明朝那些事儿

Stories of Ming Dynasty

ยอนอดตราชวงศหมง

เลม 2

ตงเหนยนหมงเยว (当年明月)เขยน

ชาญ ธนประกอบแปล

3

สารบญ

ค�าน�าส�านกพมพ 5ค�าน�าผแปล 7 ค�าน�าผเขยน 9

บททหนง จกพรรดเจยนเหวน : ความวตกของจกรพรรด 11บททสอง จตผรอคอย : ความทกขของจต 22บททสาม เตรยมปฏบตการ 32บททส จ�าใจตองกบฏ 43บททหา สงครามเองตายขาอย 64บททหก คปรบของจต 91บททเจด อกกาวเดยวจะชนะ 123บททแปด พลชพเพอชาต ปมปรศนา โหดเหยมทารณ 139 ความออนแอบททเกา ความกลดกลมของฮองเต 149บททสบ เกยรตศกดฮองเต 168บททสบเอด ทางเลอกของราชน 200บททสบสอง หลงเจงเหอแลว ไมมเจงเหออก 210บททสบสาม กวาดทวปฐพ 236บททสบส โอรสแหงสวรรคเฝาประตอาณาจกร 254บททสบหา ใครขดค�าสงตองก�าจด 272บททสบหก ทรพยสนแหงราชน 293

4

บททสบเจด เดมพนดวยชวต 319บททสบแปด ความลบสดทาย 342

เกยวกบผเขยน 365เกยวกบผแปล 366

11

บททหนง

จกรพรรดเจยนเหวน :

ความวตกของจกรพรรด

กอนฮองเตจหยวนจางจะสวรรคต ไดทรงแตงตงใหพระนดดา จอวนเหวนเปนทายาทสบสนตวงศ จหยวนจางเสดจสวรรคตอยางสงบ เพราะพระองคทรงเลงเหนวาจอวนเหวนจะตองสบปณธานของพระองคไดอยางแนนอน และสรางความรงเรองแกราชวงศหมงยงกวาเดม คนหนง จากไปอยางสบายใจ กลบทงอกคนทปรวตกไว

เงาทะมนอนยงใหญของจหยวนจางหายไปจากรางของจอวนเหวน แลว ในทสดจอวนเหวนกไดปกครองอาณาจกรแบบเปนตวของตวเองไดแลว แตหนมนอยวยเพยงยสบเอดคนนกตองแปลกใจทตนเองยงคงไมเหนแสงตะวน เพราะยงมเงารางของคนอกเกาคนครอบง�าตนอยอก

ทงเกาคนนกคอโอรสทงเกาพระองคของจหยวนจาง เรมนบตามดนแดนทครอบครองเปนอองจากตะวนออกเฉยงเหนอถงตะวนตกเฉยงเหนอ คอ เหลยวออง หนงออง เยยนออง กออง ตายออง จนออง ฉนออง

12

ชงอองและซออง

หากกลาววาฮองเตคอเจาของทดนรายใหญทสด ถาเชนนนทง เกาคนนกคอองครกษพทกษเจาของทดน

จหยวนจางแตงตงบตรยสบสคนและหลานหนงคนเปนออง กระจายครองทงแผนดน บคคลส�าคญเหลานถกขนานนามวาฟานออง (เจาผครองหวเมอง) พวกเขามต�าหนกและกองทพของตนเอง อองทกทาน มองครกษสาม แตโปรดสงเกตองครกษสามในทนมไดหมายถงคนสามคน

ทเรยกวาองครกษเปนชอรวม อาจมจ�านวนคนตงแตสามพนคน จนถงหนงหมนเกาพนคนกได มองในมมนกพอจะเขาใจก�าลงทแทจรงของบรรดาอองทงหลาย

คยเวรดขางตนคอค�าวาจนถง ตามขอก�าหนดน ฟานอองมกองก�าลง ไดตงแตเกาพนคนถงหาหมนเจดพนคน และในทางปฏบตบรรดาฟานออง มกนยมเลอกตวเลขอยางหลง อ�านาจมาจากปากกระบอกปนนนา ตอให ไมตองการอ�านาจการปกครอง เลยงลกนองไวเฝาบานเยอะหนอยยอมดกวา

จะวาไปแลวตวเลขนกไมถอวามากนก แคหาหมนกวานายยอมสสวนกลางไมได จงเหนไดวาจหยวนจางคดไวแลวในการวางระบบกองทพ แตใดๆ ในโลกลวนมาพงเอาตรงทมขอยกเวน

ขอยกเวนทวาคอบางคนในเกาคนทกลาวถงขางตน พวกเขาไดรบการยกเวน เพราะพวกเขามภารกจทส�าคญมาก – การรกษาชายแดน

เขตการปองกนของพวกเขาเราเคยกลาวไปแลว เจาของกองก�าลงทงเกานกเหมอนกบเขตมณฑลทหารเกาเขต รบผดชอบภารกจทแตกตาง กน ในจ�านวนนเยยนอองกบจนอองทรงอทธพลทสด พวกเขาตางมก�าลงพลมากกวาแสนนาย กลาวไดวามแสนยานภาพเกรยงไกร แตอองสององคนมใชผแกรงทสดในเกาพระองค ทไดรบการยกยองจากทกฝายวาแขงแกรงทสดคอหนงออง คนผน “น�าพลแปดหมน รถศกหกพน” ดแลวก�าลงพลไมมากเทาเยยนอองและจนออง แตในมอของเขากลบม

13

กองก�าลงทแขงแกรงทสดในยคนน – ตวเหยยนซานเวย

นเปนกองก�าลงพเศษ กลาวไดวาเปนกองก�าลงไรเทยมทานของทพหมง ประกอบดวยทหารมองโกลทงหมด ประสทธภาพการรบสงเยยม อาจมคนถามวาท�าไมชาวมองโกลพวกนจงยอมใหราชวงศหมงใชสอย?

ความจรงค�าตอบกงายมาก เนองจากราชส�านกจายเงนเดอนเบยหวด ตรงเวลา พวกทหารตางดาวเหลานกนอมแลวยงมเวลาไปหาความส�าราญ ได สวนราชวงศเปยหยวนเองมกใหสญญาเปนกระดาษกอนออกรบ คอยสญญาวาถาออกรบสมบตทแยงชงมาไดจะตกเปนของพวกเขา แตปรากฏวาพอแยงมาไดจรงตองสงเขากองกลางกอน หกลบเหลอแลวจงเปนของตนเอง

นคอการคาขายขาดทนชดๆ เสยงเปนเสยงตายแยงสมบตมาไดยงตองหกสวนกลาง เกดรบตายกไมมใครสนใจ ถางนกสเปนขาราชการหมง จะดกวา ไดทงเงนเดอนและสวสดการ จงมชาวมองโกลนบไมถวนถกดงดดมาเขาราชวงศหมงเพราะนโยบายน

ตอหนาผลประโยชน การรกษาไวซงความซอสตยภกดเปนเรองยากมาก

นอกจากนหนงอองยงเปนคนดรายมาก วากนวาในการออกรบทกครงเขาจะน�าหนาแมทพนายกอง เหมอนกบแรมโบในภาพยนตรเรอง นกรบเดนตาย (First Blood) ฆาคนไดโดยไมกะพรบตา สบหวคนเหมอนหนผก แมแตคนโหดเชนเยยนอองกยงตองเกรงใจอยสามสวน

อองหลายองคทแยกยายกนรกษาชายแดนนยงชอบจดการซอมรบรวมอยบอยครง เอะอะกระดมคนนบแสนไปฟาดฟนกนตามชายแดน ยามใดทมรายการแบบน กองก�าลงจรยทธของเปยหยวนกจะมดลงใตดน ทนท

ความจรงแลวเสยงโหรองเขนฆาจากการซอมรบรวมน มเพยงขมขวญ ชาวเปยหยวน ยงกระเทอนตอจอวนเหวนผ เปนฮองเตดวย ส�าหรบ

14

พระองคแลวนมนขมขกนชดๆ

นาจะใชมาตรการสกหนอยแลว

จอวนเหวนเปนคนด ตอนเขาอายไดสบหาป จเปยวผเปนบดาปวยหนก จอวนเหวนกเฝาดแลอยางใกลชด ความกตญญของเขามไดท�าใหสวรรคเหนใจและรงชวตของจเปยวไว หลงจเปยวถงแกกรรม จอวนเหวนกรบเอานองชายสามคนมาอยกบตน เปาหมายกงายมาก เขาไมอยากใหนองๆ ทยงเลกอยตองแบกรบความเจบปวดจากการสญเสยบดา เขารดวาพวกเขา ตองการความรกจากครอบครว

ปนนเขาอายเพยงสบหาป

นอกจากนเขายงรบหนาทรบใชจหยวนจางดวย เนองจากจหยวนจาง เปนคนขโมโห คนทคอยรบใชใกลชดตองระวงศรษะใหด จอวนเหวนกลบขออาสางานนเอง เขาอยรบใชขางกายจหยวนจางจนถงวนทจหยวนจาง ลาโลกไป เขาท�าหนาททงบตรและหลานไดอยางสมบรณ

เขาเปนเดกหนมทโตเกนวย แนนอน ปจจยทท�าใหเขาตองเตบโตอยางรวดเรวไมเพยงเพราะการจากไปของบดาแตวยเดก หากยงมเหลาทานอาทงหลายดวย

▄ การคกคามของอา

ทจอวนเหวนจดจ�าไดไมมวนลมมอยสองเรอง ครงแรก อาจารย จหยวนจางเขยนกลอนควรรคแรกวา ลมโชยหางอาชาพาพนสาย ขอใหนกเรยนตอวรรคทสอง นกเรยนมแคสองคน คนหนงคอเดกดจอวนเหวน อกคนคอนกเรยนแกแดดจต จอวนเหวนตอบกอน แตเขยนไดไมคลองจองนก ค�าตอบของเขาคอ “ฝนกระหน�าขนแกะกลนคละคลง” แมจะกลอมแกลมไดวาพอไปไหว แตกไรรสนยมสนด ยามนเดกแกแดดจตกลบไดคด หลดปากออกมาวา “ตะวนทอประกายเกลดมงกรทองหมนแตม”

กลอนควรรคนความหมายชดเจนและเนนค�าวามงกร จหยวนจางพอใจมากจงกลาวชมเชยจต ซงจตกถอโอกาสชายตามองจอวนเหวน

15

แวบหนง เปนเชงถากถางวาเองกไดแคนแหละ

แมจอวนเหวนจะยงเลกอย แตกลบเขาใจความหมายในสายตา

อกครงหนกกวาน หลงเลกเรยนแลว จอวนเหวนบงเอญเจอะ เดกแกแดดจต จตเหนรอบขางไมมใครอยจงเผยโฉมนกเลงโต ใชมอตบหลง จอวนเหวนกลาววา “คดไมถงวาเจาเดกนอยกมวนนดวย”

พฤตกรรมนของจตในสงคมศกดนาของโบราณถอวาหยาบคายมาก ประมาณวาคลายกบวยรนทไปดกปลนเดกหนาโรงเรยนอยางไรอยางนน

จอวนเหวนนกไมถงวาจตจะเหมเกรมขนาดน ยามกะทนหนไมรจะรบมออยางไร ในเวลานอาจารยจหยวนจางมาเหนเขาพอดจงโกรธมาก ดาจตยกใหญ ปฏกรยาของจอวนเหวนกลบเปนเรองนาคด

เขาไมเพยงมไดฟองจหยวนจาง กลบยงชวยแกตวแทนจต บอก จหยวนจางวาพวกเขาอาหลานก�าลงเลนกน จหยวนจางจงไดละเวนไมเอาเรอง

คณตองนบถอปฏกรยาฉบไวของจอวนเหวนจรงๆ พระเจาหลานเธอ พระองคนมพรสวรรคในการอยทามกลางสภาพแวดลอมทซบซอน แตในมมมองของผมแลว พรสวรรคทวานดเหมอนจะเปนเรองนาเศรา

ในสายตาของจหยวนจาง จตเปนลกทดคนหนง แตในสายตาของจอวนเหวนแลว จตคอทานอาตวราย นกไมมอะไรขดแยงกน ดงนนเราไดกลาวมาแลว จตมสองหนา หนาหนงไวใหพอด อกหนาหนงใหหลานด

ภายใตสภาพเชนนจงมค�าโตตอบทลอลนในประวตศาสตร

หลงจหยวนจางจบปญหาเสรจนาฆาโคถกแลว เคยพดกบจอวนเหวน อยางไดใจวา “ขาจดการสงพวกอาของเจาหลายคนไปเฝาชายแดนแลว ใหพวกเขาไปอยโยงเฝายาม สวนเจากอยบานเปนฮองเตอยางสบายอกสบายใจกแลวกน”

16

วาแลวจหยวนจางกหวเราะ แตจอวนเหวนไมหวเราะดวย เขามไดเออออเหมอนเคยกลบจมอยในความคด

นคอโอกาส ค�าพดบางอยางตองพดจนได งนกถอโอกาสนพดออกมา จะดกวา

จอวนเหวนเงยหนาขน ใชน�าเสยงวตกกงวลกลาวค�าพดทจหยวนจาง นกไมถง “ศตรรกรานจากภายนอกใหพวกทานอาจดการ แลวถาพวกทานอามใจเปนอน ขาควรจดการกบพวกเขาอยางไร?”

จหยวนจางผช�าชองกศโลบายตลอดชวตถกค�าถามนท�าเอาองไป หรอวาแมแตลกในไสกเชอไมได? เขาเงยบไปเนนนานแลวถงกบกลาวค�าพด ทจอวนเหวนนกไมถงมากอน “แลวเจาวาอยางไร?”

คราวนจอวนเหวนเปนฝายองแลว ลกบอลถกเตะกลบมา ถาขาท�าไดยงตองถามทานผเฒาอกหรอ? ปหลานสองคนเหนอยหนกกบค�าถามน แตค�าถามยงคงตองตอบ จอวนเหวนครนคดอยนานแลวจงตอบแจกแจงหาขนตอนตามหลกวทยานพนธ “กอนอน ควรใชคณธรรมมาครองใจพวกเขา จากนนใชจารตประเพณมาตกรอบพฤตกรรมของพวกเขา หรอไมกลดพนทการครอบครองของพวกเขา ขนตอมาคอเปลยนฐานะใหไปกนเมองอน ถายงไมเปนผลกคงตองพบกนดวยศาสตราแลว”

จหยวนจางทเชยวชาญการอบายมาชวชวตหลงฟงแผนนแลวถงกบออกปากชมเชยวา “ดมาก ไมมทางเลอกทดกวานแลว”

จหยวนจางดใจมาก สญชาตญาณบอกเขาวาวธการทจอวนเหวนวามานจะตองแกไขภยแฝงนไดแน แตความเปนจรงจะราบรนอยางทคดจรงหรอ? จะมชองโหวไหมหนอ?

ความจรงในเวลาตอมาพสจนแลววามชองโหว วนนเราหวนมองบทสนทนาระดบประวตศาสตรนแลว กจะพบวาพวกเขาทงสองตางกมเหตผล การตดสนของจหยวนจางไมผด ไมมวธใดดกวาวธของจอวนเหวน จรง แตเขาละเลยปจจยส�าคญประเดนหนง นนคอความสามารถของ

17

จอวนเหวน

จอวนเหวนเปนเดกฉลาด ตามบนทกทางประวตศาสตร เนองจากลกษณะศรษะของเขาไมด จหยวนจางเคยเกลยดเขามาก แตตอมาจหยวนจาง คอยๆ พบวาเดกคนนเฉลยวฉลาดมาก ทองต�าราเกงจงเรมเฝาสงเกตและสดทายยกใหเปนทายาท

ณ ทนตองขออธบายถงปญหาดานความสามารถสกหนอย ตอนผมยงเลกอย ขางบานผมมเดกคนหนงอายแคหาขวบกชวยพอแมไปซอซอวได แถมยงตอรองราคาไดดวย ชาวบานรเขาตางยกยองชมเชย เพราะทกครงทไปซอซอวเปนตองชวยบานประหยดไดหนงสตางค ทกคน บอกวาเปนเดกทเกงมาก สบกวาปตอมาผมบงเอญไดยนคนบอกวาเขาเรยนจบแลวอยกบบานหางานท�าไมได แตยงคงไปซอซอว ทตางกนมอยอยางเดยวคอเถาแกรานขายซอวไมยอมใหเขาตอรองราคาแลว

การซอซอวเปนเพยงอปมาอปไมย ประเดนคอตองการอธบายวา การเรยนหนงสอเกงกบการจดการปญหาเปนคนละเรองกน เรยนหนงสอเกง มไดหมายความวาจะจดการเรองราวไดเกง คนทวางแผนไดกใชวาจะเปน ผปฏบตตามแผนได

▄ ทมงานของเจยนเหวนต

ความจรงแลวจหยวนจางมไดโยนปญหาทซบซอนนใหกบหลานชาย ผไรประสบการณตามล�าพง เขาทงคนกลมหนงไวใหจอวนเหวน ชวยเขาปกครองแผนดน ในจ�านวนนมบคคลส�าคญสามคน และพวกเขากลายเปนทมงานคนส�าคญของพระเจาเจยนเหวนในเวลาตอมา

▄ คนแรกระหวางรชศกหงอ จหยวนจางเคยกลาวเปนนยตอจอวนเหวนผได

รบเลอกใหเปนทายาทวา ตนเองไดคดสรรคนทจะชวยปกครองแผนดนไวแลว คนผนแมจะมความสามารถแตกมขอดอยคอเยอหยงโอหง ดงนนจงยงใชสอยในเวลานไมได ตองกดไวระยะหนงกอน วนขางหนาจงจะ

18

เปนใหญเปนโตได จากนนเขากเอยชอคนคนนออกมา : ฟางเสยวหร

ทกคนคงจ�าบทเรยนจากค�าพดของจหยวนจางได โดยทวไปเมอผน�าจะใหต�าแหนงใครมกตองกดขมไวสกพก ทเรยกวาการฝกฝนกมาจาก ตรงนเอง จงอยาไดแขงขนกบทานผน�าเพราะการนเปนอนขาด มฉะนนอาจถกกดไวตลอดชวตกได

จะวาไปกนาขน ฟางเสยวหรผนคอบตรชายของฟางเคอฉนทถกประหารโดยไรความผดในคดตราประทบสมดเปลา ฆาพอแตใชลกกไมรวา เปนการกดขมฟางเสยวหรหรอไม

ฟางเสยวหรรปกรณคมภรเปนอยางดแตเลกเปนทชนชมของคนทวไป อาจารยของเขาคอซงเหลยนปราชญผเรองนาม และตวเขาเองกมกถอวา “กระจางในวถแหงราชน จดแจงใหบานเมองสนตสข” เปนภารกจของตน แตทตวเขาเองอดแปลกใจไมไดคอ ตนเองชอเสยงออกโดงดงแถมอาจารยยงเปนขนนางในราชส�านก ระหวางหงอศกปทสบหาและยสบหา ทางการทองถนเคยเสนอชอเขาตอจหยวนจางสองครง แตตนเองกลบมไดถกเรยกตวเขารบราชการ

เรารวาเพราะอะไร แตฟางเสยวหรในยามนนมรสาเหต เขาจงเฝารอคอยถงสบปเตมๆ จากจดนจงเหนไดวาความคดของทานผน�าลกซงสดจะหยงคะเนจรงๆ

จหยวนจางบอกจอวนเหวนวาฟางเสยวหรเปนคนเชอถอได เขาจะจงรกภกดตอเจาตลอดชวต และจะชวยเจาปกครองอาณาจกรสรางความรงเรองแกแผนดน

ทเขากลาวมาถกแคครงเดยว▄ คนทสองระหวางรชศกหงอ เนองจากต�าหนกจนเซนเตยนในราชธานไมได

ตดสายลอฟาไวจงถกฟาผาจนพง ถาเปนสมยปจจบนคงตองมการโฆษณา ใหเอาใจใสดานความปลอดภย สอนใหทกคนระมดระวงความเปลยนแปลง

19

ของลมฟาอากาศแลวซอมแซมเสยใหเรยบรอย แตในสมยนนนเปนเรองใหญโตมโหฬารทเดยว จหยวนจางคดวาฟาพโรธจงตดสนใจไปบวงสรวงทวด ประมาณวาเขาคงคดวาตนเองท�าความผดไวมใชนอย ดงนนการบวงสรวงครงนเขาจงคดเลอกคนกลมหนงไวรวมพธดวย

เงอนไขการคดเลอกเขมงวดมาก นนคอภายในเกาป (รวมเกาป) จะตองไมเคยท�าความผด ส�าหรบรชศกหงอแลวยากยงเทยมฟา ในสมยนน ขาราชบรพารรกษาศรษะไวไดกเกงแลว ตอใหคณไมผด ทานจเรากหาเรองใหคณผดจนได ดๆ แลวคนทมคณสมบตตามนคงตองเปนผจตใจบรสทธทสด อยางนอยกบรสทธตอทานจของเรา

แมจะไดตวไมมากแตกใชวาจะไมมเสยเลย ฉเตอคอหนงในจ�านวนน จหยวนจางตองตาเขาเพราะเรองนและจ�าไวในใจ หลงพธบวงสรวงแลว จหยวนจางกพระราชทานชอใหมใหฉเตอเปนฉไท และแลวชอฉไทกคอสญลกษณตวแทนชวชวตของเขานบแตบดนน

คนคนนเปนฝายบน แมจะไมเคยน�าทพแตกลบถกแตงตงใหเปน องครกษซายของกลาโหม จหยวนจางกเคยวางใจไมลงเชนกน จงไดจดใหเขาสอบคนเดยวหนาพระพกตร ถามชอของแมทพตามชายแดน ฉไทตอบไดอยางฉาดฉานจากตะวนออกถงตะวนตก ไลจากใตจรดเหนอ ไมตกหลนใครสกคน ไดคะแนนเตม ตอมาถามไถถงภมประเทศแตละทองถน คราวนฉไทไมพด แตลวงสมดเลมเลกออกจากแขนเสอ ในสมดบนทกไวละเอยดยบ จหยวนจางประหลาดใจมากและรสกชนชม

พงทราบวาการสอบสมภาษณหนาพระพกตรนเปนเรองกะทนหน ฉไทไมไดเตรยมตวลวงหนา นแสดงวาคนผนยามปกตถอเอาเรองราวเหลานเปนต�าราทองบนไวแลว แถมยงบนทกเปนสมดเลมเลก ไปไหนกตดตวไปดได ความขยนเลาเรยนเทยบไดกบนกศกษาปสยคปจจบนททองศพทบนรถเมล เขาจะเปนขนนางคนส�าคญของพระเจาเจยนเหวนต

▄ คนทสามคนคนนคอนขางพเศษ ตงแตเขารบราชการกคอพรรคพวกของ

20

จอวนเหวน เขาคอหวงจอเฉงเปนชาวมณฑลเจยงซ หงอศกปทสบแปด (1385) เขาโดงดงเหมอนพลเพราะสอบไดคะแนนสงลวเปนบณฑตฮยหยวน ในปนน ตอมาไดรบคดเลอกใหเปนเพอนรวมเรยนของวงตะวนออก (หมายถงต�าหนกรชทายาท) นเปนงานทมอนาคตสดใสทเดยว เพราะเพอนรวมเรยนกคอเพอนทเรยนหนงสอพรอมราชโอรส และราชโอรสกคอฮองเตในวนขางหนา การท�างานในต�าแหนงนตองมความรอบรมหาศาลทเดยว

ขณะจอวนเหวนยงเปนพระเจาหลานเธอ เขากอยเคยงขางจอวนเหวน มาโดยตลอด และเกดเรองราวครงหนงท�าใหมตรภาพระหวางเขากบ จอวนเหวนผกพนกนแนนแฟนยงขน

อยมาวนหนง จอวนเหวนทอดถอนใจอยหนาประตต�าหนกตะวนออก บงเอญหวงจอเฉงผานมาเหนเขาจงถามวาเปนอะไร จอวนเหวนถอวาเขาเปนคนกนเองจงบอกเลาความจรง ทเขาวตกกคอพวกทานอาทงหลาย เกดทานอาพวกนวนหลงเปนกบฏแลวจะท�าอยางไรด คาดไมถงวาหลงหวงจอเฉงฟงแลวกยมนอยๆ บอกจอวนเหวนวาอยากงวลไปเลย เขากลาววา “พวกอองทงหลายกแคมก�าลงพอปองกนตนเองเทานน ถาพวกเขากลากบฏ ราชส�านกออกทพไปปราบจะชนะอยางแนนอน!” จากนนเขากยกตวอยางสมยพระเจาจงตแหงราชวงศฮนทปราบกบฏเจดแควนมาใหก�าลงใจจอวนเหวน บอกวาขอเพยงราชส�านกออกทพ กบฏตองราบคาบอยางแนนอน

จอวนเหวนฟงแลวกสบายใจ เขาจดจ�าค�าพดเหลานไว และขอบคณ ทหวงจอเฉงชทางสวางแกเขา

นคออกตวอยางหนงทยกต�ารามาอางปจจบนโดยไมค�านงถงสภาพความเปนจรง ขอถามหนอยเถดวาโจวหยาฟ1อยทใด เจาหวงจอเฉง จะน�าทพออกศกไดหรอ?

1 โจวหยาฟคอแมทพทชวยพระเจาฮนจงตปราบกบฏ

21

สรปแลวทงสามคนนมขอเหมอนกนหลายประการ คอลวนเปนคนรอบรต�ารบต�ารา ลวนเปนฝายบน ลวนมอดมการณทยงใหญ ลวนเปนพวกดแตกอดต�ารา

หนอนต�าราพาชาตฉบหาย มใชค�าพดโคมลอย!

หลงเจยนเหวนขนเปนฮองเตแลว ไดเรยกตวฟางเสยวหรกลบมาทนทและแตงตงใหเปนราชบณฑต ขณะเดยวกนเลอนต�าแหนงฉไทเปนสางซกลาโหม (รฐมนตร) ใหหวงจอเฉงเปนเสวยสอในท�าเนยบราชบณฑต และแลวหนอนต�าราสามคนนกกลายเปนคลงสมองของเจยนเหวนฮองเต

หลงจอวนเหวนสถาปนาเปนฮองเตแลว ทรงรบสงถามหวงจอเฉงวา “ซนแส ทานยงจ�าค�าพดทกลาวนอกประตต�าหนกตะวนออกไดหรอไม?”

หวงจอเฉงตอบอยางส�ารวม “ขานอยมกลาลมเลอน!”

ถางนกลงมอเถอะ จะชาหรอเรวจตกตองกบฏแน ลงมอกอนยอมไดเปรยบ ลงมอทหลงคงย�าแย ขาตดสนใจไมผด มนตองกบฏแน!

22

บททสอง

จตผรอคอย :

ความทกขของจต

ความจรงจตไมคดจะกบฏ เขาอยากเปนฮองเตแตไมอยากกบฏ

ดแลวเหมอนจะเปนปญหาทยอนแยง แตความจรงแลวไม มองในแงสทธและหนาทแลว การเปนฮองเตคอสทธ สวนการกบฏคอหนาท เพราะส�าหรบคนเกดผดเวลาหรอเกดผดทแลว ถาอยากไดสทธกตองท�าหนาท

มองในมมของเศรษฐศาสตร การกบฏมตนทนสงมากและอาจขาดทนไดงาย จากตวเลขในอดตแสดงวาโดยทวไปผลลพธของการขาดทน คอความตาย เชอวากอนจตจะกบฏคงเคยอานต�าราประวตศาสตรมา นกตอนกแลว แตโบราณกาลนบรวมทงราชวงศนอยใหญทงสมยคนเถอน หาเผา สบหกแควนยอยและหายคสบประเทศรวมกน อองทเคยกบฏแลวส�าเรจนบตวไดจรงๆ ประมาณวาแคนวมอกพอไมตองไปรบกวนนวเทา

ยอวงใหแคบอกหนอย เอาเฉพาะยคใหมเชนราชวงศหมงกพอ จต

23

กจะพบอยางนายนดวาจนถงบดนสถตยงคงเปนศนย และจตเองกไมคอย มนใจนกวาจะท�าลายสถตนได ถามคนบอกจตวาลงทนดวยเงนกอนหนงเขากกอกบฏได ถาลมเหลวกสญเงนเทานน ประมาณวาตอใหตองไปกจากธนาคารจตกคงยอม

นาเสยดายทโลกใบนไมมโอกาสเชนน และไมมใครรบประกนเชนนได ส�าหรบจตแลวตนทนในการกบฏแพงมาก จฉงปาในครานนเหลอชวตเดนตายอยางเดยว พอแมตายหมดแลว ทงเนอทงตวกไมเหลออะไร อมทองคนเดยวกอมทงบาน ไมมงานท�า ไมมเงนฝากธนาคาร กลาวไดวา เปนเมลดพนธการกบฏมาตงแตเกด แตกเพราะเชนนนแหละ กอนทเขาจะกบฏยงคงคดโนนคดนลงเลอยนานสองนาน

แตจตไมเหมอนกน เขาเกดในตระกลฮองเต มบานมเมยมลกและยงมลกนองอกกวาสบหมนทรอฟงค�าสงทกเมอ การบนเทงในต�าหนกมครบครน ถาอยากหาอะไรพเศษหนอยออกจากบานเลยวซายไปไมไกลกจะมเพอนบาน – ชาวมองโกล จะไดรบใหสมอยาก แตเกดกบฏแลวลมเหลว ต�าหนกลกเมยลกนองตองหายหมด แถมคงเอาชวตไมรอดเปนแน

การคารายนคงตองพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบจรงๆ

เพราะเสนทางสายนไปแลวมมวนหวนกลบ

เวลานมคนคนหนงท�าลายความลงเลของจตจนหมดสน และ เปลยนแปลงโชคชะตาของเขาอยางสนเชง

ขณะจตยงลงเลอย ขนนางคนส�าคญสองคนของเจยนเหวนตคอหวงจอเฉงกบฉไทกลบเตรยมลงมอแลว จะวาไปกตลกสนด แมสองคนนจะเปนบณฑตฝายบน กลบท�าตวเลยนแบบคนโบราณชไปทอองทงหลาย บอกวาวนนบดขยคนน พรงนจดการอกรายและแลวจงเกดขอโตแยงอยางรวดเรว แตสองคนนกลบถอด คนหนงบอกวาตนเชยวชาญพชยยทธ อกคนบอกวามกลศกอบายเพยบพรอม ไมมใครยอมใคร

ความจรงพวกเขาไมตองทะเลาะกนกได เพราะในเวลานนยอดกนซอ

24

ของแผนดนยงเปนอกคน และทโชครายคอคนคนนบงเอญเปนศตรของ พวกเขา และคอผทเปลยนแปลงโชคชะตาของจตนเอง

▄ หลวงจนอกรป

หงอศกปทสบแปด (1385) จหยวนจางท�าการคดเลอกหลวงจนสบรป เตรยมจะเสนอใหเปนผสวดมนตเทศนาธรรมแกฟานอองทงหลาย ส�าหรบหลวงจนทจตใจมไดสงบนกเหลาน การเลอกอยกบทานอององคใด เปนเรองส�าคญมาก กอนทพวกฟานอองจะมาถง เหลาหลวงจนกพากนจบกลมคยกนถกกนวาองคไหนรวยกวา องคไหนมอ�านาจมากกวา องคไหนท�าเลดน�าทาสมบรณ

มเพยงหลวงจนตาวเหยยนรปเดยวทไมกระโตกกระตากดเหมอนจะไมสนใจเรองเหลาน แตความจรงเขาพลงพลานยงกวาใคร เพราะเขาก�าลงรอจงหวะนและรอมานานแลวดวย

ครเดยวบรรดาฟานอองกมาถง เสยงจอแจของเหลาหลวงจนกเงยบลง พวกเขารดวาหนาทส�าคญของการตดสนโชคชะตาของตนมาถงแลว

หลวงจนตาวเหยยนช�าเลองมองคนทตนรอคอย ในทสดเขากมาแลว

จตเยองยางมาพรอมรอยยมทเปนโลโกประจ�าตว เขาไมทนสงเกตเหนตาวเหยยน ขณะก�าลงจะเดนผาน หลวงจนผสงบปากสงบค�ามาตลอดพลนเปดปาก “ฝาพระบาทเยยนออง หลวงจนยากไรยนดตดตามทาน”

จตงนงง เขาหนกลบไปดหลวงจนผ ปวารณาตนเอง ยมนอยๆ พลางถามค�าถามทดเหมอนจ�าเปน “ท�าไมหรอ?”

“หลวงจนมของขวญชนใหญจะมอบให”

คราวนจตชกสนใจ ตนเองมศกดสงสงเปนถงฟานออง อยากไดอะไรกไดหมด เจาหลวงจนยากไรยงจะมของขวญอะไรใหตนได?

“ออ ของขวญอะไร?”

25

นเปนจงหวะหวเลยวหวตอ จะลงเลอกไมไดแลว ของขวญนตองโดนใจแน!

“ถาทานอองใชสอยขา หลวงจนยากไรยนดมอบหมวกขาวใบหนงแกทานออง!”

จตฟงแลวหนาเปลยนสทนท แมเขาจะเรยนหนงสอมาไมมาก แตอกษรค�าวาอองเพมค�าวาขาวไวขางบนคอตวอะไรเขายอมร เขารบเดนมาเบองหนาตาวเหยยนตวาดเบาๆ วา “เจาเปนใคร ไมอยากมชวตแลวหรอ?”

ยามนตาวเหยยนกลบหวเราะแตไมพด ดเหมอนไมไดยนประโยคน หลบตาเขาฌานหนาตาเฉย

นชางเยายวนจรงๆ เขาตองมาหาขาอกแน

และแลวกเปนความจรง ครเดยวเสยงกระซบกดงทขางห “ตามขามาเถอะ”

รอยยมผดขนทมมปาก ยคของขามาถงแลว ขาจะพลกฟาคว�าดนใหด!

▄ ขนนางทรราช

โลกใบนมคนมากมายตางอาชพกน คนเพาะปลกคอชาวนา คนคาขายคอพอคา คนปะๆ ชนๆ คอคนท�างานฝมอ พวกเขาลวนเปนหนวยหนงของมวลมนษย และทามกลางพวกเขายงมคนอกจ�าพวกหนงทไมอยากท�าอาชพเหลาน พวกเขาเลอกอกเสนทางหนง – เรยนหนงสอ

ตงแตค�าสอนของปราชญจนถงวถโลก พวกเขาตางร�าเรยนมาจนเจนจบ และจากต�าราเหลานพวกเขาไดเกาะกมธาตและจงหวะบางอยาง ท�าใหพวกเขาสามารถมองโลกใบนอยางมสต เหตผลและเปนภววสย ขณะเดยวกนระบบการสอบกกลายเปนชองทางส�าคญส�าหรบพวกเขาในการเขารบราชการ และแลวจงมคนเรยนหนงสอมากมายทเดนตามทางสายน จนกลายเปนขนนางของฮองเตในสงคมศกดนาและชวยฮองเต

26

ครองแผนดน

ในบรรดาขนนางเหลาน บางคนเปนคนเกงและอาศยความสามารถ กลายเปนยอดคน พวกเขาวนจฉยปญหาไดแมนย�ากวาใคร รจกควาโอกาสและยงสามารถคลคลายปญหาเปนอยางด เราเรยกคนเหลานวาขนนางผมความสามารถ ทเรยกวาขนนางผมความสามารถมใชเพยงหมายถงตงฉนขนนางผจงรกภกด ขณะเดยวกนกรวมทงขนนางกงฉนดวย เปนเพยงการบรรยายถงความสามารถของคนมใชจดยน

คนเหลานลวนเปนคนเกงอยางแทจรง แตยงคงจ�าแนกไดตามจ�านวนคนและการใชสอยทตางกนเปนสามระดบ

ประเภทแรกคอขนนางผปกครองแผนดน คนประเภทนมแทบทกยค ทกสมย พวกเขายดถอค�าสอนของปราชญโบราณ ยดถอวถแหงวญญชน จดรวมของพวกเขาคอจดการงานหลวงไดด ดแลงานระดบชาต ฮองเตมขนนางประเภทนไวใชสอย กจะสามารถท�าใหแผนดนรมเยนเปนสข ตวแทนของคนประเภทนมมากมาย เชน เหยาฉงและซงจงในสมยราชวงศถง เปนตน คนแบบนมใหเหนอยเสมอ พวกเขาคอผสรางสรรค

ประเภททสองคอขนนางทรราช พวกเขามใชกงฉนแตเปนตนตอของความวนวาย ทพวกเขายดถอคอเลหเพทบาย ช�านาญการใชอ�านาจ กศโลบายและหนาดานเปนทสด ทตางจากคนประเภทแรกคอพวกเขามกลมลกคลกคลานในสงคมอยหลายป ผานรอนผานหนาวมามาก รซงถงดานมดของมนษย คนเหลานมความสามารถสงมาก มกสามารถท�าใหยคสมยหรอราชวงศทรงเรองลมจม ตวแทนของคนประเภทนเชนอานลซาน คนประเภทนพบไมมาก พวกเขาจดเปนผท�าลาย

ประเภททสามคอขนนางผกอบก กลาวไดวาเปนเผาพนธทหายากมาก อตราการสบทอดประมาณวาต�ากวาหมแพนดาเสยอก มกตองเปนรอยปจงจะมสกคน คนประเภทนมขอเดนของสองประเภทขางตน รซงในค�าสอนของขงจอเมงจอ ขณะเดยวกนกเจนจบในเพทบาย พวกเขาสามารถพลกแพลงวธการตางๆ ในการบรหารแผนดนและใชความสามารถ

27

ของตนไปตออายใหกบรชสมยทก�าลงเสอมถอย ตวแทนของคนประเภทน เชน จางจวเจง (อครมหาเสนาบดราชวงศหมงในรชศกหลงชงและวานล) คนประเภทนพบนอยมาก พวกเขาจดเปนผปกปอง

และตาวเหยยนผนกคอขนนางทรราชตวจรง

เขามใชนกบวชแทจรง กอนออกบวชเขาเคยเจนจบในต�ารบต�ารา ผานชวตมาอยางโชกโชน เคยมอดมการณสงสงอยากแทนคณแผนดนกลบไมมแมทจะซกหวนอน ชอเดมของเขาคอเหยากวงเสยว

▄ เหยากวงเสยว

เหยากวงเสยวเปนชาวเมองฉางโจว (อ�าเภออ มณฑลเจยงซในปจจบน) เกดเมอเจงจอศกปทหนง (1335) เลกกวาจหยวนจางเพยงเจดป เขาผเกดมาทามกลางกลยคเปนผใฝรรกการเรยนมาแตเลก เชยวชาญ การแตงบทกลอนและวาดภาพ อายสบสออกบวชเปนหลวงจน ชอตาวเหยยน เปนผคบหาสมาคมอยางกวางขวาง มความสมพนธทไมเลวกบบณฑต ผมชอเสยงในยคนน เชน หยางจและซงเหลยน เปนตน

แตทเขาร�าเรยนมากลบมใชศาสตร “หลเสวย” ของเฉงเฮา เฉงอกบจซนกปราชญสมยซงซงไดรบยกยองในสมยนน ซงในความเปนจรงนกบวชศกษาต�าราพวกนกไรประโยชน แตทนาแปลกคอเขาไมศกษาคมภรของพทธศาสนา ทประหลาดยงกวาคอแมเขาจะเปนหลวงจนแตกลบกราบไหวนกพรตเตาเปนอาจารย! การนบถอศาสนากเอามาท�าเปนสากลได นบวาประหลาดจรงๆ

นกพรตผเปนอาจารยของเขากไมธรรมดา ชอของเขาคอสองเจน คนผนเปนคนประหลาด เปนนกพรตแทๆ แตไมสกดยาอายวฒนะและครองธรรมตามแนวเตา กลบสนใจคนควาวชายนหยางนอกต�ารา ตาวเหยยน ตดตามเขากเรยนรสงเหลานมาดวย

ทเรยกวาศาสตรยนหยางนอกต�ารานนมประวตความเปนมายาวนาน มาก เนอหาของวชากวางขวางซบซอน ประกอบดวยโหราพยากรณการ

28

ท�านายทายทก ดาราศาสตร การใชเลหกลชงอ�านาจ เปนตน สงเหลานคนสมยนนถอวาเปนวชานอกลนอกรอย วญญชนจะดแคลนและไมเขาใกล เลย แตในความเปนจรงศาสตรยนหยางนบเปนศาสตรทเขาใจและวเคราะห สงคมไดอยางลกซง กลาวไดวาเปนขอสรปจากประสบการณของบรรพชน ในอดต

จะวาไปแลวคนทเรยนศาสตรจ�าพวกนไมใชคนดบดอะไร คนดๆ กไมเรยนกน เพราะการสอบรบราชการสมยนนกไมสอบวชายนหยางพวกน แตคนทรศาสตรนกลบมกเปนคนมอดมการณใหญโตอยากครองแผนดนและกลาทจะเปลยนราชวงศ ใชภาษาปจจบนคอนเปนปจจยทท�าใหสงคม ไมเปนสข นอกจากนคนทเรยนศาสตรพวกนยงคงมหลกประกนในการด�ารงชพ ถาเลหรายไมประสบผลกยงไปเปนหมอดเลยงชพได

นกพรตทไมปรงยาอายวฒนะ หลวงจนทไมสวดมนต ศาสตรนอกล นอกรอยแขนงหนง ตาวเหยยนกเตบโตมาในสงแวดลอมเชนน พอโตเตมทกกลายเปนคนเจาเลหเพทบาย เขาอานหนงสอมามากมาย เคยเหนโลกกวางมาแลว รซงในความนาเกลยดของสนดานมนษย เกาะกมเคลดวชาการแสวงหาอ�านาจ ทส�าคญทสดคอเขาคดท�าการใหญ

ปญหากอยตรงนแหละ แมเขาจะคบหากบนกปราชญ รซงในกลศก แตกลบไมมหนทางใหแทนคณแผนดน เพราะการสอบในสมยนนสาระส�าคญคออกษรศาสตร ไมมการสอบความรแขนงอน และทเขาเรยนมากดเหมอนยามปกตจะใชอะไรไมไดเลย มความรแตไมไดใชและไมมทจะใช ดวยเหตนจงมระยะเวลาหนงคอนขางยาวนานทตาวเหยยนอดอดมาตลอด

บางทชาตนคงหมดหวงทจะเปนคนเหนอคนแลว เขาเรมถอดใจ

ในเมออยบานกกลมเปลาๆ งนออกไปทองเทยวดกวา นกบวชจะไปเทยว จดหมายทดทสดยงคงเปนวดวาอาราม และแลววดวาทวแผนดนจน สวนมากจงมรอยเทาของเขาทงไว และเมอไปเทยวทวดซงซานกบงเอญพบกบคนทมอทธพลตอชวตเขาคนหนง คนผนชวยท�านายชะตาใหกบ

29

ตาวเหยยนผเจนจบการท�านายทายทก และบงบอกโชคชะตาในอนาคตของเขาอยางแมนย�า

คนคนนชอหยวนกง เขาตางจากตาวเหยยนทเปนหมอดสมครเลน เขาเปนโหรามออาชพ โหราพยากรณเปนอาชพเกาแกทมประวตมายาวนาน พวกเขาโดงดงมากในประวตศาสตร สาเหตส�าคญเพราะสามารถบอกเหตการณลวงหนาไดหลายสบป ยงแมนย�ากวารายงานพยากรณอากาศเสยอก และความมชอเสยงจงยงเพมสสนความลกลบของคนกลมน ทเปนตวแทนไดกคอค�าพดของสวเซา (เขาฮวในเรองสามกก) ทท�านายวาโจโฉจะเปนทรราชยอดคนโกงในกลยค

หยวนกงไมรจกตาวเหยยน แตพอเหนตาวเหยยนเขากตกใจและท�าตวเหมอนหมอดตามถนนสมยน วงไลตามตาวเหยยนไปจะชวยด โชคชะตาใหได (ไมรวาเกบเงนหรอเปลา) และยงใหค�าวจารณไววา “โลกน ท�าไมจงมหลวงจนประหลาดเชนทาน! สองตารปสามเหลยม ดราวกบเสอปวย คนเชนทานชอบการเขนฆาเปนสนดาน วนขางหนาทานจกเปนเชนเดยวกบหลวปงจง!”2

ถาวนนทานเดนอยบนถนนแลวมหมอดมาทกเชนน ประมาณวาทานไมเพยงไมใหเงนแถมยงตองตอวาอยางหนกดวย แตตาวเหยยนไมมปฏกรยาเชนน เขาดใจมาก ตาสามเหลยม ชอบเขนฆา ค�าวจารณเชนนกลบท�าใหตาวเหยยนดใจ จากจดนคงพอจะรวาคนผนคอบคคลอนตราย

ณ ทนคงตองพดถงหลวปงจง เขาคอใครหรอ ท�าไมตาวเหยยนจงยดถอเปนไอดอล

หลวปงจงกเปนหลวงจนเชนกน ถาเชอมโยงจนถงจฉงปาและ ตาวเหยยนในเวลาตอมา ดทาอาชพหลวงจนในยคนนนบเปนอาชพอนตราย มกเปนทรวมตวของพวกนอกกฎหมาย หลวป งจงเปนคนราชวงศหยวน ขณะทพระเจากบไลขานยงมไดขนครองราชย กถกกบไลขาน

2 หลวปงจง 1216-1274 ยอดขนพลและอครมหาเสนาบดราชวงศหยวนยคแรก

30

เลงเหนวาเปนผทรงภมและรบไวใชสอย เปนผมความชอบอยางใหญหลวง ในการชวยกบไลขานสถาปนาราชวงศหยวน

การยดถอไอดอลเชนน ตาวเหยยนอยากท�าอะไรคงเดาไดไมยาก

ตาวเหยยนมใชคนไรกเลสตณหา ระหวางหงอศกจหยวนจางเคยสงใหหลวงจนทร ศาสตรของหร (ส�านกขงจอ) ไปสอบทหลป หรอกระทรวงศกษาธการบวกกระทรวงตางประเทศในปจจบน ตาวเหยยนควาโอกาสนไปสอบรบราชการ ผลการสอบเปนอยางไรไมทราบแนชด แตถงอยางไงเขากไมไดเปนขาราชการ นท�าใหตาวเหยยนผดหวงมาก เขาจงตองรอคอยตอไป

ในทสดเขากควาโอกาสครงนในหงอศกปทสบแปด (1385) ตดตาม เยยนอองไปเปยผง และไดเปนเจาอาวาสวดชงโซว

ถาเขาเปนแคเจาอาวาสจรงๆ กคงไมเกดเรองมากมาย

หลวงจนทควรสวดมนตในวดคนนไมไหวจรงๆ ขอบเขตการเคลอนไหว ของเขามใชวด หากเปนจวนทานออง วนแลววนเลา ปแลวปเลาเขาเอาแต พร�าบอกจตอยเรองเดยว – กบฏ

ดจากขอมลประวตศาสตรในยคหลง ตาวเหยยนมใชคนละโมบในต�าแหนงราชการและไมชอบแกวแหวนเงนทอง คนทไมตองการชอเสยงและผลประโยชนกลบพร�ากลาวแตการกอกบฏ กลวแตวาแผนดนจะไมวนวาย นบวาประหลาดจรงๆ เขาตองการอะไรหนอ?

ชดเจนมาก ตาวเหยยนเปนคนสตสมปชญญะครบถวน เขามใชกนอม ไมมงานท�า การกบฏกใชวาจะเปนกจกรรมบนเทงทด ท�าไมเขาจงใสใจนก? ถาเราวเคราะหจากประสบการณชวตของเขา กนาจะหาค�าตอบไดไมยาก แรงขบทอยในใจของเขาคอ – อดมการณ

ตาวเหยยนเปนคนตกอบ เขารอบรโบราณจวบปจจบน มภมความร เตมทองกลบไมถกใชสอยดวยสาเหตนานปการ ปทเขาถกจตพาไปเปยผง เขาอายหาสบปแลว วนเวลาเหมอนสายน�าทไมหวนกลบ ทงรองรอย

31

มากมายไวบนใบหนา แตกลบเคยวกร�าจนจตใจเขาแขงแกรงยงขน การรอคอยครงแลวครงเลา ความผดหวงครงแลวครงเลา ท�าใหผสงวยทควรอยเฝาบานกลายเปนเหมอนถงระเบด เมอใดทมชนวนเหมาะสมกพรอมจะระเบดไดทกเมอ

จตคอสายชนวนเสนนน และยคสมยทวนวายกคอโอกาส