวฒนธรรม และ

อารยธรรมเชนเดยวกนกบนานาประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตย ตวอยาง

เชน

123


(17) เทาทขาพเจากลาวมาทงหมดนกเพอประสงคจะชใหเหนทวกน

วา การเปลยนระบอบการปกครองกด การทรฐบาลจะบ�ารงอาชพของราษฎร

กด การแกเศรษฐกจของชาตกดเหลานเปนงานใหญ เปนงานทตองใชเวลาและ

ความรวมมอของประชาชนเปนส�าคญยงดวย เพราะเชนนนหากทานเหนวา

รฐบาลท�าอะไรชาไปบางกขอไดโปรดใหอภยและโปรดระลกถงความจ�าเปนดง

กลาวไวดวย (วนเถลงศก 31 ม.ค.2481)

(18) ขาพเจาจ�าตองกลาวซ�าอกวาเกอบทกคนตองการใหเปลยนการ

ปกครองมาเปนระบอบเชนปรตยบนน ขาพเจาจะขอน�าเหตผลตางๆ มากลาว

เปนทางสนบสนนความเหนนตามสมควรแกกาลและโอกาสเพอใหพนองชาว

ไทยไดซาบซงในรากฐานส�าคญและท�าความเขาใจกนดขน....อาศยความอนม

เจตนาอนบรสทธของรฐบาลในระบอบน ขาพเจาจงใครชกชวนพนองทงหลาย

อยางจรงใจวา ขอใหชวยกนคนละไมคนละมอ คนละเลกคนละนอยรวมแรง

รวมใจกนสรางชาตไทยของเราใหเจรญกาวหนากนอยางเหนจรงสกครงหนง

(วนฉลองรฐธรรมนญ 10 ธ.ค.2482)

จากตวอยางกลวธทางวจนปฏวตศาสตรและวาทกรรมแสดงใหถง

เหนบรบททางสงคมทมการรบรรวมกน โดยเฉพาะการน�าเอาปญหาวกฤตเศรษฐกจท

เกดขนกอนหนานมาสรางความนาเชอถอและเปนสวนหนงในการสรางความชอบธรรม

ใหกบการเปลยนแปลงการปกครองของคณะราษฎร รวมทงยงตอกย�าใหเหนถงความ

คดความเชอเรองการสรางชาตทเกดขนในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม ไดอยางชดเจนดวย

3. กลวธทางวาทศลป

กลวธทางวาทศลปเปนการใชภาษาอยางมศลปะและมชนเชงในการสอสารให

ผรบสารหรอผฟงเขาใจไดรบทงเนอหาสาระและอรรถรสตามทผผลตตวบทตองการ โดย

เฉพาะการใชส�านวน พบมอย 2 ลกษณะคอ ส�านวนทส อความหมายในเชงลบตอการ

ปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชย และส�านวนทส อความหมายในเชงบวกตอการ

ปกครองระบอบประชาธปไตย ตวอยางเชน

(19) ขาพเจาเชอวา พนองชาวไทยในสมยกอนการเปลยนแปลงการ

ปกครองจะตองรองตะโกนออกมาดงๆ มา “พวกเราเหลาราษฎรยากจนลงทก

วน ขอใหเปลยนการปกครองเถด เราจะไดลมหนาอาปากขนไดบาง” และ

สงเหลานเปนความจรงซงใครๆ ยอมเหนไดวาตงแตเปลยนการปกครองมา

แลว ฐานะการครองชพของราษฎรไดกะเตองขนกวาเดมพอสมกบระยะเวลา

ทไดผานมา...แตกอนทานอยากจะต�าหนราชการแผนกใดอยางใดทานพดไม

ไดอยางเปดเผย เพราะมระเบยบการบางอยางเตอนใหทานสงวนค�าพดไว ถง


124


กบเราเคยฝงเปนภาษตเตอนกนมาวา “อยาพดไป จะถกมะพราวหาวยดปาก”

(วนฉลองรฐธรรมนญ 10 ธ.ค. 2482)

ตวอยางท (19) ส�านวน “ลมหนาอาปาก” สอความหมายวา การม

ฐานะความเปนอยทดข น และ “จะถกมะพราวหาวยดปาก” สอความหมายเปนการเตอน

ไมใหพดในสงทไมควรพด ซงสะทอนใหเหนวาในชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง

นนประชาชนมความเปนอยทยากล�าบาก และยงไมมสทธ เสรภาพทจะแสดงความคด

เหนหรอวพากษวจารณเกยวกบการบรหารงานของราชการไดซงเปนส�านวนทส อความ

หมายในเชงลบทจอมพล ป. พบลสงคราม มตอการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชย

(20) การปกครองในระบอบนเปนการปกครองทอาศยคนมากชวยกน

ท�างานใหลลวงไปโดยเรวพลนทนเวลาชะนดทเรยกวา “หนาวง” (พธเปด

อนสาวรยประชาธปไตย 24 ม.ย. 2483)

ตวอยางท (20) ส�านวน “หนาวง” สอความหมายใหเหนถงความเจรญ

กาวหนาทจะเกดขนหลงจากการเปลยนแปลงการปกครองระบอบประชาธปไตยวาจะ

ชวยใหประเทศพฒนาอยางเหนผลชดเจน เปนส�านวนทส อความหมายในเชงบวกทมตอ

การปกครองระบอบประชาธปไตย และในขณะเดยวกนกท�าใหเขาใจไดวาการปกครอง

ระบอบสมบรณาญาสทธราชยนนมลกษณะทตรงกนขามหรออาจจะกลาวไดวาเปน

ระบอบทท�าใหบานเมองพฒนาไปไดชากวาระบอบประชาธปไตย

กลวธทางวาทศลป กลาวไดวาชวยเสรมใหประชาชนเขาใจ เหนภาพ สมผส

ไดถงอารมณ ความรสก และทศนคตทจอมพล ป. มตอการปกครองระบอบประชาธปไตย

ดวยการเนนย�าใหเหนวาการปกครองระบอบประชาธปไตยชวยแกปญหาทเกดขนได

รวมทงประชาชนมเสรภาพในการพด และท�าใหประเทศชาตเจรญกาวหนา

อภปรายผล

หลงจากเปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบประชาธปไตยนน ค�าวา “รฐธรรมนญ” มปรากฏอยในสนทรพจนของนายกรฐมนตรไทยในลกษณะตางๆ กน เชน การใชเปนชอเรยกวา “ระบอบรฐธรรมนญ” ซงกลาวไดวาเปนการสอความหมายถงการปกครองระบอบใหมทเกดขนแตกตางไปจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย โดยมรฐธรรมนญเปนกฎหมายส�าคญสงสด และอาจจะกลาวไดวารฐธรรมนญกลายเปนสญลกษณของการปกครองระบอบประชาธปไตยทนายกรฐมนตร โดยเฉพาะกลมคณะราษฎรน�ามาใชสอสารใหประชาชนรบรถงความเปลยนแปลงทเกดขนกบรปแบบการ

ปกครองมากกวาทจะอธบายใหเขาใจและเหนถงความส�าคญของการปกครองระบอบ

ประชาธปไตย หรอการบงคบใชรฐธรรมนญในฐานะทเปนกฎหมายส�าคญสงสดอยาง

125


แทจรง ดงท เฉลมเกยรต ผวนวล (2533 : 25) กลาววา “คณะราษฎรใชรฐธรรมนญเปน

สญลกษณทางการเมองอนส�าคญของระบอบใหม ผปกครองกลมใหมกลาวถงรฐธรรมนญ

มากกวาประชาธปไตยและไดพยายามจงใจใหประชาชนทวไปยอมรบและเหนวารฐธรรมนญ

เปนสงศกดสทธ เปนกฎหมายสงสดทางการปกครอง ทงยงเปนสงแสดงความทนสมย

อยางอารยะประเทศ”

ในอกดานหนงนนการเรยกชอวา “ระบอบรฐธรรมนญ” สวนใหญพบใน

สนทรพจนของนายกรฐมนตรทมภมหลงมาจากสถาบนทหาร เชน พระยาพหลพล

พยหเสนา จอมพล ป. พบลสงคราม และจอมพลสฤษด ธนะรชตนนเปนการสะทอนให

เหนระบบความคดความเชอสวนหนงของผทเปนทหารไดรบการปลกฝงมา โดยเฉพาะ

การอบรมสงสอนทหารในกองทพบกของผปกครองกลมใหมอยางคณะราษฎรไดเปลยน

มาเปนใหความส�าคญวา ทหารตองจงรกภกด ปกปองประเทศชาต ศาสนา พระมหากษตรย

และรฐธรรมนญ พระมหากษตรยมความส�าคญในฐานะเปนประมขของชาต สวน

รฐธรรมนญเปนหลกของการปกครองประเทศและผทจะท�าหนาทดแลสงวนรกษาสงเหลา

นไวไดเปนอยางดคอทหาร กลาวไดวา ความคดส�าคญเรองการเมองของทหารในเวลา

นนจงอยทรฐธรรมนญ ดงนน เมอพดถงระบอบการปกครองประเทศ ทหารจะใชค�า

วาการปกครองระบอบรฐธรรมนญแทนทจะใชค�าวาการปกครองระบอบประชาธปไตย

(กนกวล ชชยยะ, 2528 : 76)

ตวบทสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม เปนผลผลตทางสงคมทเกดขน

ในภาคปฏบตการทเชอมโยงใหเหนความสมพนธและอทธพลของบรบททางสงคม ความคด

ความเชอ และการโตตอบของผน�าอยางจอมพล ป. พบลสงคราม ซงเปนตวแทนของ

กลมคณะราษฎรทมความคดความเชอในการปกครองระบอบประชาธปไตย เปนคณะ

บคคลทมความคดเหนแตกตางและขดแยงกบการปกครองระบอสมบรณาญาสทธราชย ซง

เปนระบอบการปกครองเดมในสงคมไทยและมสถาบนพระมหากษตรยมอ�านาจสงสดใน

การปกครองประเทศ การเปลยนแปลงการปกครองทเกดขนเมอวนท 24 มถนายน 2475

นอกจากจะเปนการชวงชงอ�านาจระหวางกลมคณะราษฎรกบสถาบนพระมหากษตรย

แลวนน การสรางความหมายใหกบการปกครองระบอบประชาธปไตยซงเปนการปกครอง

ระบอบใหมทประชาชนคนไทยในสมยนนยงไมเขาใจและยงไมคนเคยจงเปนความทาทาย

ของคณะราษฎรทตองเรงสรางความรความเขาใจเกยวกบการปกครองระบอบประชาธปไตย

ใหเปนทเขาใจและไดรบการยอมรบจากประชาชนใหแพรหลายมากขน วทยกระจายเสยง

จงเปนสอในการเผยแพรขอมลขาวสารตางๆ ทเขามามบทบาทส�าคญ ดงทสวมล พลจนทร

(2541 : 1) กลาววา “การจดตงกองการโฆษณา ในวนท 3 พฤษภาคม 2476 นบเปน

ครงแรกทสงคมไทยไดตระหนกถงความส�าคญและประสทธภาพของสอ จงไดจดตง


126


หนวยงานเกยวกบการโฆษณาอยางเปนระบบและสอทไดรบความสนใจมากในยคนนก

คอวทยกระจายเสยงซงกลาวไดวาเปนสอประเภทแรกทรฐเปนผจดตง” นอกจากวทย

กระจายเสยงจะเปนสอกลางระหวางรฐบาลคณะราษฎรกบประชาชนแลวนน วทย

กระจายเสยงของกรมโฆษณาการยงเปนชองทางส�าคญในการเผยแพรอดมการณของ

จอมพล.ป พบลสงคราม ดงจะเหนไดจากการใหความส�าคญกบวนชาตและการตอกย�า

เรองสรางชาตดวยวธการตางๆ ตามทไดกลาวไปขางตนนนเปนสงทสะทอนใหเหนถง

ระบบความคดความเชอเกยวกบอดมการณชาตนยมของจอมพล ป.ทเขาไปควบคม

พฤตกรรม ความคด และวถชวตของประชาชน ทส�าคญกคอ “รฐนยมฉบบตางๆ รวมถง

การมรายการสนทนาระหวางนายมน ชชาต กบนายคง รกไทย รายการนเปนกระบอก

เสยงส�าคญทสดของจอมพล ป. พบลสงคราม และการออกรฐนยมแตละฉบบสะทอน

ใหเหนความพยายามในการสรางลทธชาตนยมและวฒนธรรมทางการเมองใหมๆ ขน

อยางชดเจนดวย” (ทนพนธ นาคะตะ, 2548 : 583) หรอท แถมสข นมนนท (2519 :

132) กลาววา “การกลาวสนทรพจนของจอมพล ป. พบลสงคราม นนถอวามบทบาท

ส�าคญในการปลกความรสกชาตนยมในหมคนไทยและรฐนยมเปนเสมอนประกาศตของ

รฐบาลทประชาชนจะตองพรอมใจกนยดถอปฏบต” และ “ลกษณะการปกครองบานเมอง

ในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม เปนการแสดงออกถงระบอบอ�านาจนยมโดยทหาร”

(เฉลมเกยรต ผวนวล, 2533 : 29)

วาทกรรมประชาธปไตยในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม จงเทากบวาเปนการ

ผลตสรางความหมายใหมกบการปกครองระบอบประชาธปไตยเพอเปนเครองยนยนถง

การเปลยนแปลงระบอบการปกครองใหมทเกดขนแทนระบอบสมบรณาญาสทธราชย

รวมทงมการปลกกระแสความคดเรองการสรางชาตและสงเสรมอดมการณชาตนยมดวย

การใชวทยกระจายเสยงเปนสอทส�าคญในการผลตซ�าและเผยแพรอดมการณของผน�า

ใหเปนทยอมรบและกลมกลนเปนสวนหนงของการปกครองระบอบประชาธปไตยทจะ

ชวยสรางความเจรญกาวหนาใหกบชาตบานเมอง แตสงหนงทไมไดเปลยนแปลงไปก

คอ ประชาชนยงไมใชเจาของอ�านาจอธปไตยอยางแทจรง ในขณะทผท มอ�านาจในการ

ปกครองประเทศกยงคงตองการใหประชาชนเปนผทอยใตการปกครองตองปฏบตตาม

เชอฟงและยอมรบอ�านาจของตนเองดวยการสรางวาทกรรมในรปแบบตางๆ การ

เปลยนแปลงการปกครองทเกดขนเปนแตเพยงการปรบเปลยนตวบคคลทมอ�านาจใน

การปกครองบานเมองจากพระมหากษตรยทอ�านาจและบญญาบารมมาเปนกลมชนชน

น�าทมการศกษา มความร มความสามารถ และมก�าลงทหารอยในมอ

นอกเหนอไปจากนน ค�าขวญตางๆ ในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม เชน “เชอ

ผน�า ท�าใหชาตพนภย” และ “เชอพบลสงคราม ชาตไมแตกแยก” ค�าขวญเหลานสะทอน

127


ใหเหนอ�านาจของผน�าไดอยางชดเจนวา ไดเขาไปมอทธพลอยเหนอการปกครองของ

ประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชนตามหลกการปกครองระบอบประชาธปไตย

แตอาศยความเปลยนแปลงทางการเมองการปกครองทเกดขนนนน�าเสนออดมการณ

ชาตนยมใหเปนสวนหนงของสงคมผานการกลาวสนทรพจน การบงคบใชรฐนยม และ

การใชสออยางวทยกระจายเสยงเปนชองทางในการผลตซ�า ตอกย�า และเผยแพรความ

คดความเชอของนายกรฐมนตรทช อ “จอมพลแปลก พบลสงคราม” ใหเปนทประจกษ

ชดมาจนปจจบนในฐานะนายกรฐมนตร คนท 3 ตามการปกครองระบอบประชาธปไตย

ของประเทศไทย


128


บรรณานกรม

ภาษาไทย

กนกวล ชชยยะ. (2528). พฒนาการทางความคดของกลมทหารอาชพ พ.ศ.2475-

2524. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

กรมโฆษณาการ. (2483). สาสน ค�าปราศรย และสนทรพจนของนายกรฐมนตร

กบประกาศส�านกนายกรฐมนตร เนองในอภลกขตสมยงานฉลองวน

ชาต ๒๔๘๓. พระนคร : โรงพมพกรมรถไฟ.

________. (2483). ประมวลค�าปราศรยและสนทรพจนของนายกรฐมนตร.

พระนคร : โรงพมพพานชศภผล.

________. (2485). ประมวลค�าปราศรยและสนทรพจนของ ฯพณฯ จอมพล ป.

พบลสงครามนายกรฐมนตรผน�าของชาต เลม ๒. พระนคร : โรงพมพพา

นชศภผล.

กฤษดาวรรณ หงศลดารมภ. (2543). ความเปน “พวกเรา” และ “พวกเขา” ในสงคม

ไทย. มหาวทยาลยศลปากร 19-20 (3) : 11-48.

กฤษดาวรรณ หงศลดารมภ และจนทมา เอยมานนท, บรรณาธการ. (2549). มอง

สงคมผานวาทกรรม. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กองบรรณาธการฝายการเมอง ส�านกพมพ บคส ท ย. (2556). ลก ลวง ลบ 28

นายกรฐมนตรไทย สงคราม หรอ การเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: บค ท ย.

ค�าปราศรยของ จอมพล ป.พบลสงคราม นายกรฐมนตร ในอภลกขตสมยเถลงศก

๓๑ มนาคม ๒๔๘๑. 9 (นายกรฐมนตรพมพแจกเพอใหขาราชการรแนว

และความมงหมายในนโยบายของรฐบาล)

ค�าปราศรยของนายกรฐมนตรกลาวแกมวลชนชาวไทยโดยทางวทยกระจายเสยง

วนท 20 ตลาคม 2483. (2483). พระนคร: โรงพมพแผนททหาร.

ค�าปราศรยของทานนายกรฐมนตรกลาวทางวทยกระจายเสยง เมอวนท 20

ตลาคม 2483. (2483). พระนคร: โรงพมพพระจนทร. (แจกในงานพระกฐน

พระราชทาน สโมสรคณะราษฎร ณ วดโปรดเกศ จ.สมทรปราการ วนท 7

พฤศจกายน 2483).

จนทมา เอยมานนท. (2549). การศกษาวาทกรรมเกยวกบผตดเชอเอดสในสงคม

ไทยตามแนวปฏพนธ-วเคราะห. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขา

วชาภาษาศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

129


เฉลมเกยรต ผวนวล. (2533). ประชาธปไตยแบบไทยแนวคดทางการเมองของ

ทหารไทย (2519-2529). กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ณฐพร พานโพธทอง. (2556). วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษตามแนวภาษาศาสตร:

แนวคดและการน�ามาศกษาวาทกรรมในภาษาไทย. กรงเทพฯ: โครงการ

เผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

แถมสข นมนนท. (2519). เมองไทยยคเชอผน�า. ธรรมศาสตร 6 (1) : 121-149.

ทนพนธ นาคะตะ. (2548). การเมองการปกครองไทย พ.ศ. 2475-2490. ใน

เอกสารการสอนชดวชาประวตศาสตรสงคมและการเมองไทย หนวยท

8-15, 570-620. พมพครงท 26. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

นครนทร เมฆไตรรตน. (2546). วาทกรรมการเมองวาดวยประชาธปไตยของไทย.

ใน วาทกรรม ความร อ�านาจการเมองในการปฏวตสยาม 2475, 79- 120.

กรงเทพฯ: ฟาเดยวกน.

บณฑต จนทรโรจนกจ. (2541). การเมองวฒนธรรมเรองการสรางความหมาย

ของประชาธปไตย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาการปกครอง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

มาลน คมสภา. (2541). นยทางการเมองของอนสาวรยประชาธปไตยในสงคม

ไทย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

รงมณ เมฆโสภณ. (2554). อ�านาจ ลอกคราบการเมองไทย อดมการณ เพอชาต

และญาตมตร. กรงเทพฯ: บานพระอาทตย.

สมเกยรต วนทะนะ. (2551). อดมการณทางการเมองรวมสมย. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: อกษรขาวสวย.

สจต บญบงการ. (2519). อ�านาจทางการเมองของผน�าทหารไทย ศกษาเปรยบเทยบ

ระหวางจอมพล ป. พบลสงคราม กบจอมพลสฤษด ธนะรชต. ใน รกเมองไทย

เลม ๑, 83-124. สมบต จนทรวงศ และรงสรรค ธนะพรพนธ, บรรณาธการ.

กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพช จ�ากด.

สธาชย ยมประเสรฐ. (2551). สายธารประวตศาสตรประชาธปไตยไทย. กรงเทพฯ :

พ.เพรส.

สวมล พลจนทร. (2531). กรมโฆษณาการกบการโฆษณาอดมการณทางการ

เมองของรฐ (พ.ศ.2476–2487). วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สรวฒ ปดไธสง. (2536). อ�านาจและทรพยากรทางการเมอง : ศกษากรณจอมพล

ป. พบลสงคราม. (สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร).


130


ภาษาองกฤษ

Bakhtin, M. (1981). The Dialogical Imagination, Edited by M. Holquist,

trans. C. Emerson and M. Holquist. Austin : University of Texas Press.

Quoted in Fairclough. (2004). Discourse and Social Change. 10th ed.

Cambridge : Policy Press.

Fairclough, Norman. (2004). Discourse and Social Change. 10th ed.

Cambridge: Policy Press.

Van Dijk, Tuen A., ed. (1997). Discouse as Social Interaction. London:

SAGE Publications Ltd.

________. (2001). Critical Discourse Analysis. in The Handbook of

Discourse Analysis, 352-371. Edited by Schiffrin and others. Oxford:

Blackwell Publishers Ltd.

________. (2006). Ideology and discourse analysis. Journal of Political

Ideologies 11 (2) 115-140.

________. (2008). Discourse and Power. New York: Palgrave Macmillan.

วาทกรรมประชาธิปไตยในสุนทรพจน์ของจอมพล...

Documents